Phân tích những giá trị và hạn chế của phật giáo? Vì sao ở nước ta hiện nay đạo Phật có xu hướng được khôi phục và phát triển

I. PhÇn më ®Çu TriÕt häc lµ mét hÖ thèng lý luËn chung nhÊt cu¶ con ng­êi vÒ thÕ giíi, vÒ b¶n th©n con ng­êi vµ vÞ trÝ cña con ng­êi trong thÕ giíi ®ã. Trong ®ã t­ t­ëng triÕt häc cña tr­êng ph¸i phËt gi¸o Ên §é vµ Trung Hoa cæ, trung ®¹i nãi chung vµ phËt gi¸o ë ViÖt Nam nãi riªng cã nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ trong mèi quan hÖ lÞch sö t­ t­ëng, ®êi sèng tinh thÇn cña ng­êi ViÖt. Đạo Phật đã du nhập vào Việt Nam từ những kỷ nguyên Tây lịch, rồi tồn tại, phát triển và chan hòa với dân tộc này cho đến tận hôm nay. Nếu thời gian là thước đo của chân lý thì với bề dày lịch sử đó, Đạo Phật đã khẳng định chân giá trị của nó trên mãnh đất này. Trong các lĩnh vực xã hội, văn hóa chính trị đặt biệt là xét trên khía cạnh hệ thống tư tưởng, thì Đạo Phật đã trực tiếp hoặc gián tiếp góp phần hình thành một quan niệm sống và sinh hoạt cho con người Việt Nam. Trong phần này sẽ tìm hiểu về tư tưởng, đạo lý của Phật Giáo đã tác động đến con người Việt Nam như thế nào và người Việt Nam đã tiếp thu những tư tưởng, đạo lý của Phật Giáo ra sao. Bài tiểu luận sau đây sẽ đi sâu vào tìm hiểu những giá trị và hạn chế của Phật giáo đÓ thÊy râ rµng h¬n nguån gèc h×nh thµnh thÕ giíi quan cña ng­êi ViÖt Nam trong lÞch sö, còng nh­ hiÖn nay nªn ch¨ng chóng ta cïng nghiªn cøu vÊn ®Ò PhËt gi¸o vµ xu h­íng cña nã hiÖn nay ë n­íc ta. II. PhÇn néi dung Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña phËt gi¸o Phật giáo là một tôn giáo được Thích Ca Mâu Ni (Shakyamuni) truyền giảng ở miền bắc Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI TCN. Do đạo này được truyền đi trong một thời gian lâu dài và lan ra nhiều nơi cho nhiều chủng tộc nên lịch sử phát triển của nó khá đa dạng về các bộ phái cũng như là các nghi thức và phương pháp tu học. Ngay từ buổi đầu, Thích Ca, người truyền đạo Phật, đã thiết lập được một giáo hội với các luật lệ hoạt động chặt chẽ của nó. Nhờ vào sự uyển chuyển của giáo pháp, đạo Phật có thể thích nghi với nhiều hoàn cảnh xã hội, con người và tập tục ở các thời kỳ khác nhau, nên ngày nay Phật giáo vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển ngay cả trong các nước có nền khoa học tiên tiến như Hoa Kỳ và Tây Âu. PhËt gi¸o xuÊt hiÖn ë miÒn B¾c Ên §é cæ ®¹i (nay thuéc Nªpan) vµo cuèi thÕ kû thø VI tr­íc c«ng nguyªn. Khi Êy trong x· héi t×nh tr¹ng ph©n chia ®¼ng cÊp rÊt kh¾c nghiÖt. Sù ra ®êi cña PhËt gi¸o thÓ hiÖn tinh thÇn ph¶n kh¸ng cña nh÷ng ng­êi nghÌo, chèng l¹i bèn ®¼ng cÊp cña ®¹o Bµ la m«n, t×m con ®­êng gi¶i tho¸t con ng­êi khái nçi khæ triÓn miªn trong x· héi n« lÖ Ên §é. Ng­êi s¸ng lËp PhËt gi¸o lµ ThÝch Ca M©u Ni (nghÜa lµ «ng th¸nh hay nhµ hiÒn triÕt cña téc ng­êi ThÝch Ca). §©y lµ tªn gäi khi thµnh ®¹o. Tªn thËt cña ThÝch Ca M©u Ni lµ Siddhartha (TÊt ®¹t ®a) nghÜa lµ “ng­êi thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých”, hä lµ Gautama (Cï §µm), vèn lµ con ®Çu vua TÞnh Ph¹n. ThÝch Ca M©u Ni sinh ngµy 8 th¸ng 4 n¨m 563 tr­íc c«ng nguyªn, vµ mÊt n¨m 483 tr­íc c«ng nguyªn. N¨m 29 tuæi, «ng quyÕt ®Þnh tõ bá cuéc ®êi v­¬ng gi¶ cña mét th¸i tö ®Ó ®i tu, t×m ®­êng diÖt khæ cho chóng sinh. Sau 6 n¨m, «ng ®· “ngé ®¹o” vµ trë thµnh ThÝch Ca M©u Ni (35 tuæi). Khi Êy «ng lÊy hiÖu lµ Buddha cã nghÜa lµ “ng­êi gi¸c ngé” (Trung Quèc dÞch lµ PhËt). 2. PhËt gi¸o? Nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña phËt gi¸o a. PhËt gi¸o: PhËt gi¸o lµ h×nh thøc gi¸o ®oµn ®­îc x©y dùng trªn mét niÒm tin tõ ®øc PhËt, tøc tõ biÓn lín trÝ tuÖ vµ tõ bi. PhËt gi¸o nh×n nhËn thÕ giíi tù nhiªn còng nh­ nh©n sinh b»ng sù ph©n tÝch nh©n - qu¶. Theo PhËt gi¸o nh©n – qu¶ lµ mét chuçi liªn tôc kh«ng gi¸n ®o¹n vµ kh«ng hçn lo¹n, cã nghÜa lµ nh©n nµo qu¶ Êy. Mèi quan hÖ nh©n qu¶ nµy PhËt gi¸o th­êng gäi lµ nh©n duyªn víi ý nghÜa lµ mét kÕt qu¶ cña nguyªn nh©n nµo ®ã sÏ lµ nguyªn nh©n cña mét kÕt qu¶ kh¸c.. * Về tư tưởng: Tư tưởng hay đạo lý căn bản của Phật Giáo là đạo lý Duyên Khởi, Tứ Diệu Đế và Bát chánh Đạo. Ba đạo lý này là nền tảng cho tất cả các tông phái phật giáo, nguyên thủy cũng như Đại Thừa đã ăn sâu vào lòng của người dân Việt. Đạo lý Duyên Khởi là một cái nhìn khoa học và khách quan về thế giới hiện tại. Duyên khởi nghĩa là sự nương tựa lẫn nhau mà sinh tồn và tồn tại. Không những các sự kiện thuộc thế giới con người như thành, bại, thịnh, suy mà tất cả những hiện tượng về thế giới tự nhiên như cỏ, cây, hoa, lá cũng điều vâng theo luật duyên khởi mà sinh thành, tồn tại và tiêu hoại. Có 4 loại duyên cần được phân biệt: thứ nhất là Nhân Duyên. Có thể gọi là điều kiện gần gũi nhất, như hạt lúa là nhân duyên của cây lúa. Thứ hai là Tăng Thượng Duyên tức là những điều kiện có tư liệu cho nhân duyên ví như phân bón và nước là tăng thượng duyên cho hạt lúa. Thứ ba là Sở Duyên Duyên tức là những điều kiện làm đối tượng nhận thức, thứ tư là Đẳng Vô Gián Duyên tức là sự liên tục không gián đoạn, cần thiết cho sự phát sinh trưởng thành và tồn tại. Luật nhân quả cần được quán sát và áp dụng theo nguyên tắc duyên sinh mới có thể gọi là luật nhân quả của Đạo Phật, theo đạo lý duyên sinh, một nhân đơn độc không bao giờ có khả năng sinh ra quả, và một nhân bao giờ cũng đóng vai trò quả, cho một nhân khác. Về giáo lý nghiệp báo hay nghiệp nhân quả báo của Đạo Phật đã được truyền vào nước ta rất sớm. Giáo lý này đương nhiên đã trở thành nếp sống tín ngưỡng hết sức sáng tỏ đối với người Việt Nam có hiểu biết, có suy nghĩ. Người ta biết lựa chọn ăn ở hiền lành, dù tối thiểu thì đó cũng là kết quả tự nhiên âm thầm của lý nghiệp báo, nó chẳng những thích hợp với giới bình dân mà còn ảnh huởng đến giới trí thức. Có thể nói mọi người dân Việt điều ảnh hưởng ít nhiều qua giáo lý này. Vì thế, lý nghiệp báo luân hồi đã in dấu đậm nét trong