Những công cụ chính sách Ngoại thương của Nhật Bản. Bài học kinh nghiệm đối với ngoại thương Việt Nam. (Thuế quan và phi thuế quan)

Lêi nãi ®Çu š › 1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi : Ngµy nay, trong ho¹t ®éng më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c quèc gia, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷ vÞ trÝ v« cïng quan träng. Mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i lµ dùa vµo thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. ë ViÖt Nam, tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, d­íi sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ngµy cµng cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, ®èi víi mét n­íc mµ kinh nghiÖm thÞ tr­êng cßn Ýt, th× viÖc häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn , ®Æc biÖt lµ kinh nghiÖm vÒ chÝnh s¸ch Ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n - ®Êt n­íc ®­îc cho r»ng "®· ®¹t tíi sù ph¸t triÓn thÇn kú" lµ v« cïng cÇn thiÕt. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu : - Ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n. - Tõ sù nghiªn cøu t×m hiÓu thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña NhËt B¶n rót ra nh÷ng bµi häc tõ kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng ¸p dông ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng hiÖn nay. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu : §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn nµy chØ nghiªn cøu thuÕ nhËp khÈu, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan qu¶n lý nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ ®ã rót ra bµi häc trong viÖc vËn dông ®èi víi Ngo¹i th­¬ng ë ViÖt Nam. 4.KÕt cÊu khãa luËn : Ngoµi Lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng nh­ sau : Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch Ngo¹i th­¬ng Ch­¬ng II: C¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong chÝnh s¸ch Ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n. Ch­¬ng III: Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam hiÖn nay. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn khãa luËn, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu nh­ : ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, duy vËt biÖn chøng & duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p thèng kª sè liÖu, so s¸nh ®èi chiÕu ... T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c« trong Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ Th¹c sü NguyÔn Quang Minh ®· trùc tiÕp h­íng dÉn, gãp ý thùc hiÖn ®Ò tµi ®Ó khãa luËn tèt nghiÖp ®­îc hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. Ch­¬ng I tæng quan vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia. §©y lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh, ph¸p luËt thÝch hîp mµ nhµ n­íc ¸p dông ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ngmôc tiªu x¸c ®Þnh trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. B¶n chÊt cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng thÓ hiÖn b¶n chÊt cña chÕ ®é x· héi vµ do chÕ ®é x· héi quyÕt ®Þnh, v× vËy nã lu«n ®­îc ®iÒu chØnh mét c¸ch mÒm dÎo ®Ó phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn. MÆc dï ®­îc ®iÒu chØnh liªn tôc nh­ng chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vÉn ph¶i lu«n lu«n ®¶m b¶o môc tiªu : t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc më réng thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi nh»m t¨ng nhanh qui m« xuÊt khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi trong khi vÉn b¶o vÖ ®­îc thÞ tr­êng néi ®Þa, h¹n chÕ ®­îc nh÷ng c¹nh tranh bÊt lîi tõ bªn ngoµi. Cã rÊt nhiÒu h×nh thøc vµ c«ng cô trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nãi chung vµ mçi quèc gia sÏ tù chän lùa cho m×nh mét c«ng cô phï hîp nhÊt. Tuy nhiªn, trong c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng, hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu chän thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµm c«ng cô mòi nhän. §iÒu nµy chøng tá r»ng thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã nh÷ng ­u thÕ mµ nh÷ng c«ng cô kh¸c khã cã thÓ so s¸nh ®­îc. §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm mµ chóng ta nªn nghiªn cøu. I. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ vai trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Kh¸i niÖm: ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ mét hÖ thèng nguyªn t¾c, biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh vµ ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mµ Nhµ n­íc ¸p dông ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña mét ®Êt n­íc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung cña Nhµ n­íc. Môc tiªu c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ h­íng tíi viÖc sö dông vµ ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vïa thÓ hiÖn chÝnh tÊt më cña nÒn kinh tÕ, võa thÓ hiÖn sù ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh n­íc ngoµi theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi. 2.NhiÖm vô vµ vai trß cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. NhiÖm vô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch Ngo¹i th­¬ng lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp më réng bu«n b¸n víi n­íc ngoµi, còng nh­ th«ng qua ®µm ph¸n quèc tÕ ®Ó ®¹t ®­îc më réng thÞ tr­êng hîp ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cßn ph¶i gãp phÇn b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt néi ®Þa , h¹n chÕ c¹nh tranh bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng bao gåm c¸c bé phËn cÊu thµnh nh­: chÝnh s¸ch thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch s¶n phÈm, chÝnh s¸ch thuÕ quan, biÖn ph¸p cÊm ®o¸n, kiÓm so¸t h¹n chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. ViÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµm gi¶m bít sù bÊt tr¾c b»ng c¸ch t¹o ra mét thÓ chÕ t­¬ng ®èi æn ®Þnh cho c«ng cuéc kinh doanh cña doanh nghiÖp, ®Ó khi hä muèn lËp mét c«ng ty, muèn b¸n mét hµng ho¸, muèn vay tiÒn.... th× hé biÕt m×nh ph¶i lµm g×, hoÆc cã thÓ häc ®­îc c¸ch thùc thi viÖc ®ã. Doanh nh©n ph¶i biÕt t«n träng c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc kh¸c, nÕu hä muèn kinh doanh ë n­íc ngoµi. nh­ng sù æn ®Þnh cña c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng kh«ng phñ nhËn mét thùc tÕ lµ chóng lu«n thay ®æi. Vµ sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ mét qóa tr×nh tÊt yÕu. chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng t¸c ®éng ®Õn chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®Õn c«ng th­¬ng nghiÖp th«ng qua ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn c¸c chi phÝ troa ®æi vµ s¶n xuÊt. V× vËy t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®Õn nÒn kinh tÕ , dÕn chÝnh sù ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng theo chiÒu h­íng nµo phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ®ã cã quan t©m ®Õn lîi Ých cña doanh nh©n vµ ng­êi tiªu dïng hay kh«ng. Do ®ã chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ph¶i b¾t ®Çu tõ lîi Ých cña c¸c nhµ kinh doanh, cña giíi tiªu dïng. Tuy nhiªn c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng sÏ hËn chÕmét sè lùa chän cña nhµ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §¶m b¶o sù hµi hoµ lîi Ých cña doanh nghiÖp, cña ng­êi tiªu dïng vµ quèc gia trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ môc tiªu quan tränh cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. Tuy lµ bé phËn hîp thµnh cña chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung cña nhµ n­íc trong mçi thêi kú nhÊt ®Þnh nh­ng chÝnh s¸ch ngäai th­¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ: + ViÖc ban hµnh chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµ c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia, ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých n­íc m×nh nh­ng kh«ng ®­îc g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých n­íc kh¸c. + ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng lµm cÇu nèi liªn kÕt kinh tÕ trong n­íc víi kinh tÕ thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mét quèc gia héi nhËp vÒ kinh tÕ víi c¸c nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ theo nh÷ng b­íc ®i cã hiÖu qu¶. + ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cã nhiÖm vô c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n thu chi. C¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn vÇ c©n ®èi nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ cßn cã nhiÖm vô ®Æc thï lµ c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. II C¸c c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. 1. ThuÕ quan 1.1. Kh¸i niÖm Lµ lo¹i thuÕ lÊy vËt phÈm xuÊt nhËp qua biªn giíi quèc gia hay qu¸ c¶nh lµm ®èi t­îng thu thuÕ, t¹o thµnh kho¶n thu nhËp thuÕ cña nhµ n­íc do h¶i quan thùc hiÖn. Mét sè hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa râ rµng h¬n vÒ thuÕ quan lµ “ ThuÕ thu theo tû suÊt thuÕ kª râ trong biÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu”. kh¸i niÖm nµy mmét mÆt t¸ch ®èi t­îng nghiªn cøu víi thuÕ trong n­íc, mÆt kh¸c t¸ch biÖt thuÕ quan víi c¸c lo¹i thuÕ kh¸c thu ®­îc tõ xuÊt khÈu, nhËp khÈu nh­ thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ tr¶ ®òa... c¸c lo¹i thuÕ nh­ vËy chuyªn thu víi hµng nhËp khÈu kh«ng g¾n víi thuÕ quan. 1.2. Vai trß cña thuÕ quan ThuÕ lµ mét c«ng cô quan träng mµ bÊt kú nhµ n­íc nµo còng sö dông ®Ó hoµn thµnh chøc n¨ng cña m×nh. Môc ®Ých ®¸nh thuÕ cña mçi quèc gia, ë vµo c¸c thêi kú kh¸c nhau kh«ng gièng nhau. Trong x· héi phong kiÕn, thu thuÕ chñ yÕu lµ t¨ng thu nhËp tµi chÝnh quèc gia. B­íc sang thêi kú t­ b¶n chñ nghÜa, thuÕ quan kh«ng chØ lµ nguån thu tµi chÝnh mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña c¸c n­íc. Tuy nhiªn, trong tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ x· héi, thuÕ ®Òu cã vai trß nh­ sau: 1.2.1. T¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc Trong nguån thu ng©n s¸ch cña c¸c quèc gia, th«ng th­êng gåm c¸c kho¶n thu nh­ : thuÕ, phÝ vµ c¸c kho¶n vay cho ng©n s¸ch chÝnh phñ. Trong c¸c kho¶n thu ®ã, cã thÓ nãi r»ng thuÕ bao giê còng lµ kho¶n thu chñ yÕu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Suèt thêi kú dµi cña lÞch sö tõ sau khi thuÕ quan ra ®êi, nh×n chung môc ®Ých thu thuÕ lµ ®Ó cho giai cÊp thèng trÞ hoÆc thu nhËp tµi chÝnh quèc gia hoÆc cung ®×nh. Sau khi kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, do sù c¹nh tranh gay g¾t cña thÞ tr­êng, ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, c¸c n­íc lîi dông thuÕ quan lµm ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ b¶o hé, tõ ®ã xuÊt hiÖn thuÕ quan b¶o hé nh­ng thuÕ quan tµi chÝnh vÉn lµ nguån thu nhËp tµi chÝnh cña quèc gia. Tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, cã hai vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c cÇn chó ý trong chÝnh s¸ch thuÕ quan ®Ó cã thÓ t¹o nguån thu dåi dµo cho ng©n s¸ch lµ : + §èi víi nhµ n­íc, thuÕ suÊt ph¶i ®em ®Õn mét n¨ng suÊt thu tèi ®a mµ l¹i kh«ng g©y c¶n trë, thËm trÝ cßn kÝch thÝch sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ThuÕ kh«ng ®­îc triÖt tiªu thuÕ mµ tr¸i l¹i thuÕ ph¶i nu«i thuÕ. + §èi víi ng­êi chÞu thuÕ, thuÕ suÊt cÇn ph¶i h¹, lµm sao ®Ó ng­êi chÞu thuÕ bít c¶m thÊy g¸ng nÆng cña thuÕ. 1.2.2. ThuÕ lµ c«ng cô qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n Khi kinh tÕ ph¸t triÓn, chÝnh phñ cã thÓ gia t¨ng thuÕ ®Ó lµm c¸n c©n thu nhËp nghiªng vÒ phÝa nhµ n­íc, h¹n chÕ thu nhËp cã thÓ sö dông, t¨ng tÝch luü nhµ n­íc, t¹o ra mét nguån nhÊt ®Þnh dù phßng khi kinh tÕ bÞ suy tho¸i hay gÆp nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh phñ sÏ gi¶m thuÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang khã kh¨n. §Ó phï hîp víi chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ trong tõng giai ®o¹n, thuÕ ®­îc sö dông nh­ mét biÖn ph¸p ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt th«ng qua c¸c møc thuÕ suÊt ph©n biÖt ®èi víi tõng s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau, cã chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ ®èi víi mét sè mÆt hµng, ngµnh hµng. 1.2.3. B¶o hé vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt néi ®Þa ph¸t triÓn : §Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu mµ chÝnh phñ c¸c n­íc hay sö dông lµ ®¸nh thuÕ cao vµo hµng nhËp khÈu ®Ó lµm t¨ng gi¸ thµnh hµng ho¸ nhËp khÈu, dÉn ®Õn gi¶m møc c¹nh tranh víi s¶n phÈm trong n­íc. ThuÕ quan b¶o hé nãi chung lµ b¶o hé cho c«ng nghiÖp néi ®Þa cßn yÕu kÐm vµ hµng ho¸ mÉn c¶m c¹nh tranh. Tû lÖ thuÕ quan b¶o hé vÒ lý thuyÕt sÏ kh«ng thÊp h¬n møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ trong n­íc vµ gi¸ nhËp khÈu. Nh­ng trong thùc tÕ th× tû lÖ thuÕ cao hay thÊp cßn phô thuéc vµo t×nh h×nh cung cÇu còng nh­ ®iÒu kiÖn thay ®æi cung cÇu g©y ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ hµng nhËp khÈu. 1.2.4. Thùc hiÖn ph©n biÖt ®èi xö trong quan hÖ th­¬ng m¹i : Cã thÓ nãi, thuÕ quan lµ biÖn ph¸p hay sö dông ®Ó thùc hiÖn ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n­íc trong quan hÖ th­¬ng m¹i. C¸c n­íc cã thÓ thùc hiÖn