Những cơ hội và thách thức đối với vấn đề phát triển thương mại điện tử ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam

Lêi nãi ®Çu §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng th¸ch thøc to lín cña toµn cÇu ho¸, cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn rÊt m¹nh mÏ. ChØ trong vµi ba thËp kû qua, ph­¬ng thøc lµm th­¬ng m¹i cña thÕ giíi ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn quan träng so víi nÒn th­¬ng m¹i truyÒn thèng ®· tån t¹i hµng ngµn n¨m qua, ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña Internet vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ChÝnh sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña nã ®· lµm cho kho¶ng c¸ch ®Þa lý gi÷a c¸c n­íc gÇn gòi h¬n vµ t¹o ra h­íng ph¸t triÓn míi vµ më ®­êng cho giao th­¬ng quèc tÕ. Víi viÖc vËn dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö, chÝnh phñ c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang cã nh÷ng xóc tiÕn m¹nh nh÷ng hiÖp ®Þnh tù do th­¬ng m¹i song ph­¬ng nh»m t¹o c¬ vµ ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia më réng x©m nhËp thÞ tr­êng quèc gia kh¸c vµ t¹o ra søc Ðp c¹nh tranh ngµy cµng lín ®èi víi c¸c n­íc nµy, ®Æc biÖt cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Trong bèi c¶nh nh­ vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh×n thÊy ë th­¬ng m¹i ®iÖn tö c¬ héi ph¸t triÓn cho t­¬ng lai, nh­ng ®ång thêi l¹i ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc trong hiÖn t¹i kh«ng dÔ v­ît qua vÒ c«ng nghÖ, vÒ tri thøc vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng th¸ch thøc ®Õn tõ nh÷ng ®Ò xuÊt th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, trong khi vÉn cßn ®ang chËt vËt t×m c¸ch tho¸t ra khái vßng luÈn quÈn cña ®ãi nghÌo vµ l¹c hËu. ¦u tiªn chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc nµy, v× thÕ, lµ lµm c¸ch nµo b¾t kÞp víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, ®ång thêi ®èi phã hiÖu qu¶ víi nh÷ng nguy c¬ ®Õn tõ qu¸ tr×nh ®ã. Trong bµi kho¸ luËn nµy, t«i xin ®Ò cËp ®Õn mét vµi t­ t­ëng c¬ b¶n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi vÊn ®Ò ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam, ®ång thêi kiÕn nghÞ mét sè nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam giai ®o¹n tíi. Néi dung cña khãa luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng Ch­¬ng I “Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö” tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ch­¬ng II “C¬ héi vµ sù th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn” Ch­¬ng III “Ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn” Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng nh­ng do kh¶ n¨ng vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, bµi khãa luËn ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt vÒ néi dung còng nh­ h×nh thøc. T«i rÊt mong cã ®­îc sù chØ b¶o vµ gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó bµi khãa luËn ®­îc hoµn chØnh h¬n.T«i xin ®­îc bµy tá lßng c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn Th¹c sÜ §µo Thu Giang-gi¶ng viªn khoa Kinh tÕ Ngo¹i Th­¬ng-®· tËn t×nh h­íng dÉn t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn bµi kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng I Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Giíi thiÖu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ g× Lµ mét lÜnh vùc t­¬ng ®èi míi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc nãi ®Õn b»ng nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau. MÆc dï tªn gäi “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” (electronic commerce) ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt vµ trë thµnh quy ­íc chung, ®­îc ®­a vµo c¸c v¨n b¶n quèc tÕ, c¸c tªn gäi kh¸c nh­: “th­¬ng m¹i trùc tuyÕn” (online trade), “th­¬ng m¹i ®iÒu khiÓn häc” (cybertrade), “kinh doanh ®iÖn tö” (electronic business) hay “th­¬ng m¹i kh«ng cã giÊy tê” (paperless commerce)... vÉn ®­îc sö dông vµ ®­îc hiÓu víi cïng néi dung. HiÖn nay trªn thÕ giíi ch­a cã mét ®Þnh nghÜa nµo vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc chÊp nhËn réng r·i. Tuy nhiªn, nhiÒu chÝnh phñ vµ tæ chøc ®· ph¸t triÓn c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö dùa trªn c¸c øng dông cña nã (xem phô lôc 1) ®Ó cã thÓ thu thËp ®­îc sè liÖu h÷u Ých. Nh÷ng cè g¾ng ®ã ®­a ®Õn mét kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®ã lµ “viÖc sö dông réng r·i c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö ®Ó lµm th­¬ng m¹i” hay “viÖc trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ ®iÖn tö, mµ nãi chung kh«ng cÇn ph¶i in ra giÊy trong bÊt cø c«ng ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh giao dÞch”Bé th­¬ng m¹i, NXB Thèng kª, 1999 . ThuËt ng÷ “th«ng tin” trong kh¸i niÖm trªn ®­îc hiÓu lµ bÊt cø g× cã thÓ truyÒn t¶i b»ng kü thuËt ®iÖn tö, bao gåm c¶ th­ tõ, c¸c tÖp v¨n b¶n, c¸c c¬ së d÷ liÖu, c¸c b¶ng tÝnh, c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö, c¸c h×nh ®å ho¹, qu¶ng c¸o, hái hµng, ®¬n hµng, ho¸ ®¬n, biÓu gi¸, hîp ®ång, c¸c mÉu ®¬n, c¸c biÓu b¸o c¸o, h×nh ¶nh ®éng, ©m thanh... ThuËt ng÷ “th­¬ng m¹i” trong kh¸i niÖm nµy ®­îc hiÓu theo §iÒu 1 “§¹o luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö” do uû ban Liªn HiÖp Quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL) ban hµnh. Th­¬ng m¹i theo ®ã kh«ng chØ bã hÑp trong viÖc mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ lµ “mäi vÊn ®Ò n¶y sinh ra tõ mäi mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång”. C¸c mèi quan hÖ ®ã bao gåm bÊt cø c¸c giao dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô; tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång; cho thuª dµi h¹n; x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t­ vÊn, thiÕt kÕ kü thuËt c«ng tr×nh; ®Çu t­ tµi chÝnh ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc chuyÓn nh­îng; liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆckinh doanh; chuyªn chë hµng ho¸ hay hµnh kh¸ch b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé. Do vËy viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµm thay ®æi h×nh th¸i ho¹t ®éng cña hÇu nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. 1.2 Néi dung cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.2.1 Ph­¬ng tiÖn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ tÝnh ­u viÖt cña Internet Theo ®Þnh nghÜa trªn, c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ chia lµm 6 lo¹i gåm ®iÖn tho¹i, m¸y fax, truyÒn h×nh, hÖ thèng thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, m¹ng néi bé vµ m¹ng liªn néi bé, Internet vµ Web Bacchetta, Marc et al, “Electronic commerce and the role of the WTO”, WTO Special Study 2, Geneva, 1998 . §iÖn tho¹i lµ ph­¬ng tiÖn ®­îc dïng phæ biÕn nhÊt. Toµn thÕ giíi cã kho¶ng 1 tû ®­êng d©y thuª bao ®iÖn tho¹i vµ 340 triÖu ng­êi dïng ®iÖn tho¹i di ®éng B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé th­¬ng m¹i, 2001 . Mét sè lo¹i dÞch vô cã thÓ ®­îc cung cÊp qua ®iÖn tho¹i nh­ b­u ®iÖn, ng©n hµng, t­ vÊn, gi¶i trÝ... Tuy nhiªn, h¹n chÕ cña c«ng cô nµy lµ chØ truyÒn t¶i ®­îc ©m thanh, mäi giao dÞch cuèi cïng vÉn ph¶i kÕt thóc b»ng viÖc in ra giÊy. Chi phÝ sö dông ®iÖn tho¹i cßn phô thuéc kho¶ng c¸ch liªn l¹c. Fax cã thÓ thay thÕ dÞch vô ®­a th­ vµ göi c«ng v¨n truyÒn thèng, nh­ng kh«ng truyÒn t¶i ®­îc ©m thanh, h×nh ¶nh ®éng vµ h×nh ¶nh 3 chiÒu; chÊt l­îng truyÒn t¶i l¹i kh«ng ®­îc tèt. TruyÒn h×nh lµ c«ng cô th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt phæ th«ng. Trªn thÕ giíi hiÖn cã kho¶ng 1 tû m¸y thu h×nh Tµi liÖu ®· dÉn . Do cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi hµng tû ng­êi xem, truyÒn h×nh cã vai trß rÊt quan träng trong th­¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ qu¶ng c¸o (qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh chiÕm 1/4 tæng chi phÝ qu¶ng c¸o ë Mü) Bacchetta, Marc et al, “Electronic commerce and the role of the WTO”, WTO Special Study 2, Geneva, 1998 . TruyÒn h×nh cã thÓ cung cÊp nhiÒu dÞch vô th«ng tin gi¶i trÝ nh­ng nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña c«ng cô viÔn th«ng nµy chØ mang tÝnh mét chiÒu, kh«ng mang tÝnh t­¬ng t¸c. HÖ thèng kü thuËt thanh to¸n ®iÖn tö gióp tiÕn hµnh kh©u thanh to¸n trong giao dÞch th­¬ng m¹i vµ tµi chÝnh mµ kh«ng cÇn ®Õn tiÒn mÆt, rÊt phæ biÕn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Thanh to¸n ®iÖn tö sö dông réng r·i c¸c m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM: Automatic teller machine) thÎ tÝn dông (credit card), thÎ mua hµng (purchasing card), thÎ th«ng minh (smart card)... M¹ng néi bé vµ m¹ng liªn néi bé lµ toµn bé m¹ng th«ng tin cña mét tæ chøc vµ c¸c liªn l¹c mäi kiÓu gi÷a c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö trong ®ã, céng víi c¸c liªn l¹c di ®éng. HÖ thèng nµy ®ßi hái tæ chøc ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng vµ tiªu chuÈn th«ng tin riªng. Hép 1 LÞch sö Internet Internet b¾t nguån tõ nh÷ng n¨m 60 khi c¸c nhµ nghiªn cøu ë Mü t×m kiÕm nh÷ng c¸ch thøc míi ®Ó liªn l¹c víi nhau. N¨m 1969, m¹ng ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network ) ®­îc thiÕt lËp gi÷a 4 tr­êng ®¹i häc cña Mü víi sù gióp ®ì cña Bé Quèc phßng. M¹ng ARPANET cho phÐp ng­êi sö dông liªn l¹c víi nhau qua “Giao thøc chuÈn ®iÒu khiÓn m¹ng” (Network Control Protocol). Theo giao thøc chuÈn nµy , mét th«ng tin ®­îc ph©n chia thµnh nh÷ng “gãi” (packets) d÷ liÖu nhá t¹i n¬i göi ®i, hßa vµo dßng lu©n chuyÓn d÷ liÖu kÕt nèi gi÷a c¸c m¸y tÝnh vµ ®­îc nhËp l¹i nh­ cò t¹i n¬i ®Õn. Trong nh÷ng n¨m ®Çu, m¹ng ARPANET ®­îc sö dông ®Ó göi e-mail (lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1971), tæ chøc th¶o luËn trùc tuyÕn, khai th¸c d÷ liÖu tõ xa vµ gióp truyÒn c¸c tÖp d÷ liÖu gi÷a c¸c c¬ quan thuéc chÝnh phñ, c¸c c«ng ty vµ c¸c tr­êng ®¹i häc. Bé Quèc phßng Mü lóc ®Çu cã ý ®Þnh sö dông m¹ng nµy nh­ mét c«ng cô th«ng tin trong chiÕn tranh nh­ng cuèi cïng ®· tõ bá. Trong thêi gian nµy, mét sè m¹ng kh¸c sö dông cho nghiªn cøu vµ gi¸o dôc nh­ BITNET vµ NSFNET còng ra ®êi. Trong nh÷ng n¨m 80, giao thøc chuÈn quèc tÕ TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) ®­îc ®­a ra, thiÕt lËp nh÷ng tiªu chuÈn l­u chuyÓn th«ng tin gi÷a c¸c m¹ng vµ cho phÐp x¸c ®Þnh ng­êi sö dông th«ng qua c¸c ®Þa chØ Internet (Internet addresses) hoÆc tªn miÒn (domain names). §iÒu nµy lµm cho c¸c m¹ng ®éc lËp cã thÓ kÕt nèi víi nhau. Tõ ®ã, m¹ng Internet h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. ChØ tÝnh ®Õn n¨m 1997, ®· cã 110 n­íc kÕt nèi Internet. Ngµy nay, viÖc Internet ®· cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. N¨m 