Tài liệu Những giá trị & hạn chế của Phật giáo cùng ảnh hưởng của Phật giáo tại Việt Nam hiện nay: ... Ebook Những giá trị & hạn chế của Phật giáo cùng ảnh hưởng của Phật giáo tại Việt Nam hiện nay
24 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1485 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Những giá trị & hạn chế của Phật giáo cùng ảnh hưởng của Phật giáo tại Việt Nam hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A. §Æt vÊn ®Ò:
§¹o phËt lµ mét trong nh÷ng häc thuyÕt triÕt häc t«n gi¸o lín trªn thÕ giíi, tån t¹i rÊt l©u ®êi.HÖ thèng gi¸o lý cña nã ®å sé vµ sè lîng phËt tö ®«ng ®¶o vµ ph©n bè réng kh¾p. §¹o phËt ®îc truyÒn b¸ vµo níc ta tõ thÕ kØ thø II sau c«ng nguyªn vµ nhanh chãng trë thµnh mét t«n gi¸o cã ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam. ViÖc ®I nghiªn cøu nh÷ng mÆt h¹n chÕ còng nh tiÕn bé cña PhËt gi¸o gióp ta hiÓu râ t©m lý ngêi d©n h¬n qua ®ã híng cho hä lµm ®iÒu thiÖn tr¸nh xa ®iÒu xÊu, h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi tèt h¬n chø kh«ng trë nªn mª tÝn dÞ ®oan.
LÜnh vùc nghiªn cøu PhËt gi¸o hiªn nay t¬ng ®èi ®îc më réng, ngoµi viÖc nghiªn cøu gi¸o lý, kinh viÖn, lÞch sö … PhËt gi¸o cßn ®Ò cËp tíi triÕt häc,sö häc, t©m lý häc ,x· héi häc…PhËt häc ®· trë thµnh mét trong nh÷ng khoa häc t¬ng ®èi quan träng cña x· héi.
PhËt gi¸o lµ mét vÊn ®Ò t¬ng ®èi réng.Nã bao trïm hÇu nh tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, em xin ®îc ®Ò cËp vÒ mét sè vÊn ®Ò quan träng vµ ®¸ng lu t©m, ®ã lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o cïng ¶nh hëng cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam hiÖn nay.
Em xin c¶m ¬n thµy gi¸o – TiÕn sÜ Mai Xu©n Hîi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy!
B. Néi dung:
I. Nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o:
1.1. Kh¸i qu¸t vÒ PhËt gi¸o:
PhËt gi¸o ra ®êi vµo thÕ kØ VI tríc C«ng nguyªn, ngêi s¸ng lËp lµ Siddharta (TÊt §¹t §a). VÒ sau, «ng ®îc ngêi ®êi t«n vinh lµ Sakyamumi (ThÝch Ca M©u Ni) lµ Buddha (PhËt).
PhËt lµ tªn ghi ©m H¸n ViÖt cña Buddha, cã nghÜa lµ gi¸c ngé. PhËt gi¸o lµ h×nh thøc gi¸o ®oµn ®îc x©y dung trªn mét niÒm tin tõ §øc PhËt, tøc lµ tõ biÓn lín trÝ tuÖ vµ tõ bi cña Siddharta. Kinh ®iÓn cña PhËt gi¸o bao gåm Kinh T¹ng, LuËt T¹ng vµ Lu©n T¹ng. PhËt gi¸o tin vµ lu©n håi vµ nghiÖp, còng t×m con ®êng “gi¶i tho¸t” ra khái nghiÖp ®îc gäi lµ NiÕt Bµn. Nhng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a PhËt gi¸o vµ c¸c t«n gi¸o kh¸c lµ ë chç chóng sinh thuéc bÊt k× ®¼ng cÊp nµo còng ®Òu ®îc “gi¶i tho¸t”.
PhËt gi¸o ®Æc biÖt quan t©m ®Õn quan hÖ nh©n qu¶. Nã nh×n nhËn thÕ giíi tù nhiªn còng nh nh©n sinh th«ng qua sù ph©n tÝch mèi quan hÖ nµy. Vµ theo PhËt gi¸o, nh©n – qu¶ lµ mét chuçi liªn tôc, kh«ng gi¸n ®o¹n vµ kh«ng hçn lo¹n, cã nghÜa lµ nh©n nµo qu¶ nÊy. Nh©n duyªn chÝnh lµ mét c¸ch gäi kh¸c cña mèi quan hÖ nµy víi ý nghÜa lµ: mét kÕt qu¶ cña mét nguyªn nh©n nµo ®ã, sÏ lµ nguyªn nh©n cña mét kÕt qu¶ kh¸c.
Cô thÓ, khi nh×n nhËn thÕ giíi tù nhiªn, PhËt gi¸o cho r»ng kh«ng thÓ t×m ra nguyªn nh©n ®Çu tiªn cho vò trô. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng cã mét ®Êng Brahman nµo s¸ng t¹o ra vò trô c¶. Bªn c¹nh ®ã, PhËt gi¸o còng phñ ®Þnh ph¹m trï Atman b»ng c¸ch tr×nh bµy vÒ quan ®iÓm “v« ng·” (Anatman) vµ quan ®iÓm “v« thêng”.
Nãi vÒ quan ®iÓm “v« ng·”, nã cho r»ng v¹n vËt trong vò trô chØ lµ sù “gi¶ hîp” do héi ®ñ nh©n duyªn nªn thµnh ra “cã”. Mét vÝ dô cô thÓ ®¬n gi¶n, dÔ thÊy lµ sù tån t¹i cña thùc thÓ con ngêi lµ do sù héi tô cña “ngò uÈn” bao gåm: S¾c (vËt chÊt), thô (c¶m gi¸c), tëng (Ên tîng), hµnh (suy lÝ) vµ thøc (ý thøc).
Cßn vÒ quan ®iÓm “v« thêng”, nã cã nghÜa lµ v¹n vËt biÕn ®«Ø v« cïng theo chu tr×nh bÊt tËn sau: Sinh- trô- dÞ- diÖt. V× vËy mµ lóc cã, lóc kh«ng, cã cã råi l¹i kh«ng kh«ng lu©n håi bÊt tËn.
VÒ nh©n sinh quan, PhËt gi¸o tËp trung vµo t×m kiÕm môc tiªu nh©n sinh ë sù ”gi¶i tho¸t” (Moska) khái vßng lu©n håi, vµ nghiÖp b¸o ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i tån t¹i NiÕt Bµn (Nirvana). TriÕt häc nh©n sinh ®Ò cËp ®Õn néi dung cña thuyÕt “tø diÖu ®Õ” hay bèn ch©n lÝ tuyÖt vêi. Chóng bao gåm: Khæ ®Õ kÓ vÒ t¸m nçi khæ cïng quan niÖm ®êi lµ bÓ khæ, TËp ®Õ hay nh©n ®Õ ®a ra thuyÕt “thËp nhÞ nh©n duyªn”, DiÖt ®Õ – mäi nçi khæ ®Òu bÞ tiªu diÖt ®Ó ®¹t tíi tr¹ng th¸i NiÕt Bµn vµ cuèi cïng lµ §¹o ®Õ chØ ra con ®êng “tu ®¹o” tiªu diÖt c¸i khæ.
