Phân tích những thách thức và cơ hội – tìm ra những bước đi thích hợp trong tiến trình gia nhập WTO của Việt Nam

1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU…………………………………………………………………………………………………………………………… 01 CHÖÔNG1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN………………………………………………………………………………………………………………… 04 1.1- KHAÙI NIEÄM VEÀ TOAØN CAÀU HOAÙ………………………………………………………………..… 04 1.2- SÔ LÖÔÏC SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ ……………………………………………………………………………….……………………………………………… 05 1.2.1- Lyù thuyeát cuûa phaùi Troïng Thöông 1.2.2. Lyù thuyeát Lôïi Theá Tuyeät Ñoái cuûa Adam Smith 1.2.3- Lyù thuyeát Lôïi Theá So Saùnh cuûa David Ricardo 1.2.4- Lyù thuyeát Heckesher – Ohlin ( H-O) 1.2.5- Lyù thuyeát Caân Baèng Giaù Caû Yeáu Toá (H - O - S) 1.2.6- Nhaän xeùt chung 1.3- CAÙC HÌNH THÖÙC LIEÂN KEÁT KINH TEÁ QUOÁC TEÁ ……………………………… 11 1.4- KINH NGHIEÄP ÑAØM PHAÙN GIA NHAÄP WTO CUÛA CAÙC NÖÔÙC ÑI TRÖÔÙC - ÑAËC TRÖNG LAØ TRUNG QUOÁC MOÄT NÖÔÙC COÙ NHIEÀU HOAØN CAÛNH TÖÔNG ÑOÀNG ÑOÁI VÔÙI VIEÄT NAM ………………………………………………..…….. 13 CHÖÔNG2: TOÅNG QUAN VEÀ WTO VAØ TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM ……………………………………………………………………………………………………………… 19 2.1- TOÅNG QUAN VEÀ WTO…………………………………………………-……………………………………… 19 2.1.1- Lòch söû hình thaønh WTO 2.1.2- Ñieàu kieän vaø thuû tuïc gia nhaäp WTO 2.1.3- Cô caáu toå chöùc cuûa WTO 2.1.4- Caùc hieäp ñònh cô baûn trong khuoân khoå WTO 2.1.5- Caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa WTO 2.1.6- Cô cheá giaûi quyeát tranh chaáp cuûa WTO 2.2- TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM…………………………………………28 CHÖÔNG 3 NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC VAØ CÔ HOÄI CUÛA VIEÄT NAM KHI THAM GIA WTO……………………………………………………..…………………………………………………………………………………… 32 3.1- NHÖÕNG CÔ HOÄI CUÛA VIEÄT NAM KHI THAM GIA WTO…………………. 32 3.2- NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC CUÛA VIEÄT NAM KHI THAM GIA WTO-----37 2 3.3- LAO ÑOÄNG VIEÄT NAM TRONG QUAÙ TRÌNH THAM GIA WTO…… 41 3.3.1- Caùc nhaân toá taùc ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán lao ñoäng khi tham gia vaøo WTO noùi rieâng vaø quaù trình toøan caàu hoùa noùi chung. 3.3.2- Taùc ñoäng ñoái vôùi vieäc laøm CHÖÔNG 4 KIEÁN NGHÒ CAÙC VAÁN ÑEÀ CAÀN GIAÛI QUYEÁT VAØ CAÙC BÖÔÙC ÑI THÍCH HÔÏP TAÏO TIEÀN ÑEÀ CHO VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO……………………………… 48 4.1- MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP TAÏO TIEÀN ÑEÀ CHO TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM……………………………………………………………………………………………………… 48 4.2- MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP XAÂY DÖÏNG NGUOÀN NHAÂN LÖÏC VIEÄT NAM…57 3 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, chuùng ta chöùng kieán söï phaùt trieån nhanh choùng vaø maïnh meõ cuûa xu theá toaøn caàu hoùa, nhaát laø trong lónh vöïc kinh teá. Beân caïnh ñoù, xu theá khu vöïc hoùa ngaøy caøng phaùt trieån nhö söï boå sung, ñoàng thôøi öùng phoù vôùi xu theá toaøn caàu hoùa. Hai xu theá naøy baét nguoàn töø söï phaân coâng lao ñoäng quoác teá ngaøy caøng trôû neân saâu saéc hôn, theo ñoù moãi saûn phaåm coù theå ñöôïc saûn xuaát ôû nhieàu nöôùc. Löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån ñoøi hoûi môû roäng thò tröôøng. Caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä buøng noå, nhaát laø veà thoâng tin, taïo ra maïng löôùi lan toûa treân toaøn theá giôùi. Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) laø moät toå chöùc coù vai troø voâ cuøng quan troïng trong thöông maïi theá giôùi, ñaây laø toå chöùc keá thöøa vaø döïa treân neàn taûng cuûa GATT. Vieäc tham gia vaøo WTO seõ môû ra cho caùc quoác gia treân theá giôùi nhieàu cô hoäi ñeå phaùt trieån nhöng ñoàng thôøi khi tham gia vaøo thì phaûi öùng phoù vôùi nhöõng thaùch thöùc vaø nhöõng söï caïnh tranh raát maïnh meõ. Tuy nhieân, moät ñieàu taát yeáu laø neáu ñöùng ngoaøi xu theá ñoù thì seõ bò coâ laäp vaø tuït haäu. Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi söï taát yeáu ñoù, vieäc tham gia vaøo WTO seõ mang laïi cho ñaát nöôùc ta nhöõng thuaän lôïi vaø cô hoäi ñeå phaùt trieån, ñoàng thôøi cuõng ñaët ra nhöõng khoù khaên vaø thaùch thöùc khoâng nhoû. Qua hoäi nhaäp, chuùng ta coù theå môû roäng thò tröôøng tieâu thuï haøng hoùa, dòch vuï, thu huùt voán ñaàu tö, coâng ngheä hieän ñaïi vaø kyõ naêng ñaåy maïnh saûn xuaát taïo theâm coâng aên vieäc laøm, giaûi quyeát caùc vaán ñeà kinh teá – xaõ hoäi vaø phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc noùi chung. Ñeå ñöùng vöõng trong söï caïnh tranh gay gaét khi tham gia hoäi nhaäp, caùc doanh nghieäp trong nöôùc seõ phaûi ñoåi môùi coâng ngheä, phöông phaùp quaûn lyù, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vaø dòch vuï, haï giaù thaønh, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát, kinh doanh. Qua ñoù, cô caáu kinh teá trong nöôùc seõ chuyeån dòch linh hoaït hôn theo höôùng hieän ñaïi hoùa vaø höôùng veà xuaát khaåu. Beân caïnh ñoù, tham gia hoäi nhaäp, chuùng ta coù theå gia taêng ñaùng keå söùc haáp daãn cuûa thò tröôøng Vieät Nam ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Nhìn moät caùch toång theå 4 tham gia WTO seõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån caû veà löôïng vaø chaát cuûa neàn kinh teá nöôùc ta. Tuy nhieân, coù bieán ñöôïc caùc cô hoäi vaø thuaän lôïi ñoù thaønh nhöõng lôïi ích thieát thöïc hay khoâng tuøy thuoäc raát nhieàu ôû noäi löïc vaø khaû naêng cuûa chuùng ta kòp thôøi chuyeån hoùa vaø naém baét chuùng. Xuaát phaùt töø nhöõng nhaän ñònh treân vôùi ñeà taøi “PHAÂN TÍCH NHÖÕNG THAÙCH THÖÙC VAØ CÔ HOÄI – TÌM RA NHÖÕNG BÖÔÙC ÑI THÍCH HÔÏP TRONG TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM” toâi mong muoán ñöôïc vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc hoïc cuûa mình ñeå laøm roõ nhöõng thaùch thöùc cuøng nhöõng cô hoäi cuûa Vieät Nam treân con ñöôøng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi nhaát laø vaøo thôøi ñieåm hieän nay, khi maø trong thôøi gian tôùi chuùng ta seõ gia nhaäp Toå Chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi (WTO). Töø ñoù, kieán nghò nhöõng giaûi phaùp vaø nhöõng böôùc ñi thích hôïp cho vieäc xaây döïng moät neàn kinh teá môû, hoäi nhaäp vôùi khu vöïc vaø nhöõng haønh ñoäng cho vieäc gia nhaäp Toå Chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi (WTO). Muïc tieâu cuûa ñeà taøi: Phaân tích söï taùc ñoäng cuûa vieäc gia nhaäp WTO ñoái vôùi neàn kinh teá vaø nguoàn nhaân löïc cuûa Vieät Nam (Nguoàn nhaân löïc laø moät yeáu toá voâ cuøng quan troïng, nhaát laø ñoái vôùi neàn kinh teá tri thöùc) nhaèm muïc ñích naém baét caùc cô hoäi vaø ñoái phoù caùc thaùch thöùc, töø ñoù giaønh ñöôïc söï thuaän lôïi khi gia nhaäp WTO. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Taäp trung vaøo söï taùc ñoäng cuûa WTO ñoái vôùi Vieät Nam. Nhöõng vaán ñeà khaùc ñöôïc ñeà caäp tôùi trong ñeà taøi cuõng chæ nhaèm muïc ñích laøm roõ hôn moái quan heä giöõa WTO ñoái vôùi Vieät Nam. Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng. Quan saùt thöïc teá, xem xeùt vaø toång keát kinh nghieäm hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, ñaëc bieät laø caùc quoác gia coù caùc hoøan caûnh töông ñoàng vôùi Vieät Nam. 5 Ngoøai ra, trong ñeà taøi coøn söû duïng caùc lyù thuyeát cuûa kinh teá hoïc quoác teá vaø caùc phöông phaùp ñaëc thuø nhö toång hôïp, phaân tích thoáng keâ, suy dieãn thöïc nghieäm. Ñieåm môùi cuûa ñeà taøi: Töø tröôùc ñeán nay ñaõ coù khaù nhieàu caùc nghieân cöùu vaø caùc taøi lieäu vieát veà WTO. Rieâng trong luaän vaên naøy taäp trung nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng vaø khaù ñaày ñuû caùc taùc ñoäng cuûa vieäc gia nhaäp WTO ñoái vôùi Vieät Nam trong lónh vöïc kinh teá vaø lónh vöïc nguoàn nhaân löïc. Ñoàng thôøi, trong luaän vaên ñeà caäp ñeán nhöõng söï kieän môùi nhaát cuûa quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp WTO cuûa Vieät Nam. 6 CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1- KHAÙI NIEÄM VEÀ TOAØN CAÀU HOAÙ Ñeå coù caùch tieáp caän gaàn nhaát ñeán baûn chaát, noäi dung vaø phaïm vi cuûa toaøn caàu hoùa kinh teá caàn quan taâm ñeán nhöõng khaùi nieäm lieân quan tröïc tieáp: khu vöïc hoùa kinh teá vaø hoäi nhaäp kinh teá. Khu vöïc hoùa kinh teá ñöôïc hieåu nhö moät quaù trình laøm saâu saéc hôn nöõa caùc cô caáu kinh teá phuï thuoäc laãn nhau trong noäi boä khu vöïc döôùi baát kyø hình thöùc naøo, thoâng qua trao ñoåi thöông maïi, ñaàu tö tröïc tieáp hoaëc qua nhöõng doøng ngöôøi di cö vaø di chuyeån lao ñoäng. Caùc yeáu toá cuûa khu vöïc hoùa kinh teá laø töï do maäu dòch, di chuyeån doøng voán, môû roäng phaân coâng vaø hôïp taùc lao ñoäng qua bieân giôùi, phaùt trieån cô sôû haï taàng chung (vaän taûi, thoâng tin lieân laïc,…) thieát laäp cô cheá kinh teá mang tính ñoàng nhaát nhaèm taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh caùc yeáu toá saûn xuaát cuûa neàn kinh teá khu vöïc vaø cuûa moãi nöôùc. Caùc hieäp ñònh hôïp nhaát khu vöïc ngaøy caøng nhieàu laø bieåu hieän cuûa xu theá khu vöïc hoùa kinh teá khoâng ngöøng gia taêng. Lieân minh Chaâu Aâu (EU), khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Myõ (NAFTA), dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC), Hieäp Hoäi Caùc Nöôùc Ñoâng Nam AÙ (ASEAN), thò tröôøng chung Nam Myõ (MERCOSUR)… laø nhöõng toå chöùc vaø ñònh cheá kinh teá khu vöïc boå sung laãn nhau vaø cuøng tham gia hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng theá giôùi, kích thích tính naêng ñoäng cuûa söï phaùt trieån. Coù theå xem khu vöïc hoùa laø boä phaän cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa, laø nhöõng böôùc ñi ñeå tieán tôùi toaøn caàu hoùa. Hoäi nhaäp kinh teá chæ söï chuû ñoäng tham gia tích cöïc cuûa moät quoác gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoùa vaø khu vöïc hoùa kinh teá thoâng qua caùc noã löïc töï do hoùa vaø môû cöûa treân caùc caáp ñoä ñôn phöông, song phöông vaø ña phöông. Vaäy, toaøn caàu hoùa kinh teá bao haøm söï löu chuyeån ngaøy caøng töï do hôn vaø nhieàu hôn haøng hoùa, voán, coâng ngheä vaø lao ñoäng vöôït ra khoûi bieân giôùi quoác gia. 7 Ñoù chính laø phöông thöùc ñeå giaûi quyeát maâu thuaån naûy sinh trong quaù trình phaùt trieån cuûa söùc saûn xuaát, moät quaù trình laøm caân ñoái cung – caàu ñoái vôùi nhöõng yeáu toá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra saûn xuaát, bao goàm voán, coâng ngheä, quaûn lyù, nhaân coâng vaø haøng hoùa nhaèm toái öu hoùa vieäc phaân boá vaø söû duïng nhöõng yeáu toá naøy treân phaïm vi toaøn caàu. Toaøn caàu hoùa laø moät quaù trình khaùch quan cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Moãi nöôùc – ñaëc bieät laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng theå coù söï löïa choïn taåy chay toaøn caàu hoùa naøy hay chæ tham gia vaøo toaøn caàu hoùa kia, hoaëc chôø ñôïi laøn soùng toaøn caàu hoùa môùi naøo ñoù coù lôïi cho mình. Vieät Nam cuõng khoâng laø tröôøng hôïp ngoaïi leä. Toång thö kyù lieân hieäp quoác Koji Anan ñaõ noùi: “Nhöõng ngöôøi thua cuoäc thaät söï trong moät theá giôùi coøn raát nhieàu baát bình ñaüng ngaøy nay khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi ñoái maët quaù nhieàu vôùi toaøn caàu hoùa maø laø nhöõng ngöôøi bò gaït ra leà cuûa quaù trình aáy”. Thuû töôùng Phan Vaên Khaûi cuõng ñaõ chæ roõ: “Chuùng ta caàn cuøng nhau tìm ra caùc bieän phaùp nhaèm toái ña hoùa caùc maët tích cöïc vaø toái thieåu hoùa caùc maët tieâu cöïc cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa, ñaëc bieät laø ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa ñoùi ngheøo taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån vì caùc nöôùc naøy tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoùa laø nhaèm ñaït ñöôïc söï phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng”, 1.2- SÔ LÖÔÏC SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ THÖÔNG MAÏI QUOÁC TEÁ 1.2.1- LYÙ THUYEÁT CUÛA PHAÙI TROÏNG THÖÔNG Thuyeát troïng thöông ra ñôøi ôû Chaâu Aâu vaøo khoaûng cuoái theá kyû XV ñaàu theá kyû XVI vaø keùo daøi aûnh höôûng cho ñeán giöõa theá kyû XVIII. Phaùi troïng thöông cho raèng söï giaøu coù cuûa moät quoác gia ñöôïc phaûn aùnh qua löôïng vaøng, baïc maø quoác gia ñoù naém giöõ. Coi troïng xuaát nhaäp khaåu vaø cho raèng ñoù laø con ñöôøng mang laïi söï phoàn thònh cho ñaát nöôùc. Tuy nhieân phöông chaâm ôû ñaây laø xuaát sieâu, moät quoác gia thu ñöôïc lôïi ích treân cô sôû lôïi ích cuûa quoác gia khaùc bò thieät haïi. Do vaäy duy trì xuaát sieâu laø bieän phaùp quan troïng nhaát ñeå thu ñöôïc nhieàu lôïi ích töø thöông maïi 8 quoác teá (mang veà quí kim cho ñaát nöôùc). Töø ñoù, phaùi troïng thöông chuû tröông chính phuû coù theå can thieäp saâu vaøo ngoaïi thöông, tieán haønh baûo hoä maäu dòch, khuyeán khích xuaát khaåu caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Lyù thuyeát troïng thöông veà thöông maïi quoác teá tuy coøn mang ñaäm yeáu toá chuû quan, chöa coù caên cöù khoa hoïc cho vieäc phaùt trieån thöông maïi quoác teá. Nhöng xeùt theo khía caïnh tieân phong, môû ñöôøng cho söï phaùt trieån moät lónh vöïc môùi thì ñoùng goùp cuûa noù laø khoâng nhoû. Nhö vaäy lyù thuyeát troïng thöông veà thöông maïi quoác teá coù theå toùm taét trong maáy ñieåm sau: - Bieát ñaùnh giaù ñöôïc vai troø cuûa thöông maïi quoác teá, coi ñoù laø nguoàn quan troïng mang veà quyù kim cho ñaát nöôùc. - Coù söï can thieäp saâu cuûa Chính phuû vaøo caùc hoaït ñoäng kinh teá, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc ngoaïi thöông. Laäp ra haøng raøo thueá quan, khueách tröông xuaát khaåu, haïn cheá nhaäp khaåu laø nhöõng chính saùch baûo hoä saûn xuaát trong nöôùc. - Coi vieäc buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi khoâng phaûi xuaát phaùt töø lôïi ích chung cuûa caû hai phía maø chæ coù thu veùn cho lôïi ích quoác gia cuûa mình. 1.2.2. LYÙ THUYEÁT LÔÏI THEÁ TUYEÄT ÑOÁI CUÛA ADAM SMITH Ñeán giöõa theá kyû XVIII, Adam Smith ñaõ ñöa ra quan ñieåm môùi veà thöông maïi quoác teá tích cöïc hôn so vôùi phaùi Troïng Thöông tröôùc ñoù. Khaúng ñònh vai troø cuûa caù nhaân vaø heä thoáng kinh teá tö doanh, oâng cho raèng chæ coù caù nhaân môùi thaåm ñònh nhöõng haønh vi cuûa mình vaø tö lôïi khoâng töông tranh nhau maø hoaø nhaäp vaøo nhau theo moät traät töï töï nhieân. Heä quaû cuûa tö töôûng naøy laø chính quyeàn moãi quoác gia khoâng caàn can thieäp vaøo caù nhaân vaø caùc doanh nghieäp, cöù ñeå hoï töï do hoaït ñoäng. Döïa vaøo moät soá giaû ñònh, A.Smith cho raèng hoaït ñoäng ngoaïi thöông seõ mang laïi lôïi ích cho quoác gia xuaát khaåu saûn phaåm coù lôïi theá tuyeät ñoái. A.Smith cho raèng khi söû duïng cuøng moät nguoàn löïc vaät chaát, nöôùc naøo saûn xuaát ñöôïc nhieàu hôn 9 thì nöôùc ñoù coù lôïi theá tuyeät ñoái trong vieäc saûn xuaát haøng hoùa ñoù. Vaø caùc quoác gia neân chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát caùc saûn phaåm maø mình coù lôïi theá tuyeät ñoái roài ñem trao ñoåi vôùi caùc nöôùc khaùc (laø caùc quoác gia khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái trong vieäc saûn xuaát saûn phaåm ñoù). Trong tröôøng hôïp lôïi theá tuyeät ñoái ñoåi chieàu, caû hai quoác gia tham gia vaøo hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá ñeàu thu ñöôïc lôïi ích lôùn hôn laø khi hoï töï saûn xuaát – cung öùng cho quoác gia mình taát caû caùc loaïi haøng hoùa. Lyù thuyeát lôïi theá tuyeät ñoái cuûa Adam Smith ñöôïc xem nhö laø lyù thuyeát coù cô sôû khoa hoïc ñaàu tieân veà thöông maïi quoác teá, giaûi thích vì sao caùc nöôùc laïi quan heä thöông maïi vôùi nhau, döïa treân cô sôû naøo. Tuy nhieân, lyù thuyeát naøy laïi khoâng traû lôøi ñöôïc caâu hoûi laø neáu moät quoác gia coù lôïi theá tuyeät ñoái ôû haàu heát caùc saûn phaåm, vaø quoác gia khaùc (hay phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi) thì laïi khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái ôû baát kyø saûn phaåm naøo thì maäu dòch quoác teá coù xaûy ra khoâng vaø döïa treân cô sôû naøo? 1.2.3- LYÙ THUYEÁT LÔÏI THEÁ SO SAÙNH CUÛA DAVID RICARDO Naêm 1817, Ricardo xuaát baûn cuoán “Nhöõng nguyeân lyù kinh teá chính trò vaø thueá” (Principles of Political Economy and taxation) trong ñoù oâng coù noùi veà lôïi theá so saùnh coi ñoù laø cô sôû ñeå caùc quoác gia giao thöông vôùi nhau. D.Ricardo cho raèng baát kyø moät nöôùc naøo tham gia hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá ñeàu thu ñöôïc lôïi ích nhaát ñònh do hoï coù lôïi theá töông ñoái chöù khoâng phaûi nhaát thieát phaûi coù lôïi theá tuyeät ñoái. Nhö vaäy, moät quoác gia khoâng coù baát cöù lôïi theá tuyeät ñoái naøo cuõng coù theå tham gia trao ñoåi haøng hoùa vôùi caùc nöôùc coù lôïi theá tuyeät ñoái ôû vieäc saûn xuaát haàu heát caùc saûn phaåm maø caû hai quoác gia ñeàu thu ñöôïc lôïi ích lôùn hôn laø ñoùng cöûa töï cung, töï caáp. Thuyeát lôïi theá so saùnh xaùc ñònh caùc nöôùc neân chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát caùc saûn phaåm haøng hoùa maø nöôùc ñoù coù lôïi theá so saùnh roài ñem ra trao ñoåi vôùi caùc nöôùc khaùc (nhöõng nöôùc keùm lôïi theá so saùnh trong vieäc saûn xuaát haøng hoùa ñoù), 10 nhö vaäy caùc nöôùc tham gia vaøo hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá ñeàu thu ñöôïc lôïi ích cao hôn. Lôïi theá so saùnh veà moät saûn phaåm theå hieän khaû naêng caïnh tranh cuûa moät quoác gia treân thò tröôøng theá giôùi ñoái vôùi saûn phaåm ñoù. Toùm laïi, quy luaät lôïi theá so saùnh cuûa David Ricardo laø moät trong nhöõng quy luaät quan troïng nhaát cuûa kinh teá quoác teá, ñaët cô sôû vaø neàn moùng cho maäu dòch quoác teá. Cho ñeán nay, baûn chaát cuûa quy luaät lôïi theá so saùnh cuûa Ricardo vaãn khoâng thay ñoåi, noù ñuùng vôùi baát kyø moät quoác gia naøo. OÂng ñaõ ñi xa hôn Adam Smith ôû choã chöùng minh raèng taát caû caùc quoác gia ñeàu coù lôïi khi giao thöông vôùi nhau baát keå laø quoác gia ñoù coù lôïi theá tuyeät ñoái hay khoâng. Tuy nhieân, vaøo thôøi kyø ñoù, Ricardo ñaõ chöa ñöa ra ñöôïc nhöõng baèng chöùng xaùc ñaùng ñeå bieän minh cho lyù thuyeát cuûa mình, cuï theå laø: - Trong chi phí saûn xuaát môùi chæ tính ñeán coù moät yeáu toá duy nhaát, ñoù laø lao ñoäng. Coøn caùc yeáu toá khaùc nhö voán kyõ thuaät, ñaát ñai vaø caû trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng thì khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán. - Maëc duø hoïc thuyeát naøy coù chöùng minh ñöôïc lôïi ích cuûa thöông maïi quoác teá, nhöng vaãn khoâng xaùc ñònh ñöôïc tæ leä giao hoaùn quoác teá, töùc laø giaù caû quoác teá - Caên baûn vaãn laø haøng ñoåi haøng. - Moät saûn phaåm ñem trao ñoåi khoâng chæ phuï thuoäc vaøo chi phí saûn xuaát ra noù maø coøn phuï thuoäc vaøo nhu caàu tieâu duøng saûn phaåm ñoù ôû trong nöôùc. Ricardo chæ chuù yù ñeán cung maø khoâng chuù yù ñeán caàu, ñaëc bieät laø caàu trong nöôùc. Do ñoù, khoâng xaùc ñònh ñöôïc giaù caû töông ñoái cuûa saûn phaåm duøng ñeå trao ñoåi giöõa caùc nöôùc vôùi nhau. 1.2.4- LYÙ THUYEÁT HECKESHER – OHLIN ( H-O) Trong theá kyû XX, hai nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Thuïy Ñieån, Eli Heckesher vaø Bertil Ohlin, vôùi taùc phaåm “Thöông maïi lieân khu vöïc vaø quoác teá” xuaát baûn naêm 1933, ñaõ giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà raát cô baûn maø caû Adam Smith vaø caû David 11 Ricardo giaûi quyeát chöa troïn veïn – ñoù laø döïa vaøo quy luaät tyû leä caân ñoái caùc yeáu toá saûn xuaát ñeå giaûi thích nguoàn goác phaùt sinh lôïi theá so saùnh. Heckesher vaø Ohlin giaûi thích nguoàn goác lôïi theá so saùnh (chi phí cô hoäi thaáp – Haberler) treân cô sôû nhaän ñònh raèng: ñeå laøm ra saûn phaåm, ngöôøi ta phaûi söû duïng keát hôïp caùc yeáu toá saûn xuaát cuûa töøng saûn phaåm trong töøng quoác gia cuõng nhö giöõa caùc quoác gia laø khaùc nhau. Do ñoù quoác gia seõ coù lôïi theá so saùnh ñoái vôùi saûn phaåm thaâm duïng yeáu toá saûn xuaát maø quoác gia coù doài daøo (dö thöøa). Töø nhaän ñònh ñoù, Heckesher – Ohlin ñöa ra hoïc thuyeát cuûa mình vôùi noäi dung: Moät quoác gia seõ xuaát khaåu saûn phaåm thaâm duïng yeáu toá saûn xuaát quoác gia dö thöøa vaø nhaäp khaåu saûn phaåm thaâm duïng yeáu toá saûn xuaát maø quoác gia khan hieám. Lyù thuyeát naøy coù giaù trò cao trong vieäc vaän duïng vaøo thöïc teá phaùt trieån ngoaïi thöông cuûa caùc quoác gia, theå hieän nhö sau: Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, trong giai ñoaïn ñaàu coâng nghieäp hoùa seõ taäp trung xuaát khaåu nhöõng saûn phaåm söû duïng nhieàu (thaâm duïng) lao ñoäng vaø nhöõng saûn phaåm coù nguoàn goác töø taøi nguyeân thieân nhieân: noâng – laâm – thuûy saûn, khoaùng saûn … vaø nhaäp khaåu nhöõng saûn phaåm coâng nghieäp kyõ thuaät cao nhö: maùy moùc thieát bò, vaät tö, nguyeân lieäu cho caùc ngaønh coâng nghieäp … Lôïi theá so saùnh veà moät soá loaïi saûn phaåm seõ daàn bò maát ñi, ñoàng thôøi xuaát hieän nhöõng saûn phaåm coù lôïi theá so saùnh môùi. Vì vaäy, cô caáu xuaát khaåu khoâng coá ñònh maø phaûi chuyeån ñoåi theo möùc ñoä thay ñoåi töông quan caùc yeáu toá saûn xuaát trong neàn kinh teá. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ coá giaûm xuaát khaåu nhieàu haøng söû duïng nhieàu lao ñoäng, saûn phaåm thoâ hoaëc ít qua cheá bieán, naâng daàn tyû troïng xuaát khaåu haøng thaâm duïng voán vaø kyõ thuaät coâng ngheä. 1.2.5- LYÙ THUYEÁT CAÂN BAÈNG GIAÙ CAÛ YEÁU TOÁ (H - O - S) Trong thuyeát H – O cuûa Heckesher – Ohlin ñaõ khoâng tính ñeán aûnh höôûng cuûa thöông maïi quoác teá ñoái vôùi söï thay ñoåi giaù caû caùc yeáu toá saûn xuaát. Sau naøy, Paul A. Samuelson, nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng ngöôøi Myõ ñaõ goùp phaàn hoaøn thieän lyù 12 thuyeát Heckesher – Ohlin treân caên baûn xem xeùt taùc ñoäng cuûa thöông maïi quoác teá leân giaù caû caùc yeáu toá saûn xuaát. Baûn chaát cuûa lyù thuyeát naøy laø maäu dòch quoác gia seõ laøm cho tieàn löông cuûa caùc lao ñoäng ñoàng nhaát vaø lôïi suaát cuûa tö baûn ñoàng nhaát giöõa caùc quoác gia tham gia maäu dòch laø nhö nhau. Lao ñoäng ñoàng nhaát ôû ñaây ñöôïc hieåu laø lao ñoäng coù cuøng moät trình ñoä kyõ thuaät, tay ngheà vaø naêng suaát nhö nhau. Tö baûn ñoàng nhaát laø tö baûn coù cuøng moät naêng suaát vaø moät söï ruûi ro nhö nhau. Theo Samuelson, töï do hoùa maäu dòch seõ laøm bình quaân giaù caû caùc yeáu toá giöõa caùc quoác gia. Chính söï khaùc bieät giaù caû yeáu toá saûn xuaát giöõa caùc quoác gia laøm phaùt sinh thöông maïi quoác teá, ñeán löôït noù thöông maïi quoác teá laøm cho nhöõng khaùc bieät naøy giaûm daàn. Cuï theå, söï chuyeån dòch yeáu toá saûn xuaát giöõa caùc quoác gia theo chieàu höôùng voán tö baûn ñi töø nöôùc coù laõi suaát thaáp ñeán nöôùc coù laõi suaát cao, lao ñoäng di chuyeån töø nöôùc coù giaù nhaân coâng thaáp ñeán nöôùc coù giaù nhaân coâng cao seõ laøm giaûm söï caùch bieät giaù yeáu toá saûn xuaát giöõa caùc quoác gia. Cuoái cuøng daãn tôùi söï caân baèng töông ñoái vaø caân baèng tuyeät ñoái (ñoàng nhaát) giaù caû caùc yeáu toá saûn xuaát giöõa caùc quoác gia. Tuy nhieân, treân thöïc teá, trong ngaén haïn, lyù thuyeát caân baèng giaù caû yeáu toá, maëc duø laø lyù thuyeát caên baûn nhaát giaûi thích thöông maïi quoác teá ñoâi khi cuõng gaëp khoù khaên tröôùc moät theá giôùi ñaày bieán ñoäng vaø coù söï khaùc nhau raát nhieàu giöõa caùc quoác gia. Nguyeân nhaân ôû ñaây laø nhieàu giaû thieát maø lyù thuyeát H-O-S söû duïng ñeå ñôn giaûn hoaù vaán ñeà thì moät theá giôùi thöïc laïi khoâng coù ñieàu ñoù. Tuy nhieân, khoâng vì theá maø baùc boû lyù thuyeát caân baèng giaù caû yeáu toá vì roõ raøng vôùi maäu dòch môû ra, söï khaùc bieät trong tieàn löông vaø laõi suaát giöõa caùc quoác gia chaúng haïn laø giaûm ñi so vôùi khi chöa coù maäu dòch vì chính maäu dòch quoác teá laø nhöõng löïc chuû yeáu taùc ñoäng leân giaù caû yeáu toá saûn xuaát trong moãi quoác gia. Lyù thuyeát caân baèng giaù caû yeáu toá luoân coù ích vì noù cung caáp moät söï hieåu bieát saâu saéc vaø cô baûn veà traïng thaùi caân baèng toång quaùt moâ hình maäu dòch cuûa chuùng ta noùi rieâng vaø cuûa kinh teá hoïc noùi chung. 