1990 m¹ng WWW (World Wide Web) ra ®êi, lÇn ®Çu tiªn më ra kh¶ n¨ng truyÒn t¶i trªn m¹ng c¸c trang web kÕt hîp gi÷a ®å häa vµ v¨n b¶n. Víi kh¶ n¨ng chøa ®ùng vµ chuyÓn t¶i mét l­îng th«ng tin khæng lå vµ ®a d¹ng, web ngµy nay ®· ®­îc c¶ thÒ giíi chÊp nhËn lµm tiªu chuÈn giao tiÕp th«ng tin vµ ®­îc øng dông trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, nhÊt lµ lÜnh vùc dÞch vô vµ th­¬ng m¹i. Nguån: Hobbes Zakon, R, “Hobbes’ Internet Timeline” Internet vµ Web cã thÓ thay thÕ c¸c ph­¬ng tiÖn trªn víi mét ph¹m vi réng h¬n vµ mét hiÖu qu¶ lín h¬n nhiÒu lÇn nhê sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ cã tÝnh t­¬ng t¸c cao víi trong vµ ngoµi hÖ thèng vµ gi÷a nhiÒu ng­êi víi nhau. §èi víi nhiÒu s¶n phÈm cã thÓ sè ho¸, tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng, ph©n phèi vµ tiªu dïng cã thÓ thùc hiÖn trùc tuyÕn qua m¸y tÝnh theo mét quy tr×nh tù ®éng hãa cao ®é víi thêi gian v« cïng nhanh chãng so víi mua hµng theo ph­¬ng thøc truyÒn thèng hay ®Æt hµng qua ®iÖn tho¹i vµ chuyÓn giao b»ng ph­¬ng tiÖn h÷u h×nh, nh­ trong m« h×nh d­íi ®©y: Ng©n hµng d÷ liÖu ë Cana®a cña c«ng ty Microsoft (1)Qu¶ng c¸o phÇn mÒm trùc tuyÕn C«ng ty Microsoft ë Mü Kh¸ch hµng Thôy sÜ (2) §Æt hµng theo mÉu (3)ChuyÓn ®¬n ®Æt hµng (5) Yªu cÇu tr¶ tiÒn (6) ThÎ tÝn dông (4)Tù ®éng t¶i phÈn mÒm (7)ChuyÓn phÇn mÒm (7) ChphÇ ë mét khÝa c¹nh kh¸c, Internet vµ Web lµ ph­¬ng tiÖn truyÒn dÉn ®a chøc n¨ng víi kh¶ n¨ng chuyÓn t¶i kÕt hîp nhiÒu lo¹i d÷ liÖu kh¸c nhau tõ v¨n b¶n, ©m thanh ®Õn h×nh ¶nh, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi nhiÒu ph­¬ng tiÖn kh¸c nhau, ®iÒu mµ tr­íc ®ã ch­a ph­¬ng tiÖn nµo lµm ®­îc. Internet còng më réng ph¹m vi cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Õn nh÷ng lÜnh vùc tr­íc ®©y bÞ giíi h¹n bëi kho¶ng c¸ch kh«ng gian nh­ y tÕ, gi¸o dôc, dÞch vô ph¸p lý, kÕ to¸n... Mét vÝ dô ®¬n gi¶n lµ ngµy nay ng­êi ta cã thÓ lÊy b»ng cö nh©n hay master do c¸c tr­êng ®¹i häc næi tiÕng trªn thÕ giíi cÊp mµ kh«ng ph¶i ra n­íc ngoµi b»ng c¸ch ghi danh vµo c¸c khãa häc trªn m¹ng. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· tån t¹i tr­íc khi Internet ra ®êi nh­ng sù xuÊt hiÖn cña Internet vµ Web lµ mét b­íc ngoÆt bëi lÏ th­¬ng m¹i ®ang trong tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa vµ hiÖu qu¶ hãa. Hai xu h­íng ®ã ®ßi hái ph¶i ¸p dông Internet vµ Web nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn ®· ®­îc quèc tÕ hãa cao ®é vµ cã hiÖu qu¶ sö dông cao. ChÝnh b­íc ngoÆt nµy ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Trªn thùc tÕ, ng­êi ta ®· vµ ®ang nghiªn cøu kÕt hîp c¸c ph­¬ng tiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö truyÒn thèng víi Internet. Bµi khãa luËn v× vËy tËp trung vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö sö dông Internet nh­ mét c«ng cô chñ yÕu. 1.2.2 C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö MÆc dï cã h¬n 1300 lÜnh vùc ¸p dông nh­ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ ®­îc ph©n lµm 5 h×nh thøc chñ yÕu lµ: Th­ ®iÖn tö (e-mail). Thanh to¸n ®iÖn tö (electronic payment). Trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI: electronic data exchange) (chñ yÕu). Giao göi sè hãa c¸c dung liÖu (digital delivery of content) tøc lµ mua b¸n c¸c s¶n phÈm cã thÓ sè hãa vµ chuyÓn giao qua m¹ng nh­ ©m nh¹c, phim ¶nh, phÇn mÒm m¸y tÝnh... B¸n lÎ hµng hãa h÷u h×nh (giao dÞch qua m¹ng nh­ng giao hµng theo ph­¬ng thøc th«ng th­êng). C¸c h×nh thøc giao dÞch nµy ®­îc tiÕn hµnh gi÷a 3 nhãm chñ yÕu lµ: doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng vµ chÝnh phñ theo m« h×nh ®­íi ®©y, víi quan hÖ doanh nghiÖp - doanh nghiÖp (B2B: Business to business) vµ doanh nghiÖp - ng­êi tiªu dïng (B2C: Business to consumer) lµ chñ yÕu: Ng­êi tiªu dïng - c«ng d©n Mua b¸n vµ thanh to¸n Th«ng tin, trùc tuyÕn, dÞch vô luËt ph¸p, kh¸ch hµng... thuÕ... ChÝnh phñ Doanh nghiÖp Tiªu dïng chÝnh phñ trùc tuyÕn, th«ng tin ph¸p luËt ph¸p, qu¶n lý, thuÕ... Trao ®æi d÷ liÖu mua b¸n, thanh to¸n hµng hãa vµ lao vô, N­íc ngoµi trao ®æi th«ng tin... 1.2.3 Lîi Ých kinh tÕ tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö Nh÷ng tiÕn bé nhanh chãng vÒ c«ng nghÖ trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Æt ra vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m: sù phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ m¹ng Internet sÏ t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®Õn c¸c nh©n tè trong nÒn kinh tÕ vµ ¶nh h­ëng ra sao ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ? VÊn ®Ò nµy cã thÓ tiÕp cËn tõ hai gãc ®é: chi phÝ vµ thÞ tr­êng. HÇu hÕt c¸c nghiªn cøu ®· cã vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu x¸c ®Þnh c¸c c«ng ty võa vµ nhá (SMEs: Small and medium enterprises) lµ ®èi t­îng h­ëng lîi nhiÒu nhÊt tõ qu¸ tr×nh nµy Mann, Catherin.L.et.al, “Global electronic commerce: A policy primer”, Institue for International Economics, 2000 at . MÆc dï vËy, ®©y chØ lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ s¬ khëi vµ cã thÓ cã nhiÒu yÕu tè kh¸c g©y hiÖu øng ng­îc l¹i ch­a ®­îc tÝnh ®Õn. Ph¸t triÓn "hÖ thèng thÇn kinh" cña nÒn kinh tÕ HÖ thèng th«ng tin ®­îc vÝ nh­ hÖ thèng thÇn kinh cña nÒn kinh tÕ. Th«ng tin cã ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi th× doanh nghiÖp míi cã thÓ x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc s¶n xuÊt - kinh doanh b¾t kÞp xu thÕ thÞ tr­êng, nhµ n­íc míi cã thÓ ®Ò ra chÝnh s¸ch qu¶n lý ®Êt n­íc phï hîp, cßn ng­êi tiªu dïng th× cã nhiÒu lùa chän h¬n. Internet vµ Web gièng nh­ mét th­ viÖn khæng lå cung cÊp mét nguån th«ng tin phong phó vµ dÔ truy nhËp víi c¸c c«ng cô tÇm cøu (search) hiÖu qu¶ nh­ Google, Infoseek, Webcrawler hay Alta Vista. Qua m¹ng Internet, chÝnh phñ, doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng cã thÓ giao tiÕp trùc tuyÕn liªn tôc víi nhau mµ kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi kho¶ng c¸ch. Nhê ®ã, c¶ sù hîp t¸c lÉn qu¶n lý ®Òu nhanh chãng vµ liªn tôc; c¸c b¹n hµng míi, c¸c c¬ héi kinh doanh ®­îc ph¸t hiÖn nhanh chãng trªn b×nh diÖn toµn quèc, khu vùc vµ thÕ giíi. Lîi Ých nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi c¸c SMEs, vèn bÞ h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng vµ tiÒm lùc trong tiÕp cËn vµ kh¶o s¸t th«ng tin thÞ tr­êng. H¬n n÷a, “kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin lµm gi¶m thiÓu sù bÊt æn vµ c¸c rñi ro khã dù ®o¸n trong nÒn kinh tÕ" Shapiro, C and Varian, H. “Information rules”, Cambridge, MA: Havard University Press, 2001, page 22 . Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tiÕp thÞ, giao dÞch vµ b¸n hµng Nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ vi m«, chi phÝ lµ mét trong c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh trùc tiÕp lîi nhuËn cña doanh nghiÖp vµ hµnh vi cña ng­êi tiªu dïng. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm nhiÒu yÕu tè tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng, ph©n phèi. Gi÷ nguyªn c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c, doanh nghiÖp lu«n cã xu h­íng t×m c¸ch gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh vµ t¨ng lîi nhuËn, cßn ng­êi tiªu dïng lu«n muèn mua hµng hãa víi gi¸ rÎ h¬n. Suy réng ra tÇm vÜ m«, chi phÝ ¶nh h­ëng ®Õn søc c¹nh tranh cña c¶ nÒn kinh tÕ vµ c¬ cÊu kinh tÕ theo ®ã mµ h×nh thµnh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet t¸c ®éng ®Õn yÕu tè chi phÝ trong chuçi gi¸ trÞ thÞ tr­êng (value-chain), h­íng nÒn kinh tÕ ®Õn hiÖu qu¶. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ chi phÝ v¨n phßng. C¸c v¨n phßng kh«ng cã giÊy tê chiÕm diÖn tÝch nhá h¬n rÊt nhiÒu, chi phÝ t×m kiÕm vµ chuyÓn giao tµi liÖu gi¶m nhiÒu lÇn, ®Æc biÖt lµ trong kh©u in Ên. Theo sè liÖu cña h·ng General Electricity cña Mü, tiÕt kiÖm trªn h­íng nµy ®¹t tíi 30% Bé Th­¬ng m¹i, “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, NXB Thèng kª, 1999 . Theo ®ã, c¸c nh©n viªn cã n¨ng lùc ®­îc gi¶i phãng khái nhiÒu c«ng ®o¹n sù vô cã thÓ tËp trung vµo nghiªn cøu ph¸t triÓn, sÏ ®­a ®Õn nh÷ng lîi Ých to lín l©u dµi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp gi¶m thÊp chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ tiÕp thÞ. B»ng ph­¬ng tiÖn Internet, mét nh©n viªn b¸n hµng cã thÓ giao dÞch ®­îc víi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng. Catalogue ®iÖn tö trªn Web phong phó h¬n nhiÒu vµ th­êng xuyªn cËp nhËt so víi catalogue in Ên chØ cã khu«n khæ giíi h¹n vµ lu«n lçi thêi. Theo sè liÖu cña h·ng m¸y bay Boeing cña Mü, ®· cã tíi 50% kh¸ch hµng ®Æt mua 9% phô tïng qua Internet vµ c¸c ®¬n hµng vÒ lao vô kü thuËt theo ph­¬ng thøc nµy ngµy cµng t¨ng lªn vµ mçi ngµy gi¶m ®­îc 600 cuéc gäi ®iÖn tho¹i Tµi liÖu ®· dÉn . Víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ thêi gian vµ chi phÝ giao dÞch (qu¸ tr×nh tõ qu¶ng c¸o, tiÕp xóc ban ®Çu, giao dÞch ®Æt hµng, giao dÞch giao hµng, giao dÞch thanh to¸n). thêi gian giao dÞch qua Internet chØ b»ng 7% thêi gian giao dÞch qua Fax, vµ b»ng kho¶ng 0.5 phÇn ngh×n thêi gian giao dÞch qua b­u ®iÖn; chi phÝ cho giao dÞch .qua Internet chØ b»ng kho¶ng 5% chi phÝ giao dÞch qua Fax hay b­u ®iÖn chuyÓn ph¸t nhanh; chi phÝ thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet chØ b»ng 10% ®Õn 20% chi phÝ thanh to¸n theo lèi th«ng th­êngTµi liÖu ®· dÉn . B¶ng 1 Tèc ®é vµ chi phÝ truyÒn göi bé tµi liÖu 40 trang §­êng truyÒn Thêi gian Chi phÝ (USD) New York ®i Tokyo Qua b­u ®iÖn 5 ngµy 7.40 ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 26.25 Qua m¸y Fax 31 phót 28.83 Qua Internet 2 phót 0.10 New York ®i Los Angeles Qua b­u ®iÖn 2-3 ngµy 3.00 ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 15.50 Qua m¸y Fax 31 phót 9.36 Qua Internet 2 phót 0.10 Nguån: ITU, “Challenges to network”, 1997, Geneva : Nguån Trong hai yÕu tè c¾t gi¶m nµy, yÕu tè thêi gian cã ý nghÜa lín h¬n v× tèc ®é l­u th«ng cã ý nghÜa sèng cßn trong kinh doanh vµ c¹nh tranh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc giao dÞch nhanh chãng, sím n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu cßn gióp c¾t gi¶m sè l­îng vµ thêi gian hµng n»m l­u kho (inventory), còng nh­ kÞp thêi thay ®æi ph­¬ng ¸n s¶n phÈm b¸m s¸t ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng. NhiÒu n¨m tr­íc ®©y, rót ng¾n chu kú s¶n xuÊt (cycle time) lµ mét trong c¸c nh©n tè quan träng nhÊt gióp c¸c c«ng ty NhËt B¶n giµnh ®­îc th¾ng lîi trong c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty Hoa Kú. Më réng c¬ héi gia nhËp thÞ tr­êng vµ thay ®æi cÊu tróc thÞ tr­êng Kh¶ n¨ng truy cËp vµ ph¸t t¸n (diffusion) th«ng tin nhanh chãng qua Internet víi chi phÝ thÊp lµ c¬ héi lín cho c¸c SMEs gia nhËp thÞ tr­êng. Chi phÝ lËp mét cöa hµng ¶o trªn Internet (gåm c¸c chi phÝ ®Çu t­ thiÕt kÕ trang web, chi phÝ ®¨ng ký vµ duy tr× tªn miÒn (domain name)) chØ b»ng mét phÇn rÊt nhá so víi viÖc lËp mét cöa hµng h÷u h×nh nh­ng trong nhiÒu tr­êng hîp, hiÖu qu¶ ®em l¹i cã thÓ lín h¬n nhiÒu lÇn Choi, Soon-Yong / Stahl, Dale O. / Whinston, Andrew B. “The Economics of Electronic Commerce”, Macmillan Technical Publishing 1998, p. 87. . Internet cho phÐp ®­a th«ng tin ®Õn tõng c¸ nh©n, v× thÕ chØ cÇn mét trang web b¾t m¾t víi nhiÒu ý t­ëng s¸ng t¹o, doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc ®«ng ®¶o ng­êi tiªu dïng biÕt ®Õn. Cöa hµng b¸n lÎ trùc tuyÕn Amazon.com lµ mét ®iÓn h×nh trong nhiÒu vÝ dô. §iÒu ®ã cho thÊy so víi viÖc t¹o lËp danh tiÕng trªn thÞ tr­êng theo ph­¬ng c¸ch truyÒn thèng, th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet râ rµng cã nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh. TÝnh chÊt c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng mét phÇn tïy thuéc vµo sè l­îng ®èi thñ c¹nh tranh cã mÆt trªn thÞ tr­êng ®ã. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn gia nhËp thÞ tr­êng dÔ dµng mµ cßn t¹o ¸p lùc cho mäi doanh nghiÖp ph¶i “hiÖn h÷u trùc tuyÕn” (online presence). Tuy nhiªn, kh¸c víi thÞ tr­êng truyÒn thèng, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö chñ yÕu lµ c¹nh tranh ë kh¶ n¨ng th«ng tin nhanh chãng vµ hiÖu qu¶. §iÒu nµy t¹o c¬ héi ®ång ®Òu cho c¸c thµnh phÇn tham gia c¹nh tranh. MÆc dï trong m«i tr­êng míi, c¸c doanh nghiÖp lín vµ danh tiÕng cã thÓ cã mét khëi ®Çu thuËn lîi h¬n so víi nh÷ng doanh nghiÖp “sinh sau ®Î muén” nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ hä cã lîi thÕ h¬n trong viÖc n¾m b¾t th«ng tin ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng Bakos, Yannis. “The Emerging Role of Electronic Marketplaces on the Internet”, Research paper, OECD, 2002 . Chu kú s¶n xuÊt ®­îc rót ng¾n trªn c¬ së tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ giao dÞch tÊt yÕu dÉn ®Õn nh÷ng ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh trong c¸ch thøc tæ chøc doanh nghiÖp vµ nh÷ng thay ®æi míi ë nhiÒu ngµnh kinh doanh. LÊy ngµnh vËn t¶i du lÞch lµm mét vÝ dô; tr­íc ®©y c¸c c«ng ty hµng kh«ng th­êng b¸n vÐ m¸y bay qua m¹ng l­íi c¸c ®¹i lý ph©n phèi vÐ ®­îc thiÕt lËp kh¾p n¬i, nh­ng víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet, c¸c c«ng ty nµy cã thÓ b¸n vÐ trùc tiÕp cho kh¸ch hµng vµ tiÕt kiÖm ®­îc kho¶n hoa hång ph¶i tr¶ cho ®¹i lý. §iÒu nµy sÏ lµm cho c¸c c«ng ty hµng kh«ng cã xu h­íng s¸p nhËp ho¹t ®éng b¸n vÐ vµo trong ho¹t ®éng cña m×nh, cßn c¸c ®¹i lý cã thÓ chuyÓn sang h×nh thøc m«i giíi th«ng tin, so s¸nh gi¸ c¶ vµ dÞch vô ®­îc cung cÊp bëi c¸c c«ng ty kh¸c nhau, v× kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng sÏ tr¶ mét kho¶n tiÒn ®Ó cã ®­îc th«ng tin theo yªu cÇu Bailey, Joseph P. / Bakos, Yannis (2001): An Exploratory Study of the Emerging Role of Electronic Intermediaries, in: International Journal of Electronic Commerce, Vol. 1, No. 3/2001, p.1 . Thóc ®Èy c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn sím tiÕp cËn "nÒn kinh tÕ sè hãa" Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn dùa trªn nÒn t¶ng c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i. Do vËy, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ t¹o nªn nh÷ng nhu cÇu ®Çu t­ míi trong lÜnh vùc h¹ tÇng c¬ së vµ dÞch vô c«ng nghÖ th«ng tin. Theo dù b¸o cña OECD OECD, “OECD Information Technology Outlook 2000”, Paris, 2000 , phÇn ®ãng gãp cña c«ng nghÖ th«ng tin trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu sÏ ®¹t møc tõ 3-5% thêi kú 1993-2008. ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tû lÖ nµy cao h¬n rÊt nhiÒu (ë Mü hiÖn nay kho¶ng 15% GDP) Thomas Messenbourg, “Measuring the Digital Economy” at . C¸c nhµ nghiªn cøu dù ®o¸n kinh tÕ thÕ giíi cã xu h­íng tiÕn ®Õn “nÒn kinh tÕ sè hãa” hay “nÒn kinh tÕ míi” lÊy tri thøc vµ th«ng tin lµm nÒn t¶ng ph¸t triÓn. §©y lµ khÝa c¹nh mang tÝnh chiÕn l­îc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v× nã ®em l¹i c¶ nguy c¬ tôt hËu lÉn c¬ héi t¹o “b­íc nh¶y vät“ (leap-frog) b¾t kÞp xu thÕ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i Panagriya, “E-commerce, WTO and developing countries”, WTO study series 2, Geneva, 2000 . 2. Nh÷ng yªu cÇu chñ yÕu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Nh÷ng lîi Ých ®· ph©n tÝch ë trªn lµ rÊt to lín nh­ng thùc tÕ cßn ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng. Nh÷ng lîi Ých tiÒm n¨ng ®ã chØ ®­îc hiÖn thùc hãa vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ thùc sù ph¸t triÓn khi c¸c ®ßi hái cña nã ®­îc ®¸p øng. ë ®©y ng­êi viÕt chØ liÖt kª mét sè vÊn ®Ò quan träng nhÊt thuéc h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ kü thuËt vµ ph¸p lý. 2.1 H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng mét h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin ®ñ n¨ng lùc. H¹ tÇng nµy bao gåm 2 nh¸nh lµ tÝnh to¸n (computing) vµ truyÒn th«ng (communication). Hai nh¸nh nµy ngoµi c«ng nghÖ - thiÕt bÞ cßn cÇn ph¶i cã mét nÒn c«ng nghiÖp ®iÖn lùc c÷ng m¹nh lµm nÒn. HiÖn nay ®ang cã xu h­íng ®­a c¶ c«ng nghÖ b¶o mËt vµ an toµn vµo c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §ßi hái vÒ h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ bao gåm 2 mÆt: mét lµ tÝnh tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ c«ng nghÖ thiÕt bÞ, hai lµ tÝnh phæ cËp vÒ kinh tÕ. H¹ tÇng truyÒn th«ng ph¶i ®¹t ®­îc tèc ®é 45Mbps ®Ó cã thÓ chuyÓn t¶i ®­îc th«ng tin d­íi d¹ng h×nh ¶nh, ®å häa, video. KÕ tiÕp lµ c¸c hÖ thèng thiÕt bÞ kü thuËt m¹ng, truy cËp tõ xa, an toµn kü thuËt. Th«ng th­êng, mét quèc gia muèn ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× m¹ng trôc th«ng tin (backbone) quèc gia ®ãng vai trß x­¬ng sèng. M¹ng nµy ®èi víi trong n­íc ®­îc vÝ nh­ n¬i mäi con s«ng ®æ vµo, ®èi víi quèc tÕ ®­îc vÝ nh­ cöa s«ng ®æ ra biÓn siªu lé th«ng tin quèc tÕ. Th«ng tin cã th«ng th­¬ng ®­îc hay kh«ng, mét phÇn quan träng phô thuéc vµo tèc ®é cña backbone. 2.2 H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö liªn quan tíi mäi con ng­êi, tõ ng­êi tiªu thô ®Õn ng­êi s¶n xuÊt, ph©n phèi, c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c nhµ c«ng nghÖ, nªn viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö tÊt yÕu ®ßi hái ®a sè con ng­êi ph¶i cã kü n¨ng thùc tÕ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin mét c¸ch cã hiÖu qu¶, cã thãi quen lµm viÖc trªn m¸y tÝnh, trªn m¹ng m¸y tÝnh vµ cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò chuyªn gia ®ñ m¹nh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. Nãi trong diÖn hÑp, ®ã lµ nh÷ng tËp thÓ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc dÞch vô m¹ng cã kü n¨ng chuyªn ngµnh vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ th«ng th¹o tiÕng Anh. Nãi trªn diÖn réng, ®iÒu kiÖn nh©n lùc bao gåm c¶ ng­êi tiªu dïng. 2.3 B¶o mËt, an toµn Giao dÞch th­¬ng m¹i qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö, trong ®ã mäi d÷ liÖu ®Òu ë d¹ng sè hãa, ®Æt ra c¸c yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ tÝnh b¶o mËt, an toµn. MÊt tiÒn, lõa ®¶o, lÊy trém hoÆc thay ®æi th«ng tin, x©m nhËp d÷ liÖu... lµ c¸c rñi ro ngµy cµng lín kh«ng chØ ®èi víi ng­êi kinh doanh mµ c¶ víi ng­êi qu¶n lý, víi tõng quèc gia, v× c¸c hÖ thèng ®iÖn tö cã thÓ bÞ c¸c tin tÆc (hacker) x©m nhËp. GÇn ®©y ng­êi ta ®· chøng kiÕn nh÷ng vô hacker lÊy trém c¸c sè tµi kho¶n ®Ó lÊy tiÒn ë c¸c ng©n hµng lín trªn thÕ giíi hay c¸c virus ®­îc t¹o ra ®· ph¸ ho¹i hµng lo¹t c¸c kho th«ng tin cña nhiÒu c¬ quan, tæ chøc, g©y ng­ng trÖ cho c¶ hÖ thèng th«ng tin toµn cÇu; hoÆc cã nhiÒu tæ chøc cùc ®oan sö dông Internet nh­ ph­¬ng tiÖn phæ biÕn t­ t­ëng ph¸t xÝt vµ kªu gäi chiÕn tranh... ThiÖt h¹i tõ nh÷ng ho¹t ®éng ph¸ ho¹i ®ã kh«ng chØ tÝnh b»ng tiÒn. Do ®ã, cÇn ph¶i cã c¸c hÖ thèng b¶o mËt, an toµn ®­îc thiÕt kÕ trªn c¬ së kü thuËt m· hãa (encryption) hiÖn ®¹i vµ mét c¬ chÕ an ninh h÷u hiÖu. Ngoµi ra, nhu cÇu b¶o vÖ bÝ mËt riªng t­ còng ngµy cµng t¨ng. 2.4 HÖ thèng thanh to¸n tù ®éng Ph­¬ng thøc thanh to¸n lµ vÊn ®Ò quan träng vµ rÊt nh¹y c¶m trong giao dÞch th­¬ng m¹i. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc hiÖn thùc tÕ vµ cã hiÖu qu¶ khi ®· tån t¹i mét hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh ë møc ®é ph¸t triÓn ®ñ cao, cho phÐp tiÕn hµnh thanh to¸n tù ®éng mµ kh«ng ph¶i dïng ®Õn tiÒn mÆt. Trong kinh doanh b¸n lÎ, vai trß cña thÎ th«ng minh (smart card) lµ rÊt quan träng. Khi ch­a cã hÖ thèng nµy, th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ giíi h¹n ë kh©u trao ®æi tin tøc, cßn viÖc bu«n b¸n hµng hãa vµ dÞch vô vÉn ph¶i kÕt thóc b»ng tr¶ tiÒn trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n truyÒn thèng. HiÖu qu¶ qu¶ do ®ã sÏ thÊp vµ kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ trang bÞ ph­¬ng tiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2.5 B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ Do chÊt x¸m cña con ng­êi ngµy cµng chiÕm gi¸ trÞ cao trong s¶n phÈm, b¶o vÖ tµi s¶n cuèi cïng sÏ trë thµnh b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ. Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö v× thÕ næi lªn vÊn ®Ò ®¨ng ký tªn miÒn (domain name), b¶o vÖ së h÷u chÊt x¸m vµ b¶n quyÒn cña c¸c th«ng tin (h×nh thøc qu¶ng c¸o, nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, cÊu tróc c¬ së d÷ liÖu c¸c néi dung truyÒn göi), ë c¸c khÝa c¹nh phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi viÖc b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ trong nÒn kinh tÕ vËt thÓ. Mét trong c¸c khÝa c¹nh ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a tÝnh phi biªn giíi cña kh«ng gian th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ tÝnh chÊt quèc gia cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. 2.6 B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng Møc ®é tÝn nhiÖm cña ng­êi tiªu dïng quyÕt ®Þnh trùc tiÕp sù thµnh b¹i trong kinh doanh. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng ngµy cµng ®­îc ®Ò cao trong th­¬ng m¹i. V× quy c¸ch phÈm chÊt hµng ho¸ vµ c¸c th«ng tin cã liªn quan trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu ë d¹ng sè hãa nªn ng­êi mua chÞu rñi ro lín h¬n so víi giao dÞch th­¬ng m¹i vËt thÓ. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã, cÇn ph¶i thiÕt lËp mét c¬ chÕ trung gian ®¶m b¶o chÊt l­îng nh»m môc ®Ých t¹o niÒm tin cho ng­êi tiªu dïng, nhÊt lµ ë nh÷ng n­íc mµ tËp qu¸n mua hµng “sê tËn tay, thÊy tËn m¾t” vÉn cßn phæ biÕn. Mét trong c¸c gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ x©y dùng mét hÖ thèng tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ thèng nhÊt cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2.7 Hµnh lang ph¸p lý Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cã quy m« toµn cÇu, v× vËy hµng lo¹t quy ®Þnh vÒ luËt ph¸p quèc tÕ vµ quèc gia vÒ lÜnh vùc ph¶i ®­îc ®¸p øng. Nh÷ng néi dung chÝnh cña hµng lang ph¸p lý nµy lµ quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng hµng ho¸, dÞch vô, quy ®Þnh vÒ nh÷ng ®iÒu cÊm vµ ®­îc phÐp thay ®æi theo quèc gia, quy ®Þnh vÒ së h÷u c«ng nghiÖp, b¶n quyÒn chÕ t¹o, luËt vÒ ch÷ ký ®iÖn tö, luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®èi víi hîp ®ång kinh tÕ ®iÖn tö... 3. T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi vµ khu vùc Tõ khi m¹ng Internet ®­îc ®­a vµo sö dông ®Õn nay, ë kh¾p n¬i, lµn sãng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt. ViÖc sö dông m¹ng Internet mét c¸ch phæ biÕn thùc sù ®ang lµ kh«ng gian míi cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ n©ng cao h¬n n÷a ý nghÜa cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 3.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh vµ réng kh¾p toµn cÇu theo h­íng võa më réng vÒ qui m« vµ ph¹m vi lÜnh vùc ho¹t ®éng, võa ph¸t triÓn nhanh vÒ chiÒu s©u, ®Æc biÖt lµ vÒ c«ng nghÖ. HiÖn nay, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc ¸p dông chñ yÕu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (t¹i Mü chiÕm kho¶ng 50% tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi), c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng b¾t ®Çu tham gia. Sè l­îng c¸c quèc gia øng dông vµ tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¨ng nhanh khiÕn cho c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc (Liªn hîp quèc, WTO, EU, APEC, ASEAN,…) ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c¸c mÆt luËt ph¸p, ®Þnh chÕ, vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn mang tÝnh quèc tÕ vµ khu vùc. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña con ng­êi: ho¹t ®éng giao tiÕp x· héi, gi¶i trÝ, gi¸o dôc, y tÕ, giao tiÕp ®èi ngo¹i. V× vËy viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc sù lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi ChÝnh phñ trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ-x· héi cña tõng quèc gia. NÒn t¶ng còng nh­ h¹ tÇng c¬ së mang tÝnh chÊt tiªn quyÕt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö quèc tÕ lµ Internet vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn ®¹i (vÖ tinh viÔn th«ng, c¸p, v« tuyÕn, c¸c khÝ cô ®iÖn tö...) ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng c¶ vÒ ph¹m vi bao phñ, ph¹m vi øng dông lÉn chÊt l­îng vËn hµnh. NÕu nh­ ®Ó ®¹t møc 50 triÖu ng­êi sö dông, ®iÖn tho¹i cÇn 74 n¨m; Radio cÇn 38 n¨m; M¸y tÝnh c¸ nh©n cÇn 16 n¨m; M¸y truyÒn h×nh cÇn 13 n¨m th× Internet chØ cÇn 4 n¨m International Telecomunication Union, Challenges to the Network: Internet for Development, Geneva 1999 . Nguån: ITU, “Internet for development”, 1999 Cho ®Õn nay, Internet ®· ®i qua 2 giai ®o¹n vµ ®ang b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn thø ba Giai ®o¹n 1 ®Æc tr­ng cho giai ®o._.¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ ®Çu 1970 ®Õn cuèi 1997. Vµo thêi ®iÓm cuèi 1997, tèc ®é truy cËp trung b×nh kho¶ng 1.5Mbps. Néi dung truyÒn t¶i chñ yÕu lµ v¨n b¶n vµ ®å häa. Giai ®o¹n 2 n©ng cÊp h¹ tÇng kü thuËt cña Internet giai ®o¹n 1 lªn tèc ®é chuÈn 35 Mbps, ph¸t triÓn c«ng nghÖ ATM vµo thÓ hiÖn néi dung. Giai ®o¹n 3 lµ thêi ®iÓm c«ng nghÖ m¹ng di ®éng më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña Internet b»ng hÖ thèng v« tuyÕn sö dông vÖ tinh víi môc tiªu øng dông mäi lóc, mäi n¬i. §ång thêi, c«ng nghÖ “§­êng thuª bao sè hãa kh«ng ®ång bé” (ASDL: asynchronous digital subscriber line) cho phÐp t¨ng tèc ®é t¶i d÷ liÖu tõ Internet xuèng rÊt nhiÒu. C¸c hÖ thèng truyÒn t¶i b¨ng th«ng réng (wide band) ®­îc øng dông phæ biÕn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ ®ang ®­îc ®­a vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Theo ­íc tÝnh cña c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ th«ng tin trªn thÕ giíi, cø 12 th¸ng, l­îng th«ng tin qua Internet l¹i t¨ng lªn gÊp ba (®Þnh luËt Gilder) OECD, “Information Technology Outlook-ICTs and the Information Economy”, 2002 . §©y lµ ®iÒu kiÖn lý t­ëng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö bïng næ. Nguån: “ More than 600 millions people have net access”, November 1, 2002 Qua biÓu ®å 3 chóng ta cã thÓ thÊy sè website còng nh­ sè ng­êi sö dông Internet còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. NÕu nh­ n¨m 1996 míi cã kho¶ng 12.9 triÖu website víi sè ng­êi sö dông lµ 67.5 triÖu ng­êi th× ®Õn cuèi n¨m 2002 con sè ®ã lÇn l­ît lµ 2.5 tû vµ trªn 600 triÖu. N¨m 2001, sè ng­êi sö dông Internet ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm 1/3 toµn thÕ giíi. Trong ®ã khu vùc Ch©u ¸ TBD cã møc ph¸t triÓn nhanh nhÊt, t¨ng thªm 21 triÖu ng­êi. Trung Quèc trë thµnh quèc gia cã sè ng­êi sö dông Internet nhiÒu thø 2 trªn thÕ giíi (sau Mü) víi con sè 56 triÖu ng­êi. Dù ®o¸n n¨m 2005 sÏ cã h¬n 1 tû ng­êi trªn thÕ giíi sö dông Internet, 70% trong sè ®ã lµm nh÷ng c«ng viÖc liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö UNCTAD, “ E-commerce and Development Report 2002”, Geneva Víi sù kÕt hîp h÷u c¬ 3 bé phËn c«ng nghiÖp: m¸y tÝnh ( m¹ng, m¸y tÝnh, thiÕt bÞ ®iÖn tö, phÊn mÒm vµ c¸c dÞch vô kh¸c), truyÒn th«ng (®iÖn tho¹i h÷u tuyÕn, v« tuyÕn vµ vÖ tinh) vµ néi dung th«ng tin (c¬ së d÷ liÖu, c¸c s¶n phÈm nghe nh×n, vui ch¬i, gi¶i trÝ, xuÊt b¶n vµ cung cÊp th«ng tin), th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®­îc øng dông trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i. Kh«ng chØ dõng ë ®ã, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ông ch¹m tíi mäi ho¹t ®éng giao tiÕp x· héi, gi¶i trÝ... vµ ®ông ch¹m ®Õn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kinh doanh. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë Mü, n¬i th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn ®iÓn h×nh nhÊt. BiÓu ®å 4: Sö dông Internet vµ kinh doanh ®iÖn tö ë Mü Nguån: OECD, “Information Technology Outlook “, 2002 Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, doanh thu tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi t¨ng víi tèc ®é 200%/n¨m. Theo thèng kª cña Gartner, Inc., th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®¹t møc doanh thu 433 tû USD n¨m 2000 vµ dù ®o¸n n¨m 2004 sÏ ®¹t møc 6000 tû USD. Nguån: Gartner Inc. 2003 Trong tæng khèi l­îng th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn thÕ giíi th× h×nh thøc th­¬ng m¹i B2B lµ cã tû träng lín nhÊt, chiÕm kho¶ng 50%, dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c dÞch vô kh¸c kho¶ng 45%, b¸n lÎ kho¶ng 5%Bé Th­¬ng m¹i, “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, NXB Thèng kª, 1999 . N¨m 2000, doanh thu cña c¸c giao dÞch B2B trªn toµn thÕ giíi lµ 433 tû USDGartner , chiÕm trªn 70% tæng doanh sè chung cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö thÕ giíi, kho¶ng 6% c¸c doanh nghiÖp trªn toµn thÕ giíi cã trang Web vµ ®Õn n¨m 2005 con sè ®ã sÏ lµ 75%IDC . Dù b¸o vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh giao dÞch cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö tíi n¨m 2005, tæng doanh thu cña giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp B2B sÏ ®¹t møc 5400 tû USD, tæng doanh thu b¸n lÎ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2C sÏ ®¹t møc 270 tû USD Theo Dykema,2000; Jupiter Media Metrix, 2001 . Tuy nhiªn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ ®­îc ¸p dông t­¬ng ®èi réng r·i ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (Mü hiÖn chiÕm gÇn 50% tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu). Theo biÓu ®å 6, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mÆc dï chiÕm 1/3 sè ng­êi sö dông Internet nh­ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc nµy lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Nguån: UNCTAD, “ E-commerce and Development Report 2002”, Geneva MÆc dï con sè doanh thu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh÷ng n¨m qua lµ kh¸ Ên t­îng, tû lÖ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i toµn thÕ giíi vÉn ë møc khiªm tèn, con sè ®¹t cao nhÊt lµ 3,78% tæng khèi l­îng giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ OECD, “Information Technology Outlook - ICTs and the Information Economy”, 2002 vµ chñ yÕu lµ thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. Theo gi¶i thÝch cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ®iÒu nµy lµ do c¸c doanh nghiÖp sö dông Internet nh­ mét c«ng cô marketting nhiÒu h¬n lµ mét c«ng cô th­¬ng m¹i, cßn ng­êi tiªu dïng vÉn ch­a m¹nh d¹n mua hµng qua m¹ng, xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ kü thuËt vµ ph¸p lý hiÖn nay cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn ch­a hoµn thiÖn ®Çy ®ñ. 3.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c khu vùc Tèc ®é ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn thÕ giíi khiÕn cho nhiÒu n­íc vµ khu vùc ph¶i hÕt søc cè g¾ng trong viÖc øng dông nã mét c¸ch réng r·i ®Ó cã thÓ thu ®­îc hiÖu qu¶ lín nhÊt vÒ kinh tÕ-x· héi. Trong khi ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö võa lµ th¸ch thøc, võa lµ c¬ héi, th× c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã nhiÒu ®iÒu kiÖn h¬n ®Ó chuyÓn nhanh h¬n sang th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét sè n­íc ph¸t triÓn Mü Mü lµ n­íc cã nÒn t¶ng kü thuËt sè tiªn tiÕn, trªn thùc tÕ ®ang n¾m quyÒn khèng chÕ ba nh¸nh cña h¹ tÇng c«ng nghÖ th­¬ng m¹i ®iÖn tö: m¸y tÝnh, truyÒn th«ng, vµ b¶o mËt. Ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®ang ®ãng vai trß lµ ®Çu tµu thóc ®Èy kinh tÕ Mü ph¸t triÓn, trong n¨m 1995-1997 ®· ®ãng gãp 28-41% tæng sè gia t¨ng cña GDP. §ång thêi hiÖn nay Mü còng chiÕm gÇn 50% doanh thu th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu (chñ yÕu ®­îc t¹o ra trong néi bé n­íc Mü). C«ng ty Land’End, mét c«ng ty b¸n lÎ s¶n phÈm nhiÒu nhÊt t¹i Mü, ®¹t 21% cña 1.6 tû USD doanh thu trong n¨m 2002 tõ viÖc kinh doanh theo ph­¬ng thøc ®iÖn tö “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003 . Trong bèi c¶nh ®ã, th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã ý nghÜa sèng cßn víi n­íc Mü: nhê nã chi phÝ giao dÞch cã thÓ gi¶m ®i nhiÒu chôc, thËm chÝ hµng tr¨m lÇn. Lµ quèc gia khëi x­íng th­¬ng m¹i ®iÖn tö, Mü ®· chñ ®éng ®­a ra mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ra søc cæ vò cho viÖc thóc ®Èy th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn b×nh diÖn toµn cÇu. N¨m 1997, chÝnh phñ Mü ®· c«ng bè b¶n "Khu«n khæ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu" (Framework for Global Electronic Commerce), trong ®ã nªu ra 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n ph¶n ¸nh quan ®iÓm cña chÝnh phñ Mü vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (th­êng ®­îc coi lµ “th¸ch thøc cña Mü”), mµ t­ t­ëng chñ ®¹o lµ: tù do tuyÖt ®èi (kÓ c¶ phi thuÕ); chÝnh phñ kh«ng can thiÖp mµ chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö; ®Ò cao vai trß tiªn phong, chñ ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë Mü. Quan ®iÓm nµy ph¶n ¸nh mét thùc tÕ: th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë Mü ph¸t triÓn lµ do nhËn thøc cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vÒ lîi Ých cña nã. Song song víi 5 nguyªn t¾c chØ ®¹o, chÝnh phñ Mü còng khuyÕn nghÞ víi thÕ giíi 3 nguyªn t¾c: (i) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet cÇn ph¶i ®­îc tù do, phi quan thuÕ; (ii) ThÕ giíi cÇn cã mét luËt chung ®Ó ®iÒu tiÕt h×nh thøc th­¬ng m¹i nµy, luËt Êy ph¶i ®¬n gi¶n, nhÊt qu¸n vµ mang tÝnh cã thÓ tiªn liÖu ®­îc (predictability); (iii) Së h÷u trÝ tuÖ vµ bÝ mËt riªng t­ ph¶i ®­îc t«n träng vµ b¶o vÖ trong khi tiÕn hµnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nguån: Kenneth L. Kraemer et al, "E-Commerce in the United States: Leader or one of the pack?", University of California, 2001. Trong khu«n khæ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ Liªn Hîp Quèc vµ APEC, Mü ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc ®Ó thóc ®Èy, tuyªn truyÒn th­¬ng m¹i ®iÖn tö v× chÝnh viÖc ¸p dông réng r·i h×nh thøc th­¬ng m¹i nµy sÏ ®em l¹i lîi Ých ®a d¹ng thiÕt thùc vµ mang tÝnh chiÕn l­îc cho Mü. HiÖn nay, Mü ®ang tiÕp tôc c¸c nç lùc ®Æt th­¬ng m¹i ®iÖn tö d­íi sù ®iÒu tiÕt cña WTO. Trong quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng, Mü ®· thµnh c«ng trong viÖc ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tù do Mü-Jordani, Mü-Singapore, trong ®ã bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n quy ®Þnh râ rµng vÒ viÖc duy tr× mét m«i tr­êng tù do ho¸ vµ phi quan thuÕ cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Mét HiÖp ®Þnh t­¬ng tù còng ®ang ®­îc th­¬ng th¶o gi÷a Mü vµ Chilª. Canada Lµ mét trong nh÷ng n­íc ®i ®Çu vÒ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, Canada còng ®ang cã tham väng trë thµnh n­íc l·nh ®¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi. ChiÕn l­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Canada ®­îc coi lµ h×nh mÉu cho c¸c n­íc kh¸c, trong ®ã ®Ò cËp tíi bèn nhãm vÊn ®Ò chñ chèt, rµng buéc víi nhau: (i) T¨ng c­êng lßng tin cña giíi doanh nghiÖp vµ cña ng­êi tiªu dïng vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö, b»ng c¸ch gi¶i quyÕt c¸c quan ng¹i vÒ b¶o mËt, bÝ mËt riªng t­, vµ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng; (ii) Lµm s¸ng tá c¸c quy t¾c cña thÞ tr­êng sè ho¸, b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c rµo c¶n ®èi víi viÖc sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ b»ng c¸ch cËp nhËt ho¸ c¸c quy t¾c ®iÒu chØnh sù vËn hµnh cña thÞ tr­êng, bao gåm c¸c khu«n khæ ph¸p lý vµ th­¬ng m¹i, c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh vµ thuÕ kho¸ vµ b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ; (iii) TËp trung vµo ph¸t triÓn vµ cñng cè h¹ tÇng c¬ së kü thuËt th«ng tin, ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c m¹ng th«ng tin liªn l¹c cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®¶m b¶o ®­îc tÝnh liªn l¹c; (iv) HiÖn thùc ho¸ c¸c lîi Ých kinh tÕ-x· héi do viÖc sím øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang l¹i nh»m ph¸t huy tèi ®a tiÒm n¨ng kinh tÕ-x· héi do th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i. Canada ®· ®­a ra khung chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo cuèi n¨m 1999. TÝnh tíi thêi ®iÓm nµy, cã b¶y ­u tiªn ®­îc coi lµ cÇn thiÕt cho viÖc x©y dùng khung chÝnh s¸ch cña Canada: BÝ mËt riªng t­, Ch÷ ký ®iÖn tö, B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, M· ho¸, TÝnh trung lËp cña thuÕ, Tiªu chuÈn ho¸, Xóc tiÕn ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo khu vùc kinh doanh cña Canada. NhËt B¶n NhËt B¶n còng lµ mét n­íc cã h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ phÇn cøng, nh­ng c«ng nghÖ phÇn mÒm th× chËm thua kh¸ xa so víi Mü, vµ T©y ¢u, sù th©m nhËp cña c«ng nghÖ th«ng tin vµo ®êi sèng x· héi còng cßn thÊp h¬n. Tuy nhiªn vµo n¨m 1995-“n¨m ®Çu tiªn cña kû nguyªn Internet” ë NhËt B¶n, Internet ®· lan réng kh¾p n¬i, sè ng­êi sö dông vµ cung cÊp Internet t¨ng nhanh ë trong n­íc, ®ång thêi b­íc ®Çu hoµ nhËp víi thÞ tr­êng toµn cÇu. N¨m 1997, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· ®­a ra kÕ ho¹ch x©y dùng mét nÒn t¶ng kü thuËt v÷ng ch¾c vµ x©y dùng øng dông phôc vô kh¸ch hµng trong n­íc, c¸c øng dông truyÒn th«ng d÷ liÖu b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông cho lÜnh vùc th­¬ng m¹i. Bé Ngo¹i th­¬ng vµ C«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh chØ ®¹o 17 dù ¸n cã chñ ®Ò th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi kinh phÝ lµ 32 tû Yªn vµ Bé B­u chÝnh ViÔn th«ng ®· ®­îc cÊp vèn thùc hiÖn mét dù ¸n t­¬ng tù víi 13,4 tû Yªn, c¶ hai bé ®Òu tiÕn hµnh 3 n¨m 1996-1998 “Internet ë ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn”, NXB KHKT, Hµ Néi, 2000 . VÊn ®Ò chÝnh ®­îc gi¶i quyÕt lµ t×m ra gi¶i ph¸p trong thanh to¸n ®iÖn tö. NhËt B¶n còng ®ang hç trî cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c cöa hµng ¶o, c¸c chuÈn cho th«ng tin s¶n phÈm, vÊn ®Ò b¶o mËt vµ an toµn , c«ng nghÖ thÎ th«ng minh, c¸c trung t©m x¸c thùc vµ chøng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö vµ c¸c ch÷ ký sè ho¸. XÐt vÒ sè ng­êi sö dông Internet th× NhËt B¶n hiÖn ®ang ®øng thø hai sau Mü, víi tæng sè kho¶ng 15 ®Õn 18 triÖu ng­êi (theo c¸c nguån thèng kª kh¸c nhau), vµ ®ang t¨ng víi tèc ®é mçi th¸ng thªm kho¶ng 1,7 triÖu ng­êi, sè c¸c c«ng ty cung øng dÞch vô Internet lªn tíi 2 ngh×n. Nh­ng chi phÝ sö dông Internet cßn cao, ®¾t gÊp nhiÒu lÇn so víi Mü, nªn viÖc më réng giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn gÆp trë ng¹i. Theo dù b¸o cña Héi ®ång xóc tiÕn th­¬ng m¹i, tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet trong thêi gian 1999-2002 míi ®¹t kho¶ng 126,05 tû USD, b»ng 1% tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i chung cña NhËt. Liªn minh Ch©u ¢u (EU: European Union) EU lµ khu vùc cã nÒn c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn cao c¶ vÒ phÇn mÒm vµ phÇn cøng. HiÖn nay, c¸c tËp ®oµn ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng cña EU t¨ng c­êng liªn kÕt víi nhau vµ hîp t¸c víi c¸c tËp ®oµn Mü, NhËt B¶n ®Ó phèi hîp ho¹t ®éng kinh doanh, lËp nhãm “S¸ng kiÕn c«ng nghiÖp Ch©u ¢u” (European Industrial Intiative) ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao, ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, t¨ng chñ ®éng cho c¸c chi nh¸nh, khuyÕn khÝch ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµ c¸c tiªu chuÈn chung cña EU vµo s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i. Do ®ã EU cã nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn vµ ®i ®Çu trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖn nay, EU ®· ®¹t ®­îc kh¸ nhiÒu thµnh tùu trong viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, ngoµi m¹ng Internet, c¸c n­íc EU ®· øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng, truyÒn tin qua c¸c kªnh, video, truyÒn h×nh,…. N¨m 1994, Uû ban Ch©u ¢u ph¸t hµnh b¶n b¸o c¸o nhan ®Ò “Ch©u ¢u víi x· héi th«ng tin toµn cÇu” (European and the Global Information Society). TiÕp ®ã, n¨m 1997, Uû ban Ch©u ¢u l¹i Ên hµnh mét tµi liÖu mang tÝnh chÝnh s¸ch nhan ®Ò “S¸ng kiÕn Ch©u ¢u trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö” (A European Initiative in Electronic Commerce) nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë Ch©u ¢u. Tµi liÖu nµy ®­a ra mét ®Ò nghÞ vÒ khu«n khæ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ trong néi bé EU mµ cßn cho c¶ thÕ giíi. Bèn vÊn ®Ò cÇn thùc hiÖn mµ tµi liÖu nµy nªu ra lµ: (i)T¹o kh¶ n¨ng tiÕp cËn c«ng nghÖ th«ng tin vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö réng r·i vµ rÎ tiÒn; (ii)T¹o mét khu«n khæ luËt ph¸p thèng nhÊt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö; (iii) N©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ nhËn thøc cña d©n chóng vÒ nÒn kinh tÕ tri thøc ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn; (iv) B¶o ®¶m c¸c khu«n khæ ph¸p lý vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë EU t­¬ng thÝch víi c¸c khu«n khæ ph¸p lý toµn cÇu. N¨m 2001, EU ®­a ra c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña m×nh trong tµi liÖu “Ph­¬ng h­íng cña EU trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö” (EU’s Directive on Electronic Commerce). C¸c ®Ò xuÊt th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña EU cã c¸c nguyªn lý c¬ b¶n vµ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt víi Mü vµ mang tÝnh khu vùc cao, nhÊt lµ trong lÜnh vùc thuÕ quan. EU ®· x¸c ®Þnh h­íng ­u tiªn hµnh ®éng trong triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ®µo t¹o vµ ph¸t huy nh©n tè “con ng­êi” (human source) lu«n ®i liÒn víi nh©n tè “x· héi” vµ “v¨n ho¸” Ch©u ¢u, lµ nÒn mãng d­íi cïng cña h¹ tÇng c¬ së th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ch©u ¢u. §iÒu nµy thÓ hiÖn ý ®å cña EU mong muèn ®uæi kÞp Mü vµ tho¸t khái sù lÖ thuéc vµo Mü vÒ c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. 3.2.