thuÕ ­u ®·i ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n­íc cã tho¶ thuËn ¸p dông chÝnh s¸ch tèi huÖ quèc hoÆc nh÷ng tho¶ thuËn ­u ®·i riªng vµ ¸p dông thuÕ tr¶ ®òa ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n­íc cã thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¸n ph¸ gi¸, trî gi¸ cña chÝnh phñ hoÆc tõ nh÷ng n­íc cã sù ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ cña n­íc m×nh. 1.2.5. Gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi: Trong nÒn kinh tÕ tËp trung, t×nh tr¹ng ph©n cùc giµu nghÌo lµ khã cã thÓ tr¸nh khái. T×nh tr¹ng nµy kh«ng chØ nãi lªn møc sèng bÞ ph©n biÖt mµ cßn liªn quan ®Õn ®¹o ®øc, c«ng b»ng x· héi. V× vËy sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ rÊt quan träng, trong ®ã thuÕ lµ mét c«ng cô h÷u Ých. Th«ng qua thuÕ, chÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt thu nhËp b»ng c¸ch ®¸nh thuÕ cao ®èi víi nh÷ng c«ng ty, c¸ nh©n cã thu nhËp cao vµ ®¸nh cao vµo nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô cao cÊp mµ ®èi t­îng phôc vô chñ yÕu lµ tÇng líp cã thu nhËp cao vµ ng­îc l¹i. Cã thÓ nãi thuÕ ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña mäi quèc gia. Trong xu h­íng ®­a ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµo m«i tr­êng tù do c¹nh tranh, c¸c quèc gia ®Òu cè g¾ng gi¶m dÇn møc thuÕ quan xuèng, tiÕn tíi xo¸ bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i (GATT) ®· ®Ò x­íng tù do th­¬ng m¹i, huû bá hoÆc c¾t gi¶m c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i. Trong 7 vßng ®µm ph¸n (1948-1994) c¸c thµnh viªn GATT ®· ®¹t ®­îc tho¶ thuËn gi¶m thuÕ cho 89.900 h¹ng môc hµng ho¸. Tû lÖ thuÕ quan nãi chung ®· gi¶m ®i nhiÒu, theo hiÖp ®Þnh Urugoay (kÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n thø 8 cña GATT), møc thuÕ quan trung b×nh gi¶m 40%. Khi ®ã møc thuÕ nãi chung ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cßn kho¶ng kh«ng qu¸ 5%, trõ hµng dÖt vµ may mÆc, møc trung b×nh kho¶ng 10-40% chñ yÕu lµ ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Møc thuÕ quan trung b×nh ë c¸c n­íc §«ng ¸ chØ cßn tõ 5-15%, Nam ¸ 10-60%, Mü Latinh, Trung §«ng, Ch©u Phi 10-25%. 1.3.Ph©n lo¹i thuÕ quan: 1.3.1. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých ®¸nh thuÕ : - ThuÕ tµi chÝnh (cßn gäi lµ ThuÕ ng©n s¸ch) : lµ thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ ®Ó t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. - ThuÕ quan b¶o hé : lµ møc thuÕ suÊt cao ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu, lµm cho gi¸ c¶ hµng nhËp khÈu cao h¬n so víi gi¸ hµng trong n­íc vµ bÞ suy gi¶m søc c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc. 1.3.2. Ph©n lo¹i theo ®èi t­îng chÞu thuÕ : - ThuÕ xuÊt khÈu : chñ yÕu ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ n­íc h¹n chÕ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi. Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu nµy sau khi chÞu thuÕ sÏ bÞ h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi do nh÷ng bÊt lîi vÒ gi¸ c¶. - ThuÕ nhËp khÈu : ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu, thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai chøc n¨ng vÒ tµi chÝnh vµ b¶o hé. - ThuÕ qu¸ c¶nh : lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ khi ®i qua biªn giíi hay l·nh thæ cña mét quèc gia. 1.3.3. Ph©n lo¹i theo ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ : - ThuÕ tÝnh theo gi¸ : lµ lo¹i thuÕ tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi trÞ gi¸ cña l« hµng. - ThuÕ tÝnh theo l­îng : lµ lo¹i thuÕ tÝnh æn ®Þnh theo sè l­îng hoÆc träng l­îng cña l« hµng. - ThuÕ hèn hîp : lµ lo¹i thuÕ kÕt hîp c¶ tÝnh theo gi¸ vµ tÝnh theo l­îng. 1.3.4. Ph©n lo¹i theo møc tÝnh thuÕ : - ThuÕ suÊt ­u ®·i : ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ nh÷ng n­íc hay nh÷ng khu vùc hîp t¸c kinh tÕ trªn c¬ s¬ ký kÕt c¸c tho¶ thuËn dµnh cho nhau nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ quan. - Møc thuÕ phæ th«ng : lµ møc thuÕ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ nh÷ng n­íc hoÆc khu vùc kh«ng cã tho¶ thuËn dµnh cho nhau ­u ®·i vÒ thuÕ quan. - Møc thuÕ tù vÖ : lµ møc thuÕ do chÝnh phñ quyÕt ®Þnh ¸p dông trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. VÝ dô : khi hµng ho¸ n­íc ngoµi ®­îc b¸n ph¸ gi¸ trong thÞ tr­êng n­íc m×nh hoÆc hµng ho¸ nhËp khÈu tõ mét n­íc cã chÝnh s¸ch b¶o hé, trî gi¸ cho hµng xuÊt khÈu. 2. c¸c biÖn ph¸p Phi thuÕ quan 2.1. Kh¸i niÖm : Phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p ngoµi thuÕ quan lµm c¶n trë tù do th­¬ng m¹i. Tr­íc kia c¸c n­íc th­êng hay sö dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan víi môc ®Ých chñ yÕu lµ ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, nh­ng hiÖn nay cïng víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ ngµy cµng më réng, biÖn ph¸p nµy dÇn dÇn ®­îc xo¸ bá vµ thay thÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan. 2.2 Vai trß cña phi thuÕ quan : Phi thuÕ quan còng th­êng ®­îc sö dông víi nh÷ng môc ®Ých t­¬ng ®èi gièng thuÕ quan. Tuy nhiªn, theo thêi gian, ®i ®«i víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ lµ sù ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò vµ vai trß cña phi thuÕ quan ®· ®­îc më réng, g©y ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn nh÷ng quan hÖ kh¸c. Mét tr­êng hîp ®iÓn h×nh lµ nã ®­îc sö dông nh­ lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng - mét vÊn ®Ò ®­îc coi lµ vÊn ®Ò toµn cÇu hiÖn nay. VÊn ®Ò nµy còng ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng gi÷a c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ quan hÖ gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn vèn vµ c«ng nghÖ. Theo nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh, ngo¹i th­¬ng sÏ t¹o ra lîi nhuËn cho c¶ n­íc xuÊt khÈu vµ n­íc nhËp khÈu, nh­ng ®èi víi nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ n­íc, kh«ng khÝ, ®Êt ®ai mµ mäi ng­êi nghÜ lµ v« tËn th× kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®­îc chi phÝ m«i tr­êng v× chi phÝ ®Ó b¶o vÖ, lµm s¹ch hÇu nh­ kh«ng thÓ hiÖn. GATT thõa nhËn nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ cña viÖc tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng nh­ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p qui ®Þnh ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi, tµi nguyªn thiªn nhiªn nh­ng vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng còng kh«ng ®­îc qui ®Þnh mét c¸ch râ rµng. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc vÉn ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, trong ®ã tÝch cùc sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh ®èi víi mÆt hµng l­¬ng thùc thùc phÈm, tiªu chuÈn vÒ kü thuËt ®èi víi mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ ... 2.3. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. 2.3.1 H¹n ng¹ch nhËp khÈu. H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ giíi h¹n vÒ khèi l­îng hoÆc gi¸ trÞ ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ nhÊt ®Þnh ®­îc phÐp mang tõ n­íc ngoµi vµo trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, th­êng lµ mét n¨m. Trªn thùc tÕ viÖc qu¶n lý c¸c h¹n ng¹ch vÒ gi¸ trÞ khã thùc hiÖn v× thÕ c¸c h¹n ng¹ch vÒ sè l­îng ®­îc ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn. Nhµ n­íc quy ®Þnh h¹n ng¹nh nhËp khÈu lµ ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, b¶o vÖ tµi nguyªn vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh. to¸n. 2.3.2 H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (VER). H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn lµ mét biÕn t­íng cña h¹n chÕ nhËp khÈu, lµ tho¶ thuËn theo ®ã mét n­íc ®ång ý h¹n chÕ xuÊt khÈu cña m×nh sang n­íc kh¸c ®èi víi mét mÆt hµng x¸c ®Þnh víi mét møc tèi ®a. C¸c tho¶ thuËn nµy tù nguyÖn chØ ë møc ®é n­íc xuÊt khÈu muèn tr¸nh mét mèi ®e däa lín h¬n ®èi víi ngo¹i th­¬ng cña m×nh vµ do ®ã chän biÖn ph¸p Ýt thiÖt h¹i h¬n ®èi víi ngo¹i th­¬ng cña m×nh vµ do ®ã chän biÖn ph¸p Ýt thiÖt h¹i h¬n. Nãi c¸ch kh¸c, h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn ®­îc ®­a ra theo yªu cÇu cña n­íc nhËp khÈu vµ ®­îc n­íc xuÊt khÈu chÊp nhËn nh»m ng¨n chÆn nh÷ng mèi ®e däa vµ nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi ngo¹i th­¬ng n­íc m×nh. 2.3.3 GiÊy phÐp nhËp khÈu. GiÊy phÐp nhËp khÈu hµng ho¸ lµ mét biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cña Nhµ n­íc. Nã ®ßi hái khi nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i cã giÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Trong hiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cña WTO, giÊy phÐp nhËp khÈu ®­îc coi lµ thñ tôc hµnh chÝnh cña chÕ ®é giÊy phÐp nhËp khÈu, yªu cÇu c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i ®Ö tr×nh ®¬n hoÆc c¸c tµi liÖu kh¸c cho c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh cã liªn quan nh­ lµ mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó nhËp khÈu. GiÊy phÐp nhËp khÈu cã hai lo¹i th­êng gÆp: GiÊy phÐp tù ®éng vµ giÊy phÐp kh«ng tù ®éng. Víi lo¹i giÊy phÐp thø nhÊt: Ng­êi nhËp khÈu xin phÐp nhËp khÈu th× cÊp gay kh«ng cÇn ®ßi hái g× c¶. Víi lo¹i giÊy phÐp thø hai: nmg­êi nhËp khÈu bÞ rµng buéc bëi c¸c h¹n chÕ nhËp khÈu. GiÊy phÐp nhËp khÈu ngµy nay Ýt ®­îc sö dông h¬n so víi tr­íc. MÆc dï vËy, hÖ thèng giÊy phÐp nµy vÉn cÇn ®Ó qu¶n lý nhËp khÈu mét sè mÆt hµng. 2.3.4 ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ lµ chÕ ®é trong ®ã quy ®Þnh ¸p dông dông møc thuÕ thÊp h¬n hoÆc b»ng kh«ng (0%) ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu theo ®óng sè l­îng quy ®Þnh, nh»m b¶o ®¶m cung cÊp víi gi¸ hîp lý cho ng­êi tiªu dïng. Khi hµng ho¸ nhËp khÈu v­ît qu¸ sè l­îng quy ®Þnh th× sÏ ¸p dông møc thuÕ cao (thuÕ lÇn 2) ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. ChÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu thuÕ ®­îc thiÕt lËp dùa trªn quan ®iÓm ®¶m b¶o hµi hoµ môc tiªu b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng vµ môc tiªu b¶o hé ng­êi s¶n xuÊt néi ®Þa. V× vËy, ChÝnh phñ th­êng nghiªn cøu kü cµng viÖc ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ ®èi víi tõng mÆt hµng trªn c¬ së xem xÐt cung cÇu, thùc tr¹ng s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó ®Ò ra møc thuÕ olÇn mét, lÇn hai vµ thêi h¹n ¸p dông... nh»m thóc ®Èy tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng. Nh­ vËy chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu, nhµ nhËp khÈu chØ ®­îc phÐp nhËp khÈu trong ph¹m vi sè l­îng quy ®Þnh., Cßn trong chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ, nhµ nhËp khÈu vÉn cã thÓ nhËp khÈu v­ît qu¸ sè l­îng quy ®Þnh nh­ng ph¶i nép thuÕ theo møc thuÕ quy ®Þnh (møc thuÕ lÇn 2) ®èi víi phÇn v­ît ®ã. Theo quy ®Þnh cña GATT/ WTO, c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ®­îc sö dông chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ víi ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi sö víi tïng n­íc. 2.3.5 C¸c biÖn ph¸p mang tÝnh hµnh chÝnh – kü thuËt h¹n chÕ nhËp khÈu. §©y lµ nhãm biÖn ph¸p nh»m gi¸n tiÕp ng¨n c¶n, gi¸m s¸t hµng xuÊt, nhËp khÈu ra n­íc ngoµi vµ tõ n­íc ngoµi vµo. C¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Tuú thuéc vµo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ, mçi quèc gia ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt kh¸c nhau ®Ó kiÓm so¸t hµng ho¸ xuÊt kh©ñ, nhËp khÈu. Ch­¬ng II C¸c biÖn ph¸p tHUÕ QUAN Vµ phi thuÕ quan trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n Nh­ chóng ta ®· biÕt NhËt B¶n lµ mét quÇn ®¶o víi diÖn tÝch lµ 372.815 km2. MÆc dï diÖn tÝch lín h¬n diÖn tÝch n­íc ta (kho¶ng 15%), song NhËt B¶n l¹i lµ mét n­íc nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn. Rõng nói chiÕm 2/3 diÖn tÝch c¶ n­íc, diÖn tÝch ®Êt trång trät ®­îc chØ chiÕm 15%. Kho¸ng s¶n vµ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c hÇu nh­ kh«ng cã g× ngoµi ®¸ v«i vµ khÝ sunfua. §èi víi c¸c nguyªn liÖu c¬ b¶n nh­ ®ång, ch×, kÏm, nh«m.... NhËt B¶n ®Òu ph¶i phô thuéc vµo nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi. Thªm vµo ®ã l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tµi nguyªn duy nhÊt cña NhËt B¶n ®Ó phôc håi kinh tÕ ®ã lµ con ng­êi. Trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n nh­ thÕ, NhËt B¶n ®· biÕt ph¸t huy lîi thÕ cña m×nh ®Ó më réng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ, coi ngo¹i th­¬ng lµ nhiÖm vô sèng cßn cña ®Êt n­íc. V× vËy, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng , cô thÓ lµ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng hÕt søc quan träng. Trong ch­¬ng nµy chóng ta sÏ lÇn l­ît xem xÐt nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng NhËt b¶n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. I. chÝnh s¸ch thuÕ quan cña NhËt B¶n 1. C¸c lo¹i thuÕ 1.1. ThuÕ theo gi¸ : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh theo tû lÖ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu, do ®ã sè tiÒn thuÕ biÕn ®éng theo sù thay ®æi cña gi¸ hµng nhËp khÈu. Trong tr­êng hîp gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp th× tiÒn thuÕ thÊp vµ chøc n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng râ rµng. Bªn c¹nh ®ã, thuÕ theo gi¸ còng cã nh­îc ®iÓm lµ c¬ quan tÝnh thuÕ sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ hµng nhËp khÈu ®Ó ®¸nh thuÕ. 1.2. ThuÕ theo l­îng : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ dùa trªn sè l­îng, dung tÝch, träng l­îng ... hµng nhËp khÈu, do ®ã møc thuÕ sÏ kh«ng phô thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, cã thÓ tÝnh to¸n sè tiÒn thu thuÕ mét c¸ch ®¬n gi¶n, nh­ng khi gi¸ hµng ho¸ biÕn ®éng th× sÏ ph¸t sinh sù kh«ng c«ng b»ng trong viÖc chÞu thuÕ gi÷a c¸c ®èi t­îng bÞ ®¸nh thuÕ. 1.3. ThuÕ gi¸ chªnh lÖch : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ dùa vµo møc chªch lÖch gi÷a gi¸ hµng nhËp khÈu vµ gi¸ tiªu chuÈn do nhµ n­íc qui ®Þnh. ¸p dông lo¹i thuÕ nµy sÏ kh«ng bÞ thÊt thu trong tr­êng hîp gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp h¬n møc gi¸ tiªu chuÈn. HiÖn nay, NhËt B¶n ®ang ¸p dông lo¹i thuÕ nµy ®èi víi lîn, thÞt lîn vµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn tõ thÞt lîn. 1.4. ThuÕ theo mïa : Lµ lo¹i thuÕ mµ møc thuÕ ¸p dông sÏ kh¸c nhau tuú thuéc vµo tõng thêi kú nhËp khÈu. Ch¼ng h¹n, trong thêi kú hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc ®ang mïa thu ho¹ch th× ng­êi ta sÏ ®¸nh thuÕ cao vµo hµng ho¸ nhËp khÈu cã søc c¹nh tranh víi hµng ho¸ ®ã ®Ó b¶o hé hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc. Nh­ng khi chuyÓn sang c¸c mïa kh¸c th× ng­êi ta l¹i ®¸nh thuÕ thÊp ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. ë NhËt B¶n th­êng hay ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ nµy ®èi víi c¸c lo¹i tr¸i c©y s¶n xuÊt trong n­íc cã chi phÝ cao, kh«ng trång ®­îc quanh n¨m vµ rÊt khã c¹nh tranh víi c¸c lo¹i tr¸i c©y nhËp khÈu gi¸ rÎ nh­ chuèi, cam ... 