Phân tích nội dung quy luật thống nhất & đấu tranh của các mặt đối lập & vận dụng quy luật đó vào trong nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

PhÇn më ®Çu 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp (hay gäi lµ quy luËt m©u thuÉn) lµ mét trong ba quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ biÖn chøng duy vËt lÞch sö kh¼ng ®Þnh r»ng: mäi sù vËt vµ hiÖn t­îng trong tù nhiªn ®Òu tån t¹i vµ m©u thuÉn bªn trong. M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong mäi sù vËt cña giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t­ duy con ng­êi. M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù vËt xuÊt hiÖn ®Õn khi sù vËt kÕt thóc.Trong mçi mét sù vËt cã rÊt nhiÒu m©u thuÉn vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi lËp.M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i ®­îc h×nh thµnh… Trong sù nghiÖp ®æi míi cña n­íc ta do §¶ng khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh t­ô b­íc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng, nÒn kinh tÕ ®· béc lé nhiÒu m©u thuÉn, bëi bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm, kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n chøa ®ùng nh÷ng mÆt tiªu cùc mang tÝnh néi t¹i k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. Gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng m©u thuÉn Êy chÝnh lµ t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh theo ®óng nh÷ng ®Þnh h­íng ®· ®Æt ra.V× vËy, trong ph¹m vi cña mét bµi tiÓu luËn, em chän ®Ò tµi: ”Ph©n tÝch néi dung quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp vµ vËn dông quy luËt ®ã vµo trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam”. 2.T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi : NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng (KTTT). Mét trong nh÷ng luËn ®iÓm rÊt quan träng ph¶n ¸nh t­ duy míi cña ®¶ng ta thÓ hiÖn trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn VI lµ: ChÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §¶ng ta tõng b­íc kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng x©y dùng ë n­íc ta mét nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa (XHCN).Tr·i qua thùc tiÔn ®æi míi, chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo theo c¬ chÕ thÞ tr­ßng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ®· ®­a l¹i hiÖu qu¶ to lín vaß thµnh c«ng cña sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.Tuy nhiªn, nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é víi ®iÓm xuÊt ph¸t vµ b¶n chÊt cña chÕ ®é cò nªn nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn qu¸ ®é cña nã. Khi ®ã t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn chøa ®ùng nh÷ng mÆt tiªu cùc mang tÝnh néi t¹i vµ k×m h·m, g©y trë ng¹i cho c«ng cuéc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, vµ ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Êy. 3.Môc ®Ých, nhiÖm vô, giíi h¹n cña ®Ò tµi: Môc ®Ých cña ®Ò tµi: N¾m v÷ng quy luËt nµy lµ c¬ së ®Ó hiÓu biÕt tÊt c¶ c¸c ph¹m trï vµ quy luËt kh¸c cña phÐp biÖn chøng duy vËt. Nghiªn cøu quy luËt nµy gióp mäi ng­êi h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p, h×nh thµnh t­ duy khoa häc, biÕt kh¸m ph¸ b¶n chÊt cña c¸c sù vËt vµ gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn n¶y sinh thóc ®Èy sù vËt ph¸t triÓn. NhiÖm vô cña ®Ò tµi: Lµm râ ®­îc néi dung quy luËt m©u thuÉn, th«ng qua ®ã lµm râ h¬n mét sè m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam vµ mét sè gi¶i ph¸p cña nÒn KTTT. Giíi h¹n cña ®Ò tµi: Ph¹m vi cña ®Ò tµi lµ rÊt réng, do thêi gian cã h¹n nªn trong tiÓu luËn nµy chØ xem xÐt ®¸nh gi¸ mét vµi m©u thuÉn tiªu biÓu: -M©u thuÉn gi÷a ®æi míi nÒn kinh tÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ. -M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. -M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u trong thêi k× qu¸ ®é sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. -M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng víi x©y dùng con ng­êi míi x· héi chñ nghÜa. 