Phật giáo nói chung & Phật giáo tại Việt Nam. Những ảnh hưởng của Phật giáo tới đời sống văn hoá tinh thần của người Việt Nam

Trang Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng I: PhËt gi¸o A, Hoµn c¶nh ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o I, Hoµn c¶nh ra ®êi 1, Bèi c¶nh lÞch sö Ên §é tr­íc khi PhËt gi¸o ra ®êi 2, Bèi c¶nh ra ®êi PhËt gi¸o II, Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o B, Quan ®iÓm vÒ PhËt gi¸o I, §Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o II, §¹o PhËt lµ mét triÕt häc hay lµ mét t«n gi¸o? III, Gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o C, Quan ®iÓm cña PhËt gi¸o I, Nh©n sinh quan PhËt gi¸o 1, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ con ng­êi 2, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ th©n thÓ con ng­êi 3,Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ng­êi II, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o 1, C¸ch kh¶o s¸t thÕ giíi cña §øc PhËt 2, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o Ch­¬ng II : PhËt gi¸o ViÖt Nam vµ ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o tíi ®êi sèng tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam I, Sù du nhËp cña PhËt gi¸o vµo ViÖt Nam II, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam III, Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o ViÖt Nam IV, ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam 1, ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o vÒ mÆt t­ t­ëng triÕt häc vµ ®¹o lý 2, Ảnh hưởng Phật Giáo qua quá trình hội nhập văn hóa Việt Nam 3, Ảnh hưởng Phật Giáo qua gốc độ nhân văn và xã hội 4, ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o qua c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o 3 4 4 4 4 5 5 7 7 9 10 10 10 10 11 11 14 14 14 16 16 17 17 19 19 21 25 30 33 34 Lêi nãi ®Çu Đạo Phật là một tôn giáo lớn của nhân loại; ảnh hưởng của đạo Phật đối với con người và xã hội, mang ý nghĩa rất lớn trong quá trình tiến bộ của con người, và đã tạo nên nền văn hóa nhân bản theo tinh thần của xã hội Á Đông hơn 2.000 năm qua. PhËt gi¸o còng lµ 1 trong 3 t«n gi¸o lín nhÊt ®·, ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn t¹i ViÖt Nam. Trong 3 t«n gi¸o ®ã (PhËt gi¸o, Nho gi¸o, §¹o gi¸o) cã thÓ nãi PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o x©m nhËp vµo n­íc ta sím nhÊt (kho¶ng thÕ kû I sau C«ng Nguyªn). ChÝnh v× vËy, PhËt gi¸o ®· cã ¶nh h­ëng s©u s¾c tíi ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña d©n téc ta. V× nh÷ng lý do nh­ vËy mµ em ®· chän cho m×nh ®Ò tµi nghiªn cøu lµ: “T×m hiÓu vÒ PhËt gi¸o nãi chung vµ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam. Nh÷ng ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o tíi ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam.” PhËt gi¸o lµ mét ®Ò tµi kh¸ réng mµ trong khu«n khæ bµi tiÓu luËn nµy, em kh«ng thÓ nªu hÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn PhËt gi¸o mµ chØ ®i s©u nghiªn cøu kü h¬n vÒ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña nã tíi ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ng­êi ViÖt. Sö dông ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt, trong bµi tiÓu luËn nµy em ®· nghiªn cøu vµo 2 vÊn ®Ò lµ: PhËt gi¸o nãi chung vµ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam (chñ yÕu). Trong mçi vÊn ®Ò, em ®Òu nªu lªn qu¸ tr×nh ra ®êi, vËn ®éng, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn ®ång thêi nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña nã, ®Ó qua ®ã thÊy ®­îc vÊn ®Ò mét c¸ch ®Çy ®ñ, tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ t×m tµi liÖu, vèn kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ PhËt gi¸o nãi chung còng nh­ PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi riªng cña em ®· t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt. Em hiÓu r»ng: nghiªn cøu PhËt gi¸o còng lµ nghiªn cøu vÒ mét yÕu tè v¨n ho¸ kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng tinh thÇn cña ng­êi ViÖt_ ®· g¾n bã víi ng­êi ViÖt trong h¬n 2000 n¨m qua. ThËt v©y, những tư tưởng và hình ảnh của Phật giáo đã để lại những dấu ấn sâu đậm trong phong tục tập quán, trong văn học và nghệ thuật của người Việt Nam trong lịch sử và nó sẽ tiếp tục tỏa sáng cái tinh hoa độc đáo của mình cho dân tộc Việt nói riêng và cả nhân loại nói chung trong tương lai. Tuy ®· cè g¾ng hÕt søc nh­ng bµi tiÓu luËn cña em ch¾c ch¾n r»ng còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong sÏ nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp còng nh­ nhËn xÐt tõ thÇy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch­¬ng I: PhËt gi¸o A/ Hoµn c¶nh ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o: I, Hoµn c¶nh ra ®êi: 1, Bèi c¶nh lÞch sö Ên §é tr­íc khi PhËt gi¸o ra ®êi: 1.1, VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: Ên §é lµ mét quèc gia n»m ë phÝa Nam ch©u ¸. D·y Hymalaya ph©n chia Ên §é thµnh nhiÒu vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau (võa cã nói cao, võa cã biÓn réng, võa cã ®ång b»ng phï nhiªu, võa cã sa m¹c kh« c»n, võa cã tuyÕt r¬i, võa cã n¾ng ch¸y…) 1.2, VÒ chÝnh trÞ – x· héi: X· héi cã sù ph©n chia s©u s¾c thµnh ®¼ng cÊp. Cã 4 ®¼ng cÊp chÝnh trong x· héi: + T¨ng l÷: nh÷ng ng­êi hµnh nghÒ t«n gi¸o. + Quý téc: nh÷ng ng­êi ®¶m ®­¬ng nh÷ng chøc vô nhÊt ®Þnh trong chÝnh quyÒn, qu©n ®éi. + B×nh d©n: nh÷ng ng­êi d©n tù do: n«ng d©n, thî thñ c«ng, th­¬ng nh©n… + N« lÖ: lµ nh÷ng ng­êi nghÌo khæ nhÊt trong x· héi, hä kh«ng cã bÊt kú mét t­ liÖu s¶n xuÊt còng nh­ tµi s¶n nµo. 1.3 VÒ v¨n hãa: Nền văn hãa chÝnh ngự trị thời bấy giờ là văn hãa Vệ Đà (Veda). Theo sử liệu hiện nay th× d©n tộc Ấn cã chung tổ tiªn với c¸c d©n tộc ch©u Âu, đã là c¸c bộ lạc du mục đ· mở mang và x©m chiếm c¸c vïng l·nh thổ T©y Bắc Ấn và lan rộng ra hầu hết b¸n đảo Ấn Độ khoảng 1000 năm trước C«ng Nguyªn. Văn hãa Vệ Đà nghiªng về thờ phụng nhiều thần th¸nh cũng như cã c¸c quan điểm thần bÝ về vũ trụ. Những sự ph¸t triển về sau đã biến Vệ Đà thành một t«n gi¸o (đạo Bà La M«n) và ph©n hãa x· héi thành bốn giai cấp chÝnh: giai cÊp t¨ng l÷; giai cÊp quÝ téc; giai cÊp th­¬ng gia, ®iÒn chñ vµ giai cÊp h¹ l­u trong đã đẳng cấp Bà La M«n (tầng lớp tăng lữ) là giai cấp thống trị. Tư tưởng lu©n hồi và cho rằng sinh vật cã c¸c vßng sinh tử tho¸t thai từ đạo Bà La M«n (hay sớm hơn từ tư tưởng Vệ Đà). Đạo này còng cho rằng tồn tại một bản chất của vạn vật, đã là Brahman (hay Phạm Thiªn). Việc giai cấp tăng lữ được đề cao và được hưởng mọi ưu đ·i bổng lộc trong x· hội đã tạo điều kiện cho việc ph©n hãa thành phần này ra rất nhiều hướng triết lý hay hành đạo kh¸c nhau và đ«i khi chống chọi phản b¸c nhau. Trong thời gian trưíc khi ThÝch Ca thành đạo, đ· cã rất nhiều trường ph¸i tu luyện. C¸c xu hướng triết lý cũng ph©n ho¸ mạnh như là c¸c xu hướng kho¸i lạc, ngẫu nhiªn, duy vật, hoài nghi mọi thứ, huyền bÝ ma thuật, tu khổ hạnh, tu đức hạnh, tụng kinh... ChÝnh sự phức tạp của x· hội, c¸c tư tưởng kh¸ phong phó về nh©n sinh quan vũ trụ quan, và sự xuất hiện của c¸c phương thức tu tập đa dạng đã là một m«i trường gióp cho ThÝch Ca từ đã t×m ra con đường riªng cho đạo Phật về sau. 2, Bèi c¶nh ra ®êi PhËt gi¸o: Sau khi Bµ La M«n gi¸o ®¹t tíi cùc thÞnh, giíi t¨ng sÜ Bµ La M«n ®øng ®Çu tø ®¼ng cÊp, sinh ra sù sa ®äa, hä lîi dông vai trß l·nh ®¹o viÖc tÕ cóng thÇn linh mµ thñ lîi. Sù bÊt b×nh n¶y sinh trong x· héi. Do mÊt tÝn nhiÖm vµo giíi t¨ng sÜ, nhiÒu ng­êi Ên lóc bÊy giê ®©m ra nghi ngê c¶ Th¸nh ®iÓn Vªda vµ b¾t ®Çu nghi ngê niÒm tin t«n gi¸o cña m×nh. §øc ThÝch Ca ®· nç lùc tu tËp ®Ó råi ®­a ra mét gi¸o thuyÕt ®­îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng triÕt lý hay c¸ch m¹ng t«n gi¸o. + VÒ ph­¬ng diÖn x· héi, cuéc c¸ch m¹ng nµy ®· tÊn c«ng vµo bÊt b×nh ®¼ng cña hÖ thèng tø ®¼ng cÊp. + VÒ triÕt lý, ®Æc ®iÓm cña gi¸o thuyÕt §øc ThÝch Ca lµ kh«ng truy t×m ch©n lý ë bªn ngoµi, kh«ng t×m nguyªn nh©n ®au khæ ë bªn ngoµi mµ quay trë l¹i néi t©m ®Ó t×m nguyªn nh©n ®au khæ, ®ång thêi t×m ra ch©n lý tèi