văn chương bình dân, trong văn học chữ nôm, chữ hán, từ xưa cho đến nay để dẫn dắt từng thế hệ con người biết soi sáng tâm trí mình vào lý nhân quả nghiệp báo mà hành động sao cho tốt đẹp đem lại hòa bình an vui cho con người. Thậm chí trẻ con mười tuổi cũng tự nhiên biết câu: "ác giả ác báo". Chúng phát biểu câu rất đúng hoàn cảnh sự việc xảy ra cho đối phương, hay "chạy trời không khỏi nắng". Mặt khác họ hiểu rằng nghiệp nhân không phải là định nghiệp mà có thể làm thay đổi, do đó họ tự biết sửa chữa, tu tập cải ác tùng thiện. Sống ở đời, đột nhiên những tai họa, biến cố xảy ra cho họ, thì họ nghĩ rằng kiếp trước mình vụng đường tu nên mới gặp khổ nạn này. Không than trời trách đất, cam chịu và tự cố gắng tu tỉnh để chuyển hóa dần ác nghiệp kia. Nguyễn Du đã thể hiện ý này trong truyện Kiều rằng: Cho hay muôn sự tại trời Trời kia đã bắt làm người có thân Bắt phong trần phải phong trần Cho thanh cao mới được phần thanh cao Hoặc: Có trời mà cũng có ta Tu là cội phúc, tình là dây oan Nếu ta nắm vững nguyên tắc nhân quả nghiệp báo như trên, thì chúng ta có thể chuyển nghiệp ngay trong hiện kiếp. Cái đích của việc chuyển nghiệp, tái tạo cá nhân là đến được trí tuệ tối hậu. Khởi đầu của việc chuyển nghiệp là bắt đầu thay đổi hành nghiệp thiện và ác từ ba nghiệp Thân, Khẩu và Y của chính mỗi cá nhân. Chứ không ngồi một chỗ tưởng tượng đến những kết quả tốt đẹp sẽ đến với mìn. Từ những hành nghiệp thiện, giảm bớt điều ác, dần dần ta sẽ chuyển hóa và tạo cho ta có một cuộc sống yên vui cho hiện tại và mai sau. * Về đạo lý: Đạo lý ảnh hưởng nhất là giáo lý từ bi, tinh thần hiếu hòa, hiếu sinh của phật giáo đã ảnh hưởng và thấm nhuần sâu sắc trong tâm hồn của người Việt. Đều này ta thấy rõ qua con người và tư tưởng của Nguyễn Trải (1380-1442), một nhà văn, nhà chính trị, nhà tư tưởng việt Nam kiệt xuất, ông đã khéo vận dụng đạo lý Từ Bi và biến nó thành đường lối chính trị nhân bản đem lại thành công và rất nổi tiếng trong lịch sử nước Việt. Ông nói điều đó trong Bình Ngô Đại Cáo rằng: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo Bằng cách: Lấy đại nghĩa để thắng hung tàn Đem chí nhân để thay cường bạo Cho nên khi đại thắng quân xâm lược, đối với tù binh nhà Minh, chúng ta không những không giết hại mà còn cấp cho thuyền bè, lương thực để họ về nước. Thần vũ chẳng giết hại Thuận lòng trời ta mở đất hiều sinh Tinh thần thương người như thể thương thân này đã biến thành ca dao tục ngữ rất phổ biến trong quần chúng Việt Nam như "lá lành đùm lá rách", hay: Nhiễu điều phủ lấy giá gương Người trong một nước phải thương nhau cùng Đó là những câu ca dao, tục ngữ mà bất cứ người Việt Nam nào cũng điều thấm nhuần và thuộc nằm lòng, nói lên lòng nhân ái vị tha của dân tộc Việt Nam. Ngoài đạo lý Từ Bi, người Việt còn chịu ảnh hưởng sâu sắc một đạo lý khác của đạo phật là đạo lý Tứ Ân, gồm ân cha mẹ, ân sư trưởng, ân quốc gia và ân chúng sanh. Đạo lý này được