Tài liệu Những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối vối đất ở: ... Ebook Những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối vối đất ở
29 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1260 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối vối đất ở, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Trong nhiều năm qua, mặc dù nhiều đÞa phương đã rất nỗ lực để đÈy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN QSD§) nhưng kết quả nhìn chung là rất chậm đăc biệt là đất ở. Những hạn chế trong việc chậm đưa GCN QSD§ đến với người sử dụng đất đã gây ra tâm lý bất an cho người dân ,làm cho người sử dụng đất không an tâm khi sử dụng, đồng thời nó gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước về đất đai cũng như đưa đất đai và nhà ở vào thị trường bất động sản bị hạn chế.
Tìm hiểu về vấn đề này sẽ cho ta một cái nhìm toàn diện hơn về công tác cấp GCN QSD§ và biết được đâu là những vướng mắc chủ yếu làm chậm tiến độ cấp GCN QSD§ .
Qua quá trình học tập và nghiên cứu em thấy đây là một đề tài rất hay và thiết thực vì thế em chọn đề tài nghiên cứu là: "Những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối vối đất ở". Nội dung nghiên cứu của đề tài gồm bốn phần:
I- Lý luận chung về GCN QSD§
II- Thực trạng công tác cấp GCN QSD§
III- Những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp GCN QSD§
IV- Một số giải pháp nhằm thúc đẩy tiến độ cấp GCN QSD§
Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS.TS. Ng« §øc C¸t đã nhiệt tình hướng dẫn giúp em hoàn thành đề án này.
Em xin cảm ơn.
Néi dung
I- Lý luËn chung vÒ GCN QSD§
1. B¶n chÊt cña GCN QSD§
1.1. Ph©n biÖt quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông ®Êt.
Xã hội loài người đã trải qua nhiều hình thái sở hữu khác nhau về ruộng đất .Song dù hình thái sở hữu như thế nào thì sở hữu ruộng đất cũng được xem xét dưới hai góc độ : së hữu pháp lý và sở hữu về mặt kinh tế đối với ruộng đất. Ở đây ta chủ yếu đi phân tích về mặt pháp lý.
Sở hữu pháp lý về ruộng đất quy định ruộng đất thuộc sở hữu của ai, là của người này hay người khác ,quy định quan hệ giữa người này với người kia trong việc chiếm hữu mảnh đất .Và từ chiếm hữu đó ,nó quy định quyền sử dụng , định đoạt ,cho thuê ,thừa kế ,thế chấp tài sản đó . Như vậy, quyền sở hữu về mặt pháp lý bao gồm các nội dung : quyền chiếm hữu ,quyền sử dụng ,quyền định đoạt .Tuy nhiên do ai có quyền chiếm hữu thì luôn có trong tay quyền định đoạt và người chủ sở hữu đất đai không bao giờ tách riêng hai quyền này ra ,vì nó đảm bảo lợi ích và quyền lực của người sở hữu. Do đó mà ta chỉ xem quyền sở hữu về mặt pháp lý gồm hai nội dung .Hai mặt đó có thể gắn liền với nhau trong một chủ thể sở hữu, cũng có thể tách rời khi nền kinh tế phát triển đến một trình độ nhất định.
Sự tách rời hai quyền pháp lý của chủ sở hữu : quyền chiếm hữu và quyền sử dụng là một quá trình . Ban đầu khi nền kinh tế phát triển ở trình độ thấp ,người chiếm hữu đồng thời là người sử dụng . Người nông dân tự do sở hữu ruéng đất thì họ vừa là người chiếm hữu vừa là người sử dụng mảnh đất đó vào việc xây dựng nhà cửa và sản xuất nông nghiệp. Ngay trong thời kỳ đầu của chủ nghĩa tư bản, nhà tư bản với tư cách là người chiếm hữu tư bản, ®ồng thời là người chủ kinh doanh, người nhạc trưởng điều khiển dàn nhạc kinh doanh của họ. Vì vậy, quyền chiếm hữu và quyền sử dụng gắn vào cùng một chủ thể kinh doanh. Song khi kinh tế phát triển , người sở hữu tài sản có thể trực tiếp sử dụng tài sản của mình hoặc cũng có thể nhường cho người khác sử dụng như cho thuê đất. Trong trường hợp đó quyền chiếm hữu và quyền sử dụng tách rời nhau.
Khi người ta chiếm hữu đất đai thì tất yếu họ phải có được quyền sử dụng chúng. ChÝnh vì vậy đất đai dung để cho thuê, thừa kế, thế chấp, chuyển nhượng, chuyển đổi …..là bộ phận khác nhau của quyền sử dụng đất của người chủ sở hữu.
ë nước ta, quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập chung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước đã và đang đặt ra một yêu cầu là phải xây dựng, hoàn thiện chế độ sở hữu và sử dụng đất đai cho phù hợp với cơ chế mới. Hiến pháp năm 1992 quy định : đất đai , núi rừng, sông hồ, nguần nước…..là của nhà nước đều thựôc sở hữu toàn dân .
Luật đất đai 2003, Điều 6 quy định : “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diện chủ sở hữu . Nhà nước thực hiện quyền định đoạt đối với đất đai . Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng thông qua hình thức giao đất , cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất đối với người đang sử dụng đất ổn định ; quy định quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất “. Như vậy nhà nước là người đại diện chủ sở hữu có quyÒn chiếm hữu và quyền định đoạt đối với đất đai, còn nhân dân thì có quyền sử dụng mà nhà nước giao, cho thuê .
Tóm lại, quyền sử dụng đất đai chỉ là một bộ phận của quyền sở hữu về đất đai, nó quy định người sử dụng đất vào mục đích gì? sản xuất, kinh doanh hay để ở .