1.5. C¸c lo¹i thuÕ kh¸c : * ThuÕ lùa chän : ¸p dông ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®ång lo¹i, sè l­îng lín. Ng­êi ta qui ®Þnh c¶ 2 c¸ch tÝnh thuÕ theo gi¸ vµ thuÕ theo l­îng vµ cã thÓ chän mét trong hai c¸ch tÝnh theo sè tiÒn thuÕ cao hay thÊp. * ThuÕ hçn hîp : lµ tæng hîp c¸ch tÝnh thuÕ theo gi¸ vµ thuÕ theo l­îng, còng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ ®ång lo¹i sè l­îng lín. * ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ : lµ chÕ ®é ¸p dông møc thuÕ suÊt thÊp hoÆc b»ng 0 khi hµng ho¸ n»m trong mét sè l­îng qui ®Þnh nh­ng khi sè l­îng v­ît qu¸ møc qui ®Þnh th× sÏ ¸p dông møc thuÕ cao ®èi víi phÇn v­ît ®ã. Mçi c¸ch tÝnh thuÕ ®Òu cã ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm. Tuú thuéc vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n­íc, tÝnh chÊt cña hµng ho¸ ... mµ chän c¸ch tÝnh thuÕ phï hîp ®Ó võa cã thÓ ®¶m b¶o tiÒn thu thuÕ cao võa thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc mµ vÉn kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn tiªu dïng. CIF ThuÕ ThuÕ theo gi¸ CIF+ ThuÕ ThuÕ ThuÕ gi¸ chªnh lÖch CIF+ ThuÕ CIF ThuÕ ThuÕ theo l­îng CIF+ ThuÕ Møc thuÕ ThuÕ theo mïa Thêi kú kh«ng vµo vô Thêi kú vµo vô thu ho¹ch CIF+ ThuÕ ThuÕ lùa chän ThuÕ CIF ThuÕ theo gi¸ ThuÕ theo l­îng CIF + ThuÕ ThuÕ lÇn 1 ChÕ ®é h¹n ng¹ch ThuÕ lÇn 2 Sè l­îng Sè l­îng h¹n ng¹ch ThuÕ hçn hîp CIF+ ThuÕ ThuÕ theo l­îng CIF ThuÕ ThuÕ theo gi¸ BiÓu ®å 1: C¸c lo¹i thuÕ Nguån: Nihon no kanzei, NXB Zaikeiyohosha- 1998 2. C¸c lo¹i møc thuÕ NhËt B¶n cã hai lo¹i møc thuÕ quèc ®Þnh qui ®Þnh trong luËt vµ møc thuÕ hiÖp ®Þnh trong c¸c hiÖp ­íc. 2.1. Møc thuÕ quèc ®Þnh: - Møc thuÕ c¬ b¶n : theo luËt thuÕ h¶i quan, ®©y lµ møc thuÕ ®­îc ¸p dông trong thêi gian dµi. Sè l­îng mÆt hµng ¸p dông møc thuÕ nµy tÝnh ®Õn n¨m 1997 lµ 6.952 mÆt hµng. - Møc thuÕ t¹m thêi : theo luËt thuÕ t¹m thêi, ®©y lµ møc thuÕ mang tÝnh t¹m thêi ®­îc ¸p dông thay cho møc thuÕ c¬ b¶n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh trong tr­êng hîp khã ¸p dông møc thuÕ c¬ b¶n. Sè l­îng mÆt hµng ¸p dông møc thuÕ nµy tÝnh ®Õn n¨m 1997 lµ 1.010 mÆt hµng. - Møc thuÕ ­u ®·i : lµ møc thuÕ ®­îc ¸p dông ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ thÊp h¬n so víi møc thuÕ qui ®Þnh ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. 2.2. Møc thuÕ hiÖp ®Þnh: Lµ møc thuÕ ®­îc tho¶ thuËn trong c¸c hiÖp ®Þnh víi n­íc ngoµi, theo ®ã sÏ chØ ®¸nh thuÕ thÊp h¬n mét møc nhÊt ®Þnh ®èi víi mét mÆt hµng nµo ®ã. HiÖn nay, møc thuÕ qui ®Þnh trong GATT lµ lo¹i møc thuÕ hiÖp ®Þnh duy nhÊt ë NhËt B¶n. Møc thuÕ hiÖp ®Þnh ®­îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn cña GATT mét c¸ch tù ®éng. Trªn thùc tÕ, møc thuÕ hiÖp ®Þnh còng ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng n­íc cã tho¶ thuËn ¸p dông chÝnh s¸ch tèi huÖ quèc trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi NhËt B¶n. Trong tr­êng hîp c¸c n­íc muèn söa ®æi l¹i møc thuÕ ®· tho¶ thuËn th× c¸c n­íc cÇn thiÕt ph¶i th­¬ng l­îng víi nhau. 3. ChÕ ®é thuÕ quan 3.1. ChÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) Theo nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, bÊt kú n­íc nµo lµ thµnh viªn cña GATT ®Òu ®­îc h­ëng møc thuÕ ­u ®·i mµ c¸c n­íc thµnh viªn dµnh cho nhau. Trong nh÷ng qui ®Þnh cña GATT cã ®­a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ kh«ng më réng sè n­íc ®­îc h­ëng ­u ®·i ... ThÕ nh­ng, tõ sau n¨m 1950 d­íi søc Ðp m¹nh mÏ cña mét lo¹t c¸c n­íc Ch©u ¸, Ch©u Phi míi giµnh ®­îc ®éc lËp tõ tay thùc d©n Anh, Ph¸p ... th× cuèi cïng GATT ®· cho tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp. Tr¶i qua nh÷ng cuéc th¶o luËn ë GATT, OECD, t¹i héi nghÞ cña Liªn Hîp Quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn lÇn thø 2, NhËt B¶n cïng 18 n­íc ph¸t triÓn kh¸c ®· tõng tuyªn bè cho h­ëng ­u ®·i ®· thùc hiÖn chÕ ®é ­u ®·i thuÕ phæ cËp H¬n n÷a, tõ kho¶ng n¨m 1980, c¸c n­íc ph¸t triÓn cßn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt vÒ thuÕ quan ­u ®·i ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn (LDC) n¬i cã GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi rÊt thÊp. Vµo n¨m 1978, Bangladesh ®¹i diÖn cho 30 n­íc LDC, ®· yªu cÇu h·y cho c¸c n­íc LDC h­ëng ­u ®·i vµ ®Õn n¨m 1990 NhËt B¶n ®· chÊp nhËn. B¶ng 1: Kim ng¹ch nhËp khÈu ¸p dông ­u ®·i cña c¸c n­íc chñ yÕu §¬n vÞ tÝnh: 1.000.000USD NhËp khÈu tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi NhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i NhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng thuéc ®èi t­îng ®­îc h­ëng ­u ®·i Kim ng¹ch nhËp khÈu ¸p dông ­u ®·i EC (N¨m 1992) 567,688 149,164 74,454 35,727 Mü (N¨m 1992) 532,654 117,900 35,700 16,700 NhËt (N¨m 1996) 347,948 184,701 42,418 17.623 ( Nguån: ThuÕ quan cña NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha- 1997, tr.27 ) ChÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña NhËt B¶n b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/8/1971. Nã dùa trªn hiÖp ­íc cña héi nghÞ Liªn Hîp Quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn n¨m 1970 vµ ®­îc dù ®Þnh thùc hiÖn trong 10 n¨m, nh­ng cuèi cïng ®­îc gia h¹n ¸p dông tíi ngµy 31/3/2001. Néi dung chñ yÕu cña chÕ ®é nµy bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò sau : 3.1.1. Danh môc hµng hãa ®­îc h­ëng ­u ®·i : * N«ng thuû s¶n (tõ ch­¬ng 1 ®Õn ch­¬ng 24 thuéc hÖ HS) : 73 mÆt hµng ®· ®­îc c«ng nhËn h­ëng qui chÕ ­u ®·i (hÖ thèng danh s¸ch tÝch cùc). C¸c mÆt hµng nµy ®­îc lùa chän sau khi ®· c©n nh¾c c¸c ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong n­íc khi chóng ®­îc h­ëng quy chÕ ­u ®·i. ThuÕ quan ­u ®·i kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng cã tªn trong “danh s¸ch tÝch cùc”. * C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má (tõ ch­¬ng 25 ®Õn ch­¬ng 97 thuéc hÖ HS): tÊt c¶ ®Òu ®­îc h­ëng ­u ®·i trõ 27 mÆt hµng nh­ dÇu th«, ®å da, c¸c s¶n phÈm tõ c¸c lo¹i l«ng, gç d¸n, lôa th«, sîi lôa, v¶i lôa, sîi b«ng, giÇy vµ c¸c bé phËn cña giÇy ... (hÖ thèng danh s¸ch tiªu cùc). 3.1.2. Møc thuÕ ­u ®·i : * Hµng ho¸ n«ng thuû s¶n : cã møc thuÕ thÊp h¬n 10% ®Õn 100% so víi møc thuÕ chung hiÖn hµnh cña c¸c lo¹i hµng ho¸ cïng lo¹i. * C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má : vÒ nguyªn t¾c sÏ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu, tuy vËy cã 66 mÆt hµng mµ thuÕ nhËp khÈu kh«ng thÓ gi¶m ®Õn 0 bëi cÇn tÝnh ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc nh­ c¸c lo¹i cÆp b»ng da, quÇn ¸o ... Thay vµo ®ã, c¸c mÆt hµng nµy chØ ph¶i chÞu 50% so víi møc thuÕ chung hiÖn hµnh. 3.1.3. Ph­¬ng thøc vÒ cÊp thuÕ quan ­u ®·i : * N«ng, thuû s¶n : Th«ng th­êng, n«ng, thñy s¶n ®ñ tiªu chuÈn quy chÕ ­u ®·i th× kh«ng chÞu giíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Tuy nhiªn nÕu nh­ quy chÕ ­u ®·i ®èi víi hµng nhËp khÈu cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi ngµnh n«ng, thuû s¶n trong n­íc th× mét qui ®Þnh vÒ tr­êng hîp ngo¹i lÖ sÏ ®­îc ®­a ra ®Ó t¹m ho·n quy chÕ ­u ®·i cña c¸c s¶n phÈm nµy. §Ó ¸p dông qui ®Þnh, cÇn ph¶i chøng minh ®­îc viÖc ¸p dông thuÕ ­u ®·i sÏ dÉn ®Õn t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu cña n«ng, thuû s¶n vµ chøng minh c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã sÏ ph­¬ng h¹i tíi viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù hoÆc c¹nh tranh trùc tiÕp cña c¸c ngµnh. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i chøng minh r»ng cÇn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. * C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má : vÒ nguyªn t¾c còng ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan gièng nh­ n«ng, thñy s¶n vµ ®èi víi mét sè tr­êng hîp ngo¹i lÖ c¸c s¶n phÈm ®ã còng kh._.«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i. NhËt B¶n còng ®Æt ra h¹n ng¹ch trÇn ®èi víi 146 mÆt hµng cÇn thiÕt ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc vµ ¸p dông møc thuÕ ­u ®·i ®ã trong ph¹m vi h¹n ng¹ch ®ã. C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®· sö dông hÕt h¹n ng¹ch th× kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan. 3.1.4. BiÖn ph¸p ­u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn : §èi víi 42 n­íc chËm ph¸t triÓn (LLDC) , ngoµi viÖc ¸p dông møc thuÕ 0% ®èi víi n«ng, thuû s¶n, c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai th¸c má NhËt B¶n cßn kh«ng ®­a ra møc h¹n ng¹ch trÇn ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp khai th¸c má. §Õn thêi ®iÓm 1997, NhËt B¶n ®· cho 155 quèc gia vµ 25 khu vùc (trong ®ã tÊt c¶ ®Òu lµ thµnh viªn cña UNCTAD vµ hÇu hÕt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn) ®­îc h­ëng quy chÕ ­u ®·i thuÕ quan. VÒ kim ng¹ch nhËp khÈu cã ¸p dông ­u ®·i, th× n¨m 1972 ®¹t 109.800 triÖu Yªn, ®Õn n¨m 1991 t¨ng lªn tíi 1.621.900 triÖu Yªn, trong vßng gÇn 20 n¨m ®· t¨ng 15 lÇn. NÕu so víi møc t¨ng 5 lÇn cña tæng kim ng¹ch nhËp khÈu trong thêi gian nµy th× con sè trªn lµ rÊt lín vµ nã gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. So víi 18 n­íc cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan ­u ®·i, nh­ EC : 2 tû USD, NhËt B¶n: 14,2 tû USD, Mü : 10 tû USD. N­íc ®ang h­ëng ­u ®·i thuÕ quan nhiÒu nhÊt cña NhËt B¶n lµ Hµn Quèc, tiÕp theo lµ §µi Loan, Trung Quèc, Braxin, ASEAN. H¬n n÷a, do ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc NIES ch©u ¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, nªn vµo n¨m 1989 Mü ®· huû bá quy chÕ thuÕ quan ­u ®·i ®èi víi c¸c n­íc Hµn Quèc, Singapore, §µi Loan, Hång K«ng. Ngay c¶ EC còng chÊm døt viÖc cho Hµn Quèc h­ëng quy chÕ ­u ®·i trong mét thêi gian do nh÷ng v­íng m¾c liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. ChÝnh v× nh÷ng lý do ®ã mµ trong thêi gian gÇn ®©y ng­êi ta chia c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thµnh c¸c n­íc th­¬ng m¹i §«ng ¸, §«ng Nam ¸ vµ c¸c n­íc con nî lín vµ vÉn tiÕp tôc th¶o luËn viÖc chÊm døt cho h­ëng quy chÕ nµy. B¶ng 2: Nh÷ng n­íc vµ khu vùc ®­îc h­ëng chÕ ®é GSP LDC LLDC 1971 96 n­íc - 1975 110 n­íc vµ 28 khu vùc - 1980 117 n­íc vµ 29 khu vùc 29 n­íc 1985 123 n­íc vµ 25 khu vùc 34 n­íc 1990 130 n­íc vµ 25 khu vùc 38 n­íc 1995 147 n­íc vµ 25 khu vùc 41 n­íc 1997 155 n­íc vµ 25 khu vùc 42 n­íc LLDC:C¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn nhÊt LDC: C¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn (Nguån: ThuÕ quan NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha, 1997, tr.31) BiÓu ®å 2: Kim ng¹ch nhËp khÈu ®­îc h­ëng ­u ®·i cña c¸c n­íc tõ NhËt Nguån: ThuÕ quan NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha, 1997, tr31 3.2 ChÕ ®é thuÕ quan ®Æc biÖt ThuÕ quan ®Æc biÖt hiÖn nay cña NhËt B¶n bao gåm 3 lo¹i: thuÕ khÈn cÊp, thuÕ ®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng ph¸ gi¸ hµng ho¸. 