Tr¶i qua qu¸ tr×nh vËn ®éng cña lÞch sö, PhËt gi¸o ®· bÞ ph©n chia thµnh nhiÒu hÖ ph¸i kh¸c nhau. Nguyªn nh©n g©y nªn hiÖn tîng nµy lµ do nh÷ng m©u thuÉn n¶y sinh bªn trong néi bé cña PhËt gi¸o. Cô thÓ ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a quan ®iÓm b¶o thñ cña c¸c t¨ng sÜ ®øng ®Çu lµ Ca DiÕp víi quan ®iÓm c¸ch t©n do Anan chñ tr×. Hai lµ sù kh¸c nhau vÒ giíi luËt gi÷a mét bªn b¾t ph¶i theo luËt vµ mét bªn th¶ láng h¬n. §©y chÝnh lµ m©u thuÉn g©y ra sù tranh c·i m¹nh mÏ nhÊt dÉn ®Õn sù ph©n ph¸i cña PhËt gi¸o. Ba lµ sù kh¸c nhau vÒ triÕt häcvµ gi¸o lÝ trong néi bé PhËt gi¸o, biÓu hiÖn thµnh m©u thuÉn gi÷a quan ®iÓm h÷u luËn (coi thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i ch©n thùc, hiÖn h÷u t¬ng ®èi) vµ quan ®iÓm kh«ng luËn (thÕ giíi hiÖn h÷u lµ kh«ng cã thËt, gèc b»ng kh«ng). Nhng nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ s©u xa nhÊt chÝnh lµ sù thay ®æi cña cuéc sèng hiÖn thùc x· héi, nªn t tëng cña PhËt gi¸o còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi hoµn c¶nh. §©y lµ mét qui luËt kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh ph©n ph¸i cña PhËt gi¸o lµ mét tÊt yÕu phï hîp víi l«gÝc ph¸t triÓn néi t¹o cña nã. §ã còng lµ mét bíc ph¸t triÓn míi cao h¬n vÒ qui m« vµ ph¹m vi cña trêng ph¸i PhËt gi¸o. Nh÷ng hÖ ph¸i míi cña PhËt gi¸o nh: VÒ triÕt häc cã hai ph¸i ®¸ng chó ý lµ ph¸i NhÊt thiÕt h÷u bé vµ ph¸i Kinh lîng bé; PhËt gi¸o §¹i thõa vµ TiÓu thõa.
ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi, PhËt gi¸o cã khi hng thÞnh, trë thµnh quèc gi¸o, nhng còng cã khi suy gi¶m vµ sôp ®æ. Nhng cho ®Õn nay, PhËt gi¸o vÉn ®ang vµ sÏ tån t¹i ë nhiÒu ®Êt níc, bëi ë ®ã hä t×m ®îc nh÷ng gi¸ trÞ tuyÖt vêi gióp con ngêi v÷ng bíc trªn ®êng ®êi.
1.2. Nh÷ng gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o:
a) Gi¸ trÞ nh©n b¶n thÓ hiÖn trong thuyÕt “Duyªn sinh v« ng·”vµ nh÷ng quan ®iÓm vÒ con ngêi:
Gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o lµ mét gi¸ trÞ lín trong sè nh÷ng gi¸ trÞ cña nã. Gi¸ trÞ nµy ®îc thÓ hiÖn râ trong Nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o víi thuyÕt “Duyªn sinh v« ng·”. §©y kh«ng chØ lµ gi¸ trÞ t tëng mµ cßn lµ gi¸ trÞ v¨n ho¸, t«n gi¸o tÝch cùc trong x· héi.
“Duyªn sinh v« ng·” lµ mét cuéc c¸ch m¹ng thùc sù khi nã gióp con ngêi tho¸t khái thÇn quyÒn. Nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o ph©n ra hai lo¹i tån t¹i ngêi. Mét lµ T Ng· víi sù tån t¹i lµ gi¶ hîp. Hai lµ V« Ng· víi sù tån t¹i lµ ®Ých thùc. T ng· lµ ®au khæ, ngîc l¹i víi V« Ng· lµ gi¶ tho¸t, lµ NiÕt Bµn. Khi con ngêi cµng quyÕn luyÕn, rµng buéc víi tù ng·, cµng cè tho¶ m·n nã th× cµng sa vµo ®au khæ, ®au khæ lu©n håi bÊt tËn. TÊt c¶ c¸c ý thøc, kinh nghiÖm vÒ tù ng· ®Òu thuéc giíi h¹n “v« minh” vµ ®au khæ. §Ó chÊm døt sù ®au khæ nµy, con ngêi ph¶i ®¹t tíi sù gi¸c ngé vÒ V« ng·. §©y lµ ®Ønh cao trÝ tuÖ cña sù gi¸c ngé ®Ó ®i ®Õn gi¶i tho¸t vµ NiÕt Bµn. PhËt gi¸o kh«ng viÖn ®Õn thÇn linh mµ ®Ò cao sù nç lùc cña b¶n th©n mçi ngêi. Cã thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o ®Çu tiªn ®a ra lËp trêng t«n gi¸o v« thÇn: ®¶o híng t duy sang t×m kiÕm niÒm tin ë chÝnh con ngêi. Gi¸ trÞ nµy ®· ®ãng gãp lín vµo viÖc më ra mét c¸ch tiÕp cËn ®éc ®¸o trong viÖc ®Ò cao con ngêi.§ã lµ c¸ch tiÕp cËn t«n gi¸o- nh©n b¶n- phi thÇn quyÒn.
Víi PhËt gi¸o, ®êi lµ “bÓ khæ”. Con ngêi chØ cã ®îc h¹nh phóc khi tho¸t khái nã b»ng gi¸cd ngé vÒ V« ng·. PhËt gi¸o chØ ra con ®êng tù gi¸c tu dìng “B¸t chÝnh ®¹o” lµ sù kÕt hîp ®éc ®¸o cña t¸m ph¸p tu trªn c¬ së phèi hîp ba ph¬ng diÖn tu dìng: ®¹o ®øc (giíi)- thùc hµnh thiÒn (®Þnh)- trÝ tuÖ (tuÖ).