xây dựng theo một trình tự phù hợp với bước phát triển của tâm lý về tình cảm của dân tộc Việt. Tình thương ở mọi người bắt đầu từ thân đến xa, từ tình thương cha mẹ, họ hàng lan dần đến tình thương trong các mối quan hệ xã hội với thầy bạn, đồng bào quê hương đất nước và mở rộng đến quê hương cao cả đối với cuộc sống của nhân loại trên vũ trụ này. Đặc biệt trong đạo lý tứ ân, ta thấy ân cha mẹ là nổi bật và ảnh hưởng rất sâu đậm trong tình cảm và đạo lý của người Việt. Vì đạo phật rất chú trọng đến hiếu hạnh, và được Đức Phật đã thuyết giảng đề tài này trong nhiều kinh khác nhau như Kinh Báo Phụ Mẫu Ân, kinh Thai Cốt, kinh Hiếu Tử, kinh Đại Tập, kinh Nhẫn Nhục, kinh Vu Lan.. nhắc đến công lao dưỡng dục của cha mẹ, Phật dạy: "muôn việc ở thế gian, không gì hơn công ơn nuôi dưỡng lớn lao của cha mẹ" (Kinh Thai Cốt), hay kinh Nhẫn Nhục dạy: "cùng tốt điều thiện không gì hơn hiếu, cùng tốt điều ác không gì hơn bất hiếu". Bởi Phật Giáo đặc biệt chú trọng chữ hiếu như thế nên thích hợp với nếp sống đạo lý truyền thống của dân tộc Việt. Nhìn chung, đạo lý hiếu ân trong ý nghĩa mở rộng có cùng một đối tượng thực hiện là nhắm vào người thân, cha mẹ, đất nước, nhân dân , chúng sanh, vũ trụ, đó là môi trường sống của chúng sanh gồm cả mặt tâm linh nữa. Đạo lý Tứ Ân còn có chung cái động cơ thúc đẩy là Từ Bi, Hỷ Xã khiến cho ta sống hài hòa với xã hội, với thiên nhiên để tiến đến hạnh phúc chân thực và miên trường. Từ cơ sở tư tưởng triết học và đạo lý trên đã giúp cho Phật Giáo Việt Nam hình thành được một bản sắc đặc thù rất riêng biệt của nó tại Việt Nam, góp phần làm phong phú và đa dạng hóa nền văn hóa tinh thần của dân tộc Việt. b.Nh÷ng gi¸ trÞ cña phËt gi¸o: - PhËt gi¸o lµ mét t«n gi¸o; hay tÝn ng­ìng t«n gi¸o nh­ng trong ®ã hai yÕu tè t«n gi¸o vµ triÕt häc hßa quyÖn vµo nhau, lµm c¬ së luËn chøng cho nhau. ë ®©y, chóng ta chó ý nhiÒu h¬n tíi yÕu tè triÕt häc. VÒ mÆt nµy, PhËt gi¸o ®· cã ¶nh h­ëng lín tíi ph­¬ng ph¸p t­ duy cña mçi ng­êi. Trong ®ã cã nh÷ng gi¸ trÞ, ®ång thêi còng cã nh÷ng h¹n chÕ. H¬n tÊt c¶ c¸c häc thuyÕt kh¸c cña Ph­¬ng §«ng, PhËt gi¸o chó ý ®Õn mÆt ph¸t triÓn tù nhiªn cña con ng­êi, ®ã lµ sinh, l·o, bÖnh, tö. Bèn chÆng ®ã cña cuéc ®êi ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn tÊt yÕu cña c¬ thÓ con ng­êi, mµ nÕu ai ®ã nhËn thøc ®­îc th× sÏ kh«ng sî h·i tr­íc sù thay ®æi cña cuéc ®êi, thËm chÝ cßn b×nh th¶n, l¹c quan tr­íc c¸i chÕt. NhiÒu nhµ s­ trong thêi Lý - TrÇn ®· cã mét quan niÖm nh­ thÕ. - PhËt gi¸o nªu lªn quan ®iÓm " v« th­êng ", " v« ng· ". Quan ®iÓm “v« th­êng” nghÜa lµ v¹n vËt biÕn ®æi v« cïng theo chu tr×nh bÊt tËn: sinh- trô- dÞ- biÖt. Quan ®iÓm “v« ng·” cho r»ng v¹n vËt trong vò trô chØ lµ sù “gi¶ hîp” do héi ®ñ nh©n duyªn nªn thµnh ra “cã”. ë ®ã cho thÊy PhËt gi¸o nh×n sù vËt trong sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi liªn tôc, kh«ng cã g× lµ trô l¹i m·i m·i, kh«ng cã ai lµ tån t¹i