Những giá trị và hạn chế của Phật giáo cùng ảnh hưởng của Phật giáo tại VN hiện nay

A. §Æt vÊn ®Ò: §¹o phËt lµ mét trong nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc t«n gi¸o lín trªn thÕ giíi, tån t¹i rÊt l©u ®êi.HÖ thèng gi¸o lý cña nã ®å sé vµ sè l­îng phËt tö ®«ng ®¶o vµ ph©n bè réng kh¾p. §¹o phËt ®­îc truyÒn b¸ vµo n­íc ta tõ thÕ kØ thø II sau c«ng nguyªn vµ nhanh chãng trë thµnh mét t«n gi¸o cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng tinh thÇn cña ng­êi ViÖt Nam. ViÖc ®I nghiªn cøu nh÷ng mÆt h¹n chÕ còng nh­ tiÕn bé cña PhËt gi¸o gióp ta hiÓu râ t©m lý ng­êi d©n h¬n qua ®ã h­íng cho hä lµm ®iÒu thiÖn tr¸nh xa ®iÒu xÊu, h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi tèt h¬n chø kh«ng trë nªn mª tÝn dÞ ®oan. LÜnh vùc nghiªn cøu PhËt gi¸o hiªn nay t­¬ng ®èi ®­îc më réng, ngoµi viÖc nghiªn cøu gi¸o lý, kinh viÖn, lÞch sö … PhËt gi¸o cßn ®Ò cËp tíi triÕt häc,sö häc, t©m lý häc ,x· héi häc…PhËt häc ®· trë thµnh mét trong nh÷ng khoa häc t­¬ng ®èi quan träng cña x· héi. PhËt gi¸o lµ mét vÊn ®Ò t­¬ng ®èi réng.Nã bao trïm hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, em xin ®­îc ®Ò cËp vÒ mét sè vÊn ®Ò quan träng vµ ®¸ng l­u t©m, ®ã lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o cïng ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam hiÖn nay. Em xin c¶m ¬n thµy gi¸o – TiÕn sÜ Mai Xu©n Hîi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy! B. Néi dung: I. Nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o: 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ PhËt gi¸o: PhËt gi¸o ra ®êi vµo thÕ kØ VI tr­íc C«ng nguyªn, ng­êi s¸ng lËp lµ Siddharta (TÊt §¹t §a). VÒ sau, «ng ®­îc ng­êi ®êi t«n vinh lµ Sakyamumi (ThÝch Ca M©u Ni) lµ Buddha (PhËt). PhËt lµ tªn ghi ©m H¸n ViÖt cña Buddha, cã nghÜa lµ gi¸c ngé. PhËt gi¸o lµ h×nh thøc gi¸o ®oµn ®­îc x©y dung trªn mét niÒm tin tõ §øc PhËt, tøc lµ tõ biÓn lín trÝ tuÖ vµ tõ bi cña Siddharta. Kinh ®iÓn cña PhËt gi¸o bao gåm Kinh T¹ng, LuËt T¹ng vµ Lu©n T¹ng. PhËt gi¸o tin vµ lu©n håi vµ nghiÖp, còng t×m con ®­êng “gi¶i tho¸t” ra khái nghiÖp ®­îc gäi lµ NiÕt Bµn. Nh­ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a PhËt gi¸o vµ c¸c t«n gi¸o kh¸c lµ ë chç chóng sinh thuéc bÊt k× ®¼ng cÊp nµo còng ®Òu ®­îc “gi¶i tho¸t”. PhËt gi¸o ®Æc biÖt quan t©m ®Õn quan hÖ nh©n qu¶. Nã nh×n nhËn thÕ giíi tù nhiªn còng nh­ nh©n sinh th«ng qua sù ph©n tÝch mèi quan hÖ nµy. Vµ theo PhËt gi¸o, nh©n – qu¶ lµ mét chuçi liªn tôc, kh«ng gi¸n ®o¹n vµ kh«ng hçn lo¹n, cã nghÜa lµ nh©n nµo qu¶ nÊy. Nh©n duyªn chÝnh lµ mét c¸ch gäi kh¸c cña mèi quan hÖ nµy víi ý nghÜa lµ: mét kÕt qu¶ cña mét nguyªn nh©n nµo ®ã, sÏ lµ nguyªn nh©n cña mét kÕt qu¶ kh¸c. Cô thÓ, khi nh×n nhËn thÕ giíi tù nhiªn, PhËt gi¸o cho r»ng kh«ng thÓ t×m ra nguyªn nh©n ®Çu tiªn cho vò trô. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng cã mét ®Êng Brahman nµo s¸ng t¹o ra vò trô c¶. Bªn c¹nh ®ã, PhËt gi¸o còng phñ ®Þnh ph¹m trï Atman b»ng c¸ch tr×nh bµy vÒ quan ®iÓm “v« ng·” (Anatman) vµ quan ®iÓm “v« th­êng”. Nãi vÒ quan ®iÓm “v« ng·”, nã cho r»ng v¹n vËt trong vò trô chØ lµ sù “gi¶ hîp” do héi ®ñ nh©n duyªn nªn thµnh ra “cã”. Mét vÝ dô cô thÓ ®¬n gi¶n, dÔ thÊy lµ sù tån t¹i cña thùc thÓ con ng­êi lµ do sù héi tô cña “ngò uÈn” bao gåm: S¾c (vËt chÊt), thô (c¶m gi¸c), t­ëng (Ên t­îng), hµnh (suy lÝ) vµ thøc (ý thøc). Cßn vÒ quan ®iÓm “v« th­êng”, nã cã nghÜa lµ v¹n vËt biÕn ®«Ø v« cïng theo chu tr×nh bÊt tËn sau: Sinh- trô- dÞ- diÖt. V× vËy mµ lóc cã, lóc kh«ng, cã cã råi l¹i kh«ng kh«ng lu©n håi bÊt tËn. VÒ nh©n sinh quan, PhËt gi¸o tËp trung vµo t×m kiÕm môc tiªu nh©n sinh ë sù ”gi¶i tho¸t” (Moska) khái vßng lu©n håi, vµ nghiÖp b¸o ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i tån t¹i NiÕt Bµn (Nirvana). TriÕt häc nh©n sinh ®Ò cËp ®Õn néi dung cña thuyÕt “tø diÖu ®Õ” hay bèn ch©n lÝ tuyÖt vêi. Chóng bao gåm: Khæ ®Õ kÓ vÒ t¸m nçi khæ cïng quan niÖm ®êi lµ bÓ khæ, TËp ®Õ hay nh©n ®Õ ®­a ra thuyÕt “thËp nhÞ nh©n duyªn”, DiÖt ®Õ – mäi nçi khæ ®Òu bÞ tiªu diÖt ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i NiÕt Bµn vµ cuèi cïng lµ §¹o ®Õ chØ ra con ®­êng “tu ®¹o” tiªu diÖt c¸i khæ. Tr¶i qua qu¸ tr×nh vËn ®éng cña lÞch