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, PhËt gi¸o ®· b¶o tån nh÷ng gi¸ trÞ c¨n b¶n cña PhËt gi¸o Nguyªn thuû, ®ång thêi kh«ng ngõng bæ sung vµ hoµn thiÖn qua c¸c luËn t¹ng. ThÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn cña Gi¸o LÝ TiÓu thõa (tù tha) ®Õn khuynh híng §¹i thõa hiÖn ®¹i ho¸ ngay trong néi bé PhËt gi¸o. §iÓm tiÕn bé cña §¹i thõa lµ ë nh©n b¶n luËn cña nã ®· ®îc n©ng lªn tÇm phæ qu¸t: gi¸c ngé vît ra ngoµi h÷u ng· vµ v« ng·: “Kh«ng nhÊt nh”, “kh«ng ch©n nh”. Nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o trong qu¸ tr×nh du nhËp, ®èi tho¹i vµ ph©n ph¸i ®· kh«ng ngõng kh¾c phôc h¹n chÕ vµ ngµy cµng hiÖn ®¹i ho¸. Nã ®· ®îc hÇu hÕt c¸c níc ch©u ¸ cã sù hiÖn diÖn cña PhËt gi¸o tiÕp nhËn vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c gi¸ trÞ t tëng t«n gi¸o- triÕt häc- ®¹o ®øc d©n téc. C¸c gi¸ trÞ t tëng nµy ®îc thÓ hiÖn rÊt ®a d¹ng thµnh c¸c gi¸ trÞ v¨n häc nghÖ thuËt, lèi sèng, lµm phong phó thªm cho v¨n ho¸ b¶n ®Þa. §ã lµ c¸c gi¸ trÞ ®Ò cao tÝnh néi t©m, híng néi cña con ngêi khi chóng ®îc ch¾t läc vµ n©ng lªn tÇm nghÖ thuËt. VÝ dô nh trµ ®¹o, hoa ®¹o, vâ ®¹o, th ph¸p, th¬ thiÒn…
Gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o lµ ®éc ®¸o so víi ph¬ng T©y vµ c¸c hÖ t duy kh¸c. Bëi c¸ch tiÕp cËn nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o lµ trung ®¹o, híng néi vµ v« thÇn. Ngµy nay, trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ trë thµnh xu híng chung kh¸ch quan; më cöa; giao lu; héi nhËp quèc tÕ lµ con ®êng tÊt yÕu; tiÕp thu vµ c¶i biÕn c¸c gi¸ trÞ nh©n lo¹i lµ cÇn thiÕt, nhiÒu häc gi¶ ph¬ng T©y ®· ®¸nh gi¸ cao gi¸ trÞ nh©n b¶n cña PhËt gi¸o, coi nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o nh lµ mét ®Æc trng tréi cña t duy ph¬ng §«ng, lµ c¸i cã thÓ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt t duy ph¬ng T©y vÒ con ngêi.
Ngîc l¹i vÒ phÝa m×nh, nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o còng lu«n tËn dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó b¶o vÖ, bæ sung vµ ph¸t triÓn thªm gi¸ trÞ nh©n b¶n truyÒn thèng cña m×nh. Theo ®ã, trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa hiÖn nay, viÖc x©y dung mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ lµm cho mét hÖ t tëng v¨n ho¸ cã thÓ b¶o tån, ph¸t huy vµ hoµn thiÖn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña nã, kh«ng thÓ kh«ng tiÕp thu tinh hoa vµ gãp phÇn lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i, ®ång thêi ®Êu tranh chèng sù x©m nhËp cña v¨n ho¸ ®éc h¹i, cña c¸c gi¸ trÞ ngo¹i lai ph¶n tiÕn bé. Vµ chØ cã trªn c¬ së ®ã, c¸c gi¸ trÞ nh©n b¶n tiÕn bé cña PhËt gi¸o míi cã thÓ ®îc gi÷ g×n vµ ph¸t huy víi t c¸ch lµ nh÷ng nÐt ®éc ®¸o so víi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ kh¸c.
§¹o PhËt lµ mét triÕt lÝ vÒ con ngêi híng néi. §¹o PhËt quan niÖm ®êi ngêi lµ bÓ khæ, song ®ã l¹i lµ c¸i khæ trong néi t©m cña tõng c¸ nh©n riªng lÎ. §iÓm m¹nh nhÊt cña triÕt lÝ nµy lµ con ngêi néi t©m, v« thÇn, b×nh ®¼ng vÒ ®aä ®øc. §¹o PhËt ®a ra c¸c quan ®iÓm vÒ vò trô luËn, nghiÖp vµ lu©n håi, gi¶i tho¸t luËn.
Vò trô luËn cña ®¹o PhËt kh«ng t¸ch dêi vò trô ngêi vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, víi môc ®Ých tån t¹i lµ lÝ gi¶i vò trô ngêi. Theo ®¹o PhËt, vò trô gåm nhiÒu thÕ giíi kh¸c nhau cïng sù t¸c ®éng gi÷a chóng. Con ngêi trong vßng lu©n håi sinh tö còng ph¶i tr¶i qua nhiÒu thÕ giíi gåm dôc giíi, s¾c giíi, vµ v« s¾c giíi.
VÒ nghiÖp vµ lu©n håi, chóng cã gi¸ trÞ ®¹o ®øc t«n gi¸o ®éc ®¸o, nh mét vÞ quan toµ ph¸n xö v« t. NghiÖp nµo l·nh qu¶ Êy, nghiÖp vµ lu©n håi cã t¸c dông c¶nh tØnh vµ híng con ngêi tù gi¸c lµm ®iÒu thiÖn. Tuy nhiªn, lËp trêng t«n gi¸o l¹i thÓ hiÖn râ trong PhËt gi¸o. ë chç, con ngêi ®¹o ®øc PhËt gi¸o lµ con ngêi phi giai cÊp, phi lÞch sö. Khi con ngêi trë vÒ víi chÝnh m×nh trªn con ®êng tíi NiÕt Bµn th× mäi m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi, chÝnh trÞ hay giai cÊp…®Òu ®îc c©n b»ng. Vµ nh vËy, ®¹o PhËt ®· tù m×nh thu hót ®îc nhiÒu ngêi h¬n.
VÒ gi¶i tho¸t luËn, ®¹o PhËt kh¼ng ®Þnh tÊt c¶ mäi ngêi ®Òu b×nh ®¼ng trªn con ®êng gi¶i tho¸t. NiÕt bµn lµ c¶nh giíi lÝ tëng cña gi¶i tho¸t luËn ®¹o PhËt. §ã lµ sù tho¸t ly kh¸i niÖm, tho¸t ly mäi h×nh tíng, n»m ngoµi ph¹m vi kh¶o s¸t vµ miªu t¶. Nã ®îc ph©n chia thµnh NiÕt bµn v« d vµ NiÕt bµn h÷u d. Sù ph©n ®«i cã ý nghÜa quan träng trong viÖc vÏ ra kh¶ n¨ng ®¹t tíi NiÕt bµn, khÝch lÖ niÒm tin vµ sù tu dìng. Khi con ngêi ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i gi¶i tho¸t hä cã ®îc mét phÈm chÊt lý tëng gäi lµ “PhËt tÝnh”. Tuy nhiªn nã míi chØ dõng l¹i ë ph¹m vi tinh thÇn, ®¹o ®øc, t©m lý cña con ngêi c¸ nh©n chø cha gi¶i phãng hiÖn thùc, xo¸ bá tËn gèc bÊt c«ng, ®au khæ trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cã giai cÊp.