1.2. Kh¸i niÖm GCN QSD§
Pháp luật nước ta quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diên chủ sở hữu, nhà nước trao quyền sử dụng cho người dân và quyền sử dụng đó được thừa nhận trên cơ sở pháp lý. §ể chứng nhận cho người sử dụng đất là họ được quyền khai thác, sử dụng mảnh đất và cũng phục vụ cho công tác quản lý nhà nước mà GCN QSD§ ra đời .
Theo luật đất đai 2003 thì:”Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là giấy chứng nhận do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho người sử dụng đất để bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất “.
Ta có thể hiểu rõ hơn rằng GCN QSD§ là một chứng thư pháp lý xác nhận quan hệ hợp pháp giữa nhà nước với quyền sử dụng đất của người sử dụng đất đai . Cần phân biệt GCN QSD§ với quyết định giao đất. Quyết định giao đất là cơ sở phát sinh quyền sử dụng đất, còn GCN QSD§ là cơ sở của mối quan hệ pháp lý gi÷a nhà nước và người sử dụng đất trong quá trình quản lý và sử dụng đất đai .
2. §èi tîng, ®iÒu kiÖn, thñ tôc vµ thÈm quyÒn cÊp GCN QSD§
2.1. §ối tượng và điều kiện cấp GCN QSD§ .
Theo Điều 49 , 50 của luật đất đai 2003 quy đinh đối tượng và điều kiện cấp GCN QSD§ cụ thể đối với đất ở như sau :
§iều 49 :
1. Người được nhà nước giao đất, cho thuê đất, trõ trường hợp thuê đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích của xã, phường , thị trấn ;
2. Người được nhà nước giao đất, cho thuê đất từ ngày 15/10/1993 đến trước ngày luật này có hiệu lực thi hành mà chưa được cấp GCN QSD§;
3. Người đang sử dụng đất theo quy định tại điều 50, 51 của luật này mà chưa được cấp GCN QSD§;
4. Người được chuyển đổi , nhận chyển nhượng , được thừa kế , nhận tặng cho quyền sử dụng đất để thu hồi nợ; tổ chức sử dụng là pháp nhân mới được hình thành do các bên góp vốn bằng quyền sử dụng đất;
5. Người được sử dụng đất theo bản án hoặc quyết định của toà án nhân dân , quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án hoặc quyết định giải quyết tranh chấp đất đai của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đã được thi hành ;
6. Người trúng đấu giá quyền sử dụng đất , đấu thầu dự án sử dụng đất;
7. Người mua nhà ở gắn liền với đất ở ;
8. Người đîc nhà nước thanh lý , hoá giá nhà ở gắn liền với đÊt ở .
§iều 50: cấp GCN QSD§ cho hộ gia đình , cá nhân , cộng đồng dân cư đang sử dụng đất .
1.Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ổn định, được UBND xã, phường, thị trấn xác nhận không có tranh chấp mà có một trong các loại giấy tờ hợp pháp được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp theo quy định thì được cấp GCN QSD§ và không phải nộp tiền sử dụng đất .
2. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất có một trong các loại giấy tờ theo quy định tại Khoản 1 Điều này mà trên giấy tờ đó ghi tên người khác, kèm theo giấy tờ về việc chuyển quyền sử dụng đất có chữ kí của các bên có liên quan, nhưng đến trước ngày luật này có hiệu lực thi hành chưa thực hiện thủ tục chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật, nay được UBND xã phường, thị trấn xác nhận là đất không có tranh chấp thì được cấp GCN QSD§ và không phải nộp tiền sử dụng đất .
3. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có các loại giấy tờ theo quy định tại Khoản 1 Điều này nhưng đất đã được sử đụng ổn định trước ngày 15/10/1993 nay được UBND xã, phường, thị trấn xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sö dụng đất đã được xét duyệt đối với nơi có quy hoạch sử dụng đất thì được cấp GCN QSD§ và không phải nộp tiền sử dụng đất.
4. Hộ gia đình cá nhân đang sử dụng đất theo bản án hoặc quyết định của toà án nhân dân, quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án, quyết định giải quyết tranh chấp đất đai của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã được thi hành thì được cấp GCN QSD§ và phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo qui định của pháp luật.
5. Hộ gia đình, các nhân đang sử dụng đất không có các loại giấy tờ theo quy định tại Khoản 1 Điều này nhưng đất đã được sử dụng ổn định từ ngày 15/10/1993 đến trước ngày luật này có hiệu lực thi hành, nay được UBND xã, phường, thị trấn xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã dược xét duyệt đối với nơi đã có quy hoạch sử dụng đất thì được cấp GCN QSD§ và phải nộp tiền sử dụng đất theo quy định của pháp luật .
6. Hộ gia đình ,cá nhân đang sử dụng đất được Nhà nước giao ®Êt, cho thuê từ ngày 15/10/1993 đến trước ngày luật này có hiệu lực thi hành mà chưa được cấp GCN QSD§ thì được cấp GCN QSD§. Trường hợp chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính thì phải thực hiện theo quy định của pháp luật.
7. Cộng đồng dân c ®ang sử dụng đất mà có các công trình là ®ình, đền, miếu, am, từ đường, nhà thờ họ ®ược cấp GCN QSD§ khi có các điều kiện sau :
a. Có đơn đề nghị cấp GCN QSD§.
b. §ược UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất xác nhận là đất sử dụng chung cho cộng đồng dân cư và không có tranh chấp .