4.C¸i míi cña ®Ò tµi: Tõ ®Ò tµi, cã ®­îc c¸i nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi k× ®æi míi vµ hoµn thiÖn vèn kiÕn thøc cña m×nh. 5.C¬ së lÝ luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: LÝ luËn dùa trªn nghiªn cøu cña Chñ nghÜa C.M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. 6.ý nghÜa cña ®Ò tµi: Nghiªn cøu quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cho biÕt nguyªn nh©n hay nguån gèc vµ ®éng lùc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, nã cã t¸c dông nhËn thøc ®óng b¶n chÊt sù vËt vµ t×m ra ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng cho ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i ®i s©u nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn cña sù vËt. 7.KÕt cÊu cña tiÓu luËn: PhÇn më ®Çu PhÇn néi dung: 2 ch­¬ng, 5tiÕt PhÇn kÕt luËn Hµ Néi, th¸ng3/2004 Néi dung Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ m©u thuÉn Ngay tõ thêi cæ ®¹i ®· cã nh÷ng pháng ®o¸n thiªn tµi vÒ sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp vµ xem xÐt sù t¸c ®éng ®ã lµ c¬ së vËn ®éng cña thÕ giíi. NhiÒu ®¹i biÓu triÕt häc cæ ®¹i Ph­¬ng §«ng ®· xem vËn ®éng do sù h×nh thµnh nh÷ng ®èi lËp vµ c¸c ®èi lËp Êy lu«n lu«n vËn ®éng. Nhµ triÕt häc Hy L¹p cæ ®¹i Hªrac¬lit-ng­êi ®­îc Lªnin coi lµ «ng tæ cña phÐp biÖn chøng cho r»ng trong sù vËn ®éng biÖn chøng vÜnh viÔn cña m×nh, c¸c sù vËt ®Òu cã xu h­íng chuyÓn sang c¸c mÆt ®èi lËp… T­ t­ëng biÖn chøng vÒ nh÷ng ®èi lËp ®¹t ®­îc ®Ønh cao nhÊt trong sù ph¸t triÓn cña phÐp biÖn chøng cña c¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn §øc,tiªu biÓu lµ I.Cant¬ vµ G.V.Hªghen. C¸c antin«mi cña Cant¬ xuÊt hiÖn trªn c¬ së v­ît qu¸ tr×nh ®é nhËn thøc cã tÝnh chÊt kinh nghiÖm khi Cant¬ xem c¸c mÆt ®èi lËp la nh÷ng ®èi lËp vÒ chÊt.Song kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò C¸c antin«mi,Cant¬ ®· ®i tíi tõ bá viÖc thõa nhËn c¸c m©u thuÉn kh¸ch quan.¤ng xem sù tån t¹i cña m©u thuÉn lµ b»ng chøng nãi lªn tÝnh bÊt lùc cña con ng­êi trong viÖc nhËn thøc thÕ giíi. Khi nghiªn cøu phÐp biÖn chøng trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña “ý niÖm tuyÖt ®èi “, Hªghen ®· kÞch liÖt phª ph¸n quan ®iÓm siªu h×nh vÒ sù ®ång nhÊt (quan ®iÓm nµy cho r»ng ®· ®ång nhÊt th× lo¹i trõ mäi sù kh¸c biÖt vÒ m©u thuÉn).Theo «ng, ®ã lµ sù ®ång nhÊt trõu t­îng trèng rçng, kh«ng bao hµm mét nh©n tè ch©n lÝ nµo.¤ng quan niÖm bÊt k× sù ®ång nhÊt nµo còng bao hµm sù kh¸c biÖt vµ m©u thuÉn.¤ng lµ ng­êi sím nhËn ra vai trß cña m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn:”M©u thuÉn lµ nguån gèc cña tÊt c¶ mäi sù vËn ®éng vµ cña tÊt c¶ mäi sù sèng, chØ trong chõng mùc mét vËt chøa ®ùng trong b¶n th©n nã mét m©u thuÉn th× nã míi vËn ®éng, míi cã xung lùc vµ ho¹t ®éng.TÊt c¶ mäi vËt ®Òu cã tÝnh chÊt m©u thuÉn trong b¶n th©n nã.Song do bÞ chi phèi bëi quan niÖm duy t©m vµ lîi Ých giai cÊp Hªghen ®· ®Èy viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc trong “x· héi c«ng d©n” vµo lÜnh vùc t­ t­ëng thuÇn tuý. KÕ thõa mét c¸ch cã phª ph¸n tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu t­ t­ëng vÒ m©u thuÉn, b»ng viÖc tæng kÕt tõ thùc tÕ lÞch sö loµi ng­êi, c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c ®· cho r»ng chóng ta ph¶i t×m xung lùc vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn cña sù vËt trong chÝnh sù vËt ®ã, trong nh÷ng m©u thuÉn cña b¶n th©n sù vËt.Quan ®iÓm lý luËn ®ã ®­îc thÓ hiÖn trong quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp-Quy luËt m©u thuÉn-®©y lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. 