th­îng. II, Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o: PhËt gi¸o là một t«n gi¸o được ThÝch Ca M©u Ni (Shakyamuni) truyền giảng ở miền bắc Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI TCN. Do đạo này được truyền đi trong một thời gian l©u dài và lan ra nhiều nơi cho nhiều chủng tộc nªn lịch sử ph¸t triển của nã kh¸ đa dạng về c¸c bộ ph¸i cũng như là c¸c nghi thức và phương ph¸p tu học. Ngay từ buổi đầu, ThÝch Ca, người truyền đạo Phật, đ· thiết lập được một gi¸o hội với c¸c luật lệ hoạt động chặt chẽ của nã. Nhờ vào sự uyển chuyển của gi¸o ph¸p, đạo Phật cã thể thÝch nghi với nhiều hoàn cảnh x· hội, con người và tập tục ở c¸c thời kỳ kh¸c nhau, nªn ngày nay Phật gi¸o vẫn tiếp tục tồn tại và ph¸t triển ngay cả trong c¸c nước cã nền khoa học tiªn tiến như Hoa Kỳ và T©y Âu. Sự ph¸t triển của đạo Phật cã thể được chia làm bốn giai đoạn: Giữa thế kỉ thứ 6 đến giữa thế kỉ thứ 5 trước CN: Giai đoạn nguyªn thuỷ, do đức Phật gi¸o huÊn và c¸c đệ tử của Phật truyền b¸. Kể từ thế kỉ thứ 4 trước C«ng nguyªn: Giai đoạn bắt đầu ph©n hãa ra nhiều trường ph¸i qua c¸c lần kết tập về gi¸o ph¸p. Kể từ thế kỉ thứ 1 sau CN: Xuất hiện gi¸o ph¸i Đại thừa với hai t«ng ph¸i quan trọng là Trung qu¸n t«ng và Duy thức t«ng. Kể từ thế kỉ thứ 7: Sự xuất hiện của Mật t«ng Phật gi¸o (Phật gi¸o T©y Tạng, Kim cương thừa). Sau thế kỉ thứ 13, Phật gi¸o được xem là bị tiªu diệt tại Ấn Độ, là nơi sản sinh đạo Phật. *Tãm t¾t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o tõ khi ra ®êi ®Õn nay: 566-486 TCN: ThÝch Ca Mầu Ni đản sinh. 530 TCN: ThÝch Ca gi¸c ngộ (ở tuổi 36) và thuyết ph¸p trong khoảng 45 năm. 486 TCN: ThÝch Ca tịch diệt. 297 TCN: Vua Asoka (274-236 TCN) cải đạo sang Phật gi¸o; đạo Phật ph¸t triển thành một quốc gi¸o và bắt đầu lan truyền ra ngoài Ấn Độ. 250 TCN - 308 TCN: Lần đầu tiªn ra đời đủ Tam tạng kinh. C¸c nhà truyền giảng Phật gi¸o được vua Asoka gửi tới TÝch Lan (Ceylon, nay là Sri Lanka), Kanara, Karnataka, Kashmir, vïng Hy M· Lạp Sơn, Miến Điện (Burma, nay là Myanma), Afghanistan, ngay cả đến Ai Cập, Macedonia và Cyrene. Năm 65 Trung Quốc: Di chỉ sớm nhất chứng tỏ Phật gi¸o th©m nhập vào Trung Hoa. Thế kỉ thứ 1: Đạo Phật xuất hiện tại Việt Nam cïng ở thời điểm này. Cuối thế kỉ thứ nhất: Đạo Phật đến vương quốc Phï Nam, nay thuộc địa phận Campuchia. Thế kỉ thứ 2: Năm 200 ở Ấn Độ, Đại học Phật gi¸o ở Nalanda ra đời và trở thành trung t©m Phật học của thế giới hơn 1000 năm (cã tài liệu cho rằng đại học này ra đời vào đầu thế kỉ thứ 5). Cïng thời gian này h×nh thành ph¸i Đại Thừa bắt đầu t¸ch ra từ Thượng tọa bộ. Năm 320: Ph¸i Mật t«ng h×nh thành và ph¸t triển ở Ấn Độ từ cơ sở Đại thừa. . . 372: Phật gi¸o th©m nhập đến b¸n đảo Triều Tiªn. Thế kỉ thứ 5: Đại thừa du nhập vào Indonesia và Philippines. . 552: Đạo Phật đến Nhật Bản và trở thành quốc gi¸o. 641: Đạo Phật du nhập vào T©y Tạng. . Thế kỉ thứ 8: Cổ Mật t«ng ra đời tại T©y Tạng. Thế kỉ thứ 9: Ch©n Ng«n t«ng (Shigon) ra đời ở Nhật từ đạo sư Kukai. Từ giữa thế kỉ thứ 9: Angkor Wat được x©y dựng ở vương quốc Khmer. Đạo L·o ph¸t triển mạnh làm ảnh hưởng nhiều đến đạo Phật. Trong khi đã, đạo Hồi đã bắt đầu thay thế cho đạo Phật ở nhiều nơi. Thế kỉ 11 tới thế kỉ 13: Ở Ấn Độ, đạo Hồi đ· th©m nhập mạnh; những người cực đoan đ· tiªu huỷ nhiều kiến tróc cũng như c¸c tổ chức Phật gi¸o. Năm 1193 họ chiếm Magahda, tàn ph¸ c¸c c«ng tr×nh và c¸c đại học Phật gi¸o như Nalanda và Vikramasila. PhËt gi¸o bÞ tiªu diÖt trªn ®Êt Ên §é. Thế kỉ 15: Sự ra đời của nhiều gi¸o ph¸i Ấn độ gi¸o đ¸nh dấu sự suy tàn cuối của Phật gi¸o tại Nam Ấn. Trong giữa sau thế kỉ 19, khi xuất hiện cộng đồng người Hoa tại Bắc Mỹ th× đạo Phật cũng th©m nhập vào đ©y và một phần của kinh Diệu Ph¸p Liªn Hoa được dịch ra tiếng Anh. Năm 1905: Đạo sư Soyen Shaku là người đầu tiªn dạy Thiền tại Bắc Mỹ. Từ năm 1920: Nhà nước cộng sản M«ng Cổ c«ng khai t×m c¸ch dẹp bỏ t«n gi¸o, đặc biệt bắt đầu là đạo Phật tại M«ng Cổ. 1950: Trung Quốc chiếm T©y Tạng, bắt đầu c«ng việc đàn ¸p ph¸ huỷ c¸c chïa chiền Phật gi¸o ở đ©y. Đến 1959 th× vị Dalai Lama của T©y Tạng phải tị nạn tại Ấn Độ và Phật gi¸o T©y Tạng lại được ph¸t triển mạnh ở c¸c nước T©y phương. Sau đã Dalai Lama được giải Nobel hoà b×nh năm 1989. 