sö, PhËt gi¸o ®· bÞ ph©n chia thµnh nhiÒu hÖ ph¸i kh¸c nhau. Nguyªn nh©n g©y nªn hiÖn t­îng nµy lµ do nh÷ng m©u thuÉn n¶y sinh bªn trong néi bé cña PhËt gi¸o. Cô thÓ ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a quan ®iÓm b¶o thñ cña c¸c t¨ng sÜ ®øng ®Çu lµ Ca DiÕp víi quan ®iÓm c¸ch t©n do Anan chñ tr×. Hai lµ sù kh¸c nhau vÒ giíi luËt gi÷a mét bªn b¾t ph¶i theo luËt vµ mét bªn th¶ láng h¬n. §©y chÝnh lµ m©u thuÉn g©y ra sù tranh c·i m¹nh mÏ nhÊt dÉn ®Õn sù ph©n ph¸i cña PhËt gi¸o. Ba lµ sù kh¸c nhau vÒ triÕt häcvµ gi¸o lÝ trong néi bé PhËt gi¸o, biÓu hiÖn thµnh m©u thuÉn gi÷a quan ®iÓm h÷u luËn (coi thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i ch©n thùc, hiÖn h÷u t­¬ng ®èi) vµ quan ®iÓm kh«ng luËn (thÕ giíi hiÖn h÷u lµ kh«ng cã thËt, gèc b»ng kh«ng). Nh­ng nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ s©u xa nhÊt chÝnh lµ sù thay ®æi cña cuéc sèng hiÖn thùc x· héi, nªn t­ t­ëng cña PhËt gi¸o còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi hoµn c¶nh. §©y lµ mét qui luËt kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh ph©n ph¸i cña PhËt gi¸o lµ mét tÊt yÕu phï hîp víi l«gÝc ph¸t triÓn néi t¹o cña nã. §ã còng lµ mét b­íc ph¸t triÓn míi cao h¬n vÒ qui m« vµ ph¹m vi cña tr­êng ph¸i PhËt gi¸o. Nh÷ng hÖ ph¸i míi cña PhËt gi¸o nh­: VÒ triÕt häc cã hai ph¸i ®¸ng chó ý lµ ph¸i NhÊt thiÕt h÷u bé vµ ph¸i Kinh l­îng bé; PhËt gi¸o §¹i thõa vµ TiÓu thõa. ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi, PhËt gi¸o cã khi h­ng thÞnh, trë thµnh quèc gi¸o, nh­ng còng cã khi suy gi¶m vµ sôp ®æ. Nh­ng cho ®Õn nay, PhËt gi¸o vÉn ®ang vµ sÏ tån t¹i ë nhiÒu ®Êt n­íc, bëi ë ®ã hä t×m ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ tuyÖt vêi gióp con ng­êi v÷ng b­íc trªn ®­êng ®êi. 1.2. Nh÷ng gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o: a) Gi¸ trÞ nh©n b¶n thÓ hiÖn trong thuyÕt “Duyªn sinh v« ng·”vµ nh÷ng quan ®iÓm vÒ con ng­êi: Gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o lµ mét gi¸ trÞ lín trong sè nh÷ng gi¸ trÞ cña nã. Gi¸ trÞ nµy ®­îc thÓ hiÖn râ trong Nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o víi thuyÕt “Duyªn sinh v« ng·”. §©y kh«ng chØ lµ gi¸ trÞ t­ t­ëng mµ cßn lµ gi¸ trÞ v¨n ho¸, t«n gi¸o tÝch cùc trong x· héi. “Duyªn sinh v« ng·” lµ mét cuéc c¸ch m¹ng thùc sù khi nã gióp con ng­êi tho¸t khái thÇn quyÒn. Nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o ph©n ra hai lo¹i tån t¹i ng­êi. Mét lµ T­ Ng· víi sù tån t¹i lµ gi¶ hîp. Hai lµ V« Ng· víi sù tån t¹i lµ ®Ých thùc. T­ ng· lµ ®au khæ, ng­îc l¹i víi V« Ng· lµ gi¶ tho¸t, lµ NiÕt Bµn. Khi con ng­êi cµng quyÕn luyÕn, rµng buéc víi tù ng·, cµng cè tho¶ m·n nã th× cµng sa vµo ®au khæ, ®au khæ lu©n håi bÊt tËn. TÊt c¶ c¸c ý thøc, kinh nghiÖm vÒ tù ng· ®Òu thuéc giíi h¹n “v« minh” vµ ®au khæ. §Ó chÊm døt sù ®au khæ nµy, con ng­êi ph¶i ®¹t tíi sù gi¸c ngé vÒ V« ng·. §©y lµ ®Ønh cao trÝ tuÖ cña sù gi¸c ngé ®Ó ®i ®Õn gi¶i tho¸t vµ NiÕt Bµn. PhËt gi¸o kh«ng viÖn ®Õn thÇn linh mµ ®Ò cao sù nç lùc cña b¶n th©n mçi ng­êi. Cã thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o ®Çu tiªn ®­a ra lËp tr­êng t«n gi¸o v« thÇn: ®¶o h­íng t­ duy sang t×m kiÕm niÒm tin ë chÝnh con ng­êi. Gi¸ trÞ nµy ®· ®ãng gãp lín vµo viÖc më ra mét c¸ch tiÕp cËn ®éc ®¸o trong viÖc ®Ò cao con ng­êi.§ã lµ c¸ch tiÕp cËn t«n gi¸o- nh©n b¶n- phi thÇn quyÒn. Víi PhËt gi¸o, ®êi lµ “bÓ khæ”. Con ng­êi chØ cã ®­îc h¹nh phóc khi tho¸t khái nã b»ng gi¸cd ngé vÒ V« ng·. PhËt gi¸o chØ ra con ®­êng tù gi¸c tu d­ìng “B¸t chÝnh ®¹o” lµ sù kÕt hîp ®éc ®¸o cña t¸m ph¸p tu trªn c¬ së phèi hîp ba ph­¬ng diÖn tu d­ìng: ®¹o ®øc (giíi)- thùc hµnh thiÒn (®Þnh)- trÝ tuÖ (tuÖ). Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, PhËt gi¸o ®· b¶o tån nh÷ng gi¸ trÞ c¨n b¶n cña PhËt gi¸o Nguyªn thuû, ®ång thêi kh«ng ngõng bæ sung vµ hoµn thiÖn qua c¸c luËn t¹ng. ThÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn cña Gi¸o LÝ TiÓu thõa (tù tha) ®Õn khuynh h­íng §¹i thõa hiÖn ®¹i ho¸ ngay trong néi bé PhËt gi¸o. §iÓm tiÕn bé cña §¹i thõa lµ ë nh©n b¶n luËn cña nã ®· ®­îc n©ng lªn tÇm phæ qu¸t: gi¸c ngé v­ît ra ngoµi h÷u ng· vµ v« ng·: “Kh«ng nhÊt nh­”, “kh«ng ch©n nh­”. Nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o trong qu¸ tr×nh du nhËp, ®èi tho¹i vµ ph©n ph¸i ®· kh«ng ngõng kh¾c phôc h¹n chÕ vµ ngµy cµng hiÖn ®¹i ho¸. Nã ®· ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc ch©u ¸ cã sù hiÖn diÖn cña PhËt gi¸o tiÕp nhËn vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c gi¸ trÞ t­ t­ëng t«n gi¸o- triÕt häc- ®¹o ®øc d©n téc. C¸c gi¸ trÞ t­ t­ëng nµy ®­îc thÓ hiÖn rÊt ®a d¹ng thµnh c¸c gi¸ trÞ v¨n häc nghÖ thuËt, lèi sèng, lµm phong phó thªm cho v¨n ho¸ b¶n ®Þa. §ã lµ c¸c gi¸ trÞ ®Ò cao tÝnh néi t©m, h­íng néi cña con ng­êi khi chóng ®­îc ch¾t läc vµ n©ng lªn tÇm nghÖ thuËt. VÝ dô nh­ trµ ®¹o, hoa ®¹o, vâ ®¹o, th­ ph¸p, th¬ thiÒn… Gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o lµ ®éc ®¸o so víi ph­¬ng T©y vµ c¸c hÖ t­ duy kh¸c. Bëi c¸ch tiÕp cËn nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o lµ trung ®¹o, h­íng néi vµ v« thÇn. Ngµy nay, trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ trë thµnh xu h­íng chung kh¸ch quan; më cöa; giao l­u; héi nhËp quèc tÕ lµ con ®­êng tÊt yÕu; tiÕp thu vµ c¶i biÕn c¸c gi¸ trÞ nh©n lo¹i lµ cÇn thiÕt, nhiÒu häc gi¶ ph­¬ng T©y ®· ®¸nh gi¸ cao gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o, coi nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o nh­ lµ mét ®Æc tr­ng tréi cña t­ duy ph­¬ng §«ng, lµ c¸i cã thÓ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt t­ duy ph­¬ng T©y vÒ con ng­êi. Ng­îc l¹i vÒ phÝa m×nh, nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o còng lu«n tËn dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó b¶o vÖ, bæ sung vµ ph¸t triÓn thªm gi¸ trÞ nh©n b¶n truyÒn thèng cña m×nh. Theo ®ã, trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa hiÖn nay, viÖc x©y dung mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ lµm cho mét hÖ t­ t­ëng v¨n ho¸ cã thÓ b¶o tån, ph¸t huy vµ hoµn thiÖn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña nã, kh«ng thÓ kh«ng tiÕp thu tinh hoa vµ gãp phÇn lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i, ®ång thêi ®Êu tranh chèng sù x©m nhËp cña v¨n ho¸ ®éc h¹i, cña c¸c gi¸ trÞ ngo¹i lai ph¶n tiÕn bé. Vµ chØ cã trªn c¬ së ®ã, c¸c gi¸ trÞ nh©n b¶n tiÕn bé cña PhËt gi¸o míi cã thÓ ®­îc gi÷ g×n vµ ph¸t huy víi t­ c¸ch lµ nh÷ng nÐt ®éc ®¸o so víi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ kh¸c. §¹o PhËt lµ mét triÕt lÝ vÒ con ng­êi h­íng néi. §¹o PhËt quan niÖm ®êi ng­êi lµ bÓ khæ, song ®ã l¹i lµ c¸i khæ trong néi t©m cña tõng c¸ nh©n riªng lÎ. §iÓm m¹nh nhÊt cña triÕt lÝ nµy lµ con ng­êi néi t©m, v« thÇn, b×nh ®¼ng vÒ ®aä ®øc. §¹o PhËt ®­a ra c¸c quan ®iÓm vÒ vò trô luËn, nghiÖp vµ lu©n håi, gi¶i tho¸t luËn. Vò trô luËn cña ®¹o PhËt kh«ng t¸ch dêi vò trô ng­êi vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, víi môc ®Ých tån t¹i lµ lÝ gi¶i vò trô ng­êi. Theo ®¹o PhËt, vò trô gåm nhiÒu thÕ giíi kh¸c nhau cïng sù t¸c ®éng gi÷a chóng. Con ng­êi trong vßng lu©n håi sinh tö còng ph¶i tr¶i qua nhiÒu thÕ giíi gåm dôc giíi, s¾c giíi, vµ v« s¾c giíi. VÒ nghiÖp vµ lu©n håi, chóng cã gi¸ trÞ ®¹o ®øc t«n gi¸o ®éc ®¸o, nh­ mét vÞ quan toµ ph¸n xö v« t­. NghiÖp nµo l·nh qu¶ Êy, nghiÖp vµ lu©n håi cã t¸c dông c¶nh tØnh vµ h­íng con ng­êi tù gi¸c lµm ®iÒu thiÖn. Tuy nhiªn, lËp tr­êng t«n gi¸o l¹i thÓ hiÖn râ trong PhËt gi¸o. ë chç, con ng­êi ®¹o ®øc PhËt gi¸o lµ con ng­êi phi giai cÊp, phi lÞch sö. Khi con ng­êi trë vÒ víi chÝnh m×nh trªn con ®­êng tíi NiÕt Bµn th× mäi m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi, chÝnh trÞ hay giai cÊp…®Òu ®­îc c©n b»ng. Vµ nh­ vËy, ®¹o PhËt ®· tù m×nh thu hót ®­îc nhiÒu ng­êi h¬n. VÒ gi¶i tho¸t luËn, ®¹o PhËt kh¼ng ®Þnh tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu b×nh ®¼ng trªn con ®­êng gi¶i tho¸t. NiÕt bµn lµ c¶nh giíi lÝ t­ëng cña gi¶i tho¸t luËn ®¹o PhËt. §ã lµ sù tho¸t ly kh¸i niÖm, tho¸t ly mäi h×nh t­íng, n»m ngoµi ph¹m vi kh¶o s¸t vµ miªu t¶. Nã ®­îc ph©n chia thµnh NiÕt bµn v« d­ vµ NiÕt bµn h÷u d­. Sù ph©n ®«i cã ý nghÜa quan träng trong viÖc vÏ ra kh¶ n¨ng ®¹t tíi NiÕt bµn, khÝch lÖ niÒm tin vµ sù tu d­ìng. Khi con ng­êi ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i gi¶i tho¸t hä cã ®­îc mét phÈm chÊt lý t­ëng gäi lµ “PhËt tÝnh”. Tuy nhiªn nã míi chØ dõng l¹i ë ph¹m vi tinh thÇn, ®¹o ®øc, t©m lý cña con ng­êi c¸ nh©n chø ch­a gi¶i phãng hiÖn thùc, xo¸ bá tËn gèc bÊt c«ng, ®au khæ trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cã giai cÊp. Con ng­êi lÝ t­ëng cña ®¹o PhËt lµ Chu PhËt, La H¸n, Bå T¸t. Hä lµ nh÷ng con ng­êi “xuÊt thÕ”, bá ®i c¸c nhu cÇu tù nhiªn tíi møc “diÖt dôc”, “phi b¹o lùc”, thÝch nghi víi mäi ®iÒu kiÖn vµ kh«ng ph¶n kh¸ng. M« h×nh lý t­ëng cña ®¹o PhËt lµ con ng­êi b×nh ®¼ng vÒ ®¹o ®øc, tÊt c¶ ®Òu thiÖn vµ kh«ng cßn ph©n biÖt ®¼ng cÊp, kh«ng cßn kh¸c nhau vÒ nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn. b) Gi¸ trÞ t­ t­ëng: Nh­ ®· nãi, PhËt gi¸o cho r»ng ®êi lµ bÓ khæ vµ con ng­êi muèn gi¶i tho¸t khái c¸i khæ ®Ó ®¹t tíi sù gi¶i tho¸t hay NiÕt bµn th× ph¶i tu theo “B¸t chÝnh ®¹o” vµ Giíi- §Þnh- TuÖ. V× vËy, moâi con ng­êi khi lµ mét thµnh viªn cña tr­êng ph¸i nµy hay chØ ®¬n thuÇn lµ t×m hiÓu vµ nghiªn cøu nã ®Òu t×m ®­îc cho m×nh nh÷ng gi¸ trÞ t­ t­ëng lín gióp hä tån t¹i vµ v÷ng b­íc trªn con ®­êng t­¬ng lai. Trong cuéc sèng cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m vµ cÇn ta gi¶i quyÕt. Mäi ng­êi ph¶i tù t×m lÊy cho m×nh mét nguyªn t¾c sèng riªng ®Ó lµm sao cã thÓ dung hoµ ®­îc tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®ang tån t¹i xung quanh ta. §¹o PhËt sÏ gióp chóng ta t×m thÊy sù thanh th¶n trong t©m linh, tho¸t khái nh÷ng c¸m dç, bôi bÈn n¬i trÇn tôc. §Ó tõ ®ã mçi ng­êi tù hoµn thiÖn chÝnh b¶n th©n m×nh vµ trë thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt, cã Ých cho x· héi. Mçi ng­êi d©n biÕt ®Õn Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ mét vÞ l·nh tô v« cïng vÜ ®¹i mµ cßn lµ mét vÞ phËt sèng. Ng­êi ®· dµnh rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó ®i s©u nghiªn cøu PhËt gi¸o vµ Ng­êi ®· t×m ®­îc ë ®©y nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ ®¹o ®øc cao c¶. Vµ sau ®ã, Ng­êi ®· vËn dông nh÷ng gi¸ trÞ ®ã vµo h­íng dÉn chØ ®¹o ®­êng lèi t­ t­ëng cho nh©n d©n ta trong suèt thêi b×nh vµ thêi chiÕn. Thµnh c«ng lín nhÊt mµ Hå ChÝ Minh ®¹t ®­îc lµ ®em l¹i ®éc lËp- tù do- d©n chñ cho nh©n d©n ViÖt Nam. Cßn nh©n d©n lu«n ñng hé Ng­êi trong qu¸ tr×nh gi÷ g×n hoµ b×nh, thèng nhÊt ®Êt n­íc vµ x©y dùng, ph¸t triÓn quª h­¬ng ngµy cµng giµu m¹nh. MÆt kh¸c, nh©n d©n ta lu«n th¾t chÆt t×nh ®oµn kÕt, b×nh ®¼ng, tù do, b¸c ¸i, muèn thiÕt lËp t×nh h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam cßn cã vua TrÇn Th¸i T«ng- vÞ hoµng ®Õ më ®Çu cho triÒu ®¹i nhµ TrÇn còng lµ mét tÝn ®å PhËt gi¸o rÊt nhiÖt thµnh. Tuy nhiªn «ng kh«ng quªn tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi nh©n d©n vµ x· héi. ë con ng­êi nµy thÊm nhuÇn nh÷ng t­ t­ëng thiÒn häc mét c¸ch s©u s¾c. §ã lµ mét hÖ thèng triÕt häc PhËt gi¸o t­¬ng ®èi hoµn chØnh, cã mèi liªn hÖ vµ sù t­¬ng ®ång kh¸ s©u s¾cvíi c¸c t­ t­ëng vµ triÕt lÝ thiÒn cña HuÖ n¨ng trong “Ph¸p b¶o ®µn kinh”. Víi nh÷ng kÕt qu¶ mµ m×nh ®· tiÕp thu cã chän läc vµ s¸ng t¹o «ng ®Òuphæ biÐn cho nh©n d©n ta. B¶n th©n «ng lµ mét tÊm g­¬ng lín. Cßn nh©n d©n còng sÏ lµ lÜnh héi ®­îc c¸i hay cña ThiÒn ®Ó cã thÓ ¸p dông nã th¹t th­êng xuyªn trong cuéc sèng. Nh­ vËy, TrÇn Th¸i T«ng ®· gãp phÇn gi¸o dôc t­ t­ëng cho nh©n d©n qua nh÷ng triÕt lÝ “ThiÒn” PhËt gi¸o lµm cho x· héi ViÖt Nam thêi k× bÊy giê v¨n minh vµ tèt ®Ñp h¬n. c) Gi¸ trÞ triÕt häc- t«n gi¸o cña ThiÒn PhËt gi¸o: Ngµy nay, ThiÒn PhËt gi¸o vÉn ®ang thÓ hiÖn gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña triÕt häc- t«n gi¸o PhËt gi¸o trong v¨n ho¸ vµ lèi sèng. Nã ®­îc khai th¸c vµ ph¸t triÓn tõ c¸c gãc ®é t©m lÝ häc, ®¹o ®øc häc vµ v¨n ho¸ häc. Trong c¸c kinh ®iÓn PhËt gi¸o, ThiÒn lu«n coi träng tinh thÇn “Bu«ng bá” vµ l«gÝc ph¸t triÓn cña nã ph¶i lµ sù gi¶i tho¸t b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp, giíi tÝnh trÇn tôc hay thÇn th¸nh…§©y lµ ®iÓm tiÕn bé nhÊt vµ rÊt c¸ch m¹ng phËt gi¸o vÒ ph­¬ng diÖn triÕt häc – t«n gi¸o so víi Bµ la m«n gi¸o vµ triÕt lÝ Yoga. Ngoµi ra, nguån gèc Ên §é cña ThiÒn PhËt gi¸o cã gèc rÔ tõ kinh ®iÓn Vªda cæ vµ trùc tiÕp h¬n tõ hÖ thèng kü thuËt vµ gi¸o lý Y«ga. Tuy vËy, ThiÒn PhËt gi¸o kh«ng ph¶i chØ lµ s¶n phÈm thuÇn nhÊt cña Ên §é nh­ Y«ga mµ lµ kÕt qu¶ cña sù tiÕp biÕn gi÷a