Pháp luật về tiền lương và việc thực hiện tại Công ty Dụng cụ cắt và Đo lường cơ khí

Lêi nãi ®Çu Lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña con ng­êi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cho x· héi, lao ®éng cã n¨ng suÊt chÊt l­îng hiÖu qu¶ cao, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña §Êt n­íc. Do vËy, viÖc b¶o ®¶m quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng lu«n lu«n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m. V× thÕ, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý lao ®éng ®· ®­îc ph¸p ®iÓm ho¸ thµnh bé luËt lao ®éng ®· ®­îc Quèc héi n­íc CHXHCNVN kho¸ IX kú häp thø 5 th«ng qua ngµy 23/6/1994 vµ cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01/01/1995. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1993 chóng ta míi chÝnh thøc coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸ tõ ®ã mµ thÞ tr­êng lao ®éng ë n­íc ta míi dÇn ®­îc h×nh thµnh do tÝnh chÊt míi mÎ cña thÞ tr­êng lao ®éng ë n­íc ta, cho nªn cßn ®ang n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc vµ v­íng m¾c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, trong ®ã vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®Æt ra cho luËt ph¸p lµ lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ nh»m c©n b»ng lîi Ých gi÷a c¸c chñ thÓ trong quan hÖ lao ®éng, võa ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp lý, hîp ph¸p cho ng­êi lao ®éng, võa ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp lý, hîp ph¸p cho ng­êi sö dông lao ®éng trong ®ã tiÒn l­¬ng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nh¹y c¶m nhÊt, t¸c ®éng tíi tÝnh c©n b»ng lîi Ých nãi trªn nh­ vËy th× nghiªn cøu tiÒn l­¬ng lµ cÇn thiÕt. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng cã quan hÖ víi Nhµ n­íc, víi c¸c doanh nghiÖp vµ víi c¸c chñ thÓ kh¸c mµ cßn cã c¸c quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp trong ®ã quan hÖ vÒ b¶o ®¶m tiÒn l­¬ng cã vÞ trÝ rÊt quan träng lµ vÊn ®Ò ®­îc ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng quan t©m. V× vËy, em chän ®Ò tµi: "Ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng vµ viÖc thùc hiÖn t¹i C«ng ty Dông cô c¾t vµ §o l­êng c¬ khÝ". Chuyªn ®Ò ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o néi dung ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng. Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt tiÒn l­¬ng Ch­¬ng II: Thùc tiÔn viÖc ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l­¬ng t¹i C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp nãi chung vµ t¹i C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ nãi riªng. Trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ, mÆc dï b¶n th©n ®· rÊt cè g¾ng cïng víi sù h­íng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o NguyÔn ThÞ HuÕ vµ c¸c chó trong C«ng ty. Song do nhËn thøc cßn h¹n chÕ vµ bÊt cËp nªn chuyªn ®Ò kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, bÊt cËp. KÝnh mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó chuyªn ®Ò ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Sinh viªn Ph¹m Minh TiÕn Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt tiÒn l­¬ng I.1 Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña tiÒn l­¬ng I.1.1. Kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng I .1.1.1. TiÒn l­¬ng nh×n d­íi gãc ®é kinh tÕ TiÒn l­¬ng lµ mét phøc t¹p vµ lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nhau, chñ yÕu vµ tr­íc hÕt lµ khoa häc kinh tÕ vµ khoa häc ph¸p lý D­íi gãc ®é kinh tÕ tiÒn l­¬ng cã thÓ ®­îc gäi víi nhiÒu tªn kh¸c nhau, nh­: TiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, thñ lao lao ®éng... Trong c¬ chÕ cò, tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n, biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, ®­îc Nhµ n­íc ph©n phèi kÕ ho¹ch cho c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña mçi ng­êi ®· cèng hiÕn. HiÖn nay ë n­íc ta vÉn cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp lao ®éng, tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp, tiÒn l­¬ng vµ tiÒn th­ëng. Bé luËt lao ®éng : "TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc "(§iÒu55) "c¸c chÕ ®é phô cÊp tiÒn th­ëng, n©ng bËc l­¬ng c¸c chÕ ®é khuyÕn khÝch kh¸c nhau cã thÓ tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ hoÆc qui ®Þnh trong qui chÕ doanh nghiÖp" (§iÒu 63) ; "Ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trî cÊp th«i viÖc cø mçi n¨m lµm viÖc lµ nöa th¸ng l­¬ng céng víi phô cÊp l­¬ng nÕu cã"(§iÒu 42)... Tuy nhiªn nh÷ng kh¸i niÖm nµy chñ yÕu sö dông trong khu vùc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng thuéc khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc th× hÇu nh­ kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l­¬ng víi phô cÊp l­¬ng. Nh×n chung, vÒ mÆt kinh tÕ cã thÓ hiÓu tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®­îc h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ do ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. §ång thêi, tiÒn l­¬ng ph¶i bao gåm ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®Ó ®¶m b¶o lµ nguån thu nhËp, nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh ng­êi lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi h­ëng l­¬ng hoµ nhËp vµo cuéc sèng x· héi. I.1.1.2. D­íi gãc ®é ph¸p lý TiÒn l­¬ng nh×n d­íi gãc ®é ph¸p lý lµ g× ? Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) cã c«ng ­íc sè 95 (1949) vÒ b¶o vÖ tiÒn l­¬ng, trong ®ã qui ®Þnh "TiÒn l­¬ng lµ sù tr¶ c«ng hoÆc thu nhËp, bÊt luËn tªn gäi, c¸ch tÝnh thÕ nµo, mµ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng tiÒn mÆt vµ ®­îc Ên ®Þnh b»ng tho¶ thuËn gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, hoÆc b»ng ph¸p luËt, ph¸p qui quèc gia, do ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo mét hîp ®ång lao ®éng viÕt hay b»ng miÖng, cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i lµm" (§iÒu 1). Bé luËt lao ®éng n­íc ta qui ®Þnh : "TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc qui ®Þnh"(§iÒu 55). Nh­ vËy, vÒ mÆt ph¸p lý, tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn trong hîp ®ång lao ®éng trªn c¬ së n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc qui ®Þnh. I.1.1.3. Mét sè kh¸i niÖm vÒ tiÒn l­¬ng : Bªn c¹nh kh¸i niÖm chung vÒ tiÒn l­¬ng, cßn cã mét sè kh¸i niÖm cô thÓ vÒ tiÒn l­¬ng nh­ sau : - TiÒn l­¬ng danh nghÜa : Lµ kh¸i niÖm chØ sè l­îng tiÒn tÖ mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ. Thùc tÕ mäi møc l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng ®Òu lµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa, b¶n th©n nã ch­a thÓ ®­a ra mét nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ møc tr¶ c«ng thùc tÕ cho ng­êi lao ®éng, v× lîi Ých mµ ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc ngoµi viÖc phô thuéc vµo sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa cßn phô thuéc vµo rÊt lín vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô vµ møc thuÕ mµ ng­êi lao ®éng ph¶i sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó mua s¾m hoÆc ®ãng thuÕ. - TiÒn l­¬ng thùc tÕ : Lµ sè l­îng t­ liÖu sinh ho¹t mµ ng­êi lao ®éng cã thÓ mua ®­îc tõ tiÒn l­¬ng cña m×nh sau khi ®· ®ãng c¸c loaÞ thuÕ theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc. §èi víi ng­êi lao ®éng, môc ®Ých cña viÖc tham gia vµo quan hÖ lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa, v× tiÒn l­¬ng thùc tÕ quyÕt dÞnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng quyÕt dÞnh trùc tiÕp lîi Ých cña hä. Sù gi¶m sót tiÒn l­¬ng thùc tÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang cã l¹m ph¸t cao (gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng, ®ång tiÒn mÊt gi¸) trong khi nh÷ng tho¶ thuËn vÒ tiÒn l­¬ng danh nghÜa l¹i kh«ng ®iÒu chØnh kÞp thêi lµ sù ®iÓn h×nh vÒ sù thiÕu ¨n khíp gi÷a tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ. Trong nhiÒu tr­êng hîp, Nhµ n­íc ph¶i trùc tiÕp can thiÖp b»ng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ b¶o hé møc l­¬ng thùc tÕ cho ng­êi lao ®éng. ë mét sè quèc gia, møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc luËt ho¸ vµ Nhµ n­íc cã nh÷ng c¬ quan gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn vµ ®Ó kÞp thêi kiÕn nghÞ ®iÒu chØnh l¹i khi xÐt thÊy chØ sè gi¸ c¶ chung ®· t¨ng lªn ®Ó ®¶m b¶o gi÷ møc l­¬ng thùc tÕ æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng. Bé luËt lao ®éng n­íc ta còng qui ®Þnh "Khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m sót th× ChÝnh phñ ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ" (§iÒu 56). - TiÒn l­¬ng kinh tÕ : C¸c doanh nghiÖp muèn cã ®­îc sù cung øng søc lao ®éng nh­ nã yªu cÇu cÇn ph¶i tr¶ møc l­¬ng cao h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu. Kho¶n