3.2.1 ThuÕ khÈn cÊp: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ kÞp thêi ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc khi cã sù t¨ng nhanh nhËp khÈu do gi¸ hµng ho¸ cña n­íc ngoµi rÎ. 3.2.2 ThuÕ ®èi kh¸ng: lµ lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó bï l¹i viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu ®­îc h­ëng trî cÊp cña chÝnh phñ. 3.2.3 ThuÕ chèng ph¸ gi¸ hµng ho¸: lµ lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ cho nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc bÞ thiÖt h¹i do viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®­îc h­ëng trî cÊp tõ chÝnh phñ hoÆc lµ do viÖc b¸n ph¸ gi¸ hµng ho¸. Theo nguyªn t¾c WTO, c¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ chØ ®­îc ¸p dông khi nã g©y thiÖt h¹i ®èi víi nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm t­¬ng tù ë n­íc nhËp khÈu. ThuÕ quan chèng ph¸ gi¸ cña NhËt B¶n ®­îc quy ®Þnh rÊt râ rµng, chÆt chÏ dùa theo hiÖp ®Þnh GATT vµ ph¸p lÖnh Nhµ n­íc. Cô thÓ lµ : B­íc 1: Yªu cÇu ®¸nh thuÕ quan chèng ph¸ gi¸ Tr­íc hÕt nh÷ng nhµ s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i chøng minh ®­îc mét c¸ch ®Çy ®ñ viÖc hµng ho¸ nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ vµ hµng ho¸ nhËp khÈu ®ã lµm ph­¬ng h¹i tíi viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t­¬ng tù hoÆc c¹nh tranh trùc tiÕp cña c¸c ngµnh, sau ®ã ®­a lªn Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt. B­íc 2 : ChÝnh phñ sÏ b¾t ®Çu ®iÒu tra khi thÊy ®¬n yªu cÇu ®¸nh thuÕ ®· ®­îc chøng minh ®Çy ®ñ. Thêi gian ®­a ra quyÕt ®Þnh cã b¾t ®Çu tiÕn hµnh ®iÒu tra hay kh«ng kÐo dµi trong 2 th¸ng kÓ tõ khi nhËn ®­îc ®¬n yªu cÇu. B­íc 3 : §iÒu tra Ban ®iÒu tra bao gåm ®¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh, Bé trùc thuéc, Bé th­¬ng m¹i. ViÖc ®iÒu tra sÏ hoµn thµnh trong vßng 1 n¨m kÓ tõ sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra. B­íc 4 : §¸nh thuÕ Sau khi chøng minh ®­îc hµng ho¸ nh©p khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ vµ cã thiÖt h¹i, chÝnh phñ sÏ thùc hiÖn ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ trong ph¹m vi chªnh lÖch cña møc gi¸ thÊp h¬n. T¹i vßng ®µm ph¸n Tokyo, ng­êi ta ®· x©y dùng nh÷ng hiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p trî cÊp ®èi kh¸ng vµ hiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸. V× vËy, NhËt B¶n ®· tiÕn hµnh söa ®æi luËt, söa ®æi ph¸p lÖnh cña chÝnh phñ vµ so¹n th¶o nh÷ng qui ®Þnh vÒ thñ tôc tõ viÖc b¾t ®Çu ®iÒu tra ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh møc thuÕ. Sau ®ã, dùa vµo nh÷ng qui ®Þnh trong quan ®iÓm h­íng dÉn liªn quan ®Õn nh÷ng thñ tôc cña thuÕ ®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng ph¸ gi¸ mµ NhËt B¶n ®· lµm râ c¸c vÊn ®Ò thñ tôc, c¬ së ¸p dông thuÕ. Nh×n vµo sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng thÕ giíi vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña NhËt B¶n ng­êi ta cã thÓ dù ®o¸n r»ng s¶n xuÊt trong n­íc sÏ ngµy cµng ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i do viÖc nhËp khÈu hµng n­íc ngoµi víi sè l­îng lín. V× vËy, NhËt B¶n ®· ¸p dông quy chÕ thuÕ quan ®Æc biÖt mét c¸ch thÝch hîp. 4. MiÔn gi¶m vµ hoµn tr¶ thuÕ 4.1. MiÔn gi¶m thuÕ: Khi hµng ho¸ nhËp khÈu ®¸p øng ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× sÏ ®­îc miÔn gi¶m mét phÇn hoÆc toµn bé tiÒn thuÕ. Hµng ho¸ ®­îc miÔn mét phÇn thuÕ h¶i quan gäi lµ gi¶m thuÕ cßn nÕu hµng ho¸ ®­îc miÔn toµn bé thuÕ gäi lµ miÔn thuÕ. ViÖc xem xÐt miÔn gi¶m thuÕ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh chÝnh s¸ch cña kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ vµ trong nhiÒu tr­êng hîp còng c¨n cø vµo tËp qu¸n, hiÖp ­íc quèc tÕ, quan hÖ ngo¹i giao ... MiÔn gi¶m thuÕ gåm cã 2 lo¹i lµ miÔn gi¶m v« ®iÒu kiÖn nh­ ®èi víi hµnh lý x¸ch tay cña du kh¸ch n­íc ngoµi, ®å dïng cña ng­êi tµn tËt vµ miÔn gi¶m thuÕ cã ®iÒu kiÖn. Bªn c¹nh ®ã, c¨n cø vµo luËt mµ theo ®ã hµng hãa ®­îc h­ëng miÔn gi¶m thuÕ th× miÔn gi¶m thuÕ ®­îc chia lµm 2 lo¹i lµ miÔn gi¶m thuÕ t¹m thêi nÕu theo LuËt tÝnh thuÕ t¹m thêi vµ miÔn gi¶m thuÕ l©u dµi nÕu theo LuËt thuÕ h¶i quan. * Theo LuËt thuÕ h¶i quan, c¸c hµng ho¸ sÏ ®­îc miÔn thuÕ l©u dµi lµ : - Hµng tiªu dïng, sinh ho¹t : khi gi¸ nhËp khÈu cña nh÷ng mÆt hµng nh­ l­¬ng thùc thiÕt yÕu (g¹o, bét mú ... ) cao, khi gi¸ c¶ trong n­íc lÉn gi¸ nhËp khÈu cña thÞt lîn vµ ®­êng lµ nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ biÕn ®éng lín ®ång lo¹t t¨ng cao th× nh÷ng hµng hãa nµy ®­îc miÔn gi¶m thuÕ. Ngoµi nh÷ng mÆt hµng cã quan hÖ mËt thiÕt tíi ®êi sèng hµng ngµy nh­ l­¬ng thùc, quÇn ¸o ... th× ngay c¶ víi nh÷ng mÆt hµng kh¸c khi gi¸ nhËp khÈu t¨ng vät mµ ®ã l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng nh©n d©n hoÆc kh«ng ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt trong n­íc th× còng cã thÓ ®­îc miÔn gi¶m thuÕ. - VËt t­ nguyªn liÖu dïng ®Ó s¶n xuÊt : lµ vËt t­, nguyªn liÖu cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ho¸ chuyªn dông nh­ thøc ¨n gia sóc ... - Hµng ho¸ cã môc ®Ých sö dông ®Æc biÖt : lµ nh÷ng hµng ho¸ dïng cho nghiªn cøu khoa häc vµ gi¸o dôc, hµng lµ quµ tÆng, quµ biÕu cho c¸c ho¹t ®éng phóc lîi x· héi. - Hµng ho¸ cña c¸c nhµ ngo¹i giao: miÔn thuÕ cho hµng ho¸ ®­îc sö dông trong ®¹i sø qu¸n ... - Ngoµi ra, hµng ho¸ còng ®­îc miÔn thuÕ trong c¸c tr­êng hîp sau: + Gi¶m thuÕ trong tr­êng hîp hµng ho¸ bÞ thiÖt h¹i do thay ®æi phÈm chÊt. + Gi¶m thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Ó gia c«ng. + MiÔn thuÕ ®èi víi c¸c hµng ho¸ nh­ thuû s¶n ®¸nh b¾t n­íc ngoµi. + MiÔn thuÕ ®èi víi hµng t¸i xuÊt. + MiÔn thuÕ ®èi víi nh÷ng vËt t­, nguyªn vËt liÖu dïng ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. + MiÔn thuÕ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ®· bÞ chÞu thuÕ. * Theo LuËt tÝnh thuÕ t¹m thêi, c¸c hµng ho¸ ®­îc h­ëng miÔn gi¶m thuÕ bao gåm: - MiÔn ®èi víi dÇu th« ®­îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu : c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông, nÕu lµ dÇu th« dïng lµm nhiªn liÖu th× sÏ ph¶i chÞu thuÕ, nÕu sö dông lµm nguyªn liÖu th× kh«ng ph¶i chÞu thuÕ, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn miÔn thuÕ ®èi víi dÇu th« ®­îc sö dông trùc tiÕp lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu. - Gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c hµng ®­îc gia c«ng ë n­íc ngoµi (råi nhËp khÈu trë l¹i NhËt) ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë xung quanh, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn chÕ ®é nµy, theo ®ã ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi quÇn ¸o may mÆc, NhËt B¶n sÏ gi¶m thuÕ nguyªn liÖu ®­îc xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi ®Ó gia c«ng, l¾p r¸p vµ chØ ®¸nh thuÕ vµo phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng tõ gia c«ng, l¾p r¸p víi ®iÒu kiÖn thêi h¹n thùc hiÖn gia c«ng, l¾p r¸p ë n­íc ngoµi d­íi 1 n¨m. - MiÔn gi¶m thuÕ cho nguyªn liÖu dïng ®Ó nghiªn cøu n¨ng l­îng nguyªn tö : lµ chÕ ®é miÔn thuÕ ®èi víi nh÷ng nguyªn liÖu dïng ®Ó nghiªn cøu n¨ng l­îng nguyªn tö mµ NhËt B¶n khã chÕ t¹o. Ngoµi ra còng miÔn thuÕ cho nh÷ng hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc gÆp khã kh¨n nh­ m¸y bay vµ c¸c bé phËn cña m¸y bay, c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ ®Ó kh¸m ph¸ vò trô. - MiÔn thuÕ cho s÷a bét ®· t¸ch b¬ dïng lµm thøc ¨n ë nhµ trÎ, tr­êng häc ... Sau ®¹i chiÕn lÇn thø 2, chÕ ®é dinh d­ìng cña trÎ em NhËt B¶n ®· ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt nªn viÖc sö dông s÷a bét t¨ng lªn nhanh chãng. BiÓu ®å 3: Sè tiÒn thuÕ ®­îc miÔn gi¶m Nguån: ThuÕ quan cña NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha. 1997, tr.23 4.2 ChÕ ®é hoµn tr¶ thuÕ: ChÕ ®é nµy cho phÐp nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu ®· nép thuÕ tho¶ m·n ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn ®Ó ®­îc hoµn tr¶ th× sÏ ®­îc hoµn tr¶ mét phÇn hay toµn bé thuÕ ®· nép tr­íc ®ã. Hoµn tr¶ thuÕ còng ®­îc chia lµm 2 lo¹i lµ tr¶ thuÕ t¹m thêi vµ tr¶ thuÕ l©u dµi. * C¸c tr­êng hîp ®­îc hoµn tr¶ thuÕ l©u dµi theo LuËt thuÕ h¶i quan : - Hµng ho¸ bÞ thiÖt h¹i, h­ háng do thay ®æi phÈm chÊt. - VËt t­, nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. - Nh÷ng hµng hãa mµ nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ®· ph¶i chÞu thuÕ. - Hµng ho¸ bÞ tr¶ l¹i hoÆc bÞ huû bá do kh«ng phï hîp víi hîp ®ång. * Theo LuËt thuÕ t¹m thêi cã : - ChÕ ®é hoµn tr¶ thuÕ do t¨ng s¶n xuÊt nh÷ng hµng ho¸ nh­ c¸c s¶n phÈm tinh dÇu má tinh chÕ th« : ®©y lµ chÕ ®é hoµn tr¶ mét phÇn thuÕ trong tr­êng hîp t×nh h×nh cung cÊp c¸c s¶n phÈm tinh chÕ tõ dÇu th« nh­ dÇu ho¶, dÇu nhÑ, dÇu nÆng lo¹i A ... bÞ thiÕu nªn ph¶i sö dông biÖn ph¸p xö lý ®Æc biÖt s¶n xuÊt tõ dÇu nÆng. - ChÕ ®é hoµn tr¶ thuÕ ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ nh­ dÇu má dïng ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu. B¶ng 3: C¸c mÆt hµng ¸p dông chÕ ®é miÔn gi¶m, hoµn tr¶ thuÕ N¨m Sè l­îng hµng ho¸ ®­îc ¸p dông Tªn hµng ho¸ 1969 5 Tñ l¹nh, bé nhí, vßng bi, ®Ìn ch©n kh«ng, c¸c lo¹i ®ång hå ®eo tay. 1974 24 èng ®ång vµng, pittong, m¸y kÐo sîi, «t«, tai nghe, d©y ®iÖn tõ chËm... 1987 4 èng ®ång vµng, vßng bi, ®Ìn ch©n kh«ng, d©y ®iÖn tõ chËm. 1988 626 C¸c lo¹i m¸y mãc (tõ ch­¬ng 84 ®Õn ch­¬ng 92 trong hÖ HS) 1989 843 C¸c lo¹i m¸y mãc (tõ ch­¬ng 84 ®Õn ch­¬ng 92 trong hÖ HS), c¸c lo¹i hµng may mÆc (ch­¬ng 62 trong hÖ HS) 1990 258 C¸c lo¹i m¸y mãc (tõ ch­¬ng 84 ®Õn ch­¬ng 92 trong hÖ HS), c¸c lo¹i hµng may mÆc (ch­¬ng 62 trong hÖ HS) Tõ 1994 trë ®i 369 C¸c lo¹i m¸y mãc (tõ ch­¬ng 84 ®Õn ch­¬ng 92 trong hÖ HS) & 28 mÆt hµng t­¬ng øng, c¸c lo¹i hµng may mÆc (ch­¬ng 62 trong hÖ HS), c¸c lo¹i ®¹n d­îc (ch­¬ng 57 trong hÖ HS)... Nguån: ThuÕ quan NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha, 1997,tr.25 4.3 ChÕ ®é thanh to¸n l¹i thuÕ H¶i quan: ChÕ ®é nµy gièng víi chÕ ®é hoµn tr¶ ë chç mét phÇn hay toµn bé thuÕ nép tr­íc ®­îc hoµn tr¶. Nh­ng kh¸c ë chç, theo chÕ ®é hoµn tr¶, tiÒn thuÕ nép tr­íc ®­îc hoµn tr¶ l¹i cho ng­êi nép thuÕ. Cßn theo chÕ ®é nµy, tiÒn thuÕ ®ã ®­îc thanh to¸n cho ng­êi chÞu thuÕ. Trong c¸c tr­êng hîp kh«ng thuéc sù ®iÒu chØnh cña chÕ ®é miÔn gi¶m hay hoµn tr¶ thuÕ th× ng­êi ta sÏ ¸p dông chÕ ®é nµy ®Ó b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc vµ ¸p dông chñ yÕu cho c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt tõ dÇu má ®­îc s¶n xuÊt ë NhËt B¶n mµ cã sö dông dÇu th« nhËp khÈu ®· bÞ ®¸nh thuÕ hay c¸c s¶n phÈm dÇu ®­îc dïng lµm nguyªn liÖu cho viÖc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ nh­ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu, khÝ gas. II. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nhËt b¶n 1. H¹n ng¹ch nhËp khÈu H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ sù h¹n chÕ trùc tiÕp vÒ khèi l­îng hoÆc gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¸c lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh ®­îc phÐp mang tõ n­íc ngoµi vµo trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh th­êng lµ mét n¨m. H¹n ng¹ch nhËp khÈu ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së dù ®o¸n nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Vµo ®Çu vµ gi÷a n¨m tµi chÝnh, Bé tr­ëng Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng m¹i (MITI) sÏ phª chuÈn nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu h¹n ng¹ch ®­îc ghi trong giÊy th«ng b¸o nhËp khÈu. Th«ng b¸o nhËp khÈu quy ®Þnh tr×nh tù c¸c b­íc ®Ó xin h¹n ng¹ch cho mét hay mét nhãm mÆt hµng. Khi nhËp khÈu mét mÆt hµng theo h¹n ng¹ch, nhµ nhËp khÈu sÏ kh«ng ®­îc cÊp giÊy phÐp cña ng©n hµng qu¶n lý ngo¹i hèi hay c¸c c¬ quan kh¸c nÕu hä ch­a xin ®­îc h¹n ng¹ch cña Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng m¹i. HiÖn nay, ë NhËt B¶n cã 66 mÆt hµng thuéc h¹n ng¹ch nhËp vµ h¹n ng¹ch cña mét mÆt hµng hay mét nhãm hµng ®­îc ph©n cho c¸c nhµ nhËp khÈu trong giíi h¹n cña tæng h¹n ng¹ch theo mét trong c¸c chÕ ®é sau : - ChÕ ®é theo dâi viÖc ph©n bè h¹n ng¹ch nhËp khÈu : h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bè c¨n cø vµo tû lÖ h¹n ng¹ch cña nhµ nhËp khÈu trong mét thêi kú cô thÓ trong qu¸ khø so víi tæng trÞ gi¸ hay sè l­îng h¹n ng¹ch cña mét mÆt hµng hay mét nhãm hµng. - ChÕ ®é theo dâi viÖc th«ng quan : viÖc ph©n bæ c¨n cø vµo tæng sè l­îng h¹n ng¹ch hay gi¸ trÞ h¹n ng¹ch dù tÝnh hoÆc ®· thùc hiÖn ®­îc trong thêi gian tr­íc. - ChÕ ®é th«ng b¸o chÝnh thøc : viÖc ph©n bæ c¨n cø vµo sè l­îng hay trÞ gi¸ h¹n ng¹ch tèi ®a do c¸c c¬ quan nhµ n­íc ph©n tr­íc cho c¸c nhµ nhËp khÈu. Møc h¹n ng¹ch ®­îc quyÕt ®Þnh tr­íc nµy ®­îc qui ®Þnh trong c¸c th«ng b¸o chÝnh thøc göi cho c¸c nhµ nhËp khÈu. - ChÕ ®é theo ®¬n ®Æt hµng : h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ c¨n cø vµo sè l­îng hay trÞ gi¸ hµng ®· ®­îc ®Æt mua bëi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. - ChÕ ®é theo ®Çu doanh nghiÖp : lµ chÕ ®é theo ®ã sè l­îng hoÆc trÞ gi¸ h¹n ng¹ch ®­îc ph©n bæ b×nh ®¼ng cho c¸c nhµ nhËp khÈu. ChÕ ®é nµy th­êng ®­îc dïng ®i ®«i víi mét trong hai chÕ ®é theo dâi nãi trªn. - ChÕ ®é ai xin tr­íc ®­îc tr­íc : h¹n ng¹ch ®­îc ph©n theo nguyªn t¾c ai xin tr­íc ®­îc tr­íc cho ®Õn khi ®¹t ®Õn mét nöa sè l­îng hay gi¸ trÞ qui ®Þnh. - ChÕ ®é thèng nhÊt ý kiÕn cña c¸c quan chøc vÒ ph©n bæ h¹n ng¹ch: theo chÕ ®é nµy, c¸c quan chøc Bé C«ng NghiÖp vµ Th­¬ng m¹i vµ c¸c Bé kh¸c sÏ bµn b¹c ®Ó quyÕt ®Þnh h¹n ng¹ch ph©n bæ cho c¸c nhµ nhËp khÈu. 2. Nh÷ng h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (Voluntary Export Restrain: VER) lµ tho¶ thuËn theo ®ã mét n­íc ®ång ý h¹n chÕ xuÊt khÈu sang n­íc kh¸c ®èi víi mét mÆt hµng x¸c ®Þnh, víi mét møc tèi ®a trong kho¶ng mét thêi gian nµo ®ã. Hay nãi c¸ch kh¸c h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn ®­îc ®­a ra theo yªu cÇu cña n­íc nhËp khÈu vµ ®­îc n­íc xuÊt khÈu tù nguyÖn chÊp nhËn nh»m ng¨n chÆn tr­íc nh÷ng mèi ®e do¹ lín h¬n vµ nh÷ng h¹n chÕ kh¸c ®èi víi th­¬ng m¹i