1.1-M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn: Mçi mét sù vËt, hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®ªu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, ®èi nhau… Trong phÐp biÖn chøng duy vËt,kh¸i niÖm “mÆt ®èi lËp” lµ ph¹m trï dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan trong tù nhiªn, x· héi, t­ duy. ChÝnh nh÷ng mÆt nh­ vËy n»m trong sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau t¹o thµnh m©u thuÉn biÖn chøng.Do ®ã cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt k× hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan, kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong ®ã hai mÆt ®èi lËp mµ trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp, cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, bµi trõ phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau.Sù chuyÓn hãa nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh c¸c b¶n chÊt, khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt th× hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn. M©u thuÉn mang tÝnh kh¸ch quan v× lµ c¸i vèn cã trong c¸c sù vËt, hiÖn t­îng vµ tån t¹i trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy nªn cã tÝnh phæ biÕn.ChÝnh v× vËy m©u thuÉn rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p.M©u thuÉn trong mçi sù vËt hiÖn t­¬ng vµ trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau còng kh¸c nhau vµ trong b¶n th©n mçi sù vËt hiÖn t­îng l¹i bao hµm nhiÒu m©u thuÉn. Mçi m©u thuÉn vµ mçi mÆt cña m©u thuÉn l¹i cã ®Æc ®iÓm ,vai trß t¸c ®éng lÉn nhau ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt .V× vËy cÇn ph¶i cã ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch cô thÓ. 1.2-M©u thuÉn lµ mét chØnh thÓ, trong ®ã hai mÆt ®èi lËp võa thèng nhÊt võa ®Êu tranh víi nhau: 1.2.1-Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp : Hai mÆt ®èi lËp trong sù vËt tån t¹i trong s­ thèng nhÊt cña chóng.”Sù thèng nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu víi ý nghÜa kh«ng ph¶i chóng ®øng bªn c¹nh nhau mµ lµ “n­¬ng tùa” vµo nhau,t¹o ra sù phï hîp,c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc, qui ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau.MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña chÝnh m×nh vµ ng­îc l¹i.NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt.Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiªó ®­îc cho s­ tån t¹i cña bÊt k× sù vËt hiÖn t­îng nµo.Sù thèng nhÊt nµy do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n thÊn sù vËt t¹o nªn. *VÝ dô: Quan hÖ lùc l­äng s¶n xuÊt-quan hÖ s¶n xuÊt trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt:khi lù l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× cïng víi nã quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn, hai h×nh thøc nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù phÊt triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt.Nh­ng quan hÖ cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau: -Thø nhÊt:§ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm chung nhÊt ®­îc kh¸i qu¸t tõ c¸c mÆt phï hîp kh¸c nhau ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi l­îng s¶n xuÊt. -Thø hai:§ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm “®éng” ph¶n ¸nh ®­îc tr¹ng th¸i biÕn ®æi th­êng xuyªn cña sù vËn ®éng,ph¸t triÓn trong quan hÖ cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. -Thø ba:§ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm cã ý nghÜa thùc tiÔn.Ngoµi ý nghÜa nhËn thøc, kh¸i niÖm vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc coi lµ tho· ®¸ng ph¶i cã t¸c dông ®Þnh h­íng, chØ dÉn cho viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt, sao cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng phï hîp cao nhÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp bao giê còng cã nh÷ng nh©n tè gièng nhau,”®ång nhÊt” víi nhau.Víi ý nghÜa ®ã, sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cßn bao hµm c¶ sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®ã.Do ®ã sù ”®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ trong sù triÓn khai cña m©u thuÉn, ®Õn mét lóc nµo ®ã, mÆt ®èi lËp nµy cã thÓ chuyÓn ho¸ sang mÆt ®èi lËp kia-khi xÐt vÒ mét vµi ®Æc tr­ng nµo ®ã. VÝ dô:Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong chñ nghÜa t­ b¶n phôc vô lîi Ých giai cÊp t­ s¶n nh­ng l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho sù thay thÕ chñ nghÜa t­ b¶n b»ng chñ nghÜa x· héi. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cßn biÓu hiÖn ë sù t¸c ®éng ngang nhau cña chóng.Song ®ã chØ lµ tr¹ng th¸i vËn ®éng cña m©u thuÉn ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn, khi diÔn ra sù c©n b»ng cña c¸c mÆt ®èi lËp. Tuy nhiªn kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy còng chØ lµ t­¬ng ®èi. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm còng ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña nã: thèng nhÊt cña c¸i ®èi lËp ,trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®ùng trong nã sù ®èi lËp. 1.2.2-Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®«Ý lËp: Tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt, hai mÆt ®èi lËp lu«n lu«n t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, ”®Êu tranh” víi nhau. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua laÞ theo xu h­íng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®ã. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chØnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt.Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t vµ quyÕt liÖt. ChØ cã th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Kh«ng thÓ hiÓu ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù thñ tiªu lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®ã. Sù thñ tiªu chØ lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc ®Êu tranh c¶u c¸c mÆt ®èi lËp.TÝnh ®a d¹ng cña h×nh thøc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp còng nh­ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a chóng, phô thuéc vµo lÜnh vùc tån t¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp, phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn trong ®ã diÔn ra cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp . Víi t­ c¸ch lµ hai tr¹ng th¸i ®èi lËp trong mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a hai mÆt ®èi lËp, sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.Sù thèng nhÊt cã quan hÖ h÷u c¬ víi sù ®øng im, sù æn ®Þnh t¹m thêi cña vËt.Sù ®Êu tranh cña mèi quan hÖ g¾n bã víi tÝnh tuþªt ®èi cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn.§iÒu ®ã cã nghÜa lµ sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ t­¬ng ®èi, sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ tuyÖt ®èi. Lªnin viÕt:”MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa nã chÝnh lµ nã nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan.Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ tÝnh t­¬ng ®èi t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn vµ liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh còng nh­ khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn tho¸ng qua, t¹m thêi t­¬ng ®èi.Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi”. M©u thuÉn biÖn chøng cã quan hÖ nh­ thÕ nµo víi nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn? Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia ra lµm nhiÒu giai ®o¹n.Th«ng th­êng, khi míi xuÊt hiÖn, hai mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ sù xung kh¾c gay g¾t.TÊt nhiªn kh«ng ph¶i xung kh¾c bÊt k× sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc gäi lµ m©u thuÉn. ChØ cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau tån t¹i trong mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn, th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn.Khi hai mÆt ®èi lËp cña m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn thµnh ®èi lËp. NÕu héi ®ñ c¸c mÆt cÇn thiÕt hai mÆt ®èi lËp sÏ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn víi tr×nh ®é cao h¬n… Cø nh­ thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao, chÝnh v× vËy M¸c viÕt: “C¸i cÊu thµnh b¶n chÊt cña sù vËn ®éng biÖn chøng chÝnh lµ sù cïng nhau tån t¹i cña hai mÆt ®èi lËp, sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp Êy vµ sù dung hîp cña hai mÆt Êy thµnh mét ph¹m trï míi”. NhÊn m¹nh h¬n n÷a t­ t­ëng Êy Lªnin kh¼ng ®Þnh” Sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. 1.2.3-Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp: Kh«ng ph¶i bÊt k× sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷ chóng.ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh diÔn biÕn rÊt phøc t¹p víi nhiÒu h×nh thøc phong phó kh¸c nhau. Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n vÞ ®æi chç mét c¸ch gi¶n ®¬n m¸y mãc.Th«ng th­êng m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc: +Ph­¬ng thøc thø 1: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt . VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ lùc l­îng s¶n xuÊt míi cao h¬n vÒ tr×nh ®é. +Ph­¬ng thøc thø 2: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ kÕ ho¹ch tËp trung, quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tãm l¹i: Tõ lý luËn vÒ m©u thuÉn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc bÊt k× sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®©ó tranh vµ chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn.M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh, sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi .C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n.Cø nh­ vËy mµ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi sù ph¸t triÓn. ****************************** Ch­¬ng II: Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ m©u thuÉn biÖn chøng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 2.1-Kh¸i qu¸t chung vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng (KTTT): Trong m« h×nh cò cña CNXH, sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn mÖnh lÖnh, kÕ ho¹ch cña Nhµ n­íc vµ mét hÖ thèng bao cÊp tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng. C¬ chÕ kinh tÕ nµy, tuy cã ­u ®iÓm lµ tr¸nh ®­îc ph©n cùc x· héi, nh­ng l¹i béc lé nhiÒu nh­îc diÓm c¬ b¶n.Ch¼ng nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®­îc coi th­êng, mµ tÝnh tù chñ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng còng kh«ng ®­îc ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ.Sù nghiÖp ®æi míi ®­îc tiÕn hµnh h¬n 10 n¨m qua ë n­íc ta g¾n liÒn víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­¬ng, nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. Trø¬c hÕt ta t×m hiÓu mét sè kh¸i niÖm: Kh¸i niÖm kinh tÕ hµng ho¸, thÞ tr­êng, c¬ chÕ thÞ tr­êng. *Kinh tÕ hµng ho¸: lµ kiÓu tæ chøc kinh tÔ mµ trong ®ã h×nh th¸i phæ biÕn cña s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n, ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr­êng. *ThÞ tr­êng: trong nÒn s¶n xuÊt, mäi s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng lµ mét tËp hîp tÊt yÕu vµ h÷u c¬ cña toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. -ThÞ tr­êng g¾n liÒn víi ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh, trong ®ã diÔn ra nh÷ng qu¸ tr×nh trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸. -S¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng ngµy cµng dåi dµo, phong phó, thÞ tr­êng ®­îc më réng, kh¸i niÖm thÞ tr­êng ®­îc hiÓu ®Çy ®ñ h¬n. §ã lµ lÜnh vùc trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua tiÒn tÖ lµm vËt m«i giíi. -Ngµy nay c¸c nhµ kinh tÕ häc thèng nhÊt víi nhau kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng nh­ sau: ThÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh mµ trong ®ã ng­êi b¸n vµ ng­êi mua t¸c ®éng qua l¹i víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n l­îng. *C¬ chÕ thÞ tr­êng: lµ c¬ chÕ tù chØnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ d­íi sù t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã,c¬ chÕ ®ã ®­îc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ . Tõ ®ã ta cã kh¸i niÖm: “NÒn kinh tÕ mµ trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng gäi lµ “nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng””. Trong héi th¶o “PhÊn ®Êu ®­a nghÞ quyÕt cña §¶ng vµo cuéc sèng ” cã hai ý kiÕn kh¸c nhau: Mét lµ, xem kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ tr­êng h×nh thµnh do trao ®æi vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµm ng­êi ph©n phèi c¸c nguån lùc chñ yÕu, lÊy lîi Ých vËt chÊt , cung cÇu, thÞ tr­êng mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã lµ mét ph­¬ng tæ chøc vËn hµnh kinh tÕ-x· héi. Tù nã kh«ng