Những giải pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh xuất khẩu rau quả chủ yếu trong giai đoạn 2000 -2005

Lêi nãi ®Çu Ngµy nay xuÊt khÈu trë thµnh ho¹t ®éng cùc kú quan träng ®èi víi mäi quèc gia trªn thÐ giíi. Nã cho phÐp c¸c quèc gia khai th¸c ®­îc lîi thÕ cña m×nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, t¹o nguån thu ngo¹i tÖ quan träng cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. §èi víi ViÖt Nam ho¹t ®éng xuÊt khÈu thùc sù cã ý nghÜa chiÕn l­îc trong sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc vµ lµ mòi nhän ­u tiªn trong nÒn kinh tÐ quèc d©n. Bëi vËy trong chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh, §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam ®· nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu vµ coi nã lµ mét trong ba ch­¬ng tr×nh kinh tÕ lín ph¶i tËp trung thùc hiÖn. Cã ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, më cöa ra thÕ giíi bªn ngoµi, ViÖt Nam míi cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n. Víi ­u thÕ vÒ ®iÒu kiÖn sinh th¸I vµ lao ®éng, ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng lín vÒ s¶n xuÊt c¸c lo¹i rau qu¶ mµ thÞ tr­êng thÕ giíi cã nhu cÇu nh­: chuèi, v¶i, døa, xoµi... vµ nhiÒu lo¹i rau cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ d­a chuét , khoai t©y, cµ chua...Nh÷ng n¨m tr­íc, khi cßn thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc trong khèi SEV, n¨m cao nhÊt ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®­îc khèi l­îng rau qu¶ t­¬i, rau qu¶ chÕ biÕn trÞ gi¸ 30 triÖu róp chuyÓn nh­îng. Tõ khi ®Êt n­íc chuyÓn nh­îng c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, do thÞ tr­êng truyÒn thèng bÞ thu hÑp, thÞ tr­êng míi cßn ®ang trong giai ®o¹n thö nghiÖm ch­a æn ®Þnh, h¬n n÷a chÊt l­îng, sè l­îng, chÊt l­îng, gi¸ c¶ s¶n phÈm ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam cßn khiªm tèn. §iÒu ®ã tiÒm n¨ng lín vÒ xuÊt khÈu rau qu¶ ch­a ®­îc khai th¸c. B­íc ®Çu t×m hiÓu nguyªn nh©n h¹n chÕ xuÊt khÈu rau qu¶ cho thÊy, ngoµi lý do biÕn ®éng thÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng th× mét nguyªn nh©n quan träng kh¸c lµ ch­a cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÐ biÕn, l­u th«ng xu¸t khÈu rau qu¶. Mét thêi gian dµØ ë tÇm vÜ m« coi nhÑ s¶n phÈm rau qu¶, ch­a ®¸nh gi¸ ®óng møc lîi thÕ cña nã trong lÜnh vùc xuÊt khÈu. V× thÕ, viÖc ®i s©u nghiªn cøu hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p thóc®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ thêi gian tíi lµ rÊt cÊp thiÕt nh»m ph¸t huy tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ theo tinh thÇn NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· ®Ò ra, gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ s¶n phÈm n«ng nghiÖp n­íc ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. B»ng nhËn thøc cña m×nh sau ba n¨m nghiªn cøu t¹i tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n vµ ®ît thùc tËp t¹i ViÖn ph¸t triÓn quèc tÕ häc ®Ó t×m hiÓu t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian qua, t«i muèn gãp mét phÇn nhá bÐ nh»m t×m ra mét sè gi¶i ph¸p tèt h¬n ®Ó kh¾c phôc h¹n chÕ trong xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta . Vµ ®ã còng lµ lý do t«i chän ®Ò tµi “Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ chñ yÕu trong giai ®o¹n 2000 -2005’’ lµm b¸o c¸o chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp. Víi môc ®Ých chÝnh ®Æt ra ë trªn, ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o b¸o c¸o chuyªn ®Ò ®­îc chia lµm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶ ë ViÖt Nam. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam thêi gian qua. Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶ chñ yÕu trong giai ®o¹n 2000 - 2005. Víi thêi gian nghiªn cøu thùc tÕ cßn Ýt, tµi liÖu tæng kÕt ch­a ®Çy ®ñ, kinh nghiÖm c«ng t¸c vµ sù hiÓu biÕt cña b¶n th©n ch­a nhiÒu, bµi viÕt nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i mong r»ng sÏ nhËn ®­îc nhiÒu sù ®ßng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« còng nh­ cña toµn thÓ c¸c b¹n. Qua ®©y t«i còng xin c¶m ¬n th¹c sÜ NguyÔn Anh Minh cïng c¸c c« chó trong viÖn ph¸t triÓn quèc tÕ häc, ®Æc biÖt lµ tiÕn sÜ Hoµng H¶i-ViÖn tr­ëng viÖn ph¸t triÓn quèc tÕ häc, ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¸o c¸o chuyªn ®Ò nµy. Néi dung Ch­¬ng I C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶ ë ViÖt Nam. I. C¸c lý thuyÕt kinh tÕ c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ: Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i nãi chung vµ th­¬ng m¹I quèc tÕ nãi riªng còng ngµy mét ph¸t triÓn. Tõ ph­¬ng thøc trao ®æi c¬ b¶n, ®¬n s¬ trong néi bé c¸c n­íc, c¸c th­¬ng nh©n t×m c¸ch mua s¶n phÈm trong n­íc, mang tíi c¸c n­íc kh¸c ®Ó ®æi lÊy s¶n phÈm ®éc ®¸o mµ n­íc m×nh kh«ng cã. H×nh thøc nµy ngµy cµng hoµn h¶o, trë nªn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ë bÊt cø n­íc nµo. Song so víi th­¬ng m¹i trong n­íc, th­¬ng m¹i quèc tÕ cã ®Æc ®IÓm trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô gi÷a c¸c n­íc, th«ng qua bu«n b¸n, lµ mèi quan hÖ x· héi, ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Nh­ vËy sù kh¸c biÖt c¨n biÖt ®ã lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi néi bé cña mét n­íc mµ v­ît ra khái ph¹m vi biªn giíi cña mét quèc gia, g¾n liÒn víi viÖc sö dông ®ång tiÒn quèc tÕ kh¸c nhau. Ho¹t ®éng bu«n b¸n nµy diÔn ra nhay c¶ khi cã sù kh¸c biÖt vÒ ng«n ng÷, phong tôc tËp qu¸n, v¨n ho¸, x· héi, luËt ph¸p...Do ®ã ®· xuÊt hiÖn mét sè lý thuyÕt ®Ó gi¶i thÝch cho c¸c h×nh th¸i th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. 1. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi: Adam Smith cho r»ng lîi Ých cña th­¬ng m¹i quèc tÕ thu ®­îc do thùc hiÖn c«ng t¸c ph©n c«ng. Nguyªn t¾c ph©n c«ng theo «ng lµ mçi quèc gia nªn chuyªn m«n ho¸ vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt mµ hä cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, th«ng qua ®ã ph¶i sö dông mét c¸ch tèt nhÊt c¸c nguån lùc. C¸c nguån lùc ®ã lµ ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ vµ ®­îc ®µo t¹o thÝch hîp, nguån vèn, tiÕn bé c«ng nghÖ vµ truyÒn thèng kinh doanh. Nh­ vËy, c¸c quèc gia sÏ tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng mµ hä cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, sau ®ã tiÕn hµnh trao ®æi víi c¸c quèc gia kh¸c gióp c¶ hai bªn cã lîi. Trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c s¶n phÈm cña thÕ giíi ®­îc sö dông mét c¸ch tèt nhÊt, tæng s¶n phÈm cña thÕ giíi sÏ gia t¨ng. Sù t¨ng thªm sè s¶n phÈm nµy lµ nhê vµo chuyªn m«n ho¸ vµ sÏ ®­îc ph©n bæ gi÷a hai quèc gia theo ntû lÖ trao ®æi ngo¹i th­¬ng. Thùc chÊt cña lîi thÕ tuyÖt ®èi cã thÓ minh ho¹ qua vÝ dô sau: BiÓu 1: VÝ dô gi¶ ®Þnh vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi gi÷a ViÖt Nam vµ §µi Loan. ViÖt Nam §µI Loan G¹o (kg/1 giê c«ng) 6 1 ThÞt bß (kg/1 giê c«ng) 4 5 BiÓu 1 cho thÊy gi¶ sö mét giê c«ng ë ViÖt nam s¶n xuÊt ®­îc 6kg g¹o hoÆc 4kg thÞt bß, trong khi ®ã ë §µi Loan ®­îc 1 kg g¹o hoÆc 5kg thÞ bß. Nh­ vËy, ViÖt Nam cã lîi thÕ tuyÖt ®èi trong s¶n xuÊt g¹o, cßn §µi Loan cã lîi thÕ trong viÖc s¶n xuÊt thÞt bß. ViÖt nam sÏ chuyªn m«n ho¸ trång lóa, cßn §µi Loan sÏ chuyªn m«n ho¸ viÖc ch¨n nu«i bß, sau ®ã hai quèc gia nµy sÏ trao ®æi mét phÇn s¶n phÈm cho nhau. Tuy nhiªn, lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ gi¶i thÝch ®­îc mét phÇn nhá cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ã lµ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nhau. PhÇn lín th­¬ng m¹i thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc b»ng lîi thÕ tuyÖt ®èi. Ch¼ng h¹n, mét quèc gia nÕu cã sù bÊt lîi trong s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm, hoÆc gi÷a c¸c n­íc cã ®iÒu kiÖn t­¬ng tù nhau vÒ chi phÝ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ th× ph¶i ch¨ng lµ kh«ng cã th­¬ng m¹i quèc tÕ? Thùc tÕ cho thÊy c¸c quèc gia vÉn trao ®æi ngo¹i th­¬ng ngay c¶ khi mét trong hai n­íc cã bÊt l¬Þ thÕ hoµn toµn víi n­íc kia. ChÝnh v× h¹n chÕ ®ã cña lîi thÕ tuyÖt ®èi mµ lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh ®· ra ®êi. 2. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh. 2.1. Lîi thÕ so s¸nh - quy luËt c¬ b¶n cña th­¬ng m¹i quèc tÕ: Theo nhµ kinh tÕ häc David Ricardo, nÕu mét quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc gia ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo th­¬ng m¹i quèc tÕ t¹o ra lîi Ých cho m×nh. Khi tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ, quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp trong s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ sÏ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ cã lîi thÕ t­¬ng ®èi vµ nhËp khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra chóng lµ nhiÒu bÊt lîi nhÊt. Trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ cho phÐp mçi quèc gia sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña m×nh, ®ång thêi mang l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn còng nh­ lµm cho cña c¶i cña thÕ giíi t¨ng lªn. T­ t­ëng chñ yÕu cña lý thuyÕt nµy lµ: Lîi thÕ so s¸nh lµ lîi thÕ cã thÓ ®¹t ®­îc cho nªn kinh tÕ quèc d©n cña mét n­íc th«ng qua sù ph©n c«ng quèc tÕ. NÕu mét quèc gia biÕt tËp trung vµ s¶n xuÊt trao ®æi nh÷ng s¶n phÈm mµ ë ®ã thÓ hiÖn mèi t­¬ng quan thuËn lîi gi÷a c¸c møc chi phÝ c¸ biÖt cña quèc gia so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi, ®ång thêi biÕt khÐo lÐo lùa chän vµ kÕt hîp ­u thÕ cña quèc gia m×nh víi ­u thÕ cña quèc gia kh¸c th× sÏ ®¹t hiÖu qu¶ tèi ®a trªn c¬ së nguån lùc h¹n chÕ mµ nÕu kh«ng tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ th× dï thÕ nµo ®i n÷a hä còng kh«ng thÓ nµo cã ®­îc. Mét quèc gia mµ viÖc s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng cã hiÖu qu¶ b»ng c¸c quèc gia kh¸c nh­ng trong nhiÒu tr­êng hîp vÉn thu ®­îc lîi Ých, thËm chÝ lîi Ých cao h¬n c¶ c¸c quèc gia kh¸c, nÕu hä biÕt chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm sö dông nh÷ng nguån lùc t­¬ng ®èi rÎ s½n cã trong n­íc vµ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ viÖc s¶n xuÊt ra chóng cÇn nhiÒu yÕu tè t­¬ng ®èi ®¾t vµ khan hiÕm trong quèc gia m×nh T¸c dông c¬ b¶n vµ chñ yÕu cña lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh lµ viÖc vËn dông nã ®Ó x¸c ®Þnh lîi thÕ cña mäi quèc gia khi tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ sao cho thu ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. Lîi thÕ so s¸nh cña mét quèc gia chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè nh­ lîi thÕ vÒ nguån lùc chÝnh s¸ch kinh tÕ nh­ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan...Lîi thÕ so s¸nh ph¶i xem xÐt trong c¸c ®IÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh. Mét quèc gia cã thÓ cã lîi thÕ t­¬ng ®èi trong viÖc s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng sau mét thêi gian, khi tiÒn c«ng t¨ng lªn th× quèc gia ®ã sÏ mÊt ®I lîi thÕ nµy. Sù thay ®æi ®ét ngét tû gi¸ hèi ®o¸i ®«i khi còng lµm cho mét n­íc mÊt ®I lîi thÕ trong th­¬ng m¹I quèc tÕ. VÝ dô vÒ m« h×nh cña D.Ricardo ®­îc minh ho¹ ë b¶ng sau BiÓu 2: VÝ dô gi¶ ®Þnh vÒ lîi thÕ so s¸nh (lîi thÕ t­¬ng ®èi) gi÷a viÖt Nam vµ §µi Loan VN §L ThÐp (kg/giê c«ng) 1 6 V¶i (m/giê c«ng) 2 4 BiÓu 2 cho ta thÊy: §µi Loan cã lîi thÕ tuyÖt ®èi so víi ViÖt Nam vÒ c¶ hai lo¹i hµng ho¸. Nh­ng khi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë ngµnh thÐp cña §µi Loan gÊp 6 lÇn cña viÖt Nam th× n¨ng suÊt trong ngµnh v¶i l¹i chØ gÊp 2 lÇn. Do ®ã gi÷a 2 hµng ho¸ lµ thÐp vµ v¶i ViÖt Nam cã lîi thÕ t­¬ng ®èi trong s¶n xuÊt v¶i. Theo quy luËt lîi thÕ so s¸nh c¶ hai quèc gia cïng cã lîi nÕu ViÖt Nam chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt v¶i, cßn §µi Loan chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt thÐp sau ®ã c¶ hai quèc gia ®em trao ®æi mét phÇn cho nhau. * Nh÷ng lîi Ých th­¬ng m¹i ®em l¹i: BiÓu 2 cho thÊy nÕu tû lÖ trao ®æi quèc tÕ b»ng víi tû lÖ trao ®æi ®Þa cña mét quèc gia th× 1 trong 2 quèc gia sÏ tõ chèi trao ®æi. Do ®ã tû lÖ trao ®æi ph¶i ë kho¶ng gi÷a tøc lµ: 6/4>tû lÖ trao ®æi quèc tÕ(thÐp/v¶i)>1/2 Gi¶ sö tû lÖ trao ®æi lµ 6kg thÐp lÊy 6m v¶i §µi Loan sÏ lîi ®­îc 2m v¶i, tøc lµ tiÕt kiÖm ®­îc 1/2 giê c«ng. Trong khi ®ã, ViÖt Nam cã lîi 6m v¶i hay tiÕt kiÖm ®­îc 1/2 giê c«ng. NÕu tû lÖ trao ®æi gÇn víi tû lÖ trao ®æi cña §µi Loan th× ViÖt Nam cµng cã lîi vµ ng­îc l¹i. Tãm l¹i, nÕu tiÕn hµnh trao ®æi theo tû lÖ ë kho¶ng gi÷a th× c¶ hai quèc gia cïng cã lîi. Kho¶ng giao ®éng cña tû lÖ trao ®æi quèc tÕ lµ: 4m v¶I<6kg thÐp <12m v¶i. Nh­ vËy khi tû lÖ trao ®æi quèc tÕ thay ®æi sÏ dÉn tíi sù ph©n phèi l¹i nguån lîi tõ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc tham gia. 2.2. Lîi thÕ t­¬ng ®èi xÐt d­íi gãc ®é chi phÝ c¬ héi: Cã thÓ gi¶i thÝch lîi thÕ so s¸nh theo quan ®iÓm vÒ chi phÝ c¬ héi. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy, chi phÝ c¬ héi cña mét hµng ho¸ lµ sè l­îng c¸c hµng ho¸ kh¸c ph¶i c¾t gi¶m ®Ó nh­êng l¹i ®ñ nguån tµi nguyªn s¶n xuÊt thªm mét ®¬n vÞ hµng ho¸ thø nhÊt. Nh­ vËy quèc gia nµo cã chi phÝ c¬ héi thÊp h¬n trong s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ th× cã lîi thÕ t­¬ng ®èi trong viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã vµ kh«ng cã lîi thÕ t­¬ng ®èi trong viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ thø hai. Trong tr­êng hîp kh«ng cã ngo¹i th­¬ng, mçi quèc gia chØ tiªu dïng tèi ®a hµng ho¸ mµ hä s¶n xuÊt, lóc ®ã ®­êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt sÏ trïng víi ®­êng giíi h¹n kh¶ n¨ng tiªu dïng. Sau khi cã th­¬ng m¹i mµ kh¶ n¨ng tiªu dïng ®­îc më réng th× lîi Ých t¨ng lªn, vµ quèc gia cã kh¶ n¨ng tiªu dïng nhiÒu h¬n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt khi nÒn kinh tÕ ®ãng cöa. Tuy nhiªn, lîi thÕ so s¸nh cña Ricardo chØ ®Ò cËp ®Õn m« h×nh ®¬n gi¶n cña hai n­íc, hai hµng ho¸ vµ mét nguån lùc ®Çu vµo lµ lao ®éng. V× thÕ, m« h×nh cña Ricardo ch­a gi¶i thÝch mét c¸ch râ rµng nguån lùc cña th­¬ng m¹i quèc tÕ trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Hai nhµ kinh tÕ häc ng­êi Thuþ §iÓn lµ Hecksher vµ Ohlin ®· bæ sung b»ng mét m« h×nh míi râ c¸ch lùa chän ®ã nh­ thÕ nµo, trong ®ã hai «ng ®· ®Ò cËp ®Õn hai yÕu tè ®Çu vµo lµ vèn vµ lao ®éng. 2.3. Lý thuyÕt cña Hecksher - Ohlin vÒ lîi thÕ t­¬ng ®èi: M« h×nh Hecksher - Ohlin ph¸t biÓu: mét n­íc sÏ xuÊt khÈu lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ra nã sö dông nhiÒu yÕu tè rÎ vµ t­¬ng ®èi s½n cã ë n­íc ®ã vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt­ ra nã cÇn nhiÒu yÕu tè ®¾t vµ khan hiÕm ë n­íc ®ã. Mét c¸ch v¾n t¾t, mét n­íc t­¬ng ®èi giµu lao ®éng th× sÏ s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng vµ nhËp khÈu hµng ho¸ sö dông nhiÒu vèn. VÒ b¶n chÊt, häc thuyÕt Hecksher - Ohlin c¨n cø vµo sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh phong phó vµ gi¸ t­¬ng ®èi cña nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt, lµ nguyªn nh©n dÉn tíi sù kh¸c biÖt vÒ gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia tr­íc khi cã th­¬ng m¹i ®Ó gi¶i thÝch vÒ nguån gèc cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. Sù kh¸c biÖt vÒ gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ sau ®ã sÏ chuyÓn thµnh sù kh¸c biÖt vµ gi¸ c¶ tuyÖt ®èi cña hµng ho¸. Sù kh¸c biÖt vÒ gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ gi÷a hai n­íc lµ nguyªn nh©n cña th­¬ng m¹I quèc tÕ. II. §Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 1. XuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam lµ h­íng ®i phï hîp víi lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong th­¬ng m¹I quèc tÕ: Trong ®IÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ ngµy nay, muèn ph¸t triÓn mçi quèc gia kh«ng thÓ ®ãng kÝn cöa mµ ph¶I tÝch cùc më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ th­¬ng m¹I, tham gia vµo ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ. Nh­ng ®Ó héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam còng gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc. §ã lµ s¶n phÈm vµ dÞch vô cña ViÖt Nam ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ thÞ tr­êng trong n­íc vÒ mäi mÆt do ViÖt Nam tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi trong bèi c¶nh ph©n c«ng lao ®éng ®· ®­îc x¸c lËp kh¸ æn ®Þnh, thÞ tr­êng thÕ giíi ®· ®­îc ph©n chia t­¬ng ®èi. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn non trÎ ph¶i tËp trung víi c¸c tËp ®oµn lín cã kinh nghiÖm. XuÊt khÈu lµ mét kh©u quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mét n­íc Gãp phÇn vµo tæng s¶n phÈn trong n­íc nhê b¸n ra n­íc ngoµi nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ, cã chÊt l­îng cao. Nguån thu tõ xuÊt khuÈu ®­îc sö dông vµo viÖc trang tr¶i nhu cÇu nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn c©n ®èi, duy tr× vµ m¬ réng t¸i s¶n xuÊt trong n­íc, tranh thñ nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ míi, hoµ nhËp víi sù tiÕn bé cñanÒn kinh tÕ thÕ giíi §èi víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc trong khu vùc thùc tiÔn ph¸t triÓn nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· chøng minh nhê thuùc thi chÝnh s¸ch h­íng vÒ xuÊt khÈu mµ c¸c n­íc ®· nhanh chãng tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, trë thµnh c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ c«ng nghiÖp míi, cã nÒn kinh tÕ giµu m¹nh, hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng tiÕn kÞp c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn trong thËp kØ tíi .Do vËy, ®èi vèi nhiÒu n­íc xuÊt khÈu trë thµnh mòi nhän cña nÒn kinh tÕ, lµ ®ßn bÈy cña nÒn kinh tÕ x· héi. §èi víi n­íc ta, thùc tiÕn nh÷ng n¨m qua cho thÊy nhê thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, ®Æc biÖt lµ chñ tr­¬ng h­íng m¹nh vµo xuÊt khÈu, nÒn ngo¹i th­¬ng cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c n¨m 1996, 1997, 1998 lÇn l­ît lµ: 7,3 tû; 9,1 tû vµ 9,3 tû USD. C¬ cÊu mÆt hµng, thÞ tr­êng cã sù chuyÓn dÞch quan träng gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng kinhtÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng ®­a ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi kÐo dµi nhiÒu n¨m. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thµnh c«ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ do chóng ta biÕt ph©n tÝch, chän ra c¸c nguån lùc, lîi thÕ so s¸nh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc ta ®èi víi tõng ngµnh hµng, tõng nhãm hµng, mÆt hµng vµ kÕt hîp víi c¸c lîi thÕ so s¸nh nµy trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Qua nghiªn cøu ph©n tÝch, c¸c nhµ kinh tÕ ®· kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ sau trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. - VÞ trÝ ®Þa lý: ViÖt nam n»m ë vßng cung Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng lµ n¬i ®ang diÔn ra dßng giao l­u kinh tÕ s«I ®éng nhÊt vµ høa hÑn nh÷ng b­íc ph¸t triÓn trong t­¬ng lai, n»m trªn tuyÕn giao th«ng quèc tÕ quan träng víi hÖ thèng c¶ng biÓn vµ cöa ngâ kh«ng chØ cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mµ cßn cho c¸c quèc gia kh¸c. §©y lµ lîi thÕ so víi c¸c n­íc n»m s©u trong lôc ®Þa hoÆc n»m ë nh÷ng n¬I Ýt diÔn ra c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ trªn biÓn. Lîi thÕ vÒ ®Þa lý ®· vµ ®ang ®­îc n­íc ta khai th¸c ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹I quèc tÕ - Lao ®éng: Víi 37 triÖu ng­êi ®ang trong ®é tuæi lao ®éng trªn tæng sè 78 triÖu ng­êi d©n, hµng n¨m n­íc ta cã 1,2 triÖu ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng. §©y ®­îc xem nh­ mét nguån lùc quý. Tuy nhiªn ®ã míi chØ lµ lîi thÕ vÒ mÆt sè l­îng. XÐt vÒ chÊt l­îng, ng­êi ViÖt Nam cã t­ chÊt th«ng minh, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh khoa häc c«ng nghÖ. Gi¸ nh©n c«ng rÎ còng lµ mét lîi thÕ cña ViÖt Nam trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §©y lµ yÕu tè thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn lao ®éng ViÖt Nam vÉn cßn h¹n chÕ vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, ý thøc tæ chøc kû luËt ®ßi hái ph¶i cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. - Tµi nguyªn thiªn nhiªn gåm ®Êt ®ai, khÝ hËu, ®­êng biÓn, kho¸ng s¶n, tiÒm n¨ng du lÞch, ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam trong ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn ®Ó tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh nµy chóng ta cÇn cã biÖn ph¸p khai th¸c, sö dông hîp lý, kÕt hîp tèt gi÷a khai th¸c vµ c¶i t¹o ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. - chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc: Tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc thùc thi chÝnh s¸ch ®Õn nay , nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu næi bËt, kh¼ng ®Þnh ®­îc sù ®óng d¾n trong ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ sù ph¸t triÓn trong sù quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc, tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. Nh­ vËy chÝnh s¸ch ®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®­îc xem nh­ mét trong nh÷ng lîi thÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi thµnh c«ng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Lîi thÕ so s¸nh nµy tuy kh«ng t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®IÒu tiÕt, qu¶n lý kØnh tÕ, ®IÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, c¸c chÝnh s¸ch ban hµnh ®· t¹o ra nh÷ng thuËn lîi cho phÐp ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹I nãi chung, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng nh÷ng n¨m qua ®· chøng minh ®IÒu ®ã. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi trong qu¸ tr×nh tham gi¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ ViÖt Nam cßn gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n. - Th¸ch thøc gay g¾t nhÊt lµ nguy c¬ “tôt hËu” xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc do xuÊt ph¸t ®iÓm cña ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®èi phã víi nh÷ng c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, kh«ng héi nhËp ®­îc, nh­ng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ n­íc ta kh«ng tr¸nh khái ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña xu thÕ “tù do ho¸ th­¬ng m¹i” cña biÕn ®éng gi¸ c¶ quèc tÕ vµ l·i suÊt ng©n hµng, t×nh h×nh cung cÇu hµng ho¸ vµ vèn ®Çu t­, cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi trong khi bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ...T×nh h×nh ®ã ®Æt ra cho ta nhiÒu khã kh¨n trong ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc còng nh­ trong ®IÒu hµnh qu¶n lý, ®ßi hái nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ph¸t triÓn v­ît bËc, mau chãng tr­ëng thµnh ®Ó ®ñ søc chèng ®ì c¸c ¶nh h­ëng nãi trªn. NÒn kinh tÕ cßn nhiÒu yÕu kÐm, ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c ®èi ngo¹i võa thiÕu l¹i võa yÕu, tæ chøc bé m¸y kinh tÕ ®èi ngo¹i kÐm hiÖu qu¶ ®· t¸c ®éng kh«ng thuËn lîi ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i ViÖt Nam cÇn ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña m×nh theo h­íng kh«ng ngõng më réng quy m« ®i ®«i víi ra søc n©ng cao chÊt l­îng cña “®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸” kinh tÕ ®èi ngo¹i. §a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ nh»m khai th¸c hÕt mäi tiÒm n¨ng, t¹o ra ®èi träng nhiÒu chiÒu, sù c¹nh tranh nhiÒu mÆt gi÷a c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµI trong quan hÖ lµm ¨n víi ViÖt Nam. §Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong thùc hiÖn ph­¬ng ch©m nµy, cÇn chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: + §aph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ ngµy cµng réng nh­ng cÇn cã s¶n phÈm mòi nhän, mÆt hµng chñ lùc, thÞ tr­êng träng ®IÓm, cÇn nh»m vµo nh÷ng ®èi t¸c thùc sù cã nhiÒu vèn, kü thuËt c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, cã chñ tr­¬ng ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, cã t¸c dông lµm ®èi träng trªn mét m­c ®é nhÊt ®Þnh. + Lu«n lu«n n¾m v÷ng hiÖu qu¶, lÊy hiÖu qu¶ lµm chuÈn mùc trong viÖc lùa chän mÆt hµng còng nh­ ®èi t¸c. Víi t­ c¸ch chñ nhµ khi xem xÐt hiÖu qu¶, cÇn xÐt ®ång bé trªn c¶ ba mÆt: Kinh tÕ - kü thuËt, x· héi vµ tµi chÝnh. ë ViÖt Nam nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh lµ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ngoµi ra ViÖt Nam cßn cã mét vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ mét hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i phï häp quèc tÕ. 2. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam phï hîp víi ®Þnh h­íng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ: HiÖn nay trªn thÕ giíi ®· nghiªn cøu vµ trång hµng ngµn lo¹i rau qu¶ kh¸c nhau. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt, con ng­êi ngµy cµng sö dông ®a d¹ng vµ triÖt ®Ó h¬n c¸c s¶n phÈm rau qu¶. Theo ®¸nh gi¸ cña FAO vÒ h×nh cung cÇu c¸c s¶n phÈm rau qu¶ t­¬i vµ rau qu¶ chÕ biÕn th× ngµy nay c¸c s¶n phÈm rau qu¶ míi chØ ®¸p øng ®­îc 45% nhu cÇu tiªu thô trªn thÕ giíi. Còng theo sè liÖu thèng kª cña FAO hiÖn t¹i b×nh qu©n s¶n xuÊt qu¶ theo ®Çu ng­êi kho¶ng 75kg. Dù b¸o nhu cÇu t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m giai ®o¹n 1990 - 2005 lµ 3,6%, tèc ®é s¶n phÈm míi lµ 2,8% Nh÷ng n­íc mïa ®«ng l¹nh gi¸ kh«ng s¶n xuÊt ®­îc rau qu¶ SNG, §«ng ¢u, B¾c ¢u, hoÆc nh÷ng n­íc vµ khu vùc tuy khÝ hËu cho phÐp s¶n xuÊt rau qu¶ nh­ng thiÕu ®Êt, thiÕu lao ®éng do bÞ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô thu hót nh­ NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc, Singapore lµ nh÷ng thÞ tr­êng cÇn nhËp rau qu¶ víi sè l­îng lín. §Ó ®¸p øng nhu ccÇu tiªu thô rau qu¶, chÝnh phñ n­íc hä ph¶I nhËp khÈu. Cã n­íc hµng n¨m nhËp hµng triÖu tÊn rau qu¶ nh­: §øc, Ph¸p, Mü, T©y Ban Nha. §©y lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈutiÒm n¨ng cho nh÷ng n­íc cã lîi thÕ vÒ trång rau qu¶ nh­ n­íc ta. Bªn c¹nh t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu ®èi víi mÆt hµng rau qu¶ hiÖn nay th× xu h­oøng tiªu dïng trong t­¬ng lai cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi cã sù thay ®æi lín, tøc lµ t¨ng dinh d­ìng b»ng thùc vËt vµ c¸c lo¹i sinh tè kh¸c cã trong rau qu¶, sö dông ®å uèng pha trén nhiÒu n­íc hoa qu¶ nguyªn chÊt...