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c tæ chøc khu vùc Ch©u Phi còng ®· b¾t ®Çu thêi ®¹i x· héi th«ng tin. “C«ng nghÖ cao (High-tech) sÏ xo¸ ®i ranh giíi lôc ®Þa ®en víi thÕ giíi”, nh÷ng tiªu ®Ò nh­ vËy ®· lu«n lu«n xuÊt hiÖn trªn b¸o chÝ Ch©u ¢u trong thêi gian qua. NÕu nh­ n¨m 1996 chØ cã 11 n­íc Ch©u Phi cã kÕt nèi Internet th× ngµy nay, ngo¹i trõ £ritrea vµ C«ng-g« Brazavin, cßn tÊt c¶ c¸c n­íc Ch©u Phi ®Òu kÕt nèi víi “Siªu xa lé th«ng tin”. T×nh h×nh kÕt nèi Internet ë Ch©u Phi ®ang ®­îc c¶i thiÖn. Sè thuª bao dial-up t¨ng 30% n¨m 2001 vµ ®¹t møc 1.3 triÖu. MÆc dï vËy, chØ 1 trong 118 ng­êi ë Ch©u Phi cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi Internet. §iÒu nµy lµ do Ch©u Phi ®ang hiÖn h÷u mét sù mÊt c©n ®èi lín trong viÖc chuyÓn giao tri thøc gi÷a phÝa B¾c vµ phÝa Nam. Trong kho¶ng 1,3 triÖu ng­êi dïng Internet trªn toµn Ch©u Phi th× cã hai phÇn ba sèng ë Nam Phi. Trung b×nh Ch©u Phi cã 20 m¸y chñ trªn 100 ngh×n d©n th× nÕu kh«ng kÓ Nam Phi con sè nµy sÏ lµ 1 m¸y chñ trªn 100 ngh×n d©n.Chi phÝ thuª ®­êng truyÒn vÉn cßn lµ mét trë ng¹i lín. Th­¬ng m¹i B2B hÇu nh­ chØ diÔn ra ë Nam Phi, tuy nhiªn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong lÜnh vùc dÞch vô trùc tuyÕn vµ ngo¹i tuyÕn. C¸c s¶n phÈm thñ c«ng vµ dÞch vô nh¾m ®Õn kh¸ch hµng lµ ng­êi Ch©u Phi ë h¶i ngo¹i ®ang chiÕm ­u thÕ trong th­¬ng m¹i B2C. ë Ch©u Mü La tinh, th­¬ng m¹i ®iÖn tö tËp trung ë 4 thÞ tr­êng Internet ph¸t triÓn nhÊt lµ Argentina, Brazil, Chile vµ Mexico. Nh×n chung, kho¶ng 50-70% doanh nghiÖp ë khu vùc nµy cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi Internet. Internet ®­îc sö dông réng r·i trong thu thËp th«ng tin vµ t¹o lËp quan hÖ kinh doanh, nh­ng chØ mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc tuyÕn. C¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia trong ngµnh chÕ t¹o « t« ®ang ®ãng vai trß chñ yÕu trong c¸c giao dÞch B2B, ®Æc biÖt lµ ë Brazil vµ Mexico. B2B còng ®ang ph¸t triÓn rÊt tèt trong lÜnh vùc tµi chÝnh vµ ng©n hµng. Trong lÜnh vùc B2G, Brazil lµ n­íc ®ang ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng trong øng dông m« h×nh chÝnh phñ ®iÖn tö (e-government). Trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang më réng víi tèc ®é nhanh nhÊt ë khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng. C¸c doanh nghiÖp ë khu vùc nµy, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh chÕ t¹o, chÞu ¸p lùc tõ kh¸ch hµng ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®ang ®Çu t­ cho c«ng t¸c øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö trong kinh doanh. Trung Quèc ®· trë thµnh n­íc cã sè ng­êi sö dông Internet nhiÒu thø 2 trªn thÕ giíi, tuy nhiªn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë n­íc nµy cã thÓ sÏ kh«ng ph¸t triÓn nhanh nh­ vËy. Nh÷ng khã kh¨n vÒ h¹ tÇng c¬ së nh­ tèc ®é ®­êng truyÒn chËm vµ chi phÝ ph¸t triÓn m¹ng l­íi truyÒn th«ng cao tiÕp tôc lµ mét khã kh¨n cho th­¬ng m¹i B2B ë n­íc nµy. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B vµ B2C ®­îc dù b¸o sÏ ph¸t triÓn nhanh ë c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi khu vùc Trung vµ §«ng ¢u. Tuy nhiªn khèi l­îng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë khu vùc nµy sÏ kh«ng v­ît qu¸ 1% TM§T toµn cÇu tr­íc n¨m 2005. Trong khi c¸c n­íc Trung ¢u vµ Baltic cã nÒn t¶ng c«ng nghÖ th«ng tin vµ khoa häc kü thuËt kh¸ tèt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c n­íc kh¸c ë vïng Balkan, Caucasus vµ Trung ¸ cßn tôt l¹i phÝa sau mét kho¶ng kh¸ xa. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö d­êng nh­ kh«ng chÞu nhiÒu t¸c ®éng trong giai ®o¹n h¹ c¸nh cña c¸c nÒn kinh tÕ thuéc B¾c Mü vµ T©y ¢u. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B chØ chiÕm 2% trong tæng sè th­¬ng m¹i gi÷a c¸c doanh nghiÖp ë Mü vµ Ýt h¬n ë T©y ¢u, nh­ng phÇn ®ãng gãp cña bu«n b¸n B2B trùc tuyÕn trong tæng khèi l­îng bu«n b¸n gi÷a c¸c c«ng ty ®ang t¨ng nhanh ë c¶ hai bê §¹i T©y D­¬ng, dù kiÕn sÏ ®¹t møc 20% trong tõ 2-4 n¨m n÷a. §iÒu nµy cho thÊy xu h­íng chuyÓn ®æi hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng kinh doanh sang m«i tr­êng trùc tuyÕn. Tèc ®é ph¸t triÓn æn ®Þnh cña th­¬ng m¹i B2C trong ®iÒu kiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i cho thÊy ngµnh b¸n lÎ trùc tuyÕn vÉn cßn ®ang ë trong thêi kú ph¸t triÓn mÆc dï nã ®· cã mÆt kh¸ sím. MÆc dï chØ chiÕm h¬n 3% tæng sè b¸n lÎ ë Mü, th­¬ng m¹i B2C ®· ®ãng gãp ®Õn 18% doanh sè cña mét sè ngµnh nh­ phÇn mÒm m¸y tÝnh, dÞch vô du lÞch vµ ©m nh¹c. §iÒu nµy më ra c¬ héi tèt cho c¸c nhµ cung cÊp tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. APEC §­îc thóc ®Èy bëi ho¹t ®éng xóc tiÕn tÝch cùc cña Mü, th¸ng 2 n¨m 1998, APEC ®· thµnh lËp lùc l­îng ®Æc biÖt ®Ó lo c¸c c«ng viÖc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c ®­îc lùc l­îng ®Æc biÖt nµy v¹ch ra vµ thùc hiÖn gåm hai giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: n©ng cao nhËn thøc cña c¸c n­íc thµnh viªn vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, t¸c ®éng cña nã ®Õn quyÒn lîi kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i cña tõng n­íc. Giai ®o¹n 2: tiÕp tôc trao ®æi th«ng tin vµ thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c h­íng ®Õn x©y dùng c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña APEC trong t­¬ng lai; thùc hiÖn m« h×nh chÝnh phñ ®iÖn tö lµm chÊt xóc t¸c cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö; ph©n tÝch c¸c trë ng¹i vµ c¸c lÜnh vùc cã thÓ hîp t¸c; lËp c¸c ph©n diÔn ®µn (sub-forum) b¶o trî cho c¸c dù ¸n thö nghiÖm vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c lÜnh vùc: vËn t¶i, b¶o mËt d÷ liÖu, trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö... Th¸ng 11 n¨m 1998, APEC c«ng bè “Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng APEC vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö" thõa nhËn tiÒm n¨ng to lín cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ång thêi nh×n nhËn sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c n­íc thµnh viªn. B¶n ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy ®Ò ra c¸c nhiÖm vô hîp t¸c tæng qu¸t ®Ó ®¹t môc tiªu tÊt c¶ c¸c thµnh viªn sÏ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö muén nhÊt vµo n¨m 2010. Nh×n chung tuyªn bè cña APEC vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang tÝnh l¹c quan vµ Ýt ®Ò cËp ®Õn th¸ch thøc ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ASEAN §Ó ®¸p l¹i tuyªn bè cña tæng thèng Mü B. Clinton vÒ mét khu«n khæ th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu, c¸c n­íc ASEAN më Héi nghÞ bµn trßn vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö n¨m 1997 víi néi dung xoay quanh viÖc hîp t¸c trong lÜnh vùc nµy. N¨m 1998 c¸c n­íc ASEAN ®­a ra b¶n “C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o th­¬ng m¹i ®iÖn tö", béc lé c¸c lo ng¹i vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, ph¸p lý, tµi chÝnh cña m×nh tr­íc xu thÕ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi. Nh×n chung, c¸ch tiÕp cËn cña ASEAN ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ kh¸ thËn träng, h­íng nhiÒu vÒ viÖc h×nh thµnh m«i tr­êng c«ng nghÖ, ph¸p lý, vµ ph¶i cã nhiÒu thö nghiÖm. C¸c n­íc nµy b¾t ®Çu b»ng viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö råi míi ®Õn kh¶o s¸t c¸c ®iÒu kiÖn chÊp nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ gióp ®ì nhau qua chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hîp t¸c kü thuËt. N¨m 2000, c¸c n­íc ASEAN ®· ký HiÖp ®Þnh khung vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö E-ASEAN nh»m ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c n­íc thµnh viªn. Ch­¬ng II C¬ héi vµ th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 1. Tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét xu thÕ tÊt yÕu Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ h×nh th¸i thÓ hiÖn trùc tiÕp nhÊt cña thÕ kØ sè ho¸, cña x· héi th«ng tin, cña nÒn kinh tÕ tri thøc, kinh tÕ ¶o vµ sÏ lµ d¹ng kinh tÕ chñ ®¹o ë thÕ kØ XXI. Cho ®Õn nay, th­¬ng m¹i ®iÖn tö thùc sù ®· ®i vµo ho¹t ®éng víi ®óng ý nghÜa cña nã vµ ®ang ph¸t triÓn nhanh réng kh¾p toµn cÇu. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau: ho¹t ®éng giao tiÕp x· héi, gi¶i trÝ, gi¸o dôc, y tÕ, giao tiÕp ®èi ngo¹i, vµ ®­îc ¸p dông réng kh¾p chñ yÕu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®ang b¾t ®Çu tham gia. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ph­¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó c¸ nh©n, tæ chøc vµ c¸c c«ng ty tham gia vµo thÞ tr­êng giao dÞch toµn cÇu. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­a l¹i lîi Ých tiÒm tµng kh«ng chØ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp (chi phÝ thÊp, tèc ®é nhanh trong c¸c ho¹t ®éng giao dÞch, kinh doanh…), ®èi víi ng­êi tiªu dïng (thuËn tiÖn ®Çy ®ñ th«ng tin, kh¶ n¨ng lùa chän cao, gi¸ mua hµng ho¸ dÞch vô thÊp…) mµ cßn c¶ chÝnh phñ (kiÓm so¸t dÔ h¬n ®èi víi thuÕ, ph©n phèi thu nhËp, h¶i quan), c¸c c¬ quan nhµ n­íc (v­¬n xa ph¹m vi c¸c dÞch vô, gi¶m chi phÝ c¸c dÞch vô…) vµ mäi c«ng d©n (thuËn tiÖn trong tiÕp nhËn th«ng tin dÞch vô,…). Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lîi Ých tiÒm tµng mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang l¹i cho c¶ nÒn kinh tÕ, cho c¸c doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng, mäi c«ng d©n chÝnh phñ mµ cßn lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ. Bëi lÏ hiÖn nay hÇu hÕt mäi tæ chøc kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ nh­ UNCTAD, ITC, WIPO, ITU, WTO, UN/ECE, UNDP,… ®Òu ®· cã ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· buéc c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng toµn cÇu vµ héi nhËp tham gia vµo nÒn kinh tÕ th«ng tin toµn cÇu. Riªng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ n­íc ta nãi riªng, ®ang ë møc ph¸t triÓn thÊp vÒ c«ng nghÖ vµ tæ chøc x· héi th× ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu cã thÓ gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn øng dông khoa häc c«ng nghÖ vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc tr¸nh t×nh tr¹ng tôt hËu ngµy cµng xa so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Trong thêi ®¹i ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ th«ng tin cïng víi nh÷ng øng dông ®a d¹ng cña nã trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ngµy cµng lµm cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng nh÷ng trë nªn kh¶ thi h¬n mµ cßn biÕn ho¹t ®éng nµy thµnh mét b­íc tÊt yÕu ë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. MÆc dï ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t­ vµo h¹ tÇng c¬ së cho øng dông réng r·i th­ong m¹i ®iÖn tö lµ viÖc lµm tèn kÐm nh­ng kh«ng thÓ kh«ng lµm. Tãm l¹i, cã thÓ nãi th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÐu cña kinh tÕ thÕ giíi, cã ¶nh h­ëng hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh. Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung còng nh­ ViÖt Nam nãi riªng cÇn ph¶i thùc sù quan t©m tíi lÜnh míi mÎ song còng kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc nµy. Trong nh÷ng n¨m tíi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö buéc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i tu©n theo nÕu kh«ng muèn bÞ tôt hËu trong quü ®¹o ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét cuéc ch¬i kh«ng thÓ kh«ng tham gia nÕu kh«ng muèn tù c« lËp m×nh tr­íc toµn thÕ giíi” Lª Hång Hµ “NhËn thøc vµ sù chuÈn bÞ ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam theo môc tiªu hiÖn ®¹i ho¸ lµ vËn dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö”-Kû yÕu héi th¶o th­¬ng m¹i ®iÖn tö, §H Th­¬ng M¹i, 2002 2 Mét sè t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng to lín lµm thay ®æi c¸c nÒn t¶ng kinh tÕ. Tæ chøc OECD cho r»ng “th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®¹t hiÖu qu¶ khi dÞch chuyÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tiÕn gÇn h¬n tíi c¹nh tranh hoµn h¶o: chi phÝ giao dÞch thÊp, rµo c¶n x©m nhËp thÞ tr­êng thÊp, tiÕp cËn cña ng­êi tiªu dïng ®èi víi th«ng tin thÞ tr­êng ®­îc c¶i thiÖn”. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i vµ ®ang ®­îc tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi quan t©m. Tuy nhiªn , ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ph¶i cã ®iÒu kiÖn rµng buéc nhÊt ®Þnh, ®ã lµ: H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng; H¹ tÇng c¬ së nguån nh©n lùc; M«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý; HÖ thèng thanh to¸n tù ®éng; B¶o mËt vµ an toµn; B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ vµ B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng; Tiªu chuÈn ho¸ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô…Thùc tÕ lµ víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn, chØ c¸c n­íc ph¸t triÓn míi cã ®Çy ®ñ mäi ®iÒu kiÖn ®Ó øng dông vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cßn ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­¬ng m¹i ®iÖn tö võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc v« cïng to lín. 2.1 Lîi Ých vµ tiÒm n¨ng Lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho ®Õn nay gÇn nh­ ®· ®­îc tÊt c¶ mäi ng­êi c«ng nhËn, mÆc dï trong ®¸nh gi¸ møc ®é t¸c ®éng cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i l­u ý lµ trong thùc tÕ rÊt khã t¸ch biÖt t¸c ®éng riªng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ra khái t¸c ®éng chung cña viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ Internet. 2.1.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ Caroline Freund vµ Diana Weinhold Caroline Freund vµ Diana Weinhold, “On the effect of the Internet on international trade”, International Finance Discussion Paper No.693, 2000 ®· ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ l­îng chøng minh trong thêi gian 2 n¨m 1998 vµ 1999, 10% gia t¨ng trong sè l­îng c¸c m¸y chñ Internet (Internet hosts) ®· ®­a ®Õn kÕt qu¶ khèi l­îng th­¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng thªm 1%. Forrester Research, mét viÖn nghiªn cøu hµng ®Çu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cho r»ng kho¶ng 1400 tû USD gi¸ trÞ xuÊt khÈu sÏ ®­îc thùc hiÖn trùc tuyÕn, t­¬ng øng víi 18% xuÊt khÈu toµn thÕ giíi vµo n¨m 2004. Khèi l­îng GDP ®­îc thùc hiÖn qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ lªn ®Õn 30% gi¸ trÞ hµng tiªu dïng vµ 36% gi¸ trÞ ®Çu vµo s¶n xuÊt. §ång thêi, c¸c giao dÞch ®iÖn tö ngµy cµng t¨ng trë thµnh mét ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng trong ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ th«ng tin (Information Technology) USA, Department of Commerce, “Digital Ecnomy 2000” at . ThËt vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµy cµng cã nhiÒu quan t©m ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi chøc n¨ng thóc ®Èy th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng mÊt m¸t trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu do hµng hãa bÞ tr× ho·n ë cöa khÈu xuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu phøc t¹p vÒ chøng tõ còng nh­ nh÷ng khóc m¾c trong thñ tôc th­¬ng m¹i... ®«i khi v­ît qu¸ chi phÝ thuÕ quan. Nhê kh¶ n¨ng kÕt nèi trùc tiÕp gi÷a céng ®ång kinh doanh, ng­êi tiªu dïng vµ chÝnh phñ, th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp ®¬n gi¶n hãa vµ lo¹i bá nh÷ng kh©u kh«ng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh nµy. Singapore lµ quèc gia ®Çu tiªn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo bu«n b¸n ngo¹i th­¬ng. M¹ng TradeNet kÕt nèi c¸c nhµ bu«n, c¸c h·ng tµu, c¸c ®¹i lý b¶o hiÓm víi h¬n 20 c¬ quan nhµ n­íc qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu ®· ®­îc thiÕt lËp tõ n¨m 1989. Thay v× ph¶i mÊt nhiÒu lÇn nép chøng tõ vµ nhËn giÊy phÐp tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý, ng­êi kinh doanh chØ cÇn göi bé chøng tõ ®iÖn tö 1 lÇn qua m¹ng TradeNet vµ nhËn ®­îc toµn bé c¸c giÊy phÐp cÇn thiÕt chØ sau 15-30 phót, hiÖu qu¶ h¬n nhiÒu so víi thêi gian chê ®îi tr­íc ®ã lµ 2-3 ngµy. HiÖn nay, 98% th­¬ng m¹i ë Singapore ®­îc thùc hiÖn qua hÖ thèng nµy. Nhê vËy, 50% chi phÝ mua b¸n ngo¹i th­¬ng ®­îc tiÕt kiÖm. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao Singapore trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m trung chuyÓn th­¬ng m¹i lín nhÊt thÕ giíi OECD, “Dismantling the Barriers to Global Electronic Commerce” §T/prod/DISMANTL.html . ViÖc xuÊt tr×nh chøng tõ th­¬ng m¹i qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng trë thµnh th«ng lÖ ë c¸c n­íc nh­ Mü, Cana®a vµ mét sè n­íc trong EU. ë c¸c n­íc nµy, 90% khai b¸o thuÕ quan còng ®­îc thùc hiÖn qua con ®­êng ®iÖn tö. 2.1.2 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong nÒn kinh tÕ sè ®· lµm thay ®æi vai trß vµ c¬ cÊu cña c¸c thÞ tr­êng trung gian. Víi chøc n¨ng thóc ®Èy c¸c giao dÞch gi÷a c¸c ®èi t¸c, ho¹t ®éng cña c¸c trung gian lµ rÊt cÇn thiÕt cho sù vËn hµnh tr«i ch¶y cña c¸c thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, trªn b×nh diÖn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng trung gian kÌm theo tiªu tèn mét l­îng chi phÝ lín. Víi viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö, mua vµ b¸n cã thÓ ®­îc thùc hiÖn trùc tiÕp tõ ng­êi s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng, bá qua c¸c kh©u b¸n bu«n vµ b¸n lÎ. Nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m sù phô thuéc vµo c¸c nhµ m«i giíi tæ chøc trung gian, cã thÓ cho phÐp lo¹i bá mét lo¹t thÞ tr­êng trung gian. §Æc biÖt, trong th­¬ng m¹i c¸c s¶n phÈm v« h×nh vai trß cña trung gian lµ tèi thiÓu. HiÖu qu¶ cña c¸c trung gian cßn tån t¹i nh­: dÞch vô b¸n vÐ m¸y bay, c¸c tour du lÞch… còng t¨ng lªn nhê øng dông c«ng nghÖ Internet. MÆt kh¸c, th­¬ng m¹i ®iÖn tö l¹i t¹o ra mét sè lo¹i h×nh trung gian thÞ tr­êng kh¸c, vÝ dô t¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c chuyªn gia cã c¸c kü n¨ng ®Æc biÖt, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc nh­ triÓn khai vµ duy tr× ho¹t ®éng c¸c m¹ng th«ng tin, c¸c dÞch vô chøng thùc vµ x¸c nhËn ®iÖn tö, c¸c c¬ chÕ trªn Web… C¸c nhµ s¶n xuÊt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓ._.¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam 4.2.1 T×nh h×nh ph¸t trØÓn c«ng nghÖ th«ng tin C«ng nghÖ th«ng tin ®­îc b¾t ®Çu tiÕp cËn vµ h×nh thµnh ë n­íc ta vµo gi÷a thËp kû 60, ®Õn nay ®· trªn 35 n¨m. Cã thÓ chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ë n­íc ta lµm 3 giai ®o¹n: Tõ 1965-1982 lµ giai ®o¹n khëi ®Çu cña c«ng nghÖ th«ng tin ë n­íc ta, sö dông c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö cì lín thÕ hÖ 2 vµ 3 vµo c¸c øng dông xö lý th«ng tin phôc vô nghiªn cøu khoa häc, ph©n tÝch thèng kª. Tõ 1982-1992 lµ giai ®o¹n tiÕp cËn víi m¸y vi tÝnh vµ c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh, c¸c phÇn mÒm c«ng cô vµ b­íc ®Çu phæ cËp xö lý th«ng tin ®¬n gi¶n trªn c¸c m¸y tÝnh c¸c nh©n trong x· héi. Tõ 1993 ®Õn nay lµ giai ®o¹n chuyÓn vÒ chÊt trong c«ng nghÖ tæ chøc vµ xö lý th«ng tin. ChÝnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ nÒn t¶ng cho qu¸ tr×nh héi nhËp, toµn cÇu hãa. Trong vßng 10 n¨m, ngµnh viÔn th«ng cña ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn v­ît bËc, ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt c«ng nghÖ. TÝnh sau 15 n¨m ®æi míi, trong khi c¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt cña ViÖt Nam ®æi míi c«ng nghÖ trung b×nh kho¶ng 3% th× riªng ngµnh viÔn th«ng ®æi míi h¬n 90% “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 . Sù ph¸t triÓn ®ét ph¸ cña ngµnh viÔn th«ng ®· ®­a tr×nh ®é c«ng nghÖ cña chóng ta lªn møc t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc trong khu vùc. ViÖt Nam ®· chuyÓn ®æi hÇu hÕt hÖ thèng tæng ®µi viÔn th«ng sang c«ng nghÖ sè. Chóng ta ®· ®­a hÇu hÕt nh÷ng dÞch vô cã trªn thÕ giíi vµo ViÖt Nam: Internet, ®iÖn tho¹i qua Internet, truyÒn sè liÖu, VOIP, c¸c dÞch vô ISDN vµ ASDL C¸c dÞch vô cung cÊp c«ng nghÖ ®­êng truyÒn cho Internet, xem thªm B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 .. Tuy vËy, møc ®é phæ cËp viÔn th«ng vµ Internet cña ViÖt Nam cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi thÕ giíi. HiÖn nay møc ®é sö dông ®iÖn tho¹i trung b×nh trªn thÕ giíi lµ 18-20 m¸y/100 d©n, cßn ë ViÖt Nam míi cã 6 m¸y/100 d©n. VÒ Internet, møc ®é phæ cËp chung trªn thÕ giíi lµ 7% d©n sè, riªng khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng lµ 3%, cßn ë ViÖt Nam chØ míi ®¹t h¬n 1.5% “ViÔn th«ng ViÖt Nam: ngang b»ng khu vùc, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn sè 38, 2002 Theo tÝnh to¸n cña Tæng côc B­u ®iÖn, tíi th¸ng 6 n¨m 2002 ViÖt Nam cã h¬n 1 triÖu ng­êi sö dông Internet (theo thèng kª kh«ng chÝnh thøc con sè ®ã hiÖn nay vµo kho¶ng 2.5 triÖu) vµ theo c¸c hîp ®ång ®· ký th× cã 2500 ®¹i lý Internet. Nh­ng ®iÒu quan träng lµ gi¸ c­íc sö dông ®iÖn tho¹i vµ Internet cßn qu¸ cao, gÊp 2-3 lÇn nhiÒu n­íc trong khu vùc. ChÊt l­îng dÞch vô cßn nhiÒu h¹n chÕ do ViÖt Nam ph¸t triÓn sau thÕ giíi vµ do c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc c¹nh tranh. Ngµy 23/8/2001 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 55/2001-N§-CP vÒ qu¶n lý, cung cÊp vµ sö dông dÞch vô Internet, thay thÕ cho nghÞ ®Þnh sè 2-CP n¨m 1997. N¨m 2002, Tæng côc B­u ®iÖn ®· chÝnh thøc cÊp giÊy phÐp cung cÊp dÞch vô vµ kÕt nèi Internet cho hai nhµ cung cÊp míi lµ FPT vµ Vietel, chÊm døt sù ®éc quyÒn cña VDC trong vai trß IXP (nhµ cung cÊp ®­êng truyÒn Internet) duy nhÊt tr­íc ®ã. VÒ nguån nh©n lùc c«ng nghÖ th«ng tin, tÝnh ®Õn n¨m 2001 ®éi ngò c¸n bé chuyªn m«n trong trong ngµnh nµy kho¶ng 20000 ng­êi trong ®ã cã 2000 ng­êi chuyªn vÒ phÇn mÒm tin häc. Ngoµi ra cßn cã h¬n 50000 ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy B¸o c¸o dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö”, Bé Th­¬ng m¹i, 2001 .B¶y tr­êng lín ë Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh miÒn Trung ®­îc nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ cho c¸c khoa c«ng nghÖ th«ng tin víi môc tiªu ®µo t¹o kho¶ng 2000 cö nh©n vµ kü s­ tin häc mçi n¨m. Trung b×nh mét n¨m cã kho¶ng 3500 ng­êi ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ tin häc, nh­ng so theo møc b×nh qu©n ®Çu ng­êi th× ta cßn kÐm Singapore kho¶ng 50 lÇn. Nh×n