Con ngêi lÝ tëng cña ®¹o PhËt lµ Chu PhËt, La H¸n, Bå T¸t. Hä lµ nh÷ng con ngêi “xuÊt thÕ”, bá ®i c¸c nhu cÇu tù nhiªn tíi møc “diÖt dôc”, “phi b¹o lùc”, thÝch nghi víi mäi ®iÒu kiÖn vµ kh«ng ph¶n kh¸ng. M« h×nh lý tëng cña ®¹o PhËt lµ con ngêi b×nh ®¼ng vÒ ®¹o ®øc, tÊt c¶ ®Òu thiÖn vµ kh«ng cßn ph©n biÖt ®¼ng cÊp, kh«ng cßn kh¸c nhau vÒ nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn.
b) Gi¸ trÞ t tëng:
Nh ®· nãi, PhËt gi¸o cho r»ng ®êi lµ bÓ khæ vµ con ngêi muèn gi¶i tho¸t khái c¸i khæ ®Ó ®¹t tíi sù gi¶i tho¸t hay NiÕt bµn th× ph¶i tu theo “B¸t chÝnh ®¹o” vµ Giíi- §Þnh- TuÖ. V× vËy, moâi con ngêi khi lµ mét thµnh viªn cña trêng ph¸i nµy hay chØ ®¬n thuÇn lµ t×m hiÓu vµ nghiªn cøu nã ®Òu t×m ®îc cho m×nh nh÷ng gi¸ trÞ t tëng lín gióp hä tån t¹i vµ v÷ng bíc trªn con ®êng t¬ng lai. Trong cuéc sèng cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m vµ cÇn ta gi¶i quyÕt. Mäi ngêi ph¶i tù t×m lÊy cho m×nh mét nguyªn t¾c sèng riªng ®Ó lµm sao cã thÓ dung hoµ ®îc tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®ang tån t¹i xung quanh ta. §¹o PhËt sÏ gióp chóng ta t×m thÊy sù thanh th¶n trong t©m linh, tho¸t khái nh÷ng c¸m dç, bôi bÈn n¬i trÇn tôc. §Ó tõ ®ã mçi ngêi tù hoµn thiÖn chÝnh b¶n th©n m×nh vµ trë thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt, cã Ých cho x· héi.
Mçi ngêi d©n biÕt ®Õn Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ mét vÞ l·nh tô v« cïng vÜ ®¹i mµ cßn lµ mét vÞ phËt sèng. Ngêi ®· dµnh rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó ®i s©u nghiªn cøu PhËt gi¸o vµ Ngêi ®· t×m ®îc ë ®©y nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ ®¹o ®øc cao c¶. Vµ sau ®ã, Ngêi ®· vËn dông nh÷ng gi¸ trÞ ®ã vµo híng dÉn chØ ®¹o ®êng lèi t tëng cho nh©n d©n ta trong suèt thêi b×nh vµ thêi chiÕn. Thµnh c«ng lín nhÊt mµ Hå ChÝ Minh ®¹t ®îc lµ ®em l¹i ®éc lËp- tù do- d©n chñ cho nh©n d©n ViÖt Nam. Cßn nh©n d©n lu«n ñng hé Ngêi trong qu¸ tr×nh gi÷ g×n hoµ b×nh, thèng nhÊt ®Êt níc vµ x©y dùng, ph¸t triÓn quª h¬ng ngµy cµng giµu m¹nh. MÆt kh¸c, nh©n d©n ta lu«n th¾t chÆt t×nh ®oµn kÕt, b×nh ®¼ng, tù do, b¸c ¸i, muèn thiÕt lËp t×nh h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi.
ë ViÖt Nam cßn cã vua TrÇn Th¸i T«ng- vÞ hoµng ®Õ më ®Çu cho triÒu ®¹i nhµ TrÇn còng lµ mét tÝn ®å PhËt gi¸o rÊt nhiÖt thµnh. Tuy nhiªn «ng kh«ng quªn tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi nh©n d©n vµ x· héi. ë con ngêi nµy thÊm nhuÇn nh÷ng t tëng thiÒn häc mét c¸ch s©u s¾c. §ã lµ mét hÖ thèng triÕt häc PhËt gi¸o t¬ng ®èi hoµn chØnh, cã mèi liªn hÖ vµ sù t¬ng ®ång kh¸ s©u s¾cvíi c¸c t tëng vµ triÕt lÝ thiÒn cña HuÖ n¨ng trong “Ph¸p b¶o ®µn kinh”. Víi nh÷ng kÕt qu¶ mµ m×nh ®· tiÕp thu cã chän läc vµ s¸ng t¹o «ng ®Òuphæ biÐn cho nh©n d©n ta. B¶n th©n «ng lµ mét tÊm g¬ng lín. Cßn nh©n d©n còng sÏ lµ lÜnh héi ®îc c¸i hay cña ThiÒn ®Ó cã thÓ ¸p dông nã th¹t thêng xuyªn trong cuéc sèng. Nh vËy, TrÇn Th¸i T«ng ®· gãp phÇn gi¸o dôc t tëng cho nh©n d©n qua nh÷ng triÕt lÝ “ThiÒn” PhËt gi¸o lµm cho x· héi ViÖt Nam thêi k× bÊy giê v¨n minh vµ tèt ®Ñp h¬n.
c) Gi¸ trÞ triÕt häc- t«n gi¸o cña ThiÒn PhËt gi¸o:
Ngµy nay, ThiÒn PhËt gi¸o vÉn ®ang thÓ hiÖn gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña triÕt häc- t«n gi¸o PhËt gi¸o trong v¨n ho¸ vµ lèi sèng. Nã ®îc khai th¸c vµ ph¸t triÓn tõ c¸c gãc ®é t©m lÝ häc, ®¹o ®øc häc vµ v¨n ho¸ häc.
Trong c¸c kinh ®iÓn PhËt gi¸o, ThiÒn lu«n coi träng tinh thÇn “Bu«ng bá” vµ l«gÝc ph¸t triÓn cña nã ph¶i lµ sù gi¶i tho¸t b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp, giíi tÝnh trÇn tôc hay thÇn th¸nh…§©y lµ ®iÓm tiÕn bé nhÊt vµ rÊt c¸ch m¹ng phËt gi¸o vÒ ph¬ng diÖn triÕt häc – t«n gi¸o so víi Bµ la m«n gi¸o vµ triÕt lÝ Yoga.
