Phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam

ức cần thiết, đặc biệt là trong giai đoạn kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Bởi vì, khi chuyển sang nền kinh tế thị trường hàng loạt các vấn đề thuộc lĩnh vực phân phối (chẳng hạn như phân phối thu nhập) sao cho phù hợp với nguyên lý kinh tế thị trường cũng như sự tác động của chúng tới sự phát triển kinh tế xã hội đòi hỏi phải có tư duy mới, khoa học hơn trong việc nhìn nhận, đánh giá và đưa ra các quyết định thuộc về lĩnh vực phân phối. Giải quyết tốt vấn đề phân phối sẽ tạo ra động lực to lớn làm thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển ổn định của nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên, đây là một vấn đề xã hội lớn lao mà trong phạm vi của vài viết này không thể giải quyết một cách trọn vẹn được. ở đây chúng ta sẽ chỉ nghiên cứu những vấn đề cơ bản nhất về phân phối nhằm mục đích sử dụng có hiệu quả những quan hệ phân phối trong nền kinh tế thị trường của nước ta hiện nay. Về cơ bản, bài viết này sẽ gồm những phần sau: Phần I: Lý luận chung về phân phối. Phần II :Thực trạng phân phối thu nhập ở Việt Nam trong thời gian qua. ở phần này, thông qua việc nghiên cứu các hình thức phân phối và các hình thức thu nhập, chúng ta sẽ thấy được thực trạng phân phối ở nước ta trong thời gian qua. Em xin chân thành cám ơn sự hướng dẫn của thầy đã giúp em có thể hoàn thành bài đề án này. Hà nội tháng 12 năm 2004. Sinh viên Đỗ Thị Phương Linh  Phần I: lý luận chung về phân phối. I/Lí luận của chủ nghĩa mác-lênin về phân phối: 1. Bản chất của phân phối: Trước hết, chúng ta hãy cùng làm rõ bản chất của phân phối. Khi xem xét hoạt động kinh tế của xã hội, chúng ta thấy rằng trong xã hội luôn tồn tại mối quan hệ giữa người sản xuất vầ sản phẩm. Với nền kinh tế hàng hoá, người sản xuất không trở thành chủ sở hữu của sản phẩm đó ngay lập tức. "Phân phối xen vào gữa người sản xuất và sản phẩm, thông qua những quy luật xã hội, phân phối quy định phần dành cho người sẩn xuất trong khối sản phẩm, do đó, phân phối xen vào giữa sản xuất và tiêu dùng", Các mác. Tuy nhiên, phân phối không phải là một lĩnh vực độc lập mà phân phối là sản phẩm của sản xuất không phải chỉ về mặt nội dung, vì nếu không có sản xuất thì người ta sẽ phân phối cái gì, phân phối như thế nào, mà còn về cả mặt hình thức, vì phương thức tham gia vào sản xuất của con người sẽ quyết định hình thái đặc thù của phân phối. Trong lịch sử đã có những nhà kinh tế chính trị học xem phân phối như là một nhân tố có trước sản xuất bởi vì khi xem xét sự phân phối trong xã hội: với mỗi cá nhân, địa vị của họ do sự phân phối từ trước để lại; còn khi xét chung về mặt xã hội, phân phối biểu hiện ra là phân phối sản phẩm nên dường như không liên quan đến sản xuất, độc lập với sản xuất. Nhưng trước khi là phân phối sản phẩm thì phân phối là: phân phối công cụ sản xuất, phân phối các thành viên lao động; rõ ràng phân phối sản phẩm chỉ là kết quả của sự phân phối này, mà sự phân phối này thì đã bao hàm trong sản xuất. Qua đây, chúng ta khẳng định phân phối là sản phẩm của sản xuất. Do vậy, nó bị chi phối bởi phương thức sản xuất. Mỗi hình thái phân phối tồn tại và biến đi cùng lúc với phương thức sản xuất đã sinh ra nó. Tuy vậy, phân phối không phải chỉ đơn thuần là một kết quả tiêu cực của sản xuất và trao đổi. Nó cũng