®· gãp phÇn lµm cho cÇu vÒ rau qu¶ t¨ng lªn nhanh chãng. Mét sè n­íc tr­íc ®©y s¶n xuÊt nhiÒu rau qu¶ nh­ng gÇn ®©y cã xu h­íng gi¶m dÇn c¶ vÒ diÖn tÝch, s¶n l­îng vµ chñng lo¹i rau qu¶. §iÒu ®ã còng lµm cho cung cÇu vÒ rau qu¶ trªn thÞ tr­êng gi¶m xuèng cÇu vÒ rau qu¶ ngµy cµng t¨ng. T×nh h×nh nªu trªn ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi thÞ tr­êng rau qu¶ thÕ giíi, ®ång thêi t¹o ra nh÷ng lîi thÕ lín cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt, xuÊt khÈu rau qu¶ n­íc ta trë thµnh mét mòi nhän trong t­¬ng lai. 3. S¶n xuÊt rau qu¶ phï hîp víi xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång n«ng nghiÖp n­íc ta, gãp phÇn n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n. Theo kinh nghiÖm cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu vµ theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia ngµnh rau qu¶ cho thÊy, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n c¸c n«ng s¶n kh¸c. Theo tæng kÕt cña huyÖn Lôc Ng¹n, trång v¶i thiÒu ®Õn n¨m thø 5 ®· thu håi vèn, tõ n¨m thø s¸u trë ®i cã l·i, trong khi trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp th× th­êng tõ n¨m thø 8 trë ®i míi b¾t ®Çu sinh lêi. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia b×nh qu©n thu nhËp trång v¶i thiÒu trªn mét ha ®¹t gÇn 20 triÖu ®ång. Trong khi ®ã nÕu trång c©y l­¬ng thùc (s¾n, khoai lang,...) chØ cho thu nhËp 3 triÖu ®ång/ha. HiÖu qu¶ thu ho¹ch mét c©y vØa thiÒu 8 tuæi t­¬ng ®­¬ng thu nhËp 3 sµo lóa. T¹i huyÖn Nam Thanh tØnh H¶i D­¬ng qua kh¶o s¸t thùc tÕ mét sµo trång v¶i khi thu ho¹ch æn ®Þnh cho gi¸ trÞ gÊp 8 - 10 lÇn trång lóa. N¨m1997, mét sè chñ trang tr¹i thu nhËp tõ v¶i thiÒu ®­îc trªn 100 triÖu ®ång. Nh÷ng th«ng tin vµ ý kiÕn cña nh÷ng chuyªn gia, c¸c nhµ s¶n xuÊt xuÊt khÈu cho thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña s¶n xuÊt­ vµ xuÊt khÈu rau qu¶ ®­îc xem nh­ lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ trong ho¹t ®éng nµy. MÆt kh¸c ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÕ biÕn xuÊt khÈu rau qu¶ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng trong x· héi. §ã chÝnh lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· h«Þ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt - chÕ biÕn - xuÊt khÈu rau qu¶. 4. Xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng rau qu¶: Xu h­íng chuyÓn tõ chuyªn m«n ho¸ sang ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶: Xu h­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chuyÓn tõ chuyªn m«n ho¸ sang ®a d¹nh ho¸ ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ tõ bá s¶n phÈm chuyªn m«n ho¸ mµ lµ ®a d¹ng ho¸ nh­ng vÉn cã s¶n phÈm chuyªn m«n ho¸. §a d¹ng ho¸ ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn s¶n phÈm chuyªn m«n ho¸, s¶n phÈm chñ lùc. Theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc Ch©u ¸ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ cao (Ên §é, Trung Quèc ...) th× sù chuyÓn h­íng tõ chuyªn m«n ho¸ sang ®a d¹ng ho¸ kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh thay ®æi s¶n phÈm chuyªn m«n ho¸ cã lîi thÕ so s¸nh. Nh÷ng s¶n phÈm truyÒn thèng chñ lùc kh«ng cã sù gi¶m bít s¶n l­îng xuÊt khÈu thËm chÝ cßn cã xu h­íng t¨ng. LÞch sö ph¸t triÓn cña nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cho thÊy hä ®· ®i tõ n«ng nghiÖp ®a canh tù cÊp sang ngµnh n«ng nghiÖp chuyªn canh s¶n xuÊt hµng ho¸ cao, tõ ®ã míi chuyÓn sang ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm nh­ng vÉn cã s¶n phÈm chuyªn m«n ho¸, s¶n phÈm chñ lùc. III. §Æc ®IÓm cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, chÕ biÕn - xuÊt khÈu rau qu¶ cña mét sè n­íc. 1. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt rau qu¶: 1.1. §Æc ®IÓm cña mÆt hµng rau qu¶: + S¶n phÈm rau qu¶ dÔ thiu thèi h­ háng. Do ®ã c«ng t¸c b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn rau qu¶ rÊt quan träng. + Gi¸ rau qu¶ biÕn ®éng m¹nh, thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh, cã nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh. + Quy ®Þnh ®Ó nhËp khÈu rau qu¶ vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ Ch©u ¢u, B¾c Mü, NhËt B¶n...rÊt ngÆt nghÌo, nhÊt lµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. +S¶n phÈm rau qu¶ phô thuéc vµo thêi tiÕt. + ThÞ hiÕu, tËp qu¸n tiªu dïng cña mçi vïng kh¸c nhau, do vËy nhu cÇu vÒ tõng lo¹i rau qu¶ kh¸c nhau. Do mÆt hµng rau qu¶ lµ s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp nªn viÖc s¶n xuÊt mang tÝnh thêi vô, tõ ®ã còng h×nh thµnh thêi vô trong trao ®æi, kÓ c¶ ®èi víi xuÊt nhËp khÈu. Do c¸c n­íc cã khÝ hËu kh¸c nhau nªn thêi vô còng kh¸c nhau. VÝ dô nh­ ë Mü, kh¶ n¨ng dù tr÷ vÒ kho b¶o qu¶n rÊt lín nªn cã thÓ ph©n bè l­îng xuÊt khÈu dµn ra tÊt c¶ c¸c th¸ng trong mét n¨m. Cßn ë c¸c n­íc kh¸c, do l­îng kho dù tr÷ nhá cho nªn viÖc giao hµng vµ b¸n hµng ph¶i tiÕn hµnh tr­íc khi mïa ®«ng ë c¸c ®­êng vËn t¶i thuû...ChÝnh vµo thêi ®iÓm ®ã, thÞ tr­êng chÞu t¸c ®éng m¹nh cña c¸c yÕu tè trªn. ë n­íc ta, víi mÆt hµng rau qu¶ ®­îc thu ho¹ch theo mïa vô vµ còng do b¶o qu¶n nh­ c¸c kho dù tr÷, kho ®«ng l¹nh ch­a hoµn thiÖn. Nªn viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng rau qu¶ t­¬i ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng ®óng møc vµ kÞp thêi. 1.2. §Æc ®IÓm cña thÞ tr­êng rau qu¶ nhiÖt ®íi: §èi víi c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi, ng­êi ta th­êng ph©n chia thµnh c¸c ph©n ®o¹n thÞ tr­êng kh¸c nhau. NghÜa lµ sù trao ®æi trong khu vùc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau cã c¸c yªu cÇu kh¸c nhau ®èi víi c¸ch tr×nh bµy, ®ãng gãi, ph­¬ng thøc vËn chuyÓn, ph©n phèi, vµ qu¶ng c¸o. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh qua gi¸ c¶ b¸n ra ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau. §èi víi nh÷ng thÞ tr­êng ë c¸c n­íc ®· ph¸t triÓn, cã thu nhËp cao th× tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, tr×nh bµy, qu¶ng c¸o ®­îc ®ßi hái rÊt nghiªm ngÆt. ViÖc xuÊt khÈu c¸c qu¶ t­¬i nhiÖt ®íi cña c«ng ty trªn thÞ tr­êng thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y liªn tôc ph¸t triÓn, mÆc dï gi¸ c¶ tiªu thô ®èi víi c¸c lo¹i rau qu¶ nµy cßn t­¬ng ®èi cao, nh­ng ®· phÇn nµo ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu thô, ®Æc biÖt thÞ tr­êng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. HiÖn nay, ë nh÷ng n­íc nhËp khÈu «n ®íi, sù hiÓu biÕt cña ng­êi tiªu dïng vÒ qu¶ nhiÖt ®íi cßn h¹n chÕ (trõ døa). Do thãi quen tiªu dïng kh¸c nhau gi÷a c¸c d©n téc ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau: B¾c Mü, Ph¸p Anh...nªn nhu cÇu nhËp khÈu ë c¸c n­íc nµy vÒ mÆt hang qu¶ nhiÖt ®íi cã sù kh¸c biÖt. C¸c yÕu tè khiÕn c¸c lo¹i qu¶ ®Æc s¶n cña vïng nhiÖt ®¬Ý ngoµi s¶n phÈm cßn tÝnh ®Õn gi¸ c¶. ViÖc bu«n b¸n qu¶ nhiÖt ®íi ph¶i tu©n thñ mét sè c¸c luËt lÖ c¸c ph¹m vi chÝnh s¸ch bu«n b¸n. Mét sè n­íc ®ßi hái ph¶i cã giÊy chøng nhËn vÒ vÖ sinh thùc phÈm, quy ®Þnh vÌ møc ®é Èm, tû lÖ thuèc trõ s©u... 2. Kinh nghiÖm thµnh c«ng cña mét sè n­íc vµ khu vùc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt - chÕ biÕn xuÊt khÈu rau qu¶. 2.1.Kinh nghiÖm cña Malaysia Trong nh÷ng cè g¾ng xóc tiÕn ph¸t triÓn s¶n xuÊt phôc vô xuÊt khÈu, ChÝnh phñ ®· ®­a ra nh÷ng khuyÕn khÝch vÒ mÆt tµi chÝnh ®Çy søc hÊp dÉn, hay nh÷ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ , khuyÕn khÝch vÒ thuÕ nh»m hç trî ng­êi s¶n xuÊt. Malaysia cßn khuyÕn khÝch s¶n xuÊt lo¹i c©y ¨n qu¶. C¸c lo¹i c©y nµy ®­îc c©n nh¾c, lùa chän trªn c¬ së nhu cÇu tiªu thô trong vµ ngoµi n­íc, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c lo¹i rau qu¶ c¸ mïa vô vµ c¸c lo¹i rau qu¶ cã quanh n¨m. §ång thêi c¸c vô chøc n¨ng trùc thuéc Bé N«ng nghiÖp cßn thùc hiÖn c¸c dÞch vô t­ vÊn cho s¶n xuÊt, t­ vÊn tiÕp thÞ cho c¸c nhµ qu¶n lý. C¸c v­ên c©y ¨n qu¶ ®­îc tæ chøc theo nhãm cã thÓ ®­îc trî gióp d­íi h×nh thøc tÝn dông, cung øng c¸c yªu tè ®Çu vµo vµ c¸c ®iÒu kiÖn tiÕp thÞ ë Malaysia cßn cã héi ®ång ngµnh c©y ¨n qu¶ ®­îc thµnh lËp nh»m môc ®Ých xóc tiÕn sù liªn kÕt gi÷a khu vùc nhµ n­íc vµ t­ nh©n. M¹ng l­íi cña héi ®ång gåm c¸c ®¹i diÖn cña c¸c Bé, Côc, c¸c c«ng ty, c¸c tr­êng ®¹i häc vµ c¸c ®¬n vÞ t­ nh©n cã liªn quan t¬Ý sù ph¸t triÓn cña ngµnh c©y ¨n qu¶ Malaysia cßn thùc hiÖn nh÷ng khuyÕn khÝch trong viÖc trång c©y ¨n qu¶ hµng ho¸, phï hîp víi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp quèc gia. ChÝnh phñ Malaysia hµng n¨m vÉn ®­a ra nh÷ng khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ nh»m khuyÕn khÝch viÖc trång, chÕ bi._.Õn, xuÊt khÈu c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ phæ biÕn trªn quy m« lín ë Malaysia .C¸c c«ng ty (bao gåm c¸c hîp t¸c x· , c¸c tæ hîp n«ng nghiÖp, c¸c n«ng héi, c¸c c«ng ty cæ phÇn ...) muèn tham gia vµo viÖc trång c©y ¨n qu¶ ®Ó b¸n ®Òu cã quyÒn ®­îc h­ëng c¸c khuyÕn khÝch vÒ thuÕ. C¸c dù ¸n n«ng nghiÖp ®· ®­îc chÊp thuËn, nghÜa lµ c¸c dù ¸n ®· ®­îc Bé Tµi chÝnh th«ng qua chi c¬ b¶n ban ®Çu ®­îc khÊu trõ trong tr­êng hîp: khai hoang, trång míi, x©y dùng ®­êng x¸, cÇu cèng ë n«ng th«n, x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi phôc vô t­íi tiªu. C¸c dù ¸n nµy cã quyÒn ®­îc h­ëng thuÕ ®Æc biÖt .ChÝnh phñ còng quy ®Þnh kho¶ng thêi gian vµ diÖn tÝch tèi thiÓu ®­îc h­ëng ®èi víi tõng lo¹i qu¶. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cã nh÷ng khuyÕn khÝch trî gióp xuÊt khÈu, trî gióp phÝ tæn khi xóc tiÕn viÖc xuÊt khÈu hoa qu¶, trî gióp c¸c nhµ xuÊt khÈu th©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi, trî gióp trong viÖc x©y dùng c¸c kho chøa, b¶o qu¶n rau qu¶ . §èi víi lÜnh vùc chÕ biÕn rau qu¶ ®­îc ¸p dông nh÷ng khuyÕn khÝch nh­: víi c«ng ty míi thµnh lËp, ®­îc gi¶m thuÕ trong n¨m n¨m ®Çu, kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu s¶n xuÊt . §Ó khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n tæng hîp trång trät vµ chÕ biÕn c©y ¨n qu¶ trªn quy m« lín , c¸c c«ng ty míi ra ®êi ®­îc h­ëng n¨m n¨m gi¶m thuÕ. VÊn ®Ò nµy ®­îc Bé Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp häp bµn vµ x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n chung; sè nh©n c«ng cè ®Þnh trong thêi gian dµi vµ t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - kü thuËt cña ®Êt n­íc . C¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm tr¸i c©y ®· chÕ biÕn ®­îc h­ëng chÝnh khuyÕn khÝch nh­ trî cÊp xuÊt khÈu, cÊp vèn tÝn dông xuÊt khÈu, chuÈn bÞ cho c¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c kho¶n tÝn dông víi l·i suÊt cã thÓ gióp hä c¹nh tranh h÷u hiÖu h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ChÝnh phñ còng miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu . Tõ tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch ®· ph©n tÝch trªn ®©y cho ta thÊy chÝnh phñ Malaysia ®· tËp trung cao vµo vÊn ®Ò xuÊt khÈu rau qu¶ , ®­a s¶n xuÊt rau qu¶ trë thµnh mét ngµnh mòi nhän. Ph¸t triÓn ngµnh rau qu¶ ®· gãp phÇn n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Malaysia, ®­a ®Êt n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng m¹nh . 2.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngµnh ®å hép cña §µI Loan. Trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ ë §µi Loan, n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong thu nhËp quèc d©n . Cïng víi n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm cã vai trß quan träng trong xuÊt khÈu thu ngo¹I tÖ - mét ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Do vËy ChÝnh phñ cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thùc phÈm dù tr÷ vµ ®ãng hép vµ cã nh÷ng t¸c ®éng thóc ®Èy lÜnh vùc nµy ph¸t triÓn . Vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 50, xuÊt khÈu chñ yÕu cña ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm §µi Loan lµ døa hép, víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu chñ yÕu cña ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm §µi Loan lµ døa hép, víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu chiÕm tíi 90% toµn ngµnh. §Ó ®¶m b¶o uy tÝn cña døa hép §µi Loan ®· ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn vÒ c¸c c¬ së ®ãng hép vµ døa hép cho xuÊt khÈu. Cho ®Õn nay míi cã trªn hai trôc n¨m nhµ m¸y døa hép ®· tho¶ m·n c¸c ®IÒu kiÖn tham gia xuÊt khÈu . Vµo thêi kú khan hiÕm døa trong nh÷ng dÞp mïa vô ®· h×nh thµnh nh÷ng trung gian ®Çu c¬ gi÷a ng­êi n«ng d©n vµ nhµ s¶n xuÊt ®å hép. §èi phã víi t×nh h×nh nµy, c¸c c«ng ty lín th­êng lËp hÖ thèng thu mua riªng cña m×nh. C¸c c«ng ty døa §µi Loan thµnh lËp “ V¨n phßng n«ng trang trung t©m ’’. V¨n phßng nµy cã nhiÖm vô theo dâi vµ b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh mïa mµng. HÖ thèng thu mua qu¶ tõ n«ng d©n ®­îc thµnh lËp tõ nh÷ng vïng trång døa.HÖ thèng nµy ®· chøng minh ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ trong viÑc thu mua nguyªn liÖu. C¸c nhµ trung gian v× môc tiªu kiÕm lêi th­êng thu mua døa ngay c¶ khi cßn xanh vµ kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu ®ãng hép, g©y ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng. ChÝnh phñ ®· cã t¸c ®éng ®Õn viÖc h×nh thµnh nhµ m¸y ®ãng hép xuÊt khÈu vµ ph©n phèi nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y th«ng qua c¸c tæ chøc “ HiÖp héi ngµnh ®å hép døa ‘’. Tæ chøc nµy ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c kh«ng lîi nhuËn mµ chñ yÕu ®ãng gãp cho c«ng nghiÖp thùc phÈm. ChÝnh phñ còng nh­ c¸c c«ng ty kinh doanh ®Òu chó träng ®Õn nghiªn cøu khoa häc vÒ ®å hép thùc phÈm, hoa qu¶ vµ ®å dù tr÷. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®­îc phæ biÕn cho nhµ s¶n xuÊt, c«ng chóng qua b¸o chÝ còng nh­ c¸c cuéc tr×nh diÔn thùc nghiÖm. §Ó qu¶n lý chÊt l­îng døa hép, ChÝnh phñ ban hµnh lÖnh n©ng tiªu chuÈn cña c¸c nhµ m¸y ®å hép døa. Theo ®ã, tÊt c¶ c¸c nhµ m¸y ®å hép ph¶i tho¶ m·n mét hÖ tiªu chuÈn quy ®Þnh míi ®­îc tham gia xuÊt khÈu. Kinh nghiÖm thµnh c«ng trong ngµnh ®å hép døa cho thÊy ChÝnh phñ cã vai trß rÊt quan träng trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm .Bªn c¹nh viÖc liªn kÕt cã tÝnh chiÕn l­îc gi÷a nh÷ng nhiÒu nhµ s¶n xuÊt, quyÒn lùc cña chÝnh phñ gióp g©y dùng nh÷ng luËt lÖ c¬ b¶n, nh÷ng tiªu chuÈn kÜ thuËt, nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt vÒ xuÊt khÈu vµ nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt ®i ®óng h­íng. Sù hç trî cña chÝnh phñ cßn thÓ hiÖn ë ®Çu t­ cña chÝnh phñ cho nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n gióp g©y dùng nÒn t¶ng cho c¹nh tranh l©u dµi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua I. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt - chÕ biÕn - xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam . Trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt tõ khi cã nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø V- BCH Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VII(n¨m 1993)vÒ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ph¸t triÓn m¹nh rau, hoa qu¶, trong s¶n xuÊt ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng rau qu¶ ngµy cµng gia t¨ng . 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt rau qu¶ 1.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt qu¶ . Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, b×nh qu©n hµng n¨m n­íc ta s¶n xuÊt kho¶ng 3 triÖu tÊn qu¶ c¸c lo¹i, chiÕm kho¶ng 6,3 gi¸ s¶n l­îng n«ng nghiÖp vµ kho¶ng 8,5% gi¸ trÞ s¶n l­îng trång trät. N¨m 1997 diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ n­íc ta lµ 425 ngµn ha s¶n l­îng qu¶ c¸c lo¹I kho¶ng 3.8 triÖu tÊn, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 9 tÊn / ha. H×nh 1: DiÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ qua c¸c n¨m Nguån: ViÖn nghiªn cøu Kinh tÕ Bé Th­¬ng M¹i Møc b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¶ n­íc lµ 53 kg. Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã s¶n l­îng qu¶ chiÕm 60% s¶n l­îng cña c¶ n­íc, cã møc s¶n xuÊt qu¶ b×nh qu©n ®Çu ng­êi gÊp 3 møc s¶n xuÊt b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¶ n­íc . DiÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ t¨ng kh¸ nhanh. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ giai ®o¹n 1991 - 2000 lµ 7%. Nh×n chung, tû lÖ nµy vÉn cßn nhá, ch­a t­¬ng xøng víi viÖc ph¸t triÓn diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶. C©y ¨n qu¶ trång ph©n bè kh¾p c¸c vïng trong c¶ n­íc, trong ®ã vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ lín nhÊt, chiÕm 43,8% diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ c¶ n­íc n¨m 2000. DiÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ ph©n bã theo vïng n¨m 2000 nh­ sau: H×nh 2: DiÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ ph©n bè theo vïng n¨m 2000 C©y ¨n qu¶ ®­îc trång d­íi hai h×nh thøc: Thø nhÊt lµ trång ph©n t¸n t¹i v­ên cña c¸c hé n«ng, quy m« tõ 0,5 - 2,0 ha/hé. Mét sè hé rÊt Ýt cã diÖn tÝch 5 -10 ha/hé ; thø hai lµ c©y ¨n qu¶ ®­îc tËp trung thµnh vïng, nh»m môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸ nh­ng cßn rÊt Ýt, cã kho¶ng 70 ngµn ha, chiÕm 16% tæng diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ cña c¶ n­íc. §· b¾t ®Çu h×nh thµnh mét sè vïng chuyÖn canh c©y ¨n qu¶ nh­ xoµi ë Hoµ léc ( TiÒn Giang ), xoµi Cam Ranh ( Kh¸nh Hoµ ), thanh long ë B×nh ThuËn.... Dùa vµo ®Æc ®iÓm sinh häc cña tõng lo¹i c©y vµ tÝnh thÝch øng cña c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, cã lo¹i ®­îc trång ë mét sè ®Þa ph­¬ng míi cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng cao cã h­¬ng vÞ ®Æc biÖt nh­ v¶i, b­ëi, nho...Riªng 4 lo¹i qu¶ chuèi, døa, c©y cã mói, vµ xoµi ®· chiÕm 57% diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ cña c¶ n­íc . N¨ng suÊt c©y ¨n qu¶ phô thuéc vµo c¬ cÊu cña mçi v­ên vµ tr×nh ®é th©m canh cña tõng v­ên qu¶ tËp trung, cña tõng vïng n«ng nghiÖp. Nh×n chung, tr×nh ®é th©m canh cßn thÊp, gièng cò tho¸i ho¸, kh«ng ®­îc chän läc, kü thuËt ch¨m bãn kh«ng ®­îc chó ý ®óng møc, s©u bÖnh nhiÒu, chóng ta ch­a lùa chän ®­îc nh÷ng gièng c©y cho n¨ng suÊt cao hoÆc nhËp gièng c©y ngo¹i. Do vËy n¨ng suÊt qu¶ cña ta cßn thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh so víi n¨ng suÊt cña thÕ giíi. HiÖn nay c¶ n­íc ®· h×nh thµnh vïng trång c©y ¨n qu¶ cho xuÊt khÈu víi tæng diÖn tÝch trªn 90 ngµn ha, ®­îc ph©n bè nh­ sau: BiÓu 3: Vïng trång c©y ¨n qu¶ xuÊt khÈu n¨m 2000 Lo¹I qu¶ Vïng phÇn bè DiÖn tÝch (ha) Chuèi -§ång b¨ng s«ng Hång -Ven s«ng TiÒn, s«ng HËu -Vïng phï sa s«ng Thao, miÒn nói B¾c Bé. 33.100 3.600 26.000 3.500 Xoµi -Ven s«ng TiÒn, s«ng HËu -Kh¸nh Hoµ 13.230 12.230 1.000 Døa -Cµ Mau vµ T©y s«ng HËu -B×nh S¬n - Kiªn Giang -B¾c §«ng - TiÒn Giang -§«ng Giao - Ninh B×nh -Tam kú - §µ N½ng. 29.900 19.500 4.200 4.500 1.400 300 Nh·n -Ven s«ng TiÒn, s«ng HËu, §BSCL -§ång b»ng s«ng Hång 14.230 12.230 2.000 Ch«m Ch«m SÇu Riªng M¨ng Côt -§ång Nai - §«ng Nam Bé -Ven s«ng TiÒn, s«ng HËu 6.909 4.707 2.202 Tæng céng 90.460 Nguån : Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn 10 triÖu tÊn qu¶ ®Õn n¨m 2010 - Bé Nhµ n­íc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 1.1.1.T×nh h×nh s¶n xuÊt rau. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt rau cña c¶ n­íc cã xu h­íng gia t¨ng c¶ vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng. Møc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ diÖn tÝch lµ 4.6 % , vÒ n¨ng suÊt lµ 0,7% , vÒ s¶n l­îng lµ 5,1%. N¨ng suÊt rau b×nh qu©n c¶ n­íc t¨ng chËm, ®¹t kho¶ng 11,8-12,6tÊn / ha. Tuy nhiªn, n¨ng suÊt nhiÒu lo¹i rau nh­ b¾p c¶i, d­a chuét, cµ chua ... cña c¸c vïng truyÒn thèng cao h¬n. VÝ dô , n¨ng suÊt b¾p c¶I 40-60tÊn / ha , cµ chua 20-40tÊn / ha. N¨m 1998 diÖn tÝch rau qu¶ c¶ n­íc ®¹t 5,6triÖu tÊn , n¨ng suÊt b×nh qu©n kho¶ng 15 tÊn / ha. BiÓu 4: DiÖn tÝch , sè l­îng rau giai ®o¹n 1991-2000 N¨m DiÖn tÝch (1000 ha) S¶n l­îng (1000tÊn) 1991 268,5 3213,7 1992 279,3 3304,9 1993 293,3 3484,9 1994 304,5 3793,8 1995 318,2 4145,0 1996 330,0 4438,0 1997 377,0 5278,0 1998 380,0 5600,0 1999 395,9 5900,0 2000 411,6 6140,0 Nguån: Sè liÖu thèng kª n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n ViÖt Nam 1991-1995 NXB Thèng Kª, Hµ Néi, 1996. Sè liÖu cña Bé th­¬ng m¹i Còng nh­ c¸c lo¹i qu¶, rau cã mÆt ë hÇu kh¾p c¸c tØnh, thµnh phè, víi quy m«, chñng lo¹I kh¸c nhau. Tr¶I qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l©u dµi ®· h×nh thµnh nh÷ng vïng rau chuyªn doanh cã kinh nghiÖm truyÒn thèng trong c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau. S¶n xuÊt rau tËp trung chñ yÕu vµo vïng ®ång b»ng s«ng Hång, ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ §«ng Nam Bé vµ §µ L¹t. Trong 7 vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp, ®ång b»ng s«ng Hång cã diÖn tÝch trång rau cao nhÊt (83ngµn ha), tiÕp ®Õn lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long (h¬n77 ngµn ha). S¶n xuÊt rau ®­îc quy thµnh hai vïng chÝnh: vïng rau chuyªn canh ven thµnh phè, thÞ x·, khu c«ng nghiÖp lín, diÖn tÝch chiÕm kho¶ng 35% tæng diÖn tÝch ®Êt trång rau nh­ng cho s¶n l­îng chiÕm 37%s¶n l­îng rau toµn quèc. Vïng rau lu©n canh víi c©y l­¬ng thùc vµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy chiÕm trªn 65% tæng diÖn tÝch vµ 63% s¶n l­îng rau toµn quèc. Ngoµi ra rau cßn ®­îc trång t¹i c¸c v­ên cña c¸c hé gia ®×nh, diÖn tÝch b×nh qu©n mét hé kho¶ng 36m2. L­îng rau s¶n xuÊt tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t 65kg. BiÓu 5: C¬ cÊu diÖn tÝch trång rau ph©n bè theo vïng n¨m 2000 C¸c vïng DiÖn tÝch (1000ha) Tû träng(%) MiÒn nói trung duB¾c bé 64 17,3 §ång b»ng s«ng Hång 83 22,5 Khu bèn cò 40 10,8 Duyªn h¶I miÒn trung 42 11,4 T©y Nguyªn 25 6,7 §«ng Nam Bé 39 10,6 §ång b»ng s«ng C Long 75 20,4 Tæng céng 368 Nguån : ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ Bé Th­¬ng m¹i. Rau qu¶ n­íc ta phong phó vÒ chñng lo¹i , gåm 70 lo¹i c©y chñ yÕu . Vïng ®ång b»ng s«ng Hång cã rau vô §«ng lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam so víi mét sè n­íc trªn thÕ giíi . C¸c lo¹i rau chñ yÕu gåm c¶i b¾p , su hµo , cµ chua , d­a chuét , ít cay nÊm , khoai t©y. 2. ChÕ biÕn vµ b¶o qu¶n rau qu¶. 2.1. HÖ thèng b¶o qu¶n rau qu¶ . PhÇn lín rau qu¶ ®­îc sö dông d­íi d¹ng t­¬i, trong khi ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm rau qu¶ lµ thu ho¹ch theo mïa vô, thêi gian thu ho¹ch ng¾n, kh¶ n¨ng vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n khã kh¨n. V× vËy c«ng nghÖ b¶o qu¶n rau qu¶ t­¬i hÕt søc quan träng. Nh­ng ®Õn nay kü thuËt b¶o qu¶n rau qu¶ t­¬i chñ yÕu sö dông kinh nghiÖm cæ truyÒn, thñ c«ng ch­a cã thiÕt bÞ lùa chän vµ xö lý qu¶ t­¬i tr­íc khi xuÊt khÈu. Do c«ng t¸c b¶o qu¶n kh«ng tèt nªn chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu th­êng v­ît ®Þnh møc cho phÐp. Còng do ch­a cã c«ng nghÖ vµ ph­¬ng tiÖn thÝch hîp ®Ó b¶o qu¶n sau thu ho¹ch nªn tû lÖ h­ háng cao, ­íc tÝnh cã ®Õn 25-30%rau qu¶ bÞ háng bÞ bá ®i. ChØ tÝnh riªng c¸c nhµ m¸y ®å hép ë phÝa b¾c, trong sè hµng chôc ngµn tÊn nguyªn liÖu ®­a vµo chÕ biÕn, l­îng nguyªn liÖu thèi háng do b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn lªn tíi hµng chôc phÇn tr¨m. Mét sè lo¹I qu¶ nh­ nh·n, v¶i thiÒu, chuèi ®­îc sÊy kh« ®Ó kÐo dµi thêi gian b¶o qu¶n, nh­ng kh«ng gi÷ ®­îc h­¬ng vÞ th¬m ngon tù nhiªn ban ®Çu. Kü thuËt b¶o qu¶n míi thùc hiÖn ë møc ®ãng gãi bao b× vµ l­u gi÷ t¹i c¶ng b»ng kho m¸t chuyªn dïng. Tuy vËy, kh©u ®ãng gãi vµ bao b× vÉn ch­a ®¹t yªu cÇu, quy c¸ch, mÉu m· cßn xÊu. Nh÷ng h¹n chÕ trong c«ng t¸c b¶o qu¶n rau qu¶ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¶n trë ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau qu¶. 2.2 . HÖ thèng chÕ biÕn rau qu¶ . HiÖn nay c¶ n­íc cã 22 nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ xuÊt khÈu, víi tæng c«ng suÊt 100.000tÊn / n¨m , trong ®ã cã 12 nhµ m¸y do Tæng C«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam qu¶n lý. Ngoµi ra cßn cã 52 ®¬n vÞ s¶n xuÊ , chÕ biÕn, kinh doanh, xuÊt khÈu rau qu¶ t¹i c¸c tØnh thµnh phè cã quy m« nhá . C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam cã tæng c«ng su¸t thiÕt kÕ 70 ngµn tÊn / n¨m vµ 5 nha m¸y ®«ng l¹nh cã tæng c«ng suÊt thiÕt kÕ 25 ngµn tÊn /n¨m. Tæng c«ng ty qu¶n lý 11 nhµ m¸y ®å hép vµ mét nhµ m¸y ®«ng l¹nh. Tæng c«ng suÊt thiÕt kÕ 50 ngµn tÊn / n¨m . HÇu hÕt m¸y mãc, thiÐt bÞ cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ ®Òu nhËp tõ c¸c n­íc XHCN(cò ) nh­ Nga, §øc, Bungari ®· sö dông trªn 30 n¨m, m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ ®· cò kÜ, l¹c hËu. Do vËy s¶n ph©m kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc . C¸c nhµ m¸y vµ thiÕt bÞ phô trî nh­ bao b× carton, hép s¾t, kho tr÷ còng n»m trong t×nh tr¹ng nh­ c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn . C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn nh÷ng n¨m qua, ®· s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trªn 30 tÊn ®å hép rau qu¶, 20 ngµn tÊn døa ®«ng l¹nh vµ 2 ngµn tÊn pure qu¶. Tõ n¨m 1990, sau khi mÊt thÞ tr­êng truyÒn thèng, rau qu¶ ®­îc xuÊt sang thÞ tr­êng Ch©u ¸ vµ T©y ©u nh­ng míi ë møc th¨m dß, giíi thiÖu. Do vËy hiÖn nay c¸c nhµ m¸y chØ sö dông ®­îc 30-40% c«ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp. Ngoµi hÖ thèng nhµ m¸y chÕ biÕn nªu trªn, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cßn cã c¸c c«ng ty TNHH vµ c«ng ty t­ nh©n x©y dùng xÝ nghiÖp vµ x­ëng thñ c«ng chÕ biÕn chuèi long nh·n, t­¬ng ít, cµ chua, v¶I ... ®¹t hµng chôc ngµn tÊn s¶n phÈm xuÊt khÈu c¸c lo¹i. Vµi n¨m gÇn ®©y, hÖ thèng lß sÊy thñ c«ng chÕ biÕn v¶I , nh·n xuÊt khÈu sang Trung Quèc b­íc ®Çu ph¸t triÓn ë vïng nh·n ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ c¸c tØnh cã nhiÒu v¶I nh·n ë ®ång b»ng s«ng Hång. HiÖn nay, c¶ n­íc cã hµng tr¨m lß sÊy nh·n, tËp chung chñ yÕu ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long, tiªu thô kho¶ng 70% s¶n l­îng nh·n t­¬i trong vïng. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¹I c¸c hé gia ®×nh míi x· héi nh­ng ch­a ph¸t triÓn, chñ yÕu lµ s¬ chÕ d­a chuét. GÇn ®©y theo chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ tËp trung vµo c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n, ®· cã thªm mét nhµ m¸y míi. Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam cã hai nhµ m¸y liªn doanh víi n­íc ngoµi lµ nhµ m¸y chÕ biÕn n­íc gi¶i kh¸t DONA NEW TOWER (20.000 tÊn/n¨m ) vµ nhµ m¸y bao b× hép s¾t TOVECO (60 triÖu hép/n¨m )®· ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Nh×n chung, c«ng nghiÖp n­íc ta cßn nhá bÐ so víi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt rau qu¶, søc c¹nh tranh cßn thÊp, chñng lo¹i s¶n phÈm ch­a nhiÒu, gi¸ thµnh cao, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng ngµy cµng cao c¶ trong n­íc vµ xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, do vèn ®Çu t­ lín ph¶i c©n ®èi gi÷a nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng nªn c«ng t¸c ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ trong chÕ biÕn rau qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ. 3. T×nh h×nh xuÊt khÈu rau qu¶. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh s¶n xuÊt rau qu¶ ®· phÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, chuyÓn ®æi mïa vô, t¨ng thªm gi¸ trÝ sö dông ®Êt, t¨ng thªm thu nhËp cho ng­êi kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, trong ®ã cã ng­êi trång qu¶. 3.1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ giai ®o¹n 1993 - 2000 cña c¶ n­íc gia t¨ng, nhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 35,8%. N¨m 1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña c¶ n­íc ®¹t kho¶ng 68 triÖu USD, t¨ng 3,4 lÇn so víi n¨m 1993. N¨m 1998 kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña c¶ n­íc ®¹t kho¶ng 53 triÖu USD, gi¶m 22% so víi n¨m 1997, nguyªn nh©n mét phÇn lµ do ®Êt mïa, mét phÇn lµ do bÞ rau qu¶ Th¸i Lan c¹nh tranh gay g¾t vÒ mÆt kü thuËt trång, ch¨m sãc, b¶o qu¶n, tiÕp thÞ...5 th¸ng ®Çu n¨m 1999, rau qu¶ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã møc t¨ng tr­ëng m¹nh thø ba trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Riªng Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ gÇn 17 triÖu RCN_USD, chiÕm 25% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc chiÕm tû träng 3-4% trong tæng sè kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n c¶ n­íc. BiÓu 6 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ thêi kú 1993 - 2000 N¨m Kim ng¹ch XuÊt khÈu N«ng s¶n( Tr.USD) Kim ng¹ch XuÊt khÈu Rau qu¶ (tr.USD) Kim ng¹ch XuÊt khÈu Rau qu¶ Cña Tæng C«ng TY Rau qu¶ (Tr. USD) Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶/kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n(%) Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña tæng c«ng ty rau qu¶ /kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña c¶ n­íc (%) 1993 685 20 3.1 1994 1005 23 2.3 1995 1430 42 2.9 1996 1700 61 14 3.6 23 1997 3431 68 17 2.0 25 1998 3450 53 14 1.8 26 1999 3470 56 16 1.6 29 2000 3521 60 18 1.7 30 Nguån: Bé Th­¬ng M¹i. MÆc dï cã sù gia t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu t­¬ng ®èi cao. Song kim ng¹ch rau qu¶ ®¹t ®­îc ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng s½n cã, gi¸ trÞ kim ng¹ch ®¹t ®­îc cßn thÊp vµ ch­a æn ®Þnh. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n míi chiÕm 3-3,5% lµ hÕt søc khiªm tèn. Tæng C«ng Ty Rau qu¶ ViÖt Nam còng trong t×nh tr¹ng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ch­a æn ®Þnh. 3.2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ chñ yÕu cña ViÖt Nam khi cßn c¬ chÕ tËp trung bao cÊp lµ thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ©u . Nh÷ng n¨m cao nhÊt ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®­îc 32 ngµn tÊn qu¶ t­¬i 19ngµn tÊn qu¶ ®ãng hép vµ 20 ngµn tÊn døa ®«ng l¹nh , víi kim ng¹ch xuÊt khÈu 54 triÖu róp -USA. S¶n l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu chiÕm 9,6%tæng s¶n l­îng rau s¶n xuÊt . Giai ®o¹n 1981-1985 , s¶n l­îng rau b×nh qu©n ®¹t trªn 2 triÖu tÊn , trong ®ã xuÊt khÈu b×nh qu©n ®¹t 90.500tÊn (kho¶ng 4%). Giai ®o¹n 1986-1990 lµ thêi kú thùc hiÖn rau qu¶ ViÖt X«, trong 5 n¨m nµy, Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam ®· xuÊt cho Liªn X« gÇn 500 ngµn tÊn rau qu¶ vµ chÕ biÕn ®¹t kim ng¹ch 191 triÖu róp . Tõ n¨m 1991, sau nh÷ng biÕn ®éng ë Liªn X« vµ §«ng ©u, thÞ tr­êng rau qu¶ truyÒn thèng bÞ thu hÑp. Trong khi ®ã, viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, do ph¶I chÞu søc Ðp c¹nh tranh tõ nhiÒu phÝa, thÞ tr­êng truyÒn thèng bÞ thu hÑp, thÞ tr­êng míi ®ang trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm, v× thÕ kim ng¹ch xuÊt khÈu giai ®o¹n 1990-1993 gi¶m dÇn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ b×nh qu©n c¶ n­íc giai ®o¹n nµy chØ ®¹t 14 triÖu USD/ n¨m . Giai ®o¹n 1993-1994, ViÖt Nam chØ cßn xuÊt sang SNGmét Ýt d­a chuét chÕ biÕn, b¾p c¶i, cµ rèt, hµnh t©y. C¸c thÞ tr­êng xu¸t khÈu rau qu¶ ®ang chuyÓn h­íng dÇn sang khu vùc B¾c Ch©u ¸ tiÕp ®ã lµ Malaysia, Th¸i Lan ... Mét sè thÞ tr­êng cã møc t¨ng tr­ëng nhanh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ: - ThÞ tr­êng Trung Quèc cã møc t¨ng tr­ëng vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y rÊt cao. HiÖn nay Trung Quèc lµ thÞ tr­êng tiªu thô rau qu¶ lín nhÊt cña n­íc ta, thÞ phÇn chiÕm 36%trong c¬ cÊu thÞ tr­êng rau qu¶ s¶n xuÊt n¨m 1998. ThÞ tr­êng nµy cã nhiÒu thuËn lîi cho xuÊt khÈu rau qu¶ t­¬i do gÇn víi ta vÒ ®Þa lý . N¨m 1997, 1998 kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Trung Quèc lÇn l­ît lµ 24,,848 ngµn USD vµ 10,455 ngµn USD. N¨m 1998 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Trung Quèc gi¶m m¹nh do s¶n xuÊt rau qu¶ kh«ng ®­îc mïa nh­ mäi n¨m . MÆt kh¸c, t¹i thÞ tr­êng nµy, rau qu¶ cña ta gÆp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t víi rau qu¶ Th¸i Lan. MÆt hµng rau qu¶ xuÊt sang thÞ tr­êng Trung Quèc chñ yÕu lµ qu¶ t­¬I vµ long nh·n , ®ù¬c xuÊt chñ yÕu theo ®­êng biªn giíi . - ThÞ tr­êng Ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n , Singapore, §µi Loan, Th¸i Lan...nh÷ng n¨m qua cã sù t¨ng tr­ëng nhanh vµ æn ®Þnh vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu. XuÊt khÈu sang mét sè n­íc ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu cao. ThÞ tr­êng còng cã thuËn lîi lµ thÞ tr­êng trong khu vùc, cã kh¶ n¨ng gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn. N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt ®¹t 6.571 ngµn USD, sang Hµn Quèc ®¹t 4.088 ngµn USD víi mÆt hµng nh­ hµnh, b¾p c¶i, gõng, ít...XuÊt sang Hµn Quèc ®¹t 4.088 ngµn USD víi mÆt hµng long nh·n, dÇu dõa, sang Hång K«ng ®¹t 5.000 ngµn USD, chñ yÕu lµ qu¶ t­¬i, rau chØ chiÕm 15% (chñ yÕu lµ c¶I b¾p). - ThÞ tr­êng Liªn Bang Nga vµ §«ng ¢u lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi ViÖt Nam. HÇu hÕt c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®Òu cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. Theo sè liÖu cña Tæng C«ng Ty Rau qu¶ ViÖt Nam, giai ®o¹n1991-1995, tû träng kim ng¹ch xu¸t khÈu rau qu¶ cña Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy ®¹t 33%; n¨m 1996 ®¹t kho¶ng 20%; n¨m 1997 ®¹t kho¶ng 17%, n¨m 1998 ®¹t 18%. §èi víi thÞ tr­êng nµy chóng ta ®ang gÆp khã kh¨n trong kh©u thanh to¸n vµ vËn chuyÓn do ®éi tµu cña Liªn X« (cò) bÞ tan d·, nÕu vËn chuyÓn b»ng ph­¬ng tiÖn kh¸c th× chi phÝ cao. -ThÞ tr­êng EU lµ thÞ tr­êng míi, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ t­¬ng ®èi nhanh. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ sang thÞ tr­êng nµy chiÕm kho¶ng 18% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña Tæng C«ng Ty Rau Qu¶ ViÖt Nam. -ThÞ tr­êng Mü nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta b¾t ®Çu th©m nhËp. §©y lµ thÞ tr­êng rÊt kh¾t khe vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ b¸n . N¨m 1995, Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy 1.000 tÊn rau qu¶; n¨m 1996 xuÊt khÈu 2.156 ngµn USD vµ n¨m 1997 xuÊt ®­îc 2.369 ngµn USD. §èi víi thÞ tr­êng Mü, khi chÕ ®é tèi huÖ quèc ®­îc ban hµnh th× hµng ho¸ ViÖt Nam nãi chung, rau qu¶ nãi riªng sÏ cã nhiÒu c¬ héi th©m nhËp v× ®©y lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô lín nhÊt thÕ giíi, l¹i cã ng­êi Ch©u ¸ trong ®ã cã d©n c­ ViÖt Nam ®ang lµm ¨n vµ sinh sèng . H×nh 3: C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam Nguån: ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ Bé Th­¬ng M¹i. Nh×n vµo c¬ cÊu s¶n phÈm rau qu¶ vµo tõng thÞ tr­êng, cã thÓ cã nhËn xÐt nh­ sau: - ThÞ tr­êng Trung Quèc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm nh­ lµ chuèi tiªu, v¶i thiÒu, nh·n lång, xoµi vµ c¸c lo¹i rau, d­a chuét, v¶i, ch«m ch«m, ít bét, ...vµ c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng kh¸c. - ThÞ tr­êng NhËt hµng n¨m nhËp khÈu tíi gÇn 3 tû USD rau qu¶, nh­ng ViÖt Nam míi b¸n cho NhËt kho¶ng 7 - 8 triÖu USD/ n¨m, chØ chiÕm 0,3% thÞ phÇn. Ng­êi NhËt cã nhu cÇu cao vÒ hµnh, c¶I b¾p, gõng , ít,chuèi, b­ëi, cam...vµ nh÷ng lo¹i phæ biÕn ë n­íc ta. Do vËy ®©y lµ thÞ tr­êng mµ rau qu¶ ViÖt Nam cã nhiÒu triÓn väng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn do thùc phÈm nhËp vµo NhËt qua c¸c kh©u kiÓm tra kh¾t khe vÒ vÖ sinh thùc phÈm nªn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy ®ßi hái ng­êi xuÊt khÈu ph¶i kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÊt l­íng s¶n phÈm vµ ®¶m b¶o thêi gian giao hµng. - ThÞ tr­êng Hång k«ng, Hµn Quãc, §µi Loan tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm nh­ xoµi, chuèi , v¶i. - ThÞ tr­êng c¸c n­íc SNG mÆt h¶ng tiªu thô chñ yÕu nh­ khoai t©y,b¾p c¶i, hµnh, mét sè rau vô ®«ng kh¸c, chuèi t­¬i, n­íc qu¶ ®«ng l¹nh. - ThÞ tr­êng EU tiªu thô mÆt hµng nh­ døa, thanh long, v¶i vµ m¨ng côt. - ThÞ tr­êng Mü, s¶n phÈm xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü lµ ®å hép,n­íc qu¶ ®«ng l¹nh nh­ døa, d­a chuét, v¶i, ch«m ch«m, xoµi, thanh long... Trong t­¬ng lai, c¸c s¶n phÈm rau qu¶ cña ViÖt Nam ®Òu cã triÓn väng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, c¸c thÞ tr­êng trªn ®©y cã tiªu chuÈn chÊt l­îng cho tr¸i c©y rÊt kh¾t khe vµ gi¸ b¸n kh«ng cao. V× vËy, ngay tõ b©y giê ®ßi hái c¸c nhµ kinh doanh tr¸i c©y ViÖt Nam cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c liªn doanh, nh¨m tranh thñ vÒ gièng, kü thuËt canh t¸c, th«ng tin thÞ tr­êng, ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng. 3.3. Nhãm hµng,mÆt hµng xuÊt khÈu. Nhãm hµng xuÊt khÈu rau qu¶ bao gåm : rau qu¶ t­¬i, rau qu¶ ®«ng l¹nh, rau qu¶ hép vµ rau qu¶ sÊy muèi. Trong ®ã nhãm rau qu¶ hép lu«n chiÕm tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt. Riªng ë tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam, giai ®o¹n 1991-1997 nhãm hµng nµy chiÕm 36% trong t«ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cñaTæng C«ng ty. Nhãm hµng rau qu¶ ®«ng l¹nh vµ nhãm hµng rau qu¶ t­¬I cã xu h­íng gi¶m do thiÕu c¸c thiÕt bÞ b¶o qu¶n nh­ hÖ thèng kho l¹nh. HiÖn t¹I døa, chuèi v¶I vµ mèt sè lo¹i rau vô ®«ng lµ mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín . - MÆt hµng chuèi : XuÊt khÈu chuèi b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ n¨m 1968, nh­ng vÉn chiÕm tû träng nhá trong tæng s¶n l­îng chuèi s¶n xuÊt hµng n¨m. Tr­íc ®©y, chuèi th­êng ®­îc xuÊt sang thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc ®«ng ©u, tuy nhiªn thÞ tr­êng nµy kh«ng æn ®Þnh. N¨m 1982 lµ n¨m cã sè l­îng chuèi xuÊt khÈu lín nhÊt ë n­íc ta, ta xuÊt ®­îc 10 ngµn tÊn. Nh­ng ®Õn n¨m 1989 ta chØ xuÊt khÈu ®­îc 3,2 ngµn tÊn. Thêi kú 1980-1990 ta thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu rau qu¶ cho Liªn X«, l­îng chuèi t­¬i ®­îc dïng cho xuÊt khÈu kho¶ng 10ngµn tÊn / n¨m. Cã n¨m kho¶ng 50 ngµn tÊn chuèi ®­îc ®­a vµo sÊy ®Ó xuÊt khÈu . N¨m 1989 ta xuÊt khÈu ®­îc 7 ngµn tÊn chuèi kh«. Tõ n¨m 1991, sau nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ ë Liªn X«, l­îng chuèi kh« xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy gi¶m . Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam víi c¸c c«ng ty thµnh viªn thùc hiÖn phÇn lín khèi l­îng rau qu¶ xuÊt khÈu trong ®ã cã chuèi. C¸c c«ng ty tæ chøc thu mua chuèi trªn c¬ së hîp ®ång, xö lý, chÕ biÕn vµ ®ãng gãi ®Ó s¶n xuÊt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y Tæng c«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Nga mÆt hµng chuèi t­¬i, b×nh qu©n 3 n¨m 1995, 1996, 1997 ®¹t kho¶ng 5-6 ngµn USD. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chuèi xanh ®­îc thu gom vµ xuÊt sang thÞ tr­êng tiÓu ng¹ch vïng biªn Trung Quèc. Theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ, mçi ngµy cã tõ 100-150 xe «t« chuèi ®­îc xuÊt sang Trung Quèc qua cöa khÈu cña L¹ng S¬n. TÝnh ra cã kho¶ng 150-180 tÊn chuèi ®­îc xuÊt sang Trung Quèc trong mét ngµy. Hµng n¨m n­íc ta xuÊt sang Trung Quèc kho¶ng 15-20 ngµn tÊn chuèi. GÇn ®©y ho¹t ®éng xuÊt khÈu chuèi ®ang dÇn dÇn æn ®Þnh,ang tÝnh tæ chøc víi sù tham gia cña c¸c doanh nhiÖp nhµ n­íc. HiÖn nay cã nhiÒu kh¸ch hµng quan t©m vµ muèn nhËp khÈu chuèi cña ViÖt Nam , ®Æc biÖt lµ chuèi tiªu miÒn b¾c do chuèi chÝn trong mïa ®«ng l¹nh nªn h­¬ng vÞ rÊt th¬m ngon . Nh×n chung, chuèi lµ lo¹i qu¶ cã gi¸ trÞ dinh d­ìng cao, ®­îc trång phæ biÕn ë n­íc ta ,thÞ tr­êng tiªu thô réng lín, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Trung Quèc vµ thÞ tr­êng Nga, §«ng ©u. Tuy nhiªn, t×nh h×nh s¶n xuÊt - xuÊt khÈu chuèi nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng æn ®Þnh do ch­a ®­îc ®Çu t­ thÝch ®¸ng tõ kh©u ®Çu ®Õn kh©u cuèi. NÕu cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng chóng ta cã thÓ khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng nµy . - MÆt hµng døa : Døa lµ mét trong nh÷ng c©y trång cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh trªn ®Êt ®åi. Tr­íc ®©y, døa ®­îc xuÊt khÈu chñ yÕu cho thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ©u . HiÖn nay thÞ tr­êng døa bÞ thu hÑp mét mÆt do mÊt thÞ tr­êng truyÒn thèng, mÆt kh¸c do gi¸ thµnh s¶n phÈm døa cßn cao, xót khÈu kh«ng c¹nh tranh næi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ th¸I lan. Døa lµ mÆt hµng xuÊt khÈu rau qu¶ chñ lùc. Døa còng ®­îc xuÊt khÈu d­íi d¹ng t­¬I vµ chÕ biÕn, nh­ng døa t­«I xuÊt khÈu cßn Ýt, chñ yÕu lµ xuÊt khÈu døa hép vµ døa ®«ng l¹nh . Kim ng¹ch xuÊt khÈu døa t­¬i giai ®o¹n 1991-1998 ®¹t b×nh qu©n mçi n¨m 16,250USD . N¨m 1996,1997kim ng¹ch ®¹t kh«ng ®¸ng kÓ do gi¸ thµnh cao v× hÇu hÕt ta trång lo¹i døa Victoria n¨ng xuÊt rÊt thÊp so víi c©y døa Cayend. Mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a lµ do døa ®­îc dïng lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ®å hép vµ døa ®«ng l¹nh . Døa hép lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ngµnh rau qña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ Liªn bang Nga, ®«ng ©u, døa ®· x©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, Hång K«ng ...vµ ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Mü. Theo sè liÖu cña Tæng c«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam, kim ng¹ch xuÊt khÈu døa hép giai ®o¹n 1991-1995 ®¹t b×nh qu©n mçi n¨m 4,274 ngµn USD. Hai n¨, 1996, 1997 ®¹t b×nh qu©n n¨m 3.400USD trong ®ã thÞ tr­êng Mü ®¹t 2.262USD. §Ó hç trî mét sè c«ng ty xuÊt khÈu døa sang thÞ tr­êng Mü gi÷ ®­îc thÞ tr­êng, n¨m 1998 ChÝnh phñ ®· trî gi¸ mÆt hµng døa xuÊt ®i Mü - MÆt hµng rau: Trong c¸c lo¹i rau xuÊt khÈu, d­a chuét lµ lo¹i rau xuÊt khÈu chñ lùc víi hai mÆt hµng ®ãng hép lµ d­a chuét muèi chua nguyªn qu¶ vµ d­a chuét chÎ t­. D­a chuét ®­îc xuÊt sang thÞ tr­êng Ch©u ©u. N¨m 1992 ta xuÊt khÈu ®­îc 1.117 tÊn d­a n¨m 1993xuÊt khÈu ®­îc 2.184 tÊn, n¨m 1994 ®­îc 2.309 tÊn, n¨m 1995®­îc 2.500 tÊn . sang n¨m1996xuÊt khÈu d­a chuét gi¶m cßn 2.000tÊn ,.Kim ng¹ch xuÊt khÈu d­a chuét giai ®o¹n 1991-1997 ®¹t b×nh qu©n mét n¨m h¬n 1.690RCN-USD.Tuy nhiªn, xuÊt khÈu d­a chuét vÉn cßn h¹n chÕ do ch­a lµm tèt kh©u lai t¹o, tuyÓn chän gièng d­a chuét cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng.VÊn ®Ò bao b× còng ®­îc cÇn ®Çu t­ cho d©y chuyÒn s¶n xuÊt lä thuû tinh nh»m ®¸p øng nhu cÇu chÕ biÕn d­a chuét víi khèi l­îng lín . Tãm l¹i, khi ®· cã thÞ tr­êng th× kh©u chuÈn bÞ s¶n phÈm bÞ s¶n xuÊt cho xuÊt khÈu lµ quan träng . ViÖc huy ®éng ®ñ khèi l­îng hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ sè l­îng chÊt l­îng gi¸ c¶, mÉu m· sÏ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. VÊn ®Ò nµy nh÷ng n¨m qua ch­a thùc hiÖn tèt. Do vËy xuÊt khÈu rau qu¶ nh×n chung kh«ng æn ®Þnh, mÊt dÇn mÊt thÞ tr­êng hoÆc thÞ tr­êng bÞ thu hÑp. Nguyªn nh©n chñ yÕu do ®Æc ®IÓm cña rau qu¶n nhanh háng kh«ng ®Ó l©u ®­îc. MÆt kh¸c c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cña ta cßn l¹c hËu, ch­a kÕt hîp ®­îc b¶o qu¶n truyÒn thèng víi tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Kh©u tuyÓn chängièng ch­a ®­îc chó träng ®óng møc. 4. Tæ chøc hÖ thèng kinh doanh s¶n xuÊt rau qu¶. Thêi gian bao cÊp chØ cã c¸c c«ng ty xuÊt khÈu rau qu¶ quèc doanh trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng míi cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu rau qu¶. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, tham gia kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ ngoµI doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn cã c¸c c«ng ty t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c¸c h« t­ th­¬ng. Trong lÜnh vùc xuÊt k._.Ò vèn vµ tµi chÝnh. Yªu cÇu vÒ vèn vµ ph¸t ttriÓn kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ rÊt kín. §Ó cã vèn ®Çu t­ ®ång bé vµo c¸c kh©u quan träng, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ kinh do¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh nh­ sau: - T¹o vèn vµ thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc, trong ®ã huy ®éng vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇm kinh tÕ, huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n ®Ó ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. - Vay vèn tÝn dông cña Nhµ n­íc th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn n«ng th«n, ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi ra cßn vay cña c¸c tæ chøc nh­ hîp t¸c x· tÝn dông, quü tÝn dông nh©n d©n.. - Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ tham gia hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc kinh doanh. §©y lµ gi¶i ph¸p quan träng th¸o gì vÒ tµi chÝnh v× ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¶i sö dông vèn ®Çu t­ vµo tõng c«ng ®o¹n cña qóa tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, nÕu chØ dùa vµo néi lùc th× ta kh«ng ®ñ ®¸p øng yªu cÇu ngay ®­îc mµ ®ßi hái tranh thñ vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi th«ng qua ®Çu t­ vµ hîp t¸c quèc tÕ. Th«ng qua ®Çu t­ vµ hîp t¸c hai bªn ®Òu cã lîi ta sÏ tranh thñ ®­îc mét phÇn thÞ tr­êng, th«ng qua c¸c h×nh thøc bao tiªu, cho sö dông c¸c kªnh ph©n phèi, sö dông c¸c nh·n hiÖu cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, còng cÇn t¨ng c­êng sù hîp t¸c ®Çu t­ trong n­íc. Mét trong nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®­îc ®óc rót tõ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam lµ lµm tèt c«ng t¸c hîp t¸c liªn doanh. §Õn nay, Tæng c«ng ty ®· x©y dùng ®­îc nhiÒu dù ¸n vÒ néi dung hîp t¸c ®Çu t­ liªn doanh, liªn kÕt trong c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc trång trät, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu rau qu¶. Néi dung cña mét sè dù ¸n nh­ sau: - Dù ¸n ®Çu t­ më réng thªm d©y chuyÒn s¶n xuÊt hép s¾t A10 t¹i liªn doanh Nhµ m¸y hép s¾t TOVECO, vèn ®Çu t­ 2 triÖu USD ®Ó phôc vô chÕ biÕn rau qu¶ xuÊt khÈu cña c¸c nhµ m¸y. §ång thêi sÏ më réng liªn doanh TOVECO sang lÜnh vùc s¶n xuÊt s¾t l¸ tr¸ng thiÕc víi vèn ®Çu t­ 50 triÖu USD, vèn ph¸p ®Þnh 20 triÖu USD, c«ng suÊt 60.000 tÊn/n¨m nh»m cung cÊp s¾t l¸ tr¸ng thiÕc. - Dù ¸n hîp t¸c liªn doanh víi mét c«ng ty cña Italia vÒ cung cÊp mét sè thiÕt bÞ s¶n phÈm xuÊt cµ chua c« ®Æc v¬Ý ®IÒu kiÖn hä nhËn tiªu thô s¶n phÈm, vèn ®Çu t­ kho¶ng 2,5 triÖu USD. - Dù ¸n hîp t¸c víi Newzealand vÒ chuèi xuÊt khÈu. - Dù ¸n hîp t¸c víi Ph¸p vÒ d­a chuét bao tö. - Dù ¸n hîp t¸c víi c«ng ty Thuþ SÜ vµ Italia vÒ cung cÊp thiÕt bÞ mua s¶n phÈm døa c« ®Æc. §Ó t¹o ®IÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµI vµo viÖc n©ng cao n¨ng lùc s¶n xu¸t, chÕ biÕn, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ®ßi hái c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng ho¹t ®éng tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ. §ång thêi chñ ®éng cïng c¸c n­íc xuÊt khÈu rau qu¶ kh¸c phèi hîp h×nh thµnh hiÖp héi c¸c n­íc xuÊt khÈu rau qu¶. 6. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ngµnh rau qu¶ nãi chung, trong ®ã cã ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña chiÕn l­îc thóc ®a¶y xuÊt khÈu rau qu¶. Ngµnh rau qu¶ lµ mät chuyªn ngµnh kinh tÕ kü thuËt nªn c¸n bé sau khi ra tr­êng muèn lµm toãt c«ng viÖc trong ngµnh cÇn ®­îc ®µo t¹o thªm vÒ chuyªn ngµnh rau qu¶. Sö dông ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o t¹i chç, ®µo t¹o qua thùc tÕ, qua c¸c cuéc héi th¶o trong vµ ngoµi m­íc, qua c¸c líp bæ tóc ng¸n h¹n vµ ®µi h¹n ë n­íc ngoµi... Qua ®ã c¸n bé qu¶n lý, c¸c bé nghiÖp vô n¾m ch¾c kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý ngµnh, qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, luËt ph¸p vµ ngo¹i ng÷. Ngoµi ra cÇn s¾p xÕp l¹i hÖ thèng c¸c tr­êng ®µo t¹o, c¸c líp khuyÕn n«ng, c¸c tr­êng qu¶n lý vµ hÖ thèng tr­êng trung cÊp cÇn thiÕt, ®¸p øng yªu cÇu ®µo t¹o c¸n bé, cã kh¶ n»ng n¾m b¾t chi thøc míi, hiÖn ®¹I phôc vô cho viÖc ®¶y m¹nh xuÊt khÈu. 7. VÖ sinh an toµn thùc phÈm. VÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm hiÖn nay lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®­îc mäi ng­êi trªn thÕ giíi hÕt søc quan t©m. §Ó rau qu¶ ®­îc xÕp vµo lo¹i thùc phÈm vÖ sinh an toµn thùc phÈm th× chÊt l­îng rau qu¶ ph¶i t­¬i s¹ch. Ngµy nay khi ®êi sèng cµng ph¸t triÓn, nhu cÇu hµm l­îng c¸c yÕu tè dinh d­ìng thùc vËt vµ c¸c lo¹i sinh tè kh¸c cã trong rau qu¶ ngµy mét gia t¨ng t¹o ®µ cho xuÊt khÈu, tiªu thô, Theo sè liÖu ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ cña tæng c«ng ty Rau qña ViÖt Nam, trong nhiÒu n¨m qua, mét mÆt ®¸p øng nhu cÇu rau qu¶ ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng, mÆt kh¸c còng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ng­êi trång rau t¨ng thu nhËp, n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng c¸c lo¹i rau qu¶ kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao th«ng qua viÖc sö dông qu¸ nhiÒu ph©n bãn ho¸ häc, c¸c lo¹i thuèc kÝch thÝch, thuèc trõ s©u, c¸c lo¹i rau qu¶ tung ra thÞ tr­êng c¸ hµm l­îng chÊt ho¸ häc vµ ®éc tè cao cã h¹i cho c¬ thÓ con ng­êi ®· v­ît qu¸ møc cho phÐp vµ thùc tÕ ®· cã nhiÒu ng­êi bÞ ngé ®éc do ¨n ph¶i rau qu¶ cã ®éc tè cao...V× thÕ, nhu cÇu rau qu¶ s¹ch lµ nhu cÇu bøc b¸ch cho nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. §Ó cã ®­îc møc rau qu¶ nh­ vËy ®ßi hái ph¶i cã sù ch¨m bãn chuÈn mùc, h¹n chÕ nøc thÊp nhÊt sö dông ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u v« c¬, thuèc kÝch thÝch ph¸t triÓn ®¶m b¶o cho s¶n phÈm rau qu¶ tiªu thô trªn thÞ tr­êng lu«n s¹ch, cã chÊt l­îng cao. ChÊt l­îng hµng ho¸ lµ nh©n tè quan träng ®Ó duy tr× ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo. NhËn thøc ®­cj ®IÒu nµy, Tæng C«ng Ty Rau qu¶ ViÖt Nam lu«n phÊn ®Êu t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· tiªu dïng. ChÊt l­îng s¶n phÈm liªn quan ®Õn gièng c©y trång vµ kü thuËt canh t¸c. Gièng c©y tèt phong phó nhiÒu chñng lo¹i phï hîp víi bÊt kú mïa vô nµo trong n¨m vµ kü thuËt canh t¸c thÝch hîp lµ ®IÒu kiÖn quan trong ®Ó cho ra nh÷ng lo¹i rau qu¶ cã chÊt l­îng cao. Do ®ã ph¶i ®Çu t­ vèn cho c¸c hé n«ng d©n cã quan hÖ trao ®æi ®Ó hä tiÕn hµnh trång trät, ch¨m bãn thuËn lîi h¬n. Ngoµi ra c«ng ty ph¶i cö c¸n bé kü thuËt ®i tËp huÊn kü thuËt ®Ó phæ biÕn kiÕn thøc vÒ ch¨m sãc gièng c©y trång, gióp ®ì cho ng­êi n«ng d©n thay ®æi tËp qu¸n canh t¸c, trî gi¸ cho hä. §èi víi bao b× nh·n hiÖu: Tr­íc ®©y c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn lu«n ®­îc ®ùng trong c¸c hép s¾t nªn chÊt l­îng kh«ng ®­îc b¶o ®¶m v× s¾t sÏ bÞ tr¶i qua qu¸ tr×nh «xy ho¸. HiÖn nay, Tæng c«ng ty ®a x cã nh÷ng ®æi míi nh­ thay ®æi c¸c hép ®ùng b»ng thuû tinh võa ®¶m b¶o ®­îc ch©ts l­îng, võa t¹o ra mét vÎ ®Ñp mí cho s¶n phÈm. VÒ quy tr×nh chÕ biÕn, b¶o qu¶n luon ®­îc c«ng ty chó träng quan t©m. Tæng c«ng ty Rau qña ViÖt Nam thùc hiÖn ®æi míi c«ng nghÖ, mua s¾m thiÕt bÞ m¸y mãc míi t©n tiÕn, phï hîp ®Ó chÕ biÕn, b¶o qu¶n s¶n phÈm ®­îc tèt h¬n ®Ó s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam ®¹t tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña thÕ giíi. III. mét sè kiÕn nghÞ nh»m t¹o ®IÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho xuÊt khÈu rau qu¶. §Ó ph¸t huy lîi thÕ rau qu¶ xuÊt khÈu cña n­íc ta ®ång thêi thóc ®Èy xuÊt khÈu, ®ßi hái ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®éng lùc cña ng­êi s¶n xuÊt - kinh doanh th«ng qua sù kÝch thÝch vÒ l¬Þ Ých vËt chÊt vµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña chÝnh hä. MÆt kh¸c, nã phô thuéc vµo chÝnh sù t¸c ®éng tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè mµ quan träng lµ chÝnh s¸ch cña Chinhs phñ. Mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ban hµnh hîp lý sÏ cã t¸c dông thóc ®Èy vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn, qua ph©n tÝch thùc tr¹ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®· ban hµnh cho thÊy nhiÒn yÕu tè h¹n chÕ viÖc khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ cña lÜnh vùc s¶n xuÊt - chÕ biÕn - xuÊt khÈu rau qu¶, ®ßi hái cÇn ®­îc bæ sung hoµn thiÖn. T«I xin kiÕn nghÞ mét sè chÝnh s¸ch cã t¸c dông thóc ®Èy xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng rau qu¶ chñ yªó cã lîi thÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 1. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ®èi víi ng­êi trång rau qu¶, ®Êt ®ai lµ yÕu tè hµng ®Çu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, do hä trùc tiÕp víi c©y trång, lÊy ®Êt ®ai lµm t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, ho¹t ®éng cña hä phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt, xuÊt khÈu rau qu¶. HÖ thèng chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· ban hµnh rÊt phong phó, ®èi víi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· t¸c ®éng tÝch cùc t¹i nªn vïng s¶n xuÊt rau qu¶ ®Æc s¶n nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, h×nh thµnh nªn nh÷ng trang tr¹i trång qu¶. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vÉn cÇn ®­îc tiÕp tôc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, sö sông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®©i vµo mäi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu. H­íng bæ sung söa ®æi nh­ sau: - Thóc ®Èy nhanh viÖc hoµn thµnh cÊp giÊy chøng nhËn sö dông ®Êt ®ai l©u dµi cho c¸c hé n«ng d©n. Theo tinh thÇn cña LuËt ®Êt ®ai, n«ng d©n ®­îc quyÒn nhËn giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt do Nhµ n­íc giao cho sö dung l©u dµi. Nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ tÝch tô ®Êt theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ trªn quy m« lín, h×nh thµnh c¸c trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶, h×nh thµnh c¸c vïng trång rau xuÊt khÈu. ChÝnh phñ, c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan b»ng nhiÒu biÖn ph¸p thóc ®Èy nhanh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö sông ®Êt cho nong d©n ®Ó nong d©n cã ý thøc ®èi víi ruéng ®Êt ®­îc nhËn, yªn t©m ®Çu t­ l©u dµi vµo s¶n xuÊt thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ tÝch tô ruéng ®Êt theo h­¬ngs s¶n xuÊt hµng ho¸ h×nh thµnh nªn c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ trªn quy m« lín, h¹n chÕ t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, manh món, tù cung, tù cÊp. §­îc quyÒn sö dông ®Êt lµ ®éng lùc kinh tÕ g¾n liÒn víi viÖc sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt cu¶ quèc gia. H¬n n÷a, nÕu kh«ng cã quyÒn sö dông ®Êt th× c¸c quyÒn kh¸c nh­ quyÒn cho thuª, chuyÓn nh­îng, thÕ chÊp...còng kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Do cã nhiÒu khã kh¨n, viÖc gi¶i quyÕt cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®ai lµ viÖc lµm rÊt phøc t¹p, nhiÒu biÖn ph¸p kh«ng thùc hiÖn ®­îc do thiÕu kinh phÝ. C«ng viÖc nµy sÏ kÐo dµI hµng chôc n¨m. V× vËy, ngoµi c¸ch lµm ®¬n gi¶n linh ho¹t cÇn tranh thñ ý kiÕn cña c¸c hé n«ng d©n, ®Ó gi¶n ®¬n thñ tôc hµnh chÝnh trong chuyÓn nh­îng ®Êt ®ai, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c hé, c¸c c¸ nh©n hoÆc c¸c tæ chøc ®­îc tù chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸ nh©n, tæ chøc m¹nh vèn, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt rau qu¶ nhËn thªm ®Êt ®ai theo LuËt ®Êt ®ai ®Ó canh t¸c theo m« h×nh trang tr¹i, ®¶m b¶o s¶n xuÊt hµng ho¸ víi khèi l­îng lín võa thuËn tiÖn cho viÖc øng dông khoa häc kü thuËt, võa t¹o nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh cho xuÊt khÈu. - Cïng víi viÖc khÈn tr­¬ng cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö sông ®Êt, ChÝnh phñ cÇn sím thÓ chÕ ho¸ quyÒn cña ng­êi sö dông ®Êt theo LuËt ®Êt ®ai. §ång thêi cÇn lµm râ mèi quan hÖ gi÷a chñ sö dông ®Êt víi ng­êi cã nhu cÇu ®Çu t­, khai th¸c vµ sö dông ®Êt. CÇn quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi nhËn ruéng vÒ c¶i t¹o, tu bæ vµ n©ng cao n¨ng suÊt ®Êt ®ai, sö dông ®Êt ®ai ®óng môc ®Ých. - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, Nhµ n­íc sím h×nh thµnh quy ho¹ch tæng thÓ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Þa ph­¬ng quy ho¹ch cô thÓ, trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh c¬ cÊu, ®Þnh h­íng sö dông ®Êt cô thÓ cho tõng vïng, x· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé ®Çu t­. Nhµ n­íc cho phÐp chuyÓn ®æi ruéng ®Êt nh»m t¹o ra nh÷ng thöa ruéng réng, thuËn lîi cho th©m canh vµ s¶n xuÊt hµng ho¸. - §èi víi ®Êt ë vïng trung du, miÒn nói nªn t¨ng h¹n ®iÒn, t¨ng thêi gian cÊp ®Êt ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi kinh doanh ®Çu t­ vèn, h×nh thµnh c¸c trang tr¹i hoÆc t¹o ®IÒu kiÖn ®Ó nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng lµm chñ thÇu tËp hîp mét sè hé n«ng tiÕn hµnh tæ chøc s¶n xuÊt theo m« h×nh trang tr¹i. ChÝnh phñ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ khai hoang, më réng diÖn tÝch ë nh÷ng n¬I ®· ®­îc quy ho¹ch, ®ång htêi ®¶m b¶o m«I tr­êng sinh th¸I (Theo tinh thÇn NQTW 4 kho¸ VIII ). 2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶. §Þnh h­íng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong thêi gian tíi lµ “ ra søc t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ c¸c n­íc trong tæ chøc ASEAN, kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ víi c¸c b¹n truyÒn thèng, coi träng quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c trung t©m kinh tÕ chÝnh trÞ trªn thÕ giíi” (NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII). §èi víi rau qu¶ ViÖt Nam, nh»m khai th¸c cã hiÖu qña tiÒm n¨ng s½n cã, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ , ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu, ta cã lîi thÕ nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu, x¸c ®Þnh ®­îc mÆt hµng xuÊt khÈu cã khèi l­îng vµ tû träng kim ng¹ch lín, æn ®Þnh. Qua nghiªn cøu cho thÊy, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ tõ nay tíi n¨m 2005 cÇn h­íng vµo nh÷ng thÞ tr­êng sau: - Trung Quèc lµ thÞ tr­êng vÒ mÆt ®Þa lý rÊt gÇn víi n­íc ta, cã søc m¹nh lín. §Æc biÖt thÞ tr­êng c¸c tØnh phÝa nam Trung Quèc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, dung l­îng thÞ tr­êng lín, cã chung biªn giíi víi n­íc ta, cã kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ lín. - Khai th«ng thÞ tr­êng SNG vµ thÞ tr­êng §«ng ¢u- nh÷ng thÞ tr­êng tr­íc ®©y cã quan hÖ bu«n b¸n rau qu¶ víi n­íc ta. C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cã tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thùc hiÖn nguån vèn nµy. §èi víi thÞ tr­êng SNG vµ §«ng ¢u, chÝnh s¸ch cÇn râ rµng t¸ch b¹ch, qua viÖc xuÊt khÈu tr¶ nî vµ kinh doanh xuÊt khÈu nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, më réng ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng. VÒ quan hÖ th­¬ng m¹I, ngoµI viÖc tr¶ nî nªn thanh to¸n theo ph­¬ng thøc quèc tÕ ®Ó gi¶m rñi ro. Trªn c¬ së cã quan hÖ g¾n bã, ®¶m b¶o ch÷ tÝn víi thÞ tr­êng nµy, sÏ tõng b­íc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng T©y ¢u vµ c¸c n­íc kh¸c. - Khu vùc c¸c n­íc B¸c vµ §«ng B¾c ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ thÞ tr­êng Mü lµ thÞ tr­êng høa hÑn kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ t­¬ng ®èi lín cña n­íc ta. §èi víi thÞ tr­êng nµy cÇn lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu tiÕp thÞ vµ dù b¸o ph¸t triÓn ®Ó cã chiÕn l­îc kinh doanh thÝch hîp. 3. ChÝnh s¸ch ®Çu t­. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, Nhµ n­íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t­ ®ång bé cho qu¸ tr×nh kinh doanh rau qu¶ xuÊt kh©ñ. Cô thÓ cÇn ®Çu t­ cho lÜnh vùc sau - §Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« nh»m x©y dùng chiÕn l­îc thÞ tr­êng l©u dµi æn ®Þnh trong ®ã x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng thÞ tr­êng träng ®iÓm vµ mÆt hµng cô thÓ. - §Çu t­ cho c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt rau qu¶ xuÊt khÈu, trong ®ã chó ý ®Çu t­ nghiªn cøu kh©u c¶i t¹o gièng, øng dông c¸c kü thuËt canh t¸c tiÕn bé nh»m t¹o ra s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu. - §Çu t­ cho kh©u b¶o qu¶n, chÕ biÕn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - §Çu t­ thªm vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu rau qu¶ ®Ó ®ñ ®iÒu kiÖn më réng vµ ph¸t triÓn kinh doanh. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vïng chuyªn canh xuÊt khÈu rau qu¶, bao gåm hÖ thèng ®­êng x¸, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, hÖ thèng t­íi tiªu phôc vô s¶n xuÊt - l­u th«ng rau qu¶; ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu. 4. ChÝnh s¸ch vèn tÝn dông. §Ó ®¹t môc tiªu chuÈn xuÊt khÈu rau qu¶, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n cña ng­êi kinh doanh xuÊt khÈu, ®ßi hái ph¶I cã sù hç trî cña Nhµ n­íc th«ng qua chÝnh s¸ch vay vèn. ChÝnh s¸ch cho vay vèn hç trî ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ cÇn gi¶i quyÕt theo h­íng sau: - §èi víi ng­êi s¶n xuÊt c¨n cø vµo ®Æc tÝnh thêi vô cña tõng lo¹i rau qu¶, Nhµ n­íc t¨ng nguån vèn tÝn dông ®èi víi c¸c hé n«ng d©n. Thêi h¹n cho vay vèn bao gåm c¶ ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n trong ®ã: +Vèn vay ng¾n h¹n cho ng­êi d©n vay trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh theo tõng thêi vô ng¾n h¹n(kinh doanh rau vô ®«ng). +Vèn vay trung h¹n vµ dµi h¹n ®Ó ®Çu t­ chiÒu s©u, mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m. §èi víi c©y xuÊt khÈu ph¶i sau nhiÒu n¨m míi thu ho¹ch (v¶i, nh·n, xoµi ...) Nhµ n­íc cho c¸c hé trång c©y ¨n qu¶ xuÊt khÈu l©u n¨m vay dµi h¹n trong 4-5 n¨m, sau khi thu ho¹ch n«ng d©n sÏ tr¶ dÇn trong 5 n¨m tiÕp theo. Møc cho vay kho¶ng 35 - 40% suÊt ®Çu t­. §Ó khuyÕn khÝch c¸c hé nong d©n chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång h­íng vÒ xuÊt khÈu, khai hoang c¸c vïng ®Êt trång, ®åi nói träc, Nhµ n­íc cho c¸c hé s¶n xuÊt vay víi l·i suÊt ­u ®·i. Vèn vay trung h¹n vµ dµi h¹n cÇn më réng viÖc cung cÊp tÝn dông bëi c¸c hÖ thèng tÝn dông chÝnh thøc víi ®iÒu kiÖn thuËn lîi. HÖ thèng tÝn dông ®Æc biÖt víi ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn h¬n nh­ Ng©n hµng ViÖt Nam cho ng­êi nghÌo vay lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cña hÖ thèng tÝn dông hiÖn nay. ChÝnh phñ cÇn ®Èy m¹nh h¬n hÖ thèng tÝn dông nµy, ®Æc biÖt h­íng tíi ng­êi nghÌo n«ng th«n tham gia trång rau qu¶ phôc vô xuÊt khÈu. - §èi víi c¸c dù ¸n trång c©y ¨n qu¶ tËp trung phôc vô xuÊt khÈu, ¸p dông ph­¬ng thøc liªn doanh, liªn kÕt víi ng­êi n­íc ngoµi hoÆc ng©n hµng b¶o l·nh cho ng­êi s¶n xuÊt vay vèn tr¶ chËm, l·i suÊt thÊp, thêi gian dµi. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc vµ ng©n hµng cho vay l·i suÊt thÊp khi thùc hiÖn hîp ®ång lín, thu mua rau qu¶ víi khèi l­îng lín vµo chÝnh vô ®Ó chÕ biÕn xuÊt khÈu.  5. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶. Kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ còng nh­ kinh doanh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, kh¸c lµ ë lÜnh vùc dÔ bÞ ¶nh h­ëng bëi tÝnh tù ph¸t cña thÞ tr­êng vµ bëi chÝnh ®Æc ®IÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. S¶n xuÊt rau lµ ngµnh chÞu rñi ro cao do thêi tiÕt thÊt th­êng, s©u bÖnh ph¸ ho¹i g©y thiÖt h¹i cho ng­êi s¶n xuÊt. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ cßn bÊp bªnh, thiÕu æn ®Þnh, mang tÝnh tù ph¸t, trong khi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cho phÐp ®iÒu chØnh c©n b»ng cung-cÇu ngay sau khi gÆp rñi ro mµ ®ßi hái ph¶i cã thêi, cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶. ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm sÏ trî gióp ng­êi kinh doanh khi gÆp rñi ro kh¸ch quan. Theo kiÕn nghÞ cña Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam cÇn lËp quü b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qña dùa trªn nguån thu lµ phÝ b¶o hiÓm, trÝch 1-2% tæng gi¸ trÞ thuÕ n«ng nghiÖp ®Ó ®­a vµo quü b¶o hiÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ phï hîp. 6. ChÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu rau qu¶. Trong thêi gian tíi, ®Ó thóc ®Èy lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, mét mÆt cÇn xo¸ bá c¸c c¶n trë, nhÊt lµ c¶n trë vÒ c¬ chÕ, thÓ chÕ, thñ tôc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, mÆt kh¸c cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu rau qu¶. N¨m 1998, Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c bé h÷u quan ®· nghiªn cøu, tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, tiÕp tôc më réng quyÒn xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c vÒ tµi chÝnh - tiÒn tÖ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, t¹o th«ng tho¸ng cho c¸c ngµnh, doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, ®èi víi lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cÇn lµm tèt nh÷ng vÊn ®Ò sau: Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, rÊt cÇn sù tËp trung ­u tiªn, ®Çu t­ cho khoa häc, c«ng nghÖ nh»m ph¸t triÓn rau qu¶ t­¬ng xøng víi tr×nh ®é cña c¸c n­íc xuÊt khÈu rau qu¶ thµnh ®¹t trªn thÕ giíi. §Ò nghÞ nhµ n­íc miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n xuÊt khÈu vµ phôc vô cho c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu. - VÒ phÝa c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, cÇn t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, thùc sù t¹o m«i tr­êng b×nh ®¼ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia kinh doanh xuÊt khÈu, ®Ò nghÞ chÝnh phñ ¸p dông c¬ chÕ khen th­ëng kÞp thêi trong lÜnh vùc kinh doanh nµy. Cô thÓ , khen th­ëng c¸c ®¬n vÞ ( gåm c¶ ng­êi s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu rau qu¶ ) cã thµnh tÝch xuÊt khÈu xuÊt s¾c, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®¹t mét trong c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh t¹i QuyÕt ®Þnh sè 1291/1998/Q§-BTM, ngµy 28-10-1998 do Bé tr­ëng Bé Th­¬ng M¹i ký vÒ viÖc khen th­ëng c¸c doanh nghiÖp cã thµnh tÝch trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu”. - ChÝnh phñ cÇn t¹o ®IÒu kiÖn ®Ó sím h×nh thµnh HiÖp héi rau qu¶ ViÖt Nam. Tæ chøc nµy lµ ®Çu mèi giao l­u víi c¸c tæ chøc quèc tÕ, thèng nhÊt viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh ®iÒu hµnh kinh doanh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶. HiÖp héi ®­îc thµnh lËp cßn nh»m môc ®Ých xóc tiÕn sù liªn kÕt gi÷a khu vùc c¸ nh©n vµ t­ nh©n. Néi dung ho¹t ®éng cña hiÖp héi gåm: + T­ vÊn gióp ChÝnh phñ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan tíi s¶n xuÊt thÞ tr­êng, vÊn ®Ò chÕ biÕn, xuÊt khÈu, vËn chuyÓn vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh rau qu¶. + Thu nhËp, ph©n tÝch, thèng kª mét c¸ch cã hÖ thèng, phæ biÕn nh÷ng th«ng tin cã liªn quan tíi ngµnh rau qu¶. + Phæ cËp c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ c©y ¨n qu¶... HiÖp héi cã thÓ gåm ®¹i diÖn c¸c Bé, Côc, C«ng ty, tr­êng ®¹i häc vµ c¸c ®¬n vÞ t­ nh©n cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh rau qu¶. §Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong viÖc x©m nhËp t×m kiÕm thÞ tr­êng míi, ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tham gia héi trî, triÓn l·m quèc tÕ, tiÕp thÞ t×m kiÕm thÞ tr­êng... C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cÇn nghiªm ngÆt mang tÝnh ph¸p lý ®èi víi viÖc xuÊt khÈu rau qu¶. Cô thÓ, ChÝnh phñ ban hµnh hÖ tiªu chuÈn ®èi víi c¸c s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu, ®ßi hái ng­êi tham gia kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn ®ã míi ®­îc tham gia xuÊt khÈu nh»m ®¶m b¶o chÊt l­îng rau qu¶ xuÊt khÈu, n©ng cao uy tÝn cña s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §ång thêi, nghiªm kh¾c xö lý ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m quy chÕ vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, g©y mÊt uy tÝn cho ngµnh rau qu¶ nãi riªng, hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam nãi chung. 7. VÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §­a quy tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i thÝch hîp cho tõng lo¹i rau qu¶ chÝnh ®Õn n«ng d©n th«ng qua tæ chøc khuyÕn n«ng, bao gåm c¸c biÖn ph¸p canh t¸c, biÖn ph¸p sinh häc, gièng, nguån n­íc cho rau vµ cuèi cïng lµ thuèc ho¸ häc ®óng chñng lo¹i, ®óng liÒu l­îng, ®óng lóc, ®óng quy c¸ch. Quy tr×nh nµy lam cho ng­êi n«ng d©n tù gi¸c h¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông chÊt ho¸ häc cho rau qu¶. Phæ biÕn s©u réng danh môc thuèc cÊm dïng vµ thuèc h¹n chÕ cho rau qu¶. C¸c c¬ quan chuyªn m«n cã chÕ ®é kiÓm tra chÆt chÏ d­ l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong rau qu¶ tr­íc khi cho l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. CÇn x©y dùng c¸c trung t©m s¶n xuÊt kinh doanh c¸c lo¹i rau qu¶ s¹ch Së Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng cÇn c«ng bè nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt rau qu¶ cã chÊt l­îng cao, ph­¬ng thøc gieo trång, gièng, ®Êt trång, nguån n­íc t­íi, ph©n bãn, phßng trõ s©u bÖnh vµ b¶o qu¶n. KÕt luËn Cã thÓ nãi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan v× xu©ts khÈu rau qu¶ ViÖt Nam lµ h­íng ®i phï hîp víi mäi lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ phï hîp víi ®Þnh h­íng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, s¶n xuÊt rau qu¶ phï hîp víi xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång trong nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta, gãp phÇn n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n, ph¸t triÓn rau qu¶ cã thÓ kÕt hîp gi÷a s¶n xuÊt - du lÞch vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Tãm l¹i, xuÊt nhËp khÈu rau qu¶ ViÖt Nam thêi gian qua ch­a ph¸t triÓn, v× s¶n phÈm rau qu¶ cña ta ch­a c¹nh tranh ®­îc víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. H¹n chÕ nµy lµ do t×nh tr¹ng s¶n xuÊt - chÕ biÕn - xuÊt khÈu cña n­íc ta cßn manh món, l¹c hËu, m¸y mãc thiÕt bÞ cò n¸t nªn ch­a ®¶m b¶o ®­îc chÊt l­îng rau qu¶ xuÊt khÈu. Do ®ã, ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ Ch©u ©u, NhËt, Mü... ®ßi hái ph¶I ®¸p øng ®Çy ®ñ nh÷ng yªu cÇu vÒ c¸c ®IÒu kiÖn tiªu chuÈn quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, n­íc ta cÇn cã hÖ thèng trång c©y ¨n qu¶ quy ho¹ch theo tõng vïng vµ cã hÖ thèng thu mua hîp lý. HÖ thèng b¶o qu¶n sau thu ho¹ch lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng cÇn ®­îc ®Çu t­ ®Ó rau qu¶ kh«ng bÞ th«Ý háng. Cïng víi viÖc c¶i tiÕn, ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - tæ chøc - kü thuËt vµo qu¸ tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu, cÇn cã sù quan t©m tho¶ ®¸ng cña c¸c cÊp ®IÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« th«ng qua viÖc ban hµnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch liªn quan tíi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu rau qu¶. ViÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu rau qu¶ sÏ gãp phÇn xøng ®¸ng lµm t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu cña n­íc ta trong thêi gian tíi. §­a ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng tr­ëng m¹nh, thùc hiÖn nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Víi quyÕt t©m cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, víi sù thùc hiÖn ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch hç trî cïng víi sù cÇn cï, n¨ng ®éng cña ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn rau qu¶, ch¾c ch¾n xuÊt khÈu rau qu¶ trong thêi kú tíi sÏ cã ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn v÷ng ch¾c vµ gÆt h¸i nh÷ng thµnh tùu to lín, gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña c¶ n­íc./. TµI liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ häc quèc tÕ, NXB Thèng kª-1998,GS.PTS. T« Xu©n D©n 2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn, NXB Thèng kª, 1998. 3. H­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam tíi n¨m 2010, NXB Thèng kª, 1998. 4. Mét sè b¸o t¹p chÝ: Ph¸t triÓn Kinh tÕ, Th«ng tin Th­¬ng m¹i, Dù b¸o Ph¸t triÓn, Tin tøc buæi chiÒu, Th«ng tin Kinh tÕ hµng th¸ng... Môc Lôc Trang Lêi nãi ®Çu..........................................................................................................3 Ch­¬ng I C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶ ë ViÖt Nam I. C¸c lý thuyÕt kinh tÕ c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.........................................................................................................................5 1.Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi......................................................................5 2.Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh........................................................................6 II. §Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan............9 1.XuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam lµ h­íng ®i phï hîp víi lîi thÕ cña ViÖt Nam trong th­¬ng m¹i quèc.......................................................................................9 2.S¶n xuÊt va xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam phï hîp víi ®Þmh h­íng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ...............................................................................................12 3.S¶n xuÊt rau qu¶ phï hîp víi xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trong n«ng nghiÖp n­íc ta, gãp phÇn n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n.............................13 4.Mét sè xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng rau qu¶..................................13 III. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, chÕ biÕn - xuÊt khÈu rau qu¶ cña mét sè n­íc...............................................................14 1. §Æc ®IÓm cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt rau qu¶..............................................14 2. Kinh nghiÖm thµnh c«ng cña mét sè n­íc vµ khu vùc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt - chÕ biÕn xuÊt khÈu rau qu¶....................................................................16 Ch­¬ng II Thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ cña viÖt nam thêi gian qua I. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt - chÕ biÕn - s¶n xuÊt rau qu¶ cña ViÖt Nam....................18 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt rau qu¶.........................................................................18 2. ChÕ biÕn vµ b¶o qu¶n rau qu¶.....................................................................22 3. T×nh h×nh xuÊt khÈu rau qu¶.......................................................................24 4. Tæ chøc hÖ thèng kinh doanh s¶n xuÊt rau qu¶..........................................31 II. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ vµ c¸c chÝnh s¸ch ®· ban hµnh.........................................................................................................32 Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶I ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm rau qu¶ chñ yÕu trong giai ®o¹n 2000 - 2005 I. §Þnh h­íng vµ dù kiÕn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005......................................................................................................37 1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h­íng xuÊt khÈu eau qu¶ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc.......37 2. Môc tiªu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ngµnh rau qu¶ ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2000 - 2005.........................................................................................................39 3. Dù kiÕn n¨ng lùc s¶n xuÊt..........................................................................42 4 Dù kiÕn vÒ thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam.....................................................................................................................45 II. Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ cã lîi thÕ ë ViÖt Nam.............................................................................................................46 1. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu..............46 2. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu..................................................................50 3. Gi¶i ph¸p vÒ th«ng tin...............................................................................50 4. Tæ chøc l­u th«ng xuÊt khÈu rau qu¶........................................................52 5. Gi¶i ph¸p vÒ vèn vµ tµi chÝnh...................................................................56 6. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc........................................................................58 7. VÖ sinh an toµn thùc phÈm.......................................................................58 III. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lî cho xuÊt khÈu rau qu¶.......59 1. chÝnh s¸ch ®Êt ®ai....................................................................................60 2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶.................................61 3. ChÝnh s¸ch ®Çu t­....................................................................................62 4. ChÝnh s¸ch vèn tÝn dông..........................................................................63 5. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶...............................64 6. ChÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu rau qu¶................................64 7. VÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm...........................................................66 KÕt luËn............................................................................................................67 Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................68 ._.