m·i m·i. Tuy nhËn thøc ®ã chØ thÊy ®­îc c¸i biÕn ®æi mµ kh«ng thÊy ®­îc c¸i æn ®Þnh t­¬ng ®èi, chØ thÊy ®­îc c¸i vËn ®éng mµ kh«ng thÊy ®­îc c¸i h×nh thøc cña vËn ®éng, tuy dÔ ®i tíi chiÒu h­íng bi quan vµ th¸i ®é bu«ng xu«i, nh­ng mÆt kh¸c ph¶i thÊy nhËn thøc nh­ vËy lµ cã chiÒu s©u, lµ thÊy ®­îc mét ph­¬ng diÖn c¬ b¶n cña ph¸t triÓn sù vËt. - PhËt gi¸o ®Ò cËp ®Õn thuyÕt nh©n duyªn; ®Õn mèi quan hÖ nh©n qu¶, ®Õn viÖc xÐt sù vËt ph¶i tõ kÕt qu¶ t×m ra nguyªn nh©n vµ xem kÕt qu¶ nµy lµ nguyªn nh©n cña kÕt qu¶ kh¸c trong mèi quan hÖ kh¸c. - PhËt gi¸o ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ngò uÈn: (5 yÕu tè) héi tô l¹i lµ: s¾c (vËt chÊt), thô (c¶m gi¸c), t­ëng (Ên t­îng), hµnh (suy lý) vµ thøc (ý thøc) lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa nhËn thøc luËn s©u sa. Tuy ®èi t­îng cña nhËn thøc ®ã lµ t©m vµ tÝnh chÊt lµ duy t©m nh­ng ë trong qu¸ tr×nh ngò uÈn chøa ®ùng mét qu¸ tr×nh nhËn thøc gåm c¸c b­íc hîp lý: tõ sù vËt kh¸ch quan (vËt chÊt), con ng­êi c¶m thô ®­îc (c¶m gi¸c), suy nghÜ (Ên t­îng), råi ®em thùc hiÖn (hµnh) vµ cuèi cïng lµ hiÓu biÕt (ý thøc). ë ®©y, nÕu bãc bá c¸i v« thÇn bi ra, ta thÊy cã nh÷ng h¹t nh©n hîp lý cña vÊn ®Ò... - PhËt gi¸o ®Ò ra t­ t­ëng tõ bi b¸c ¸i; chñ tr­¬ng hØ x¶ cøu khæ cøu n¹n lµ nh÷ng t­ t­ëng g©y ®­îc xóc ®éng lßng ng­êi vµ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguån gèc cña lßng th­¬ng ng­êi, cña chñ nghÜa nh©n ®¹o. Tuy ë ®ã cã néi dung b¸o øng, cã t­ t­ëng nhÉn nhôc chÞu ®ùng vµ kh«ng ph©n biÖt b¹n thï, song viÖc lµm do t¸c ®éng cña t­ t­ëng trªn biÓu hiÖn mét sù quan t©m ®Õn con ng­êi, cøu vít con ng­êi. Ph¹m trï trung t©m trong triÕt häc nh©n sinh PhËt gi¸o lµ ph¹m trï “Tõ bi”. §©y lµ ph¹m trï trong triÕt häc PhËt gi¸o §¹i thõa. Néi dung c¬ b¶n cña ph¹m trï nµy lµ tinh thÇn bao dung gi÷a con ng­êi víi nhau còng nh­ víi mu«n loµi v« t×nh vµ h÷u t×nh. B¶n chÊt triÕt häc s©u xa cña ph¹m trï nµy lµ ph¹m trï “v« ng·” trong triÕt häc PhËt gi¸o cæ ®¹i Ên §é. §©y còng chÝnh lµ t­ t­ëng triÕt häc nh©n v¨n cña PhËt gi¸o. Tinh thÇn cøu ®é chóng sinh lµ mét tinh thÇn thùc tiÔn. Tinh thÇn ®ã lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu tõ sù gi¸c ngé tõ bi. Nh­ vËy, víi t­ t­ëng tõ bi, triÕt häc PhËt gi¸o ®· gãp phÇn t¹o dùng mét c¬ së lý luËn cho t­ t­ëng nh©n ¸i; t­ t­ëng nh©n ¸i nµy vèn ®· cã c¬ së hiÖn thùc tõ lÞch sö cè kÕt céng ®ång d©n téc. Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¸ trÞ mµ triÕt häc PhËt gi¸o dùa vµo thÕ giíi quan, nh©n sinh quan gãp phÇn lµm nªn nh÷ng yÕu tè cã ý nghÜa triÕt häc s©u sa trong ph­¬ng ph¸p t­ duy cña con ng­êi, ®ã lµ nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña PhËt gi¸o. c. Nh÷ng h¹n chÕ cña PhËt gi¸o: - H¹n chÕ lín nhÊt cña PhËt gi¸o lµ quan ®iÓm duy t©m thÇn bÝ: Quan ®iÓm nµy khiÕn ng­êi ta kh«ng h­íng vµo hiÖn thùc, mµ h­íng vµo nghiÖp, vµo qu¶ b¸o, vµo thÇn linh ®Ó mong ®­îc phï hé, ®é tr×. Vµ mét khi t­ duy nh­ vËy th× kh«ng cÇn g× ®Õn sù t×m tßi vµ kh¸m ph¸, s¸ng t¹o vµ hµnh ®éng. - PhËt gi¸o chØ thÊy c¸ nh©n con ng­êi mµ kh«ng thÊy x· héi con ng­êi, chØ thÊy con ng­êi nãi chung mµ kh«ng thÊy con ng­êi thuéc c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng nhau trong x· héi tr­íc ®©y, kh«ng thõa nhËn sù ®Êu tranh giai cÊp trong x· héi. Do ®ã, kh«ng thÊy ®­îc nguyªn nh©n x· héi ®­a ®Õn sù khæ ¶i cña con ng­êi, kh«ng thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i ®Êu tranh chèng ¸p bøc, bãc lét v× thÕ quan niÖn tõ bi, b¸c ¸i trong mét sè tr­êng hîp bÊt lîi cho sù ®Êu tranh gi¶i phãng giai cÊp, chèng ¸p bøc. - PhËt gi¸o kh«ng bµn tíi lÜnh vùc chÝnh trÞ; v× thÕ mçi khi nhµ s­ b­íc sang lÜnh vùc chÝnh trÞ - x· héi, hä ph¶i sö dông c¸c t­ t­ëng cña nhµ Nho hay L·o - trang. Nhµ s­ Viªn Th«ng cho r»ng: "Lßng d©n lµ gèc trÞ lo¹n", trong ®ã "lßng d©n" lµ kh¸i niÖm vµ t­ tr­ëng cña nhµ nho; hoÆc nhµ s­ §ç Ph¸p ThuËn nãi: "V« vi c­ diÖn c¸c, xø xø tøc ®ao binh" (nÕu ®­êng lèi v« vi ngù trÞ trong triÒu ®×nh, th× n¬i n¬i sÏ t¾t chiÕn tranh) trong ®ã " v« vi" lµ kh¸i niÖm cña L·o - Trang, mÆc dï kh¸i niÖm ®ã ®· ®­îc gi¶i thÝch theo quan niÖm nhµ PhËt. - ë ViÖt Nam bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp, PhËt gi¸o còng cßn nh÷ng mÆt tån t¹i. Tr×nh ®é v¨n hãa nãi chung vµ viÖc tu häc gi¸o lý cßn nhiÒu h¹n chÕ. §éi ngò t¨ng ni am hiÓu kinh ph¸p ch­a nhiÒu. Sè l­îng t¨ng ni cßn thiÕu vµ cßn yÕu. Mét vµi n¬i trong c¸c chøc s¾c vµ Ban trÞ sù PhËt gi¸o TØnh, thµnh thiÕu sù g¾n bã gi¸o lý gi÷a c¸c s¬n m«n, ph¸p ph¸i thiÕu ®oµn kÕt vµ thèng nhÊt trong ho¹t ®éng cña gi¸o héi. ë vµi chïa diÔn ra kh«ng Ýt c¸c tÖ n¹n mª tÝn... 3. V× sao ë n­íc ta hiÖn nay ®¹o PhËt cã xu h­íng ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn? PhËt gi¸o ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu h­íng ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµ do nh÷ng nguyªn nh©n sau: - Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ®­îc thèng nhÊt thµnh lËp n¨m 1981 tõ c¸c tæ chøc hÖ PhËt gi¸o trong c¶ n­íc. HiÖn nay sè tÝn ®å phËt gi¸o kho¶ng 7,6 triÖu ng­êi víi 21 ngµn chøc s¾c vµ tu hµnh, 14 ngµn n¬i thê tù. §a sè chøc s¾c tÝn ®å phËt gi¸o tiÕp tôc ph¸t huy truyÒn thèng yªu n­íc, g¾n bã víi d©n téc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch Nhµ n­íc theo ph­¬ng ch©m “§¹o ph¸p-d©n téc-chñ nghÜa x· héi”. GÇn ®©y, PhËt gi¸o b¾t ®Çu chó ý ®Õn viÖc n©ng cao hiÓu biÕt cho c¸c t¨ng ni vµ c¸c tÝn ®å b»ng c¸c líp häc, in Ên c¸c lo¹i s¸ch, tham gia vµo c¸c c«ng t¸c x· héi tõ thiÖn...vµ vµo c¶ c¸c c«ng viÖc cña Nhµ n­íc, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng víi t­ c¸ch lµ §¹i biÓu quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n, ñy viªn Héi ®ång nh©n c¸c cÊp. PhËp gi¸o còng gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi÷ g×n truyÒn thèng v¨n hãa, ®¹o ®øc cña d©n téc vµ sù lµnh m¹nh cña x· héi. - Tõ nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o trªn ®©y chóng ta thÊy ®­îc PhËt gi¸o còng cã nh÷ng h¹t nh©n tÝch cùc cña nã. §ã lµ gi¸ trÞ t­ t­ëng, tinh thÇn, tõ bi b¸c ¸i, triÕt häc nh©n sinh PhËt gi¸o. Tõ ®ã triÕt häc PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· gãp phÇn t¹o dùng mét t­ t­ëng nh©n ¸i ViÖt Nam. - C¸c quan ®iÓm “v« th­êng”, “v« ng·” hay “ngò uÈn” cña PhËt gi¸o Ýt nhiÒu cã yÕu tè duy vËt víi nh÷ng t­ t­ëng biÖn chøng s©u s¾c. Tuy nhiªn, xÐt vÒ tæng thÓ vµ c¬ b¶n, ®ã vÉn lµ thÕ giíi quan duy t©m.. - PhËt gi¸o lµ mét t«n gi¸o lµ tÝn ng­ìng t«n gi¸o, mµ §¶ng ta chñ tr­¬ng tù do tÝn ng­ìng, nh­ lêi Chñ tÞch Quèc héi NguyÔn Phó Träng nãi: “§¶ng vµ Nhµ n­íc lu«n t«n träng quyÒn tù do tÝn ng­ìng theo ph¸p luËt vµ lu«n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c t¨ng ni, phËt tö tiÕp tôc lµm tèt h¬n n÷a vai trß c«ng d©n, tÝch cùc ®Êu tranh víi c¸c thÕ lùc thiÕu thiÖn chÝ trong vµ ngoµi n­íc” tù do t«n gi¸o còng nh­ quyÒn ®­îc sèng ®­îc m­u cÇu h¹nh phóc cña mçi con ng­êi. Nh©n d©n ta ngµy nay lu«n mong muèn tÝn ng­ìng t«n gi¸o cña m×nh, mong muèn ®­îc tÜnh t©m n¬i cöa phËt nh­ lµ ®êi sèng t©m linh, tinh thÇn khi cuéc sèng th­êng ngµy mÖt mái vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt d­íi t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - VÒ mÆt v¨n hãa x· héi; ®øng tr­íc xu thÕ ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng hãa nÒn kinh tÕ quèc tÕ, héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th× PhËt gi¸o kh«ng tr¸nh khái t¸c ®éng mÆt tr¸i cña xu h­íng ®ã. PhËt gi¸o cã thÓ xem nh­ mét phÇn v¨n hãa d©n téc, mµ nÒn v¨n hãa n­íc ta lµ nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc do ®ã cÇn ph¶i kh«i phôc vµ ph¸t triÓn PhËt gi¸o. Tõ ®ã héi nhËp quèc tÕ, qu¶ng b¸ h×nh ¶nh ®Êt n­íc con ng­êi ViÖt Nam víi b¹n bÌ quèc tÕ phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. - PhËt gi¸o ®­îc kh«i phôc nhanh vÒ sè l­îng; nh­ t¨ng ni phËt tö cã xu h­íng t¨ng, ®×nh chïa lu«n ®­îc quan t©m t«n t¹o, trïng tu, s÷a ch÷a...gÇn ®©y §¶ng vµ ChÝnh phñ lu«n quan t©m chó träng ph¸t triÓn ®¹o PhËt nh­ trung ­¬ng Héi PhËt gi¸o ë HuÕ, ®Æc biÖt lµ Häc viÖn PhËt gi¸o s¾p ®­îc x©y dùng ë Sãc S¬n - Hµ Néi. §ã còng lµ ®¸p øng lßng mong mái cña nh©n d©n, cña t¨ng ni phËt tö bèn ph­¬ng vÒ tù do tÝn ng­ìng t«n gi¸o. Trªn c¬ së ®ã x©y dùng mét ®Êt n­íc tù do Êm no h¹nh phóc, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. - Trªn c¬ së nhËn thøc ®­îc gi¸ trÞ lý luËn vµ thÕ giíi quan cña PhËt gi¸o th× t«n gi¸o nãi chung vµ PhËt gi¸o nãi riªng lu«n mang tÝnh nh¹y c¶m cña x· héi, dÔ m¾c ph¶i duy t©m, bi quan, hiÓu sai lÖch l¹c ®­êng lèi chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch cña §¶ng. Ngµy nay tr­íc diÔn biÕn hßa b×nh diÔn ra phøc t¹p, c¸c thÕ lùc thï ®Þch lu«n t×m c¸ch chèng ph¸ Nhµ n­íc ta th× t«n gi¸o trong ®ã cã PhËt gi¸o lµ nh÷ng ®èi t­îng thÕ lùc thï ®Þch lùa