13 1.2.6- NHAÄN XEÙT CHUNG Qua nghieân cöùu caùc hoïc thuyeát caên baûn veà thöông maïi quoác teá neâu treân, ta thaáy laø moät quoác gia hoaøn toaøn coù theå döïa vaøo caùc lôïi theá so saùnh cuûa mình ñeå xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cho phuø hôïp. Nhöng cuõng phaûi thaáy raèng lôïi theá so saùnh naøo, cuûa baát kyø quoác gia naøo, roài cuõng giaûm daàn, thay ñoåi theo thôøi gian (do tính chaát chi phí cô hoäi gia taêng vaø söï giaûm daàn caùch bieät veà giaù caû caùc yeáu toá saûn xuaát giöõa caùc quoác gia quy ñònh) cho neân, trong thöïc teá phaûi bieát khai thaùc vaø söû duïng lôïi theá so saùnh cuûa ñaát nöôùc thoâng qua con ñöôøng thöông maïi quoác teá sao cho hôïp lyù vaø hieäu quaû nhaát. Ñoàng thôøi cuõng phaûi tính toaùn, döï lieäu nhöõng vaán ñeà naèm ngoaøi lónh vöïc quan heä thöông maïi quoác teá maø caùc quoác gia ñang vaø coù theå seõ aùp duïng ñeå duy trì lôïi theá so saùnh cuûa mình, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng nöôùc coù quy moâ nhoû. Caùc nhaø kinh teá hoïc taân coå ñieån vaø hieän ñaïi coøn ñöa ra giaû ñònh veà söï hoïc taäp öùng duïng coâng ngheä môùi. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån (keå caû caùc nöôùc phaùt trieån) öùng duïng nhöõng thaønh töïu coâng ngheä tieân tieán töø caùc nöôùc phaùt trieån seõ toát hôn cho vò trí thöông maïi cuûa caùc nöôùc thoâng qua khuyeán khích thöông maïi töï do, thu huùt voán ñaàu tö (ñaëc bieät hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp) ñeå tieáp nhaän coâng ngheä hieän ñaïi nhaèm ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng vaø ruùt ngaén quaù trình phaùt trieån. Beân caïnh ñoù, söï taùc ñoäng cuûa chính phuû vaøo neàn giaùo duïc ñeå naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc cuõng seõ goùp phaàn raát quan troïng thuùc ñaåy tieán trình phaùt trieån toaøn dieän cuûa quoác gia. Ngoaøi ra do nhöõng thaát baïi cuûa thò tröôøng, chính phuû phaûi coù nhöõng can thieäp mang tính chieán löôïc ñeå ñieàu tieát söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá nhöng neàn taûng vaãn döïa treân kinh teá thò tröôøng. 1.3- CAÙC HÌNH THÖÙC LIEÂN KEÁT KINH TEÁ QUOÁC TEÁ Töø thaáp ñeán cao nhaát theá giôùi coù caùc hình thöùc lieân keát kinh teá quoác teá sau: - Thoaû thuaän maäu dòch öu ñaõi: Ñaây laø hình thöùc loûng leûo nhaát, thaáp nhaát trong caùc hình thöùc lieân keát, phoå bieán tröôùc chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai. Hình thöùc 14 naøy qui ñònh caùc haøng raøo maäu dòch ñoái vôùi caùc nöôùc thaønh vieân laø thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc khoâng tham gia. Moät thí duï minh hoaï cho hình thöùc naøy laø keá hoaïch öu ñaõi cuûa khoái coäng ñoàng Anh thaønh laäp naêm 1932, bao goàm Anh quoác vaø caùc thaønh vieân thuoäc Ñeá quoác Anh tröôùc ñaây. - Khu vöïc maäu dòch töï do: Laø giai ñoaïn thaáp nhaát cuûa tieán trình hoäi nhaäp kinh teá. ÔÛ giai ñoaïn naøy, caùc neàn kinh teá thaønh vieân tieán haønh giaûm vaø loaïi boû daàn caùc haøng raøo theá quan, caùc haïn cheá ñònh löôïng vaø caùc bieän phaùp phi thueá quan trong thöông maïi noäi khoái. Tuy nhieân, hoï vaãn ñoäc laäp thöïc hieän chính saùch thueá quan ñoái vôùi caùc nöôùc ngoaøi khoái. Ví duï: khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Myõ (NAFTA), khu vöïc maäu dòch töï do Asean. - Lieân hieäp thueá quan: Laø giai ñoaïn tieáp theo trong quaù trình hoäi nhaäp. Tham gia vaøo lieân minh thueá quan, caùc thaønh vieân ngoaøi vieäc loaïi boû thueá quan vaø caùc haïn cheá veà thöông maïi noäi khoái, phaûi cuøng nhau thöïc hieän moät chính saùch thueá quan chung ñoái vôùi caùc nöôùc ngoaøi khoái. Ví duï: nöôùc ANDEAN (Hieäp öôùc veà maäu dòch töï do giöõa caùc nöôùc Boâlivia, Coâloâmbia, Eâcuado, Peru vaø Veâneâxueâla) vaø lieân minh thueá quan giöõa coâng ñoàng kinh teá Chaâu Aâu, Phaàn Lan, Aùo, Thuïy Ñieån. - Thò tröôøng chung: Laø moâ hình lieân minh thueá quan coäng theâm vôùi vieäc baõi boû haïn cheá ñoái vôùi vieäc löu chuyeån cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát khaùc. Nhö vaäy, trong moät thò tröôøng chung, khoâng nhöõng haøng hoùa, dòch vuï maø haàu heát caùc nguoàn löïc khaùc (voán, kyõ thuaät, coâng ngheä, nhaân coâng…) ñeàu ñöôïc töï do löu chuyeån giöõa caùc thaønh vieân. Ví duï: coäng ñoàng kinh teá Chaâu Aâu (EC) tröôùc ñaây. - Lieân hieäp kinh teá: Laø moâ hình hoäi nhaäp ôû giai ñoaïn cao döïa treân cô sôû moâ hình thò tröôøng chung coäng theâm vôùi vieäc phoái hôïp caùc chính saùch kinh teá giöõa caùc thaønh vieân. Ví duï:lieân minh Chaâu Aâu (EU). 15 - Lieân hieäp toaøn dieän: Laø giai ñoaïn cuoái cuøng cuûa quaù trình hoäi nhaäp. Caùc thaønh vieân thoáng nhaát veà chính trò vaø caùc lónh vöïc kinh teá, bao goàm caû lónh vöïc taøi chính tieàn teä, thueá vaø caùc chính saùch xaõ hoäi. Nhö vaäy, ôû giai ñoaïn naøy quyeàn löïc quoác gia ôû caùc lónh vöïc treân ñöôïc chuyeån giao cho moät cô caáu coäng ñoàng. Ñaây thöïc chaát laø moät giai ñoaïn xaây döïng moät kieåu nhaø nöôùc lieân bang hoaëc caùc “Coäng ñoàng an ninh ña nguyeân”. Ví duï: quaù trình thaønh laäp Hoa Kyø töø caùc thuoäc ñòa cuõ cuûa Anh; vaø thoáng nhaát nöôùc Ñöùc töø caùc tieåu vöông quoác trong lieân minh thueá quan Ñöùc – Phoå tröôùc ñaây. 1.4- KINH NGHIEÄP ÑAØM PHAÙN GIA NHAÄP WTO CUÛA CAÙC NÖÔÙC ÑI TRÖÔÙC - ÑAËC TRÖNG LAØ TRUNG QUOÁC MOÄT NÖÔÙC COÙ NHIEÀU HOAØN CAÛNH TÖÔNG ÑOÀNG ÑOÁI VÔÙI VIEÄT NAM Treân cô sôû xem xeùt kinh nghieäm ñaøm phaùn gia nhaäp WTO cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc maø taäp trung chuû yeáu laø nöôùc laùng gieàng Trung Quoác, moät nöôùc coù nhieàu töông ñoàng ñoái vôùi Vieät Nam veà vaên hoaù, lòch söû, hoaøn caûnh xaõ hoäi. Ñaëc bieät, trong thôøi hieän ñaïi Vieät Nam cuõng ñi theo con ñöôøng xaõ hoäi chuû nghóa maø Trung Quoác ñaõ vaø ñang ñi theo. Vì vaäy, coù theå ruùt ra moät soá kinh nghieäm chuû yeáu maø Vieät Nam phaûi aùp duïng trong quaù trình ñaøm phaùn chuaån bò trôû thaønh moät thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO. KINH NGHIEÄM 1 - Phaûi coù chieán löôïc hoäi nhaäp roõ raøng ñoái vôùi neàn kinh teá chuyeån ñoåi: Vieäc gia nhaäp WTO roõ raøng ñem laïi cho neàn kinh teá nhöõng lôïi ích heát söùc to lôùn töø nhöõng thò tröôøng môû roäng cöûa ñeán nhöõng öu ñaõi thöông maïi, song ñieàu ñoù cuõng coù nghóa phaûi môû roäng cöûa cho doanh nghieäp, coâng ty caùc nöôùc treân theá giôùi ñeán laøm aên. Caùc coâng ty nöôùc ngoaøi coù öu theá roõ reät veà voán, coâng ngheä vaø trình ñoä quaûn lyù - saép tôùi seõ caïnh tranh ngay caû trong nhöõng khu vöïc maø tröôùc kia do nhaø nöôùc ñoäc quyeàn (nhö ngaân haøng, ñieän löïc, haøng khoâng, böu chính vieãn thoâng v.v...). Vì theá, nhöõng öu ñaõi veà phaùp luaät ñoái vôùi caùc DNNN seõ bò gôõ boû. Trong 16 hoaøn caûnh chöa chuaån bò ñuû löïc vaø chöa thích nghi ñöôïc vôùi moâi tröôøng kinh doanh quoác teá, nhöõng DNNN tröôùc kia quen ñöôïc "öu aùi" nay seõ gaëp phaûi raát nhieàu khoù khaên, luùng tuùng. Do ñoù phaûi coù chieán löôïc hoäi nhaäp roõ raøng ñoái vôùi neàn kinh teá chuyeån ñoåi. Caàn coù keá hoaïch phaùt trieån khu vöïc ngoaøi quoác doanh phuø hôïp vôùi qui ñònh cuûa WTO, tuy nhieân vaãn phaûi duy trì khu vöïc quoác doanh ñoái vôùi nhöõng ngaønh then choát coù aûnh höôûng lôùn ñeán neàn kinh teá ñaát nöôùc, ñeán an ninh vaø quoác phoøng ñaát nöôùc. Ñeå duy trì ñöôïc ñieàu ñoù thì phaûi tieáp tuïc ñoåi môùi cô cheá chính saùch ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, taïo ñoäng löïc phaùt trieån vaø naâng cao hieäu quaû theo höôùng xoaù bao caáp, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc caïnh tranh bình ñaúng treân thò tröôøng, töï chòu traùch nhieäm veà saûn xuaát vaø k._.inh doanh. Coù theå xem xeùt kinh nghieäm caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Trung Quoác. Töø naêm 1993 Trung Quoác chuyeån daàn troïng taâm caûi caùch theo höôùng gaén doanh nghieäp vôùi thò tröôøng, Nhaø nöôùc daàn ruùt lui aûnh höôûng ra khoûi caùc quyeát saùch cuûa doanh nghieäp, taïo ñieàu kieän cho doanh nghieäp töï ñöa ra caùc bieän phaùp caûi caùch thích hôïp. Nhaø nöôùc giôø ñaây chæ thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát vaø quaûn lyù vó moâ, taïo ra moät moâi tröôøng phaùp lyù vaø moät theå cheá hoã trôï thò tröôøng hoaøn thieän cho doanh nghieäp hoaït ñoäng. Ñieàu naøy ñaõ taïo neân moät chuyeån bieán quan troïng trong coâng taùc caûi caùch DNNN, ñoù laø Nhaø nöôùc khoâng taäp trung vaøo caûi caùch ôû töøng doanh nghieäp nhö tröôùc maø chuù troïng ñeán vieäc caûi caùch treân dieän roäng vôùi muïc tieâu cuoái cuøng laø laøm soáng ñoäng toaøn boä khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc, taêng cöôøng söùc maïnh toång hôïp cho kinh teá coâng höõu. Nhìn chung, caûi caùch DNNN töø naêm 1993 ñeán nay taäp trung giaûi quyeát ba vaán ñeà lôùn: Moät laø, xaây döïng cheá ñoä doanh nghieäp hieän ñaïi. Theo ñoù, cheá ñoä doanh nghieäp hieän ñaïi mang caùc ñaëc ñieåm: quyeàn taøi saûn roõ raøng, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm phaân minh, chính phuû taùch rôøi doanh nghieäp, quaûn lyù khoa hoïc. Hai laø, thöïc hieän nhöõng bieän phaùp caûi toå mang 17 tính chieán löôïc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vaø khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc. Ba laø, taêng cöôøng coâng taùc xaây döïng caùc taäp ñoaøn doanh nghieäp . KINH NGHIEÄM 2 - Chuû ñoäng trong caûi caùch nhaèm taêng khaû naêng thích öùng cho neàn kinh teá: Vaán ñeà caûi caùch trong nöôùc vaø gia nhaäp WTO coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, theo kinh nghieäm cuûa Nga, caàn chuû ñoäng ñieàu chænh trong nöôùc theo caùc quy ñònh cuûa WTO chöù khoâng neân vaøo roài môùi ñieàu chænh. Nhaèm taêng khaû naêng thích öùng traùnh nhöõng soác lôùn cho neàn kinh teá. KINH NGHIEÄM 3 - Caùc bieän phaùp veà thueá quan vaø phi thueá quan: Cam keát caét giaûm thueá cho nhöõng lónh vöïc Vieät Nam coù lôïi theá cao vaø nhöõng lónh vöïc khoâng quan troïng ñoái vôùi quoác gia. Coøn nhöõng lónh vöïc nhaïy caûm, caàn thieát phaûi baûo hoä ñeå baûo veä caùc ngaønh coâng nghieäp trong nöôùc vaø thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi thì ñöa vaøo lòch trình caét giaûm thueá moät caùch töø töø trong töøng giai ñoaïn ñeå baûo ñaûm cho söï phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Moät yeáu toá caàn ñaëc bieät chuù yù laø neân coâng boá möùc thueá traàn cao hôn möùc aùp duïng neáu coù theå. Nhaèm muïc ñích khi caàn baûo hoä thì coù theå naâng thueá leân, nhö vaäy coù theå chuû ñoäng trong ñaøm phaùn. Ngoaøi vieäc giaûm thueá, trong quaù trình ñaøm phaùn coøn phaûi caét giaûm hoaëc baùc boû caùc bieän phaùp phi quan thueá. Do ñoù, ñoái vôùi nhöõng bieän phaùp ít gaây taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån kinh teá thì coù theå boû ngay hoaëc chuyeån sang thueá quan hoaù, coøn nhöõng bieän phaùp khaùc coøn caàn thieát thì ñöa vaøo lòch trình caét giaûm ñeå coù thôøi gian ñieàu chænh. Ví duï nhö Trung Quoác tröôùc ñaây lieân tuïc thöïc hieän vieäc caét giaûm caùc bieän phaùp phi quan thueá, ñeán naêm 1997 thì ñöa ra ñeà nghò giai ñoaïn chuyeån tieáp 8 naêm keå töø ngaøy gia nhaäp WTO ñeå huûy boû caùc bieän phaùp quaûn lyù phi quan thueá, ñoàng thôøi chuyeån sang aùp duïng haïn ngaïch thueá suaát. 