Những vấn đề mâu thuẫn trong quá trình xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ & hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt Nam

LêI Më ®Çu Trong lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin nãi chung vµ lý luËn vÒ con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta nãi riªng, vÊn ®Ò m©u thuÉn vµ c¸ch gi¶i quyÕt nã lu«n chiÕm mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng. Bëi lÏ, m©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn, nã tån t¹i ë trong tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng; nã lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng ®èi lËp. Nhµ triÕt häc Hªghen ®· kh¼ng ®Þnh: "Cuéc sèng tiÕn lªn th«ng qua nh÷ng m©u thuÉn”. Thùc tiÔn ph¸t triÓn ®Êt n­íc ta hiÖn nay mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña luËn ®iÓm nµy. ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò vÒ m©u thuÉn kh«ng chØ nh»m ®¸p øng yªu cÇu cÊp b¸ch cña c«ng t¸c lý luËn, c«ng t¸c t­ t­ëng mµ cßn nh»m cung cÊp nh÷ng luËn cø khoa häc cho viÖc hoµn thiÖn ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn khi xem xÐt, ph©n tÝch c¸c m©u thuÉn chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt toµn diÖn c¸c mÆt ®èi lËp, theo dâi qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña c¸c mÆt ®ã, nghiªn cøu sù ®Êu tranh cña chóng qua tõng giai ®o¹n, t×m hiÓu nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm cho nh÷ng mÆt ®ã biÕn ®æi ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt vµ vai trß cña tõng mÆt vµ cña c¸c m©u thuÉn trong tõng gia ®o¹n. ChØ cã trªn c¬ së ®ã, chóng ta míi t×m ra ph­¬ng thøc, ph­¬ng tiÖn vµ lùc l­îng cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch thùc chÊt vµ cã hiÖu qu¶. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, víi ®Ò tµi “Nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam”, em mong muèn gãp phÇn lµm s¸ng tá thªm nh÷ng m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh ®æi míi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n­íc ta hiÖn nay, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn ®ã. CH¦¥NG I. Lý LUËN CHUNG VÒ M¢U THUÉN 1.1. Kh¸i niÖm c¸c mÆt ®èi lËp, m©u thuÉn, sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp 1.1.1. MÆt ®èi lËp: TÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trªn thÕ giíi ®Òu chøa ®ùng nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau. Trong nguyªn tö cã ®iÖn tö vµ h¹t nh©n; trong sinh vËt cã ®ång hãa vµ dÞ hãa; trong kinh tÕ thÞ tr­êng cã cung vµ cÇu, hµng hãa vµ tiÒn. . . Nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau ®ã trong phÐp biÖn chøng duy vËt gäi lµ mÆt ®èi lËp. MÆt ®èi lËp lµ nh÷ng mÆt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng tÝnh quy ®Þnh cã khuynh h­íng biÕn ®æi tr¸i ng­îc nhau tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan trong tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. Sù tån t¹i c¸c mÆt ®èi lËp lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn trong tÊt c¶ c¸c sù vËt 1.1.2. M©u thuÉn biÖn chøng: C¸c mÆt ®èi lËp n»m trong sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o thµnh m©u thuÉn biÖn chøng. M©u thuÉn biÖn chøng tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan vµ phæ biÕn trong tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. M©u thuÉn trong t­ duy ph¶n ¸nh m©u thuÉn trong hiªn thùc vµ lµ nguån gèc ph¸t triÓn cña nhËn thøc. M©u thuÉn biÖn chøng kh«ng ph¸i lµ ngÉu nhiªn, chñ quan, còng kh«ng ph¶i lµ m©u thuÉn trong l«gic h×nh thøc. M©u thuÉn trong l«gic h×nh thøc lµ sai lÇm trong t­ duy. 1.1.3. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp: Hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn biÖn chøng tån t¹i trong sù thèng nhÊt víi nhau. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù n­¬ng tùa lÉn nhau, tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, sù tån t¹i cña mÆt nµy ph¶i lÊy sù tån t¹i cña mÆt kia lµm tiÒn ®Ò. C¸c mÆt ®èi lËp tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau nªn gi÷a chóng bao giê còng cã nh©n tè gièng nhau. Nh÷ng nh©n tè gièng nhau ®ã gäi lµ sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp. Víi ý nghÜa ®ã, “sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp” cßn bao hµm c¶ sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®ã. Do cã sù “®ång nhÊt” cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ trong sù triÓn khai cña m©u thuÉn ®Õn mét lóc nµo ®ã, c¸c mÆt ®èi lËp cã thÓ chuyÓn hãa lÉn nhau. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cßn biÓu hiÖn ë sù t¸c ®éng ngang nhau cña chóng. Song, ®ã chØ lµ tr¹ng th¸i vËn ®éng cña m©u thuÉn ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn khi diÔn ra sù c©n b»ng cña c¸c mÆt ®èi lËp. C¸c mÆt ®èi lËp kh«ng chØ thèng nhÊt mµ cßn lu«n “®Êu tranh” víi nhau. §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu h­íng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®ã. H×nh thøc ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp hÕt søc phong phó, ®a d¹ng, tïy thuéc vµo tÝnh chÊt vµ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp vµ tïy vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ diÔn ra cuéc ®Êu tranh gi÷a chóng. 1.2. M©u thuÉn lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ hai xu h­íng t¸c ®éng kh¸c nhau cña c¸c mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. Nh­ vËy m©u thuÉn biÖn chøng bao hµm c¶ “sù thèng nhÊt” lÉn “®Êu tranh” cña c¸c mÆt ®èi lËp. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp kh«ng t¸ch rêi nhau, trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt. Sù thèng nhÊt g¾n liÒn víi sù ®øng im, víi sù æn ®Þnh t¹m thêi cña sù vËt. Sù ®Êu tranh g¾n liÒn víi tÝnh tuyÖt ®èi cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: Sù thång nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ t­¬ng ®èi; sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ tuyÖt ®èi. Trong sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp th× ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp quy ®Þnh mét c¸ch tÊt yÕu sù thay ®æi cña c¸c mÆt ®ang t¸c ®éng vµ lµm cho m©u thuÉn ph¸t triÓn. Lóc ®Çu míi xuÊt hiÖn, m©u thuÉn chØ lµ sù kh¸c nhau c¨n b¶n nh­ng theo khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau. Sùc kh¸ch nhau ®ã cµng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®i ®Õn ®èi lËp. Khi hai mÆt ®èi lËp xung ®ét gay g¾t ®· ®ñ ®iÒu kiÖn, chóng sÏ chuyÓn hãa lÉn nhau, m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt. Nhê ®ã mµ thÓ thèng nhÊt cò ®­îc thay thÕ b»ng thÓ thèng nhÊt míi; sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi thay thÕ. Lªnin viÕt “Sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. Tuy nhiªn, kh«ng cã thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp th× còng kh«ng cã ®Êu tranh gi÷a chóng. Thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau trong m©u thuÉn biÖn chøng. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn bao giê còng lµ sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi. Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp quy ®Þnh tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi cña sù vËt. Do ®ã, m©u thuÉn chÝnh lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn. 1.3. Ph©n lo¹i m©u thuÉn M©u thuÉn tån t¹i trong tÊt c¸c sù vËt, hiÖn t­îng, còng nh­ trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chóng. M©u thuÉn hÕt søc phong phó, ®a d¹ng. TÝnh phong phó vµ ®a d¹ng ®ã ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi ®Æc ®iÓm cña c¸c mÆt ®èi lËp, bëi ®iÒu kiÖn t¸c ®éng qua l¹i cña chóng, bëi tr×nh ®é tæ chøc cña hÖ thèng mµ trong ®ã m©u thuÉn tån t¹i. 1.3.1. C¨n cø vµo quan hÖ ®èi víi sù vËt ®­îc xem xÐt, ng­êi ta ph©n biÖt c¸c m©u thuÉn thµnh m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi. 1.3.1.1. M©u thuÉn bªn trong: Lµ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng ®èi lËp cña cïng mét sù vËt. 1.3.1 2. M©u thuÉn bªn ngoµi: §èi víi mét sù vËt nhÊt ®Þnh, m©u thuÉn bªn ngoµi lµ m©u thuÉn diÔn ra trong mèi quan hÖ gi÷a sù vËt ®ã víi c¸c sù vËt kh¸c. ViÖc ph©n chia m©u thuÉn thµnh m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi chØ lµ t­¬ng ®èi, tïy theo ph¹m vi xem xÐt. Cïng mét m©u thuÉn nh­ng xÐt trong mèi quan hÖ nµy lµ m©u thuÉn bªn ngoµi, nh­ng xÐt trong mèi quan hÖ kh¸c l¹i lµ m©u thuÉn bªn trong. ThÝ dô: Trong ph¹m vi n­íc ta, m©u thuÉn trong néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ m©u thuÉn bªn trong; cßn m©u thuÉn vÒ kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc kh¸c trong khèi ASEAN l¹i lµ m©u thuÉn bªn ngoµi. NÕu trong ph¹m vi ASEAN th× m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc trong khèi l¹i lµ m©u thuÉn bªn trong. V× vËy ®Ó x¸c ®Þnh m©u thuÉn nµo ®ã lµ m©u thuÉn bªn trong hay m©u thuÉn bªn ngoµi tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ph¹m vi sù vËt ®­îc xem xÐt. M©u thuÉn bªn trong cã vai trß quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®èi víi qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cña sù vËt. Tuy nhiªn, m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi kh«ng ngõng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn bªn trong kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn bªn ngoµi; viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn bªn ngoµi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn bªn trong. Thùc tiÔn c¸ch m¹ng n­íc ta còng cho thÊy: viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong n­íc ta kh«ng t¸ch rêi viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc kh¸c. 1.3.2. C¨n cø vµo ý nghÜa ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña toµn bé sù vËt, m©u thuÉn ®­îc chia thµnh m©u thuÉn c¬ b¶n vµ m©u thuÉn kh«ng c¬ b¶n. 1.3.2.1. M©u thuÉn c¬ b¶n: lµ m©u thuÉn quy ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt, quy ®Þnh sù ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña sù vËt, nã tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. M©u thuÉn c¬ b¶n ®­îc gi¶i quyÕt th× sù vËt sÏ thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt. 1.3.2.2. M©u thuÉn kh«ng c¬ b¶n: lµ m©u thuÉn chØ ®Æc tr­ng cho mét ph­¬ng diÖn nµo ®ã cña sù vËt, nã kh«ng quy ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt. M©u thuÉn ®ã n¶y sinh hay ®­îc gi¶i quyÕt kh«ng lµm cho sù vËt thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt. 1.3.3. C¨n cø vµo vai trß cña m©u thuÉn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, c¸c m©u thuÉn ®­îc chia thµnh m©u thuÉn chñ yÕu vµ m©u thuÉn thø yÕu. 1.3.3.1. M©u thuÉn chñ yÕu: lµ m©u thuÉn næi lªn hµng ®Çu ë mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña sù vËt, nã chi phèi c¸c m©u thuÉn kh¸c trong giai ®o¹n ®ã. Gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn chñ yÕu trong tõng giai ®o¹n lµ ®iÒu kiÖn cho sù vËt chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. M©u thuÉn c¬ b¶n vµ m©u thuÉn chñ yÕu cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. M©u thuÉn chñ yÕu cã thÓ lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn næi bËt cña m©u thuÉn c¬ b¶n hay lµ kÕt qu¶ vËn ®éng tæng hîp cña m©u thuÉn c¬ b¶n ë mét giai ®oanh nhÊt ®Þnh. ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn chñ yÕu t¹o ®iÒu kiÖn tõng b­íc gi¶i quyÕt m©u thuÉn c¬ b¶n. 1.3.3.2. M©u thuÉn thø yÕu: lµ nh÷ng m©u thuÉn ra ®êi vµ tån t¹i trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã cña sù vËt, nh­ng nã kh«ng ®ãng vai trß chi phèi mµ bÞ m©u thuÈn chñ yÕu chi phèi. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn thø yÕu lµ gãp phÇn vµo viÖc tõng b­íc gi¶i quyÕt m©u thuÉn chñ yÕu. 1.3.4. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña quan hÖ lîi Ých, ng­êi ta chia m©u thuÉn trong quan hÖ x· héi thµnh m©u thuÉn ®èi kh¸ng vµ m©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng. 1.3.4.1. M©u thuÉn ®èi kh¸ng: lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng giai cÊp, nh÷ng tËp ®oµn ng­êi cã lîi Ých c¬ b¶n ®èi lËp nhau. ThÝ dô: m©u thuÉn gi÷a n«ng d©n víi ®Þa chñ, gi÷a t­ s¶n víi v« s¶n, gi÷a d©n téc bÞ x©m l­îc víi bän ®i x©m l­îc. 1.3.4.2. M©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng: lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c lùc l­îng x· héi cã lîi Ých c¬ b¶n thèng nhÊt víi nhau, chØ ®èi lËp vÒ nh÷ng lîi Ých kh«ng c¬ b¶n, côc bé, t¹m thêi. Ch¼ng h¹n m©u thuÉn gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. . . ViÖc ph©n biÖt m©u thuÉn ®èi kh¸ng vµ m©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng cã ý nghÜa trong viÖc x¸c ®Þnh ®óng ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt m©u thuÉn. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®èi kh¸ng ph¶i b»ng ph­¬ng ph¸p ®èi kh¸ng; gi¶i quyÕt m©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng th× ph¶i b»ng ph­¬ng ph¸p trong néi bé nh©n d©n. Tõ sù ph©n tÝch trªn, ta thÊy: mäi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu chøa ®ùng nh÷ng mÆt, nh÷ng khuynh h­íng ®èi lËp t¹o thµnh nh÷ng m©u thuÉn trong b¶n th©n nã; sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, lµm cho c¸i cò mÊt ®i vµ c¸i míi ra ®êi thay thÕ. 1.4. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn §Ó nhËn thøc ®óng b¶n chÊt sù vËt vµ t×m ra ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng cho ho¹t ®éng thùc tiÔn, chóng ta ph¶i ®i s©u nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn cña sù vËt. Muèn ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn ph¶i t×m ra trong thÓ thèng nhÊt nh÷ng mÆt, nh÷ng khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau, tøc t×m ra nh÷ng mÆt ®èi lËp vµ t×m ra nh÷ng mèi liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp ®ã. Lªnin viÕt: “Sù nh©n ®«i cña c¸i thèng nhÊt vµ sù nhËn thøc cña c¸c bé phËn cña nã, ®ã lµ thùc chÊt. . . cña phÐp biÖn chøng”. Khi ph©n tÝch m©u thuÉn, ph¶i xem xÐt qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña tõng m©u thuÉn, xem xÐt vai trß, vÞ trÝ vµ mèi quan hÖ lÉn nhau cña c¸c m©u thuÉn; ph¶i xem xÐt qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ vÞ trÝ cña tõng mÆt ®èi lËp, mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng, ®iÒu kiÖn chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a chóng. ChØ cã nh­ thÕ míi cã thÓ hiÓu ®óng m©u thuÉn cña sù vËt, hiÓu ®óng xu h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §Ó thóc ®Èy sù vËt ph¸t triÓn ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn, kh«ng ®­îc ®iÒu hßa m©u thuÉn. ViÖc ®Êu tranh gi¶i quyÕt m©u thuÉn ph¸i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m©u thuÉn. Ph¶i t×m ra ph­¬ng thøc, ph­¬ng tiÖn vµ lùc l­îng ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. M©u thuÉn chØ ®­îc gi¶i quyÕt khi ®iÒu kiÖn ®· chÝn muåi. Mét mÆt, ph¶i chèng th¸i ®é chñ quan, nãng véi; mÆt kh¸c, ph¶i tÝch cùc thóc ®Èy c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó lµm cho c¸c ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®i ®Õn chÝn muåi. M©u thuÉn kh¸c nhau ph¶i cã ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Ph¶i t×m ra c¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch linh ho¹t, võa phï hîp víi tõng lo¹i m©u thuÉn, võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ. CH¦¥NG 2: Nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam Qua gần 20 năm đổi mới, nhờ đường lối đúng đắn của Đảng và tính tích cực, chủ động, sáng tạo của nhân dân trong việc hiện thực hoá đường lối đó, chúng ta đã đạt dược những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang từng bước được xây dựng. Nền dân chủ XHCN với Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân đã được thiết định trên những đường nét cơ bản. Nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, sự thống nhất trong đa dạng đã hình thành. Khối đại đoàn kết toàn dân tộc mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức ngày càng được củng cố, thực sự trở thành một động lực quan trọng của đổi mới đất nước. Nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân với lực lượng vũ trang nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại ngày càng đủ mạnh để bảo vệ Tổ quốc và cuộc sống yên lành của nhân dân. Nền ngoại giao độc lập, tự chủ, rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá với tinh thần Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển, không ngừng mở rộng các quan hệ đối ngoại, nâng cao uy tín và vị thế của nước ta trên trường quốc tế đã phát huy vai trò to lớn của mình trong đổi mới đất nước. Công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng đã góp phần làm cho Đảng ta ngày càng vững mạnh, đủ sức gánh vác được sứ mệnh lịch sử mà dân tộc ta giao phó. Những thành tựu đó đã làm cho sức mạnh tổng hợp của đất nước được tăng lên nhiều, vị thế nước ta trên trường quốc tế không ngừng được nâng cao. Những bài học được rút ra từ 20 năm đổi mới giúp chúng ta hoàn thiện hơn nữa đường lối, chủ trương, chính sách và cách thức triển khai trong tổ chức thực tiễn sẽ góp phần đẩy mạnh hơn sự phát triển của đất nước. Đó là những yếu tố quan trọng để chúng ta tiếp tục đẩy mạnh toàn diện sự nghiệp đổi mới nhằm đưa nước ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển vào năm 2010 và cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Song, bên cạnh những thành tựu, tiến bộ đã đạt được, vẫn còn những yếu kém, khuyết điểm làm gay gắt những mâu thuẫn của quá trình phát triển. Nền kinh tế phát triển chưa bền vững, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh thấp. Khó khăn này sẽ tăng lên rất lớn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp, khi các thoả thuận AFTA và WTO có hiệu lực đầy đủ đối với nước ta. Nhiều nguồn lực và tiềm năng trong nước để phát triển kinh tế chưa được huy động và sử dụng tốt. Thất thoát, lãng phí trong quản lý kinh tế, đặc biệt trong quản lý đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý doanh nghiệp Nhà nước còn rất nghiêm trọng. Cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng và cải cách hành chính trong hệ thống chính quyền chưa đạt yêu cầu đề ra. Nhiều nơi còn vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, việc thực hiện luật pháp, kỷ cương không nghiêm. Nhiều vấn đề xã hội bức xúc chậm hoặc chưa giải quyết tốt. Từ đó, có thể thấy, để xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập kinh tế quốc tế, nước ta cần phải quan tâm giải quyết rất nhiều vấn đề mâu thuẫn phức tạp, trong đó nổi lên những mâu thuẫn cơ bản sau: 2.1. M©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt thÊp kÐm, víi yªu cÇu ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i LÞch sö loµi ng­êi lµ lÞch sö biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tõ thÊp ®Õn cao. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ sù thèng nhÊt hai mÆt g¾n chÆt víi nhau: lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè n¨ng ®éng nhÊt, ph¸t triÓn kh«ng ngõng, quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh c¸ch h¹ tÇng c¬ së l¹i quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng. Nh­ng suy ®Õn cïng, lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh mäi mÆt ®êi sèng x· héi, quyÕt ®Þnh mäi sù biÕn ®æi tõ thÊp ®Õn cao cña lÞch sö loµi ng­êi, cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt lµ nguyªn nh©n s©u xa nhÊt, lµ nguyªn nh©n cuèi cïng quyÕt ®Þnh mäi biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Do quy luËt kh¸ch quan, tuy n­íc ta xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÊp kÐm nh­ng cÇn ph¶i vµ cã thÓ bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa ®Ó ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Sau 20 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®· cã nh÷ng thay ®æi quan träng, ®· t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ b­íc ®Çu ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt cña n­íc ta vÉn cßn kÐm ph¸t triÓn. Nã ®­¬c biÓu hiÖn trªn nhiÒu mÆt nh­: - Søc lao ®éng: víi sè d©n h¬n 80 triÖu ng­êi, n­íc ta cã mét nguån lao ®éng rÇt dåi dµo nh­ng còng kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng, tuy §¶ng vµ Nhµ n­íc lu«n chó träng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ gi¸o dôc, song mÆt b»ng tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng n­íc ta ch­a cao ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é cña c«ng nh©n, thî. . . nã ®Æt ra mét nghÞch lý trong x· héi “thõa thÇy thiÕu thî”, bªn c¹nh ®ã còng ph¶i nãi c«ng t¸c ®µo t¹o cña chóng ta ch­a cã tÝnh thùc tiÔn cao, cßn thiÕu c¸c tr­êng d¹y nghÒ nh»m n©ng cao tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng. . . ng­êi lao ®éng mang nÆng t©m lý thÝch æn ®Þnh, ng¹i thay ®æi, thô ®éng, ph¶n øng tiªu cùc víi c¸i míi, víi mäi sù s¸ng t¹o vµ sù n¨ng ®éng. Mét thùc tr¹ng thùc tÕ hiÖn nay lµ hµng n¨m sè l­îng sinh viªn ®­îc ®µo t¹o cã tr×nh ®é ®¹i häc ra tr­êng t­¬ng ®èi lín vµ n­íc ta còng cÇn rÊt nhiÒu lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n nh­ng vÉn cã sè luîng lín ng­êi thÊt nghiÖp ®Æc biÖt tËp trung ë c¸c thµnh phè lín. §iÒu ®ã, ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng ë nø¬c ta hiªn nay. - T­ liÖu s¶n xuÊt: mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng cña n­íc ta còng cßn nhiÒu h¹n chÕ ®ã lµ biÓu hiÖn cña tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cßn yÕu kÐm cña n­íc ta hiÖn nay. Ngµy nay, trong thíi ®¹i khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh­ vò b·o, tuy nhiªn ë n­íc ta c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn sö dông c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu . . . c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng so víi 20 n¨m tr­íc ®· cã mét sù ph¸t triÓn v­ît bËc song so víi c¸c n­íc trªn thÕ gi¬i vµ khu vùc, kÕt cÊu h¹ tÇng cña n­íc ta cÇn ®­îc ®Çu t­ vµ n©ng cÊp h¬n n÷a. 2.2. M©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu víi viÖc