2.2 Trình tự và thủ tục cấp GCN QSD§ cho người đang sử dụng đất
Việc quy định trình tự, thủ tục cấp GCN QSD§ được nêu rõ tại Điều 123 Luật đất đai 2003 và nó dược cụ thể hoá chi tiết tại nghị định 181/2004/N§ - CP ngày 29/10/2004 của chính phủ về thi hành Luật đất đai.
Theo Điều 123 Luật đất ®ai n¨m 2003 quy định như sau:
1.Việc nộp hồ sơ xin cấp GCN QSD§ được quy định như sau:
a. Người xin cấp GCN QSD§ nộp hồ s¬ t¹i văn phòng đăng kí quyền sử dụng đất. Trường hợp hộ gia đình , cá nhân tại nông thôn xin cÊp GCN QSD§ thì nộp hồ sơ tại UBND xã nơi có đất để chuyển cho văn phòng đăng kí quyền sử dụng đất.
b. Hồ sơ xin cấp GCN QSD§ gồm đơn xin cấp GCN QSD§, giấy tờ về sử dụng đất quy định tại các Khoản 1, 2, và 5 Điều 50 của Luật này (nếu có) , văn bản uỷ quyền xin cấp GCN QSD§ (nếu có) .
2. Trong thời gian không quá 50 ngày làm việc , kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ , văn phòng đăng kí quyền sử dụng ®Êt cã trách nhiệm chuyển hồ sơ đến cơ quan quản lý đất đai thuộc UBND cấp có thẩm quyền cấp GCN QSD§ để thực hiện các thủ tục cấp GCN QSD§; trường hợp phải thực hiện nghĩa vụ tài chính mà nghĩa vụ tài chính đó được xác định theo số liệu địa chính th× v¨n phòng đăng kí quyền sử dụng đất gửi số liệu đến cơ quan thuế để xác định mức nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật; th«ng báo cho người được cấp GCN QSD§ thực hiện nghĩa vụ tài chính; trường hợp không đủ điều kiện thì trả lại hồ sơ và th«ng báo lý do cho người xin cấp GCN QSD§ biết
3. Trong thời hạn không quá năm ngày làm việc , kể từ ngày thực hiện xong nghĩa vụ tài chính , người được cấp GCN QSD§ đến nơi đã nộp hồ sơ để nhận GCN QSD§.
2.3 Thẩm quyền cấp GCN QSD§.
Theo quy định tại Điều 52 Luật đất đai 2003 thì thẩm quyền cấp GCN QSD§ cho người sử dụng đất được xác định như sau :
1. UBND tỉnh , thành phố trực thuéc trung ương cấp GCN QSD§ cho tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài , tổ chức cá nhân nước ngoài, trừ trường hợp quy định tại Khoản 2 Điều này .
2. UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh cấp GCN QSD§ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư, người Việt Nam định cư ở nước ngoµi mua nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất ở ..
3. Cơ quan có thẩm quyÒn cÊp GCN QSD§ quy định tại Khoản 1 Điều naỳ được uỷ quyền cho cơ quan quản lý đất đai cùng cấp .
Chính phủ quy định điều kiện được uỷ quyền cấp GCN QSD§.
Theo Nghị định 181/2004/N§ - CP của chính phủ về thi hành Luật đất đai thì Sở Tài Nguyên và Môi Trường được UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương uỷ quyền thực hiện việc cấp GCN QSD§ cho tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài theo các trường hợp do pháp luật quy định cụ thể đã được ghi cụ thể trong Nghị định này.
Qua tìm hiểu về các đối tượng, điều kiện cấp GCN QSD§ sẽ cho ta những cơ sở pháp lý đầy đủ để đi tới tiến hành cấp GCN QSD§ cũng như làm cơ sở để tìm ra những nguyên nhân dẫn đến công tác cấp GCN QSD§ không được diễn ra thường xuyên cũng như từ đó mà tìm ra giải pháp để thúc đẩy công tác cấp GCN QSD§ diễn ra nhanh hơn .
II- Thùc tr¹ng c«ng t¸c cÊp GCN QSD§
1. Vai trß cña GCN QSD§
Không biết từ lúc nào cái khái niÖm GCN QSD§ đã trở nên quen thuộc và cần thiết đối với người dân , có một điều mà không ai có thể phủ nhận được : không có nó bạn vẫn chưa thể an tâm về mảnh đất của mình. cũng chính vì thế nên trong luật đất đai 2003 và mới đây nhất là Nghị định 181 đã dành hẳn một chương để nói về vấn đề này.
GCN QSD§ có ý nghĩa rất quan trọng đối với người sử dụng đất về nhiều mặt mà hơn cả là về mặt giá trÞ ph¸p lý và giá trị khi thế chấp . Về giá trị pháp lý: Nhà nước thực hiện cấp GCN QSD§ cho các hộ dân cũng có nghiã là đã trao quyền sử dụng và quản lý về đất cho chính những người dân đang sinh sống trên mảnh đất đó. Quyền mà người dân được hưởng ở đây là quyền sử dụng đất , quyền quản lý, quyền thừa kế, quyền trao đổi và thế chấp, tất nhiên là dưới sự giám sát của cơ quan Nhà nước. Một điều quan trọng nữa là, khi có GCN QSD§ bạn hoàn toàn có thể chứng minh được đây là diện tích đất của mình khi xảy ra tranh chấp, thu hồi, mua bán, giao dịch, thừa kế. §ồng thời việc quy định cấp GCN QSD§ cho các loại đất không chỉ tạo cho người dân hoàn toàn có thể an tâm về mảnh đất của mình không bị xảy ra tranh chấp cũng như khi nhà nước cần lấy đất để phục vụ cho nhiều mục đích khác mà còn là nền tảng cho việc quản lý đất đai một cách minh bạch tránh những tiêu cực xảy ra.