18 Ñoái vôùi vaán ñeà kieåm soaùt giaù caû vaø trôï caáp xuaát khaåu, thì trong ñaøm phaùn caùc nöôùc xin gia nhaäp ñöôïc yeâu caàu phaûi baõi boû caùc bieän phaùp quaûn lyù vaø kieåm soaùt giaù caû ñeå cho thò tröôøng quyeát ñònh, nhaèm traùnh söï boùp meùo veà giaù haøng taïi thò tröôøng noäi ñòa. Nöôùc xin gia nhaäp phaûi ñöa ra ñöôïc loä trình giaûm daàn trong töøng giai ñoaïn cho phuø hôïp vôùi qui ñònh cuûa WTO. Tuy nhieân, trong quaù trình thöông löôïng gia nhaäp WTO, caùc nöôùc vaãn coù theå duy trì moät soá bieän phaùp ñeå hoã trôï cho saûn xuaát vaø xuaát khaåu cuûa ñaát nöôùc vaø phaûi coù loä trình ñöôïc caùc thaønh vieân chaáp thuaän ñeå gaén vaøo phaàn phuï luïc cuûa Nghò ñònh thö gia nhaäp. KINH NGHIEÄM 4 - Thöïc hieän baûo hoä quyeàn sôû höõu trí tueä: Baûo hoä quyeàn sôû höõu trí tueä laø moät trong nhöõng yeâu caàu cuûa WTO maø caùc thaønh vieân phaûi thöïc hieän. Trong quaù trình chuaån bò gia nhaäp WTO, nöôùc xin gia nhaäp phaûi ban haønh vaø taêng cöôøng heä thoáng luaät phaùp trong nöôùc cho phuø hôïp tieâu chuaån cuûa Hieäp ñònh veà Quyeàn sôû höõu trí tueä lieân quan ñeán Thöông maïi (TRIPs). Ñaây khoâng chæ laø nghóa vuï baét buoäc maø coøn mang laïi lôïi ích cho caùc nöôùc xin gia nhaäp. Moät nöôùc coù cheá ñoä baûo hoä quyeàn sôû höõu trí tueä maïnh seõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñeå phuø hôïp qui ñònh WTO, Trung Quoác taäp trung caùc vieäc sau:Ban haønh luaät lieân quan quyeàn sôû höõu trí tueä phuø hôïp tinh thaàn WTO. Gia nhaäp caùc toå chöùc quoác teá veà quyeàn sôû höõu trí tueä maø tröôùc ñoù chöa tham gia. KINH NGHIEÄM 5 - Veà môû cöûa cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Caùc nöôùc xin gia nhaäp thöôøng ñöôïc yeâu caàu phaûi ñöa ra caùc cam keát veà môû cöûa thò tröôøng cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng qua vieäc baõi boû moät soá haïn cheá. Nhìn chung, do caàn thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nöôùc xin gia nhaäp thöôøng thöïc hieän giaûm daàn caùc trôû ngaïi. Tuy nhieân, Hieäp ñònh veà caùc bieän phaùp ñaàu tö lieân quan ñeán thöông maïi (TRIMs) chæ caám moät soá bieän phaùp veà tyû leä noäi ñòa, tyû leä xuaát khaåu vaø caân baèng thöông maïi, neân trong quaù trình ñaøm phaùn, nöôùc xin gia nhaäp thöôøng tìm kieám nhöõng öu ñaõi ñeå keùo daøi vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp 19 treân trong giai ñoaïn chuyeån tieáp vaø vaãn aùp duïng moät soá bieän phaùp khoâng traùi vôùi qui ñònh cuûa WTO nhö qui ñònh veà chuyeån lôïi nhuaän veà nöôùc vaø chuyeån giao coâng ngheä. Trung Quoác trong quaù trình ñaøm phaùn ñaõ söûa ñoåi, boå sung luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi cho phuø hôïp qui ñònh WTO, theo ñoù aùp duïng ñaõi ngoä quoác gia töøng böôùc cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, tuy nhieân Trung Quoác vaãn aùp duïng yeâu caàu veà chuyeån giao coâng ngheä. Beân caïnh ñoù, Trung Quoác ñaøm phaùn coá gaéng giaønh thôøi gian chuyeån tieáp ñeå duy trì tyû leä noäi ñòa hoaù vaø tyû leä xuaát khaåu. KINH NGHIEÄM 6 - Nhöõng kinh nghieäm veà ñaøm phaùn: - Coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc ngaønh trong nöôùc vaø thoáng nhaát laäp tröôøng tröôùc ñaøm phaùn. Neân coù nhieàu phöông aùn, keå caû phöông aùn luøi toái thieåu. Thöôøng thì caùc quoác gia ñöa ra nhöõng loä trình caét giaûm thueá, phi thueá raát daøi sau ñoù chaáp nhaän ruùt ngaén laïi. - Trong caùc voøng ñaøm phaùn vaø taïi boä maùy lieân boä, nhöõng vaán ñeà quan troïng phaûi coù boä chuû quaûn ñaûm nhieäm ñeå naém saâu vaø coù thaåm quyeàn xöû lyù, thoâng thöôøng trong cô caáu cuûa Nga, Trung Quoác, Ñaøi Loan, Moâng Coå... thì ñoaøn ñaøm phaùn coù caùc chuyeân gia cuûa caùc boä ngaønh coù lieân quan, coù kieán thöùc chuyeân saâu cuõng nhö thaåm quyeàn quyeát ñònh vaán ñeà ñang ñaøm phaùn ñeå tieát kieäm thôøi gian, cuõng nhö traùnh nhöõng nhöôïng boä baát lôïi cho caùc quoác gia ñaøm phaùn gia nhaäp. - Ngöôøi ñaøm phaùn phaûi lieân tuïc baùm quaù trình vaø coù ñuû thaåm quyeàn thöông löôïng, vì vöøa phaûi daøn xeáp giöõa caùc cô quan trong nöôùc vöøa phaûi ñaáu tranh vôùi beân ngoaøi. - Caùc nöôùc nhoû neân tranh thuû caùc toå chöùc khu vöïc maø mình tham gia ñeå gia taêng vò theá ñaøm phaùn, trong ñieàu kieän Vieät Nam thì ñieàu naøy chuùng ta coù theå hoïc hoûi baèng caùch döïa vaøo caùc toå chöùc lieân keát khu vöïc maø Vieät Nam tham gia: AFTA, APEC... vaø caùc toå chöùc quoác teá khaùc. 20 - Caàn tranh thuû toái ña söï hoã trôï kyõ thuaät cuõng nhö söï uûng hoä cuûa caùc nöôùc, caùc toå chöùc, ñònh cheá quoác teá trong quaù trình gia nhaäp. - Taêng cöôøng caùn boä ñaøo taïo coù chuyeân moân saâu veà WTO. Ví duï nhö Trung Quoác ñaõ göûi haøng traêm chuyeân gia gioûi trong nöôùc ra nöôùc ngoaøi tìm hieåu veà WTO, kinh nghieäm ñaøm phaùn gia nhaäp WTO, cuõng nhö ñaøo taïo, tuyeån duïng caùc chuyeân gia haøng ñaàu ñeå phuïc vuï cho coâng taùc ñaøm phaùn gia nhaäp naøy. - Trong ñaøm phaùn song phöông, caàn ñaëc bieät caûnh giaùc vôùi Myõ, EU, Nhaät vaø Canada. Ña soá nhöõng thaønh vieân naøy chæ ñöa ra nhaân nhöôïng vaøo phuùt choùt, ñoàng thôøi caû boán thaønh vieân naøy thöôøng cuõng tieán haønh ñaøm phaùn song phöông vôùi nöôùc xin gia nhaäp cuøng thôøi ñieåm neân hoï coù theå cuøng luùc taêng söùc eùp môû cöûa treân haàu heát caùc lónh vöïc cuûa nöôùc xin gia nhaäp. 21 CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ WTO VAØ TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM 2.1- TOÅNG QUAN VEÀ WTO 2.1.1- LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) ñöôïc hình thaønh vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng töø ngaøy 01/01/1995. Tuy nhieân, ñoù laø söï keá tuïc vaø thay theá hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø thöông maïi GATT (General Agreement on Tariff and Trade). Thaùng 07/1944 taïi hoäi nghò thaønh laäp hai toå chöùc ngaân haøng theá giôùi vaø quyõ tieàn teä quoác teá dieãn ra taïi Bretton – Woods vôùi söï tham döï cuûa 50 quoác gia, yù töôûng thaønh laäp moät cô quan chuyeân ngaønh cuûa Lieân Hieäp Quoác goïi laø “Toå chöùc thöông maïi quoác teá” (International Trade Organization – ITO) ñöôïc hình thaønh. Treân cô sôû ñoù, töø naêm 1946 – 1948 döôùi söï baûo trôï cuûa lieân hôïp quoác ñaõ dieãn ra caùc cuoäc ñaøm phaùn ñeå soaïn thaûo vaên kieän thaønh laäp ITO coù teân goïi laø “Hieán chöông Lahavana”. Beân caïnh ñoù, vôùi vieäc chieán tranh theá giôùi laàn II vöøa keát thuùc, 23 trong soá 50 nöôùc tham döï ñaøm phaùn thaønh laäp ITO, do muoán nhanh choùng thuùc ñaåy töï do hoùa maäu dòch vaø söõa ñoåi caùc bieän phaùp baûo hoä thöông maïi haøng hoùa voán duy trì töø ñaàu nhöõng naêm 30, ñaõ tieán haønh ñaøm phaùn ñeå caét giaûm vaø raøng buoäc thueá quan. Nghóa laø trong cuøng khoaûn thôøi gian ñaõ dieãn ra hai cuoäc ñaøm phaùn thöông maïi nhieàu beân. Cuoäc ñaøm phaùn thöù nhaát nhaèm ñi ñeán thaønh laäp moät “Toå chöùc thöông maïi quoác teá” vaø cuoäc ñaøm phaùn thöù hai chuyeân veà caét giaûm thueá quan. Keát quaû cuoäc ñaøm phaùn thöù hai laø 45.000 nhöôïng boä veà thueá quan, aûnh höôûng ñeán khoái löôïng thöông maïi trò giaù 10 tyû USD, gaàn 1/5 toång thöông maïi theá giôùi luùc ñoù. Keát hôïp keát quaû naøy vôùi moät soá quy ñònh veà chính saùch thöông maïi trong döï thaûo hieán chöông Lahavana, ngaøy 30/10/1947, 23 nöôùc ñaõ kyù nghò ñònh thö aùp 22 duïng taïm thôøi Hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø thöông maïi (GATT), coù hieäu löïc töø ngaøy 11/01/1948. Maëc duø chæ coù tính taïm thôøi nhöng GATT vaãn laø coâng cuï duy nhaát mang tính ña bieân ñieàu tieát thöông maïi theá giôùi töø naêm 1948 cho ñeán khi WTO thaønh laäp vaøo thaùng 01/1995, bôûi leõ hieán chöông Lahavana gaëp khoù khaên trong coâng vieäc pheâ chuaån cuûa caùc nöôùc. Trong 47 naêm toàn taïi cuûa GATT, coù theâm moät soá hieäp ñònh ñöôïc ñöa vaøo döôùi daïng Hieäp ñònh “nhieàu beân” vaø caùc noã löïc caét giaûm thueá quan vaãn tieáp tuïc thoâng qua caùc voøng ñaøm phaùn thöông maïi ña bieân. Nhöõng böôùc tieán lôùn trong tieán trình töï do hoùa thöông maïi ñeàu ñöôïc thöïc hieän qua caùc voøng ñaøm phaùn naøy, cuï theå laø 8 voøng ñaøm phaùn thöông maïi lôùn veà maäu dòch vaø thueá quan. Caùc voøng ñaøm phaùn caøng veà sau caøng taêng caû veà quy moâ, thôøi gian, soá nöôùc tham gia vaø lónh vöïc ñaøm phaùn (xem phuï luïc 1 – toùm taét caùc voøng ñaøm phaùn cuûa GATT). Sau gaàn nöûa theá kyû toàn taïi vaø phaùt trieån, GATT ñaõ laøm toát vai troø baûo veä caùc nguyeân taéc thöông maïi töï do vaø thò tröôøng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa thöông maïi quoác teá. Song, vôùi xu theá toaøn caàu hoùa ngaøy caøng maïnh meõ, vieäc ñoùng khung trong phaïm vi thöông maïi haøng hoùa trong khi nhöõng lónh vöïc khoâng ñöôïc GATT ñieàu chænh nhö ñaàu tö, buoân baùn caùc saûn phaåm trí tueä, thöông maïi dòch vuï ñaõ trôû thaønh lôïi ích cô baûn cuûa ngaøy caøng nhieàu caùc nöôùc, ñoùng vai troø quan troïng trong thöông maïi quoác teá khieán GATT ngaøy caøng boäc loä nhöõng haïn cheá vaø khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc teá nhö trong thaäp nieân 40 nöõa. Ñaây laø nhaân toá thuùc ñaåy noã löïc môùi nhaèm môû roäng heä thoáng thöông maïi ña bieân, ñi ñeán keát quaû laø coù voøng ñaøm phaùn Uruguay, tuyeân boá Marrakesh vaø vieäc thaønh laäp toå chöùc WTO. Voøng ñaøm phaùn Uruguay khai maïc ngaøy 20/09/1986 taïi hoäi nghò caáp boä tröôûng cuûa caùc nöôùc thaønh vieân GATT hoïp taïi Punta del Este (Uruguay), voøng ñaøm phaùn Uruguay keùo daøi gaàn 8 naêm vôùi söï tham gia cuûa 125 quoác gia. Coù taát 23 caû 15 chuû ñeà, bao goàm haàu heát caùc lónh vöïc thöông maïi quoác teá ñöôïc ñöa vaøo chöông trình nghò söï cuûa voøng ñaøm phaùn naøy. Voøng ñaøm phaùn Uruguay ñaõ ñem laïi söï caûi toå lôùn nhaát ñoái vôùi heä thoáng thöông maïi theá giôùi trong haàu heát caùc lónh vöïc: coâng nghieäp, noâng nghieäp, dòch vuï deät may, sôû höõu trí tueä choáng baùn phaù giaù, trôï giaù, caùc raøo caûn kyõ thuaät … (Xem phuï luïc 2 – toùm taét nhöõng thaønh quaû cuûa voøng ñaøm phaùn Uruguay). Cuøng vôùi nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc cuûa voøng ñaøm phaùn Uruguay, tröôùc yeâu caàu caàn coù söï caûi toå GATT, laäp ra moät toå chöùc môùi mang tính chaát toaøn dieän hôn vôùi nhöõng quy cheá toå chöùc hôïp lyù vaø höõu hieäu hôn.Do ñoù, ngaøy 01/01/1995 taïi Geneva caùc nöôùc tham gia ñaøm phaùn ñaõ kyù thoûa öôùc thaønh laäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi “WTO”. Nhö vaäy, sau 47 naêm toàn taïi vaø phaùt trieån, GATT vôùi tö caùch laø moät cô quan quoác teá taïm thôøi, khoâng coøn toàn taïi nöõa vaø ñöôïc thay baèng toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO). 