cña m×nh. XÐt vÒ h×nh thøc, VER còng gièng nh­ h¹n ng¹ch nhËp khÈu, ®Òu lµm gi¶m khèi l­îng trao ®æi mËu dÞch vµ lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn theo quy luËt cung cÇu. Tuy nhiªn, xÐt vÒ lîi Ých th× ®èi víi n­íc xuÊt khÈu VER sÏ cã lîi h¬n v× mÆc dï sè l­îng xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ nh­ng gi¸ c¶ hµng ho¸ l¹i t¨ng lªn vµ phÇn thu nhËp t¨ng thªm nµy c¸c nhµ xuÊt khÈu sÏ nhËn ®­îc, tr¸i ng­îc víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu, phÇn thu t¨ng thªm thuéc vÒ c¸c nhµ nhËp khÈu. ChÝnh v× vËy, chÝnh phñ NhËt B¶n trong c¸c cuéc th­¬ng thuyÕt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò m©u thuÉn mËu dÞch ®· cè g¾ng ký ®­îc c¸c hiÖp ®Þnh vÒ VER thay cho viÖc ®Ó c¸c n­íc b¹n hµng ban hµnh c¸c hµng rµo mËu dÞch. NÕu nh­ tr­íc ®©y, NhËt B¶n chØ ph¶i thùc hiÖn VER ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÖt vµ mét sè mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng do cã nh÷ng m©u thuÉn mËu dÞch n¶y sinh th× ®Õn nay, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn VER ®èi víi rÊt nhiÒu lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng Mü vµ T©y ¢u nh­ c¸c s¶n phÈm s¾t thÐp, nhiÒu lo¹i s¶n phÈm m¸y mãc c«ng nghiÖp, «t«, tivi mµu vµ ®Çu video... Trong ®ã, tù nguyÖn h¹n chÕ xuÊt khÈu «t« sang thÞ tr­êng Mü lµ mét trong nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh. §øng tr­íc nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n v× kh«ng thÓ c¹nh tranh næi c¸c lo¹i «t« cã chÊt l­îng cao vµ tiªu tèn Ýt nhiªn liÖu cña NhËt B¶n, c¸c nhµ s¶n xuÊt «t« Mü ®· ®Êu tranh ®ßi chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé vµ kÕt qu¶ sau cuéc th­¬ng l­îng, NhËt B¶n ®· chÊp nhËn thùc hiÖn VER ®èi víi c¸c lo¹i «t« xuÊt khÈu sang Mü. ViÖc thùc hiÖn VER trong khi cã lîi cho nhµ s¶n xuÊt th× g©y thiÖt thßi cho ng­êi tiªu dïng v× ph¶i chÞu gi¸ « t« t¨ng lªn. Theo yªu cÇu cña c¸c chÝnh phñ n­íc ngoµi, chÝnh phñ NhËt B¶n ®· trùc tiÕp ®iÒu hµnh viÖc ph©n phèi VER cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng ty trong n­íc. Tæng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu sau khi th­¬ng l­îng víi c¸c n­íc b¹n hµng sÏ ®­îc ph©n phèi cho c¸c c«ng ty xuÊt khÈu. Mét sè VER ®­îc ban hµnh bëi MITI dùa trªn c¬ së cña LuËt qu¶n lý th­¬ng m¹i, nh­ng rÊt nhiÒu VER còng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua sù h­íng dÉn hµnh chÝnh cña MITI vµ sù ph©n phèi gi÷a c¸c ngµnh cã liªn quan. ViÖc ph©n phèi h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cè ®Þnh cho c¸c nhµ xuÊt khÈu sÏ lµm gi¶m c¹nh tranh, gi÷ gi¸ c¶ ë møc cao lµm tæn h¹i ®Õn ng­êi tiªu dïng vµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc sö dông nh÷ng s¶n phÈm trung gian ®­îc s¶n xuÊt theo chÕ ®é VER lµm nguyªn liÖu ®Çu vµo ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm kh¸c. Tuy nhiªn, VER chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi vµ kh«ng hiÖu qu¶. Nã cã thÓ gióp lµm gi¶m khèi l­îng thÆng d­ mËu dÞch cña NhËt B¶n nh­ng còng ®ång thêi lµm gi¶m khèi l­îng trao ®æi mËu dÞch hoÆc bãp mÐo qu¸ tr×nh tù do mËu dÞch dÉn ®Õn gi¶m hiÖu qu¶ trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån tµi nguyªn quèc gia vµ quèc tÕ. Tõ ®ã dÉn ®Õn ngµy cµng nhiÒu c¸c c«ng ty NhËt B¶n t¨ng c­êng ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi nh»m chuyÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu hoÆc trùc tiÕp sang thÞ tr­êng xuÊt khÈu hoÆc sang c¸c n­íc thø ba mµ tõ ®ã s¶n phÈm sÏ ®­îc xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c. Theo thèng kª n¨m 1990, trong khi xuÊt khÈu «t« cña NhËt B¶n theo VER sang Mü ®· gi¶m xuèng d­íi 2,4 triÖu xe, nh­ng s¶n xuÊt «t« cña NhËt B¶n ë thÞ tr­êng Mü vµ c¸c n­íc ®· lªn tíi 1,7 triÖu xe. VER lµ biÖn ph¸p h¹n chÕ th­¬ng m¹i n»m ngoµi ph¹m vi nguyªn t¾c cña GATT vµ viÖc huû bá VER ®· ®­îc th¶o luËn t¹i vßng ®µm ph¸n Urugoay vÒ c¸c th­¬ng thuyÕt mËu dÞch ®a ph­¬ng. Sau vßng ®µm ph¸n nµy, hÇu hÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ VER cña NhËt B¶n ®· ®­îc huû bá. VÝ dô, VER ®· ®­îc dì bá ®èi víi thÐp vµ c¸c s¶n phÈm thÐp vµo th¸ng 3-1992, m¸y c«ng cô vµo th¸ng 12-1993, «t« kh¸ch vµo th¸ng 3-1994, ®å gèm sø vµo th¸ng 12-1994. 3. C¸c h¹n ng¹ch h¹n chÕ nhËp khÈu kh¸c : Ngoµi c¸c chÕ ®é h¹n ng¹ch nãi trªn, ë NhËt B¶n cßn cã mét sè chÕ ®é kh¸c nh­ : - ChÕ ®é cho phÐp nhËp khÈu : lµ chÕ ®é theo ®ã ng­êi nhËp khÈu muèn nhËp khÈu ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña c¸c tØnh nhËp hµng, hµng nhËp khÈu cã ®Þnh møc ®­îc qui ®Þnh trong nguyªn t¾c chi tiÕt cña LuËt qu¶n lý th­¬ng m¹i. - ChÕ ®é ®Þnh møc nhËp khÈu phèi hîp : chÕ ®é nµy c¨n cø vµo mèi quan hÖ cung cÇu trong n­íc ®Ó h¹n chÕ sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ cña hµng ho¸ nhËp khÈu. - ChÕ ®é b¸o c¸o nhËp khÈu : chÕ ®é nµy ®­îc qui ®Þnh còng nh»m ®Ó h¹n chÕ sè l­îng hoÆc gi¸ trÞ nhËp khÈu. 4. GiÊy phÐp nhËp khÈu Trong hiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cña WTO, giÊy phÐp nhËp khÈu ®­îc coi lµ thñ tôc hµnh chÝnh cña chÕ ®é cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu. HiÖp ®Þnh nµy ®ßi hái hÖ thèng giÊy phÐp nhËp khÈu ph¶i râ rµng vµ dù ®o¸n tr­íc ®­îc, ®ång thêi c¸c bªn ph¶i c«ng bè cho c¸c th­¬ng nh©n nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c lo¹i giÊy phÐp ®­îc cÊp. Thêi h¹n tèi ®a cho c¸c c¬ quan quèc gia xem xÐt ®¬n xin phÐp nhËp khÈu lµ 60 ngµy. ë NhËt B¶n, tuy hÇu hÕt hµng nhËp khÈu kh«ng cÇn giÊy phÐp nhËp khÈu cña MITI nh­ng c¸c mÆt hµng sau vÉn ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu : - Hµng ho¸ n»m trong 66 mÆt hµng liÖt kª trong th«ng b¸o nhËp khÈu thuéc diÖn cã h¹n ng¹ch nhËp khÈu. - Hµng ho¸ s¶n xuÊt hay vËn chuyÓn tõ c¸c quèc gia, khu vùc quy ®Þnh trong th«ng b¸o nhËp khÈu ®ßi hái ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu. - Hµng ho¸ ®ßi hái ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Æc biÖt. - Hµng ho¸ ®ßi hái sù x¸c nhËn cña h¶i quan vÒ nhËp khÈu hay sù x¸c nhËn cña mét sè Bé, c¸c nhµ nhËp khÈu ®­îc toµn quyÒn ký hîp ®ång víi c¸c nhµ xuÊt khÈu, nh­ng viÖc ®¨ng ký vµ thùc hiÖn hîp ®ång phô thuéc vµo sù cho phÐp hay x¸c nhËn cña c¸c Bé phËn liªn quan. ViÖc thanh to¸n hµng nhËp khÈu cÇn giÊy phÐp chØ cã thÓ thùc hiÖn sau khi giÊy phÐp nhËp khÈu ®· ®­îc cÊp. 5. ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ lµ chÕ ®é qui ®Þnh trong ®ã ¸p dông møc thuÕ b»ng 0 hoÆc thÊp ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu theo ®óng mét sè l­îng qui ®Þnh nh»m ®¶m b¶o cung cÊp nh÷ng hµng ho¸ víi gi¸ rÎ cho ng­êi tiªu dïng. Khi hµng ho¸ nhËp khÈu v­ît qu¸ sè l­îng qui ®Þnh ®ã th× sÏ ¸p dông møc thuÕ cao (thuÕ lÇn 2) ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. Cã nhiÒu c¸ch tÝnh sè l­îng ®Ó ¸p dông møc thuÕ suÊt lÇn 1 nh­ng hiÖn nay ë NhËt B¶n, ph­¬ng ph¸p tÝnh sè l­îng phæ biÕn lµ lÊy sè l­îng dù ®o¸n nhu cÇu trong n­íc trõ ®i sè l­îng dù ®o¸n s¶n xuÊt trong n­íc. Khi NhËt B¶n thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i th× chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ ®­îc sö dông nh­ lµ biÖn ph¸p mang tÝnh qu¸ ®é nh»m lµm gi¶m xung ®ét gay g¾t cña s¶n xuÊt trong n­íc vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh tù do ho¸. So víi qui ®Þnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu, theo ®ã chØ cho phÐp nhËp khÈu trong mét sè l­îng nhÊt ®Þnh th× theo chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ, nhµ nhËp khÈu vÉn cã thÓ nhËp khÈu v­ît qu¸ sè l­îng qui ®Þnh, nh­ng ph¶i chÞu thuÕ møc thuÕ suÊt lÇn 2 ®èi víi phÇn v­ît ®ã. Theo nguyªn t¾c cña GATT, c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng ®­îc sö dông chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu nh­ng l¹i thõa nhËn chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ víi ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi víi tõng n­íc. ChÕ ®é h¹n ng¹ch nµy ®­îc x©y dùng dùa trªn sù ®¶m b¶o c©n b»ng gi÷a môc tiªu b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng vµ môc tiªu b¶o hé nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. ChÝnh v× vËy, ®èi víi mçi danh môc hµng ho¸ chÝnh phñ ®Òu ph¶i nghiªn cøu ­u vµ nh­îc ®iÓm cña viÖc vËn dông chÕ ®é h¹n ng¹ch nµy c¨n cø trªn viÖc xem xÐt ®Õn t×nh h×nh cung cÇu, thêi h¹n ¸p dông, thùc tr¹ng s¶n xuÊt trong n­íc ... vµ tiÕn hµnh c¸ch thøc ¸p dông phï hîp ®Ó thóc ®Èy mËu dÞch tù do. B¶ng 4: C¸c mÆt hµng thuéc ®èi t­îng cña viÖc ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ (tÝnh ®Õn n¨m 1992), cô thÓ nh­ sau : STT Hµng ho¸ Thêi h¹n b¾t ®Çu ¸p dông Møc thuÕ LÇn 1 LÇn 2 1 Bß thÞt gièng 4/1972 0 45.000 yªn/con 2 Pho m¸t tù nhiªn 10/1970 0 35% 3 YÕn m¹ch 4/1971 0 10% 4 Ng« 4/1965 4/1989 0 10% 50% hoÆc 12 yªn/kg tuú theo c¸ch nµo cao h¬n 5 Lóa m¹ch 10/1974 0 25 yªn/kg 6 §­êng mËt dïng ®Ó nÊu r­îu 4/1987 0 18 yªn/kg, 25% 7 Cacao ®Ó lµm s«c«la (kh«ng ®­êng) 4/1988 0 25% 8 Cµ chua d¹ng t­¬ng, cµ chua bét 7/1989 0 20% 9 Døa hép 4/1990 0 30% 10 Cån ®Ó s¶n xuÊt r­îu.. 4/1972 0 44.8 yªn/1,20.2% 96 yªn/1,17.9% 11 DÇu nÆng vµ dÇu th« 4/1972 0 2.770 yªn/kl 2.580 yªn/kl 2.520 yªn/kl 3.750 yªn/kl 12 Da (ngùa, cõu, dª) 4/1986 20% 15% 60% 13 GiÇy da 4/1986 27% 21.6% 30% 60% hoÆc 4.800 yªn/®«i tuú theo c¸ch nµo cao h¬n Nguån: ThuÕ xuÊt nhËp khÈu NhËt B¶n 6. C¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt h¹n chÕ nhËp khÈu §©y lµ nhãm biÖn ph¸p nh»m gi¸n tiÕp ng¨n c¶n, gi¸m s¸t hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ra n­íc ngoµi vµ tõ n­íc ngoµi vµo. Tuú thuéc mçi n­íc mµ cã c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt kh¸c nhau ®­îc ®­a ra ®Ó kiÓm so¸t hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. ThÞ tr­êng NhËt B¶n lu«n lµ mét thÞ tr­êng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt mang tÝnh ®Æc tr­ng so víi thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c. Trong bu«n b¸n, gi¸ c¶ cã thÓ lµ rÊt quan träng, nh­ng ë thÞ tr­êng NhËt B¶n, chÊt l­îng lµ yÕu tè ®­îc quan t©m hµng ®Çu. Ngay c¶ khi mua mét mÆt hµng rÎ tiÒn th× ng­êi NhËt còng vÉn rÊt quan t©m tíi chÊt l­îng mÆt hµng ®ã. Nh×n chung, tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ ®é an toµn cña hµng ho¸ cña NhËt B¶n cao h¬n vµ chÆt chÏ h¬n so víi yªu cÇu quèc tÕ vµ th«ng th­êng, hµng ho¸ n­íc ngoµi muèn x©m nhËp thÞ tr­êng NhËt B¶n th× tr­íc hÕt ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn nµy. HiÖn nay, hÖ thèng dÊu chÊt l­îng ë NhËt B¶n bao gåm nhiÒu lo¹i qui ®Þnh cho nh÷ng hµng ho¸ kh¸c nhau, trong ®ã hai dÊu chøng nhËn chÊt l­îng ®­îc sö dông phæ biÕn lµ : dÊu chøng nhËn tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n (JAS) vµ dÊu chøng nhËn c«ng nghiÖp NhËt B¶n (JIS) 6.1 DÊu JAS (tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n): LuËt vÒ tiªu chuÈn ho¸ c¸c n«ng l©m s¶n vµ hîp lý ho¸ c¸c nh·n hiÖu chÊt l­îng th­êng ®­îc gäi lµ LuËt tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n hay LuËt JAS. LuËt nµy qui ®Þnh c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, ®­a ra c¸c quy t¾c vÒ viÖc ghi nh·n chÊt l­îng vµ ®ãng dÊu chÊt l­îng tiªu chuÈn JAS. C¸c qui ®Þnh ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®­îc ph¸t hµnh theo ®Þnh kú. C¸c qui ®Þnh nµy x¸c ®Þnh ph¹m vi ¸p dông cña luËt, nªu ra ®Þnh nghÜa vÒ c¸c s¶n phÈm tiªu chuÈn JAS, x¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cÇn ®­îc tho¶ m·n vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l­îng. ViÖc sö dông dÊu chøng nhËn phÈm chÊt JAS trªn nh·n hiÖu s¶n phÈm lµ tù nguyÖn vµ c¸c nhµ s¶n xuÊt còng nh­ nh÷ng ng­êi b¸n lÎ kh«ng bÞ b¾t buéc ph¶i s¶n xuÊt hay kinh doanh c¸c s¶n phÈm cã tiªu chuÈn chÊt l­îng JAS. Tuy nhiªn, viÖc ghi nh·n s¶n phÈm lµ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm do Bé n«ng - l©m- ng­ nghiÖp qui ®Þnh. C¸c nhµ s¶n xuÊt muèn ®­îc d¸n nh·n hiÖu chÊt l­îng JAS lªn c¸c s¶n phÈm cña hä th× ph¶i th«ng qua c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hµng ho¸ ®ã. Danh s¸ch c¸c s¶n phÈm ®­îc ®iÒu chØnh bëi luËt JAS bao gåm : ®å uèng, thùc phÈm chÕ biÕn, dÇu ¨n vµ mì, c¸c n«ng l©m thuû s¶n chÕ biÕn. §a sè c¸c s¶n phÈm nh­ thùc phÈm ®ãng hép, n­íc hoa qu¶, c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ cµ chua, d¨m b«ng, thÞt lîn hun khãi ®­îc s¶n xuÊt t¹i NhËt ®Òu mang dÊu chÊt l­îng JAS. C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu còng cã thÓ ®­îc cung cÊp dÊu chøng nhËn phÈm chÊt JAS nÕu hä ®¹t c¸c tiªu chuÈn do JAS ®Ò ra. ViÖc gi¸m ®Þnh c¸c tiªu chuÈn nµy cã thÓ lÊy kÕt qu¶ cña c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh n­íc ngoµi do Bé tr­ëng Bé n«ng- l©m- ng­ nghiÖp chØ ®Þnh. 6.2 DÊu JIS (tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n): DÊu nµy còng t­¬ng tù nh­ dÊu JAS nh­ng lµ ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ kho¸ng s¶n nh­ v¶i, quÇn ¸o, lß s­ëi, c¸c thiÕt bÞ ®iÖn, giÇy dÐp, bµn ghÕ, ®å dïng nÊu n­íng, dông cô thÓ thao, nh¹c cô vµ c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c ®ßi hái ph¶i ®­îc tiªu chuÈn ho¸ vÒ chÊt l­îng vµ kÝch cì hay c¸c qui c¸ch phÈm chÊt kh¸c. DÊu nµy lóc ®Çu ®­îc ¸p dông ®Ó t¹o ra mét chuÈn mùc vÒ chÊt l­îng cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu khi NhËt B¶n b¾t ®Çu b¸n s¶n phÈm cña m×nh ra n­íc ngoµi. DÊu chøng nhËn tiªu