mang tÝnh kinh tÕ-x· héi, kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu.Tèt hay xÊu lµ do ng­êi sö dông nã. Theo quan ®iÓm nµy, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ vËt “trung tÝnh”, lµ “c«ng nghÖ s¶n xuÊt” ai sö dông còng ®­îc. Hai lµ, xem kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i quan hÖ kinh tÕ-x· héi, nã in ®Ëm dÊu cña lùc l­îng x· héi lµm chñ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ho¹t ®éng, cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã, cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng. Trong x· héi cã giai cÊp, chñ thÓ ho¹t ®éng trong KTTT kh«ng ph¶i chØ lµ c¸i riªng lÎ ®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù ho¹t ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ hµnh ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ng­êi nµy tÇng líp hay giai cÊp nµy, cã h¹i cho tÇng líp hay giai cÊp kh¸c cho nªn KTTT cã mÆt tÝch cùc, cã mÆt tiªu cùc nhÊt ®Þnh kh«ng thÓ nhÊn m¹nh chØ mét mÆt trong hai mÆt ®ã. HiÖn nay kh«ng cã mét n­íc nµo trªn thÕ giíi cã nÒn KTTT vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng “hoµn h¶o”, hoµn toµn do sù chi phèi cña “bµn tay v« h×nh” theo c¸ch nãi cña Adam Smith, nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ häc t­ s¶n cæ ®iÓn Anh ë thÕ kû XIII mµ tr¸i l¹i chóng ®Òu vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ nø¬c ë nh÷ng møc ®é ph¹m vi kh¸c nhau. Vµ ë n­íc ta KTTT mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH, lµ “nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc”. *§Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: Cã thÓ nãi, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n cao.Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét lo¹i h×nh mµ trong ®ã, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ng­êi víi con ng­¬× ®uîc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua-b¸n, trao ®æi hµng ho¸ tiÒn tÖ.Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c qua hÖ hµng ho¸ -tiÒn tÖ ph¸t triÓn, më réng, bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc, cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng.Do n¶y sinh vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan trong nh÷ng diÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh, KTTT ph¶n ¸nh tr×nh ®é v¨n minh vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi, lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr­êng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt tù th©n, ®Æc biÖt lµ tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng, sù c¹nh tranh l¹nh lïng, dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng chu kú… KTTT tr­íc hÕt lµ kinh tÕ hµng ho¸, víi ®Æc tr­ng phæ biÕn cña nã lµ ng­êi s¶n xuÊt lµm ra s¶n phÈm víi môc ®Ých ®Ó b¸n, ®Ó trao ®æi chø kh«ng ph¶i ®Ó tù tiªu dïng, hay s¶n phÈm d­ thõa ngÉu nhiªn nh­ tr­íc. KTTT lµ nÒn kinh tÕ cã sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u, vÒ thµnh phÇn kinh tÕ, vÒ h×nh thøc ph©n phèi. KTTT ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô, mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ phôc vô lîi Ých cña ®a sè nh©n d©n lao ®éng nh»m môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. KTTT lµ nguån lùc tæng hîp to lín vÒ nhiÒu mÆt cã kh¶ n¨ng ®­a nÒn kinh tÕ v­ît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm, ®­a nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn trong c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn vèn, ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn h¹n hÑp. KTTT lu«n vËn ®éng, ph¸t triÓn t¸i sinh, do ®ã ®Ó n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n­íc, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ph¶i th­êng xuyªn ®­îc bæ xung hoµn thiÖn. KTTT g¾n liÒn víi nhµ n­íc ph¸p quyÒn vµ nhµ n­íc sÏ qu¶n lý b»ng ph¸p luËt. 2.2-Kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. 