1966: Tu viện Thượng tọa bộ đầu tiªn x©y dựng ở Hoa Kỳ. Nh­ vËy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, PhËt gi¸o ®· tõ Ên ®é truyÒn b¸ sang c¸c n­íc xung quanh, trë thµnh hÖ thèng t«n gi¸o – triÕt häc thÕ giíi, cã ¶nh h­ëng lín ®Õn ®êi sèng tinh thÇn vµ lÞch sö v¨n hãa cña c¸c n­íc Ph­¬ng §«ng (trong ®ã cã ViÖt Nam) vµ mét sè n­íc ph­¬ng T©y. B/ Quan ®iÓm vÒ PhËt gi¸o: I, §Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o: (theo hßa th­îng ThÝch TrÝ Quang ) 1,Thứ nhất, đặc điểm của Phật gi¸o là 'In như sự thật': Lý thuyết, phương ph¸p, kết quả đều hợp lý, đều như thật. Phật gi¸o kh«ng chen chủ quan của m×nh vào trước hay trong khi suy nghiệm sự thật, và ch©n lý của đạo Phật là lời kết luận sau sự suy nghiệm trung thực ấy. Đạo Phật chỉ thấy và chỉ nãi những sự thật mà sự vật cã, kh«ng thªm kh«ng bớt. 2,Đặc điểm thứ hai là 't«n trọng sự sống'. Kh«ng s¸t sinh, ăn chay, là những điều tượng trưng cụ thể cho đặc điểm ấy. Đạo Phật xem sự sống trªn tất cả. Hết thảy c¸i g× gọi là cã gi¸ trị là phải bảo vệ sự sống ấy. Giết sự sống để nu«i sự sống là mª muội mà v× tham sống nªn hại sự sống cũng là v« minh. Cho nªn t«n trọng sự sống kh«ng những bằng c¸ch gióp nhau để sống cßn, mà cßn cã khi phải hy sinh sự sống để bảo vệ sự sống, nghĩa là cã khi tiªu cực như ăn chay để cứu mu«n loài, cã khi tÝch cực như 'thay khổ cho chóng sinh' để cứu vạn loại. Đạo Phật đặc biệt chó trọngvà nªu cao chủ nghĩa lợi tha, nhưng chữ lợi ấy là phải hướng về mục đÝch t«n trọng sự sống. 3,Đặc điểm thứ ba của đạo Phật là chỉ thừa nhận sự 'tương quan sinh tồn'. Đạo Phật dạy cho người ta thấy ở đời phải tự lập chứ kh«ng phải biệt lập. Phật tử kh«ng thấy, kh«ng tạo nªn một đối phương. Vũ trụ là một lß tương quan; kh«ng cã g× là trung t©m, kh«ng cã g× là phụ thuộc, hay ngược lại. Bởi thế cho nªn ph©n ly là tự tạo một ung nhọt, mà chiến đấu (theo nghĩa hẹp) chỉ là tương đối. Chiến đấu phải là một hành động v× bảo vệ sự sinh tồn mà bất đắc dĩ phải ¸p dụng trong trường hợp bất đắc dĩ. Nếu biến sự bất đắc dĩ ấy thành sự tuyệt đối cần thiết trong mọi trường hợp, th× chiến đấu sẽ trở thành chiến tranh. 4, Đặc điểm thứ tư của đạo Phật là x¸c nhận 'người là trung t©m điểm của x· hội loài người'. Đạo Phật kh«ng nãi duy t©m, kh«ng nãi duy vật, mà tất cả đều do người ph¸t sinh và đều ph¸t sinh v× người. Kết luận này thực tế ở đ©u cũng râ rệt cả. Trªn thế giới loài người này kh«ng cã g× tự nhiªn sinh ra hay từ hư kh«ng rơi xuống, mà đều do năng lực hoạt động của con người tạo thành. Năng lực hoạt động của con người tạo t¸c chi phối tất cả. Tất cả khổ hay vui, tiến hãa hay tho¸i hãa, là đều do con người d· man hay văn minh. Người là chóa tể của x· hội loài người, x· hội loài người kh«ng thể cã chóa trời thứ hai. 5, Đặc điểm thứ năm của đạo Phật chó trọng 'đối trị t©m bÖnh con người trước hết'. Lý do rất dễ hiểu. Con người là t©m điểm của x· hội loài người, x· hội ấy tiến hãa hay tho¸i hãa là hoàn toàn do hoạt động con người chi phối; mà hoạt động con người lại do t©m trÝ con người chủ đạo, vậy x· hội phản ¸nh trung thành t©m trÝ con người. Cho nªn muốn cải tạo x· hội, căn bản là phải cải tạo con người, cải tạo t©m bÖnh của con người. T©m bÖnh con người nếu cßn độc tài, tham lam, th× x· hội loài người là địa ngục; t©m bÖnh con người được đối trị rồi th× hoạt động con người rất s¸ng suốt mà x· hội con người, kết quả của hoạt động ấy, cũng rất cực lạc. 6, Đặc điểm thứ s¸u, mục đÝch đạo Phật là 'đào luyện con người thành bi, trÝ, dũng'. Bi là t«n trọng quyền sống của người kh¸c. TrÝ là hành động s¸ng suốt lợi lạc. Dũng là quyết t©m quả cảm hành động. Dũng kh«ng cã bi và trÝ th× sẽ thành tàn ¸c và manh động. TrÝ kh«ng cã bi và dũng th× sẽ trở thành gian xảo và mộng tưởng. Bi kh«ng cã trÝ và dũng sẽ thành t×nh cảm và nhót nh¸t. Bi là tư c¸ch tiến hãa, trÝ là trÝ thức tiến hãa, dũng năng lực tiến hãa. Con