Về giá trị thế chấp: việc nhà nước cấp GCN QSD§ cho một diện tích đất không chỉ đơn thuần là thừa nhân quyền sử dụng đất của một cá nhân hoặc tập thể đang sống và làm việc trên thửa đất đó mà còn khẳng định giá trị sử dông mµ người đó được hưởng. Một yếu tố cực kỳ quan trọng khi mảnh đất của b¹n đã có GCN QSD§, nếu bạn cần tiền cho mục đích kinh doanh , bạn có thể vay tiền ngân hàng một cách dễ dàng bằng cách thế chấp GCN QSD§. Kh«ng những thế GCN QSD§ còn có thể bảo đảm cho những người giao dịch về đất đai khi cần thiết để diễn ra một cách hợp pháp.
Trong điều kiện nền kinh tế đang phát triển như hiện nay thì vai trò của GCN QSD§ ngày càng trở nên quan trọng không những đối với người dân mà cả đối với nhà nước. Vì thế mà đặt ra yêu cầu là tất cả người dân sử dụng đất hợp pháp đều được cấp GCN QSD§, đây là một thách thức đối với cơ quan quản lý nhà nước trong thời gian tới.
2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c cÊp GCN QSD§
Cũng chính vì vai trò và ý nghĩa của GCN QSD§ mà nhiệm vụ cấp GCN QSD§ được đặt lên hành đầu . Tuy nhiên đã có một thời gian dài dường như chúng ta đã “lãng quên “ công việc này , chỉ đến khi Luật đất đai cùng những Nghị định mới ra đời và những mục tiêu trong việc cấp GCN QSD§ được đặt ra thì vấn đề này mới được thực hiện một cách ráo riết. Chính vì thế nhiệm vụ dường như “quá tải” đối với cơ quan quản lý nhà nước, trong khi người dân đều có tâm lý muốn có GCN QSD§ ngay.
Việc cấp GCN QSD§ đã được triển khai từ năm 1993. ĐÕn nay theo số liệu thống kê tính đến ngày 6/8/2005 cả nước đã cấp được 1.068.319 GCN QSD§ đối với đất ở tại đô thị trên tổng số 4.042.317 hộ đạt tổng số 48,8% ; đất ở nông thôn đã cấp được 8.205.878 GCN QSD§ trên tổng số 12.108.616 hộ đạt 67,8% theo hộ. Như vậy, nếu cứ với tốc độ tích cực và không có gì trở ngại thì nhiệm vụ cấp GCN QSD§ sẽ được hoàn thành chủ yếu vào cuối năm 2005, phần còn lại sẽ được triển khai và kết thúc vào năm 2006. Việc cấp giấy chứng nhận đã cơ bản hoàn thành, việc thay đổi về loại giấy sẽ có tác động tâm lý rất lớn đối với người dân và nhà đầu tư (theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường ngày 8/8/2005).
Tuy nhiên trên thực tế công tác cấp GCN QSD§ lại không diễn ra thuận lợi như vậy nếu không nói là diễn ra khá chậm. §iều này thể hiện rõ trong kết quả đạt được trong thời gian gần đây , điển hình là hai thành phố lớn hà nội và TP.Hå ChÝ Minh. Tiến độ cấp GCN QSD§ tại Hµ Néi đang chạy với tốc độ “rùa “: gần hết nửa năm 2005 mới cấp được 10% chỉ tiêu. Lãnh đạo thành phố Hµ Néi thừa nhận , có khả năng hà nội sẽ không thể hoàn thành kế hoạch cấp xong GCN QSD§ trong năm 2005 . Theo báo cáo mới nhất của sở tài nguyên và môi trường Hà Nội, tiến độ cấp GCN QSD§ trên địa bàn hiện rất chậm. Từ đầu năm 2005 đến nay, toàn thành phố mới cấp được hơn 13.300 giấy chứng nhận . §ặc biệt, một số địa phương đạt kết quả rất thấp như quận hoàn Kiếm (1,23%) , hoàng Mai (1,74%), sóc Sơn (1,13%)…..điều ®¸ng buồn là, đây không phải lần đầu tiên các quận, huyện báo cáo chậm tiến độ. Bởi những con số trên đã được công bố tại thời điểm hÕt quý I-2005. ¤ng Lê Quý §ôn, phó chủ tịch UBND thành phố cho rằng nếu cứ theo tiến độ này các quận, huyện sẽ không hoàn thành kế hoạch cấp hơn 130.000 GCN QSD§ trong năm 2005. §iều này cũng có nghĩa là kế hoạch cấp xong GCN QSD§ trong năm 2005 của Hà Nội coi như “phá sản “.
Còn ở TP. Hå ChÝ Minh theo báo cáo của sở Tài nguyên và Môi trường, tính đến ngày 15/4/2005 thành phố cấp được 358.620 GCN QSD§ đối với đất ở đô thị đạt 39,8%, đất ở nông thôn cấp được 20.000 giấy đạt 30%. Như vậy, cũng giống như hà Nội và các thành phố kh¸c c«ng tác cấp GCN QSD§ ở đây cũng đang diễn ra khá chậm chạp. Có thể trong những năm qua biến động liªn tục về đất đai như chuyển nhượng, chia tách …..đã đẩy số lượng có nhu cầu về cấp GCN QSD§ lên cao, và cũng do đất đai là vấn đề phức tạp hay gây khiếu kiện làm ảnh hưởng đến tiến độ cấp GCN QSD§. Chúng ta cần phải đi tìm hiểu , phát hiên những nguyên nhân làm chậm tiến độ cấp GCN QSD§ trong thời gian qua. §ó chính là nhiệm vụ trước mắt nhằm tìm ra giải pháp dể khắc phục tình trạng hiÖn nay.