2.2.1-Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. LÞch sö nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn nhiÒu m« h×nh kinh tÕ kh¸c nhau. Mçi mét m« h×nh ®ã lµ s¶n phÈm cña tr×nh ®é nhËn thøc nhÊt ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ. Cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nh©n lo¹i ®· vµ ®ang tr·i qua hai kiÓu tæ chøc kinh tÕ thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, hai thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c h¼n nhau vÒ chÊt. §ã lµ thêi ®¹i kinh tÕ tù nhiªn, tù cung-tù cÊp; vµ thêi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸ mµ giai ®o¹n cao cña nã ®­îc gäi lµ KTTT. Kinh tÕ tù nhiªn lµ kiÓu kinh tÕ–x· héi ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i. §ã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ ë tr×nh ®é ban ®Çu lµ sö dông nh÷ng tÆng vËt cña tù nhiªn vµ sau ®ã ®ù¬c thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ sö dông trong viÖc duy tr× sù sinh tån cña con ng­êi. Nã ®­îc bã hÑp trong mèi quan hÖ tuµn hoµn khÐp kÝn gi÷a con ng­¬× vµ tù nhiªn, mµ tiªu biÓu lµ gi÷a lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµm nÒn t¶ng. Ho¹t ®éng kinh tÕ g¾n liÒn víi x· héi sinh tån, víi kinh tÕ n«ng nghiÖp tù cung-tù cÊp. Nã ®· tån t¹i vµ thèng trÞ trong c¸c x· héi C«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn vµ tuy kh«ng cßn gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nh­ng vÉn cßn tån t¹i trong XHTB cho ®Õn ngµy nay. Kinh tÕ tù nhiªn, hiÖn vËt, sinh tån, tù cung-tù cÊp g¾n liÒn víi quan niÖm truyÒn thèng vÒ kinh tÕ XHCN tuy ®· cã t¸c dông trong ®iÒu kiÖn chiÕn tranh, gãp phÇn mang l¹i chiÕn th¾ng vÎ vang cña d©n téc ta, song khi chuyÓn sang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh m« h×nh ®ã ®· t¹o ra nhiÒu khuyÕt tËt, nÒn kinh tÕ kh«ng cã ®éng lùc, kh«ng cã søc ®ua tranh, kh«ng ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt-kinh doanh, s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi nhu cÇu, ý chÝ chñ quan ®· lÊn ¸t kh¸ch quan vµ triÖt tiªu mäi ®éng lùc-søc m¹nh néi sinhcña b¶n th©n nÒn kinh tÕ, ®· lµm cho nÒn kinh tÕ suy tho¸i thiÕu hôt, hiÖu qu¶ thÊp, nhiÒu môc tiªu cña CNXH kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Kinh tÕ hµng ho¸, b¾t ®Çu b»ng kinh tÕ hµng ho¸ ®¬n gi¶n, ra ®êi tõ chÕ ®é Céng s¶n nguyªn thuû tan r·, dùa trªn hai tiÒn ®Ò c¬ b¶n lµ cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ cã sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ do chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. ChuyÓn tõ kinh tÕ tù nhiªn, tù cung-tù cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ lµ ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn sang thêi ®¹i kinh tÕ cña sù ph¸t triÓn, thêi ®¹i v¨n minh cña nh©n lo¹i. Trong lÞch sö cña m×nh, v× thÕ cña kinh tÕ hµng ho¸ còng dÇn ®­îc ®æi thay tõ chç nh­ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ- x· héi kh«ng phæ biÕn, kh«ng hîp thêi trong x· héi ChiÕm h÷u n« lÖ cña nh÷ng ng­êi thî thñ c«ng vµ nh©n d©n tù do, ®Õn chç ®­îc thõa nhËn trong x· héi Phong kiÕn, vµ ®Õn CNTB th× kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n kh«ng nh÷ng ®­îc thõa nhËn mµ cßn ®­îc ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n cao h¬n ®ã lµ KTTT. KTTT lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸, còng ®· tr·i qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn. Giai ®o¹n thø nhÊt, lµ giai ®o¹n chuyÓn tõ kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n sang KTTT. Giai ®o¹n thø hai lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn KTTT tù do. §Æc tr­ng quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ diÔn ra theo tinh thÇn tù do, Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Giai ®o¹n thø ba lµ giai ®o¹n KTTT hiÖn ®¹i. §Æc tr­ng cña giai ®o¹n nµy lµ Nhµ n­íc can thiÖp vµo KTTT vµ më réng giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi. KTTT cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nh­ :ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, më réng thÞ tr­êng, tù do kinh doanh tù do th­¬ng m¹i , tù ®Þnh gi¸ c¶, ®a d¹ng ho¸ së h÷u, ph©n phèi do quan hÖ cung cÇu… ®ã lµ c¬ chÕ hçn hîp “cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m«” cña