2.1.2- ÑIEÀU KIEÄN VAØ THUÛ TUÏC GIA NHAÄP WTO Baát kyø quoác gia hoaëc vuøng laõnh thoå naøo coù toaøn boä chuû quyeàn veà quan heä ngoaïi thöông vaø caùc vaán ñeà khaùc quy ñònh trong caùc hieäp ñònh cuûa WTO ñeàu coù theå xin gia nhaäp WTO treân cô sôû caùc ñieàu kieän do quoác gia ñoù vaø WTO thoûa thuaän. Cuï theå caùc ñieàu kieän chính nhö sau: - Phaûi coù neàn kinh teá thò tröôøng, cho duø phaùt trieån theo moâ hình naøo. - Phaûi coù khaû naêng ñaùp öùng caùc nghóa vuï cuûa thaønh vieân, ñoù laø: coâng khai roõ raøng veà cheá ñoä vaø caùc quy ñònh trong buoân baùn quoác teá, coâng khai caùc soá lieäu kinh teá cô baûn, xoùa boû caùc phaân bieät ñoái xöû, caùc raøo caûng phi thueá quan, töøng böôùc laøm cho heä thoáng luaät leä cuûa mình phuø hôïp vôùi nhöõng quy ñònh cuûa WTO. - Phaûi ñöôïc 2/3 soá thaønh vieân boû phieáu taùn thaønh Ngoaøi caùc thaønh vieân cuûa GATT sau khi kyù vaøo hieäp ñònh cuoái cuøng cuûa voøng ñaøm phaùm Uruguay naêm 1994 trôû thaønh thaønh vieân ban ñaàu cuûa WTO, caùc nöôùc 24 muoán trôû thaønh thaønh vieân WTO ñeàu phaûi qua moät trình töï thuû tuïc nhaát ñònh. Bao goàm caùc giai ñoaïn sau: - Giai ñoaïn 1 – noäp ñôn xin gia nhaäp: Chính phuû nöôùc xin gia nhaäp phaûi noäp ñôn xin gia nhaäp. Ñaïi hoäi ñoàng sau khi xem xeùt ñôn seõ thaønh laäp nhoùm coâng taùc veà vieäc gia nhaäp cuûa nöôùc xin gia nhaäp, vôùi söï tham gia cuûa nhieàu ñaïi dieän cuûa caùc nöôùc thaønh vieân WTO quan taâm ñeán thò tröôøng nöôùc xin gia nhaäp. - Giai ñoaïn 2 – göûi bò vong luïc veà cheá ñoä ngoaïi thöông: Tieáp theo ñôn xin gia nhaäp, chính phuû nöôùc xin gia nhaäp phaûi göûi tôùi nhoùm coâng taùc moät baûn bò vong luïc (hay coøn goïi laø baûn ghi nhôù) trình baøy taát caû caùc khía caïnh veà cheá ñoä thöông maïi vaø phaùp luaät cuûa mình vaø cung caáp caùc thoâng tin theo bieåu maãu quy ñònh cuûa WTO veà nhieàu vaán ñeà khaùc. - Giai ñoaïn 3 – laøm roõ chính saùch: Treân cô sôû bò vong luïc, caùc thaønh vieân seõ coù caùc caâu hoûi yeâu caàu caùc nöôùc xin gia nhaäp traû lôøi nhaèm hieåu roõ chính saùch, boä maùy quaûn lyù vaø thöïc thi chính saùch cuûa nöôùc ñoù. Nhoùm coâng taùc seõ tieán haønh kieåm tra tính xaùc thöïc cuûa bò vong luïc vaø caùc caâu traû lôøi, sau ñoù seõ toå chöùc caùc phieân hoïp ña phöông ñaùnh giaù tình hình chuaån bò cuûa nöôùc xin gia nhaäp. - Giai ñoaïn 4 – ñaøm phaùn song phöông: Song song vôùi söï kieåm tra cuûa nhoùm coâng taùc, chính phuû nöôùc xin gia nhaäp phaûi tieán haønh caùc cuoäc ñaøm phaùn song phöông vôùi caùc nöôùc thaønh vieân cuûa WTO coù quan taâm ñeán caùc nhaân nhöôïng vaø cam keát veà haøng hoùa vaø dòch vuï trong giao thöông vôùi mình. - Giai ñoaïn 5 – giai ñoaïn hoaøn taát: Keát thuùc 4 giai ñoaïn treân, ba vaên baûn hoaøn taát tieán trình gia nhaäp theå hieän caùc cuoäc ñaøm phaùn ña phöông vaø song phöông seõ ñöôïc xaùc laäp, bao goàm: baùo caùo cuûa nhoùm coâng taùc veà tieán trình chuaån bò vaø caùc ñieàu kieän gia nhaäp, nghò ñònh thö gia nhaäp, lòch trình cam keát môû cöûa thò tröôøng haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa nöôùc xin gia nhaäp. 25 - Giai ñoaïn 6 – chaáp thuaän: Caùc vaên baûn xaùc laäp trong giai ñoaïn hoaøn taát ñöôïc trình leân Ñaïi hoäi ñoàng hoaëc Hoäi nghò Boä tröôûng ñeå chaáp thuaän, theå hieän baèng hai vaên baûn: quyeát ñònh cuûa Ñaïi hoäi ñoàng vaø Nghò ñònh thö gia nhaäp. - Giai ñoaïn 7 – kyù vaø pheâ chuaån thö gia nhaäp: Sau khi ñöôïc chaáp thuaän, nöôùc xin gia nhaäp seõ kyù Nghò ñònh thö gia nhaäp vaø sau khi Nghò ñònh thö gia nhaäp ñöôïc Quoác hoäi nöôùc xin gia nhaäp pheâ chuaån, nöôùc naøy seõ chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân cuûa WTO. 2.1.3- CÔ CAÁU TOÅ CHÖÙC CUÛA WTO Bao goàm 3 caáp coù caùc chöùc naêng vaø nhieäm vuï sau: (Xem phuï luïc 3 – Sô ñoà cô caáu toå chöùc WTO) • CAÙC CÔ QUAN LAÕNH ÑAÏO VAØ RA QUYEÁT ÑÒNH: - Hoäi nghò boä tröôûng WTO: laø cô quan laõnh ñaïo cao nhaát cuûa WTO, hoïp ít nhaát hai naêm moät laàn, goàm ñaïi dieän caáp boä tröôûng cuûa caùc thaønh vieân WTO. Hoäi nghò boä tröôûng thöïc hieän taát caû caùc chöùc naêng cuûa WTO vaø coù quyeàn quyeát ñònh moïi vaán ñeà trong khuoân khoå baát kyø moät hieäp ñònh ña phöông naøo cuûa WTO. - Ñaïi hoäi ñoàng WTO: laø cô quan ñaûm nhieäm caùc chöùc naêng cuûa hoäi nghò boä tröôûng WTO trong thôøi gian giöõa caùc khoùa hoïp cuûa hoäi nghò boä tröôûng. Thaønh vieân cuûa ñaïi hoäi ñoàng laø ñaïi dieän caáp ñaïi söù cuûa chính phuû taát caû caùc thaønh vieân. Ñaïi hoäi ñoàng coù quyeàn thaønh laäp caùc uûy ban giuùp vieäc vaø baùo caùo tröïc tieáp leân ñaïi hoäi ñoàng nhö: UÛy ban veà thöông maïi vaø phaùt trieån, Uûy ban veà caùc haïn cheá caùn caân thanh toaùn, Uûy ban veà ngaân saùch, taøi chính vaø quaûn trò … - Cô quan giaûi quyeát tranh chaáp vaø kieåm ñieåm chính saùch thöông maïi: ngoaøi vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa hoäi nghò boä tröôûng giöõa hai khoùa hoïp, caùc hieäp ñònh thöông maïi ña phöông cuõng trao tröïc tieáp cho ñaïi hoäi ñoàng WTO chöùc naêng giaûi quyeát tranh chaáp vaø kieåm ñieåm chính saùch thöông maïi. Vì vaäy cô quan giaûi quyeát tranh chaáp vaø cô quan kieåm ñieåm chính saùch thöông maïi cuûa WTO chính laø ñaïi hoäi ñoàng WTO. 26 • CÔ QUAN GIAÙM SAÙT THÖÏC HIEÄN CAÙC HIEÄP ÑÒNH THÖÔNG MAÏI ÑA PHÖÔNG. WTO thaønh laäp caùc hoäi ñoàng, vôùi söï tham gia cuûa ñaïi dieän taát caû caùc nöôùc thaønh vieân, ñeå giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc hieäp ñònh thöông maïi ña phöông. Caùc hoäi ñoàng coù quyeàn thaønh laäp caùc cô quan tröïc thuoäc ñeå giuùp thöïc hieän caùc chöùc naêng kyõ thuaät nhö: “Uûy ban veå trôï giaù noâng nghieäp” vaø caùc “nhoùm coâng taùc” (Working Group) thaønh laäp treân cô sôû taïm thôøi, giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuï theå, chaún haïn caùc “Nhoùm coâng taùc veà vieäc gia nhaäp WTO” cuûa moät soá nöôùc vaø baùo caùo tröïc tieáp coâng vieäc cuûa mình treân ñaïi hoäi ñoàng. • CÔ QUAN THÖÏC HIEÄN CHÖÙC NAÊNG HAØNH CHÍNH – THÖ KYÙ: - Toång giaùm ñoác WTO: Do hoäi nghò boä tröôûng boå nhieäm vaø giao quyeàn haïn, traùch nhieäm vôùi nhieäm kyø 4 naêm. Coù vai troø ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa ban thö kyù, daãn daét caùc cuoäc ñaøm phaùn thöông maïi ña bieân vaø giaûi quyeát tranh chaáp. - Ban thö kyù WTO: Ñöùng ñaàu laø toång giaùm ñoác WTO coù nhieäm vuï phuïc vuï caùc cô quan chöùc naêng cuûa WTO lieân quan ñeán caùc cuoäc thöông löôïng vaø giaùm saùt thöïc thi caùc hieäp ñònh, trôï giuùp kyõ thuaät cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö: cung caáp thoâng tin thöông maïi, caùc phaân tích veà chính saùch thöông maïi, caùch hieåu caùc hieäp ñònh, quy ñònh cuûa WTO, tö vaán vaø cung caáp caùc thuû tuïc caàn thieát lieân quan ñeán ñaøm phaùn gia nhaäp WTO cho caùc thaønh vieân môùi. 2.1.4 CAÙC HIEÄP ÑÒNH CÔ BAÛN TRONG KHUOÂN KHOÅ WTO WTO quaûn lyù vaø giaùm saùt vieäc thöïc thi caùc quy ñònh phaùp lyù coù phaïm vi ñieàu chænh raát roäng lôùn, bao truøm haàu heát caùc lónh vöïc thöông maïi quoác teá, vôùi khoái löôïng caùc vaên kieän ñoà soä, bao goàm : Hieäp ñònh thaønh laäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO, 20 hieäp ñònh ña phöông veà thöông maïi haøng hoùa, 4 hieäp ñònh ña phöông veà thöông maïi dòch vuï, sôû höõu trí tueä, giaûi quyeát tranh chaáp, kieåm ñieåm chính saùch thöông maïi, 4 hieäp ñònh nhieàu beân veà haøng khoâng daân duïng, mua saém chính phuû, saûn phaåm söõa vaø saûn phaåm thòt boø, 23 tuyeân boá vaø quyeát ñònh lieân 27 quan ñeán moät soá vaán ñeà chöa ñaït ñöôïc thoûa thuaän trong caùc hieäp ñònh ña phöông vaø nhieàu beân. Trong phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi xin ñeà caäp ñeán caùc hieäp ñònh cô baûn sau: - Hieäp ñònh chung veà thueá quan vaø maäu dòch (General Agreement on Tariff and Trade - GATT): Quy ñònh veà cheá ñoä toái hueä quoác, caùc nhöôïng boä thueá quan, ñònh ra caùc nguyeân taéc, quy cheá vaø tieâu chuaån phaùp lyù ñeå ñieàu chænh heä thoáng chính saùch thöông maïi, caùc thuû tuïc lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa GATT, caùc bieän phaùp öu ñaõi ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Hieäp ñònh chung veà thöông maïi dòch vuï (General Agreement on Trade in Services-GATT): Vôùi muïc tieâu töï do hoaù thöông maïi dòch vuï, GATT thieát laäp caùc quy ñònh khung cho caùc nguyeân taéc thöông maïi bình ñaúng, khoâng phaân bieät ñoái xöû: quy cheá toái hueä quoác, quy cheá ñaõi ngoä quoác gia (cho caùc ngaønh coù cam keát), laäp caùc quy ñònh ñaëc bieät cho dòch vuï taøi chính,vieãn thoâng, vaän taûi ñöôøng khoâng vaø dòch chuyeån lao ñoäng. Ngoaøi ra trong GATT, töøng nöôùc ñeàu coù cam keát veà vieäc môû cöûa thò tröôøng ñöôïc theå hieän trong loä trình cam keát cuûa moãi quoác gia. - Hieäp ñònh veà Quyeàn sôû höõu trí tueä lieân quan ñeán thöông maïi (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights-TRIPS): Quy ñònh caùc nguyeân taéc cô baûn laø ñaõi ngoä quoác gia vaø toái hueä quoác, caùc tieâu chuaån baûo hoä toái thieåu, thôøi haïn baûo hoä, caùc bieän phaùp kinh doanh haïn cheá, nhöõng ñaûm baûo thöïc hieän quyeàn sôû höõu coâng nghieäp vaø thoaû thuaän veà thôøi kyø chuyeån tieáp ñeå thöïc hieän caùc quy ñònh caáp quoác gia. - Hieäp ñònh veà caùc bieän phaùp ñaàu tö lieân quan ñeán thöông maïi (Trade - Related Investment Measures Agreement-TRIMS): Quy ñònh caùc nöôùc khoâng ñöôïc ñoøi hoûi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi giôùi haïn soá löôïng nhaäp khaåu ñaàu vaøo baèng vôùi soá löôïng xuaát khaåu haøng saûn xuaát taïi ñòa phöông, khoâng ñöôïc giôùi haïn quyeàn trao ñoåi ngoaïi teä cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, khoâng ñöôïc ñoøi hoûi nhaø ñaàu tö baùn 28 moät phaàn saûn phaåm taïi thò tröôøng noäi ñòa. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù quyeàn khoâng aùp duïng caùc quy ñònh treân trong moät soá tröôøng hôïp nhaát ñònh. 2.1.5- CAÙC NGUYEÂN TAÉC CÔ BAÛN CUÛA WTO Nhöõng nguyeân taéc cô baûn veà maäu dòch quoác teá giöõa caùc thaønh vieân cuûa WTO ñöôïc quy ñònh trong taát caû caùc Hieäp ñònh cuûa WTO. - Nguyeân taéc khoâng phaân bieät ñoái xöû: Moät nöôùc thaønh vieân khoâng ñöôïc phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc ñoái taùc thöông maïi laø thaønh vieân cuûa WTO. Theo ñoù, baát kyø moät ñoái taùc thöông maïi naøo laø thaønh vieân cuûa WTO maëc nhieân ñöôïc höôûng nhöõng ñieàu kieän thöông maïi toát nhaát maø moät nöôùc thaønh vieân khaùc daønh cho moät nöôùc baát kyø. Ñoù laø quy cheá toái hueä quoác. Nguyeân taùc khoâng phaân bieät ñoái xöû cuõng ñöôïc aùp duïng giöõa haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa nöôùc ngoaøi cuøng laø thaønh vieân cuûa WTO. Töùc laø moät nöôùc thaønh vieân khoâng ñöôïc daønh cho haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa nöôùc mình nhöõng ñieàu kieän trao ñoåi toát hôn so vôùi haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa caùc thaønh vieân khaùc. Ñaáy laø cheá ñoä ñaõi ngoä quoác gia. - Nguyeân taéc ngaøy caøng töï do hôn: Caùc haøng raøo thöông maïi ñöôïc thaùo boû daàn thoâng qua ñaøm phaùn. Tröôùc heát WTO loaïi tröø nhöõng haïn cheá xuaát nhaäp khaåu veà maët soá löôïng, töùc laø loaïi boû caùc haïn ngaïch. Caùc voøng ñaøm phaùn töøng böôùc haï daàn möùc thueá suaát. - Tính coù theå döï ñoaùn tröôùc: Caùc chính phuû cuûa caùc nöôùc thaønh vieân phaûi ñaûm baûo raèng caùc haøng raøo thöông maïi (thueá quan, phi thueá quan vaø caùc bieän phaùp khaùc, nhö nhöõng quy ñònh veà kyõ thuaät, chaát löôïng, moâi tröôøng…) khoâng ñöôïc quy ñònh moät caùch tuyø tieän; vaø ngaøy caøng coù nhieàu cam keát caét giaûm thueá quan vaø môû roäng thò tröôøng trong WTO. - Tính caïnh tranh ngaøy caøng maïnh hôn: WTO ngaên caûn caùc bieän phaùp caïnh tranh khoâng laønh maïnh nhö hoã trôï xuaát khaåu, baùn phaù giaù