III- Nh÷ng nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn ®é cÊp GCN QSD§
Trong thời gian qua tiến độ cấp GCN QSD§ diễn ra khá chậm chạp. Theo đánh giá cña Bé tµi nguyªn vµ m«i trêng còng nh theo nhËn ®Þnh cña Së Tµi nguyªn vµ M«i trêng mét sè ®Þa ph¬ng th× cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn. C¸c nguyªn nh©n nµy cã thÓ chia lµm 2 nhãm tõ phÝa ngêi sö dông vµ nhµ qu¶n lý. Chóng ta h·y t×m hiÓu vÒ nh÷ng víng m¾c dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong c«ng t¸c cÊp GCN QSD§.
1. Nguyªn nh©n tõ phÝa ngêi sö dông.
§èi víi ngêi sö dông ®Êt, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm c¶n trë c«ng t¸c cÊp GCN QSD§ lµ do tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ n¾m b¾t th«ng tin cña ngêi d©n cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tuy LuËt ®Êt ®ai ®îc ban hµnh tõ n¨m 1988 qua c¸c n¨m ®· cã sù söa ®æi, bæ sung cô thÓ lµ LuËt ®Êt ®ai 1993, söa ®æi bæ sung n¨m 1998 vµ míi ®©y nhÊt lµ LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 cã sù thay ®æi tiÕn bé phï hîp víi xu thÕ nÒn kinh tÕ hiÖn nay. §Õn nay LuËt ®· ®i vµo thùc hiÖn ®îc gÇn hai n¨m, song nhiÒu ngêi d©n vÉn dêng nh "mï mÞt" vÒ mäi th«ng tin liªn quan ®Õn LuËt ®Êt ®ai. Kh«ng nh÷ng thÕ ngay c¶ b¶n th©n hä khi lµm GCN QSD§ mµ vÉn kh«ng hiÓu ®îc gi¸ trÞ cña GCN QSD§. V× lý do ®ã mµ nhiÒu khi ngêi d©n kh«ng ®i ®¨ng ký QSD§, kh«ng hîp t¸c víi c¸n bé ®Ó hoµn thµnh thñ tôc cÊp GCN QSD§. Sù thiÕu th«ng tin cña ngêi d©n lµ mét c¶n trë lín cho c«ng t¸c cÊp GCN QSD§. Cã nhiÒu hé d©n sau khi c¸n bé ®Þa chÝnh xuèng kh¶o s¸t thùc tÕ vµ ®· ®o ®óng xong vÉn cho lµ cha chÝnh x¸c vµ göi ®¬n yªu cÇu c¬ quan qu¶n lý ®Êt ®ai ®o l¹i. ChÝnh nh÷ng viÖc lµm ®ã ®· v« h×nh dïng lµm cho viÖc thùc hiÖn cÊp GCN QSD§ cña c¬ quan qu¶n lý trë nªn bÕ t¾c.
ViÖc h¹n chÕ vÒ th«ng tin cña ngêi d©n cßn thÓ hiÖn ë chç, nhiÒu khi cã ®îc th«ng tin song nh÷ng th«ng tin cã ®îc l¹i thiÕu chÝnh x¸c hoÆc sai lÖch lµm cho ngêi d©n cã nhiÒu th¾c m¾c ®¸nh gi¸ sai vÒ chÝnh s¸ch ph¸p luËt g©y nªn nh÷ng suy nghÜ tiªu cùc tõ ®ã mµ chÇn chõ trong viÖc kª khai xin cÊp GCN QSD§, hay kª khai sai lÖch th«ng tin vÒ thöa ®Êt mµ m×nh ®ang sö dông, g©y khã kh¨n cho c¬ quan ®Þa chÝnh. §iÓn h×nh ë Hµ Néi trong thêi gian cuèi n¨m 2004 c¸c hé d©n trªn ®Þa bµn cã nhËn ®îc th«ng tin cho r»ng khung gi¸ ®Êt sÏ ¸p dông tõ ngµy 01/01/2005 vµ khi ®ã chi phÝ lµm sæ ®á sÏ t¨ng lªn rÊt nhiÒu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngêi d©n ®ua nhau ®i lµm GCN QSD§. ViÖc lµm ®ã ®· lµm cho khèi lîng hé xin cÊp t¨ng lªn qu¸ nhiÒu trong thêi gian ng¾n trong khi ®ã lîng c¸n bé c«ng nh©n viªn cßn h¹n chÕ lµm cho c«ng t¸c cÊp GCN QSD§ diÔn ra chËm ch¹p, t¾c nghÏn.
Nguyªn nh©n thø hai ®Õn tõ phÝa ngêi sö dông ®Êt chÝnh lµ nguån gèc kh«ng râ rµng cña m¶nh ®Êt ®ang sö dông, kh«ng Ýt c¸c trêng hîp ®îc giao ®Êt, mua b¸n trao tay kh«ng qua sù kiÓm so¸t tõ phÝa c¬ quan qu¶n lý, hay nhiÒu m¶nh ®Êt cã ®îc do lÊn chiÕm. Nhøng sai kh¸c vÒ nguån gèc ®Êt ®ai kh«ng nh÷ng g©y khã dÔ cho phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai mµ ngay c¶ nh÷ng ngêi d©n sö dông ®Êt còng kh«ng ®îc cÊp GCN QSD§.