tác động lại mạnh mẽ như thế đến cả sản xuất lẫn trao đổi. Bởi vì bất cứ phương thức sản xuất mới nào và bất cứ hình thức trao đổi mới nào, lúc đầu không những bị những hình thức cũ và những thiết chế chính trị ấy ngăn trở, mà còn bị phương thức phân phối cũ ngăn trở nữa.Một phương thức sản xuất nhất định càng linh hoạt bao nhiêu, càng dễ phát triển bao nhiêu thì sự phân phối càng chóng đạt tới trình độ thoát khỏi ngay chính những điều kiện đã đẻ ra nó và càng trở nên mâu thuẫn với phương thức sản xuất, trao đổi cũ bấy nhiêu. Ví dụ như trong chủ nghĩa tư bản, sự tồn tại của nó chưa bao lâu, nhất là từ khi có đại công nghiệp, tức là mới chưa đầy một trăm năm, mà trong thời gian ngắn ngủi đó, nó đã đẻ ra những mâu thuẫn trong sự phân phối- một đằng là sự tập trung tư bản với khối lượng của cải khổng lồ vào tay một số ít người trong xã hội, còn phía bên kia là phần lớn quần chúng lao động không có tài sản. Với mâu thuẫn này tất yếu sẽ đưa nền sản xuất tư bản chủ nghĩa đến chỗ diệt vong. 2. Vai trò của phân phối trong nền sản xuất xã hội: Phân phối là một phạm trù kinh tế trừu tượng. Do đó, để nghiên cứu về quan hệ phân phối cũng như để thấy được vai trò của nó thì ta phải thông qua các hình thức biểu hiện của phân phối. Khi bàn về vai trò của phân phối trong nền sản xuất xã hội, F.Ănghen cho rằng: "sự phân phối chừng nào mà còn bị những lý do thuần tuý kinh tế chi phối, thì nó sẽ được điều tiết bởi lợi ích của sản xuất, rằng sản xuất sẽ được thuận lợi trên hết trong mọi phương thức phân phối mà mọi thành viên trong xã hội có thể phát triển , duy trì và thực hành những năng khiếu của họ một cách toàn diện nhất". Chúng ta biết rằng, trong mỗi hình thái kinh tế xã hội đều bao gồm một hệ thống phức tạp các lợi ích.”Lợi ích kinh tế là những quan hệ kinh tế phản ánh những nhu cầu, những động cơ khách quan về sự hoạt động của các giai cấp, những nhóm xã hội hay của từng người lao động riêng biệt, do quan hệ sản xuất quyết định", (định nghĩa lợi ích kinh tế, giáo trình kinh tế chính trị). Là hình thức biểu hiện của quan hệ kinh tế và quy luật kinh tế trong một phương thức sản xuất nhất định, do tính chất của quan hệ sản xuất quyết định. Tính giai cấp ảnh hưởng rất sâu sắc và chi phối mạnh mẽ tới hệ thống lợi ích trong xã hội.Lợi ích kinh tế có vai trò là động lực mạnh mẽ đối với nền kinh tế. ở một mức độ sâu hơn, tức là khi phương thức sản xuất còn là bình thường đối với xã hội thì nói chung người ta vẫn bằng lòng với sự phân phối đó của xã hội. Và chỉ khi nào phương thức sản xuất đó đã đi vào giai đoạn thoái trào của nó, sự phân phối trở nên ngày càng chênh lệch thêm, bất công ngày càng sâu sắc thêm. Chủ nghĩa tư bản cũng vậy, càng phát triển, mâu thuẫn về lợi ích giữa các giai cấp trong lòng nó càng sâu sắc mà bản thân nó không thể nào khắc phục nổi. Do đó, tất yếu sẽ dẫn đến sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản để nhường chỗ cho một hình thái xã hội mới cao hơn, xã hội xã hội chủ nghĩa. Do vậy, quan hệ phân phối muốn phát huy được vai trò động lực của mình thì phải khuyến khích được các giai cấp, tầng lớp hoạt động tích cực, tức là phải đảm bảo lợi ích kinh tế cho họ. Tuy nhiên, các giai cấp, tầng lớp phải thống nhất ở lợi ích chung của toàn xã hội. Có như vậy, xã hội mới phát triển lành mạnh theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 