Ngoµi ra, nguån gèc Ên §é cña ThiÒn PhËt gi¸o cã gèc rÔ tõ kinh ®iÓn Vªda cæ vµ trùc tiÕp h¬n tõ hÖ thèng kü thuËt vµ gi¸o lý Y«ga. Tuy vËy, ThiÒn PhËt gi¸o kh«ng ph¶i chØ lµ s¶n phÈm thuÇn nhÊt cña Ên §é nh Y«ga mµ lµ kÕt qu¶ cña sù tiÕp biÕn gi÷a hai nÒn v¨n ho¸ lín Trung Quèc vµ Ên §é, cô thÓ h¬n lµ sù dung hîp nh÷ng tinh tuý vÒ nghÖ thuËt néi qu¸n cña ba gi¸o lý Y«ga, PhËt gi¸o vµ L·o gi¸o. MÆt kh¸c, theo ®¸nh gi¸ cña triÕt gia Nits¬ th× PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o cña “nh÷ng chñng téc th©n thiÕt, hiÒng hoµ, ®· ®¹t ®Õn møc ®é cao cña t tëng”. «ng viÕt tiÕp: “Sù râ rµng cña t tëng, sù an bµi, sù v« ham lµ môc ®Ých cao c¶- ®ã lµ ®iÒu mµ PhËt gi¸o muèn vµ ®· ®¹t ®îc”. Kh«ng nh÷ng thÕ «ng cßn thÊy ®îc tÝnh hiÖn thùc t«n gi¸o ë PhËt gi¸o. Nã lµ mét c«ng cô gi¸o dôc con ngêi. Bëi PhËt gi¸o chØ ra nghÖ thuËt d¹y dç nh÷ng con ngêi h¹ ®¼ng b»ng con ®êng danh dù v¬n lªn cao h¬n trong trËt tù h·o huyÒn cña c¸c vËt thÓ vµ chÝnh nhê ®ã, trËt tù thùc tÕ ®i vµo khu«n khæ cã hiÖu qu¶. §èi víi con ngêi, trËt tù nµy lµ rÊt hµ kh¾c nhng lµ sù hµ kh¾c cÇn thiÕt. Gi¸ trÞ cña triÕt häc- t«n gi¸o cña ThiÒn PhËt gi¸o nãi riªng vµ PhËt gi¸o nãi chung ®· vµ ®ang ®îc øng dông vµo trong ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n d©n.
1.3. Nh÷ng h¹n chÕ cña PhËt gi¸o:
a)Thø nhÊt lµ vÒ ThiÒn PhËt gi¸o kh«ng thÓ trùc tiÕp më réng sang c¸c lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. §©y lµ mét h¹n chÕ lín cña ThiÒn víi t c¸ch hÖ t tëng triÕt häc- t«n gi¸o. H¹n chÕ nµy b¾t nguån tõ sù gi¶i tho¸t cña ThiÒn PhËt gi¸o. Nã lµ mét tr¶i nghiÖm t©m linh cã tÝnh híng néi vµ tÝnh c¸ thÓ tuyÖt ®èi nªn kh«ng thÓ chøng minh hay b¸c bá. Do vËy kÕt qu¶ ®¹t ®îc còng kh«ng còng kh«ng thÓ chøng minh hay b¸c bá. V× vËy mµ ThiÒn PhËt gi¸o chñ yÕu ph¸t huy søc m¹nh trùc gi¸c híng néi trong c¸c lÜnh vùc triÕt häc, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, hay nghÖ thuËt…vµ cã kh¶ n¨ng hÊp dÉn ®èi víi nhu cÇu néi t©m. H¹n chÕ nµy vÉn ®ang tån t¹i vµ khã kh¾c phôc.
b)Thø hai lµ PhËt gi¸o ®· kh«ng thÊy ®îc sù håi sinh cña con ngêi qua c¸ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ s¸ng t¹o khoa häc. §©y lµ mét h¹n chÕ trong nh©n b¶n luËn cña PhËt gi¸o. Trong quan niÖm cña PhËt gi¸o th× con ngêi rÊt mê nh¹t tÝnh x· héi, tÝnh giai cÊp, tÝnh kinh tÕ, tÝnh kü thuËt…§ã lµ mét con ngêi ngoµi thùc tiÔn lÞch sö ®îc con ngêi c¶i t¹o vµ s¸ng t¹o. Cô thÓ, tÝnh x· héi cña con ngêi trong PhËt gi¸o chØ thÓ hiÖn gi¸n tiÕp qua c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc bao gåm ch¸nh- tµ, thiÖn- ¸c, vµ khæ- l¹c. Khi nh÷ng chuÈn mùc nµy bÞ coi lµ nguy c¬ trë thµnh ®èi tîng cña ¸i dôc th× chóng cã khuynh híng bÞ phñ ®Þnh. MÆt kh¸c, c¸I khæ cña con ngêi trong PhËt gi¸o lµ c¸i khæ cña néi t©m, t©m lÝ vµ t©m linh. PhËt gi¸o kh«ng nh×n thÊy sù chuyÓn ho¸ vµ tha ho¸ cña con ngêi trong quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ x· héi. C¸i khæ mµ PhËt gi¸o quan niÖm lµ c¸i khæ cña con ngêi nãi chung víi sinh- l·o- bÖnh- tö, chøc kh«ng ph¶i lµ c¸i khæ cña con ngêi lao ®éng bÞ ¸p bøc, bÞ tíc mÊt quyÒn lµm chñ c¸c s¶n phÈm do chÝnh m×nh t¹o ra, ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn chÝnh ®¸ng cña m×nh. Nhng PhËt gi¸o l¹i kh«ng nhËn thøc ®îc thùc tiÔn nµy.
Trong khi ®ã, con ngêi lu«n lu«n biÕn ®æi b¶n th©n vµ x· héi ®Ó phï hîp víi nh÷ng thay ®æi cña lÞch sö vµ tho¶ m·n nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña hä. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh du nhËp, ®èi tho¹i vµ ph©n ph¸i nh©n b¶n luËn PhËt gi¸o ®· liªn tôc kh¾c phôc h¹n chÕ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Ch¼ng h¹n, nã lu«n tËn dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®Ó b¶o vÖ, bæ sung vµ ph¸t triÓn thªm gi¸ trÞ nh©n b¶n truyÒn thèng cña nã.