tiÒn tr¶ cao h¬n vµo tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®ã ®­îc gäi lµ tiÒn l­¬ng kinh tÕ. Do ®ã, cã quan niÖm tiÒn l­¬ng kinh tÕ gièng nh­ tiÒn th­ëng thuÇn tuý cho nh÷ng ng­êi ®· cung øng søc lao ®éng, víi c¸c ®iÒu kiÖn mµ ng­êi sö dông lao ®éng ®ã yªu cÇu. - TiÒn l­¬ng lao ®éng theo qui ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng. I.1.2. ý nghÜa ph¸p lý cña tiÒn l­¬ng Víi ph­¬ng diÖn lµ mét yÕu tè thuéc ph¹m trï kinh tÕ, tiÒn l­¬ng cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n nh­ : Chøc n¨ng lµ th­íc ®o gi¸ trÞ, chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, chøc n¨ng kÝch thÝch lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh chøc n¨ng tÝch luü... th× víi ph­¬ng diÖn lµ mét yÕu tè thuéc ph¹m trï chÝnh s¸ch x· héi, tiÒn l­¬ng thùc hiÖn chøc n¨ng lµ c«ng cô b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ ng­êi lao ®éng vµ gióp ng­êi lao ®éng, gia ®×nh hä hoµ nhËp vµo sinh ho¹t x· héi... VÒ ph­¬ng diÖn ph¸p lý tiÒn l­¬ng cã ý nghÜa quan träng thÓ hiÖn ë c¸c diÓm sau : - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng lµ c«ng cô ph¸p lý b¶o vÖ ng­êi lao ®éng lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp d©n c­ vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng lµ ph­¬ng diÖn ph¸p lý ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë tÇm vÜ m«. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh vµ Ng©n s¸ch cã liªn quan. - ChÕ ®é tiÒn l­¬ng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ ®¹i diÖn hai bªn tho¶ thuËn víi nhau khi giao kÕt hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ vµ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan, tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng tiÕn hµnh gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a hai bªn. - TiÒn l­¬ng theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng : TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh (§iÒu 55). I.2. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n ®iÒu chØnh ph¸p luËt tiÒn l­¬ng : §Ó tiÒn l­¬ng thùc sù thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, b¶o ®¶m ®êi sèng ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä còng nh­ gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu "D©n giµu n­íc m¹nh. x· héi c«ng b»ng v¨n minh" cã nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ quan träng cña tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i ®­îc qu¸n triÖt xuyªn suèt qu¸ tr×nh x©y dùng, thùc hiÖn chÕ ®é ph¸p lý vÒ tiÒn l­¬ng nh­ sau : I.2.1. TiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ trªn c¬ së tho¶ thuËn nh­ng kh«ng tr¸i ph¸p luËt. Nguyªn t¾c nµy ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 55 Bé luËt lao ®éng. Quan hÖ lao ®éng ®­îc thiÕt lËp gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng tu©n theo nguyªn t¾c tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt. Lµ mét néi dung c¬ b¶n trong quan hÖ lao ®éng, tÊt yÕu lµ tiÒn l­¬ng còng ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c nµy. TiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ trªn c¬ së tho¶ thuËn vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt cßn bëi tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng trong thÞ tr­êng lao ®éng d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái khi giao kÕt hîp ®ång lao ®éng còng nh­ giao kÕt tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ vµ c¶ khi thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng, hai bªn ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i cã sù bµn b¹c trao ®æi, tiÕn tíi thèng nhÊt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn tiÒn l­¬ng kh«ng bªn nµo ®­îc ¸p ®Æt ý chÝ cho bªn kia vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn, do ph¶i chÞu t¸c ®éng cña yÕu tè cung cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn mµ søc Ðp d«i thõa lao ®éng x· héi lu«n lín, th× trong nhiÒu tr­êng hîp, nguyªn t¾c tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng nµy khã cã thÓ ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó. Do ®ã, bªn c¹nh viÖc tho¶ thuËn, b×nh ®¼ng ®ßi hái viÖc tr¶ l­¬ng kh«ng ®­îc tr¸i ph¸p luËt, nhÊt lµ ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng qui ®Þnh cã tÝnh b¾t buéc nh»m b¶o vÖ cho ng­êi lao ®éng, nh­ vÒ l­¬ng tèi thiÓu vÒ viÖc tr¶ l­¬ng khi lµm thªm giê, lµm ®ªm... I.2.2. Kh«ng ®­îc tr¶ hoÆc tho¶ thuËn møc l­¬ng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc qui ®Þnh. Nguyªn t¾c nµy còng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 55 Bé luËt lao ®éng. Khi tham gia quan hÖ lao ®éng môc ®Ých quan träng vµ cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi ng­êi lao ®éng lµ cã thu nhËp. §ång thêi khi ®· tham gia quan hÖ lao ®éng cã ý nghÜa lµ ng­êi lao ®éng ®· dµnh hÕt thêi gian lao ®éng trong kh¶ n¨ng cho phÐp c«ng viÖc mµ m×nh ®¶m nhiÖm. Thu nhËp th«ng qua tiÒn l­¬ng mµ hä nhËn ®­îc tõ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o cho hä t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng "T¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng" ë ®©y bao gåm c¶ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o gi¸ trÞ thùc tÕ ®Ó ng­êi lao ®éng cã thÓ chi tiªu duy tr× cuéc sèng cho m×nh vµ mét phÇn cho gia ®×nh cña m×nh còng nh­ mét phÇn cho tÝch luü dµnh cho cuéc sèng khi hÕt tuæi lao ®éng. I.2.3. TiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tho¶ thuËn vµ tr¶ theo n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc : XÐt vÒ b¶n chÊt tiÒn l­¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, biÓu hiÖn gi¸ trÞ søc lao ®éng d­íi sù t¸c ®éng cña c¸c qui luËt cung - cÇu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ViÖc tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng hiÖu qu¶ c«ng viÑc còng chÝnh lµ viÖc tu©n thñ vµ ph¸n ¸nh b¶n chÊt nµy. Trong c¬ chÕ cò, kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng thuéc ph¹m trï ph©n phèi vµ ®­îc ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña c«ng nh©n viªn chøc ®· hao phÝ vµ ®­îc kÕ ho¹ch ho¸ tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së, ®­îc Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, nguyªn t¾c nµy v·n gi÷ nguyªn gi¸ trÞ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn còng ®Ò cao nguyªn t¾c nµy. Tuy nhiªn trong c¹nh tranh hiÖu qu¶ kinh doanh c¶u doanh nghiÖp kh«ng gièng nhau thu ®­îc Ýt h¬n. V× vËy, nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng cã thÓ chØ thÝch hîp trong mét doanh nghiÖp, mét ®¬n vÞ cô thÓ; khã ¸p dông vµ thÝch hîp trong mét ph¹m vi réng lín h¬n v× tiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ tu©n thñ nguyªn t¾c theo lao ®éng mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c. Nguyªn t¾c tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc ®· kh¾c phôc mét c¸ch c¬ b¶n h¹n chÕ nµy. I.2.4. TiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng nam vµ lao ®éng n÷. Nguyªn t¾c nµy ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 63 HiÕn ph¸p vµ ®iÒu 111 Bé luËt lao ®éng : XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých b¶o vÖ lao ®éng n÷ do mét thùc tÕ tån t¹i tõ rÊt l©u trong viÖc sö dông lao ®éng lµ : lao ®éng n÷ lu«n bÞ xem nhÑ h¬n so víi lao ®éng nam nªn tiÒn l­¬ng tr¶ cho lao ®éng n÷ th­êng thÊp h¬n so víi lao ®éng nam. Do vËy, nguyªn t¾c nµy ®ßi hái khi x©y dùng chÕ ®é tiÒn l­¬ng còng nh­ khi tho¶ thuËn vµ thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng, kh«ng ®­îc cã sù ph©n biÖt vÒ tr¶ l­¬ng víi lý do giíi tÝnh. NÕu c«ng viÖc nh­ nhau, n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng c«ng viÖc nh­ nhau th× lao ®éng n÷ vµ lao ®éng nam ph¶i ®­îc tr¶ l­¬ng nh­ nhau. I.2.5. TiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ trùc tiÕp, ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Nguyªn t¾c nµy ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §iÒu 59 bé luËt lao ®éng. trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua, cho thÊy cã rÊt nhiÒu hiÖn t­îng tr¶ l­¬ng bÞ l¹m dông, nh­ : l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng qua nhiÒu khu trung gian, bÞ c¾t xÐn khÊu trõ sai nguyªn t¾c, bÞ th­êng xuyªn tr¶ chËm.... nh÷ng hµnh vi nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n, phiÒn hµ cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, nhÊt lµ khi tiÒn l­¬ng thùc tÕ l¹i qu¸ eo hÑp. Do vËy, viÖc tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc tr¶ trùc tiÕp, ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n, t¹i n¬i lµm viÖc lµ mét yªu cÇu hÕt søc quan träng nh»m b¶o vÖ ng­êi lao ®éng. Lµ mét nguyªn t¾c ph¸p lý quan träng, nguyªn t¾c cßn gãp phÇn ®¶m b¶o cho c¸c nguyªn t¾c kh¸c ®­îc t«n träng vµ thùc hiÖn. I.3. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng theo ph¸p luËt hiÖn hµnh : ChÕ ®é tiÒn l­¬ng lµ tæng hîp c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc nh»m x¸c ®Þnh c¸c møc l­¬ng, h×nh thøc vµ c¸ch thøc tr¶ l­¬ng ®Ó ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng lµm c¨n cø tho¶ thuËn vµ tiÕn hµnh viÖc tr¶ l­¬ng trong quan hÖ lao ®éng. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng bao gåm c¸c nhãm qui ®Þnh chñ yÕu nh­ : L­¬ng tèi thiÓu, thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, h×nh thøc vµ c¸ch thøc tr¶ l­¬ng, nh÷ng biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. 1.3.1. L­¬ng c¬ b¶n. TiÒn l­¬ng c¬ b¶n lµ tiÒn l­¬ng ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc hµng th¸ng theo cÊp bËc c«ng viÖc ®­îc quy ®Þnh trong hÖ thèng thang l­¬ng b¶ng l­¬ng. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng c¬ b¶n mang tÝnh æn ®Þnh vµ b¾t buéc v× nã cã gi¸ trÞ ph¸p lý, ng­êi lao ®éng hµng th¸ng tuú theo tÝnh chÊt c«ng nh©n ngoµi viÖc ®­îc tr¶ tiÒn l­¬ng c¬ b¶n cã thÓ ®­îc tr¶ c¸c kho¶n phô cÊp kh¸c vµ c¸c lo¹i tiÒn th­ëng, tiÒn lµm thªm giê… Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng søc lao ®éng ®­îc coi lµ hµng ho¸ th× tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng ®­îc c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång lao ®éng tho¶ thuËn nhÊt trÝ víi nhau vµ ®­îc ghi cô thÓ trong hîp ®ång lao ®éng cã thÓ coi tiÒn l­¬ng ®ã lµ tiÒn l­¬ng c¬ b¶n. Tãm l¹i, tiÒn l­¬ng c¬ b¶n lµ tiÒn l­¬ng ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng phï hîp víi gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. I.3.2. L­¬ng tèi thiÓu : I.3.2.1. Kh¸i niÖm l­¬ng tèi thiÓu : TiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ sè tiÒn nhÊt ®Þnh tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµm c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt, ë møc ®é nhÑ nhµng nhÊt vµ trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh th­êng. B¶o ®¶m cho ng­êi lao ®éng bï ®¾p søc lao ®éng gi¶n ®¬n vµ mét phÇn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng (§iÒu 56 Bé luËt lao ®éng). I.3.2.2. ý nghÜa ph¸p lý cña tiÒn l­¬ng tèi thiÓu : LuËt ho¸ møc l­¬ng tèi thiÓu lµ nh»m h¹n chÕ sù gi·n c¸ch qu¸ lín gi÷a tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ vµ lµ mét h×nh thøc t¸c ®éng quan träng nhÊt cña Nhµ n­íc vµo chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng trong ®iÒu kiÖn thõa nhËn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng. §Æc biÖt, víi c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, l¹m ph¸t lu«n th­êng trùc, nguån nh©n lùc t¨ng qu¸ nhanh so víi kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm cña nÒn kinh tÕ, sù x©m nhËp lín cña chñ nghÜa t­ b¶n n­íc ngoµi ®Ó tËn dông thÞ tr­êng vµ nguån nh©n lùc t¹i chç... th× viÖc Nhµ n­íc c«ng bè c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu ë mçi thêi kú lµ mét yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy vËy, còng cã ý kiÕn cho r»ng, viÖc luËt ho¸ møc l­¬ng tèi thiÓu sÏ lµm mÊt ®i sù linh ho¹t thuéc vÒ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng lao ®éng, ¶nh h­ëng ®Õn c¶ tÝnh hÊp dÉn trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang cÇn vèn... Tõ tr­íc ®Õn nay, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®­îc xem nh­ lµ c¸i ng­ìng cuèi cïng ®Ó x©y dùng lªn c¸c møc l­¬ng kh¸c, t¹o thµnh hÖ thèng tiÒn l­¬ng cña mét ngµnh nµo ®ã hoÆc hÖ thèng tiÒn l­¬ng chung thèng nhÊt cña mét n­íc, lµ c¨n cø ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. I.3.2.3. C¸c lo¹i l­¬ng tèi thiÓu - C¨n cø vµo qui ®Þnh cña §iÒu 56 Bé luËt lao ®éng cã c¸c lo¹i l­¬ng tèi thiÓu sau : * L­¬ng tèi thiÓu chung : Lµ møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ¸p dông thèng nhÊt trong ph¹m vÞ c¶ n­íc, mäi møc l­¬ng kÎ c¶ møc l­¬ng tèi thiÓu kh¸c, còng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu chung. * L­¬ng tèi thiÓu vïng : lµ møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ¸p dông cho tõng cïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh, c¨n cø trªn møc l­¬ng tèi thiÓu chung vµ cã tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè ®Æc thï vïng l·nh thæ ®ã. * L­¬ng tèi thiÓu ngµnh : Lµ møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ¸p dông cho mét ngµnh nhÊt ®Þnh, còng c¨n cø trªn c¬ së møc l­¬ng tèi thiÓu chung vµ cã tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè lao ®éng ®Æc thï cña tõng ngµnh nghÒ ®ã. Ngoµi ra, ®èi víi ng­êi lao ®éng lµ c«ng d©n ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo luËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, trong khu chÕ xuÊt, trong c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng ®­îc ¸p dông mét møc l­¬ng tèi thiÓu riªng. ViÖc qui ®Þnh mét møc l­¬ng tèi thiÓu riªng cho c¸c ®èi t­îng nµy xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm : c¸c quan hÖ lao ®éng ë ®©y ®ßi hái c­êng ®é lao ®éng vµ chi phÝ lao ®éng cao h¬n so víi c¸c quan hÖ lao ®éng kh¸c. §ång thêi, do c¸ch thøc tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng vµ viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn mµ n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng ë ®©y còng cao h¬n so víi c¸c quan hÖ lao ®éng kh¸c trong x· héi, do ®ã ®ßi hái møc l­¬ng tèi thiÓu còng ph¶i cao h¬n so víi mÆt b»ng l­¬ng tèi thiÓu chung. Tuy nhiªn, sù kh¸c biÖt nµy còng chØ cã tÝnh chÊt nhÊt thêi. Chóng sÏ mÊt ®i khi mµ nh÷ng sù kh¸c biÖt nªu trªn kh«ng cßn tån t¹i. ILO cã c«ng ­íc sè 26 qui ®Þnh : "c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Ên ®Þnh lµ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng h÷u quan ; nh­ng møc ®ã kh«ng thÓ h¹ thÊp bëi nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng vµ nh÷ng lao ®éng, dï b¨ng tho¶ thuËn c¸ nh©n hay b»ng tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ, trõ phi nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn cho phÐp chung hoÆc cho phÐp ®Æc biÖt" (§iÒu 3). C«ng ­íc còng qui ®Þnh : "Mäi thµnh viªn phª chuÈn c«ng ­íc nµy ph¶i cã biÖn ph¸p cÇn thiÕt th«ng qua mét hÖ thèng kiÓm tra vµ chÕ tµi ®Ó sao cho mét mÆt lµ nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng h÷u quan ®­îc biÕt c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh vµ mÆt kh¸c lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ ph¶i chi tr¶ kh«ng ®­îc thÊp h¬n c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ¸p dông" (§iÒu 4). I.3.2.4. VÒ viÖc x¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu : Bé luËt lao ®éng qui ®Þnh : "Møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Ên ®Þnh theo gi¸ sinh ho¹t, ®¶m b¶o cho ng­êi lµm c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh th­êng bï ®¾p søc lao ®éng më réng vµ ®­îc dïng lµm c¨n cø tÝnh l­¬ng cho c¸c lao ®éng kh¸c". ViÖc x¸c ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu cô thÓ cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p riªng. ILO cã c«ng ­íc sè 26 (1928) sè 99 (1955) vµ sè 131(1970) qui ®Þnh vÒ viÖc x¸c ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu. Trong ®ã, c«ng ­íc sè 131 qui ®Þnh viÖc l­u ý nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu ph¶i gåm nh÷ng nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, cã chó ý tíi møc l­¬ng trong n­íc, gi¸ c¶ sinh ho¹t, c¸c kho¶n trî cÊp an toµn x· héi vµ møc sèng so s¸nh cña c¸c nhãm x· héi kh¸c, nh÷ng nh©n tè kinh tÕ, kÓ c¶ nh÷ng ®ßi hái cña ph¸t triÓn kinh tÕ, n¨ng suÊt lao ®éng vµ mèi quan t©m trong viÖc ®¹t tíi vµ duy tr× mét møc sö dông lao ®éng cao. ë n­íc ta, tõ 1960 ®· cã sù nghiªn cøu vµ thèng nhÊt lÊy 46 mÆt hµng thiÕt yÕu nhÊt lµm c¬ së ®Ó tÝnh l­¬ng tèi thiÓu. §Õn 1993 trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thõa kÕ kinh nghiÖm lÞch sö, tham kh¶o kinh nghiÖm nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi vµ phèi hîp c«ng tr×nh nhiÒu khoa häc cña c¸c ngµnh h÷u quan, chóng ta ®· hoµn thiÖn thªm mét b­íc rÊt c¬ b¶n vÒ ph­¬ng ph¸p Ên ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu bao gåm 4 ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n sau: Ph­¬ng ph¸p c¨n cø vµo nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së thu nhËp quèc d©n, ph­¬ng ph¸p dùa trªn hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng hiÖn hµnh, ph­¬ng ph¸p dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tÕ vÒ thu nhËp thùc tÕ cña c¸c tÇng líp d©n c­ vµ gi¸ c«ng lao ®éng cña thÞ tr­êng x· héi. Víi c¸c ph­¬ng ph¸p ®ã th× tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta hiÖn nay ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¨n cø chñ yÕu vÒ; May mÆc, ë, ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng sinh ho¹t, b¶o vÖ søc khoÎ, v¨n ho¸, häc tËp, b¶o hiÓm tuæi giµ, nu«i con VÒ viÖc c«ng bè vµ ¸p dông l­¬ng tèi