chuÈn JIS chØ ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm tho¶ m·n c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l­îng cña JIS. Do ®ã khi kinh doanh c¸c s¶n phÈm nµy chØ cÇn kiÓm tra dÊu chÊt l­îng tiªu chuÈn JIS lµ ®ñ ®Ó x¸c nhËn chÊt l­îng cña chóng vµ ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n còng thÝch chän nh÷ng s¶n phÈm cã ®ãng dÊu chÊt l­îng JIS. Ngoµi hai lo¹i dÊu chøng nhËn phÈm chÊt trªn, ë NhËt B¶n cßn cã mét sè lo¹i dÊu chøng nhËn phÈm chÊt kh¸c, trong ®ã cã nh÷ng dÊu mang tÝnh b¾t buéc nh­ dÊu S vµ nh÷ng dÊu mang tÝnh tù nguyÖn nh­ dÊu G, dÊu Q lµ hai lo¹i dÊu chuyªn ngµnh hiÖn ®ang sö dông réng r·i. DÊu S ®­îc cÊp cho c¸c s¶n phÈm cã ®ñ ®é an toµn, dïng cho nhiÒu chñng lo¹i hµng ho¸ dµnh cho trÎ em, ®å dïng gia ®×nh, dông cô thÓ thao. DÊu G ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã thiÕt kÕ ®¹t tiªu chuÈn. C¸c s¶n phÈm ®­îc ®ãng dÊu nµy ®­îc bé phËn gi¸m ®Þnh thiÕt kÕ cña MITI lùa chän trªn c¬ së ®é an toµn, ®é bÒn, mµu s¾c vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cïng víi thiÕt kÕ. C¸c ®å gia dông ®­îc lùa chän ®Ó mang dÊu chÊt l­îng thiÕt kÕ lµ c¸c s¶n phÈm dÖt nh­ rÌm cöa, ch¨n, ®å néi thÊt, ®å ®iÖn, c¸c thiÕt bÞ nghe nh×n, ®å thuû tinh vµ ®å uèng. HiÖn nay cã kho¶ng 500 s¶n phÈm ®­îc cÊp dÊu G. DÊu Q ®­îc cÊp cho c¸c s¶n phÈm dÖt cã chÊt l­îng cao. DÊu nµy ®­îc ViÖn gi¸m ®Þnh c¸c s¶n phÈm dÖt cña MITI cÊp sau khi tiÕn hµnh c¸c cuéc gi¸m ®Þnh chÊt l­îng ®èi víi s¶n phÈm. Ban ®Çu dÊu Q chØ ®­îc cÊp cho c¸c s¶n phÈm quÇn ¸o trÎ em, vÒ sau dÊu nµy ®­îc cÊp cho c¸c lo¹i s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua rÊt nhiÒu cuéc kiÓm tra vÒ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c nhau nh­ ®é bÒn, ®é co, ®é phai vµ chÊt l­îng cña thiÕt kÕ. Bªn c¹nh ®ã còng cã mét sè lo¹i dÊu kh¸c cã c¸c quy ®Þnh vÒ quy c¸ch phÈm chÊt t­¬ng tù nh­ cña dÊu JIS ch¼ng h¹n nh­ dÊu “Len” cã thÓ ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i quÇn ¸o len may s½n theo c¸c tiªu chuÈn vÒ quy c¸ch phÈm chÊt JIS hay nh­ dÊu SIF cÊp cho c¸c hµng may mÆc cã chÊt l­îng tèt nh­ quÇn ¸o nam, n÷, ba l« vµ c¸c s¶n phÈm phôc vô thÓ thao. ë NhËt cã nhiÒu dÊu chÊt l­îng kh¸c nhau, do c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ hoÆc c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh ®Æt ra. Trong mét sè tr­êng hîp c¸c dÊu nµy trïng nhau vµ mét s¶n phÈm cã thÓ cïng mét lóc mang nhiÒu h¬n mét dÊu. Ng­êi NhËt cã thãi quen ®­a ra quyÕt ®Þnh mua hµng c¨n cø vµo c¸c dÊu chÊt l­îng trªn bao b× v× hä coi ®ã nh­ lµ sù ®¶m b¶o ®é tin cËy vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ ®­îc mua. C¸c nhµ xuÊt khÈu cã ý ®Þnh x©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt cÇn cã ®­îc dÊu chøng nhËn phÈm chÊt cho s¶n phÈm cña hä ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c s¶n phÈm nµy ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn tèi thiÓu cña thÞ tr­êng NhËt, tõ ®ã sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc tiªu thô hµng ho¸. H¬n n÷a, nÕu chÊt l­îng cña mét s¶n phÈm ®· ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n chÊp nhËn th× s¶n phÈm ®ã hoµn toµn cã thÓ c¹nh tranh ®­îc ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c. NhiÒu nhµ xuÊt khÈu hay s¶n xuÊt n­íc ngoµi t¹i NhËt B¶n cho r»ng nh÷ng tiªu chuÈn ng­êi NhËt ®Ò ra lµ qu¸ cao vµ viÖc ®¸p øng ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn ®ã lµ kh«ng thÓ ®­îc v× qu¸ tèn kÐm. Ng­îc l¹i, nhiÒu nhµ xuÊt khÈu nhËn thøc lµ ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn kh¾t khe vÒ chÊt l­îng vµ ®é an toµn cña hµng ho¸ ®èi víi ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n vµ hä ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ kinh doanh tèt. 7. Keiretsu (HÖ thèng) Keiretsu lµ mét hÖ thèng kinh tÕ vµ tæ chøc kinh doanh kiÓu NhËt B¶n vµ th­êng ®­îc hiÓu lµ c¸c tæ hîp hay tËp ®oµn c«ng nghiÖp khæng lå cña NhËt B¶n. Nã ®­îc thµnh lËp vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60, khi c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n cña NhËt B¶n ®· trë nªn rÊt yÕu kÐm. C¸c cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty lín l©m vµo t×nh tr¹ng Õ Èm, gi¸ tôt xuèng rÊt nhanh. Hä ®ang trong t×nh tr¹ng cã thÓ bÞ c¸c ®èi thñ m¹nh kh¸c giµnh quyÒn kiÓm so¸t. Theo ®ã, viÖc ra ®êi c¸c tËp ®oµn nµy lµ mét biÖn ph¸p ®èi phã hîp._.®ã rót ra bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. I. tæng quan chung vÒ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ë ViÖt Nam 1. ChÝnh s¸ch thuÕ quan ë n­íc ta, LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1987 ®Ó thay cho chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng tån t¹i trong suèt thêi qu¶n lý theo c¬ chÕ hµnh chÝnh bao cÊp. Vµo thêi kú ®ã, b¹n hµng chÝnh cña ViÖt Nam lµ Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u thuéc Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV), hä chiÕm kho¶ng tõ 75% ®Õn 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta. Do ®ã, LuËt thuÕ ra ®êi chñ yÕu ¸p dông cho hµng ho¸ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc nµy vµ danh môc biÓu thuÕ ®­îc ban hµnh theo danh môc hµng ho¸ cña SEV. Tuy nhiªn, sù kiÖn Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ yÕu sôp ®æ ®· g©y t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Bèi c¶nh quèc tÕ thay ®æi buéc c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ViÖt Nam ph¶i t×m ra mét h­íng ®i míi nÕu kh«ng muèn bÞ tôt hËu. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng - mét trong nh÷ng h­íng träng t©m cña ViÖt Nam sau thêi kú ®æi míi ®· ®­îc x©y dùng theo h­íng ®a d¹ng ho¸ vÒ thÞ tr­êng vµ s¶n phÈm, tù do ho¸ c¸c ho¹t ®éng nh­ng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. §Ó hç trî cho chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®· ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 21/12/1991 vµ söa ®æi, bæ sung vµo n¨m 1993, trong ®ã ®­a ra nhiÒu néi dung thay ®æi c¨n b¶n. 1.1 BiÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu Trong biÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu míi sö dông danh môc hµng hãa HS cña Tæ chøc h¶i quan quèc tÕ thay cho danh môc hµng hãa cña khèi SEV, dï ®· cã nh÷ng söa ®æi, bæ xung nh­ng biÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ta vÉn cßn dµn tr¶i qu¸ réng. Møc thuÕ cao nhÊt (100%) ¸p dông cho 28 mÆt hµng trong ®ã cã 21 mÆt hµng bia r­îu, 6 mÆt hµng thuèc l¸ vµ 1 mÆt hµng quÇn ¸o cò. Møc thuÕ cao (60%) ¸p dông cho «t«, hµng tiªu dïng (may mÆc, giÇy dÐp, dông cô gia ®×nh kh¸c) cßn thuÕ ®¸nh vµo nhËp khÈu c¸c nguyªn liÖu th«, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ c¬ b¶n vµ c¸c s¶n phÈm trung gian kh¸c nãi chung rÊt thÊp (tõ 0% ~ 5%). ThuÕ suÊt dµn tr¶i nh­ vËy võa phøc t¹p l¹i kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ, chóng cã thÓ ®­a c¸c nguån lùc vµo nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶, t¹o t©m lý kh«ng tèt ®èi víi c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi v× hä cho r»ng thuÕ suÊt cña ViÖt Nam qu¸ phøc t¹p vµ qu¸ cao. Trªn thùc tÕ, víi viÖc qui ®Þnh thuÕ suÊt nh­ thÕ, nÕu tÝnh tæng sè thuÕ thu ®­îc th× cã thÓ cßn thÊp h¬n viÖc qui ®Þnh thuÕ suÊt tËp trung. 1.2 ChÕ ®é thuÕ Theo LuËt ThuÕ cña ViÖt Nam n¨m 1987, söa ®æi, bæ xung vµo c¸c n¨m 1991 vµ 1993, thuÕ nhËp khÈu gåm cã 2 lo¹i lµ thuÕ suÊt phæ th«ng vµ thuÕ suÊt ­u ®·i nh­ng trªn thùc tÕ chØ cã 1 lo¹i thuÕ suÊt phæ th«ng ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸. Tõ 1/1/1991, thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· ®­îc söa ®æi gåm 3 lo¹i lµ: thuÕ suÊt phæ th«ng, thuÕ suÊt ­u ®·i vµ thuÕ ­u ®·i ®Æc biÖt. ThuÕ suÊt phæ th«ng ®­îc ¸p dông thèng nhÊt cao h¬n 50% so víi thuÕ suÊt ­u ®·i. ThuÕ ­u ®·i ®Æc biÖt ®­îc ¸p dông ®èi víi tõng n­íc, hoÆc khu vùc hîp t¸c ®a ph­¬ng trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng. Ngoµi ra, LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu bæ sung còng ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng nhËp khÈu cã gi¸ thÊp h¬n møc gi¸ th«ng th­êng, thuÕ chèng trî gi¸ ®èi víi hµng ho¸ cã sù trî cÊp cña n­íc xuÊt khÈu, thuÕ chèng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi hµng ho¸ nhËp tõ n­íc cã sù ph©n biÖt ®èi xö kh¸c víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam. 1.3 ThuÕ VAT (ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng) LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam kÓ tõ ngµy 01/01/1999 theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ ngµy 11/05/1998. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l­u th«ng ®Õn tiªu dïng. §èi t­îng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam, trõ c¸c ®èi t­îng quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 cña NghÞ ®Þnh nãi trªn. C¨n cø tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt. Gi¸ tÝnh thuÕ & thuÕ suÊt ®èi víi tõng lo¹i, nhãm mÆt hµng ®Òu ®­îc ChÝnh phñ quy ®Þnh râ. 2. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong ho¹t ®éng Ngo¹i th­¬ng 2.1 GiÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu GiÊy phÐp nhËp khÈu hµng ho¸ lµ mét biÖn ph¸p qu¶n lý hµng nhËp khÈu. Nh­ng giÊy phÐp nhËp khÈu kh¸c víi h¹n ng¹ch lµ ®­îc ¸p dông réng r·i h¬n. Ng­êi nhËp khÈu ph¶i am hiÓu c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ viÖc xin giÊy phÕp vµ nh÷ng phÝ tæn cã liªn quan ®Õn viÖc xin giÊy phÐp nhËp khÈu ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶. T¹i ViÖt Nam, giÊy phÐp nhËp khÈu tõng l« hµng ( chuyÕn hµng ) ®­îc b·i bá tõ 15/12/1995. Tuy nhiªn giÊy phÐp nhËp khÈu vÉn lµ mét biÖn ph¸p quan träng trong qu¶n lý nhËp khÈu. Ngµy 04/042001, Thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg, quy ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 – 2005. Theo ®ã, nhiÒu hµng ho¸ chÞu sù qu¶n lý, th«ng qua h×nh thøc cÊp giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c Bé chuyªn ngµnh. 2.2 H¹n ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu H¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®­îc ¸p dông cho c¸c mÆt hµng mµ nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ Ên ®Þnh ®èi víi ViÖt Nam nh­ hµng may mÆc xuÊt sang Liªn minh Ch©u ¢u. Trong n¨m 1998, gi¸ g¹o trªn thÕ giíi cao do nhu cÇu t¨ng vµ nguån cung h¹n chÕ, song ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ë n­íc ta vÉn ®­îc ®iÒu phèi ®Ó võa t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, võa ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ an ninh l­¬ng thùc. Nhê l­îng g¹o xuÊt khÈu t¨ng, lóa hµng ho¸ trong d©n ®· ®­îc mua ë møc tèi ®a, gi¸ lóa g¹o t¨ng b¶o ®¶m thu nhËp cã lîi cho n«ng d©n, ®ång thêi nhê c«ng t¸c ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o mµ gi¸ lóa, g¹o kh«ng cã sù biÕn ®éng m¹nh, kh«ng g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn t×nh h×nh cung cÇu cña thÞ tr­êng l­¬ng thùc trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã còng cã nhËn xÐt cho r»ng, viÖc qui ®Þnh h¹n ng¹ch vÒ g¹o ®· lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n do hä bÞ c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi ®­îc nhµ n­íc ph©n bæ h¹n ng¹ch Ðp gi¸ nªn hiÖn nay chÝnh phñ ViÖt Nam ®· bá chÕ ®é h¹n ng¹ch vÒ g¹o. VÒ may mÆc, nh÷ng n¨m tr­íc kia, h¹n ng¹ch may mÆc ®­îc chÝnh phñ ph©n bæ cho c¸c doanh nghiÖp nh­ng b¾t ®Çu tõ n¨m 1999 ®· thùc hiÖn ®Êu thÇu h¹n ng¹ch. V× lµ n¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn nªn l­îng quota ®em ra ®Êu thÇu míi chØ dõng ë møc 20% h¹n ng¹ch th­¬ng m¹i, cßn l¹i giao theo ph­¬ng thøc giao h¹n ng¹ch thu phÝ, chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng dÖt may ®ñ tiªu chuÈn kü thuËt. Môc ®Ých cña h¹n ng¹ch xuÊt khÈu lµ ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ s¶n xuÊt, ng­êi tiªu dïng trong n­íc khái sù thiÕu hôt t¹m thêi cña s¶n phÈm nµy vµ c¶i thiÖn gi¸ cña c¸c s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi b»ng viÖc thu hÑp nguån cung cÊp chóng. Kh¶ n¨ng thø hai chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ë mét n­íc hay nhãm n­íc cã ­u thÕ xuÊt khÈu vÒ mét s¶n phÈm. Vµo thêi ®iÓm hiÖn nay, so víi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu may mÆc vÉn cßn thÊp nªn chóng ta cÇn xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng ®µm ph¸n ®Ó n©ng cao møc h¹n ng¹ch xuÊt khÈu. Võa qua, hiÖp ®Þnh míi ký víi EU ®· ®¹t ®­îc tho¶ thuËn t¨ng h¹n ng¹ch hµng n¨m lµ 3 ~ 5% so víi 1,2 ~ 2,5% tr­íc ®©y. §èi víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu, hµng n¨m, chÝnh phñ ®Òu xem xÐt, nghiªn cøu, ph©n tÝch dù ®o¸n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ nhu cÇu trong n­íc, c¨n cø vµo môc tiªu, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Ó qui ®Þnh sè l­îng hoÆc trÞ gi¸ nh÷ng hµng ho¸ ®­îc nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ hµng tiªu dïng, mÆt hµng mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc vÉn cßn rÊt non kÐm so víi hµng ngo¹i nhËp võa rÎ võa mÉu m· ®Ñp. Tuy nhiªn, tõ nh÷ng n¨m 90, nh÷ng qui ®Þnh vÒ h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®· gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ. 