CÇn ph¶i nãi thªm r»ng, con ngêi cña ®¹o PhËt lµ con ngêi “xuÊt thÕ”, tr¸nh viÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tù nhiªn tíi møc “diÖt dôc”, “phi b¹o lùc”, thÝch nghi víi mäi ®iÒu kiÖn vµ kh«ng ph¶n kh¸ng (c¶ chÝnh nghÜa vµ phi nghÜa). M« h×nh lÝ tëng lµ con ngêi b×nh ®¼ng vÒ ®¹o ®øc, tÊt c¶ ®Òu thiÖn, tèt vµ kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp. Song thùc tÕ l¹i kh«ng cã nhiÒu ngêi ®îc nh vËy. Vµ gi¸o ®oµn PhËt gi¸o ®· nhiÒu lÇn ph¶i c¶i tæ chØ v× chÝnh sù tha ho¸ nh©n c¸ch cña mét sè t¨ng sÜ trong gi¸o ®oµn vµ c¶ v× sù tranh chÊp quyÒn lùc gi÷a c¸c gi¸o ph¸i, thËm chÝ cã lóc ®· ®æ m¸u. §©y lµ mét sù thËt ®¸ng buån trong néi bé PhËt gi¸o.
c)Thø ba lµ tÝnh Ých kØ trong PhËt gi¸o TiÓu Thõa víi chñ tr¬ng cøu rçi c¸ thÓ. §©y còng lµ mét h¹n chÕ lín cña PhËt gi¸o. V× PhËt gi¸o chñ tr¬ng “v« ng·” ®Ó tù gi¶i tho¸t cho chÝnh m×nh (tù ngé). Tuy nhiªn, h¹n chÕ nhanh chãng ®îc kh¾c phôc víi sù xuÊt hiÖn cña PhËt gi¸o §¹i thõa. Gi¸o ph¸i nµy do Long Thä s¸ng lËp nh»m tiÕp tôc triÓn khai nguyªn lý Kh«ng vµ gi¶i tho¸t luËn “ Trung ®¹o” mang tÝnh chÊt phæ quÊt cao h¬n. Theo «ng, gi¸c ngé lµ sù gi¶i tho¸t kh«ng chØ cho chÝnh m×nh mµ cßn cho mäi chóng sinh (gi¸c tha). Quan niÖm gi¸c ngé cßn ph©n biÖt cã- kh«ng vÒ “ng· v«, ph¸p h÷u”cña TiÓu thõa ®îc triÖt ®Ó ho¸ theo nguyªn lý Kh«ng thµnh “ng· ph¸p c©u kh«ng”, tøc lµ vøt bá c¶ ý thøc ph©n biÖt cã- kh«ng.
Nh vËy, h¹n chÕ lín nhÊt vµ còng khã kh¾c phôc nhÊt cña PhËt gi¸o lµ cha gi¶i thÝch ®óng ®¾n b¶n chÊt cña c¸c hiÖn tîng lÞch sö x· héi, cha t×m ra nguyªn nh©n ®Ých thùc nçi khç mµ nh©n d©n ph¶i g¸nh chÞu. Vµ nã còng cha chØ ra ®îc con ®êng vµ biÖn ph¸p cØa t¹o x· héi mét c¸ch ®óng ®¾n, cã hiÖu qu¶ ®Ó xo¸ bæ tËn gèc rÔ sù ®au khæ vµ bÊt c«ng trong x· héi ®¬ng thêi.
II. ¶nh hëng cña PhËt gi¸o ë ViÖt Nam hiÖn nay:
PhËt gi¸o ra ®êi ë Ên §é vµo cuèi thÕ kØ VI tríc C«ng nguyªn. PhËt gi¸o ®îc truyÒn b¸ vµo ViÖt Nam tõ thÕ kØ I, do sù t¸c ®éng cña thÞ trêng th«ng qua sù th«ng th¬ng tõ Ên §é tíi Trung Quèc qua hai con ®êng “Giã mïa” vµ “T¬ lôa”, nªn ViÖt Nam còng sím tiÕp thu lo¹i v¨n ho¸ nµy.
Vµ giê ®©y, PhËt gi¸o chÝnh lµ mét trong ba ph«ng t tëng chÝnh hîp nªn t tëng, v¨n ho¸, ®¹o ®øc cña ViÖt Nam. Díi thêi Lý- TrÇn, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· trë thµnh quèc gi¸o, còng ®· xuÊt hiÖn nhiÒu vÞ s giái cã c«ng lín trong trÞ níc vµ gi÷ níc.
Trong suèt chiÒu dµi lÞch sö cña d©n téc, PhËt gi¸o ®· cã lóc th¨ng, lóc trÇm, nhng nh×n chung, nã cã ®ãng gãp kh«ng nhá trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. ThÕ giíi cña PhËt gi¸o lµ duy t©m, nhng nh©n sinh quan PhËt gi¸o ViÖt Nam ®îc x©y dùng trªn c¬ së thÕ giíi quan Êy lu«n chøa ®ùng nh÷ng nÐt nh©n b¶n, nh©n v¨n cao c¶. Trong kho¶ng2000n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· x©y dùng cho m×nh truyÒn thèng yªu níc, g¾n bã víi d©n téc, trë thµnh thµnh tè quan träng chugn x©y dùng ®Êt níc nªn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam.
1. ¶nh hëng tÝch cùc cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam:
§iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong suèt cuéc ®êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Ngêi lu«n dµnh mèi quan t©m lín cho PhËt gi¸o. Vµ ®iÒu Hå ChÝ Minh quan t©m lín nhÊt ë PhËt gi¸o lµ vÊn ®Ò ®oµn kÕt toµn d©n v× níc ViÖt Nam hoµ b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh. §Ó thùc hiÖn ®îc mong íc lín lao nµy cña m×nh, dï bËn tr¨m c«ng ngh×n viÖc, Ngêi vÉn dµnh thêi gian viÕt th göi tíi Héi PhËt Tö 1947, hay göi nh÷ng ®ång bµo theo ®¹o PhËt nh©n lÔ PhËt thµnh ®¹o n¨m 1957 vµ göi Héi nghÞ ®¹i biÓu Héi PhËt gi¸o thèng nhÊt ViÖt Nam n¨m 1964. Víi mçi bøc th, Ngêi ®Òu sö dông nh÷ng lêi lÏ hÕt søc thuyÕt phôc cña ®¹o PhËt ®Ó khuyÕn khÝch vµ kªu gäi nh÷ng tÝn ®å PhËt gi¸o ViÖt Nam ®oµn kÕt, hy sinh cña c¶i, x¬ng m¸u, kh¸ng chiÕn ®Õn cïng ®Ó ®¸nh tan thùc d©n ph¶n ®éng, ®Ó cøu quèc d©n ra khái khæ n¹n, ®Ó gi÷ g×n thèng nhÊt vµ ®éc lËp tæ quèc.