thiÓu, theo quy ®Þnh cña bé luËt lao ®éng th× ''ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu chung, møc l­¬ng tèi thiÓu vïng, møc l­¬ng tèi thiÓu ngµnh cho tõng thêi kú sau khi lÊy ý kiÕn Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn ng­êi sö dông lao ®éng'' (§iÒu 56). I.3.3 Thang l­¬ng, B¶ng l­¬ng I.3.3.1 Thang l­¬ng VÒ mÆt ph¸p lý, thang l­¬ng lµ hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph©n ®Þnh nh÷ng møc l­¬ng t­¬ng øng víi tõng bËc nghÒ nhÊt dÞnh thuéc tõng nghÒ, c«ng viÖc, t¹o thµnh nh÷ng quan hÖ tû lÖ tr¶ c«ng lao ®éng kh¸c nhau theo tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm ng­êi lao ®éng Thang l­¬ng bao gåm mét sè nhÊt ®Þnh c¸c bËc vµ nh÷ng hÖ sè tiÒn l­¬ng t­¬ng øng. Mçi bËc trong thang l­¬ng thÓ hiÖn møc phøc t¹p vµ møc tiªu hao lao ®éng cña mét c«ng viÖc, C«ng viÖc Ýt phøc t¹p vµ tiªu hao n¨ng l­îng Ýt nhÊt th× thuéc bËc thÊp nhÊt gäi lµ khëi ®iÓm. Trong thang l­¬ng cña khu vùc s¶n xuÊt - kinh doanh, bËc khëi ®iÓm gäi lµ bËc 1. Møc l­¬ng bËc 1 ph¶i cao h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu. Mçi bËc trong thang l­¬ng thÓ hiÖn mét hÖ sè cña bËc ®ã so víi bËc khëi ®iÓm chªnh lÖch gi÷a bËc cao nhÊt vµ bËc thÊp nhÊt cña thang l­¬ng ®­îc gäi lµ béi sè cña thang l­¬ng. Ph¸p luËt lao ®éng b¾t buéc viÖc tho¶ thuËn vµ tr¶ l­¬ng trong mäi tr­êng hîp kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu, cßn viÖc tr¶ l­¬ng theo c¸c bËc trong thang, b¶ng l­¬ng th× vÒ c¬ b¶n theo sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Tuy vËy, c¨n cø vµo c¸c tiªu chuÈn, cÊp bËc kü thuËt, hai bªn vÉn ph¶i cïng nhau x¸c ®Þnh bËc l­¬ng cña tõng ng­êi lao ®éng ®Ó lµm c¬ së tÝch c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, tiÒn l­¬ng khi lµm thªm giê, lµm ®ªm, ngõng viÖc nghØ viÖc, nghØ hµng n¨m vµ c¸c tr­êng hîp nghØ viÖc kh¸c cña ng­êi lao ®éng... §ång thêi ®©y còng lµ c¬ së tÝch ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng lµm c¬ së h¹ch to¸n cho c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng thang l­¬ng doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh theo ngµnh, ( hoÆc mét nhãm ngµnh) kinh tÕ kü thuËt. Trong ®ã, c¸c nghÒ ph¶i cã tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt râ rµng. Trong mét thang l­¬ng cã mét hoÆc mét sè nhãm l­¬ng thÓ hiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc ®éc h¹i kh¸c nhau cña tõng ngµnh nghÒ. Mçi nhãm l­¬ng cã hÖ sè møc l­¬ng bËc mét thÓ hiÖn yªu cÇu ®µo t¹o ban ®Çu cña nghÒ vµ hÖ sè bËc cao nhÊt thÓ hiÖn møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc trong nghÒ. Sè bËc vµ béi sè thang l­¬ng ph¶n ¸nh møc ®é phøc t¹p kü thuËt cña mçi ngµnh, nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo néi dung c«ng viÖc theo tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt. I 3.3.2 B¶ng l­¬ng : §èi víi c«ng chøc vµ viªn chøc c¸c doanh nghiÖp, do ®ã nh÷ng nghÒ vµ c«ng viÖc kh«ng thÓ ph©n chia ®­îc møc ®é phøc t¹p, hoÆc ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc ph¶i bè trÝ lao ®éng theo c­¬ng vÞ vµ tr¸ch nhiÖm nªn kh«ng thÓ ¸p dông theo thang l­¬ng mµ ¸p dông b¶ng l­¬ng. B¶ng l­¬ng còng cã bËc khëi ®iÓm, cã béi sè cña b¶ng l­¬ng. Mçi chøc danh trong b¶ng l­¬ng cã tiªu chuÈn nghiÖp vô vµ chuyªn m«n ®Ó lµm c¨n cø xÕp l­¬ng cña c«ng chøc Nhµ n­íc vµ viªn chøc doanh nghiÖp. Kh¸c víi doanh nghiÖp mçi c«ng chøc Nhµ n­íc ®Òu ph¶i xÕp vµo mét bËc nhÊt ®Þnh trong b¶ng l­¬ng qui ®Þnh thèng nhÊt cña Nhµ n­íc. Theo NghÞ ®Þnh sè 26 - CP, ngµy 23-5-1993, cã c¸c lo¹i b¶ng l­¬ng c¬ b¶n sau : - B¶ng l­¬ng c«ng nh©n, nh©n viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh vµ phôc vô : ¸p dông cho c«ng nh©n ë nh÷ng ngµnh nghÒ vµ tiªu chuÈn cÊp bËc kh«ng râ rµng, kh«ng ph©n chia ®­îc nh÷ng møc ®é phøc t¹p râ rÖt hoÆc do ®Æc ®iÓm cña c«ng viÖc ph¶i bè trÝ c«ng nh©n theo c­¬ng vÞ vµ tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc. Mçi chøc danh trong b¶ng l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh theo mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh t­¬ng øng víi néi dung cña c«ng viÖc cô thÓ. - B¶ng l­¬ng viªn chøc chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ phô cÊp chøc vô l·nh ®¹o : ¸p dông cho c¸c ngµnh nghÒ cã tiªu chuÈn kü thuËt cô thÓ cao h¬n tiªu chuÈn kü thuËt c¸c ngµnh nghÒ ®· ¸p dông thang l­¬ng vµ ¸p dông cho nh÷ng ng­êi võa lµm c«ng t¸c chuyªn m«n, nghiÖp vô võa gi÷ chøc vô l·nh ®¹o trong c¸c doanh nghiÖp. - B¶ng l­¬ng chøc vô qu¶n lý doanh nghiÖp : ¸p dông cho 3 chøc danh : Gi¸m ®èc, phã Gi¸m ®èc, vµ KÕ to¸n tr­ëng cña doanh nghiÖp vµ ®­îc x¸c ®Þnh theo h¹ng doanh nghiÖp. ViÖc ph©n h¹ng doanh nghiÖp c¨n cø vµo møc ®é phøc t¹p qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Møc ®é phøc t¹p qu¶n lý ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vèn ; sè l­îng lao ®éng trong doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu : Doanh thu, thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc ; lîi nhuËn vµ tû sè lîi nhuËn trªn vèn giao. I.3.4. H×nh thøc tr¶ l­¬ng : Theo §iÒu 58 bé luËt lao ®éng cã c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng c¬ b¶n sau : I.3.4.1. L­¬ng theo thêi gian : Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian, cã c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng cô thÓ lµ : tr¶ l­¬ng theo n¨m, tr¶ l­¬ng theo th¸ng, tr¶ l­¬ng theo ngµy vµ tr¶ l­¬ng theo giê. TiÒn l­¬ng n¨m : Lµ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng n¨m. H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy hÇu nh­ ch­a ®­îc ®¸p dông ë n­íc ta vµ th­êng ®­îc ¸p dông ë mét sè n­íc ph¸t triÓn cho mét sè c«ng nh©n viªn c«ng vô, ®Æc biÖt lµ cÊp cao. L­¬ng n¨m æn ®Þnh h¬n c¸c lo¹i l­¬ng th¸ng, l­¬ng ngµy... TiÒn l­¬ng th¸ng : Lµ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng th¸ng. H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy ®­îc ¸p dông mét c¸ch kh¸ phæ biÕn, nhÊt lµ ®èi víi c«ng chøc, viªn chøc. Trong c¸c chÕ ®é vÒ tiÒn l­¬ng còng th­êng qui ®Þnh vÒ møc l­¬ng th¸ng. L­¬ng th¸ng t­¬ng ®èi æ ®Þnh nh÷ng trong s¶n xuÊt - kinh doanh l¹i cã nh­îc ®iÓm lµ kh«ng khuyÕn khÝch sù chuyªn cÇn, kh«ng ph¶n ¸nh n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ng­êi cïng lµm mét c«ng viÖc cho nªn ph¶i ¸p dông thªm c¸c lo¹i bæ sung kh¸c (tiÒn th­¬ng, phô cÊp....) TiÒn l­¬ng ngµy : Lµ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ cho tõng ngµy. H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy ®· ®­îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn trong khu vùc s¶n xuÊt - kinh doanh nh»m kh¾c phôc nh­îc ®iÓm ®· nãi trªn cña h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo tõng th¸ng. L­¬ng ngµy ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy tiÒn l­¬ng th¸ng chia cho 26 ngµy. TiÒn l­¬ng giê : Lµ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ theo tõng giê. L­¬ng giê ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy tiÒn l­¬ng ngµy chia cho sè giê tiªu chuÈn Ên ®Þnh cho ngµy lao ®éng (ca lµm viÖc). NhiÒu n­íc khi Ên ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu, chØ Ên ®Þnh møc l­¬ng giê. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi chuÈn x¸c tiªu hao lao ®éng mçi ®¬n vÞ giê lao ®éng, tiÖn ®Ó tÝnh to¸n sè tiÒn l­¬ng giê lµm thªm, sè tiÒn l­¬ng nh÷ng giê tiÕp xóc trùc tiÕp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng b×nh th­êng (nãng, ®éc h¹i...). Ngoµi c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian trªn cßn cã nh÷ng doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng tuÇn. L­¬ng tuÇn ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch nh©n sè giê trong tuÇn víi møc l­¬ng giê hoÆc nh©n møc l­¬ng ngµy víi sè ngµy trong tuÇn hoÆc lÊy l­¬ng th¸ng nh©n víi 12 vµ chia cho 52 tuÇn. ¸p dông l­¬ng theo thêi gian th× ®¬n gi¶n trong thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng nh­ng kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc mét phÇn nh­îc ®iÓm nµy, l­¬ng theo thêi gian th­êng ®­îc chia lµm 2 lo¹i : L­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n vµ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng. ¸p dông l­¬ng theo thêi gian xã th­ëng khuyÕn khÝch tèt h¬n sù nç lùc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng chÊt l­îng, tiÕt kiÖm... ë n­íc ta, c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo th¸ng, ®i cïng víi nã lµ chÕ ®é th­ëng. I.3.4.2. L­¬ng theo s¶n phÈm : Lµ tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm hä lµm ra. Mçi lo¹i s¶n phÈm cã ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm. Ng­êi lao ®éng lµm ®­îc bao nhiªu s¶n phÈm th× lÊy ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng nh©n víi sè l­îng s¶n phÈm lµm ra ®ã, sÏ ra sè l­¬ng ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi chuÈn x¸c l­îng lao ®éng thùc tÕ bá ra, ®ång thêi ph©n biÖt ®­îc n¨ng lùc cã thÓ kh¸c nhau gi÷a nh÷ng ng­êi cïng lµm mét lo¹i s¶n phÈm, l¹i g¾n chÆt thu nhËp víi kÕt qu¶ lao ®éng cô thÓ, kÝch thÝch n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt, sö dông tèt vµ hîp lý thêi giê lµm viÖc vµ nghØ ng¬i, t¨ng c­êng kû luËt doanh nghiÖp , c¶i tiÕn qu¶n lý doanh nghiÖp .Do ®ã ,l­¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông tÝnc._. cùc . Tuy vËy , còng dÔ n¶y sinh hiÖn t­îng ch¹y theo sè l­îng ,coi nhÑ chÊt l­îng vµ tiÕt kiÖm nhiªn liÖu nguyªn vËt liÖu, gi÷ g×n m¸y mãc thiÕt bÞ vµ dông cô an toµn , vÖ sinh loa ®éng , tranh thñ thêi gian qu¸ møc, g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õm søc kháe. L­¬ng theo s¶n phÈm kh«ng thÝch hîp víi c«ng viÖc c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ cao .V× vËy nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái chÊt l­îng cao th× chØ nªn ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng. Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm bao gåm c¸c h×nh thøc sau : -L­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ :Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trùc tiÕp lµm ra s¶n phÈm theo sù tû lÖ thuËn víi sè l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh ®óng chÊt l­îng yªu cÇu. -L­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp :Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n phô cïng tham gia víi c«ng nh©n chÝnh ®· h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm kh«ng h¹n chÕ, nh­ ®èi víi c«ng nh©n söa ch÷a hoÆc b¶o toµn, b¶o d­ìng m¸y. L­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng : Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng mµ ngoµi møc l­¬ng tr¶, ng­êi lao ®éng cßn ®­îc h­ëng tiÒn th­ëng hoµn thanh hoÆc hoµn thµnh v­ît møc ®Þnh, th­ëng tiÕt kiÖm, th­ëng chÊt l­îng . L­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn : Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo hai ®¬n gi¸ kh¸c nhau, ®¬n gi¸ b×nh th­êng cho sè l­îng s¶n phÈm trong ®Þnh møc vµ ®¬n gi¸ cao h¬n cho sè l­îng s¶n phÈm v­ît ®Þnh møc ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt cµng nhiÒu s¶n phÈm cµng tèt. - L­¬ng kh¸c : Lµ h×nh thøc tr¶ mét kho¶n tiÒn tr­íc cho toµn bé khèi l­îng c«ng viÖc ph¶i hoµn thµnh theo c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tr­íc thêi gian, vÒ chÊt l­îng c«ng viÖc. H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy th­êng ®­îc ¸p dông trong nh÷ng tr­êng hîp khã ®Þnh møc chi tiÕt c«ng viÖc ®ßi hái thêi gian hoµn thµnh khÈn tr­¬ng. ViÖc x¸c ®Þnh vµ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµo lµ thuéc thÈm quyÒn ng­êi sö dông lao ®éng nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh. Tuy nhiªn, theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, hä ph¶i duy tr× h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®· chän trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ th«ng b¸o cho ng­êi lao ®éng biÕt. §iÒu nµy nh»m gãp phÇn æn ®Þnh, tr¸nh x¸o trén trong viÖc nhËn tiÒn l­¬ng vµ kÕ ho¹ch chi tiªu cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä (§iÒu 58 Bé luËt lao ®éng). I.3.5. ChÕ ®é tiÒn th­ëng : ChÕ ®é tiÒn th­ëng bao gåm hÖ thèng c¸c qui ®Þnh vña Nhµ n­íc bæ sung cho chÕ ®é tiÒn l­¬ng nh»m khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, søc s¸ng t¹o trong lao ®éng. TiÒn th­ëng ®­îc x¸c ®Þnh phï hîp víi phÇn tiÒn l­¬ng c¬ b¶n vµ lµm sao ®Ó tiÒn l­¬ng kh«ng mÊt ®i t¸c dông cña nã ®èi víi ng­êi lao ®éng. Do tÝnh chÊt quan hÖ lao ®éng kh¸c nhau mµ viÖc qui ®Þnh tr¶ c«ng lao ®éng còng kh¸c nhau gi÷a khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh. Tr­íc ®©y, chÕ ®é th­ëng ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc ®­îc qui ®Þnh rÊt phong phó, gåm th­ëng hoµn thµnh ®Þnh møc, th­ëng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, th­ëng tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, th­ëng s¸ng kiÕn c¶i tiÕn kü thuËt... HiÖn nay, Bé luËt lao ®éng qui ®Þnh : '' Nhµ n­íc khuyÕn khÝch viÖc qu¶n lý lao ®éng d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh trong doanh nghiÖp vµ mäi biÖn ph¸p, kÓ viÖc trÝch th­ëng tõ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao trong qu¶n lý lao ®éng, s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp" (§iÒu 11) ; "ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trÝch lîi nhuËn hµng n¨m ®Ó th­ëng cho ng­êi lao ®éng ®· lµm viÖc cho doanh nghiÖp tõ mét n¨m trë lªn, theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i doanh nghiÖp" (§iÒu 64). ViÖc trÝch th­ëng tõ lîi nhuËn cßn l¹i (sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô ®èi Nhµ n­íc) ®Ó th­ëng cho nh÷ng ng­êi lao ®éng ®· lµm viÖc cho doanh nghiÖp tõ mét n¨m trë lªn ®­îc qui ®Þnh nh­ sau : - §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp trong khu vùc chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, møc tiÒn th­ëng do hai bªn tho¶ thuËn nh­ng kh«ng thÊp h¬n mét th¸ng tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång lao ®éng. - §èi víi doanh nghiÖp, tæ chøc kinh doanh, dÞch vô thuéc thµnh phÇn quèc doanh, møc tiÒn th­ëng kh«ng qu¸ 6 th¸ng tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, møc tiÒn th­ëng do hai bªn tho¶ thuËn, nh­ng møc trÝch th­ëng Ýt nhÊt 10% lîi nhuËn. Cßn víi khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt lao ®éng mµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®­îc Nhµ n­íc qui ®Þnh cøng vµ hoµn toµn phô thuéc vµo Ng©n s¸ch, nªn chÕ ®é th­ëng ®èi víi ng­êi lao ®éng chØ ®­îc ¸p dông khi hoµn thµnh nhiÖm vô hoÆc c«ng t¸c ®­îc giao. Nguån th­ëng còng do Nhµ n­íc cÊp vµ ®­îc tÝnh trªn quü l­¬ng. C¬ së ®Ó c«ng t¸c ®­îc giao vµ trªn c¬ së tiÒn l­¬ng lµm chuÈn. I.3.6. ChÕ ®é phô cÊp : ChÕ ®é phô cÊp bao gåm hÖ thèng c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ c¸c kho¶n phô cÊp nh»m bæ sung cho chÕ ®é tiÒn l­¬ng víi viÖc tÝnh ®Õn ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh, th­êng xuyªn trong ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cña ng­êi lao ®éng mµ khi x©y dùng c¸c thang, b¶ng l­¬ng ®· thÓ t¸ch hÕt. Theo NghÞ ®Þnh sè 26CP, ngµy 23-5-1993, cã c¸c lo¹i phô cÊp chñ yÕu sau : - Phô cÊp khu vùc : Nh»m bï ®¾p thªm cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu xÊu, xa x«i, hÎo l¸nh, ®i l¹i sinh ho¹t khã kh¨n, gãp phÇn æn ®Þnh lùc l­îng lao ®éng ë nh÷ng vïng cã ®Þa lý tù nhiªn kh«ng thuËn lîi. ChÕ ®é phô cÊp khu vùc ®­îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t­ sè 15 - L§TBXH - TT, ngµy 02/6/1993, cña Bé th­¬ng binh lao ®éng x· héi. ViÖc x¸c ®Þnh phô cÊp khu vùc dùa trªn hai yÕu tè : Theo yÕu tè ®Þa lý tù nhiªn vµ vïng xa x«i hÎo l¸nh ®i l¹i khã kh¨n, theo ®Þa giíi hµnh chÝnh. Khi c¸c yÕu tè trªn thay ®æi th× phô cÊp khu vùc ®­îc x¸c ®Þnh l¹i. Møc phô cÊp qui ®Þnh kh¸c nhau thuú thuéc vµo c¸c yÕu tè khÝ khËu, ®iÒu kiÖn ®i l¹i, sinh ho¹t... vµ ®­îc tÝnh tªn l­¬ng tèi thiÓu. - Phô cÊp thu hót : Nh»m khuyªn khÝch ng­êi lao ®éng ®Õn lµm viÖc ë nh÷ng vïng kinh tÕ míi, c¬ së kinh tÕ, ®¶o xa ®Êt liÒn mµ ë dã thêi gian ®Çu ch­a cã c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. ChÕ ®é phô cÊp thu hót ®­îc qui ®Þnh t¹i Th«ng t­ sè 16 - LDTBXH - TT, ngµy 2-6-1993, cña Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi. Møc phô cÊp thu hót ®­îc tÝnh b»ng tØ lÖ phÇn tr¨m trªn l­¬ng cÊp bËc, chøc vô chuyªn m«n nghiÖp vô. Møc phô cÊp qui ®Þnh kh¸c nhau tuú thuéc theo ®iÒu kiÖn cô thÓ. Thêi gian h­ëng phô cÊp thuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn x©y dùng c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng hoÆc t×nh h×nh c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vµ ®êi sèng. - Phô cÊp tr¸ch nhiÖm : Nh»m bï ®¾p cho nh÷ng ng­êi võa trùc tiÕp s¶n xuÊt hoÆc lµm c«ng t¸c nghiÖp vô, võa kiªm c«ng t¸c qu¶n lý kh«ng thuéc chøc vô l·nh ®¹o bæ nhiÖm, hoÆc nh÷ng ng­êi lµm c«ng viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao ch­a x¸c ®Þnh trong l­¬ng. ChÕ ®é phô cÊp tr¸ch nhiÖm ®­îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t­ sè 17 - L§TBXH -TT ngµy 2/6/1993, cña Bé lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi. Møc ®é phô cÊp ®­îc tÝnh trªn l­¬ng tèi thiÓu vµ cã c¸c møc kh¸c nhau tuú thuéc vµo tÝnh chÊt c«ng viÖc kiªm nhiÖm hoÆc møc ®é tr¸ch nhiÖm cô thÓ. - Phô cÊp l­u ®éng : Nh»m bï ®¾p cho nh÷ng ng­êi lµm mét sè nghÒ hoÆc c«ng viÖc th­êng xuyªn thay ®æi n¬i ë vµ n¬i lµm viÖc, ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kh«ng æn ®Þnh, cã nhiÒu khã kh¨n nh­ : x©y dùng, vÒ sinh phßng dÞch, x©y ®¾p ®­êng d©y th«ng tin liªn tØnh, kh¶o s¸t, ®o ®¹t, khÝ t­îng ®Þa chÊt... chÕ ®é phô cÊp l­u ®éng ®­îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t­ sè 19 L§TBXH - TT, ngµy 2/6/1993, cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi. - Phô cÊp ®éc h¹i, nguy hiÓm : Nh»m bï ®¾p tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, nguy hiÓm ®­îc qui ®Þnh t¹i Th«ng t­ sè 23, ngµy 7-7-1993. - Phô cÊp chøc vô : ¸p dông cho nh÷ng ng­êi võa lµm c«ng t¸c chuyªn m«n, nghiÖp vô, võa gi÷ chøc vô l·nh ®¹o ®­îc bæ nhiÖm. ChÕ ®é phô cÊp chøc vô ®­îc qui ®Þnh t¹i b¶ng l­¬ng viªn chøc chuyªn m«n nghiÖp vô ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 26-CP ngµy 23-5-1993 cña ChÝnh phñ vµ Th«ng t­ sè 31 - L§TBXH - TT, ngµy 9 -12-1993, cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi. Møc phô cÊp chøc vô ®­îc tÝnh trªn l­¬ng tèi thiÓu, bao gåm nhiÒu møc kh¸c nhau, tuú thuéc vµo cÊp tæ chøc, lo¹i tæ chøc vµ h¹ng doanh nghiÖp. - Phô cÊp ®¾t ®á : Nh»m bï ®¾p tiÒn l­¬ng ®èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã chØ sè gi¸ sinh ho¹t cao h¬n chØ sè gi¸ sinh ho¹t b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc tõ 10% trë lªn. ChÕ ®é phô cÊp ®¾t ®á ®­îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i Th«ng t­ sè 24 - LB - TT ngµy 13-7-1993. Phô cÊp ®¾t ®á gåm nhiÒu møc ®­îc tÝnh trªn l­¬ng tèi thiÓu, chØ sè gi¸ sinh ho¹t ®­îc c«ng bè tõng thêi kú ®èi víi tõng vïng cô thÓ. I.3.7. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng trong mét sè tr­êng hîp kh¸c : I.3.7.1. Tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng lµm ®ªm : Theo §iÒu 61 Lé luËt lao ®éng, §iÒu 8 cña NghÞ ®Þnh 197 - CP, ngµy 31-12-1994 th× ng­êi lao ®éng lµm viÖc vµo ban ®ªm ®­îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 30% so víi s« tiÒn l­¬nglµm viÖc vµo ban ngµy (nÕu kh«ng th­êng xuyªn lµm viÖc vµo ban ®ªm); Ýt nhÊt b»ng 35% l­¬ng lµm viÖc vµo ban ngµy (nÕu th­êng xuyªn lµm viÖc theo chÕ ®é 3 ca ngµy hoÆc chuyªn lµm viÖc vµo ban ®ªm). I.3.7.2. Tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng lµm thªm giê : Theo ®iÒu 61 Bé luËt lao ®éng, §iÒu 8 NghÞ ®Þnh 197 - CP th× ng­êi lao ®éng lµm thªm giê ®­îc tr¶ l­¬ng nh­ sau : NÕu h­ëng l­¬ng theo thêi gian th× ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng lµm thªm giê khi lµm thªm giê ngoµi giê tiªu chuÈn. NÕu lµm thªm vµo ngµy th­êng ®­îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 150% cña tiÒn l­¬ng giê cña ngµy lµm viÖc b×nh th­êng, vµo ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ, ®­îc tr¶ Ýt nhÊt b»ng 200% cña tiÒn l­¬ng giê cña ngµy lµm viÖc b×nh th­êng. NÕu h­ëng l­¬ng theo s¶n phÈm, l­¬ng kho¸n th× ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng lµm thªm giê khi ng­êi sö dông lao ®éng cã yªu cÇu lµm thªm sè l­îng, khèi l­îng s¶n phÈm ngoµi sè l­îng s¶n phÈm lµm trong giê tiªu chuÈn. §¬n gi¸ nh÷ng s¶n phÈm lµm thªm giê ngoµi ®Þnh møc giê tiªu chuÈn ®­îc t¨ng thªm 50% nÕu s¶n phÈm lµm thªm vµo ngµy th­êng, 100% nÕu s¶n phÈm ®­îc lµm thªm vµo ngµy nghØ hµng tuÇn hoÆc ngµy lÔ. I.3.7.3. Tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng ph¶i ngõng viÖc : theo ®iÒu 62 Bé luËt lao ®éng vµ ®iÒu 12 cña NghÞ ®Þnh 197 - CP th× trong tr­êng hîp ph¶i ngõng viÖc th× ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng nh­ sau : - NÐu ngõng viÖc do lçi cña ng­êi lao ®éng th× ng­êi ®ã kh«ng ®­îc tr¶ l­¬ng. Nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c trong cïng ®¬n vÞ ph¶i ngõng viÖc ®­îc tr¶ l­¬ng do møc 2 bªn tho¶ thuËn, nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc tèi thiÓu. NÕu ngõng viÖc do sù cè vÒ ®iÖn, n­íc mµ kh«ng do lçi cña ng­êi sö dông lao ®éng, hoÆc nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng th× tiÒn l­¬ng do hai bªn tháa thuËn, nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu. Trong mét ca lµm viÖc nÕu ngõng viÖc theo c¸c tr­êng hîp trªn tõ 2 giê trë lªn th× ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng ngõng viÖc. I.3.7.4. Tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng nghØ chÕ ®é : Theo qui ®Þnh t¹i BLL§ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh trong thêi gian nghØ tÕt, nghØ ngµy lÔ vµ nghØ hµng n¨m, ng­êi lao ®éng vÉn ®­îc h­ëng nguyªn l­¬ng. Trong tr­êng hîp nghØ v× lý do th«i viÖc hoÆc v× c«ng viÖc mµ ng­êi lao ®éng ch­a nghØ hµng n¨m hoÆc ch­a nghØ hÕt sè ngµy nghØ hµng n¨m th× ®­îc tr¶ l­¬ng sè ngµy ch­a nghØ. I.3.7.5. Tr¶ l­¬ng trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng ®i häc : Ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng cã quyÒn ®­îc n©ng cao vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n, kü thuËt, v¨n ho¸ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®­îc giao. Tuy nhiªn, tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ vµ tuú tõng lo¹i h×nh ®µo t¹o mµ ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng theo sù tho¶ thuËn víi ng­êi sö dông lao ®éng. I.3.7.6. T¹m øng tiÒn l­¬ng : Theo kho¶n 2 ®iÒu 61 BLL§ vµ §iÒu 10 N§ 197 - CP trong tr­êng hîp b¶n th©n gia ®×nh gÆp khã kh¨n, ng­êi lao ®éng ®­îc t¹m øng tiÒn l­¬ng theo ®iÒu kiÖn do hai bªn tho¶ thuËn, nh­ng Ýt nhÊt còng b»ng mét th¸ng l­¬ng. C¸ch tr¶ tiÒn l­¬ng t¹m øng do hai bªn tho¶ thuËn nh­ng kh«ng ®­îc tÝnh l·i ®èi víi sè tiÒn t¹m øng nµy. khi ng­êi lao ®éng nghØ viÖc ®Ó lµm nghÜa vô c«ng d©n tõ mét tuÇn trë lªn th× hoc ®­îc t¹m øng tiÒn l­¬ng t­¬ng øng víi sè ngµy t¹m thêi nghØ viÖc vµ ®­îc khÊu trõ vµo tiÒn l­¬ng sau ®ã. I.4 TiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp Theo NghÞ ®Þnh sè 28 -CP ngµy 28/3/1997, quy ®Þnh vÒ ®æi míi qu¶n lý thu nhËp tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ sau. 1.4.1. Møc l­¬ng tèi thiÓu . - C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tçi thiÓu kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®Ó lµm c¬ së tÝch ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. Bé lao ®éng-th­¬ng binh vµ x· héi c¨n cø vµo gi¸ c¶ sinh ho¹t, tiÒn c«ng lao ®éng trªn thÞ tr­êng ë tõng vïng, ngµnh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó h­íng dÉn cô thÓ hÖ sè ®iÒu chØnh nµy ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Khi ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm nµy ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng lµm gi¶m c¸c kho¶n nép Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ kh«ng lµm gi¶m lîi nhuËn so víi n¨m tr­íc ®· thùc hiÖn, trõ tr­êng hîp Nhµ n­íc ®iÒu chØnh gi¸ b¸n s¶n phÈm hoÆc gi¸ dÞch vô cña doanh nghiÖp. Hµng n¨m, c¨n cø vµo chØ sè tr­ît gi¸, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi sau khi trao ®æi thèng nhÊt ý kiÕn víi Bé tµi chÝnh vµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ®iÒu chØnh hÖ sè møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho phï hîp. 1.4.2. C¸c quy ®Þnh kh¸c. - ViÖc ®ãng vµ h­íng dÉn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ cho c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn tÝnh theo hÖ sè møc l­¬ng quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 26 - CP ngµy 23/5/1993 cña ChÝnh phñ vµ møc l­¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh. - Quü khen th­ëng vµ quü phóc lîi cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 4 vµ 5, §iÒu 33 quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®ãi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 59 -CP ngµy 30/10/1996 cña ChÝnh phñ. - Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ban hµnh mÉu sæ l­¬ng thèng nhÊt trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp thùc nhËn hµng th¸ng cña ng­êi lao ®éng ®­îc ghi ®Çy ®ñ trong sæ l­¬ng cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña Bé lao ®éng- th­¬ng binh vµ x· héi lµm c¬ së cho viÖc kiÓm tra, thanh tra thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµm c¬ së cho viÖc kiÓm tra, thanh tra thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ thùc hiÖn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - ViÖc x©y dùng, xÐt duyÖt vµ qu¶n lý ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh sau ®©y: * §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng trung b×nh tiªn tiÕn cña doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng sè tiÒn l­¬ng do Nhµ n­íc quy ®Þnh. * B¶o ®¶m quan hÖ tiÒn l­¬ng b×nh qu©n hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc; TiÒn l­¬ng thùc tÕ thùc hiÖn b×nh qu©n cña doanh nghiÖp cao nhÊt kh«ng v­ît qu¸ hai lÇn tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc giao ®¬n gi¸ vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng ®­îc giao vµ ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng thÊp h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. *C¸c doanh nghiÖp ch­a x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng vµ ch­a cã ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc duyÖt th× quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn chØ quyÕt to¸n b»ng tæng sè lao ®éng thùc tÕ sö dông víi hÖ sè møc l­¬ng b×nh qu©n do c¬ quan ®¬n gi¸ quyÕt ®Þnh vµ møc l­¬ng tèi thiÓu chung do ChÝnh phñ quy ®Þnh . - Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc Gi¸m ®èc doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh sau: * ChÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, ®Þnh møc lao ®éng, tiÒn l­¬ng tiÒn th­ëng theo ®óng quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. * X©y dùng vµ ®¨ng ký ®Þnh møc lao ®éng theo h­íng dÉn cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi. * X©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng vµ c¸c Th«ng b¸o sè tiÒn l­¬ng do ChÝnh phñ quy ®Þnh ®Ó tr×nh c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt chËm nhÊt vµo quý I cña n¨m kÕ ho¹ch. * Phèi hîp víi ban chÊp hµnh c«ng ®oµn x©y dùng vµ ban hµnh quy chÕ tr¶ l­¬ng, tr¶ th­ëng trong doanh nghiÖp. Quy chÕ nµy ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng víi n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña tõng ng­êi, khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao. Quy chÕ tr¶ l­¬ng, tr¶ th­ëng ph¶i ®­îc phæ biÕn tíi tõng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ ph¶i ®¨ng ký cïng víi néi dung lao ®éng t¹i Së lao ®éng- th­¬ng binh vµ x· héi theo quy ®Þnh cña Bé lao ®éng. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l­¬ng t¹i c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ. II.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ. II.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C«ng ty: C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ ®­îc thµnh lËp ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 1968 khi ®ã C«ng ty mang tªn lµ Nhµ m¸y dông cô c¾t gät thuéc Bé c¬ khÝ luyÖn kim. Ngµy 17/8/1970 Nhµ m¸y dông cô c¾t gät ®­îc ®æi tªn thµnh Nhµ m¸y dông cô sè mét. Ngµy 22/5/1993 Bé tr­ëng Bé c«ng nghiÖp nÆng quyÕt ®Þnh thµnh lËp l¹i nhµ m¸y dông cô sè 1 theo quyÕt ®Þnh sè 292 Q§/TCNSDT. Theo quyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé c«ng nghiÖp nÆng sè 702/TCCBDT ngµy 12/7/1995, Nhµ m¸y Dông cô sè 1 ®­îc ®æi tªn thµnh C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ thuéc tæng C«ng ty m¸y thiÕt bÞ c«ng nghiÖp Bé c«ng nghiÖp. Tªn viÕt t¾t cña C«ng ty lµ DUTUDOCO tªn giao dÞch tiÕng anh lµ: Cutting and Measuring tools Co. S¶n phÈm chÝnh cña C«ng ty lµ c¸c lo¹i dông cô c¾t gät kim lo¹i bao gåm bµn ren, taro, mòi khoan, dao phay, dao tiÖn, l­ìi c­a, calÝp víi s¶n l­îng 22 tÊn/n¨m. Ngoµi ra, C«ng ty cßn s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu thÞ tr­êng nh­: tÊm sµn chèng tr­ît, neo cÇu, dao c¾t tÊm lîp thanh tr­ît víi s¶n l­îng 200 tÊn/n¨m. Tr¶i qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng trªn 30 n¨m víi nhiÒu biÕn ®éng ®Æc biÖt trong thêi buæi kinh tÕ thÞ tr­êng, hµng lo¹t c¸c C«ng ty c¬ khÝ bÞ ®×nh trÖ th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña C«ng ty vÉn duy tr× æn ®Þnh, s¶n phÈm cña C«ng ty vÉn cã tÝn nhiÖm ®èi víi thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. N¨m 1996 s¶n phÈm cña C«ng ty tiªu thô trong n­íc lµ 79% vµ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n lµ 21%. HiÖn nay C«ng ty míi thµnh lËp mét chi nh¸nh ë phÝa Nam vµo th¸ng 3 n¨m 2000 ®Ó b¸n dông cô c¾t nh»m më réng thÞ tr­êng. Bªn c¹nh viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ C«ng ty cßn cã mét trung t©m kinh doanh víi môc ®Ých kinh doanh th­¬ng m¹i vµ cho thuª v¨n phßng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ®a trong kinh doanh vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr­êng. C«ng ty Dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ n»m trªn ®­êng NguyÔn Tr·i thuéc ph­êng Th­îng §×nh QuËn Thanh Xu©n, thµnh phè Hµ Néi tæng diÖn tÝch cña C«ng ty lµ 20000 m2 trong ®ã diÖn tÝch cã m¸i che lµ 11000 m2. C«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­¬ng c¬ khÝ lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc cho nªn nã cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. II.1.2. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý. II.1.2.1. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý. - Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn. Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña C«ng ty lµ 453 ng­êi trong ®ã n÷ lµ 143 ng­êi. - Tr×nh ®é chuyªn m«n: Tr×nh ®é ®¹i häc: 66 ng­êi. C«ng nh©n kü thuËt: 329 ng­êi. Trong ®ã: C«ng nh©n bËc 7: 42 ng­êi. C«ng nh©n bËc 6: 84 ng­êi. C«ng nh©n bËc 5: 42 ng­êi. C«ng nh©n bËc 3: 19 ng­êi. C«ng nh©n bËc 2: 3 ng­êi. - Tæ chøc s¶n xuÊt: L·nh ®¹o C«ng ty gåm Gi¸m ®èc, phã Gi¸m ®èc kü thuËt, phã Gi¸m ®èc s¶n xuÊt vµ phã Gi¸m ®èc kinh doanh. C¸c phßng ban nghiÖp vô gåm: + Phßng thiÕt kÕ. + Phßng c«ng nghÖ. + Phßng c¬ ®iÖn. + Phßng KCS. + Phßng kiÕn tróc c¬ b¶n. + Phßng vËt t­. + Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ. + Tr¹m y tÕ. + Phßng tµi vô. + Phßng kÕ ho¹ch kinh doanh. + Phßng tæ chøc lao ®éng. + Phßng b¶o vÖ. + Trung t©m dÞch vô vËt t­ c«ng nghiÖp. C¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt gåm: + Ph©n x­ëng khëi phÈm. + Ph©n x­ëng c¬ khÝ I. + Ph©n x­ëng c¬ khÝ II. + Ph©n x­ëng dông cô. + Ph©n x­ëng c¬ ®iÖn. + Ph©n x­ëng m¹. + Ph©n x­ëng nhiÖt luyÖn. + Ph©n x­ëng bao gãi. Gi¸m ®èc P.gi¸m ®èc kü thuËt Phßng thiÕt kÕ Phßng c«ng nghÖ Th­ viÖn Phßng c¬ ®iÖn Phßng KCS Kho dông cô Tr¹m biÕn thÕ §o l­êng NghiÖm thu KiÓm tra thÐp Khu xö lý P.gi¸m ®èc s¶n xuÊt Ph©n x­ëng khëi phÈm Ph©n x­ëng c¬ ®iÖn Ph©n x­ëng dông cô Ph©n x­ëng c¬ khÝ I Ph©n x­ëng c¬ khÝ II Ph©n x­ëng m¹ Ph©n x­ëng nhiÖt luyÖn Ph©n x­ëng bao gãi P.gi¸m ®èc kinh doanh KÕ to¸n tr­ëng Phßng tµi vô Phßng vËt t­ Kho kim khÝ Kho ho¸ chÊt Kho t¹p phÈm Phßng hµnh chÝnh Tr¹m y tÕ Kho thµnh phÈm Phßng kÕ ho¹ch KD Phßng tæ chøc lao ®éng Phßng b¶o vÖ S¬ ®å tæ chøc bé m¸y qu¶n lý c«ng ty II.1.2.2. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c phßng ban: * Phßng kÕ ho¹ch kinh doanh: Cã chøc n¨ng nhiÖm vô lµ ®iÒu tra thÞ tr­êng, dù ®o¸n t×nh h×nh tiªu thô, t×m nguån hµng vµ ®èi t¸c ®Ó ký kÕt hîp ®ång. Ngoµi ra cßn c¨n cø vµo c¸c nhu cÇu cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong C«ng ty ®Ó dù th¶o kÕ ho¹ch sau ®ã tr×nh Gi¸m ®èc duyÖt sau ®ã lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt c¸c ®¬n vÞ phßng ban kh¸c theo kÕ ho¹ch nµy ®i triÓn khai c«ng viÖc theo chøc n¨ng cña ®¬n vÞ m×nh. * Phßng thiÕt kÕ: ThiÕt kÕ s¶n phÈm theo kÕ ho¹ch thiÕt kÕ hiÖu chØnh l¹i thiÕt kÕ cò cho phï hîp vµ cho tiÕt kiÖm, theo dâi viÖc s¶n xuÊt chÕ t¹o theo thiÕt kÕ, thiÕt kÕ thö, kh¶o nghiÖm s¶n phÈm míi, x©y dùng kÕ ho¹ch vµ chñ ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch, chñ tr× vµ cïng víi c¸c phßng c«ng nghÖ, c¬ ®iÖn, h­íng dÉn chÕ t¹o s¶n phÈm míi. * Phßng c«ng nghÖ: C¨n cø b¶n vÏ thiÕt kÕ lËp ra quy tr×nh c«ng nghÖ cho s¶n phÈm cÇn s¶n xuÊt, chuÈn bÞ dông cô (dông cô c¾t, dông cô g¸ l¾p). Lo¹i dông cô nµo ch­a cã ph¶i thiÕt kÕ vµ giao cho ph©n x­ëng dông cô s¶n xuÊt. Lo¹i nµo kh«ng s¶n xuÊt ®­îc ph¶i mua ngoµi. Theo dâi viÖc thùc hiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ lËp ra. Cïng víi phßng thiÕt kÕ, c¬ ®iÖn, KCS ®Çu t­ nghiªn cøu ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ mü thuËt cho mét sè s¶n phÈm C«ng ty cã dù kiÕn ph¸t triÓn vµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu ngoµi ra cßn tham gia tiÕp thÞ b¸n dông cô c¾t vµ t×m viÖc cho C«ng ty. * Phßng c¬ ®iÖn: LËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ thiÕt kÕ ®­îc chi tiÕt thay thÕ giao cho ph©n x­ëng c¬ ®iÖn thùc hiÖn. - Qu¶n lý hÖ thèng ®iÖn ==> gäi lµ qu¶n lý kü thuËt MMTB. * Phßng KCS (kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm) §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i kiÓm tra tõ kh©u ®Çu vµo cho ®Õn kh©u ®Çu ra vµ c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kiÓm tra thµnh phÈm kiÓm tra mÉu m· bao gãi. * Phßng thiÕt kÕ c¬ b¶n: Söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh ë trong C«ng ty x©y dùng míi c¸c c«ng tr×nh, lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a cho n¨m sau. * Phßng hµnh chÝnh qu¶n trÞ - Th¶o c«ng v¨n, l­u gi÷ vµ vËn chuyÓn c«ng v¨n, qu¶n lý tµi s¶n thuéc vÒ hµnh chÝnh. - C¸c c«ng t¸c t¹p vô… qu¶n lý con - VÖ sinh c«ng céng trong C«ng ty - Qu¶n lý tr¹m y tÕ tr­êng mÇm non - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch mua s¾m vµ trang bÞ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phßng ban, ph©n x­ëng, gióp Gi¸m ®èc qu¶n lý mét sè hîp ®ång cho thuª nhµ vµ duy tr× tèt ho¹t ®éng cña nhµ trÎ. * Phßng tæ chøc lao ®éng - LËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch vÒ nh©n sù - TuyÓn dông míi vµ ®µo t¹o - Gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é cho c«ng nh©n viªn - §Þnh møc thêi gian lao ®éng - Thanh to¸n tiÒn l­¬ng - Thùc hiÖn c¸c kh©u vÒ b¶o hé lao ®éng * Phßng b¶o vÖ B¶o vÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng t¸c phßng ch¸y, ch÷a ch¸y thùc hiÖn c«ng t¸c nghÜa vô qu©n sù. * Phßng tµi vô * Phßng vËt t­ - Thu mua vËt t­ - C¨n cø vµo ®Þnh møc vËt t­ vµ nhu cÇu ®Ó cung cÊp vËt t­ cho s¶n xuÊt - Qu¶n lý kho vËt t­ chÝnh - Thèng kª t×nh h×nh nhËp, xuÊt, sö dông vËt t­ II.1.3. Thùc tr¹ng kinh doanh II.1.3.1 KÕt qu¶ kinh doanh Cuèi nh÷ng n¨m 1980 do míi chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, s¶n phÈm cña C«ng ty tiªu thô chËm vµ gi¶m sót do tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn thÊp, thiÕt bÞ sö dông ®· qu¸ l©u, s¶n phÈm lµm ra chÊt l­îng ch­a cao so víi hµng nhËp ngo¹i vµ gi¸ thµnh cßn ch­a hîp lý tr­íc t×nh h×nh ®ã C«ng ty ®· nghiªn cøu thay thÕ mét sè thiÕt bÞ cò b»ng thiÕt bÞ míi. Nghiªn cøu c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt do vËy s¶n phÈm cña C«ng ty cã tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ngµy cµng cao. Ngoµi c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng C«ng ty cßn tÝch cùc nghiªn cøu ®­a vµo s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm míi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng cña thÞ tr­êng, chÝnh nhê nh÷ng kÕt qu¶ ®ã mµ doanh thu cña C«ng ty kh«ng ngõng t¨ng ®ång thêi ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ®­îc ®¶m b¶o h¬n. V× vËy ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña C«ng ty trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· nhanh chãng æn ®Þnh thu nhËp b×nh qu©n ng­êi lao ®éng ngµy cµng t¨ng. B¶ng d­íi ®©y tr×nh bµy kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty tõ n¨m 1997 ®Õn nay. STT Tªn chØ tiªu §¬n vÞ tÝnh 1997 1998 1999 2000 2001 1 Doanh thu TriÖu ®ång 9830 1066 12521 15500 16040 2 Nép ng©n s¸ch TriÖu ®ång 458 474 502 515 606 3 L·i TriÖu ®ång 169 230 241 274 286 4 Thu nhËp b×nh qu©n Ngh×n ®ång 687 690 710 790 860 II.1.3.2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n * Nh÷ng thuËn lîi - VÒ con ng­êi: Trong C«ng ty c¸n bé c«ng nh©n viªn cã sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ cao, mÆt kh¸c do ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ngµy mét ®¶m b¶o vµ æn ®Þnh t¹o ra t©m lý an t©m phÊn khëi cho ng­êi lao ®éng do vËy ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i trong s¶n xuÊt vµ thi ®ua. Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn h¬n 30 n¨m cïng víi sù quan t©m cña l·nh ®¹o C«ng ty trong viÖc ®µo t¹o, båi d­ìng tay nghÒ cho nªn tay nghÒ cña c«ng nh©n trong C«ng ty rÊt cao. - VÒ thÞ tr­êng: Do cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t­¬ng ®èi l©u dµi cho nªn C«ng ty cã rÊt nhiÒu kh¸ch hµng ®Æc biÖt do s¶n phÈm cña C«ng ty cã chÊt l­îng cao vµ gi¸ c¶ hîp lý nªn C«ng ty rÊt ®­îc tÝn nhiÖm trªn thÞ tr­êng, mÆt kh¸c do sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc cho nªn c¸c nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty t¨ng vµ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó C«ng ty më réng s¶n xuÊt t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. * Nh÷ng khã kh¨n : - HÇu hÕt m¸y mãc thiÕt bÞ trong C«ng ty ®· l¹c hËu do vËy hao phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, tèn lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm bÞ ¶nh h­ëng ®ßi hái ph¶i ®Çu t­ lín. - ThÞ tr­êng cã nhiÒu thuËn lîi song ngµy cµng cã nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh nhÊt lµ c¸c ®¬n vÞ trong qu©n ®éi. II.2. Thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt tiÒn l­¬ng t¹i c«ng ty dông cô c¾t vµ ®o l­êng c¬ khÝ. II.2.1. H×nh thøc tr¶ l­¬ng trong C«ng ty Tuú theo tõng ®èi t­îng, c«ng viÖc trong C«ng ty ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng kh¸c nhau. Trong C«ng ty cã c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng nh­ sau * H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi nh÷ng lo¹t s¶n phÈm nhiÒu vµ æn ®Þnh vµ ®èi víi c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt nh÷ng lo¹t s¶n phÈm nhiÒu vµ æn ®Þnh t¹o ra sù chñ ®éng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vÒ ®Þnh møc lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, C«ng ty x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng dùa trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng, viÖc tÝnh ®Þnh møc lao ®éng c¨n cø vµo hao phÝ lao ®éng thùc tÕ vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm cña C«ng ty ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, do thiÕt bÞ m¸y mãc cña C«ng ty l¹c hËu cho nªn cã sù hao phÝ lín vÒ søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh tÝnh ®Þnh møc lao ®éng còng ph¶i c¨n cø vµo yÕu tè nµy, ®©y chÝnh lµ yÕu tè lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trong C«ng ty v× chi phÝ lao ®éng trong c¬ cÊu gi¸ thµnh t¨ng vµ ®Èy gi¸ thµnh t¨ng lªn. * H×nh thøc tr¶ l­¬ng kho¸n gän C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi nh÷ng hµng ®¬n chiÕc kh«ng æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng míi, nh÷ng mÆt hµng míi ph¸t sinh víi sè l­îng kh«ng ®¸ng kÓ vµ ngoµi kÕ ho¹ch C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®Ó s¶n xuÊt kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu nhanh chãng cña kh¸ch hµng. * H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian C«ng ty ¸p dông h×nh thøc nµy ®èi víi s¶n xuÊt dông cô, söa ch÷a vµ khèi phßng ban. §èi víi s¶n xuÊt dông cô do c«ng viÖc phøc t¹p vµ l¹i kh«ng th­êng xuyªn cho nªn ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp vµ tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh, söa ch÷a bao gåm c¶ b¶o d­ìng m¸y mãc, kh«i phôc vµ n©ng c«ng suÊt cña m¸y. TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc ®ã kh«ng thÓ tÝnh ®Þnh møc lao ®éng vµ x¸c ®Þnh khèi l­îng c«ng viÖc chÝnh x¸c ®Ó ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm vµ theo kho¸n ®­îc cho nªn ph¶i ¸p dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®Ó ®¶m b¶o thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. §èi víi khèi phßng ban, khèi nµy do tÝnh chÊt lao ®éng lµ lao ®éng gi¸n tiÕp cho nªn kh«ng thÓ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng kh¸c ngoµi h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian viÖc tr¶ l­¬ng theo thêi gian c¨n cø vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c mÆt, ngoµi ra doanh nghiÖp Nhµ n­íc tr¶ l­¬ng cho c¸n bé qu¶n lý c¨n cø vao h¹ng doanh nghiÖp c¨n cø vµo c¸c tiªu chÝ do Nhµ n­íc quy ®Þnh. II.2.2. Thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng II.2.2.1. Thang l­¬ng Theo nguyªn t¾c lµm theo c«ng viÖc g× th× h­ëng l­¬ng theo c«ng viÖc ®ã, cho nªn trong C«ng ty do ®Æc ®iÓm c«ng viÖc kh«ng cã sù ph©n chia tû mû ®é phøc t¹p theo thang tõ mét ®Õn b¶y ®Ó t­¬g øng víi bËc thî cña c«ng nh©n mµ c«ng viÖc th­êng chØ ë lo¹i bËc 3 do vËy c«ng nh©n c¸c bËc ®Òu lµm ë møc c«ng viÖc nµy vÝ dô c«ng nh©n bËc 2 hoÆc bËc 3 còng cã thÓ lµm ®­îc viÖc bËc 4 vµ c«ng nh©n bËc 5, bËc 6 còng lµm c«ng viÖc bËc 4 cho nªn cã hÖ sè l­¬ng nh­ nhau nh­ng c«ng nh©n bËc cao ®­îc phô cÊp thªm mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tû lÖ víi l­¬ng tèi thiÓu hµng th¸ng gäi lµ phô cÊp ng­êi cã tay nghÒ cao ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tù häc tËp ®Ó n©ng cao tay nghÒ. Hµng th¸ng c¨n cø vµo hÖ sè l­¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc sau ®ã nh©n víi l­¬ng tèi thiÓu ra tiÒn l­¬ng hµng th¸ng mét c«ng nh©n nhËn ®­îc, ®ång thêi còng c¨n cø vµo tiÒn l­¬ng nµy doanh nghiÖp c©n ®èi gi÷a tiÒn l­¬ng nµy víi tiÒn l­¬ng tÝnh theo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ë h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ®Ó ®¶m b¶o ¨n khíp víi nhau gi÷a tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm vµ tiÒn l­¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc. II.2.2.2. B¶ng l­¬ng Trong C«ng ty kh«ng ¸p dông b¶ng l­¬ng II.2.3. Quü l­¬ng, nguån h×nh thµnh quü tiÒn l­¬ng vµ sö dông quü tiÒn l­¬ng cña C«ng ty II.2.3.1. Quü l­¬ng: tæng quü tiÒn l­¬ng trong C«ng ty ®­îc h×nh thµnh tõ 3 nguån ®ã lµ: quü tiÒn l­¬ng tõ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, quü tiÒn l­¬ng tõ kinh doanh vËt t­ hµng ho¸ vµ quü tiÒn l­¬ng tõ cho thuª nhµ. §Ó thÊy ®­îc quü tiÒn l­¬ng t­¬ng quan víi c¸c chØ tiªu kh¸c trong doanh nghiÖp sau ®©y lµ b¶ng t×nh h×nh thùc hiÖn lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp n¨m 2000. STT ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh KÕ ho¹ch ®­îc duyÖt Thùc hiÖn 1 2 3 4 5 1 ChØ tiªu s¶n xuÊt 1000® 15.500.000 14.743.527 * Tæng doanh sè - Trong ®ã + S¶n xuÊt c«ng nghiÖp - 11.500.000 9.698.422 + Kinh doanh vËt t­ vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ - 3.000.000 4.071.253 + Cho thuª nhµ - 1.000.000 973.852 * Tæng chi cã c¶ l­¬ng - 15.400.000 14.574.799 * Tæng c¸c kho¶n nép Ng©n s¸ch - 443.000 688.877 ._.