3. Cơ sở kinh tế của sự phân phối: Khi tìm hiểu cơ sở kinh tế của sự phân phối, chúng ta nghĩ ngay đến việc phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cá nhân mỗi thành viên trong xã hội. Phân phối bao hàm cả phân phối cho sản xuất được xem như là yếu tố của sản xuất còn phân phối cho tiêu dùng xem là kết quả của quá trình sản xuất. Để quá trình tái sản xuất và tái sản xuất mở rộng được diễn ra không ngừng, tổng sản phẩm sản xuất ra không thể phân phối ngay cho mọi người. Trong một xã hội phát triển với nền sản xuất lớn thì một bộ phận của tổng sản phẩm xã hội phải dùng để bù đắp những khoản chi phí, dự phòng,,tích luỹ…phần còn lại mới dành cho tiêu dùng .Theo C.Mác,phần trích ra đó bao gồm: Phần bù đắp những tư liệu sản xuất Phần để mở rộng sản xuất Lập quỹ dự trữ đề phòng khi tai nạn bất ngờ. Chung ta thừa nhận phần trích này là một điều tất yếu về kinh tế,vì khôI phục vàmở rộng sản xuất là để đáp ứng nhu càu ngày càng tăng của xã hội.Phần còn lại của tổng sản phẫmã hội sẽ dành cho tiêu dùng .Nhưng trước khi phân phối trực tiếp cho cá nhân,còn phảI trích một phần để : Chi phí về quản lý hành chínhvà tổ chức ,bảo vệ Tổ quốc. Mở rộng các sự nghiệp phúc lợi công cộng và cứu tế xã hội. Sau đó ,phần còn lại sẽ được trực tiếp phân phồi cho tiêu dùng cá nhân của nhưng người làm việc trong nền sản xuất xã hộiphù hợp với số lượng và chất lượng của lao động cũng như số lượng vốn và tàI sản mà họ đã đóng góp vào quá trình sản xuất *Nhận xét chung: Phân phối trong chủ nghĩa tư bản ,chúng ta thấy đó thưc sự là một hình thức phân phối bấy bình đẳng do quan hệ giai cấp tạo nên.Lực lượng sản xuất càng phát triển, tự nó sẽ ý thức được sứ mệnh lịch sử của mình trong việc đập tan quan hệ sản xuất đã lỗi thời và xây dựng nên một hình thái xã hội mới công bằng hơn. II/ Quan hệ phân phối trong chủ nghĩa cộng sản: Trong xã hội nguyên thuỷ, cuộc sống bầy đàn và sự phân chia sản phẩm lao động bình đẳng là nét đặc trưng tiêu biểu;phân phối là đối tượng duy nhất của kinh tế chính trị học. Hình thái phân phối là biểu hiện rõ nhất ghi lại các nhân tố của sản xuất trong một xã hội nhất định. Chủ nghĩa xã hội đối lập mình với chủ nghĩa tư bản cũng lấy quan hệ phân phối làm điểm trọng yếu. Và sau đây, chúng ta hãy cùng nghiên cứu quan hệ phân phối trong xã hội xã hội chủ nghĩa để thấy được sự khác biệt của nó với chủ nghĩa tư bản. *Các hình thức phân phối trong chủ nghĩa cộng sản: Chủ nghĩa cộng sản, theo quan điểm của Mác, là hình thái xã hội cao hơn chủ nghĩa tư bản. Tuy nhiên, "đó không phải là một xã hội đã phát triển trên những cơ sở riêng của nó, mà trái lại, là một xã hội cộng sản vừa mới từ xã hội tư bản thoát ra; vì vậy, về mọi mặt kinh tế, đạo đức, trí tuệ, xã hội ấy còn mang những dấu vết của xã hội cũ, xã hội đã đẻ ra nó",Các Mác. Mác gọi đó là giai đoạn đầu hay giai đoạn thấp của xã hội cộng sản. Mác thừa nhận không thể thực hiện được công bằng và bình đẳng trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản. Về mặt của cải, vẫn còn chênh lệch, mà những chênh lệch này là bất công. Tuy nhiên, sẽ không còn tình trạng người bóc lột người vì không còn ai được chiếm hữu tư liệu sản xuất, đất đai làm của riêng. Để đạt được điều này, vẫn cần có Nhà nước để vừa bảo vệ chế độ công hữu về tư liệu sản xuất vừa bảo vệ quyền bình đẳng về lao động và bình đẳng trong việc