x¸c lËp QHSX tiÕn bé dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u ®èi víi nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu Theo ®Þnh h­íng XHCN n­íc ta ph¶i x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt víi së h÷u c«ng céng lµ chñ yÕu, song do c¸c quy luËt kh¸ch quan, n­íc ta ph¶i tr¶i qua thêi kú qu¸ ®é víi nhiÕu thµnh phÇn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng ®¨c tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­: - LÊy sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng hiÖn ®¹i lµm c¬ së vËt chÊt - kü thuËt nh»m môc tiªu ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi; d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. - LÊy nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt vµ thµnh phÇn kinh tÕ lµm c¬ së kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc lµm chñ ®¹o. - Dùa trªn chÕ ®é ph©n phèi ®a d¹ng bao gåm c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi theo kiÓu chñ nghÜa x· héi víi ph©n phèi theo kiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong ®ã, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh; vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi - nguyªn t¾c ph©n phèi theo kiÓu CNXH - lµm chñ ®¹o. - LÊy c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµm c¬ chÕ vËn hµnh, nh­ng kh«ng ph¶i lµ Nhµ n­íc t­ s¶n mµ Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa - Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. - KÕt hîp hµi hoµ v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng víi v¨n ho¸ hiÖn ®¹i cã chän läc. Trong ®ã, lÊy v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng lµm gèc. - Kh«ng dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ “khÐp kÝn”, mµ dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ “më cöa”, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, song ph¶i ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ. - Lµ mét nÒn kinh tÕ mang tÝnh c¹nh tranh, nh­ng sù c¹nh tranh nµy dùa trªn c¬ së v× lîi Ých ph¸t triÓn ®Êt n­íc chø kh«ng ph¶i c¹nh tranh c¸ lín nuèt c¸ bÐ, l·ng phÝ c¸c nguån lùc, th«n tÝnh lÉn nhau. - Lµ mét nÒn kinh tÕ mang tÝnh ®Æc thï, cã sù ho¹t ®éng ®an xen, sù ®Êu tranh cña c¬ chÕ cò vµ c¬ chÕ míi. - Trong nÒn kinh tÕ nµy lîi nhuËn lµ phÇn th­ëng, lµ c¬ së kinh tÕ ®¶m b¶o lîi Ých cho ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh vµ cho c¶ x· héi; lµ ®éng lùc kÝch thÝch sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. Râ rµng tÝnh c¹nh tranh n¨ng ®éng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× ng­îc l¹i chóng ta l¹i chËm th¸o gì c¸c v­íng m¾c vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó t¹o ®éng lùc vµ ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta ch­a t¹o ra ®­îc sù g¾n kÕt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ ®Ó kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. Kinh tÕ vÜ m« cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu v÷ng ch¾c. C«ng t¸c tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, qui ho¹ch x©y dùng cßn yÕu kÐm; thñ tôc ®æi míi hµnh chÝnh chËm, nhÊt lµ c¬ chÕ “mét cöa mét dÊu” ch­a ®­îc thi hµnh tèt. Vai trß quan träng cña th­¬ng nghiÖp ch­a ®­îc ph¸t huy ®óng møc. Gi¶i quyÕt tèt c¸c m©u thuÉn vÒ quan hÖ s¶n xuÊt sÏ thóc ®©y sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung. 2.3. M©u thuÉn gi÷a c¬ cÊu kinh tÕ l¹c hËu, phiÕn diÖn, khÐp kÝn, kinh tÕ n«ng nghiÖp phæ biÕn víi yªu cÇu x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ ph¸t triÓn toµn diÖn hiÖn ®¹i Trong khi ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ më ph¸t triÓn n¨ng ®éng th× nÒn kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay cßn qu¸ khÐp kÝn nã thÓ hiÖn trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ víi n«ng nghiÖp cßn chiÕm tØ träng rÊt cao, c¸c chÝnh s¸ch thu hót ®Êu t­ n­íc ngoµi vÒ vèn còng nh­ c«ng nghÖ ch­a th­c sù th«ng tho¸ng vµ hiÖu qu¶. Do vËy, trong kinh tÕ cßn nhiÒu l¹c hËu ch­a b¾t kÞp víi c¸c n­¬c kh¸c. ViÖt Nam ®i lªn tõ nÒn s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, mang nÆng tÝnh chÊt tù cung, tù cÊp vµ khÐp kÝn. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ tr­íc ®©y lµ s¶n xuÊt ph©n t¸n, nhá lÎ, kü thuËt thñ c«ng, tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt l¹c hËu, ph©n c«ng lao ®éng ch­a s©u s¾c, c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ nh­ vËy, chóng ta thiÕu h¼n c¸i “cèt vËt chÊt” cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2.4. M©u thuÉn gi÷a c¬ cÊu giai cÊp - x· héi nhiÒu thµnh phÇn giai cÊp vµ c¸c tÇng líp x· héi kh¸c nhau víi yªu cÇu x©y dùng mét x· héi t­¬ng ®èi thuÇn nhÊt vÒ c¬ cÊu x· héi - giai cÊp trªn c¬ së mét sù thèng nhÊt vÒ c¸c lîi Ých c¨n b¶n Môc tiªu cña chóng ta lµ x©y dùng mét x· héi t­¬ng ®èi thuÇn nhÊt vÒ c¬ cÊu x· héi - giai cÊp trªn c¬ së mét sù thèng nhÊt vÒ c¸c lîi Ých c¨n b¶n. Song hiÖn t¹i ta kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng trong x· héi cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn giai cÊp ph¸t sinh do sù ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých kinh tÕ, ®ã lµ c¬ së cña ®Êu tranh giai cÊp. §iÒu nµy ®i ng­îc víi ®Þnh h­íng CNXH cña ta lµ tiÕn tíi mét x· héi kh«ng cßn m©u thuÉn, kh«ng cßn ®Êu tranh giai cÊp (mét x· héi kh«ng giai cÊp). Mét luËn ®iÓm cña C.M¸c cho r»ng: NÒn kinh tÕ hµng ho¸ g¾n liÒn víi sù ph©n hãa giµu nghÌo. Thùc tÕ lµ kinh tÕ thÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn th× sù ph©n hãa giµu nghÌo trong x· héi t¨ng lªn víi ®é gi·n c¸ch ngµy cµng lín. §ã lµ do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt vèn cã cña kinh tÕ hµng hãa. C¸c quy luËt nh­: quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ ®Òu cã t¸c ®éng tíi sù ph©n ho¸ giµu nghÌo (mét nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi ph©n ho¸ giai cÊp) 2.5. M©u thuÉn gi÷a ®êi sèng v¨n hãa, tinh thÇn cßn nhiÒu mÆt l¹c hËu víi yªu cÇu x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc Thùc tÕ cho thÊy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ nh­ng ®· kÐo theo sù xuèng cÊp nghiªm träng vÒ v¨n ho¸ vµ x· héi, sù tha ho¸ vÒ ®¹o ®øc lèi sèng. Xu h­íng tuyÖt ®èi ho¸ lîi Ých vµ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt, xem nhÑ coi th­êng c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ - tinh thÇn, gi¸ trÞ ®¹o ®øc... ®ang n¶y sinh vµ cã chiÒu h­íng gia t¨ng. Nh÷ng xu h­íng nµy ®· cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, nhiÔm s©u vµo thÕ hÖ trÎ g©y nªn t×nh tr¹ng thiÕu hôt v¨n ho¸ trong ph¸t triÓn, ph¶n ¸nh vµo sù ph¸t triÓn cña con ng­êi víi nh÷ng biÓu hiÖn lÖch l¹c vµ khiÕm khuyÕt trong v¨n ho¸, trong nh©n c¸ch c¸ nh©n vµ nh©n c¸ch x· héi. Sù du nhËp cña lèi sèng ph­¬ng t©y ®ang ®Æt ra cho chóng ta nh÷ng th¸ch thøc míi “hoµ nhËp hay hoµ tan?”. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã, cÇn ph¶i cã nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ h¬n hÕt lµ lßng tù hµo d©n téc trong mçi con ng­êi ViÖt Nam nh»m x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ héi nhËp nh­ng ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. 2.6. M©u thuÉn gi÷a hai khuynh h­íng, hai con ®­êng: T­ b¶n chñ nghÜa vµ X· héi chñ nghÜa M©u thuÉn gi÷a hai con ®­êng nµy ph¸t sinh tõ hai mÆt, hai khuynh h­íng ®èi lËp. Mét mÆt, qu¸ tr×nh c¸nh m¹ng n­íc ta ®· t¹o ra nh÷ng nh©n tè míi tiªu biÓu cho x· héi míi, trªn c¸c mÆt kinh tÕ chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi, trong sù thèng nhÊt cña chóng t¹o thµnh khuynh h­íng míi XHCN. MÆt kh¸c b¾t nguån tõ nÒn s¶n xuÊt nhá “ hµng ngµy, hµng giê ®Î ra CNTB”, tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ c¬ cÊu giai cÊp - x· héi t­¬ng øng mµ n­íc ta tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua trong thêi kú qu¸ ®é, lµm n¶y sinh nh÷ng nh©n tè ®èi lËp víi nh÷ng nh©n tè míi. Theo khuynh h­íng ph¸t triÓn cña chóng, c¸c nh©n tè kh¸c nhau t¹o thµnh nh÷ng mÆt ®èi lËp víi xu h­íng biÕn ®æi tr¸i ng­îc nhau. Nh­ vËy, tÝnh phøc t¹p cña ngay kÕt cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu giai cÊp - x· héi n­íc ta ®· bao hµm khuynh h­íng vËn ®éng mang tÝnh m©u thuÉn: mét mÆt lµ sù ®Þnh h­íng vµ ®Þnh h×nh chÕ ®é XHCN, vµ mét bªn lµ sù ®Þnh h­íng vµ ®Þnh h×nh chÕ ®é TBCN. ChÝnh m©u thuÉn nµy ®Æt ra tr­íc m¾t chóng ta th¸ch thøc ®èi mÆt víi nguy c¬ chÖch h­íng XHCN. Giai cÊp t­ s¶n ®· lîi dông ®­îc kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó ph¸t triÓn chñ nghÜa t­ b¶n, giai cÊp c«ng nh©n mµ ®éi tiÒn phong lµ §¶ng Céng s¶n còng biÕt vËn dông kinh tÕ thÞ tr­êng, vËn dông sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, trong ®ã th× kinh tÕ thÞ tr­êng lµ c¸i chung, cßn ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ c¸i ®Æc