Bªn c¹nh ®ã Hå ChÝ Minh cßn lµ ngêi rÊt am hiÓu vÇ ®¹o PhËt, lu«n ®¸nh gi¸ ®óng vai trß, tÇm quan träng vµ nh÷ng ®ãng gãp cho ®Êt níc c¶u PhËt gi¸o ViÖt Nam trong lÞch sö còng nh trong c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ nh©n d©n vµ trong c¸ch m¹ng X· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. Ngêi lu«n träng tù do tÝn ngìng cña nh©n d©n, ®ång thêi nh¾c nhë nh©n d©n c¶nh gi¸c víi nh÷ng kÎ lîi dông t«n gi¸o ®Ó chia rÏ khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc. Tuy Ngêi viÕt vÒ PhËt gi¸o kh«ng nhiÒu nhng cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña Ngêi rÊt g¾n bã víi ®¹o PhËt, vµ ®Ó l¹i nhiÒu Ên tîng ®Ñp trong lßng PhËt tÝn ®å c¶ níc vµ thÕ giíi. Víi nh©n d©n, Ngêi kh«ng chØ lµ mét vÞ chñ tÞch níc mµ cßn lµ mét vÞ “PhËt sèng” ®· ph¸t huy ®îc truyÒn thèng yªu níc, ®oµn kÕt d©n téc, cøu nh©n ®é thÕ, vÞ tha, híng thiÖn,…cña PhËt gi¸o ViÖt Nam v× môc ®Ých d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Víi tµi n¨ng kiÖt xuÊt, sù hiÓu biÕt s©u réng vµ mét tÊm lßng nh©n ®¹o cao c¶, Ngêi ®· lµm cho nh©n d©n vµ ®Êt níc cña Ngêi lín lªn cïng Ngêi. Víi Hå ChÝ Minh, danh lîi lµ phi nghÜa, vµ Ngêi chØ cã mét ham muèn, ham muèn tét bËc lµ “lµm sao cho ®Êt níc ta hoµn toµn ®éc lËp, d©n ta hoµn toµn ®îc tù do, ®ång bµo ta ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®îc häc hµnh”.
Xin c¶m ¬n v× ViÖt Nam ®· cã mét Hå ChÝ Minh nh thÕ! Ngêi ®· vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o ®Ó gióp cho nh©n d©n ta, d©n téc ta ®i ®óng híng vµ giµnh ®îc nh÷ng chiÕn th¾ng lín.
Mét khÝa c¹nh kh¸c lµ sù ¶nh hëng tÝch cùc cña ®¹o ®øc PhËt gi¸o ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo, trong khi ®ã chóng ta l¹i ®ang ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Dï kh«ng muèn, chóng ta vÉn ph¶i ®èi mÆt vµ chÞu ¶nh hëng cña mÆt tr¸i cña c¬ chÕ nµy. Do vËy, ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng, ViÖt Nam ph¶i lùa chän vµ thùc hiÖn theo biÖn ph¸p kinh tÕ- ®¹o ®øc “khæ h¹nh, thiÓu dôc” cña PhËt gi¸o. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay cña ®Êt níc th× viÖc ¸p dông biÖn ph¸p nµy vÉn lµ mét sù cÇn thiÕt vµ ®óng ®¾n.
Bªn c¹nh ®ã, khi nÒn kinh tÕ chÞu t¸c ®éng bëi nguyªn t¾c c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ trêng th× vÊn ®Ò ®¹o ®øc con ngêi cµng bøc xóc h¬n. Mçi ngêi kinh doanh ®Òu mong muèn thu ®îc lîi nhuËn tèi ®a trong c«ng viÖc lµm ¨n cña m×nh. Vµ hä ®· bÞ cuèn theo vßng danh lîi mµ ®¸nh mÊt chÝnh b¶n th©n m×nh. Th× khi ®ã, ®¹o ®øc PhËt gi¸o chÝnh lµ n¬i ®Ó hä tÜnh t©m vµ t×m l¹i ®îc ®óng ®êng ®i cho m×nh. Cã thÓ nãi r»ng nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n cña ®¹o ®øc PhËt gi¸o ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc c¶i thiÖn vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch cho mçi c¸ nh©n. Vµ thùc tÕ ngµy nay cho thÊy r»ng ®¹o ®øc PhËt gi¸o vÉn thËt cÇn thiÕt trong cuéc sèng cña mçi chóng ta.
KhÝa c¹nh thø ba lµ ¶nh hëng tÝch cùc cña PhËt gi¸o ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong lèi sèng, ®Æc ®iÓm chuÈn gi¸ trÞ x· héi lµnh m¹nh vµ ®êi sèng v¨n ho¸ phong phó.
Víi nh©n d©n ViÖt Nam, PhËt gi¸o thËt quen thuéc, gÇn gòi vµ th©n thiÕt. PhËt gi¸o chÝnh lµ mét trong ba ph«ng t tëng t¹o nªn t tëng, v¨n ho¸, ®¹o ®øc cña ngêi ViÖt Nam. Cã thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o vµ d©n téc ta cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. Tõ xa, khi vua Lý Nam §Õ võa lËp ra níc V¹n Xu©n, «ng võa cho x©y dùng chïa Khai Quèc. H×nh ¶nh ng«i chïa ®· ®i vµo tiÒm thøc cña mçi ngêi d©n ®Êt ViÖt nh lµ mét n¬i hÕt søc t«n nghiªm, trong s¹ch vµ yªn tÜnh. TiÕp nèi truyÒn thèng chïa víi níc, PhËt víi ngêi, ®¹o víi ®êi, ThiÒn s Kh«ng ViÖt ph¸i Ng«n Th«ng vµ ThiÒn s Ph¸p NhuËn ph¸i Tú Ni ®a lu chi ®· tham gia bµn luËn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng c«ng viÖc quèc gia víi t c¸ch lµ nh÷ng cè vÊn cña vua Lª §¹i Hµnh. ë thêi nhµ Lý, PhËt gi¸o chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n. Theo tµi liÖu cña nhµ sö häc Lª V¨n Hu thêi Lý h¬n mét nöa d©n sè níc ta ®· vµo chïa, vµ h¬n thÕ mçi ®Þa ph¬ng ®Òu cã chïa cña m×nh. Mçi ngêi d©n lóc ®ã ®Òu ý thøc ®îc vai trß cña PhËt gi¸o, bëi vËy mµ nh©n d©n ta cã c©u tôc ng÷ “®Êt vua, chïa lµng, phong c¶nh Bôt”. H×nh ¶nh «ng Bôt hiÒn hËu, nh©n tõ hiÖn lªn cøu gióp nh÷ng ngêi d©n nghÌo thËt quen thuéc víi d©n ta. Kh«ng nh÷ng vËy, ®· cã nhiÒu vua Lý nh Lý Th¸i T«ng, Lý Th¸nh T«ng, Lý Cao T«ng vµ Lý HuÖ T«ng ®· c¾t tãc ®i tu. §ñ thÊy r»ng, PhËt gi¸o ®· cã ¶nh hëng s©u s¾c trong ®êi sèng x· héi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. PhËt gi¸o ®· in ®Ëm dÊu Ên trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸ cña d©n téc ta. Nh÷ng nhµ s cã uy tÝn ®Æc biÖt trong x· héi, mçi chïa lín ®Òu ®îc nhµ vua ban tÆng vµ quyªn cóng hµng ngµn mÉu ruéng. §Ó ®¸p l¹i tÊm lßng u ®· nµy, c¸c nhµ s ®· tham gia tÝch cùc vµo ®êi sèng chÝnh trÞ vµ sau ®ã hä ®· ®¹t ®îc nh÷ng vÞ trÝ cao trong triÒu ®×nh, nh s §a B¶o, s Viªn Th«ng, s V¹n H¹nh ®· gióp vua Lý C«ng UÈn khai s¸ng triÒu Lý.