ñeå giaønh giaät thò tröôøng. Ñoù khoâng phaûi laø söï caám ñoaùn baèng caùch quy ñònh, maø chæ laø söï cho 29 pheùp traû ñuõa thöông maïi vaø ñoøi boài thöôøng cuûa (caùc) nöôùc thaønh vieân bò thieät haïi do caùc bieän phaùp treân taïo ra. - Söï öu ñaõi daønh cho caùc nöôùc keùm phaùt trieån: Ñoù laø quyõ thôøi gian chuyeån tieáp tröôùc khi caùc nöôùc naøy phaûi thöïc hieän ñaày ñuû traùch nhieäm cuûa moät thaønh vieân WTO, nhö caùc bieåu thueá suaát giaûm daàn. Caùc nöôùc keùm phaùt trieån cuõng ñöôïc ñoái xöû moät caùch linh ñoäng hôn, vaø ñöôïc höôûng moät soá öu ñaõi. - Tính minh baïch: Chính saùch vaø thöïc tieãn thöông maïi cuõng nhö quy trình hoaïch ñònh chính saùch vaø hình thaønh thöïc tieãn phaûi coâng khai vaø coù theå döï ñoaùn tröôùc ñöôïc. Moät soá trong caùc quy taéc treân ñöôïc cuï theå hoaù raát chi tieát trong quy cheá toái haäu quoác gia vaø Hieäp ñònh choáng baùn phaù giaù. 2.1.6- CÔ CHEÁ GIAÛI QUYEÁT TRANH CHAÁP CUÛA WTO Moät trong nhöõng chöùc naêng raát quan troïng cuûa WTO laø giaûi quyeát tranh chaáp giöõa caùc thaønh vieân lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän vaø giaûi thích caùc hieäp ñònh WTO. Nguyeân taéc giaûi quyeát tranh chaáp cuûa WTO laø: coâng baèng, nhanh choùng, hieäu quaû vaø chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi caùc beân tranh chaáp. Caùc thaønh vieân khoâng ñöôïc ñôn phöông ñöa ra bieän phaùp traû ñuûa khi cho raèng thaønh vieân khaùc vi phaïm quy taéc thöông maïi, maø söû duïng heä thoáng thöông maïi ña bieân ñeå giaûi quyeát tranh chaáp. Cô quan giaûi quyeát tranh chaáp cuûa WTO coù quyeàn thaønh laäp caùc nhoùm chuyeân gia ñeå xem xeùt vuï tranh chaáp, chaáp nhaän hay töø choái caùc kieán nghò cuûa nhoùm chuyeân gia hay caùc keát quaû khaùng nghò, giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc quyeát nghò vaø ñeà nghò cuõng nhö coù quyeàn cho pheùp haønh ñoäng traû ñuõa khi moät nöôùc khoâng tuaân thuû quyeát nghò. Caùc giai ñoaïn giaûi quyeát tranh chaáp theo quy ñònh cuûa WTO bao goàm caùc giai ñoaïn: hoøa giaûi (caùc beân töï giaûi quyeát), xem xeùt vuï vieäc (neáu khoâng hoøa giaûi thaønh), ra quyeát nghò, phuùc thaåm (neáu coù khaùng nghò cuûa caùc beân tranh chaáp), ra 30 quyeát ñònh cuoái cuøng. Thôøi gian thöïc hieän töøng giai ñoaïn cuõng ñöôïc quy ñònh roõ vaø toång thôøi gian giaûi quyeát moät vuï tranh chaáp laø moät naêm neáu khoâng coù khaùng nghò vaø moät naêm ba thaùng trong tröôøng hôïp coù khaùng nghò. 2.2- TIEÁN TRÌNH GIA NHAÄP WTO CUÛA VIEÄT NAM. - 1994, Vieät Nam trôû thaønh quan saùt vieân cuûa GATT. - Thaùng 4 naêm 1994, Vieät Nam thaønh laäp toå coâng taùc Chính phuû veà hoäi nhaäp WTO. - Giai ñoaïn 1: Noäp ñôn xin gia nhaäp. Thaùng 01/1995, Vieät Nam ñaõ ñeä ñôn xin gia nhaäp leân Toång giaùm ñoác WTO theo Ñieàu 12 cuûa Hieäp ñònh WTO. Ñieàu ñoù ñaõ khaúng ñònh mong muoán cuûa Chính phuû Vieät Nam trong vieäc hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Ngaøy 30/01/1995, Ñaïi hoäi ñoàng WTO ñaõ thaønh laäp Nhoùm coâng taùc veà vieäc gia nhaäp cuûa Vieät Nam, vôùi söï tham gia cuûa nhieàu thaønh vieân WTO quan taâm ñeán thò tröôøng Vieät Nam, coù traùch nhieäm toå chöùc caùc cuoäc ñaøm phaùn veà gia nhaäp WTO vaø chuaån bò Nghò ñònh thö gia nhaäp. Nhoùm coâng taùc cuõng coù traùch nhieäm kieåm tra caùc chính saùch vaø thöïc tieãn hoaït ñoäng thöông maïi cuûa Vieät Nam . - Giai ñoaïn 2: Göûi "Bò Vong luïc veà Cheá ñoä Ngoaïi thöông" tôùi ban coâng taùc. Vieät Nam ñaõ hoaøn thaønh baûn bò vong luïc veà cô cheá ngoaïi thöông vaøo giöõa naêm 1996 vaø thaùng 8/1996 Vieät Nam ñaõ noäp cho Ban thö kyù WTO baûn bò vong luïc naøy. Baûn Bò Vong luïc giôùi thieäu toång quan veà neàn kinh teá, caùc chính saùch kinh teá vó moâ, cô sôû hoaïch ñònh vaø thöïc thi chính saùch, vaø cung caáp caùc thoâng tin chi tieát veà chính saùch lieân quan ñeán thöông maïi haøng hoaù, dòch vuï vaø quyeàn sôû höõu trí tueä, ñeà caäp chi tieát ñeán taát caû caùc coâng cuï thöông maïi nhö thueá quan, caùc haïn cheá phi thueá quan, caùc quy ñònh veà xuaát nhaäp khaåu, kieåm soaùt ngoaïi hoái, chính saùch ñaàu tö vaø quaù trình töï do hoaù thöông maïi trong töông lai ñöôïc quy ñònh trong caùc luaät vaø caùc quy ñònh cuûa Vieät Nam. 31 - Giai ñoaïn 3: Laøm roõ chính saùch thöông maïi: Sau khi nghieân cöùu "Bò Vong luïc veà ._.iaûm thu ngaân saùch töø nguoàn thueá nhaäp khaåu. Tuy nhieân, xeùt treân bình dieän toång theå, vieäc caét giaûm thueá nhaäp khaåu seõ laøm giaûm nguoàn thu ngaân saùch song laïi goùp phaàn nhanh toác ñoä taêng tröôûng buoân baùn quoác teá, laøm taêng ngaân saùch quoác gia töø nguoàn thu trong nöôùc do söï taêng tröôûng töông xöùng cuûa thò tröôøng noäi ñòa. Nhö vaäy, vaán ñeà ñaùng quan taâm ôû ñaây laø ôû nghóa baûo hoä, chöù khoâng phaûi ôû yù nghóa thu nhaäp. Do ñoù, khi xaùc ñònh caùc möùc caét giaûm thueá, bieän phaùp caàn thieát laø xaây döïng caáp ñoä baûo hoä cho caùc ngaønh saûn xuaát trong nöôùc ñeå coù möùc caét giaûm phuø hôïp. 54 Xeùt treân bình dieän toång quaùt, ñònh höôùng cho vieäc caét giaûm thueá suaát treân cô sôû xaây döïng caáp ñoä baûo hoä coù theå theo 5 caáp ñoä ( Xem phuï luïc 4 - Thueá suaát nhaäp khaåu theo caáp ñoä baûo hoä) Noäi dung cuï theå cuûa bieän phaùp naøy laø daønh öu tieân cho moät soá ngaønh kinh teá quan troïng, xaùc ñònh roõ ngaønh naøo caàn ñöôïc baûo veä tröôùc nhöõng ñoøi hoûi giaûm thueá quan cuûa caùc nöôùc khaùc, möùc giaûm thueá nhaäp khaåu laø bao nhieâu thì coù theå chaáp nhaän, nhöng ñoàng thôøi vaãn baûo hoä hôïp lyù cho saûn xuaát trong nöôùc. Vì xuaát phaùt ñieåm cuûa neàn kinh teá nöôùc ta coøn thaáp so vôùi trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, haàu heát caùc ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam coøn non treû, duy trì baûo hoä trong nhöõng naêm tröôùc maét laø caàn thieát ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc ngaønh phaùt trieån. Ñaây cuõng laø bieän phaùp taän duïng cô hoäi coù thôøi gian chuyeån tieáp daønh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. GIAÛI PHAÙP THÖÙ 5 - TAÊNG CÖÔØNG COÂNG TAÙC TUYEÂN TRUYEÀN VEÀ HOÄI NHAÄP WTO - KIEÄN TOØAN ÑOÄI NGUÕ CAÙN BOÄ ÑAØM PHAÙN: - Coâng taùc tuyeân truyeàn veà hoäi nhaäp WTO. Tieán haønh roäng raõi coâng taùc tö töôûng, tuyeân truyeàn, giaûi thích trong caùc toå chöùc ñaûng, chính quyeàn, ñoaøn theå, caùc doanh nghieäp vaø caùc taàng lôùp nhaân daân ñeå ñaït ñöôïc nhaän thöùc vaø haønh ñoäng thoáng nhaát vaø nhaát quaùn veà hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Phaûi coi ñoù laø nhu caàu vöøa böùc xuùc, vöøa cô baûn vaø laâu daøi cuûa neàn kinh teá nöôùc ta, naâng cao nieàm tin vaøo khaû naêng vaø quyeát taâm cuûa nhaân daân ta, chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. - Kieän toaøn ñoäi nguõ caùn boä ñaøm phaùn Nhaân löïc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng ñaûm baûo vieäc tieán haønh coù hieäu quaû caùc hoaït ñoäng ñaøm phaùn, cam keát, thöïc hieän cam keát vaø baûo veä caùc lôïi ích cuûa Vieät Nam tröôùc quaù trình hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi. Vieäc tham gia ñaày ñuû vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa WTO ñoøi hoûi phaûi coù moät cô caáu toå chöùc môùi vaø nhu caàu 55 môùi veà kieán thöùc vaø kyõ naêng cuûa ñoäi nguõ caùn boä. Ñaëc bieät, nhöõng caùn boä tham gia tröïc tieáp vaøo caùc cuoäc ñaøm phaùn gia nhaäp vaø hoaïch ñònh chính saùch caàn phaûi nhaän thöùc ñöôïc ñaày ñuû vaø cuï theå veà caùc yeâu caàu cuûa WTO. Do vaäy, caàn khaån tröông ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä ñeå ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu caáp baùch cuûa quaù trình hoäi nhaäp hieän nay. Caùc caùn boä naøy caàn phaûi ñöôïc naâng cao trình ñoä hieåu bieát veà kinh teá ñoái ngoaïi, thöông maïi quoác teá, naâng cao naêng löïc hoaïch ñònh chính saùch, trình ñoä kyõ thuaät ñaøm phaùn cuõng nhö khaû naêng ngoaïi ngöõ, tin hoïc... GIAÛI PHAÙP THÖÙ 6 - THU HUÙT ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOØAI: - Hoaøn thieän caùc chính saùch ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Hoaøn thieän chính saùch khuyeán khích thu huùt voán FDI vaøo caùc khu coâng nghieäp gaén vôùi caùc theá maïnh veà: thò tröôøng tieâu thuï, vuøng nguyeân lieäu …. Ôû caùc ñòa phöông. Caùc döï aùn FDI qui moâ lôùn, haøm löôïng kyõ thuaät cao caàn taäp trung vaøo caùc tænh, thaønh phoá, khu coâng nghieäp coù ñieàu kieän haï taàng vaø nguoàn nhaân löïc chuyeân moân kyõ thuaät. Khuyeán khích caùc döï aùn FDI qui moâ vöøa vaø nhoû gaén vôùi saûn xuaát noâng – laâm – ngö nghieäp vaø coâng nghieäp cheá bieán, saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp. Nghieân cöùu tieáp tuïc söûa ñoåi Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaèm taïo theâm söï thoâng thoaùng, giaûm thieåu ruûi ro vaø taêng theâm caùc ñieàu kieän öu ñaõi cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Trong ñoù, caùc vaán ñeà caàn ñöôïc Nhaø nöôùc quan taâm laø: böôùc ñaàu taïo ra maët baèng phaùp lyù chung giöõa ñaàu tö trong nöôùc vaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi; hoaøn thieän cô cheá chính saùch giaûi quyeát tranh chaáp; caûi tieán thuû tuïc caáp giaáy pheùp; doanh nghieäp FDI caàn ñöôïc quyeàn theá chaáp, quyeàn söû duïng ñaát vaø taøi saûn gaén lieàn vôùi ñaát ñeå ñaûm baûo voán vay taïi caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc; cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö ngoaøi thaønh laäp coâng ty coå phaàn. 56 Coù chính saùch cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi mua laïi vaø saùt nhaäp ñoái vôùi moät soá loaïi hình doanh nghieäp Vieät Nam ñeå taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp naøy vaø taïo theâm nhieàu vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. - Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn thu huùt ñaàu tö giaùn tieáp cuûa nöôùc ngoaøi (FDI): Phaùt trieån caùc cô sôû giao dòch chöùng khoaùn taïi caùc thaønh phoá lôùn vaø vöøa ñeå huy ñoäng voán töø caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi cho phaùt trieån kinh teá vaø taïo vieäc laøm. Môû roäng tyû leä soá löôïng coå phieáu maø toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi ñöôïc naém giöõ. - Môû cöûa cho caùc hoaït ñoäng trong lónh vöïc dòch vuï, ñaëc bieät laø nhöõng lónh vöïc maø Vieät Nam coù khaû naêng phaùt trieån, tieáp caän nhanh vôùi thò tröôøng vaø tieâu chuaån quoác teá. GIAÛI PHAÙP THÖÙ 7 - LÖÏA CHOÏN COÂNG NGHEÄ NGOAÏI NHAÄP THÍCH HÔÏP: Vieäc nhaäp khaåu coâng ngheä caàn ñöôïc thöïc hieän theo chieán löôïc phaùt trieån hai toác ñoä cuûa nöôùc ta. Nhaäp khaåu caùc coâng ngheä cao, hieän ñaïi ñeå naâng cao trình ñoä coâng ngheä cuûa neàn kinh teá, taïo ra caùc choã laøm vieäc coù naêng suaát , hieäu quaû cao vaø taïo ra caùc ngaønh saûn phaåm coù giaù trò thu nhaäp lôùn cho ñaát nöôùc. Ñoàng thôøi, nhaäp khaåu caùc coâng ngheä thích hôïp nhaèm phaùt huy caùc lôïi theá ngaønh ngheà veà taøi nguyeân thieân nhieân, ñieàu kieän töï nhieân vaø nguoàn nhaân löïc ñeå phaùt trieån kinh teá vaø taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Caùc loaïi hình coâng ngheä naøy ñöôïc söû duïng trong caùc ngaønh, deät, may, da giaày, cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm, ñoà uoáng, saûn xuaát haøng thuû coâng myõ ngheä… Caàn chuù troïng nhaäp khaåu caùc coâng ngheä saûn xuaát noâng nghieäp, cheá bieán löông thöïc thöïc phaåm, coâng ngheä sau thu hoaïch, coâng ngheä phuïc vuï cho chuyeån dòch cô caáu kinh teá noâng thoân. 