thï, c¸i chñ ®¹o ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ ®Ó võa ph¸t huy ®­îc nh©n tè ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt, võa ph¸t huy ®­îc nh©n tè më ®­êng, h­íng dÉn vµ chÕ ®Þnh sù vËn ®éng nÒn kinh tÕ theo môc tiªu x· héi chñ nghÜa ®· chän. Tõ viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ viÖc ho¹ch ®Þnh nh÷ng chñ tr­¬ng, chiÕn l­îc, môc tiªu cña ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh r»ng chóng ta hoµn toµn cã thÓ sö dông, kÕt hîp kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh½m x©y dùng mét nÒn kinh tÕ giµu m¹nh, x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ph¸t triÓn trªn chÝnh nÒn t¶ng cña nã. Chóng ta biÕt sö dông nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó lîi dông ®­îc mäi nguån lùc (vèn, c«ng nghÖ - kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý, kinh nghiÖm ...) ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¹o ra mét c¬ chÕ phï hîp víi nhiÒu h×nh thøc kinh tÕ cßn mang tÝnh chÊt qu¸ ®é ë n­íc ta. Chóng ta biÕt sö dông yÕu tè c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¬ chÕ kinh tÕ tù do ®Ó thóc ®Èy c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña thÞ tr­êng, ®ång thêi qua ®ã ®Ó t¹o nªn nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cho con ng­êi míi: n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, giµu kinh nghiÖm. Chóng ta biÕt dïng chÝnh s¸ch, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, ®Çu t­ ®Ó ®¶m b¶o vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc vµ t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng. §¶ng ta nhËn thøc râ, kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ ®Æc tr­ng cã tÝnh quy luËt cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë n­íc ta. Song, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ang t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt ®êi sèng x· héi, ®«i khi rÊt gay g¾t, cã thÓ dÉn ®Õn lµm biÕn d¹ng môc tiªu CNXH, nh­: c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ ®éc quyÒn trong kinh tÕ; sù ph©n ho¸ giµu nghÌo mét c¸ch qu¸ møc ®i ®«i víi bãc lét, bÊt c«ng vµ tÖ n¹n x· héi. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong khi c¸c nÒn kinh tÕ TBCN ®ang tõng b­íc v­¬n lªn chñ ®¹o, th× c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c lu«n cã xu h­íng tù ph¸t ®i lªn CNTB. Do tiÒm lùc kinh tÕ, kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ Êy lµm cho qu¸ tr×nh c¶i t¹o, dÉn d¾t hä ®i lªn CNXH lµ vÊn ®Ò cùc k× khã kh¨n vµ phøc t¹p. Râ rµng ai sö dông ai, ai th¾ng ai trong lÜnh vùc kinh tÕ gi÷a hai con ®­êng ®ang ®Æt ra rÊt gay g¾t trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Lªnin ®· chØ ra cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a mét bªn lµ CNXH míi ra ®êi cßn non trÎ víi mét bªn lµ c¸c thÕ lùc TBCN vµ tù ph¸t TBCN. Cuéc ®Êu tranh nµy diÔn ra theo nguyªn t¾c “ai th¾ng ai”, nghÜa lµ CNXH cã thÓ thµnh c«ng mµ còng cã thÓ thÊt b¹i. MÆc dï Lªnin ®· nªu ra nh÷ng kh¶ n¨ng th¾ng lîi tÊt yÕu cña CNXH, song ®Ó giµnh th¾ng lîi hoµn toµn vµ triÖt ®Ó, theo Lªnin, CNXH ph¶i t¹o ra ®­îc cho m×nh mét n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n CNTB. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, sù n¶y sinh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n tÊt yÕu lµm n¶y sinh, ph¸t triÓn giai cÊp t­ s¶n, tiÓu t­ s¶n. Nh÷ng giai cÊp Êy mét mÆt cã ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi kh«ng chØ bëi søc m¹nh kinh tÕ, mµ cßn c¶ lèi sèng, t­ t­ëng t­ s¶n vµ tiÓu t­ s¶n, cïng víi lèi sèng, t­ t­ëng ph¶n ®éng cã thÓ x©m nhËp tõ bªn ngoµi, cã nguy c¬ lµm tha ho¸ ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn x· héi tiÕn bé. 2.7. M©u thuÉn gi÷a môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ CNXH víi c¸c thÕ lùc c¶n trë con ®­êng ph¸t triÓn cña n­íc ta theo môc tiªu ®ã §¹i héi IX ®· nhËn ®Þnh: “C¸c m©u thuÉn c¬ b¶n trªn thÕ giíi biÓu hiÖn d­íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau vÉn tån taÞ vµ ph¸t triÓn. ChiÕn tranh côc bé, xung ®ét vò trang, xung ®ét d©n téc, t«n gi¸o, ch¹y ®ua vò trang, ho¹t ®éng can thiÖp lËt ®æ... cßn x¶y ra ë nhiÒu n¬i ”. Bªn c¹nh ®ã c¸c thÕ lùc thï ®Þch víi ®éc lËp d©n téc vµ CNXH t×m mäi ©m m­u vµ thñ ®o¹n, “ diÔn biÕn hoµ b×nh”, kÓ c¶ b¹o lùc ®Ó chèng ph¸ c¸ch m¹ng n­íc ta. Do ®ã nh÷ng m©u thuÉn c¬ b¶n trª._.