§Õn ®Çu triÒu TrÇn, PhËt gi¸o vÉn cßn ph¸t triÓn m¹nh vµ lµ quèc gi¸o cña níc ta lóc ®ã. C¸c vua TrÇn Th¸i T«ng, TrÇn Th¸nh T«ng, TrÇn Nh©n T«ng vµ TrÇn Anh T«ng, TrÇn Minh T«ng ®Òu lµ nh÷ng “th¸nh ®¨ng” cña vên thiÒn. Vua TrÇn Nh©n T«ng cßn næi tiÕng lµ ngêi s¸ng lËp ra dßng thiÒn “Tróc L©m”. Tuy nhiªn ®Õn cuèi triÒu TrÇn, PhËt gi¸o ngµy cµng yÕu dÇn vµ ®Õn cuèi thêi Lª th× nhêng bíc cho Nho gi¸o.
Nh vËy, trong suèt bèn m¬i n¨m thÕ kØ ®Çu tiªn, lÞch sö t tëng TriÕt häc ë ViÖt Nam chñ yÕu lµ lÞch sö t tëng PhËt gi¸o, mµ chñ yÕu lµ ThiÒn. Vµ trong giai ®o¹n nµy, PhËt gi¸o ®· ¨n s©u vµ tiÒm thøc vµ ®îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt trong lèi sèng cña ngêi d©n ®Êt ViÖt. Cô thÓ lµ d©n ta cã mét nÒn n«ng nghiÖp tÜnh lÆng, lµng quª ViÖt Nam hiÖn lªn trong nh÷ng c©u ca dao thËt yªn b×nh vµ méc m¹c sau nh÷ng luü tre lµng. Ngêi d©n chÊt ph¸c, hiÒn lµnh quanh n¨m chØ lo lµm ¨n víi ®ång ruéng mµ kh«ng tham danh lîi. Vµ ®Æc biÖt, hä yªu chuéng hoµ b×nh vµ ghÐt c¶nh chiÕn tranh, tang th¬ng, chÕt chãc. Mét h×nh ¶nh rÊt quen thuéc vµ ®Æc trng cho miÒn quª ViÖt Nam ®ã lµ ng«i chïa. Nh÷ng ng«i chïa ViÖt Nam víi m¸i cong, têng thÊp nh tõ ®Êt mäc lªn kh«ng uy hiÕp con ngêi còng ch¼ng th¸ch ®è tù nhiªn, mµ giao hoµ víi v¹n vËt vµ chóng sinh. ChÝnh PhËt gi¸o ®· gãp phÇn khÝch lÖ tÊm lßng tõ bi, hØ x¶, b¸c ¸i trong ®¹o ®øc ®èi träng víi c¹nh tranh thÞ trêng vµ lîi nhuËn cña ngêi d©n. Bªn c¹nh ®ã, ta cßn thÊy ¶nh hëng cña PhËt gi¸o ë nh÷ng lÔ héi trong x· héi, nh÷ng lÔ thøc g¾n liÒn víi nh÷ng thêi k× quan träng cña mét ®êi ngêi nh cíi xin, ma chay, sinh në…vµ nã còng cã mÆt nh÷ng khi s¶n xuÊt gÆp bÊt tr¾c, c¸nh ®ång cã tai n¹n hay khi con ngêi gÆp may.
Ngêi ViÖt Nam cã v¨n ho¸, tÝn ngìng, t«n gi¸o ¶nh hëng cña PhËt gi¸o. Dêng nh ngêi ViÖt Nam nµo trong t©m linh còng cã tÝn ngìng thê cóng tæ tiªn vµ biÓu tîng cña c¸c vÞ thÇn nh Trêi, PhËt…Vµ c¶ trong thuÇn phong mü tôc, héi ho¹, ®iªu kh¾c vµ ©m nh¹c ®Òu cã bãng d¸ng cña PhËt gi¸o. Còng bëi v× ë PhËt gi¸o hä ®· t×m thÊy ®îc nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn mùc cña ®¹o ®øc ®Ó cã thÓ gióp hä ®Þnh híng hµnh vi vµ ®i ®Õn t¬ng lai tèt ®Ñp.
Nh vËy, PhËt gi¸o ®· cã rÊt nhiÒu ¶nh hëng tÝch cùc ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn vµ ®êi sèng x· héi cña nh©n d©n ta vµ d©n téc ta trong qu¸ khø vµ ngay trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i.
Tuy nhiªn, kh«ng thÓ nãi r»ng PhËt gi¸o kh«ng cã ¶nh hëng tiªu cùc ë ViÖt Nam.
2. ¶nh hëng tiªu cùc cña PhËt gi¸o ë ViÖt Nam:
TÝn ngìng t«n gi¸o lµ mét nÐt ®Ñp trong v¨n ho¸ cña ngêi d©n ViÖt Nam. HÇu nh gia ®×nh nµo còng cã bµn thê tæ tiªn cña gia ®×nh vµ dßng hä m×nh. Hay cø mçi khi ®Õn TÕt Nguyªn §¸n, mäi ngêi l¹i rñ nhau lªn chïa th¾p h¬ng vµ h¸i léc, víi hy väng mang sù b×nh yªn vµ may m¾n vÒ nhµ. Tuy nhiªn mét sè ngêi ®· biÕn tíng nÐt ®Ñp nµy díi d¹ng mª tÝn dÞ ®oan. HiÖn tîng nµy cã thÓ nãi r»ng kh¸ phæ biÕn trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay. Nh÷ng con ngêi nµy do û l¹i vµ mï qu¸ng vµo sè mÖnh cña m×nh ®· ®i tin tëng vµ cÇu xin nh÷ng ®iÒu v« lÝ. Ch¼ng h¹n hä xin ®îc tróng qu¶ ®Ëm, xin thÇn linh phï hé cho lµm ¨n ph¸t ®¹t, lµm sao ®Ó tiÒn vµo nh níc, tiÒn ra nhá giät,…Vµ nh÷ng hËu qu¶ mµ mª tÝn dÞ ®oan ®Ó l¹i th× kh«ng thÓ kÓ hÕt ®îc. Nã len lái vµo trong tõng gia ®×nh bÊt kÓ giµu nghÌo vµ ph¸ tan n¸t biÕt bao tæ Êm h¹nh phóc. ChÝnh mª tÝn dÞ ®oan ®· gãp phÇn cæ vò lèi sèng thô ®éng, cam chÞu, khÐp kÝn, dÔ ng¶ nghiªng vµ dÔ bÞ nh÷ng lèi sèng khÐp kÝn, bi quan vµ bÕ t¾c c¸m dç. Vµ giê ®©y, khi ®Êt níc ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn th× mª tÝn dÞ ®oan chÝnh lµ mét rµo c¶n lín cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i ho¸ bëi sù t¸c ®éng cña nã ®Õn nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam.
Bªn c¹nh hiÖn tîng mª tÝn dÞ ®oan cßn cã hiÖn tîng tiªu cùc._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 10607.doc