người như thế là con người mới, căn b¶n của x· hội mới. 7, Đặc điểm thứ bảy của đạo Phật là 'kiến thiết một x· hội mới' mà căn bản là con người mới. Cho nªn tranh đấu cho x· hội mới ấy, trở lại vấn đề, là phải chiến thắng chÝnh m×nh trước hết. Con người tự chiến thắng con người, nghĩa là c¸i 'nh©n cũ' (bãc lột, đàn ¸p, độc tài, x©m lược) kh«ng cßn nữa, th× kết quả được c¸i 'quả mới' là là một x· hội mới. Trong x· hội ấy quyền sống tuyệt đối b×nh đẳng như sự sống: B×nh đẳng trong nhiệm vụ, b×nh đẳng trong hưởng thụ. 8, Đặc điểm thứ t¸m của đạo Phật là 'tiến lªn v« thượng gi¸c'. Đào luyện một con người mới, kiến thiết một x· hội mới, kh«ng phải mục đÝch của đạo Phật cứu cánh ở đó. Cao xa, đạo Phật còn hướng dẫn con người lên chóp đỉnh của sự tiến hóa là địa vị vô thượng giác, địa vị vô minh toàn diệt, trí tuệ toàn giác, địa vị Phật đà. 9, Đặc điểm thứ chÝn của đạo Phật là đạo Phật dạy phải 'tự lực giải tho¸t'. Đấy là một tinh thần tuyệt đối cần thiết. Đức Phật chỉ là một đạo sư dẫn đạo con đường sáng cho chúng ta. Còn chúng ta phải tự thắp đuốc trí tuệ của mình mà soi đường, phải tự động cặp chân năng lực của mình mà đi. Con người mới là phải tự rèn luyện; xã hội mới là phải tự kiến thiết; vô thượng giác là phải tự tu chứng. Tự lực giải thoát là con đường duy nhất của mười phương các đức Phật Bồ-Tát. An lạc không phải cầu xin, trí giác không do cầu hồ. 10, Đặc điểm thứ mười của đạo Phật là 'hiện chứng thể nghiệm'. Đức Phật chỉ hướng dẫn chúng ta, chứ chân lý không phải là thứ đem quay phim cho người thấy được. Đức Phật là đạo sư, nhưng trí giác không phải là thứ ai dạy khôn cho ai. Cho nên đối với chân lý tối cao, ta phải tự lực thể nghiệm. Sự tự lực thể nghiệm ấy, không những áp dụng với tinh thần tự lực giải thoát mà thôi, mà còn đặc biệt chú ý đến sự hiện chứng. Thế nào gọi là sự hiện chứng? Ví dụ con đường đi đến Mai thôn có mười đoạn. Người đi không ham, không thể ham nhảy vọt đến Mai thôn mà không qua mười đoạn đường, mà phải đi từng bước, bước từng đoạn, được một đoạn là đến Mai thôn một đoạn. Con đường vô thượng giác cũng vậy, nương theo lời Phật chỉ dẫn, ta phải bước từng bước, hiện chứng đến đâu thể nghiệm chân lý đến đó, cho đến khi toàn giác. Đức Phật tạo cho ta cái thang, nhưng không kéo giàn hoa xuống hay đẩy thẳng ta lên được. Ta phải tự lực mà trèo từng nấc thang lên giàn hoa thiên lý. Trèo được nấc nào là tự thể nghiệm chân lý nấc ấy. Đối với chân lý chưa hiện chứng, chúng ta chỉ nói học, không nói biết. Tinh thần tu chứng đạo Phật là thế. II, §¹o PhËt lµ triÕt häc hay lµ mét t«n gi¸o ? PhËt gi¸o lµ mét thø triÕt häc nh­ng triÕt häc PhËt gi¸o kh«ng diÔn tiÕn theo h­íng cña triÕt T©y, kh«ng suy t­ su«ng ®Ó tháa m·n lßng ham muèn hiÓu biÕt. Nç lùc cña triÕt häc PhËt gi¸o chØ nh»m t×m hiÓu vÒ lý v« th­êng vµ v« ng· cña v¹n vËt trong ®ã cã con ng­êi. TriÕt häc nµy chØ chuyªn t©m ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra ®au khæ vµ t×m c¸ch gi¶i tho¸t khái ®au khæ. §Ó thãat khái sù ®au khæ, PhËt gi¸o ®ßi hái ph¶i cã sù thùc hµnh tu©n theo kû luËt ®êi sèng thiÖn h¹nh, mét kû luËt tinh thÇn trong c«ng cuéc thùch nghiÖm t©m linh ®Ó cuèi cïng ®¹t tíi ch©n lý b»ng trùc gi¸c. Nh­ vËy, PhËt gi¸o kh«ng ph¶i lµ mét thø triÕt häc thuÇn luËn lý hay suy t­ siªu h×nh mµ l¹i lµ mét triÕt häc bao gåm c¶ suy nghÜ lÉn thùc hµnh ®Ó tù m×nh chøng ngé ch©n lý. Ch©n lý gi¶i tho¸t ph¶i ®­îc thùc hiÖn ngay t¹i b¶n th©n chø kh«ng ph¶i ®èi t­îng suy t­. PhËt gi¸o lµ mét t«n gi¸o nh­ng lµ mét t«n gi¸o ®Æc biÖt _ tøc lµ khi hiÓu t«n gi¸o nh­ mét hÖ thèng gi¸o lý vµ mét kû luËt ®êi sèng nh¾m ®Õn môc ®Ých gi¶i thãat vÜnh viÔn con ng­êi, ®¹t tíi h¹nh phóc ch©n thùc. T«n gi¸o nµy gi¶ng d¹y 3 ®iÒu chÝnh: “Tr¸nh xa ®iÒu xÊu, lµm viÖc thiÖn vµ thanh tÞnh t©m trÝ” (theo Ksri Dhammananda, trong “Nh÷ng h¹t ngäc trÝ tuÖ PhËt gi¸o”, ThÝch T©m Quang dÞch,T15 ). T«n gi¸o nµy kh«ng thê ®øc phËt nh­ mét vÞ thÇn linh cã quyÒn uy cøu ®é, theo Oldenberg “PhËt kh«ng ph¶i h¹ng ng­êi gi¶i thãat cho ng­êi kh¸c, nh­ng ngµi d¹y hä, mäi ng­êi c¸ch