Nguån gèc ®Êt ®ai kh«ng râ rµng ®i cïng víi nã lµ gi¸ trÞ cña m¶nh ®Êt ngµy cµng cao, nhÊt lµ dÊt ë khu vùc ®« thÞ, ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tranh chÊp vÒ ®Êt ®ai. Ta biÕt r»ng mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó cÊp GCN QSD§ ®îc qui ®Þnh t¹i §iÒu 49, 50, 51 cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 lµ ®Êt ®ai ph¶i ®îc sö dông æn ®Þnh vµ ®îc UBND x·, phêng, thÞ trÊn x¸c nhËn lµ kh«ng cã tranh chÊp. Thùc tÕ hiÖn nay sè lîng nh÷ng m¶nh ®Êt thuéc diÖn ®ang cã tranh chÊp vÉn chiÕm mét sè lîng lín vµ hÇu nh cha ®îc gi¶i quyÕt xong. Cã thÓ lý do dÉn ®Õn sè hé cã ®Êt ®ang cã tranh chÊp nhiÒu nh vËy xuÊt ph¸t tõ nguån lîi to lín trong gi¸ trÞ m¶nh ®Êt mµ c¸c bªn kh«ng thÓ tho¶ thuËn víi nhau ®îc. V× ®iÒu kiÖn kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cÊp GCN QSD§ nªn tÊt nhiªn c«ng t¸c cÊp GCN QSD§ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®îc.
C«ng t¸c cÊp GCN QSD§ kh«ng ®îc ®¶m b¶o kÞp thêi ®óng chØ tiªu ®· ®Ò ra còng mét phÇn do ngêi sö dông ®Êt kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ chøng minh nguån gèc cña m¶nh ®Êt hoÆc thiÕu giÊy x¸c nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®îc qui ®Þnh t¹i §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003. ViÖc kh«ng cã ®Çy ®ñ giÊy tê hîp lÖ cã thÓ do nguyªn nh©n kh¸ch quan do r¸ch n¸t hoÆc thÊt l¹c, mÊt nªn kh«ng th× lµ do ®Êt lÊn chiÕm nªn kh«ng thÓ cã giÊy tê theo yªu cÇu cña c¬ quan cÊp GCN QSD§.
Mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a lµ khi c¸c hé ®îc cÊp GCN QSD§ ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh vÒ ®Êt, tuú thuéc vµo nguån gèc sö dông cña hä. Ch¼ng h¹n bÊt luËn nguån gèc nh thÕ nµo, c¸c hé ®Òu ph¶i nép lÖ phÝ tríc b¹ ®Êt b»ng 1% gi¸ trÞ l« ®Êt (trõ c¸c hé ®· cã giÊy chøng nhËn, nay chØ ®¬n thuÇn ®æi l¹i hoÆc c¸c hé nhËn chuyÓn nhîng ®Êt ®· nép lÖ phÝ tríc b¹ theo quy ®Þnh cña Tæng côc thuÕ) thÕ nhng nhiÒu hé kh«ng chÊp nhËn hoÆc kh«ng muèn thùc hiÖn nghÜa vô nµy. V× thÕ míi cã chuyÖn UBND phêng, x·, thÞ trÊn cã giÊy nhng kh«ng cÊp ®îc.
2. Nguyªn nh©n tõ phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc.
Chóng ta cã thÓ chØ ra mét sè nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn ®é cÊp GCN QSD§. §ã lµ: ChÝnh s¸ch, ph¸p luËt thiÕu cô thÓ vµ Ýt mang tÝnh kh¶ thi; thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p, rêm rµ, tuú tiÖn; sù bÊt cËp trong tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé qu¶n lý ®Êt ®ai; t×nh tr¹ng thiÕu tr¸ch nhiÖm, nhòng nhiÔu, tiªu cùc cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé qu¶n lý ®Êt ®ai vµ c¸n bé cã liªn quan ®Õn viÖc cÊp GCN QSD§; sù chØ ®¹o tæ chøc thùc hiÖn cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn.
2.1. ChÝnh s¸ch ph¸p luËt.
NhiÒu qui ®Þnh liªn quan ®Õn cÊp GCN trong thùc tÕ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, tÝnh kh¶ thi thÊp. Mét sè qui ®Þnh chØ chó ý ®Õn sù thuËn lîi cña c¬ quan Nhµ níc mµ kh«ng coi träng sù thuËn lîi cña ngêi sö dông ®Êt. Ta cã thÓ lÊy vÝ dô cô thÓ nh ®èi víi trêng hîp vÒ ghi nî tiÒn sö dông ®Êt khi cÊp GCN QSD§. Tríc ®©y, theo NghÞ ®Þnh 38/2000- CP vÒ thu tiÒn sö dông ®Êt th× ®èi tîng xin cÊp GCN quyÒn së h÷u nhµ ë vµ ®Êt ë ®îc xÐt cho ghi nî tiÒn sö dông ®Êt. Qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn qui ®Þnh nªn trªn ®· gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ®é cÊp GCN QSD nhµ ë vµ ®Êt ë. Nay theo NghÞ §Þnh 198/2004/N§-CP vÒ thu tiÒn sö dông ®Êt th× l¹i kh«ng cho phÐp ngêi d©n ghi nî tµi chÝnh khi xin cÊp GCN lµ mét trë ng¹i kh«ng nhá ®èi víi ngêi sö dông ®Êt ë v× theo khung gi¸ ®Êt míi, gi¸ ®Êt ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu so víi gi¸ thÞ trêng, v× vËy mµ tiÒn sö dông ®Êt sÏ rÊt cao. Cã nhiÒu hé d©n xin cÊp GCN kh«ng cã tiÒn ®Ó nép, nhÊt lµ nh÷ng trêng hîp ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt dÉn ®Õn t©m lý chê ®îi ChÝnh phñ cho phÐp ghi nî nghÜa vô tµi chÝnh míi ®Õn lÊy GCN xin cÊp hoÆc cã t©m lý nhµ, ®Êt nÕu dïng ®Ó ë thÞ hä kh«ng cã nhu cÇu xin cÊp GCN QSD§.