phân chia các sản phẩm. Mác nói:" trong giai đoạn cao của xã hội cộng sản, khi mà con người không còn phụ thuộc một cách nô lệ vào sự phân công nữa, và sự đối lập giữa lao động trí óc với lao động chân tay cũng theo đó mà không còn nữa; khi mà lao động sẽ không phải chỉ là một phương tiện để sinh sống nữa, mà tự nó sẽ biến thành một nhu cầu bậc nhất cho đời sống; khi mà lực lượng sản xuất cũng đã tăng lên cùng với sự phát triển toàn diện của các cá nhân và tất cả những nguồn tài phú công cộng đều tuôn ra dồi dào, thì chỉ khi đó người ta mới có thể hoàn toàn vượt khỏi giới hạn chật hẹp của pháp quyền tư sản và xã hội mới có thể ghi trên là cờ của mình:"Làm hết năng lực, hưởng theo nhu cầu!". Trên đây chúng ta đã phân tích hai giai đoạn của hình thái xã hội cộng sản đó là xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Để từ đây chúng ta sẽ nghiên cứu về phân phối trong giai đoạn của nước ta hiện nay.  Phần II: Thực trạng phân phối thu nhập ở vịêt nam trong thời gian qua I. Quan hệ phân phối trong thời kỳ quá độ ở nước ta hiện nay: Nước ta chủ trương xây dựng chủ nghĩa xã hội theo quan điểm của Mác. Sự phức tạp của thời kỳ quá độ thể hiện ở chỗ tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, mâu thuẫn nhau về lợi ích. Chính vì vậy mà việc quản lý nền kinh tế càng trở nên khó khăn hơn. Vì vậy, nếu biết sử dụng đúng quan hệ phân phối sẽ tạo ra động lực to lớn không những làm phát triển nền kinh tế mà còn tạo ra được sự công bằng hơn trong xã hội. Tuy nhiên, ta cũng phải rất thận trọng vì nếu sử dụng không đúng đắn sẽ có thể gây ra những hậu quả nguy hại cho xã hội, làm ảnh hưởng tới con đường cách mạng của đất nước. * Phân phối phải đảm bảo nguyên tắc công bằng: Trong điều kiện của đất nước ta hiện nay, khi mà nhân dân lao động đã được giải phóng. Tuy vậy, chúng ta phải hiểu cho thấu đáo thế nào là "phân phối công bằng". Chúng ta phải hiểu rằng cái xã hội mà ta đang xét là xã hội chủ nghĩa nhưng không phải ở giai đoạn cao trên những cơ sở của chính nó, mà là một xã hội vừa thoát thai từ xã hội tư bản. Với điều kiện xã hội như vậy thì sự công bằng chỉ nên thực hiện ở mức trả đúng, trả đủ cho người lao động căn cứ vào sự cống hiến của anh ta cho xã hội ( sau khi đã trừ đi những khoản chi phí, đóng góp nhất định). II/ Phương hướng cơ bản về phân phối trong thời kỳ quá độ: Trong tình hình khả năng và trình độ sản xuất còn quá thấp, nền kinh tế xã hội đang vấp phải vô vàn khó khăn, Đảng và nhà nước ta vẫn khẳng định: "phân phối phải nhằm ổn định và tiến lên từng bước cải thiện đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân, phải thể hiện ngay tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội, cố gắng phấn đấu bảo đảm công bằng và hợp lý". 1/ Phân phối bảo đảm hình thành cơ cấu kinh tế mới: Đi lên chủ nghĩa xã hội từ một nền nông nghiệp lạc hậu, tiểu thủ công nghiệp yếu kém, quan hệ phân phối phải có nhiệm vụ để hình thành một cơ cấu kinh tế mới, hiện đại sao cho phát huy được mọi tiềm lực kinh tế trong nước. Về chiều rộng, quan hệ phân phối mà nước ta xây dựng cho phép các hình thức phân phối (phân phối theo lao động; phân phối theo tài sản, vốn; phân phối ngoài thù lao lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội) phát triển bình đẳng với nhau. Các hình thức khác vẫn được duy trì do nó phù hợp đặc điểm của thời kỳ quá độ và thực hiện nó cũng có tác dụng thúc đẩy nền kinh tế phát triển. 