57 Kieåm soaùt gaét gao vaø coù cheá taøi naëng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vaø toå chöùc nhaäp khaåu caùc coâng ngheä, maùy moùc, thieát bò cuõ, laïc haäu gaây oâ nhieãm moâi tröôøng; cuõng nhö nhaäp khaåu haøng hoaù cuõ, heát haïn söû duïng, haøng hoaù khoâng ñaûm baûo tieâu chuaån veä sinh dòch teã, giaùm saùt nhaäp khaåu haøng hoaù thôøi haïn söû duïng ngaén. GIAÛI PHAÙP THÖÙ 8 - XAÂY DÖÏNG VAØ HOAØN THIEÄN CAÙC CHÍNH SAÙCH ÑOÁI PHOÙ VÔÙI NHÖÕNG KHAÛ NAÊNG TAÙC ÑOÄNG MAÏNH CUÛA VIEÄC THÖÏC HIEÄN CAÙC LÒCH TRÌNH TÖÏ DO HOAÙ THÖÔNG MAÏI: Caùc chính saùch naøy nhaèm taïo ñieàu kieän cho caùc ngaønh haøng coù khaû naêng caïnh tranh thaáp nhö: xi maêng, saét theùp, mía ñöôøng, thuoác laù, hoaù chaát, giaáy, röôïu…naâng cao ñöôïc khaû naêng caïnh tranh cuûa mình ñeå ñaûm baûo oån ñònh saûn xuaát vaø vieäc laøm cuûa ngöôøi lao ñoäng. Caùc chính saùch naøy höôùng vaøo caùc vaán ñeà sau ñaây: + Coù böôùc ñi thích hôïp trong giaûm thueá ñoái vôùi caùc maët haøng coù khaû naêng caïnh tranh thaáp trong quaù trình thöïc hieän caùc cam keát töï do hoaù thöông maïi vôùi WTO. + Naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc saûn phaåm baèng caùch taêng cöôøng naêng löïc coâng ngheä, naâng cao trình ñoä toå chöùc vaø quaûn lyù toå chöùc kinh doanh, xaây döïng vaø aùp duïng heä thoáng tieâu chuaån khu vöïc vaø theá giôùi, naâng cao tính hieän ñaïi vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm, giaùm saùt veä sinh dòch teã haøng hoaù, lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi ñeå phaùt trieån ngaønh haøng. + Taêng cöôøng nghieân cöùu saûn xuaát trong nöôùc caùc nguyeân vaät lieäu ñang phaûi nhaäp khaåu vôùi soá löôïng lôùn töø nöôùc ngoaøi (nhö trong ngaønh da giaày …) ñeå giaûm giaù thaønh, taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm. + Hoã trôï caùc doanh nghieäp trong xuùc tieán aùp duïng caùc tieâu chuaån quoác teá nhö caùc ISO, caùc luaät öùng xöû,… 58 + Nghieân cöùu xaây döïng chính saùch lieân quan tôùi töï veä thöông maïi, phoøng ngöøa vaø giaûi quyeát tranh chaáp thöông maïi quoác teá … GIAÛI PHAÙP THÖÙ 9 - TIEÁP TUÏC CAÛI CAÙCH THEÅ CHEÁ ÑEÅ GIAÛI PHOÙNG CAÙC TIEÀM NAÊNG LAO ÑOÄNG, ÑAÁT ÑAI, TAØI NGUYEÂN: Trong ñoù ñaëc bieät laø caùc chính saùch veà thueá, ñaát ñai, tieàn teä, tín duïng, haï taàng cô sôû, coâng ngheä vaø thò tröôøng. Phöông höôùng cô baûn laø thaùo gôõ vaø loaïi boû daàn caùc raøo caûn veà luaät phaùp, giaûm thuû tuïc haønh chính phieàn haø, taïo ra “saân chôi” bình ñaúng ñeå moïi nhaø ñaàu tö, moïi ngöôøi daân ñöôïc thuaän lôïi trong tieáp caän vaø söû duïng caùc yeáu toá cuûa saûn xuaát, dòch vuï kyõ thuaät. Caùc giaûi phaùp cuï theå bao goàm: + Phaùt trieån naêng löôïng ñieän ñeå giaûm giaù ñieän. Hieän nay giaù ñieän Vieät Nam bình quaân 0,075 USD/kwh, trong khi giaù ñieän Thaùi Lan (Baêng Coác) 0,03, Malaysia (Kualalumpua) 0,052, Inñoâneâxia (Jacaùcta) 0,016, Singapore 0,05, Trung Quoác 0,04…(1) + Phaùt trieån maïnh ngaønh coâng ngheä thoâng tin vaø vieãn thoâng ñeå coù cô sôû haï giaù thaønh thueâ bao Internet, giaù thueâ bao ñieän thoaïi di ñoäng, cöôùc ñieän thoaïi ñi quoác teá. Hieän nay giaù caùc loaïi dòch vuï naøy cuûa Vieät Nam ñeàu cao hôn nhieàu nöôùc trong khu vöïc. Chaúng haïn cöôùc ñieän thoaïi ñi quoác teá cao gaáp gaàn 2 laàn so vôùi Trung Quoác, 2,39 laàn so vôùi Thaùi Lan, 2,46 laàn so Malaysia, 2,06 laàn so Philipine, 3,1 laàn so vôùi Inñoâneâxia, 3,7 laàn Singapore. Môû roäng maïng löôùi thöông maïi ñieän töû, taïo moâi tröôøng cho caùc giao dòch, thanh toaùn, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng thöông maïi coù hieäu quûa, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng thöông maïi coù hieäu quaû, phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån thöông maïi trong boái caûnh toaøn caàu hoaù kinh teá. + Khai thaùc caùc nguoàn voán lôùn hôn (FDI, ODA, voán tö nhaân… )do phaùt trieån nhanh choùng heä thoáng giao thoâng quoác gia. Tích cöïc tham gia coù hieäu quaû vaøo 59 caùc chöông trình phaùt trieån heä thoáng giao thoâng lieân quoác gia (ASEAN, Trung Quoác..) ñeå taïo ñieàu kieän cho hoäi nhaäp kinh teá. 4.2- MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP XAÂY DÖÏNG NGUOÀN NHAÂN LÖÏC VIEÄT NAM. Phaûi caûi caùch toaøn dieän neàn giaùo duïc ñaøo taïo, töø chöông trình, caáu truùc baäc hoïc, giaùo vieân, phöông phaùp daïy, ñeán saùch giaùo khoa ñeå giaùo duïc gaén chaët vôùi taâm sinh lyù cuûa con ngöôøi. noäi dung giaûng daïy theo höôùng phaùt huy tính ñoäc laäp suy nghó, tö duy saùng taïo, giaûm thieåu caùch giaûng daïy truyeàn taûi kieán thöùc ñôn ñieäu moät chieàu töø giaùo vieân. Phaûi gaén giaùo duïc trong nhaø tröôøng vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi, gia ñình vaø thieân nhieân hay noùi caùch khaùc laø phaûi laøm moät cuoäc caùch maïng trong lónh vöïc giaùo duïc ñaøo taïo ñeå ñaøo taïo nhaân taøi vaø nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng yeâu caàu cho söï phaùt trieån. Chuû tröông laø phaûi ñaåy maïnh phaùt trieån giaùo duïc caû chieàu roäng laãn chieàu saâu: Caùc em ôû ñoä tuoåi ñi hoïc phaûi ñöôïc ñeán tröôøng. Heä thoáng tröôøng tieåu hoïc traûi roäng treân toaøn quoác phaán ñaáu ñeán 2015 phaûi phoå caäp trung hoïc phoå thoâng taïo ñieàu kieän cho phaàn lôùn thanh thieáu nieân trong ñoä tuoåi ôû thaønh thò vaø noâng thoân ñoàng baèng ñöôïc hoïc heát trung hoïc phoå thoâng, trung hoïc chuyeân nghieäp hoaëc ñaøo taïo ngheà. Chuù troïng vieäc khôi daäy vaø boài döôõng nhaân taøi, nhöng choáng chaïy theo thaønh tích. Naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng tö thuïc, nhaèm xoaù boû ñònh kieán veà chaát löôïng ñaøo taïo giöõa tröôøng coâng laäp vaø tö thuïc. Tính toaùn töøng böôùc taêng cöôøng giaùo duïc ngoaïi ngöõ, tin hoïc trong tröôøng phoå thoâng. Ñaây laø hai coâng cuï quan troïng maø nguoàn nhaân löïc khoâng theå thieáu cuûa neàn kinh teá tri thöùc. Ñoái vôùi caùc ñoái töôïng vì caùc hoaøn caûnh khaùc nhau vaø vieäc hoïc haønh bò giaùn ñoaïn thì ngaønh giaùo duïc caàn trieån khai caùc trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân, xaây döïng trung taâm daïy ngheà…. Trong caùc doanh nghieäp thì caùn boä coâng nhaân phaûi ñöôïc taïo ñieàu kieän ñeå naâng cao hoïc vaán ñaûm baûo cô caáu giöõa Ñaïi hoïc vaø Cao 60 ñaúng trôû leân so vôùi Trung hoïc chuyeân nghieäp vaø ñaøo taïo ngheà laø 1-3-9, gaàn töông ñöông vôùi cô caáu ñaøo taïo cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi hieän nay. Taêng cöôøng ñaøo taïo ngheà cho noâng thoân, ñaëc bieät laø noâng daân caùc vuøng ven ñoâ thò lôùn bò maát ñaát do quaù trình ñoâ thò hoùa nhanh nhaèm chuyeån sang laøm ngaønh ngheà vaø dòch vuï. Ñoái vôùi ñaøo taïo Ñaïi hoïc thì ñaây laø muïc tieâu quan troïng. Giaùo duïc ñaøo taïo goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá beàn vöõng, thuùc ñaåy khoa hoïc coâng ngheä phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa vaên hoùa treân thò tröôøng quoác teá. Do ñoù phaûi taäp trung nguoàn löïc ñeå naâng cao soá löôïng caùc tröôøng ñaïi hoïc ña caáp ña ngaønh. ÔÛ caáp ñoä treân Ñaïi hoïc thì caàn coù nhieàu böôùc khôûi ñoäng taäp trung cho vieäc naâng cao soá löôïng, chaát löôïng ñoäi nguõ caùn boä KHKT coù trình ñoä chuyeân moân cao. Caàn coù nhöõng chöông trình, döï aùn ñöa nhaân löïc ñi ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi ñeå tieáp thu coâng ngheä hieän ñaïi ôû caùc nöôùc tieân tieán. Nhöõng nhaân toá naøy seõ laø nhöõng ñoäng löïc chính cho söï nghieäp coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoa cuûa ñaát nöôùc. Song song vôùi nhöõng haønh ñoäng treân. Thì chuùng ta cuõng phaûi naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ giaùo vieân, giaûng vieân. Theo soá lieäu thoáng keâ taïi Tp. Hoà Chí Minh hieän nay ngaønh giaùo duïc ñaøo taïo thaønh phoá coù 52.755 giaùo vieân, caùn boä quaûn lyù, nhaân vieân , trong ñoù 100% giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng, 95% giaùo vieân trung hoïc cô sôû, 92,2% giaùo vieân tieåu hoïc, 88,76% giaùo vieân maàm non ñaõ ñöôïc chuaån hoùa ; ñaëc bieät khoái tröôøng sö phaïm coù 32 tieán só, 238 thaïc só, chieám tyû leä 21,62% Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø Ñaûng ta ra nghò quyeát veà vieäc “ Xaây döïng moät neàn vaên hoaù ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc". Vì thöïc teá cho thaáy tri thöùc chæ laø moät maët cuûa vaán ñeà ñaøo taïo con ngöôøi. Coù tri thöùc maø thieáu tính nhaân vaên thì seõ laøm baäy, coù tri thöùc maø thieáu tính daân toäc thì tröôùc sau gì cuõng bò nöôùc ngoaøi mua chuoäc, trôû thaønh laøm coâng cho nöôùc ngoaøi (vì ñöôïc traû thuø lao cao gaáp nhieàu laàn trong 61 nöôùc). Roõ raøng, khoâng coù con ngöôøi coù ñuû trình ñoä thì khoâng theå tieán vaøo kinh teá tri thöùc, nhöng neáu chæ ñaøo taïo “con ngöôøi khoa hoïc “ ñôn thuaàn maø queân boå sung cho hoï tính nhaân vaên, tính daân toäc thì cuõng seõ phí coâng. Do ñoù phaûi Naâng cao trình ñoä hieåu bieát cho theá heä treû veà vaên hoaù daân toäc, tính nhaân vaên, bieát phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng con ngöôøi Vieät Nam, daân toäc Vieät Nam, neàn kinh teá Vieät Nam töøng thôøi kyø, khoâng töï ti, khoâng töï cao, nhöng caàn phaûi töï haøo vôùi truyeàn thoáng cuûa daân toäc, caàn phaûi thaáy roõ söï noå löïc cuûa mình, Vieät Nam coù khaû naêng vöôn leân ngang taàm vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi. Moät kinh nghieäm raát hay maø chuùng ta phaûi hoïc taäp ôû Haøn Quoác vaø Nhaät Baûn ñoù laø nöôùc ñaøo taïo moät nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ñoøi hoûi cuûa söï nghieäp phaùt trieån ñaát nöôùc thì ngoaøi trí löïc ra ñoøi hoûi phaûi coù theå löïc toát. Phaûi ñaøo taïo ñöôïc moät theá heä vöøa coù trình ñoä, vöøa cöôøng traùng ñeå coù theå ñaûm ñöông vai troø vöôùng coät cuûa ñaát nöùôc. Do ñoù phaûi Reøn luyeän cho theá heä treû veà yù chí, loøng quyeát taâm, phöông phaùp hoïc taäp, phöông phaùp nghieân cöùu phuïc cho söï nghieäp phaùt trieån khoa hoïc vaø phaùt trieån neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Taêng ngaân saùch ñaàu tö cho giaùo duïc ñaøo taïo, cho khoa hoïc coâng ngheä. Treân cô sôû ña phöông hoaù quan heä ñoái ngoaïi, Chính phuû caàn coù chính saùch toái öu cho vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam, phuïc vuï cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá. Ñoåi môùi vaø hoaøn thieän cô cheá quaûn lyù, taïo ñieàu kieän cho taát caû moïi ngöôøi coù theå phaùt huy ñaày ñuû khaû naêng, trình ñoä, trí tueä, baûn lónh, tính saùng taïo, phuïc vuï cho söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Ñoåi môùi chính saùch ñaøo taïo, söû duïng vaø ñaõi ngoä trí thöùc, troïng duïng vaø toân vinh nhaân taøi, keå caû ngöôøi vieät nam ôû nöôùc ngoaøi. Nhaø nöôùc daønh tyû leä ngaân saùch thích ñaùng, keát hôïp ñaåy maïnh xaõ hoäi hoaù ñeå phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Daønh moät löôïng kinh phí thích ñaùng töø ngaân 62 saùch Nhaø nöôùc ñeå taêng nhanh soá hoïc sinh, sinh vieân, nghieân cöùu sinh ñöôïc ñaøo taïo ôû moät soá nöôùc phaùt trieån. Xaây döïng moät chieán löôïc ñuùng ñaén veà cô caáu kinh teá phuø hôïp vôøi töøng thôøi kyø phaùt trieån. Choïn vaø phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn treân cô sôû theá maïnh cuûa ñaát nöôùc vaø phuø hôïp vôùi xu theá phaùt rieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Ñaàu tö maïnh, ñaàu tö chieàu saâu cho kyõ naêng ñaëc bieät ôû caùc lónh vöïc muõi nhoïn. Thu huùt nguoàn nhaân löïc tri thöùc hoùa vaøo caùc lónh vöïc ñoù ñeå hoïc - laøm vaø laøm – hoïc vôùi möùc ñoä hoïc hoûi nhanh hôn, lieân tuïc hôn vaø gaén vôùi vieäc laøm phuïc vuï muïc tieâu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa chung vaø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp, phaùt trieån noâng thoân noùi rieâng. Môû roäng hôïp taùc quoác teá veà khoa hoïc, coâng ngheä, taïo ñieàu kieän taêng cöôøng cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cho caùc cô quan nghieân cöùu khoa hoïc, cho söï hoaø nhaäp vaø naâng cao trình ñoä ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc töø ñoù giuùp cho vieäc gæai quyeát caùc vaán ñeà thöïc tieãn, saûn xuaát kinh doanh hoaø nhaäp ñöôïc vôùi toå chöùc quaûn lyù, kyõ thuaät, coâng ngheä cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù keát hôïp vôùi phaùt trieån noâng thoân vaø tieán tôùi neàn kinh teá tri thöùc. 