2.3 Qui ®Þnh cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu Theo qui ®Þnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 57/1998/N§- CP ngµy 31/7/1998 cña chÝnh phñ, cã 6 mÆt hµng bÞ cÊm xuÊt khÈu (vò khÝ, ®¹n d­îc ...) vµ 9 mÆt hµng cÊm nhËp khÈu (ma tuý, c¸c lo¹i v¨n ho¸ phÈm ®åi truþ ...). Nh×n chung, nh÷ng mÆt bÞ cÊm xuÊt khÈu chñ yÕu xem xÐt ¶nh h­ëng cña nã ®Õn mÆt chÝnh trÞ, x· héi h¬n lµ kinh tÕ nªn nã còng kh«ng g©y m©u thuÉn mÊy ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Riªng gç, tr­íc kia ®­îc xuÊt khÈu nh­ng tõ th¸ng 1/1994 ®· ®­îc ®­a vµo danh môc hµng cÊm xuÊt khÈu do nguy c¬ ph¸ rõng t¨ng cao lµm ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng thiªn nhiªn. §iÒu nµy còng dÉn ®Õn chÝnh phñ ph¶i qui ®Þnh h¹n chÕ sè l­îng hoÆc trÞ gi¸ nh÷ng ®å gç liªn quan ®Õn nguyªn liÖu gç khai th¸c trong n­íc. 2.4 Qu¶n lý ngo¹i tÖ Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, tÊt c¶ c¸c nguån thu ngo¹i tÖ ®Òu tËp trung göi vµo ng©n hµng hoÆc c¸c c¬ quan qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó nhµ n­íc cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng nhËp khÈu, ng¨n chÆn nguån vèn thÊt tho¸t ra ngoµi, duy tr× c©n b»ng thu chi quèc tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ë ViÖt Nam, Ng©n hµng trung ­¬ng hµng ngµy qui ®Þnh mét khung tû gi¸ chÝnh thøc cho viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, tû gi¸ hèi ®o¸i do ng©n hµng c«ng bè th­êng chªnh lÖch so víi tû gi¸ hèi ®o¸i thÞ tr­êng, lµ tû gi¸ mµ nhµ s¶n xuÊt quan t©m v× nã cho phÐp nhµ s¶n xuÊt cã thÓ tÝnh ®­îc lîi nhuËn thùc tÕ thu ®­îc. Trong cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997, b»ng c¸c biÖn ph¸p ®ång bé th¾t chÆt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­ ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc, thùc hiÖn thu mua b¾t buéc ®èi víi nguån ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, ®iÒu chØnh c¬ chÕ tÝn dông ngo¹i tÖ, gi¶m l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, ViÖt Nam ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, chóng ta vÉn kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái t×nh tr¹ng xuÊt khÈu suy gi¶m do ®ång tiÒn c¸c n­íc trong khu vùc bÞ gi¶m gi¸ so víi ®ång ®«la, hµng ho¸ ViÖt Nam trë nªn ®¾t ®á so víi hµng c¸c n­íc trong khu vùc. Sau ®ã, ng©n hµng trung ­¬ng ®· ®iÒu chØnh ®Ó n©ng gi¸ ®ång ViÖt Nam lªn so víi ®ång ®«la Mü, nhê vËy mµ xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng trë l¹i. Tõ ngµy 11/9/1998, ng©n hµng Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn h¹ thÊp møc l·i suÊt cho vay b»ng ®«la cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp tõ 8,5%/n¨m xuèng cßn 7,5%/n¨m ®ång thêi tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông còng h¹ xuèng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn víi nguån vèn ngo¹i tÖ, gãp phÇn b×nh æn tû gi¸, t¹o t©m lý tèt vµ ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn, t¨ng c­êng xuÊt khÈu. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nãi trªn, chÝnh phñ cßn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh­ qui ®Þnh c¸c quy chÕ hµnh chÝnh kü thuËt nh»m kiÓm so¸t nhËp khÈu; tõ ngµy 8/9/1998 chÝnh phñ còng ®· lËp ra quü th­ëng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, theo ®ã, ®èi t­îng ®­îc th­ëng lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng míi lÇn ®Çu tiªn x©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi, nh÷ng mÆt hµng cã chÊt l­îng cao, ®­îc tæ chøc quèc tÕ vÒ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm c«ng nhËn b»ng v¨n b¶n; th©m nhËp thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; më réng thÞ tr­êng, gia t¨ng ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu; s¶n xuÊt mÆt hµng xuÊt khÈu sö dông nhiÒu nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt trong n­íc, thu hót nhiÒu lao ®éng trong n­íc hoÆc c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ngoµi h¹n ng¹ch, cã kim ng¹ch tõ 50 triÖu USD/n¨m trë lªn. BiÖn ph¸p nµy ®· tá ra cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh­ trong c¸c ngµnh dÖt may, viÖc th­ëng ®· lµm t¨ng tû träng sö dông v¶i, nguyªn phô liÖu trong n­íc ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng ngoµi h¹n ng¹ch t¨ng. Thùc tÕ, t¹i c¸c doanh nghiÖp lµm hµng xuÊt khÈu cho thÊy hä thÝch thó v× ®­îc th­ëng, hay ch¹y ®ua ®Ó ®­îc th­ëng. TiÒn th­ëng cã thÓ ch­a nhiÒu nh­ng cã sù ®éng viªn rÊt lín. Cã doanh nghiÖp nãi r»ng: “Mét tr¨m ®ång tiÒn c«ng kh«ng b»ng mét ®ång tiÒn th­ëng”. Cã thÓ nãi r»ng, sau khi më cöa thÞ tr­êng, nhµ n­íc ta ®· kh«ng ngõng ®­a c¸c biÖn ph¸p ®Ó kÝch thÝch nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng ph¸t triÓn, ®Æc biÖt ®· liªn tiÕp thùc hiÖn c¸c c¶i c¸ch vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng cuéc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc nhµ. Trong c¸c biÖn ph¸p trªn cã nhiÒu biÖn ph¸p ®¹t hiÖu qu¶ cao, cÇn tiÕp tôc ph¸t huy nh­ng còng cã mét sè biÖn ph¸p cßn bÊt cËp vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhµ n­íc ph¶i tõng b­íc söa ®æi, bæ sung, ¸p dông thªm nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c lÊy tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c ®iÓn h×nh nh­ NhËt B¶n. II. mét sè Bµi häc kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng ¸p dông tõ chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña NhËt B¶n ®èi víi viÖt nam Tr­íc khi b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ cao ®é, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n còng ®· ph¶i trùc diÖn víi bèi c¶nh quèc tÕ gièng víi ViÖt Nam: ph¶i cã chiÕn l­îc nh­ thÕ nµo tr­íc trµo l­u chung cña thÕ giíi lµ më cöa vµ héi nhËp vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ quèc tÕ trong khi nÒn kinh tÕ n­íc m×nh cßn non yÕu ? Vµ cuèi cïng, ng­êi NhËt ®· t×m ra chiÕn l­îc më cöa, héi nhËp ®óng ®¾n cho m×nh - mét chiÕn l­îc gãp phÇn quan träng vµo viÖc lµm cho nÒn kinh tÕ "ph¸t triÓn thÇn kú" nh­ ®· thÊy- bao gåm viÖc gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò ®Æt ra: - Më cöa nh­ thÕ nµo ®Ó hµng ngo¹i nhËp kh«ng c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. - ViÖc më cöa ph¶i kÕt hîp nh­ thÕ nµo víi chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch lµm cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt ngµy cµng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. - §Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, tranh thñ ®­îc nhiÒu nhÊt c¬ héi cña thÞ tr­êng thÕ giíi, ph¶i cã chiÕn l­îc vµ tæ chøc nh­ thÕ nµo viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ViÖt Nam vµ NhËt B¶n, ngoµi nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt còng cã nh÷ng t­¬ng ®ång, ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt kinh tÕ. C¶ hai n­íc ®Òu lµ n­íc n«ng nghiÖp, ®i lªn tõ mét nÒn kinh tÕ bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ ®Õn kiÖt quÖ vµ kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, ph¶i tham gia, héi nhËp vµo c¸c tæ chøc thÕ giíi. Tõ ®ã, ViÖt Nam cã thÓ häc hái kinh nghiÖm cña NhËt B¶n ®Ó ®­a ra mét chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi. 1. Bµi häc vµ kh¶ n¨ng ¸p dông vÒ chÝnh s¸ch thuÕ quan 1.1 ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ HiÖn nay, ë n­íc ta cßn tån t¹i 3 c¸ch x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ lµ: - Gi¸ theo hîp ®ång (gi¸ CIF). - Gi¸ tèi thiÓu do nhµ n­íc qui ®Þnh. - Gi¸ do hîp ®ång qui ®Þnh. Tõ kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, ®ång thêi ®Ó phï hîp víi c¸c qui ®Þnh vÒ trÞ gi¸ tÝnh thuÕ quan cña GATT, chóng ta nªn x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ dùa trªn gÝa trÞ kinh doanh tøc gi¸ thùc tr¶ hoÆc cã thÓ tr¶ cho hµng ho¸ ®­îc ghi trong ho¸ ®¬n hay c¸c chøng tõ kh¸c cña ng­êi b¸n mµ dùa vµo ®ã viÖc thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn. Trong tr­êng hîp hµng ho¸ kh«ng thÓ sö dông, gi¸ trÞ kinh doanh sÏ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c ®Ó quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ nh­ : gi¸ cña c¸c hµng ho¸ gièng hÖt, gi¸ cña hµng ho¸ t­¬ng ®­¬ng hay ph­¬ng ph¸p khÊu trõ, ph­¬ng ph¸p dù phßng. 1.2 Gi¶m møc thuÕ vµ thuÕ suÊt Trong thêi gian võa qua, nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh nhiÒu söa ®æi ®Ó gi¶m møc thuÕ vµ thuÕ suÊt. Tuy nhiªn so víi c¸c n­íc nãi chung vµ NhËt B¶n nãi riªng th× cßn nhiÒu vµ dµn tr¶i réng, do ®ã cÇn thu hÑp ch¼ng h¹n cßn kho¶ng m­êi møc tõ 0% ®Õn 50% ®Ó t¹o sù c«ng b»ng trong kinh doanh, thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Chóng ta còng cÇn n©ng møc thuÕ suÊt c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt d­íi 5% vµ gi¶m thuÕ suÊt ®èi víi mét sè mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao vµ qu¸ cao (trªn 50%). 1.3 §a d¹ng c¸c biÖn ph¸p tÝnh thuÕ BiÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay chØ míi ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ theo gi¸. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, sè tiÒn thuÕ thu ®­îc t¨ng lªn khi gi¸ hµng ho¸ t¨ng nh­ng trong tr­êng hîp gi¸ hµng thÊp th× ng­îc l¹i, lµm cho nguån thu ng©n s¸ch kh«ng æn ®Þnh. H¬n n÷a, trong nhiÒu tr­êng hîp cã nh÷ng hµng ho¸ nhu cÇu trong n­íc ®ang rÊt cÇn nh­ng do hµng ho¸ t¨ng céng thªm gi¸ thuÕ ph¶i tr¶ t¨ng khiÕn cho gi¸ khi ®Õn tay ng­êi tiªu dïng qu¸ cao kh«ng thÓ mua ®­îc, g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu dïng cña nh©n d©n trong n­íc. Do vËy, ngoµi c¸ch tÝnh thuÕ theo gi¸ nh­ hiÖn nay, còng nh­ NhËt B¶n, ta nªn ¸p dông thªm c¸c c¸ch tÝnh thuÕ kh¸c nh­ thuÕ theo l­îng nhËp khÈu, hoÆc hçn hîp c¶ hai võa theo gi¸ võa theo l­îng, thuÕ lùa chän, thuÕ theo mïa, thuÕ chªnh lÖch ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. Mçi c¸ch ®Òu cã ­u ®iÓm, nh­îc ®iÓm, ®iÒu quan träng lµ cÇn nghiªn cøu, xem xÐt nªn chän c¸ch tÝnh thuÕ nµo cho phï hîp víi mçi lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau ®Ó võa b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng l¹i võa ®¶m b¶o nguån thu æn ®Þnh cho ng©n s¸ch. ë NhËt B¶n, thuÕ theo l­îng ®­îc ¸p dông ®èi víi mÆt hµng ®iÓn h×nh lµ dÇu löa. ViÖc tiªu thô dÇu dïng trong s¶n xuÊt vµ dïng trong tiªu dïng ë NhËt B¶n chñ yÕu phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu ®Æc biÖt lµ trong thêi kú kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao ®é, nhËp khÈu chiÕm ®Õn 90% ®ång thêi gi¸ dÇu hay thay ®æi theo sù ®iÒu chØnh cña OPEC vµ quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, v× lÏ ®ã, NhËt ®· chän c¸ch tÝnh theo l­îng. §èi víi ViÖt Nam, chóng ta còng cã thÓ ¸p dông thuÕ theo l­îng ®èi víi mét sè mÆt hµng mµ nhu cÇu trong n­íc rÊt cÇn nh­ng gi¸ cña hµng ho¸ ®ã l¹i hay biÕn ®éng. ViÖt Nam lµ mét ®Êt n­íc thuéc vïng nhiÖt ®íi, thuËn lîi cho viÖc trång c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶, rau c¸c lo¹i ... s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ta so víi c¸c n­íc cßn l¹c hËu vµ phô thuéc nhiÒu vµo thiªn nhiªn, nhiÒu lo¹i rau qu¶ chØ thu ho¹ch ®­îc theo mïa vµ chi phÝ s¶n xuÊt còng th­êng cao h¬n c¸c n­íc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê kü thuËt hiÖn ®¹i, ¸p dông biÖn ph¸p chÕ biÕn, b¶o qu¶n, ng­êi d©n ViÖt Nam cã thÓ ¨n nh÷ng lo¹i rau qu¶ tr¸i mïa. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé hµng ho¸ do ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt tr­íc sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp ®Æc biÖt lµ tõ Trung Quèc víi gi¸ rÎ th× cã thÓ lµm cho lîi nhuËn cña ng­êi n«ng d©n thÊp ®i do ph¶i b¸n víi gi¸ rÎ hoÆc hµng ho¸ bÞ tån ®äng. Tõ ®ã, ph¶i ch¨ng nhµ n­íc còng nªn ¸p dông thuÕ theo mïa ®èi víi t¸o, lª ... cña Trung Quèc. Nh­ng phÇn lín nh÷ng mÆt hµng nµy nhËp khÈu tõ Trung Quèc qua con ®­êng tiÓu ng¹ch hoÆc bu«n lËu nªn viÖc kiÓm so¸t ®Ó thùc hiÖn ®¸nh thuÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n. 1.4 Gi¶m thuÕ suÊt nhanh c¸c ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh m¹nh, gi¶m thuÕ chËm cho c¸c ngµnh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm Theo qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT), ®Õn ®Çu n¨m 2006 (chËm h¬n c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c 3 n¨m), ViÖt Nam ph¶i hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu nh»m ®¹t møc thuÕ suÊt cuèi cïng tõ 0 ~ 5%. §ång thêi ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ nh­ WTO , ViÖt Nam cã thÓ gi¶m thuÕ theo h­íng c¾t gi¶m thuÕ sím nhÊt ®èi víi nh÷ng ngµnh hµng cã thÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu, tiÕp ®ã lµ nh÷ng ngµnh hµng cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu vµ sau cïng lµ nh÷ng ngµnh hµng thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu, trong tr­êng hîp cÇn thiÕt ®Ó b¶o hé ngµnh s¶n xuÊt non trÎ trong n­íc cã thÓ xin b¶o l­u ch­a tham gia ®iÒu kho¶n ®ã nh­ NhËt B¶n ®· thùc hiÖn. ë ViÖt Nam, nh÷ng ngµnh hµng cã thÓ coi lµ cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu bao gåm c¸c mÆt hµng n«ng s¶n (g¹o, cafª, chÌ ... ), thuû s¶n, dÖt may, cao su ... Nhãm ngµnh hµng cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu nh­ ngµnh hµng rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn, c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt, c¬ khÝ, xi m¨ng ... Nh÷ng ngµnh hµng giÊy, ®­êng, luyÖn kim, kho¸ng s¶n ... thuéc nhãm c¸c ngµnh hµng cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh kÐm so víi hµng nhËp khÈu. Nhµ n­íc dùa vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó x¸c ®Þnh c¸c mÆt hµng cÇn b¶o hé chÆt chÏ vµ nh÷ng mÆt hµng cã thÓ tù do ho¸ th«ng qua biÖn ph¸p thuÕ quan. 1.5 Thùc hiÖn chÕ ®é miÔn, gi¶m thuÕ l©u dµi vµ chÕ ®é miÔn gi¶m thuÕ t¹m thêi C¨n cø vµo nh÷ng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, gi¸o dôc mµ ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông chÕ ®é miÔn, gi¶m thuÕ l©u dµi ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ phôc vô cho môc tiªu dµi h¹n nh­ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu mµ trong n­íc kh«ng cã hoÆc khan hiÕm, nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu cÇn thiÕt ®èi víi cuéc sèng cña ng­êi d©n ViÖt Nam, nh÷ng hµng ho¸ dïng vµo môc ®Ých nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn gi¸o dôc ... vµ chÕ ®é miÔn, gi¶m thuÕ t¹m thêi ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ nhµ n­íc cÇn th­êng xuyªn theo dâi ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp víi sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh trong n­íc còng nh­ ngoµi n­íc. H¬n n÷a, viÖc qui ®Þnh miÔn, gi¶m thuÕ t¹m thêi lµ ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng û l¹i vµo nh÷ng ®Æc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ tr¸nh lµm suy gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh. 1.6. Më réng diÖn mÆt hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt §Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng ®èi víi nh÷ng giao dÞch trong n­íc, tõ th¸ng 4/1989 chÝnh phñ NhËt B¶n kh«ng chØ ®¸nh thuÕ tiªu thô ®èi víi hµng trong n­íc mµ ®èi víi ngay c¶ hµng nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi. ThuÕ tiªu thô t¹i cöa khÈu cïng víi h¶i quan. ThuÕ tiªu thô ®­îc miÔn ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, trong tr­êng hîp nh÷ng hµng hãa xuÊt khÈu ®· nép thuÕ tiªu thô th× sè tiÒn thuÕ ®· thu ®­îc hoµn tr¶ l¹i. ThuÕ tiªu thô ®ãng vai trß lµ mét lo¹i thuÕ tµi chÝnh cña chÝnh phñ NhËt B¶n, sè tiÒn thuÕ thu vµo ng©n s¸ch chÝnh phñ hµng n¨m ngµy cµng t¨ng. ë NhËt B¶n, thuÕ tiªu thô lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n tiÕp ®¸nh vµo tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, dich vô, ngay c¶ nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu, dï ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu còng vÉn ph¶i chÞu thuÕ tiªu thô. T¹i ViÖt Nam, chØ cã 12 nhãm hµng ho¸, dÞch vô bao gåm c¶ s¶n xuÊt trong n­íc vµ nhËp khÈu thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. §Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, t¨ng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Æc biÖt lµ khi thùc hiÖn AFTA vµ c¸c ®Þnh chÕ cña APEC còng nh­ tham gia vµo WTO mµ theo ®ã ViÖt Nam ph¶i tõng b­íc gi¶m møc thuÕ quan xuèng, chóng ta nªn ®­a thªm nhiÒu mÆt hµng nh­ nhãm mÆt hµng tiªu dïng thµnh phÈm cao cÊp (mü phÈm, n­íc hoa, ®å kim hoµn...) vµo diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt v× thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ mét lo¹i thuÕ néi ®Þa, kh«ng thuéc ®èi t­îng ®µm ph¸n khi ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ. 2. Bµi häc vµ kh¶ n¨ng ¸p dông vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan Dùa trªn nh÷ng biÖn ph¸p mµ NhËt B¶n ®· thùc hiÖn thµnh c«ng cïng víi t×nh h×nh ViÖt Nam ngµy nay, cã thÓ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p sau ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu. 2.1 §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu VÊn ®Ò thñ tôc xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay ë n­íc ta mÆc dï ®· ®­îc c¸c c¬ quan, bé ngµnh tõng b­íc söa ®æi, bæ sung hoµn chØnh cho phï hîp víi xu thÕ chung trªn thÕ giíi nh­ng vÉn cßn tån t¹i nhiÒu v­íng m¾c, g©y trë ng¹i cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. So víi NhËt B¶n vµ c¸c quèc gia kh¸c, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu cña ta cßn rÊt phøc t¹p, r­êm rµ, nhiÒu qui ®Þnh kh«ng râ rµng, ®Æc biÖt lµ hiÖn t­îng cöa quyÒn g©y khã dÔ cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, lµm cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi cã thÓ tõ bá ý ®Þnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. 2.2 T¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu VÒ vÊn ®Ò nµy, nhµ n­íc ta cÇn chó träng ®óng møc bëi thÞ tr­êng thÕ giíi chØ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng hµng ho¸ ViÖt Nam theo nhãm hµng, chø kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn tªn tuæi doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc xuÊt khÈu s¶n phÈm ®ã nªn nÕu ®Ó hµng kÐm chÊt l­îng tiªu thô ë n­íc ngoµi sÏ lµm gi¶m uy tÝn nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu lín. Ch¼ng h¹n, võa qua cã t×nh tr¹ng l¸i bu«n ng©m t«m vµo n­íc lµm t¨ng träng l­îng lªn 7 ~ 10% khiÕn cho hµng xuÊt khÈu bÞ khiÕu n¹i tr¶ l¹i. Sau ®ît ®ã, chóng ta mÊt lu«n c¶ kh¸ch hµng lÉn thÞ tr­êng . Ngµy nay, kh«ng chØ ViÖt Nam mµ ë nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, nãi ®Õn hµng NhËt B¶n lµ ng­êi ta nghÜ ®Õn nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt, ®ã chÝnh lµ ngay tõ ®Çu NhËt B¶n ®· cã sù kiÓm so¸t chÆt chÏ chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu th«ng qua c¸c tæ chøc, c¬ quan chuyªn tr¸ch ®­îc thµnh lËp, theo ®ã chØ nh÷ng hµng ho¸ cã ®ñ tiªu chuÈn ®Æt ra míi ®­îc xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o uy tÝn cña hµng ho¸ NhËt. Trong xu thÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh chÝnh lµ b»ng chÊt l­îng, dÞch vô b¸n hµng vµ sau b¸n hµng chø kh«ng ph¶i hoµn toµn b»ng gi¸ c¶ nh­ tr­íc ®©y nªn viÖc g©y Ên t­îng ban ®Çu vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ ViÖt Nam ®èi víi ng­êi tiªu dïng lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc bu«n b¸n vÒ sau, tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi. Bªn c¹nh viÖc thiÕt lËp c¬ quan kiÓm tra, chóng ta cã thÓ dÇn dÇn luËt ho¸ nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c yÕu tè tèi thiÓu liªn quan ®Õn chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu ®Ó b¶o vÖ uy tÝn hµng ho¸ ViÖt Nam. 2.3 ChuyÓn mét sè mÆt hµng tõ chÕ ®é cÊm nhËp khÈu sang chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu kÕt hîp víi biÖn ph¸p thuÕ quan : Trong sè c¸c biÖn ph¸p cÊm hoÆc h¹n chÕ nhËp khÈu, ®¸nh thuÕ ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ c¹nh tranh víi nh÷ng s¶n phÈm quan träng s¶n xuÊt trong n­íc, cÊm nhËp khÈu biÖn ph¸p mang tÝnh c­ìng chÕ cao nhÊt nªn hËu qu¶ xÊu g©y ra còng lín. Ch¼ng h¹n nh­ tr­êng hîp thuèc l¸ ®iÕu do bÞ cÊm nhËp khÈu trong khi ho¹t ®éng h¶i quan cña n­íc ta vÉn cßn láng lÎo ®· g©y nªn t×nh tr¹ng bu«n lËu rÊt nhiÒu vµ nhµ n­íc th× bÞ thÊt thu thuÕ. V× vËy, ngoµi nh÷ng hµng cÊm (vò khÝ, ma tuý ...) ®èi víi c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c nh­ thuèc l¸ ®iÕu nªn chuyÓn sang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu kÕt hîp víi thuÕ quan lµ nÕu hµng ho¸ v­ît qu¸ h¹n ng¹ch qui ®Þnh th× ph¶i chÞu thuÕ suÊt cao. 2.4 §Çu t­ hÖ thèng ph©n phèi s¶n phÈm MÆc dï thÞ tr­êng néi ®Þa víi gÇn 80 triÖu d©n rÊt hÊp dÉn c¸c doanh nghiÖp nh­ng ®Ó trô ®­îc lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng tr­íc sù trµn ngËp cña hµng ngo¹i nhËp ®Æc biÖt lµ hµng Trung Quèc, chñ yÕu nhËp lËu hoÆc theo ®­êng tiÓu ng¹ch. VÝ dô nh­ hµng dÖt may ViÖt Nam víi b×nh qu©n 75% gi¸ trÞ ®Çu vµo gåm b«ng s¬, ho¸ chÊt, thuèc nhuém ... ®­îc nhËp khÈu nªn s¶n phÈm may lµm ra gi¸ cßn cao, khã c¹nh tranh ®Ó t×m chç ®øng. Trong thêi gian qua, c¸c gi¶i ph¸p b¶o hé nh­ d¸n tem chèng hµng gi¶ vÉn ®ang tá ra bÊt cËp víi thùc tÕ c¸c s¶n phÈm nh­ v¶i, may mÆc ... chÝnh v× vËy viÖc ®Çu t­ cho hÖ thèng b¸n hµng, më réng c¸c ®¹i lý lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®­a hµng ho¸ ViÖt Nam trë nªn phæ biÕn trong hµnh vi tiªu dïng cña ng­êi ViÖt Nam th«ng qua viÖc thùc hiÖn chiÕt khÊu hoa hång cho nh÷ng ng­êi b¸n hµng cña ViÖt Nam s¶n xuÊt hoÆc s½n sµng nhËn hµng ho¸ bÞ tr¶ l¹i ... 2.5 ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i Mét tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ phï hîp lµ nh©n tè quan träng gãp phÇn thùc hiÖn ®Þnh h­íng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc qu¸ cao sÏ lµm cho hµng nhËp khÈu trë nªn rÎ h¬n so víi hµng néi ®Þa, cßn hµng xuÊt khÈu trë nªn ®¾t h¬n do ph¶i chÞu chi phÝ cao tõ l¹m ph¸t trong n­íc, dÉn ®Õn khuyÕn khÝch nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt khÈu, mét ®iÒu hoµn toµn bÊt lîi ®èi víi ViÖt Nam ®ang thiÕu vèn vµ ng­îc l¹i. §èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ViÖt Nam nªn thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ thÕ nµo cho phï hîp. Nªn ch¨ng lµ chóng ta cÇn cã mét chiÕn l­îc dµi h¹n cho viÖc x©y dùng tû gi¸ hèi ®o¸i, tr¸nh biÕn ®éng lín vÒ tû gi¸, g©y rñi ro cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. §Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc nµy, cÇn gi¶m bít biªn ®é giao dÞch cña tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc nhá (0,5%~1%) vµ n©ng dÇn tû gi¸ chÝnh thøc lªn ë møc nhá. NÕu kh«ng, chóng ta cã thÓ thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc x©y dùng môc tiªu, kÕ ho¹ch l©u dµi mµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho c«ng cuéc ®­a mét n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn thµnh n­íc ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam. H¬n n÷a, viÖc qui ®Þnh nµy cßn lµm cho nguån vèn trong n­íc cã h¹n còng kh«ng bÞ l«i cuèn vµo ®Çu c¬ ngo¹i hèi nh­ tr­íc vµ cã thÓ tËp trung vµo cho ®Çu t­ thùc chÊt. kÕt luËn NhËt B¶n lµ mét n­íc ®¶o nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ph¶i chu cÊp cho mét sè d©n h¬n 120 triÖu ng­êi trªn mét diÖn tÝch t­¬ng ®èi nhá. Tuy nhiªn, bÊt chÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ nµy vµ viÖc c¬ së chÕ t¹o cña ®Êt n­íc bÞ tµn ph¸ trong chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, NhËt B¶n ®· kh«ng nh÷ng cã thÓ x©y dùng l¹i ®­îc nÒn kinh tÕ cña m×nh mµ cßn trë thµnh mét trong nh÷ng quèc gia c«ng nghiÖp hµng ®Çu thÕ giíi vµ ngµy cµng ®uæi s¸t, th¸ch thøc vÞ trÝ c­êng quèc kinh tÕ sè mét cña Mü. §ãng gãp vµo qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña NhËt B¶n kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai trß quan träng cña chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu b­íc vµo c«ng cuéc håi phôc ®Êt n­íc sau chiÕn tranh cho ®Õn lóc ®¹t ®­îc sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña NhËt B¶n vèn ®· bÞ tµn ph¸ hÇu hÕt muèn vùc dËy th× cÇn cã sù hç trî ®¾c lùc cña chÝnh phñ. Trong giai ®o¹n nµy, chÝnh phñ ®· thùc hiÖn mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan mang tÝnh chÊt b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, thóc ®Èy xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ, tõng b­íc n©ng cao vÞ thÕ quèc gia. Sau khi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc ®· lín m¹nh, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi, ®ång thêi, tr­íc xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸, chÝnh phñ NhËt B¶n ®· dÇn dÇn níi láng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé chÆt trong thêi kú tr­íc, nhê ®ã mµ tr¸nh ®­îc m©u thuÉn th­¬ng m¹i, thóc ®Èy h¬n n÷a ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Tõ viÖc ph©n tÝch, nghiªn cøu chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan vµ sù ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña cña NhËt B¶n cïng hiÖn tr¹ng chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ë ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu TiÕng ViÖt: 1. GS, TS, D­¬ng Phó HiÖp – TS NguyÔn Duy Dòng “§iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ cña NhËt B¶n” 2002 2. "NhËt B¶n ngµy nay", NXB HiÖp héi quèc tÕ vÒ th«ng tin gi¸o dôc, Tokyo 1993. 3. Goro Ono, "ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cho c«ng cuéc ®æi míi", NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1998. 4. GS.PTS Bïi Xu©n L­u, "Gi¸o tr×nh thuÕ & hÖ thèng thuÕ ë ViÖt Nam", tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, 1998. 5. GS.PTS Bïi Xu©n L­u, "Gi¸o tr×nh chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng", tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, 2002. 6. Hiroshi Nakajima - Harumi Uraoka, "NhËt B¶n - t¨ng c­êng hiÓu biÕt vµ hîp t¸c", NXB Tokyo United Publisher Inc, 1998. 7. "C¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vµ ph©n bæ nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña NhËt B¶n", NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1996. 8. Chalmers Johnson, "MITI vµ sù thÇn kú cña NhËt B¶n", ViÖn kinh tÕ thÕ giíi, 1989. 9. Lª V¨n Sang, "Kinh tÕ NhËt B¶n : giai ®o¹n thÇn kú", ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi, 1998. 10. Yasusuke Marakami, "Kinh tÕ häc chÝnh trÞ NhËt B¶n", NXB Khoa häc x· héi, 1994. 11. Chñ H÷u Quý, "N«ng nghiÖp n«ng th«n NhËt B¶n", NXB Sù thËt, 1991. 12."T¹p chÝ nghiªn cøu NhËt B¶n” NXB Trung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n. B. Tµi liÖu TiÕng NhËt: * Japan Almanac 2001 ._.