chän ®Ó tuyªn truyÒn chèng ph¸ Nhµ n­íc. §øng tr­íc bèi c¶nh Êy Nhµ n­íc quan t©m ®óng mùc ®Õn kh«i phôc vµ ph¸t triÓn PhËt gi¸o lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan, t«n träng tù do t«n gi¸o cña nh©n d©n, nh­ng ph¶i trong khu«n khæ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. III. PhÇn kÕt luËn PhËt gi¸o lµ mét t«n gi¸o. V× vËy nã cã nh÷ng thiÕu sãt, nh÷ng tiªu cùc vÒ mÆt khoa häc vµ nh©n sinh quan. Song víi th¸i ®é kh¸ch quan, chóng ta cÇn nhËn thøc râ nh÷ng yÕu tè tÝch cùc trong t­ t­ëng PhËt gi¸o. Trong lÞch sö vµ cho ®Õn ngµy nay, PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o duy nhÊt chèng l¹i thÇn quyÒn. Trong nh÷ng t­ t­ëng cña nã cã nh÷ng yÕu tè duy vËt vµ biÖn chøng. §¹o PhËt lµ tiÕng nãi chèng chÕ ®é ®¼ng cÊp kh¾c nghiÖt, tè c¸o bÊt c«ng, ®ßi tù do t­ t­ëng vµ b×nh ®¼ng x· héi; nãi lªn kh¸t väng gi¶i tho¸t con ng­êi khái nh÷ng bi kÞch cña cuéc ®êi. §¹o PhËt nªu cao thiÖn t©m, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i cho mäi ng­êi nh­ lµ nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc c¬ b¶n cña ®êi sèng x· héi... Cã thÓ nãi kh¸i qu¸t t­ t­ëng triÕt häc PhËt gi¸o ViÖt Nam ë hai bé phËn cÊu thµnh lµ Siªu h×nh häc vµ Nh©n sinh quan.Nh÷ng triÕt lý trong bé phËn siªu h×nh häc lµ líp t­ t­ëng triÕt häc ë chiÒu s©u, trë thµnh néi dung c¨n b¶n trong t­ t­ëng triÕt häc cña c¸c trÝ thøc thêi Lý- TrÇn.Ph¹m trï trong trung t©m trong triÕt häc nhËn sinh PhËt gi¸o ViÖt Nam lµ ph¹m trï “Tõ bi”.§©y lµ ph¹m trï c¬ b¶n trong triÕt häc PhËt gi¸o §¹i thõa. §©y còng chÝnh lµ t­ t­ëng triÕt häc nh©n v¨n cña PhËt gi¸o. Tinh thÇn cøu ®é chóng sinh lµ mét tinh thÇn thùc tiÔn. Tinh thÇn ®ã lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu tõ sù gi¸c ngé tõ bi. Nh­ vËy,víi t­ t­ëng tõ bi, triÕt häc PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· gãp phÇn t¹o dùng mét c¬ së lÝ luËn cho t­ t­ëng nh©n ¸i ViÖt Nam; t­ t­ëng nµy vèn ®· cã c¬ së hiÖn thùc tõ lÞch sö cè kÕt céng ®ång d©n téc. Do thêi gian vµ l­îng kiÕn thøc cßn khiªm tèn nªn bµi tiÓu luËn nµy cßn cã thÓ cã nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy mong thÇy (c«), b¹n ®äc gãp nh÷ng ý kiÕn cho bµi viÕt ®­îc hoµn chØnh h¬n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !!! Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh triÕt häc (Dïng cho häc viªn cao häc vµ nghiªn cøu sinh kh«ng thuéc chuyªn ngµnh TriÕt häc) – Nhµ xuÊt b¶n lý luËn chÝnh trÞ. 2. T¹p chÝ triÕt häc – NguyÔn H÷u V­îng (21/06/2007): Trang web www.chungta.com. 3. NguyÔn Phó Träng – T¹p chÝ céng s¶n ( sè 31, 11/2003 ) 4. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX,X 5. Mét sè tµi liÖu tham kh¶o kh¸c. môc lôc Bµi KiÓm tra: M«n triÕt häc M¸c-Lªnin §Ò tµi: “Ph©n tÝch nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña phËt gi¸o? V× sao ë n­íc ta hiÖn nay ®¹o PhËt cã xu h­íng ®­îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn”. ._.