tù m×nh gi¶i tho¸t cho m×nh còng nh­ ngµi ®· lµm lÊy. Ng­êi ta tin theo lêi truyÒn b¸ vÒ ch©n lý cña Ngµi kh«ng ph¶i v× ch©n lý Êy tõ ë Ngµi xuÊt gia mµ bëi v× qua lêi nãi cña Ngµi, mét sù hiÓu biÕt c¸ nh©n cña m×nh vÒ nh÷ng ®iÒu Ngµi nãi ®· biÓu lé ra trong ¸nh s¸ng cña chÝnh tinh thÇn m×nh”. PhËt gi¸o kh«ng ®Æt niÒm tin vµ bµy tá lßng t«n kÝnh tr­íc mét vÞ thÇn linh nµo. VÊn ®Ò cã mét vÞ thÇn linh s¸ng t¹o vµ lµm chñ vò trô lµ mét vÊn ®Ò siªu h×nh mµ §øc ThÝch Ca ®· tõng g¸c sang mét bªn vµ kh«ng bµn ®Õn. Lý do lµ Ngµi thÊy ®iÒu ®ã kh«ng liªn hÖ víi viÖc gi¶i quyÕt c¸i khæ. Ngµi chñ tr­¬ng c¸i khæ lµ do chÝnh con ng­êi tù t¹o th× con ng­êi ph¶i tù gi¶i quyÕt lÊy. Gi¸o lý cña §øc PhËt chØ nh¾m tíi mçi mét chñ ®Ých Êy mµ th«i. Tãm l¹i, trong 2 ph­¬ng diÖn: t«n gi¸o vµ triÕt häc, cã lÏ PhËt gi¸o nghiªng vÒ triÕt häc nhiÒu h¬n. §Æc ®iÓm cña triÕt häc PhËt gi¸o lµ: Song song víi suy t­ vµ ph©n tÝch sù vËt, PhËt gi¸o chó träng vµo thùc hµnh ®Ó c¶i t¹o ®êi sèng con ng­êi. PhËt gi¸o lu«n lu«n t×m c¸ch thÝch øng víi c¨n c¬ cña con ng­êi thêi ®¹i víi sù linh ®éng, uyÓn chuyÓn vµ khai phãng PhËt gi¸o h­íng ®Õn sù gi¶i tho¸t toµn diÖn vµ vÜnh viÔn cho con ng­êi. PhËt gi¸o ®Ò cao yÕu tè tù lùc: con ng­êi ph¶i tù m×nh v­ît lªn chÝnh m×nh ®Ó tho¸t khái nghiÖp lùc do chÝnh m×nh t¹o ra. III, Gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o: 1, Gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o: - Phật giáo là một tôn giáo duy nhất chống lại thần quyền. Trong nội dung của học thuyết này chứa đựng những yếu tố duy vật và tư tưởng biện chứng khá đặc sắc. - TriÕt häc Phật giáo thắm nhuần tinh thần của chủ nghĩa nhân văn, thể hiện: Phật giáo tôn trọng và đề cao giá trị của con người, nó phê phán mọi áp bức bất công của x· héi, tuyên truyền cho tư tưởng tự do và mong muốn xây dựng cho con người một cuộc sống an lạc hạnh phúc. Phật giáo đề cao sự công bằng, chính trực lòng nhân ái vị tha, sự độ lượng khoan dung, đức đạm bạc thanh khiết. Đạo đức Phật giáo góp phần xây dựng cuộc sống gia đình hạnh phúc, một x· héi trở nên chân thiện mỹ là một giới thanh bình. 2, H¹n chÕ cña PhËt gi¸o: TriÕt häc Phật giáo ít nhiều còn mang tính bi quan, yếm thế, nhìn đời bằng bể khổ trầm luân. Phật giáo đã thủ tiêu đấu tranh cải tạo XH, ở chỗ giải thoát đời sống tinh thần. C/ Quan ®iÓm cña PhËt gi¸o: I, Nh©n sinh quan PhËt gi¸o: PhËt gi¸o lµ trµo l­u t­ t­ëng chñ tr­¬ng thùc hiÖn b×nh ®¼ng gi÷a con ng­êi víi con ng­êi, gi¶i thãat con ng­êi khái nçi ®au sinh tö ®Ó ®¹t tíi mét ý nghÜa ®êi sèng hoµn thiÖn. 1, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ con ng­êi: - VÒ cÊu t¹o hay c¸c yÕu tè h×nh thµnh nªn con ng­êi, nhµ PhËt cã mÊy thuyÕt sau: + ThuyÕt danh – s¾c: con ng­êi ®­îc cÊu t¹o bëi 2 yÕu tè: danh (yÕu tè tinh thÇn) vµ s¾c (yÕu tè vËt chÊt) à cã sù c©n b»ng gi÷a vËt chÊt vµ tinh thÇn. + ThuyÕt lôc ®¹i: con ng­êi ®­îc cÊu t¹o bëi 6 yÕu tè: à VËt chÊt §Þa (§Êt, x­¬ng thÞt) Thñy (N­íc, m¸u, chÊt láng) Háa (Löa, nhiÖt khÝ) Phong (Giã, h« hÊp) à Tinh thÇn Kh«ng (C¸c lç trèng trong c¬ thÓ) Thøc (ý thøc, tinh thÇn) à Dùa vµo trªn cã thÓ thÊy, quan ®iÓm cña thuyÕt nµy cho r»ng: cÊu t¹o cña con ng­êi nghiªng vÒ vËt chÊt. + ThuyÕt Ngò UÈn: cho r»ng con ng­êi ®­îc cÊu t¹o bëi 5 yÕu tè: S¾c: vËt chÊt, bao gåm Tø ®¹i: ®Þa, thñy, háa, phong. Thô: c¶m t×nh, t×nh c¶m, c¶m gi¸c. T­ëng: biÓu t­îng, t­ëng t­îng, tri gi¸c, kÝ øc. Hµnh: ý chÝ. Thøc: ý thøc. à CÊu t¹o con ng­êi ngiªng vÒ yÕu tè tinh thÇn. 2, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ th©n thÓ con ng­êi: Quan niÖm v« th­êng cña PhËt gi¸o cho r»ng: mäi sù vËt, hiÖn t­îng lu«n lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi, kh«ng cã c¸i g× lµ th­êng h»ng. à Mäi sù vËt, hiÖn t­îng chØ lµ gi¶ danh, v« ®Þnh, kh«ng thùc. PhËt gi¸o cho r»ng: th©n lµ c¸i gèc cña khæ (th©n vi khæ b¶n). Mäi ®au khæ cña thÕ gian nh­: ®ãi kh¸t, nãng l¹nh, mái mÖt, sinh l·o bÖnh tö ®Òu tõ n¬i th©n thÓ. 3, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ng­êi: Phật giáo đưa ra luân hồi và nghiệp