2/ Kết hợp khuyến khích lợi ích vật chất với giáo dục chính trị trong phân phối: Lênin đã chỉ: "phải xây dựng mọi ngành kinh tế quốc dân quan trọng trên cơ sở sự quan tâm thiết thân của cá nhân". Trước hết phải biết sử dụng nguyên tắc lợi ích vật chất để tác động thật tốt. Nguyên tắc đó không chỉ thể hiện ở chỗ có thu nhập thích đáng với kết quả lao động và hoạt động kinh doanh mà còn phải thể hiện rõ ở việc tự chịu trách nhiệm vật chất, có thưởng phạt công minh. ý thức tư tưởng xã hội cũ để lại trong văn hoá mới, hệ tư tưởng mới đòi hỏi phải có quan tâm và thời gian. Do đó, giáo dục chính trị tư tưởng cần tiến hành thường xuyên và lâu dài mà trước tiên là phải làm cho mọi người nhận rõ nghĩa vụ, quyền lợi, trách nhiệm lao động. III/ Các hình thức phân phối cơ bản của nước ta hiện nay: Với mục đích về xây dựng một chế độ xã hội thực sự công bằng do nhân dân lao động làm chủ, đồng thời, do những đặc điểm của thời kỳ quá độ, nước ta có các hình thức phân phối sau: Thứ nhất, phân phối theo lao động. Thứ hai, phân phối theo tài sản hay vốn và những đóng góp khác. Thứ ba, phân phối ngoài thù lao lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội. Phân phối theo lao động là cách chủ yếu, vì nó là thành quả của lao động, tác động trực tiếp vào tính cực của lao động xã hội. Bên cạnh đó, phân phối ngoài thù lao lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội ngày càng trở nên quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội.Các hình thức phân phối theo tài sản, vốn và các đóng góp khác trong giai đoạn hiện nay cũng trở thành một tất yếu, hợp quy luật. Để hiểu rõ hơn, sau đây, chúng ta sẽ lần lượt nghiên cứu từng hình thức phân phối. 1/ Phân phối theo lao động: *Tính tất yếu khách quan của quy luật phân phối theo lao động: Chủ nghĩa xã hội là một hình thức xã hội cao hơn, công bằng hơn chủ nghĩa tư bản . Cá nhân khi đó muốn sử dụng "thu nhập" của mình như thế nào cũng được. Xã hội như vậy thì việc tái sản xuất cũng rất khó thực hiện chứ chưa nói đến tái sản xuất mở rộng. Đối với thời kỳ quá độ của nước ta hiện nay, việc thực hiện phân phối theo lao động là thích hợp nhất với các thành phần kinh tế dựa trên chế độ sở hữu công hữu về tư liệu sản xuất. Đối với thành phần này, phân phối theo lao động là một tất yếu, bởi nhiều nguyên nhân: - Do dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất nên chế độ người bóc lột người không còn nữa. Quyền làm chủ của người lao động được xác lập. Lao động đang trở thành cơ sở quyết định địa vị xã hội và phúc lợi vật chất của mỗi người. Vì thế mà phân phối theo lao động là phù hợp với quan hệ sản xuất của thành phần kinh tế này. - Tuy nhiên, trong thời kỳ này vẫn còn có sự khác biệt giữa các loại lao động như lao động trí óc, lao động chân tay, lao động phức tạp, lao động giản đơn... Do vậy, cần phải dựa vào số lượng và chất lượng của lao động để phân phối. - Trong điều kiện còn khó khăn của nước ta hiện nay, nền kinh tế chưa thể đạt mức phân phối theo nhu cầu. Trong điều kiện đó, để phân phối công bằng phải dựa vào lao động của mỗi người. Mặt khác, lao động chưa trở thành "nhu cầu bậc nhất của con người" mà còn là "phương kế sinh nhai" của mỗi người. Trong tình hình đó thì phân phối theo lao động là phù hợp với điều kiện đất nước. Qua đây chúng ta