hai nÒn v¨n ho¸ lín Trung Quèc vµ Ên §é, cô thÓ h¬n lµ sù dung hîp nh÷ng tinh tuý vÒ nghÖ thuËt néi qu¸n cña ba gi¸o lý Y«ga, PhËt gi¸o vµ L·o gi¸o. MÆt kh¸c, theo ®¸nh gi¸ cña triÕt gia Nits¬ th× PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o cña “nh÷ng chñng téc th©n thiÕt, hiÒng hoµ, ®· ®¹t ®Õn møc ®é cao cña t­ t­ëng”. «ng viÕt tiÕp: “Sù râ rµng cña t­ t­ëng, sù an bµi, sù v« ham lµ môc ®Ých cao c¶- ®ã lµ ®iÒu mµ PhËt gi¸o muèn vµ ®· ®¹t ®­îc”. Kh«ng nh÷ng thÕ «ng cßn thÊy ®­îc tÝnh hiÖn thùc t«n gi¸o ë PhËt gi¸o. Nã lµ mét c«ng cô gi¸o dôc con ng­êi. Bëi PhËt gi¸o chØ ra nghÖ thuËt d¹y dç nh÷ng con ng­êi h¹ ®¼ng b»ng con ®­êng danh dù v­¬n lªn cao h¬n trong trËt tù h·o huyÒn cña c¸c vËt thÓ vµ chÝnh nhê ®ã, trËt tù thùc tÕ ®i vµo khu«n khæ cã hiÖu qu¶. §èi víi con ng­êi, trËt tù nµy lµ rÊt hµ kh¾c nh­ng lµ sù hµ kh¾c cÇn thiÕt. Gi¸ trÞ cña triÕt häc- t«n gi¸o cña ThiÒn PhËt gi¸o nãi riªng vµ PhËt gi¸o nãi chung ®· vµ ®ang ®­îc øng dông vµo trong ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n. 1.3. Nh÷ng h¹n chÕ cña PhËt gi¸o: a)Thø nhÊt lµ vÒ ThiÒn PhËt gi¸o kh«ng thÓ trùc tiÕp më réng sang c¸c lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. §©y lµ mét h¹n chÕ lín cña ThiÒn víi t­ c¸ch hÖ t­ t­ëng triÕt häc- t«n gi¸o. H¹n chÕ nµy b¾t nguån tõ sù gi¶i tho¸t cña ThiÒn PhËt gi¸o. Nã lµ mét tr¶i nghiÖm t©m linh cã tÝnh h­íng néi vµ tÝnh c¸ thÓ tuyÖt ®èi nªn kh«ng thÓ chøng minh hay b¸c bá. Do vËy kÕt qu¶ ®¹t ®­îc còng kh«ng còng kh«ng thÓ chøng minh hay b¸c bá. V× vËy mµ ThiÒn PhËt gi¸o chñ yÕu ph¸t huy søc m¹nh trùc gi¸c h­íng néi trong c¸c lÜnh vùc triÕt häc, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, hay nghÖ thuËt…vµ cã kh¶ n¨ng hÊp dÉn ®èi víi nhu cÇu néi t©m. H¹n chÕ nµy vÉn ®ang tån t¹i vµ khã kh¾c phôc. b)Thø hai lµ PhËt gi¸o ®· kh«ng thÊy ®­îc sù håi sinh cña con ng­êi qua c¸ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ s¸ng t¹o khoa häc. §©y lµ mét h¹n chÕ trong nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o. Trong quan niÖm cña PhËt gi¸o th× con ng­êi rÊt mê nh¹t tÝnh x· héi, tÝnh giai cÊp, tÝnh kinh tÕ, tÝnh kü thuËt…§ã lµ mét con ng­êi ngoµi thùc tiÔn lÞch sö ®­îc con ng­êi c¶i t¹o vµ s¸ng t¹o. Cô thÓ, tÝnh x· héi cña con ng­êi trong PhËt gi¸o chØ thÓ hiÖn gi¸n tiÕp qua c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc bao gåm ch¸nh- tµ, thiÖn- ¸c, vµ khæ- l¹c. Khi nh÷ng chuÈn mùc nµy bÞ coi lµ nguy c¬ trë thµnh ®èi t­îng cña ¸i dôc th× chóng cã khuynh h­íng bÞ phñ ®Þnh. MÆt kh¸c, c¸I khæ cña con ng­êi trong PhËt gi¸o lµ c¸i khæ cña néi t©m, t©m lÝ vµ t©m linh. PhËt gi¸o kh«ng nh×n thÊy sù chuyÓn ho¸ vµ tha ho¸ cña con ng­êi trong quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ x· héi. C¸i khæ mµ PhËt gi¸o quan niÖm lµ c¸i khæ cña con ng­êi nãi chung víi sinh- l·o- bÖnh- tö, chøc kh«ng ph¶i lµ c¸i khæ cña con ng­êi lao ®éng bÞ ¸p bøc, bÞ t­íc mÊt quyÒn lµm chñ c¸c s¶n phÈm do chÝnh m×nh t¹o ra, ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn chÝnh ®¸ng cña m×nh. Nh­ng PhËt gi¸o l¹i kh«ng nhËn thøc ®­îc thùc tiÔn nµy. Trong khi ®ã, con ng­êi lu«n lu«n biÕn ®æi b¶n th©n vµ x· héi ®Ó phï hîp víi nh÷ng thay ®æi cña lÞch sö vµ tho¶ m·n nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña hä. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh du nhËp, ®èi tho¹i vµ ph©n ph¸i nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o ®· liªn tôc kh¾c phôc h¹n chÕ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Ch¼ng h¹n, nã lu«n tËn dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®Ó b¶o vÖ, bæ sung vµ ph¸t triÓn thªm gi¸ trÞ nh©n b¶n truyÒn thèng cña nã. CÇn ph¶i nãi thªm r»ng, con ng­êi cña ®¹o PhËt lµ con ng­êi “xuÊt thÕ”, tr¸nh viÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tù nhiªn tíi møc “diÖt dôc”, “phi b¹o lùc”, thÝch nghi víi mäi ®iÒu kiÖn vµ kh«ng ph¶n kh¸ng (c¶ chÝnh nghÜa vµ phi nghÜa). M« h×nh lÝ t­ëng lµ con ng­êi b×nh ®¼ng vÒ ®¹o ®øc, tÊt c¶ ®Òu thiÖn, tèt vµ kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp. Song thùc tÕ l¹i kh«ng cã nhiÒu ng­êi ®­îc nh­ vËy. Vµ gi¸o ®oµn PhËt gi¸o ®· nhiÒu lÇn ph¶i c¶i tæ chØ v× chÝnh sù tha ho¸ nh©n c¸ch cña mét sè t¨ng sÜ trong