nhµ n­íc ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña nã. MÆc dï sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ tù ph¸t sÏ “hµng ngµy hµng giê ®Î ra CNTB” vµ sù ph¸t triÓn cña KTTT trong lÞch sö diÔn ra ®ång thêi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña CNTB, nh­ng tuyÖt nhiªn KTTT kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é kinh tÕ- x· héi. KTTT lµ h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p vËn hµnh kinh tÕ. §©y lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Nã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ cña sù ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT lµ qu¸ tr×nh më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ph¸t triÓn khoa häc-c«ng nghÖ míi vµ øng dông chóng vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh. Sù ph¸t triÓn cña KTTT g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, cña khoa häc-kü thuËt, cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80, vÒ c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ n­íc ta s¶n xuÊt nhá vÉn cßn lµ phæ biÕn, tr¹ng th¸i kinh tÕ tù nhiªn, hiÖn vËt, tù cung-tù cÊp ®ang cßn chiÕm ­u thÕ. X· héi ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn dùa trªn nÒn t¶ng cña v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc, n«ng d©n chiÕm ®¹i ®a sè. ViÖt Nam vÉn lµ mét n­íc nghÌo nµn, l¹c hËu vµ kÐm ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn trë thµnh nhiÖm vô, môc tiªu sè mét ®èi víi toµn §¶ng, toµn d©n ta trong b­íc ®­êng ®i tíi. Muèn vËy ph¶i chuyÓn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n sang tr¹ng th¸i cña sù ph¸t triÓn lµ ph¸t triÓn nÒn KTTT cïng víi nã lµ thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nµo rót cuéc còng nh»m môc tiªu x· héi, nh©n v¨n nhÊt ®Þnh. Ph¸t triÓn theo nghÜa ®Çy ®ñ lµ bªn c¹nh sù gia t¨ng vÒ l­îng (t¨ng tr­ëng kinh tÕ) cßn bao hµm c¶ sù thay ®æi vÒ chÊt (nh÷ng biÕn ®æi vÒ mÆt x· héi). Häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña C.M¸c lµ mét thµnh tùu khoa häc cña loµi ng­êi. Nã ph¸c ho¹ quy luËt vËn ®éng tæng qu¸t cña nh©n lo¹i, vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngõ¬i sÏ tiÕn tíi Chñ nghÜa Céng s¶n mµ giai ®o¹n thÊp cña nã lµ CNXH. CNXH kh«ng ®èi lËp víi ph¸t triÓn, víi KTTT , mµ lµ mét nÊc thang ph¸t triÓn cña loµi ng­êi ®­îc ®¸nh dÊu b»ng tiÕn bé x· héi cña sù ph¸t triÓn. Nã lµ c¸ch thøc gi¶i quyÕt cña c¸c quan hÖ x· héi , lµ mét sù thiÕt lËp mét trËt tù x· héi víi môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng tr­êng kú gian khæ vµ quyÕt liÖt cña nh©n d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®øng ®Çu lµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh»m gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng ®em l¹i cuéc sèng h¹nh phóc vµ giµu sang cho nh©n d©n lao ®éng. V× vËy, sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ph¶i lµ sù ph¸t triÓn v× sù giµu cã, phån vinh, h¹nh phó cña nh©n d©n lao ®éng, v× sù hïng m¹nh vµ giµu cã cña toµn x· héi-toµn d©n téc, lµ sù ph¸t triÓn mang tÝnh XHCN, lµ sù ph¸t triÓn hiÖn ®¹i . NghÜa lµ, chóng ta ph¶i ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. 2.2.2-Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña nÒn KTTT ë ViÖt Nam. ChuyÓn nÒn kinh tÕ tõ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung-hµnh chÝnh, quan liªu-bao cÊp sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN lµ néi dung, b¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong hiÖn nay vµ t­¬ng lai. §Æc biÖt, c­¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, ®­îc §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII th«ng qua vµo n¨m 1991 ®· nªu lªn nh÷ng ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña nÒn KTTT vµ ph¸t triÓn nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN. Thø nhÊt, nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN mµ n­íc ta x©y dùng lµ nÒn KTTT hiÖn ®¹i víi tÝnh chÊt x· héi hiÖn ®¹i. MÆc dï nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang n»m trong t×nh tr¹ng l¹c hËu vµ kÐm ph¸t triÓn n._.