báo, tứ diệu đế, thập nhị nhân duyên và niết bàn. - Luân hồi nghiệp báo là giáo lý của Phật dựa trên Luật nhân quả. Theo Phật giáo sự sinh tử của con người (vô ngã) là sự hợp tan của ngủ uẩn: sắc, thụ, tưởng, hành và thức. Con người phải chịu Luật luân hồi nghiệp báo, luân hồi là sự chuyển dich linh hồn qua các kiếp hay gọi là tái kiếp nghĩa là con người sau khi chết có thề đầu thay trở lại một trong 6 kiếp: kiếp tiên, kiếp người, kiếp súc sinh, kiếp cây cỏ, kiếp quỷ, kiếp địa ngục. Quá trình cứ thế chư chiếc bánh xe (luân) quay tròn (hồi) không dứt. Tái sinh trở lại kiếp nào (kết quả – nghiệp báo) là phụ thuộc vào nghiệp (nguyên nhân) của mình là còn sống ở phía trước. Nghiệp là nguyên lý chi phối kết quả của các hành động, ngôn ngữ hay ý nghĩa theo nhà Phật, Nghiệpcó thân nghiệp (cơ thể, sinh lý của con người), ý nghiệp (suy nghĩ của con người), khẩu nghiệp (lời nói), cận tử nghiệp (những việc làm hành động, suy nghĩ khi sắp chết), bất động nghiệp, cực trong nghiệp. Có nghiệp của bản thân, của cha mẹ, của gia đình.. hơn nữa là có nghiệp báo đến ngay với mình (quả báo nhãn tiền) hay đến với thế hệ sau (cha làm con chịu). Toàn bộ các nghiệp cũng chia làm 2 nghiệp là thiện nghiệp và ác nghiệp. Tổng hợp lại gọi là thuyết Luân hồi nghiệp báo. Thuyết luân hồi không thừa nhận có linh hồn bất tử, luân hồi ở đây không phải là sự đầu thai của linh hồn mà là sự kết tập mới của ngủ uẩn ra nghiệp lực. Nghiệp lực là kết quả tổng hợp của Thiện nghiệp và Ác nghiệp hay là các nghiệp của đời người. Nó di truyền vào ngủ uẩn dẫn dắt con người vào luân hồi. Luân hồi là mắc vào bể khổ trầm luân nên Phật giáo chỉ ra đường lối giải thoát là “tứ diệu đế”. Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ng­êi ®­îc tËp trung nhÊt ë trong thuyÕt Tø diÖu ®Õ_c¬ së, nÒn t¶ng l©u dµi cña PhËt gi¸o. Tø diÖu ®Õ bao gåm: Khæ ®Õ, TËp ®Õ, DiÖt ®Õ vµ §¹o ®Õ. ThuyÕt nµy cã néi dung c¬ b¶n nh­ sau: * Khæ ®Õ: lµ thùc tr¹ng ®au khæ cña con ng­êi.. "Người thấy khổ đế sẽ thấy nguyªn nh©n của khổ, sự chấm dứt khổ và con đường diệt khổ". Đối với người t×m ch©n lý, khổ đế là điểm bắt đầu trong đạo Phật. Kh«ng nhận thức được khổ đế, ta sẽ kh«ng bao giờ hiểu tập đế, diệt đế và đạo đế. Kh«ng hiểu Tứ Đế là kh«ng hiểu Phật Ph¸p. §ức Phật dạy: "Này c¸c Tỳ kheo, sanh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, thương yªu mà biệt ly là khổ, mong cầu mà kh«ng được là khổ. Tãm lại, chấp thủ năm uẩn là khổ" (Tương Ưng V). Khæ ®Õ cho r»ng: ®êi lµ khæ, tån t¹i lµ khæ. B¶n chÊt cña ®êi sèng nh©n sinh lµ khæ v× con ng­êi sinh ra ph¶i chÞu bao nhiªu ®¾ng cay, rµng buéc, mÊt tù do. Nh­ng khæ ë ®©y ph¶i hiÓu theo nghÜa réng h¬n. PhËt cho rÇng: c¸i lµm cho t©m hån buån phiÒn ®­îc gäi lµ khæ. Néi dung cña “khæ”: trong phËt gi¸o cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i “khæ”: nhÞ khæ, tam khæ, tø khæ, ngò khæ… + NhÞ khæ: néi khæ vµ ngo¹i khæ. + Tø khæ: Sinh, l·o, bÖnh, tö. + B¸t khæ: Sinh, l·o, bÖnh, tö, ¸i biÖt ly, o¸n t¨ng héi, cÇu bÊt ®¾c, ngò thô uÈn. Đức Phật dạy: "Thế gian nầy thành h×nh từ sự khổ đau". Những người cã c¸i nh×n ch©n chÝnh sẽ thấy thế gian chỉ cã một bệnh, chỉ cã một vấn đề là khổ đau, bất toại nguyện, hay sự xung đột giữa tham ¸i và đời sống. Tất cả những khã khăn trong đời sống đều nằm trong khổ đế. à Tõ ®ã cã thÓ thÊy: PhËt gi¸o kh«ng trèn tr¸nh cuéc s«ng, kh«ng t« hång cuéc sèng mµ nã dòng c¶m nh×n th¼ng vµo hiÖn thùc: ®êi lµ khæ. * TËp ®Õ: lµ nguån gèc hay nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng ®au khæ. + Thô + ¸i + Thñ + H÷u + Sinh + L·o – Tö + V« minh + Hµnh + Thøc + Danh s¾c + Lôc nhËp + Xóc PhËt gi¸o cho r»ng cuéc sèng ®au khæ lµ cã nguyªn nh©n. §Ó c¾t nghÜa nçi khæ cña nh©n lo¹i, PhËt gi¸o ®­a ra thuyÕt “ThËp nhÞ nh©n duyªn”_ ®ã lµ 12 nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ nèi tiÕp nhau, cuèi cïng dÉn ®Õn c¸c ®au khæ cña con ng­êi: Đức Phật giảng về nguồn gốc đau khổ như sau: §øc PhËt d¹y:"Nầy c¸c vị tỳ kheo, đ©y là Diệu Đế về Nguồn Gốc của Khổ: lßng tham thủ làm cho sinh hữu -- kÌm theo với