thấy rằng phân phối theo lao động là phù hợp với chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, phù hợp với trạng thái sản xuất và trình độ phát triển kinh tế của đất nước. Chính vì vậy việc thực hiện phân phối theo lao động có tác dụng thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển. Bởi vì thực hiện tốt phân phối theo lao động có nhiều tác dụng to lớn đối với xã hội và bản thân người lao động. Một là, nó đáp ứng được đòi hỏi cấp bách về "công bằng xã hội" đang đặt ra ở nước ta, nó kết hợp chặt chẽ giữa lợi ích của sản xuất xã hội và lợi ích của từng cá nhân người lao động. Hai là, nó khuyến khích người lao động đi phát huy mọi năng lực của bản thân vào trong sản xuất Ba là, tạo điều kiện cho việc phân bổ và sử dụng nguồn sức lao động được ổn định trong cả nước, đảm bảo cho sản xuất xã hội phát triển cân đối và có kế hoạch. Bốn là, góp phần giáo dục quan điểm, thái độ, kỷ luật lao động với mỗi thành viên xã hội . 2/ Phân phối theo tài sản hay vốn và những đóng góp khác: Trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội, nền kinh tế tồn tại nhiều thành phần .Chúng ta đảm bảo nguyên tắc lấy phân phối theo lao động làm chính nhưng đồng thời sử dụng các hình thức phân phối khác, miễn là nó phù hợp với tình trạng nền kinh tế của đất nước và thực hiện nó có tác dụng tốt cho sự phát triển kinh tế xã hội cũng như phù hợp với lợi ích người lao động; người lao động bằng lòng chấp nhận nó. Điều này thể hiện ở hình thức phân phối theo tài sản, vốn, những đóng góp khác... Đây là hình thức phân phối thích hợp với điều kiện của đất nước ta trong giai đoạn quá độ. Để sử dụng nguồn vốn này, chúng ta không thể sử dụng cách chính sách áp đặt như trưng thu, đóng góp cổ phần một cách bình quân. Những biện pháp đó chỉ làm suy yếu lực lượng sản xuất xã hội. 3/ phân phối ngoài thù lao lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội: Bên cạnh phân phối theo lao động và phân phối theo tài sản, vốn được xem như những tất yếu khách quan trong thời kỳ quá độ của đất nước, để đảm bảo công bằng xã hội, nhất là đối với những người thiệt thòi trong xã hội, thì phân phối ngoài thù lao lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội là hết sức cần thiết Mặc dù đây chưa phải là phân phối theo nhu cầu như trong giai đoạn cao trong chủ nghĩa cộng sản nhưng nó là một hình thức phân phối quá độ, phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội. VI/Các hình thức thu nhập cơ bản: Quan hệ phân phối thể hiện trên 2 mặt: phân phối tư liệu sản xuất và phân phối sản phẩm lao động. Là sản phẩm của phân phối tư liệu sản xuất, phân phối sản phẩm của lao động cũng có tính độc lập tương đối của nó và nó có vai trò to lớn trong việc tạo ra tính năng động, hiệu quả của hoạt động sản xuất xã hội. 1/Vị trí của phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường : Phân phối thu nhập đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế, có thể xem xét vai trò của nó dưới các phương diện khác nhau. Thứ nhất, phân phối thu nhập có ảnh hưởng to lớn đối với sản xuất. Các-Mác đã từng nói tới vai trò phân phối đối với sản xuất trên phương diện sản xuất với sản xuất. . Thứ hai, phân phối thu nhập quyết định sự tiêu dùng của các chủ thể yếu tố sản xuất thông qua phân phối thu nhập các chủ thể yêú tố sản xuất có được thu nhập để mua hàng tiêu dùng và dịch vụ trên thị trường sản phẩm dịch vụ. V/ Giải pháp cho vấn đề phân phối thu nhập ở nước ta nhằm phát huy vai trò động lực của quan hệ phân phối : Quá trình đổi mới trong chính sách phân phối (từ sau thời kỳ bãi bỏ chế độ kinh tế tập trung) đã đem lại những thành quả đáng kể cho nền kinh tế xã hội . Có thể nói đây là mâu thuẫn cơ bản đang vận động, đang chuyển hoá làm phát sinh những nghịch lý trong xã hội ta. Một là, trong khi cần phải có thành phần kinh tế quốc doanh, tập thể mạnh, làm cơ sở cho định hướng xã hội chủ nghĩa, thì kinh tế quốc doanh lại lâm vào tình trạng trì trệ, yếu kém, thua lỗ Hai là, ta cần thành phần kinh tế quốc doanh mạnh làm cơ sở kinh tế để thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động. . Ba là, ta cần thành phần kinh tế quốc doanh-tập thể mạnh làm cơ sở tạo lập một cơ sở hạ tầng định hướng xã hội chủ nghĩa . Trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Đảng ta sáng tạo vận dụng nguyên tắc phân phối theo lao động của Mác vào hoàn cảnh cụ thể của đất nước. Điều này là hoàn toàn phù hợp với mục tiêu cách mạng, với bài học đã có, tạo ra động lực to lớn cho sự nghiệp giải phóng của quần chúng lao động, nhằm cải tạo xã hội cũ, xây dựng một xã hội mới công bằng, không có người bóc lột người, không có chỗ cho tội ác, thói xấu, tham lam, ích kỷ... trả lại giá trị nhân bản cho con người. Nhân tố thứ nhất, kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa chứa hai xung lực: khu vực kinh tế quốc doanh- tập thể và khu vực tư nhân, cá thể, tư bản. Nhân tố thứ hai là cơ chế thị trường chứa hai xung lực: sức mạnh thị trường và những tiêu cực của nó tác động vào cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng xã hội. Nhân tố thứ ba là Nhà nước được tạo dựng trên cơ sở hạ tầng và tác động trở lại cơ sở hạ tầng xã hội. Trong cơ chế thị trường, vai trò của Nhà nước thông qua sự lãnh đạo của Đảng được xem là nhân tố hàng đầu, nhân tố chủ quan. Nhà nước quản lý xã hội, hành pháp và tư pháp, có nghĩa vụ tập hợp toàn bộ nguồn lực trong và ngoài nước nhằm phát triển toàn diện kinh tế xã hội. Hai nhân tố cơ sở kinh tế- thị trường hợp thành nhân tố khách quan của xã hội. Mối quan hệ biện chứng chủ quan - khách quan, đứng về mặt nhận thức khách quan là tính thứ nhất, cái quyết định. Nhưng trong thực tiễn cải tạo đất nước, vai trò chủ quan lại nổi lên hàng đầu. Khẳng định điều này, Mác đã nói: "lực lượng vật chất chỉ có thể đánh bại bởi lực lượng vật chất thôi, nhựng lý luận sẽ trở thành lực lượng vật chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng". Lênin cũng từng nêu: " Người cách mạng, người cộng sản ý thức được xu thế của thời đại, phải tự giác bắt tay vào xây dựng xã hội mới, không trông chờ hoàn cảnh chín muồi đến, mà phải biết cải tạo hoàn cảnh". Tổng kết Phân phối chiếm một vị trí quan trọng, không thể thiếu được trong nền sản xuất xã hội. Hình thức phân phối thể hiện bản chất của chế độ xã hội. Phân phối tác động trực tiếp đến mọi ngành, mọi đơn vị kinh doanh, mọi mặt đời sống và mọi người trong xã hội. Do đó trong thời kỳ quá độ, nhà nước phải biết sử dụng quan hệ phân phối như một công cụ đắc lực để tác động đến sự phát triển của nền kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Bằng chính sách huy động, phân phối vốn đúng đắn, chính sách về tiền lương, tiền thưởng năng suất chất lượng... Nhà nước