Chóng ta ®· th¸o gì c¬ chÕ chÝnh s¸ch, song cßn thiÕu ®ång bé nh c¬ chÕ thu tiÒn sö dông ®Êt theo NghÞ ®Þnh 198; chÝnh s¸ch båi thêng gi¶i phãng mÆt b»ng cßn nhiÒu m©u thuÉn víi qui ®Þnh vÒ cÊp GCN ®Êt ë. Cô thÓ trong viÖc x¸c ®Þnh diÖn tÝch ®Êt ë cßn lóng tóng. Cã nh÷ng khu d©n c n»m trong vïng quy ho¹ch, rõng phßng hé diÖn tÝch ®Êt ë rÊt lín. NhiÒu khi nhiÒu ®Þa ph¬ng ra h¹n møc ®Êt ë rÊt thÊp dÉn ®Õn khi x¸c ®Þnh diÖn tÝch vît ngoµi qui ®Þnh th× cha biÕt xö lý. Mét sè ®Þa ph¬ng cha qui ®Þnh møc h¹n ®iÒn song chÝnh s¸ch båi thêng khi Nhµ níc thu håi ®Êt l¹i ®îc qui ®Þnh hoÆc ®· qui ®Þnh møc h¹n ®iÒn song chÝnh s¸ch båi thêng cña Nhµ níc ®èi víi ®Êt ë l¹i qui ®Þnh ë møc thÊp h¬n ®iÒu nµy dÉn ®Õn sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lµm cho ngêi d©n lo ng¹i, ph©n v©n khi lµm GCN QSD§ cßn nh©n viªn ®Þa chÝnh th× lóng tóng kh«ng ®a ra ®îc c¸ch øng xö víi nh÷ng qui ®Þnh nµy. Bëi lÏ ®èi víi c¸c hé d©n ngoµi møc h¹n ®iÒn nã cßn liªn quan ®Õn nghÜa vô tµi chÝnh vÒ ®Êt mµ c¸c hé ph¶i nép bëi theo qui ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 198 víi diÖn tÝch ®Êt ë vît h¹n møc chñ hé ph¶i nép 100% tiÒn sö dông dÊt.
Sù kh«ng ®ång bé trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®· lµm mét rµo c¶n lµm c¶n trë c«ng t¸c cÊp GCN QSD§, bªn c¹nh ®ã lµ sù kh«ng æn ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ra sau phñ nhËn c¸c v¨n b¶n tríc nã lµm cho ngêi d©n hoang mang . §iÒu nµy chóng ta cã thÓ thÊy ngay ë luËt ®Êt ®ai n¨m 2003 vÒ viÖc qui ®Þnh cÊp GCN QSD§ ®èi víi ®Êt ë cã nguån gèc thuª mîn. Tríc ®©y, ®èi víi c¸c trên hîp sö dông ®Êt cã nguån gèc thuª mîn nh÷ng ngêi sö dông ®Êt xin cÊp GCN vÒ nhµ, ®Êt, cã qu¸ tr×nh æn ®Þnh, l©u dµi, kh«ng tranh chÊp th× vÉn ®îc cÊp GCN QSD§. Nay theo qui ®Þnh míi t¹i ®iÓm c, kho¶n 2, §iÒu 41 cña NghÞ ®Þnh 181/2004/N§-CP th× ngêi sö dông ®Êt do thuª l¹i cña ngêi kh¸c mµ kh«ng ph¶i lµ ®Êt thuª, thuª l¹i trong khu c«ng nghiÖp th× sÏ kh«ng ®îc cÊp GCN QSD§.
Còng vÉn vÒ sù thay ®æi liªn tôc cña nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt ®Êt ®ai. Trong thêi gian qua kÓ tõ khi LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 ra ®êi cïng víi nhiÒu v¨n b¶n híng dÉn ban hµnh ngµy 14/7/1993, sau ®ã lµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Êt ®ai ban hµnh ngµy 02/12/1998 vµ ngµy 26/06/2001, míi ®©y nhÊt lµ LuËt ®Êt ®ai 2003 cã nhiÒu viÖc cÇn gi¶i quyÕt mµ l¹i ph¶i tËp trung trong thêi gian ng¾n nªn c¸n bé lµm viÖc cho Nhµ níc cha lµm quen, thÝch øng kÞp víi nh÷ng qui ®Þnh cò th× ®· ph¶i tiÕp nhËn víi qui ®Þnh míi nªn cã phÇn bì ngì.
Mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a liªn quan ®Õn GCN lµ hiÖn nay cha thèng nhÊt quyÕt ®Þnh nªn ®Ó mét GCN chung hay t¸ch riªng lµm hai giÊy chøng nhËn së h÷u nhµ vµ quyÒn sö dông ®Êt. Theo dù th¶o LuËt kinh doanh bÊt ®éng s¶n míi ®©y ®· cã ý kiÕn nhÊt trÝ lµ chung mét giÊy nhng LuËt míi ®ang ë d¹ng dù th¶o vµ söa ®æi cha chÝnh thøc ban hµnh thµnh LuËt. Do sù cha râ rµng ®ã mµ ngêi d©n cã t©m lý chê ®îi, cha muèn xin cÊp GCN QSD§, v× nÕu ®Ó t¸ch ra lµm hai GCN th× tÊt nhiªn hai giÊy ®ã thuéc vÒ hai ngµnh qu¶n lý kh¸c nhau vµ lóc ®ã chi phÝ ®Ó lµm ®îc c¶ hai GCN còng sÏ t¨ng lªn.