ham muốn và ưa thÝch, thªm vào chổ nầy chổ kia , nghĩa là tham thủ c¸c dục lạc, tham thủ thường sinh, tham thủ đoạn sinh." 1. V× v« minh, hành ph¸t sinh2. V× hành, thức (thức-t¸i-sanh) ph¸t sinh3. V× thức, danh-sắc ph¸t sinh4. V× danh-sắc, lục căn ph¸t sinh5. V× lục căn, xóc ph¸t sinh6. V× xóc, thô ph¸t sinh7. V× thô, tham ¸i ph¸t sinh8. V× tham ¸i, thủ ph¸t sinh9. V× thủ, hữu ph¸t sinh10. V× hữu, sinh ph¸t sinh11. V× sinh nªn bệnh-l·o-tử ph¸t sinh12. V× bệnh-l·o-tử nªn đau khổ, lu©n hồi ph¸t sinh. Nếu chấm dứt v« minh th× chấm dứt hành, chấm dứt hành th× chấm dứt thức v.v., chấm dứt sinh th× chấm dứt đau khổ lu©n hồi. * DiÖt ®Õ: §øc PhËt d¹y:"Nầy c¸c vị tỳ kheo, đ©y là Diệu Đế về Diệt Khổ: sự tàn lụn và ngưng kh«ng cßn tàn dư, sự xuất ly, sự từ bỏ, sự giải phãng, và sự bu«ng bỏ lßng tham thủ" PhËt gi¸o cho r»ng nçi khæ cã thÓ tiªu diÖt ®­îc. Con ng­êi ph¶i lÇn theo “ThËp nhÞ nh©n duyªn” ®Ó t×m ra nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®au khæ vµ xãa bá nh÷ng nguyªn nh©n ®ã ®i còng tøc lµ con ng­êi xãa bá nçi khæ ®¹t tíi sù gi¶i thãat. Đức Phật đã vạch râ từng bước đi trªn con đường diệt khổ. Sự rÌn luyện t©m linh sẽ đưa đến quả tối thượng là Niết Bàn cực lạc, diệt trừ tham ¸i. Phật gi¸o gọi Niết Bàn là hạnh phóc tối thượng, hạnh phóc nµy ph¸t sinh khi t©m hoàn toàn tĩnh lặng, chấm dứt cảm thọ. §øc PhËt d¹y: "Nầy c¸c vị tỳ kheo, đ©y là Diệu Đế về Con Đường Diệt Khổ, đã chÝnh là Con Đường T¸m ChÝnh (B¸t ChÝnh Đạo): ChÝnh Kiến, ChÝnh Tư Duy, ChÝnh Ngữ, ChÝnh Nghiệp, ChÝnh Mạng, ChÝnh Tinh TiÕn, ChÝnh Niệm, ChÝnh Định." * §¹o ®Õ: chØ ra con ®­êng tiªu diÖt c¸i khæ. §ã lµ con ®­êng “tu ®¹o” , hoµn thiÖn ®¹o ®øc c¸ nh©n gåm 8 nguyªn t¾c “B¸t chÝnh ®¹o”. + ChÝnh kiÕn (hiÓu biÕt ®óng tø ®Õ) + ChÝnh t­ (suy nghÜ ®óng ®¾n) + ChÝnh ng÷ (lêi nãi ®óng ®¾n) + ChÝnh nghiÖp (gi÷ nghiÖp kh«ng t¸c ®éng xÊu) + ChÝnh mÖnh (gi÷ ng¨n dôc väng) + ChÝnh tÞnh tiÕn (rÌn luyÖn, tu tËp kh«ng mÖt mái) + ChÝnh niÖm (cã niÒm tin v÷ng bÒn vµo gi¶i tho¸t) + ChÝnh ®Þnh (tËp trung t­ t­ëng cao ®é) T¸m ph­¬ng ph¸p chia lµm 3 nhãm, gäi lµ “Tam häc”_ ba ®iÒu cÇn häc vµ rÌn luyÖn: + Giíi (chÝnh ng÷, chÝnh nghiÖp, chÝnh mÖnh): nh÷ng ®iÒu kiªng kÞ mµ con ng­êi ph¶i thùc hiÖn ®Ó gi÷ cho t©m trong s¹ch. + §Þnh (chÝnh tÞnh tiÕn, chÝnh niÖm, chÝnh ®Þnh): con ng­êi tËp trung t­ t­ëng ngåi thiÒn ®Þnh, thu t©m, nhiÕp t©m ®Ó lµm cho søc m¹nh vña t©m kh«ng bÞ ngo¹i c¶nh t¸c ®éng. + TuÖ (chÝnh kiÕn, chÝnh t­ duy): trÝ tuÖ con ng­êi ®­îc gîi më, ®­îc khai th«ng à con ng­êi ®­îc gi¸c ngé, gi¶i tho¸t khái nçi khæ, ®¹t tíi bê h¹nh phóc. II, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o: 1, C¸ch kh¶o s¸t thÕ giíi cña §øc PhËt: Theo PhËt, mäi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu ph¶i xem xÐt ®Õn c¸i ch©n t­íng, thùc tr¹ng cña nã, ph¶i g¹t bá mäi m­êng t­îng t­ëng t­îng_ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nhËn thøc sai lÇm, ph¶i nh­ thÞ kiÕn vµ nh­ thùc kiÕn, tøc lµ mäi sù vËt nh­ thÕ nµo th× ph¶n ¸nh ®óng nh­ thÕ, kh«ng thªm, kh«ng bít, kh«ng yªu, kh«ng ghÐt. Ngµi th­êng khuyªn häc trß: “§èi víi thÕ gian, quan s¸t hÕt th¶y mét c¸ch nh­ thËt, xa rêi tÊt c¶ mäi nhiÔm nh­îc cña thÕ gian. §©y lµ ®iÓm xuÊt ph¸t v« cïng quan träng ®Ó kh¶o s¸t, nhËn thøc thÕ giíi. 2, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o: ThÕ giíi quan PhËt gi¸o ®­îc thÓ hiÖn trong 2 thuyÕt lín lµ: “Nh©n duyªn sinh” vµ “V« th­êng, v« ng·”. * Nh©n duyªn sinh: Víi c¸ch kh¶o s¸t nh­ trªn, §øc PhËt ®· ph¸t hiÖn ra mäi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu do nh©n duyªn sinh: “C¸c ph¸p do nh©n duyªn sinh”. Nh©n duyªn sinh chØ mèi quan hÖ ®iÒu kiÖn: “Cã c¸i nµy th× cã c¸i kia, c¸i nµy sinh th× c¸i kia ph¶i sinh. C¸i nµy kh«ng th× c¸i kia kh«ng , c¸i nµy diÖt th× c¸i kia diÖt…”. Nh­ vËy, §øc PhËt ®· t×m ra m«i quan hÖ ch»ng chÞt lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng. T¹o vËt trong vò trô khi xuÊt hiÖn ®Òu cã nh÷ng nguyªn nh©n g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, khi nguyªn nh©n kh«ng g¾n víi nh÷n._.