có thể hướng dẫn, kích thích các đơn vị kinh doanh tích cực áp dụng thành tựu cách mạng khoa học kỹ thuật, từ đó tác động có hiệu quả vào cơ cấu kinh tế mới. Mặc dù trình độ sản xuất còn thấp, mức sống chưa cao, nhưng nếu nhà nước biết khéo léo sử dụng công cụ phân phối vẫn có thể thể hiện tính ưu việt của chế độ mới. Một mặt, nhà nước có thể tận dụng được khả năng của xã hội để phân phối hợp lý, không để lãng phí, không để rơi vào tay kẻ bất lương. Nhà nước còn có thể thông qua các biện pháp phân phối và phân phối lại thu nhập để đảm bảo công bằng hơn trong xã hội, đảm bảo cho sự phát huy, phát triển bình đẳng năng lực của mọi thành viên trong xã hội. Tiến lên chủ nghĩa cộng sản, trong đó quyền bình đẳng thực sự trong xã hội, tức là nguyên tắc "làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu", được thực hiện. Trong giai đoạn đầu quá độ lên chủ nghĩa xã hội của nước ta hiện nay, do sự tồn tại của nhiều giai cấp, tầng lớp với lợi ích còn chưa thống nhất nên lao động chưa thể là quyền lợi mà còn là nghĩa vụ, là "phương kế sinh nhai" của mọi người. Do đó, trong xã hội còn có sự khác biệt về mức sống, vị trí giữa các thành viên dựa trên cơ sở mức đóng góp của mỗi người vào xã hội. Mặc dù vậy, ta chấp nhận hình thức phân phối này vì nó phù hợp với quan hệ sản xuất của nước ta. Thực hiện nó có tác dụng thúc đẩy sự phát triển nhanh của xã hội đến một giai đoạn cao hơn, văn minh hơn. Đồng thời, vai trò của Nhà nước ngày càng trở nên quan trọng trong nền kinh tế thị trường nhằm định hướng đúng cho sự đi lên của xã hội. Tài liệu tham khảo. 1/Giáo trình Kinh tế chính trị Mác- Lênin (Tập II - Đại học Kinh tế quốc dân) 2/ Đề cương bài giảng Kinh tế chính trị. 3/ Giáo trình dùng cho các lớp đào tạo cán bộ lãnh đạo cơ sở của Đảng và Nhà nước. ( Phần IV- Những vấn đề cơ bản về kinh tế ở nước ta hiện nay) 4/ Bàn về phân phối. ( Cácmác - Ph.Anghen - J.Stalin) 5/ Tư bản - quyển 3 - tập 3. ( Toàn bộ quá trình của sản xuất tư bản chủ nghĩa ) 6/ Tuyển tập - Cácmác-Anghen ( Tập 4) 7/ Phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường. 8/ Phê phán các cương lĩnh Gôta và Ecphuya ( Cácmác - Anghen) 9/ Tạp chí lao động và xã hội Số 2/2000. 10/ Tạp chí nghiên cứu kinh tế ( Số 253/262) Mục lục Lời nói đầu 1 Phần I: Lý luận chung về phân phối 2 I. Lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin về phân phối 2 1. Bản chất của phân phối 2 2. Vai trò của phân phối trong nễn sản xuất xã hội 3 3. Cơ sở kinh tế của sự phân phối 4 II. Quan hệ phân phối trong chủ nghĩa cộng sản 5 Phần II: Thực trạng phân phối thu nhập ở Việt Nam trong thời gian qua 7 I. Quan hệ phân phối trong thời kỳ quá độ ở nước ta hiện nay 7 II. Phương hướng cơ bản về phân phối trong thời kỳ quá độ 7 1. Phân phối bảo đảm hình thành cơ cấu kinh tế mới 7 2. Kết hợp khuyến khích lợi ích vật chất với giáo dục chính trị trong phân phối 8 III. Các hình thức phân phối cơ bản cuả nước ta hiện nay 8 1. Phân phối theo lao động 9 2. Phân phối theo tài sản hay vốn và những đóng góp khác 10 3. Phân phối ngoài thù lao động thông qua các quỹ phúc lợi xã hội 11 IV. Các hình thức thu nhập cơ bản 11 1. Vị trí của phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường 11 V. Giải pháp cho vấn đề phân phối thu nhập ở nước ta nhằm phát huy vai trò động lực của quan hệ phân phối 12 Tổng kết 14 Tài liệu tham khảo 15 ._.