Trªn ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn ®é cÊp GCN QSD§ do chÝnh s¸ch ph¸p luËt nhiÒu khi cßn m©u thuÉn, thiÕu tÝnh kh¶ thi. Qua t×m hiÓu phÇn nµo cho chóng ta thÊy nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸p luËt hiÖn nay cÇn ph¶i söa ®æi hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ó ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng.
2.2. Thñ tôc hµnh chÝnh.
Mét ®Æc ®iÓm cña viÖc sö dông ®Êt ë níc ta cã biÕn ®éng rÊt lín qua nhiÒu thêi kú lÞch sö kh¸c nhau trong khi c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai l¹i kh«ng theo kÞp víi sù biÕn ®éng. Do vËy mµ hå s¬ ®Êt ®ai, ®Æc biÖt lµ ®Êt ë t¹i ®« thÞ kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ chiÕm tû lÖ rÊt lín. §©y lµ mét trë ng¹i ®èi víi viÖc hoµn chØnh hå s¬ xin cÊp GCN QSD§. Tuy nhiªn, LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 ®· cã nÐt míi më ra c¬ héi cho ngêi sö dông ®Êt Kho¶n 4 vµ Kho¶n 6 §iÒu 50 cã qui ®Þnh: Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt kh«ng cã c¸c lo¹i giÊy tê qui ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu nµy nhng ®Êt ®· sö dông æn ®Þnh nay ®îc UBND x·, phêng, thÞ trÊn x¸c nhËn lµ ®Êt kh«ng cã tranh chÊp, phï hîp víi qui ho¹ch sö dông ®Êt ®· ®îc xÐt duyÖt ®èi víi n¬i ®· cã qui ho¹ch sö dông ®Êt th× ®îc cÊp GCN QSD§ vµ ph¶i nép tiÒn sö dông dÊt nÕu ®Êt ®îc sö dông tõ ngµy 15/10/1993 ®Õn tríc ngµy luËt nµy thi hµnh, kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt nÕu ®Êt ®· ®îc sö dông tõ tríc ngµy 15/10/1993. Nh vËy ngêi sö dông ®Êt ®· ®îc Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc cÊp GCN QSD§. Nhng tõ qui ®Þnh ®ã l¹i dÉn ®Õn h¹n chÕ kh¸c lµ ®Ó cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc cÊp GCN QSD§ chñ hé ph¶i cã giÊy x¸c nhËn cña UBND x·, phêng, thÞ trÊn lµ ®Êt sö dông æn ®Þnh kh«ng cã tranh chÊp, giÊy ®ã ph¶i ®îc nh÷ng hé d©n liÒn kÒ chøng nhËn, tõ ®ã n¶y sinh trêng hîp nhiÒu hé gia ®×nh do m©u thuÉn c¸ nh©n hay mét lý do nµo ®ã kh«ng chÞu x¸c nhËn cho dÉn ®Õn chñ hé muèn ®îc xin cÊp giÊy GCN QSD§ còng kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn mµ thùc hiÖn.
§Ó hoµn thµnh hå s¬ cÊp xong GCN QSD§ ngêi d©n ph¶i thùc hiÖn nhiÒu kh©u, nhiÒu thñ tôc. §«i khi thÊy r»ng c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cña chóng ta qu¸ rêm rµ vµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i xÐt duyÖt nhiÒu lÇn ë nhiÒu cÊp mµ kh«ng x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm thuéc c¬ quan nµo. §Ó cho ra ®êi mét GCN QSD§ cÇn ph¶i cã sù lµm viÖc cña c¶ ba cÊp x·, huyÖn, tØnh víi nh÷ng v¨n b¶n, b¸o c¸o, quyÕt ®Þnh…. rÊt nhiÒu c¸c thñ tôc giÊy tê chÝnh nhê nh÷ng thñ tôc rêm rµ ®ã mµ mét sè c¸n bé biÕn chÊt lîi dông tuú tiÖn, kÐo dµi thêi gian.
Kh«ng nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh hiÖn nay cã qu¸ nhiÒu yÕu tè kh«ng cÇn thiÕt mµ ®«i khi cã nh÷ng v¨n b¶n ra ®êi thiÕu tÝnh cô thÓ, cã nh÷ng v¨n b¶n m©u thuÉn nhau lµm cho c¸n bé lóng tóng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn cÊp GCN QSD§.
Thêi gian qua Nhµ níc ®· cã nhiÒu thay ®æi vÒ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh tuy vËy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn gi¶i quyÕt. Mong r»ng ChÝnh phñ thÊy ®îc nh÷ng víng m¾c trªn, t×m ra ®îc gi¶i ph¸p thÝch hîp ngµy cµng hoµn chØnh hÖ thèng v¨n b¶n hµnh chÝnh vÒ cÊp GCN QSD§ nãi riªng vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c nãi chung mét c¸ch nhanh chãng.
2.3. Ph©n c«ng, ph©n cÊp vµ tæ chøc thùc hiÖn.
Theo qui ®Þnh, viÖc cÊp GCN QSD§ tõ th¸ng 10/2004 trë vÒ tríc do 3 Bé chÞu tr¸ch nhiÖm: Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng (sæ ®á), Bé X©y dùng (sæ hång), Bé Tµi chÝnh (giÊy mµu tÝm). Sù ph©n c«ng nh vËy chØ lµm r¾c rèi thªm c«ng t¸c qu¶n lý trong khi néi dung qu¶n lý Nhµ níc vÒ ®Êt ®ai, nhµ ë vÉn vËy. MÆt kh¸c viÖc ph©n c«ng ba c¬ quan, cÊp ba lo¹i._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- V0314.doc