63 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. LYÙ THIEÁT AÙNH (2002), " VEÀ CAÛI CAÙCH VAØ MÔÛ CÖÛA ÔÛ TRUNG QUOÁC", NHAØ XUAÁT BAÛN KHOA HOÏC XAÕ HOÄI. 2. HOØANG THÒ CHÆNH, NGUYEÃN PHUÙ TUÏ, NGUYEÃN HÖÕU LOÄC (1998), "GIAÙO TRÌNH KINH TEÁ QUOÁC TEÁ", NHAØ XUAÁT BAÛN GIAÙO DUÏC. 3. NGUYEÃN VAÊN HOÀNG (2003), "TRUNG QUOÁC: CAÛI CAÙCH MÔÛ CÖÛA NHÖÕNG BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM", NHAØ XUAÁT BAÛN THEÁ GIÔÙI. 4. THOÂI KIM LEÄ (2002), "WTO VAØ CUOÄC SOÁNG MÖU SINH CUÛA NGÖÔØI TRUNG QUOÁC", NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ. 5. TOÂN NGUÕ VIEÂN (2003), "TOØAN CAÀU HOÙA: NGHÒCH LYÙ CUÛA THEÁ GIÔÙI TÖ BAÛN CHUÛ NGHÓA", NHAØ XUAÁT BAÛN THOÁNG KEÂ. 6. VUÏ HÔÏP TAÙC ÑA PHÖÔNG, BOÄ NGOÏAI GIAO (2002), "TOÅ CHÖÙC THÖÔNG MAÏI THEÁ GIÔÙI - WTO" NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA. 7. VUÏ HÔÏP TAÙC KINH TEÁ ÑA PHÖÔNG, VUÏ CHÍNH SAÙCH THÖÔNG MAÏI ÑA BIEÂN (2003), "DIEÃN ÑAØN HÔÏP TAÙC KINH TEÁ CHAÂU AÙ - THAÙI BÌNH DÖÔNG", NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA. 9. JOHN H.JACKSON (2001), "HEÄ THOÁNG THÖÔNG MAÏI THEÁ GIÔÙI", NHAØ XUAÁT BAÛN THANH NIEÂN. 10. MAHATHIR MOHAMMAD (2004), "TOØAN CAÀU HOÙA VAØ NHÖÕNG HIEÄN THÖÏC MÔÙI", NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ. 11. MIA MIKE (2003), "XUÙC TIEÁN THÖÔNG MAÏI", NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA 64 PHUÏ LUÏC 1 TOÙM TAÉT CAÙC VOØNG ÑAØM PHAÙN CUÛA GATT Naêm ñòa ñieåm/ Teân voøng ñaøm phaùn Soá nöôùc tham gia Chuû ñeà ñaøm phaùn Thoûa thuaän möùc giaûm thueá trung bình 1947 Geneva 23 Thueá quan 35% 1949 Annecy 13 Thueá quan 35% voùi 5.000 maët haøng coù thueá suaát 5,6% 1950 Torquay 38 Thueá quan 25% cho 8.700 maët haøng coù thueá suaát 11,7% 1956 Geneva 26 Thueá quan Giaûm thueá töø 16% xuoáng 15% 1960-1961 Geneva/ (Voøng Dillon) 26 Thueá quan Giaûm 20% thueá vôùi haøng coù thueá suaát 20% 1964-1967 Geneva/ (Voøng Kenedy ) 62 Thueá quan vaø caùc bieän phaùp choáng phaù giaù 35% 1973-1979 Geneva/ (voøng Tokyo) 102 Thueá quan, caùc bieän phaùp phi thueá quan, caùc hieäp ñònh khung 33% 1986-1994 Geneva/ (Voøng Uruguay 125 Thueá quan, caùc bieän phaùp phi thueá quan, dòch vuï, sôû höõu trí tueä, giaûi quyeát tranh chaáp, haøng deät, may maëc, haøng noäng nghieäp, thaønh laäp WTO v.v… 36% 65 PHUÏ LUÏC 2 TOÙM TAÉT THAØNH QUAÛ CUÛA VOØNG ÑAØM PHAÙN URUGUAY (1986- 1994) Nguoàn : Griffin R.W.& Pustay M. W.1999, International Business: A Managerial Perspective, 2nd ed., Addison Wesley Longman, Inc., Reading. LÓNH VÖÏC TÌNH TRAÏNG TRÖÔÙC VOØNG ÑAØM PHAÙN URUGUAY KEÁT QUAÛ CUÛA VOØNG ÑAØM PHAÙN URUGUAY TAÙC DUÏNG CHÍNH Thueá nhaäp khaåu ñoái vôùi saûn phaåm coâng nghieäp Laø noäi dung chính cuûa caùc voøng ñaøm phaùn tröôùc ñaây cuûa GATT. Thueá NK ñoái vôùi saûn phaåm coâng nghieäp trung bình 4,7% ôû caùc nöôùc giaøu, giaûm töø 40% vaøo cuoái thaäp kyû 1940. Thueá NK haøng coâng nghieäp ôû caùc nöôùc giaøu giaûm hôn 1/3. Hôn 40% haøng nhaäp khaåu ñöôïc mieãn thueá. Caùc quoác gia thöông maïi lôùn baõi boû thueá NK ñoái vôùi döôïc phaåm, thieát bò xaây döïng, theùp, bia, ñoà goã, thieát bò noâng nghieäp, röôïu, goã, giaáy vaø ñoà chôi. Caùc nhaø xuaát khaåu haøng coâng nghieäp deã tieáp caän thò tröôøng theá giôùi hôn. Giaù caû thaáp hôn cho ngöôøi tieâu duøng. Coù theâm nhieàu vieäc laøm ñöôïc traû löông cao vì caùc ngaønh coâng nghieäp coù söùc caïnh tranh cao ñöôïc khuyeán khích. Noâng nghieäp trôï caáp ôû möùc cao cho noâng daân vaø baûo hoä thò tröôøng ôû chaâu AÂu vaø Myõ daãn ñeán vieäc saûn xuaát dö thöøa vaø baùn phaù giaù haøng dö thöøa, ngaên caûn vieäc xuaát khaåu cuûa caùc nöôùc saûn xuaát hieäu quaû hôn. Trôï caáp cho nöôùc ngoaøi ôû caùc nöôùc OECD naêm 1992 laø $354 tyû. Caét giaûm caùc loaïi trôï caáp boùp meùo thöông maïi vaø caùc raøo caûn nhaäp khaåu trong voøng 6 naêm. Giaûm 20% trôï caáp cho noâng traïi. Caét 36% giaù trò haøng xuaát khaåu ñöôïc trôï giaù. Chuyeån taát caû caùc raøo caûn nhaäp khaåu sang thueá vaø giaûm 36%. Nhaät vaø Haøn Quoác daàn daàn môû cöûa thò tröôøng gaïo. Ngaên chaën cuoäc chieán tranh trôï caáp noâng nghieä. Giaûm giaù löông thöïc thöïc phaåm cho ngöôøi tieâu duøng ôû caùc nöôùc hieän ñang ñöôïc baûo hoä. Taêng cô hoäi xaâm nhaäp thò tröôøng cho caùc nhaø saûn xuaát coù hieäu quaû. Öu ñaõi cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån, maëc duø giaù theá giôùi taêng coù theå aûnh höôûng ñeán caùc nöôùc nhaäp khaåu ngheøo. 66 Dòch vuï Chöa coù caùc luaät leä quoác teá veà vieäc buoân baùn caùc dòch vuï nhö ngaân haøng, baûo hieåm, vaän taûi, du lòch, tö vaán, vieãn thoâng, xaây döïng. Keá toaùn, phim aûnh, truyeàn hình vaø lao ñoäng. Caùc nöôùc baûo hoä caùc ngaønh dòch vuï trong nöôùc choáng laïi söï caïnh tranh cuûa nöôùc ngoaøi. Thieát laäp caùc quy ñònh khung cho caùc nguyeân taéc thöông maïi khoâng phaân bieät ñoái xöû. Laäp caùc quy ñònh ñaëc bieät veà dòch vuï taøi chính, vieãn thoâng, vaän taûi ñöôøng khoâng, dòch chuyeån lao ñoäng. Töøng nöôùc rieâng reõ cam keát môû cöûa thò tröôøng ôû nhieàu lónh vöïc Thuùc ñaåy thöông maïi trong dòch vuï hieän ñang trò giaù $1,2 nghìn tyû/naêm trong caùc nghieäp vuï xuyeân bieân giôùi, vaø $3000 tyû trong hoaït ñoäng cuûa caùc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi. Vieäc töï do hoùa coøn tieáp tuïc ñöôïc ñaøm phaùn. Taøi saûn trí tueä Caùc tieâu chuaån veà baûo veä baûn quyeàn phaùt minh saùng cheá, taùc quyeàn,thöông hieäu raát khaùc bieät ôû caùc nöôùc. Vieäc buoân baùn haøng giaû leân ñeán möùc baùo ñoäng. Ñaït ñöôïc thoûa thuaän bao quaùt veà baûn quyeàn phaùt minh saùng cheá, taùc quyeàn, quyeàn cuûa dieãn vieân, thöông hieäu, ñòa danh cho röôïu, phomai…, kieåu daùng coâng nghieäp, thieát keá Microchip, bí quyeát ngheà nghieäp. Thieát laäp tieâu chuaån quoác teá veà baûo hoä, vaø caùc yeâu caàu veà cöôõng cheá coù hieäu quaû. Thuùc ñaåy ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø chuyeån giao coâng ngheä, maëc duø caùc nöôùc ngheøo coù möùc ñoä baûo veä phaùt minh saùng cheá yeáu lo raèng giaù thuoác men vaø haït gioáng seõ cao hôn. Deät may Caùc nöôùc giaøu haïn cheá nhaäp khaåu haøng deät may töø naêm 1974 qua nhöõng haïn ngaïch song phöông theo Hieäp ñònh Ña sôïi (Multifibre Baõi boû daàn caùc haïn ngaïch theo Hieäp ñònh Ña sôïi trong 10 naêm vaø giaûm thueá nhaäp khaåu. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån giaûm caùc raøo caûn maäu dòch. Caùc quy taéc cuûa Caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ baùn ñöôïc nhieàu haøng deät may ra nöôùc ngoaøi hôn. Giaûm giaù cho ngöôøi tieâu duøng treân khaéptheá giôùi vì maäu 67 Arrengement). Caùc nöôùc duy trì thueá xuaát nhaäp khaåu cao ñoái vôùi haøng deät may, laøm taêng giaù haøng nhöng khoâng baûo veä ñöôïc coâng aên vieäc laøm. GATT ñöôïc aùp duïng vaøo cuoái thôøi haïn 10 naêm. dòch haøng deät may coâng baèng hôn. Choáng baùn phaù giaù Caùc nöôùc ñöôïc pheùp choáng baùn phaù giaù (giaù xuaát khaåu thaáp hôn giaù trong nöôùc) baèng thueá choáng baùn phaù giaù (antidumping duties). Caùc bieän phaùp choáng baùn phaù giaù trôû neân phoå bieán vaø ñöôïc coi laø nguî trang cuûa chính saùch baûo hoä Thieát laäp caùc quy ñònh roõ raøng hôn veà vieäc ñieàu tra vaø caùc tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh vieäc baùn phaù giaù vaø taùc haïi ñoái vôùi neàn coâng nghieäp trong nöôùc. Thueá choáng phaù giaù heát hieäu löïc sau 5 naêm. Thieát laäp caùc quy ñònh veà vieäc laãn traùnh thueá choáng phaù giaù baèng caùch chuyeån ñòa ñieåm saûn xuaát Khoù duøng caùc bieän phaùp choáng phaù giaù ñeå caûn trôû thöông maïi hôn. Khoù traùnh thueá choáng phaù giaù baèng caùch chuyeån ñòa ñieåm saûn xuaát hôn. Trôï giaù Vieäc trôï giaù haøng xuaát khaåu ñöôïc ñoái phoù baèng thueá buø tröø ( countervailing duties), nhöng nhöõng thueá naøy, cuõng nhö thueá choáng phaù giaù, laø nguyeân nhaân cuûa caùc maâu thuaãn vaø xung ñoät trong thöông maïi quoác teá. Xaùc ñònh roõ caùc loaïi trôï giaù naøo laø hôïp phaùp hoaëc baát hôïp phaùp. Quy ñònh moät soá loaïi trôï giaù bò caám, vaø moät soá khoâng ñöôïc tröøng phaït (ví duï: nghieân cöùu hoaëc phaùt trieån khu vöïc). Caùc loaïi trôï giaù coù theå tröøng phaït neáu laøm haïi ñoái thuû caïnh tranh. Ngaên chaën vieäc trôï giaù, nhaát laø trôï giaù xuaát khaåu. Khoù duøng caùc bieän phaùp choáng trôï giaù ñeå caûn trôû thöông maïi hôn. Caùc raøo caûn kyõ Caùc chính phuû duøng nhieàu quy ñònh vaø tieâu chuaån veà saûn phaåm ñeå Thieát laäp caùc quy ñònh toát hôn veà caùc tieâu chuaån kyõ thuaät, thuû tuïc kieåm tra Giaûm chi phí cho vieäc tuaân thuû caùc tieâu chuaån vaø quy ñònh 68 thuaät ñaûm baûo ñoä an toaøn cuûa saûn phaåm cho ngöôøi tieâu duøng vaø moâi tröôøng. Caùc tieâu chuaån linh hoaït coù theå laø nhöõng raøo caûn ñöôïc nguî trang. vaø chöùng nhaän sao cho chuùng khoâng caûn trôû thöông maïi, ñoàng thôøi khuyeán khích vieäc ñieàu hoøa quanh caùc tieâu chuaån quoác teá, nhöng khoâng loaïi tröø vieäc caùc chính phuû choïn caùc tieâu chuaån cao hôn. khaùc nhau. Caùc nhoùm baûo veä moâi tröôøng vaø quyeàn lôïi ngöôøi tieâu duøng lo ngaïi laø caùc tieâu chuaån cao hôn tieâu chuaån quoác teá seõ khoâng ñöôïc khuyeán khích. Toå chöùc thöông maïi theá giôùi Ñaàu Tieân GATT Ñöôïc Coi Laø Moät Phaàn Cuûa Toå Chöùc Thöông Maïi Quoác Teá ( International Trade Organisation – truï coät thöù 3 cuûa thoûa öôùc Bretton Woods beân caïnh ngaân haøng theá giôùi laø IMF). Nhöng ITO khoâng ñöôïc pheâ chuaån vaø GATT vaãn ñöôïc taïm thôøi aùp duïng WTO thöïchieän caùc keát quaû cuûa voøng ñaøm phaùn Uruguay, trôû thaønh toå chöùc quoác teá thöôøng tröïc veà thöông maïi haøng hoùa, dòch vuï, quyeàn sôû höõu trí tueä vôùi thuû tuïc giaûi quyeát tranh chaáp chung. Thuùc ñaåy vò theá caû caùc luaät thöông maïi quoác teá taêng cöôøng tuyeân truyeàn vaø theo doõi heä thoáng thöông maïi töï do. 69 PHUÏ LUÏC 4 THUEÁ SUAÁT NHAÄP KHAÅU THEO CAÁP ÑOÄ BAÛO HOÄ CAÁP ÑOÄ BAÛO HOÄ NHOÙM HAØNG LYÙ DO 1 Gaïo, cheø, cao su, caø pheâ; moät soá saûn phaåm khai khoaùng VN ñaõ saûn xuaát ñöôïc vôùi chaát löôïng toát, coù khaû naêng caïnh tranh vôùi haøng nhaäp khaåu vaø treân thò tröôøng xuaát khaåu. 2 Caù, thòt, rau, quaû... Ñaõ coù lôïi theá caïnh tranh nhöng caàn baûo hoä ñeå ñaûm baûo möùc an toaøn caàn thieát. 3 Ñoà gia duïng, nöôùc ngoït, söõa, daàu thöïc vaät... Ngaønh coâng nghieäp non treû nhöng seõ laø ngaønh saûn xuaát theá maïnh trong töông lai 4 Cheá bieán thöïc phaåm, baùnh keïo, deät may, ñieän töû... Ngaønh coâng nghieäp non treû nhöng seõ laø ngaønh saûn xuaát theá maïnh trong töông lai 5 Xaêng daàu, oâtoâ, xe maùy, röôïu bia, thuoác laù Ngaønh then choát, coù yù nghóa chieán löôïc, ñaûm baûo an toaøn cho söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, ñaõ ñöôïc ñaàu tö nhöng caàn coù thôøi gian daøi ñeå naâng cao khaû naêng caïnh tranh ._.