gi¸o ®oµn vµ c¶ v× sù tranh chÊp quyÒn lùc gi÷a c¸c gi¸o ph¸i, thËm chÝ cã lóc ®· ®æ m¸u. §©y lµ mét sù thËt ®¸ng buån trong néi bé PhËt gi¸o. c)Thø ba lµ tÝnh Ých kØ trong PhËt gi¸o TiÓu Thõa víi chñ tr­¬ng cøu rçi c¸ thÓ. §©y còng lµ mét h¹n chÕ lín cña PhËt gi¸o. V× PhËt gi¸o chñ tr­¬ng “v« ng·” ®Ó tù gi¶i tho¸t cho chÝnh m×nh (tù ngé). Tuy nhiªn, h¹n chÕ nhanh chãng ®­îc kh¾c phôc víi sù xuÊt hiÖn cña PhËt gi¸o §¹i thõa. Gi¸o ph¸i nµy do Long Thä s¸ng lËp nh»m tiÕp tôc triÓn khai nguyªn lý Kh«ng vµ gi¶i tho¸t luËn “ Trung ®¹o” mang tÝnh chÊt phæ quÊt cao h¬n. Theo «ng, gi¸c ngé lµ sù gi¶i tho¸t kh«ng chØ cho chÝnh m×nh mµ cßn cho mäi chóng sinh (gi¸c tha). Quan niÖm gi¸c ngé cßn ph©n biÖt cã- kh«ng vÒ “ng· v«, ph¸p h÷u”cña TiÓu thõa ®­îc triÖt ®Ó ho¸ theo nguyªn lý Kh«ng thµnh “ng· ph¸p c©u kh«ng”, tøc lµ vøt bá c¶ ý thøc ph©n biÖt cã- kh«ng. Nh­ vËy, h¹n chÕ lín nhÊt vµ còng khã kh¾c phôc nhÊt cña PhËt gi¸o lµ ch­a gi¶i thÝch ®óng ®¾n b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t­îng lÞch sö x· héi, ch­a t×m ra nguyªn nh©n ®Ých thùc nçi khç mµ nh©n d©n ph¶i g¸nh chÞu. Vµ nã còng ch­a chØ ra ®­îc con ®­êng vµ biÖn ph¸p cØa t¹o x· héi mét c¸ch ®óng ®¾n, cã hiÖu qu¶ ®Ó xo¸ bæ tËn gèc rÔ sù ®au khæ vµ bÊt c«ng trong x· héi ®­¬ng thêi. II. ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay: PhËt gi¸o ra ®êi ë Ên §é vµo cuèi thÕ kØ VI tr­íc C«ng nguyªn. PhËt gi¸o ®­îc truyÒn b¸ vµo ViÖt Nam tõ thÕ kØ I, do sù t¸c ®éng cña thÞ tr­êng th«ng qua sù th«ng th­¬ng tõ Ên §é tíi Trung Quèc qua hai con ®­êng “Giã mïa” vµ “T¬ lôa”, nªn ViÖt Nam còng sím tiÕp thu lo¹i v¨n ho¸ nµy. Vµ giê ®©y, PhËt gi¸o chÝnh lµ mét trong ba ph«ng t­ t­ëng chÝnh hîp nªn t­ t­ëng, v¨n ho¸, ®¹o ®øc cña ViÖt Nam. D­íi thêi Lý- TrÇn, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· trë thµnh quèc gi¸o, còng ®· xuÊt hiÖn nhiÒu vÞ s­ giái cã c«ng lín trong trÞ n­íc vµ gi÷ n­íc. Trong suèt chiÒu dµi lÞch sö cña d©n téc, PhËt gi¸o ®· cã lóc th¨ng, lóc trÇm, nh­ng nh×n chung, nã cã ®ãng gãp kh«ng nhá trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. ThÕ giíi cña PhËt gi¸o lµ duy t©m, nh­ng nh©n sinh quan PhËt gi¸o ViÖt Nam ®­îc x©y dùng trªn c¬ së thÕ giíi quan Êy lu«n chøa ®ùng nh÷ng nÐt nh©n b¶n, nh©n v¨n cao c¶. Trong kho¶ng2000n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· x©y dùng cho m×nh truyÒn thèng yªu n­íc, g¾n bã víi d©n téc, trë thµnh thµnh tè quan träng chugn x©y dùng ®Êt n­íc nªn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam. 1. ¶nh h­ëng tÝch cùc cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam: §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt trong suèt cuéc ®êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Ng­êi lu«n dµnh mèi quan t©m lín cho PhËt gi¸o. Vµ ®iÒu Hå ChÝ Minh quan t©m lín nhÊt ë PhËt gi¸o lµ vÊn ®Ò ®oµn kÕt toµn d©n v× n­íc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh. §Ó thùc hiÖn ®­îc mong ­íc lín lao nµy cña m×nh, dï bËn tr¨m c«ng ngh×n viÖc, Ng­êi vÉn dµnh thêi gian viÕt th­ göi tíi Héi PhËt Tö 1947, hay göi nh÷ng ®ång bµo theo ®¹o PhËt nh©n lÔ PhËt thµnh ®¹o n¨m 1957 vµ göi Héi nghÞ ®¹i biÓu Héi PhËt gi¸o thèng nhÊt ViÖt Nam n¨m 1964. Víi mçi bøc th­, Ng­êi ®Òu sö dông nh÷ng lêi lÏ hÕt søc thuyÕt phôc cña ®¹o PhËt ®Ó khuyÕn khÝch vµ kªu gäi nh÷ng tÝn ®å PhËt gi¸o ViÖt Nam ®oµn kÕt, hy sinh cña c¶i, x­¬ng m¸u, kh¸ng chiÕn ®Õn cïng ®Ó ®¸nh tan thùc d©n ph¶n ®éng, ®Ó cøu quèc d©n ra khái khæ n¹n, ®Ó gi÷ g×n thèng nhÊt vµ ®éc lËp tæ quèc. Bªn c¹nh ®ã Hå ChÝ Minh cßn lµ ng­êi rÊt am hiÓu vÇ ®¹o PhËt, lu«n ®¸nh gi¸ ®óng vai trß, tÇm quan träng vµ nh÷ng ®ãng gãp cho ®Êt n­íc c¶u PhËt gi¸o ViÖt Nam trong lÞch sö còng nh­ trong c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ nh©n d©n vµ trong c¸ch m¹ng X· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. Ng­êi lu«n träng tù do tÝn ng­ìng cña nh©n d©n, ®ång thêi nh¾c nhë nh©n d©n c¶nh gi¸c víi nh÷ng kÎ lîi dông t«n gi¸o ®Ó chia rÏ khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. Tuy Ng­êi viÕt vÒ PhËt gi¸o kh«ng nhiÒu nh­ng cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña Ng­êi rÊt g¾n bã víi ®¹o PhËt, vµ ®Ó l¹i nhiÒu Ên t­îng ®Ñp trong lßng PhËt tÝn ®å c¶ n­íc vµ thÕ giíi. Víi nh©n d©n, Ng­êi kh«ng chØ lµ mét vÞ chñ tÞch n­íc mµ cßn lµ mét vÞ “PhËt sèng” ®· ph¸t huy ®­îc truyÒn thèng yªu n­íc, ®oµn kÕt d©n téc, cøu nh©n ®é thÕ, vÞ tha, h­íng thiÖn,…cña PhËt gi¸o ViÖt Nam v× môc ®Ých d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Víi tµi n¨ng kiÖt xuÊt, sù hiÓu biÕt s©u réng vµ mét tÊm lßng nh©n ®¹o cao c¶, Ng­êi ®· lµm cho nh©n d©n vµ ®Êt n­íc cña Ng­êi lín lªn cïng Ng­êi. Víi Hå ChÝ Minh, danh lîi lµ phi nghÜa, vµ Ng­êi chØ cã mét ham muèn, ham muèn tét bËc lµ “lµm sao cho ®Êt n­íc ta hoµn toµn ®éc lËp, d©n ta hoµn toµn ®­îc tù do, ®ång bµo ta ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh”. Xin c¶m ¬n v× ViÖt Nam ®· cã mét Hå ChÝ Minh nh­ thÕ! Ng­êi ®· vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o ®Ó gióp cho nh©n d©n ta, d©n téc ta ®i ®óng h­íng vµ giµnh ®­îc nh÷ng chiÕn th¾ng lín. Mét khÝa c¹nh kh¸c lµ sù ¶nh h­ëng tÝch cùc cña ®¹o ®øc PhËt gi¸o ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo, trong khi ®ã chóng ta l¹i ®ang ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Dï kh«ng muèn, chóng ta vÉn ph¶i ®èi mÆt vµ chÞu ¶nh h­ëng cña mÆt tr¸i cña c¬ chÕ nµy. Do vËy, ®Ó h¹n chÕ ¶nh h­ëng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ViÖt Nam ph¶i lùa chän vµ thùc hiÖn theo biÖn ph¸p kinh tÕ- ®¹o ®øc “khæ h¹nh, thiÓu dôc” cña PhËt gi¸o. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay cña ®Êt n­íc th× viÖc ¸p dông biÖn ph¸p nµy vÉn lµ mét sù cÇn thiÕt vµ ®óng ®¾n. Bªn c¹nh ®ã, khi nÒn kinh tÕ chÞu t¸c ®éng bëi nguyªn t¾c c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng th× vÊn ®Ò ®¹o ®øc con ng­êi cµng bøc xóc h¬n. Mçi ng­êi kinh doanh ®Òu mong muèn thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a trong c«ng viÖc lµm ¨n cña m×nh. Vµ hä ®· bÞ cuèn theo vßng danh lîi mµ ®¸nh mÊt chÝnh b¶n th©n m×nh. Th× khi ®ã, ®¹o ®øc PhËt gi¸o chÝnh lµ n¬i ®Ó hä tÜnh t©m vµ t×m l¹i ®­îc ®óng ®­êng ®i cho m×nh. Cã thÓ nãi r»ng nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n cña ®¹o ®øc PhËt gi¸o ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc c¶i thiÖn vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch cho mçi c¸ nh©n. Vµ thùc tÕ ngµy nay cho thÊy r»ng ®¹o ®øc PhËt gi¸o vÉn thËt cÇn thiÕt trong cuéc sèng cña mçi chóng ta. KhÝa c¹nh thø ba lµ ¶nh h­ëng tÝch cùc cña PhËt gi¸o ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt trong lèi sèng, ®Æc ®iÓm chuÈn gi¸ trÞ x· héi lµnh m¹nh vµ ®êi sèng v¨n ho¸ phong phó. Víi nh©n d©n ViÖt Nam, PhËt gi¸o thËt quen thuéc, gÇn gòi vµ th©n thiÕt. PhËt gi¸o chÝnh lµ mét trong ba ph«ng t­ t­ëng t¹o nªn t­ t­ëng, v¨n ho¸, ®¹o ®øc cña ng­êi ViÖt Nam. Cã thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o vµ d©n téc ta cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. Tõ x­a, khi vua Lý Nam §Õ võa lËp ra n­íc V¹n Xu©n, «ng võa cho x©y dùng chïa Khai Quèc. H×nh ¶nh ng«i chïa ®· ®i vµo tiÒm thøc cña mçi ng­êi d©n ®Êt ViÖt nh­ lµ mét n¬i hÕt søc t«n nghiªm, trong s¹ch vµ yªn tÜnh. TiÕp nèi truyÒn thèng chïa víi n­íc, PhËt víi ng­êi, ®¹o víi ®êi, ThiÒn s­ Kh«ng ViÖt ph¸i Ng«n Th«ng vµ ThiÒn s­ Ph¸p NhuËn ph¸i Tú Ni ®a l­u chi ®· tham gia bµn luËn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc quèc gia víi t­ c¸ch lµ nh÷ng cè vÊn cña vua Lª §¹i Hµnh. ë thêi nhµ Lý, PhËt gi¸o chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n. Theo tµi liÖu cña nhµ sö häc Lª V¨n H­u thêi Lý h¬n mét nöa d©n sè n­íc ta ®· vµo chïa, vµ h¬n thÕ mçi ®Þa ph­¬ng ®Òu cã chïa cña m×nh. Mçi ng­êi d©n lóc ®ã ®Òu ý thøc ®­îc vai trß cña PhËt gi¸o, bëi vËy mµ nh©n d©n ta cã c©u tôc ng÷ “®Êt vua, chïa lµng, phong c¶nh Bôt”. H×nh ¶nh «ng Bôt hiÒn hËu, nh©n tõ hiÖn lªn cøu gióp nh÷ng ng­êi d©n nghÌo thËt quen thuéc víi d©n ta. Kh«ng nh÷ng vËy, ®· cã nhiÒu vua Lý nh­ Lý Th¸i T«ng, Lý Th¸nh T«ng, Lý Cao T«ng vµ Lý HuÖ T«ng ®· c¾t tãc ®i tu. §ñ thÊy r»ng, PhËt gi¸o ®· cã ¶nh h­ëng s©u s¾c trong ®êi sèng x· héi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. PhËt gi¸o ®· in ®Ëm dÊu Ên trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸ cña d©n téc ta. Nh÷ng nhµ s­ cã uy tÝn ®Æc biÖt trong x· héi, mçi chïa lín ®Òu ®­îc nhµ vua ban tÆng vµ quyªn cóng hµng ngµn mÉu ruéng. §Ó ®¸p l¹i tÊm lßng ­u ®· nµy, c¸c nhµ s­ ®· tham gia tÝch cùc vµo ®êi sèng chÝnh trÞ vµ sau ®ã hä ®· ®¹t ®­îc nh÷ng vÞ trÝ cao trong triÒu ®×nh, nh­ s­ §a B¶o, s­ Viªn Th«ng, s­ V¹n H¹nh ®· gióp vua Lý C«ng UÈn khai s¸ng triÒu Lý. §Õn ®Çu triÒu TrÇn, PhËt gi¸o vÉn cßn ph¸t triÓn m¹nh vµ lµ quèc gi¸o cña n­íc ta lóc ®ã. C¸c vua TrÇn Th¸i T«ng, TrÇn Th¸nh T«ng, TrÇn Nh©n T«ng vµ TrÇn Anh T«ng, TrÇn Minh T«ng ®Òu lµ nh÷ng “th¸nh ®¨ng” cña v­ên thiÒn. Vua TrÇn Nh©n T«ng cßn næi tiÕng lµ ng­êi s¸ng lËp ra dßng thiÒn “Tróc L©m”. Tuy nhiªn ®Õn cuèi triÒu TrÇn, PhËt gi¸o ngµy cµng yÕu dÇn vµ ®Õn cuèi thêi Lª th× nh­êng b­íc cho Nho gi¸o. Nh­ vËy, trong suèt bèn m­¬i n¨m thÕ kØ ®Çu tiªn, lÞch sö t­ t­ëng TriÕt häc ë ViÖt Nam chñ yÕu lµ lÞch sö t­ t­ëng PhËt gi¸o, mµ chñ yÕu lµ ThiÒn. Vµ trong giai ®o¹n nµy, PhËt gi¸o ®· ¨n s©u vµ tiÒm thøc vµ ®­îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt trong lèi sèng cña ng­êi d©n ®Êt ViÖt. Cô thÓ lµ d©n ta cã mét nÒn n«ng nghiÖp tÜnh lÆng, lµng quª ViÖt Nam hiÖn lªn trong nh÷ng c©u ca dao thËt yªn b×nh vµ méc m¹c sau nh÷ng luü tre lµng. Ng­êi d©n chÊt ph¸c, hiÒn lµnh quanh n¨m chØ lo lµm ¨n víi ®ång ruéng mµ kh«ng tham danh lîi. Vµ ®Æc biÖt, hä yªu chuéng hoµ b×nh vµ ghÐt c¶nh chiÕn tranh, tang th­¬ng, chÕt chãc. Mét h×nh ¶nh rÊt quen thuéc vµ ®Æc tr­ng cho miÒn quª ViÖt Nam ®ã lµ ng«i chïa. Nh÷ng ng«i chïa ViÖt Nam víi m¸i cong, t­êng thÊp nh­ tõ ®Êt mäc lªn kh«ng uy hiÕp con ng­êi còng ch¼ng th¸ch ®è tù nhiªn, mµ giao hoµ víi v¹n vËt vµ chóng sinh. ChÝnh PhËt gi¸o ®· gãp phÇn khÝch lÖ tÊm lßng tõ bi, hØ x¶, b¸c ¸i trong ®¹o ®øc ®èi träng víi c¹nh tranh thÞ tr­êng vµ lîi nhuËn cña ng­êi d©n. Bªn c¹nh ®ã, ta cßn thÊy ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o ë nh÷ng lÔ héi trong x· héi, nh÷ng lÔ thøc g¾n liÒn víi nh÷ng thêi k× quan träng cña mét ®êi ng­êi nh­ c­íi xin, ma chay, sinh në…vµ nã còng cã mÆt nh÷ng khi s¶n xuÊt gÆp bÊt tr¾c, c¸nh ®ång cã tai n¹n hay khi con ng­êi gÆp may. Ng­êi ViÖt Nam cã v¨n ho¸, tÝn ng­ìng, t«n gi¸o ¶nh h­ëng cña PhËt gi¸o. D­êng nh­ ng­êi ViÖt Nam nµo trong t©m linh còng cã tÝn ng­ìng thê cóng tæ tiªn vµ biÓu t­îng cña c¸c vÞ thÇn nh­ Trêi, PhËt…Vµ c¶ trong thuÇn phong mü tôc, héi ho¹, ®iªu kh¾c vµ ©m nh¹c ®Òu cã bãng d¸ng cña PhËt gi¸o. Còng bëi v× ë PhËt gi¸o hä ®· t×m thÊy ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn mùc cña ®¹o ®øc ®Ó cã thÓ gióp hä ®Þnh h­íng hµnh vi vµ ®i ®Õn t­¬ng lai tèt ®Ñp. Nh­ vËy, PhËt gi¸o ®· cã rÊt nhiÒu ¶nh h­ëng tÝch cùc ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn vµ ®êi sèng x· héi cña nh©n d©n ta vµ d©n téc ta trong qu¸ khø vµ ngay trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o kh«ng cã ¶nh h­ëng tiªu cùc ë ViÖt Nam. 2. ¶nh h­ëng tiªu cùc cña PhËt gi¸o ë ViÖt Nam: TÝn ng­ìng t«n gi¸o lµ mét nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ cña ng­êi d©n ViÖt Nam. HÇu nh­ gia ®×nh nµo còng cã bµn thê tæ tiªn cña gia ®×nh vµ dßng hä m×nh. Hay cø mçi khi ®Õn TÕt Nguyªn §¸n, mäi ng­êi l¹i rñ nhau lªn chïa th¾p h­¬ng vµ h¸i léc, víi hy väng mang sù b×nh yªn vµ may m¾n vÒ nhµ. Tuy nhiªn mét sè ng­êi ®· biÕn t­íng nÐt ®Ñp nµy d­íi d¹ng mª tÝn dÞ ®oan. HiÖn t­îng nµy cã thÓ nãi r»ng kh¸ phæ biÕn trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay. Nh÷ng con ng­êi nµy do û l¹i vµ mï qu¸ng vµo sè mÖnh cña m×nh ®· ®i tin t­ëng vµ cÇu xin nh÷ng ®iÒu v« lÝ. Ch¼ng h¹n hä xin ®­îc tróng qu¶ ®Ëm, xin thÇn linh phï hé cho lµm ¨n ph¸t ®¹t, lµm sao ®Ó tiÒn vµo nh­ n­íc, tiÒn ra nhá giät,…Vµ nh÷ng hËu qu¶ mµ mª tÝn dÞ ®oan ®Ó l¹i th× kh«ng thÓ kÓ hÕt ®­îc. Nã len lái vµo trong tõng gia ®×nh bÊt kÓ giµu nghÌo vµ ph¸ tan n¸t biÕt bao tæ Êm h¹nh phóc. ChÝnh mª tÝn dÞ ®oan ®· gãp phÇn cæ vò lèi sèng thô ®éng, cam chÞu, khÐp kÝn, dÔ ng¶ nghiªng vµ dÔ bÞ nh÷ng lèi sèng khÐp kÝn, bi quan vµ bÕ t¾c c¸m dç. Vµ giê ®©y, khi ®Êt n­íc ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn th× mª tÝn dÞ ®oan chÝnh lµ mét rµo c¶n lín cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i ho¸ bëi sù t¸c ®éng cña nã ®Õn nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh hiÖn t­îng mª tÝn dÞ ®oan cßn cã hiÖn t­îng tiªu cùc._.