chung, n­íc ta cßn thiÕu nh©n lùc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ chuyªn gia phÇn cøng, ®ång thêi c¸c chuyªn gia ViÖt Nam còng cßn h¹n chÕ trong n¨ng lùc xö lý c¸c hÖ thèng vµ c¸c phÇn mÒm øng dông toµn côc víi quy m« lín do chÊt l­îng vµ h×nh thøc ®µo t¹o cßn nhiÒu bÊt cËp. MÆt kh¸c, mét phÇn lùc l­îng c¸n bé ®­îc ®µo t¹o vÒ c«ng nghª th«ng tin l¹i kh«ng ®­îc sö dông ®óng vÞ trÝ. 4.2.2 Møc ®é s½n sµng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö C¸c øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi ®· ®­îc giíi thiÖu trªn c¸c b¸o PCWorld ViÖt Nam, §iÖn tö vµ tin häc, Tin häc vµ ®êi sèng...vµ trong ch­¬ng tr×nh “Sù lùa chän cho t­¬ng lai” cña VTV3 §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1999 ®Õn nay, ®· cã nhiÒu cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò vÒ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi sù tham gia cña mét sè c«ng ty tin häc tÇm cì quèc tÕ nh­ IBM, INTEL do Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) vµ Bé Th­¬ng m¹i tæ chøc. Nhê c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn ®ã, giíi doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ ®· cã ®­îc hiÓu biÕt phÇn nµo vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy nhiªn, nhËn thøc ®ã chØ míi ë tÇm kiÕn thøc bÒ ngoµi, cßn møc ®é øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c dÞch vô c«ng (public services) th× míi chØ ë b­íc s¬ khëi. RÊt nhiÒu ng­êi vµ nhiÒu c¬ quan qu¶n lý vÉn cßn hiÓu th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ lµ bu«n b¸n qua m¹ng, ch­a nhËn thøc ®­îc vai trß cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong nÒn kinh tÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸. MÆt kh¸c, c¸c ho¹t ®éng phæ cËp kiÕn thøc th­êng nghiªng nhiÒu vÒ qu¶ng c¸o siªu thÞ ®iÖn tö, c¸c cöa hµng ¶o hoÆc tiÕp cËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ ë mét trong c¸c h×nh th¸i ho¹t ®éng cã liªn quan. NhiÒu c¬ quan nhµ n­íc cßn cho r»ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c«ng viÖc cña Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng Côc B­u ®iÖn. NhËn thøc nh­ vËy g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh nhanh chãng hoµn thiÖn kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ mét gi¶i ph¸p tæng thÓ cho toµn bé c¸c c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt cho ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i nµy. ViÖc nhËn thøc thiÕu ®Çy ®ñ vÒ néi dung vµ ý nghÜa cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ x¶y ra riªng ë ViÖt Nam mµ cßn ë nhiÒu n­íc kh¸c, kÓ c¶ mét sè n­íc ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002, c¶ n­íc cã kho¶ng h¬n 6000 doanh nghiÖp nhµ n­íc, 38.000 doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Sè doanh nghiÖp cã øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ chiÕm tû lÖ rÊt nhá. ChØ cã kho¶ng 2% doanh nghiÖp cã trang web riªng, 8% tham gia cã tÝnh chÊt phong trµo hoÆc míi b¾t ®Çu nghiªn cøu sö dông, cßn l¹i 90% ch­a tham gia vµ thËm chÝ ch­a biÕt c¸ch sö dông. Ngay t¹i t¹i thñ ®« Hµ Néi hiÖn nay chØ cã kho¶ng 24% doanh nghiÖp cã trang web riªng, nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá thËm chÝ kh«ng cã c¶ m¸y Fax lÉn m¸y vi tÝnh “KhÝa c¹nh v¨n hãa trong TM§T”, NXB CTQG, Hµ Néi, 2003 . B¶ng 4: Tû lÖ c¸c ®¬n vÞ ë Hµ Néi cã trang web riªng Danh môc nhãm Kh«ng Cã 1. C¸c bé, c¬ quan qu¶n lý cÊp ngµnh 67% 27% 2. C¸c doanh nghiÖp khèi quèc doanh 79% 21% 3. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n 76% 24% 4. C¸c lo¹i kh¸c 100% Tæng céng 75% 24% Nguån: C«ng ty InvestConsult Group, Hµ Néi, 2003 Trong sè c¸c doanh nghiÖp ®· tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp lín chiÕm 69%. Trong giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu dõng l¹i ë kh©u trao ®æi th«ng tin vµ ®Æt hµng, trong ®ã 55% ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn, 58% gÆp khã kh¨n vÒ phÇn cøng, 37% ch­a ®ñ nh©n lùc ®¹t tr×nh ®é t­¬ng øng, 97% ch­a thanh to¸n qua ng©n hµng . Theo sè liÖu tæng hîp tõ 3 c«ng ty VASC, VDC vµ FPT, ®Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2003 cã 3000 doanh nghiÖp trong n­íc thuéc ®ñ mäi lo¹i thµnh phÇn ®· thuª hoÆc nhê ®Æt trang web cña m×nh lªn m¸y chñ (server) cña c¸c ISP (nhµ cung cÊp dÞch vô Internet) nµy nh»m môc ®Ých giíi thiÖu th«ng tin tiÕp thÞ. Tuy nhiªn, c¸c website nµy cã néi dung rÊt “kh« cøng”, thiÕu cËp nhËt vµ tèc ®é truy cËp chËm dÉn ®Õn hiÖu qu¶ t­¬ng t¸c kh«ng cao, sè l­îng ng­êi truy cËp còng h¹n chÕ. Cã thÓ nãi, ®a sè c¸c doanh nghiÖp ch­a thËt sù s½n sµng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Theo ®iÒu tra cña tæ chøc nghiªn cøu kinh tÕ EIU, møc ®é e-readiness cña ViÖt Nam n»m trong nhãm cuèi b¶ng trong tæng sè c¸c n­íc ®­îc xÕp h¹ng trªn thÕ giíi. N¨m 2001 ViÖt Nam xÕp h¹ng 58/60, n¨m 2002 lµ 56/60 “Th¸ch thøc cò - c¬ héi míi”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn sè 52, 2002 . Cã nhiÒu lý do khiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ngÇn ng¹i khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö. VÊn ®Ò bøc xóc nhÊt chÝnh lµ ë kh©u con ng­êi chØ ®¹o qu¶n lý vµ thùc hiÖn. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thiÕu vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ kü thuËt phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh còng nh­ thuª nh÷ng ng­êi qu¶n lý cã chuyªn m«n tèt, thµnh th¹o vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. NhiÒu doanh nghiÖp cßn ch­a tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö do thãi quen cña ng­êi tiªu dïng ViÖt Nam khi mua s¾m vÉn lµ “xem tËn m¾t, sê tËn tay”. H¹ tÇng kü thuËt cßn yÕu, trong ®ã tèc ®é ®­êng truyÒn thÊp vµ gi¸ thuª cßn cao so víi kh¶ n¨ng còng lµ mét trë ng¹i. H¬n n÷a, ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö vÉn cßn ®ang ë møc ®é ph¸t triÓn thÊp, ®a sè c¸c tr­êng hîp ®Òu ph¶i phô thuéc vµo ph­¬ng thøc thanh to¸n truyÒn thèng. NhiÒu doanh nghiÖp coi ®©y lµ rµo c¶n chÝnh ®èi víi viÖc øng dông ®Çy ®ñ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Bao trïm lªn tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn, sù thiÕu v¾ng mét khung ph¸p lý vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng lµm cho ho¹t ®éng nµy trë nªn manh món vµ thiÕu c¬ së v÷ng ch¾c. Tuy vËy, ë ViÖt Nam vÉn cã nh÷ng hÖ thèng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang tån t¹i vµ ho¹t ®éng ®¾c lùc, vÝ dô nh­ www.vietetrade.com vµ www.bvom.com, n¬i hµng ho¸ vµ c¬ héi mua b¸n ®­îc giao tiÕp chuyªn nghiÖp vµ miÔn phÝ. HÖ thèng th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµy ®· bÒn bØ n»m trong c¸c danh môc ®Þa chØ quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trªn hÖ thèng næi tiÕng toµn cÇu Google.com vµ Excite.com tõ h¬n hai n¨m nay. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng tÝch cùc ë ®©y v× hÖ thèng nµy mang l¹i sù thiÕt thùc vµ gÇn gòi víi doanh nghiÖp vµ h¬n hÕt lµ v× nh÷ng c¬ héi thùc sù ®­îc më ra tõ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc chuyªn nghiÖp. Ngoµi ra, ngµy cµng nhiÒu c«ng ty cã chiÕn l­îc tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt cô thÓ, vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. C«ng ty th­¬ng m¹i An Dan (Gami Group) lµ mét trong nh÷ng c«ng ty ®i ®Çu trong ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo kinh doanh. An Dan cã 4 website trong ®ã website www.nhaxinh.com.vn vÒ bÊt ®éng s¶n ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶. BÊt cø ai cã nhu cÇu ®Òu cã thÓ ®¨ng ký lµ thµnh viªn cña An Dan ®Ó giíi thiÖu tµi s¶n b¸n hoÆc cho thuª. Th«ng tin kh¸ch hµng truy cËp trªn website nµy th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt vÒ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, xu h­íng vµ së thÝch cña kh¸ch hµng, giíi thiÖu mua vµ b¸n. Tõ khi website nµy ®­îc giíi thiÖu tõ n¨m 2000 ®Õn nay, ®· cã 50 c¨n nhµ ®­îc ®em ra b¸n. Gi¶i thÝch vÒ ho¹t ®éng cña m×nh, c«ng ty cho biÕt muèn ®Æt nÒn t¶ng ph¸t triÓn cho t­¬ng lai. ë mét ®iÓn h×nh kh¸c, qua website riªng, c«ng ty Ph¸t Thµnh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh t×m ®­îc c¬ héi xuÊt khÈu s¶n phÈm nhùa trÞ gi¸ 100.000 USD sang PhÇn Lan. Hay gÇn ®©y, h×nh thøc kinh doanh s¸ch qua m¹ng còng ®­îc ph¸t triÓn kh¸ rÇm ré, ®i ®Çu lµ nhµ s¸ch Minh Khai vµ trung t©m TiÒn phong-VDC. DÞch vô viÖc lµm trùc tuyÕn Vietnamworks.com còng trë thµnh mét cÇu nèi rÊt thµnh c«ng gi÷a nhµ tuyÓn dông vµ ng­êi t×m viÖc qua kªnh nép hå s¬ trùc tuyÕn víi hµng tr¨m viÖc lµm ®­îc cËp nhËt hµng ngµy. Ngoµi ra, hµng lo¹t c¸c trang web ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ kh¸c cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô du lÞch vµ v¨n ho¸ còng ®ang ®em l¹i diÖn m¹o vµ tiÒm n¨ng míi cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam. Liªn quan ®Õn dÞch vô c«ng, c¸c thµnh phè lín nh­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ N½ng ®· thùc hiÖn b­íc ®Çu m« h×nh chÝnh phñ ®iÖn tö (e-government) ë mét sè khu vùc víi môc tiªu rót ng¾n thêi gian vµ t¨ng hiÖu qu¶ trong viÖc xö lý c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, nÕu tr­íc ®©y mét doanh nghiÖp ph¶i chê 15 ngµy míi cã ®­îc giÊy phÐp kinh doanh kÓ tõ ngµy ®¨ng ký th× hiÖn nay, viÖc ®¨ng ký vµ cÊp phÐp nµy chØ mÊt tõ 3 ®Õn 5 giê ®ång hå, tiÕt kiÖm rÊt nhiÒu chi phÝ vµ c«ng søc cho céng ®ång doanh nghiÖp vµ nh©n d©n. Nh×n chung, phÇn lín c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö thêi gian qua chØ míi trªn h­íng biÓu thÞ sù h­ëng øng ®èi víi xu thÕ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, cßn ph©n t¸n, thiÕu tÝnh ®ång bé vµ hÖ thèng. §ã lµ do mét m«i tr­êng thùc sù vµ toµn diÖn cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ch­a h×nh thµnh. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam muèn thùc sù s«i ®éng còng ph¶i chê thªm mét thêi gian n÷a ®Ó héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. MÆc dï vËy c¸c ho¹t ®éng ®ã cho thÊy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam lµ rÊt râ rµng. §· ®Õn lóc chÝnh phñ cÇn b¾t tay vµo t¹o ra mét m«i tr­êng th«ng tho¸ng, ®Çy ®ñ vµ ®ång bé khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn vµ s½n sµng ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¶ n­íc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ chñ ®éng héi nhËp s©u réng h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 4.3 X©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ héi nhËp th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu Theo kinh nghiÖm trªn thÕ giíi, viÖc tiÕp cËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch tæng thÓ vµ v÷ng ch¾c cÇn ®­îc tiÕn hµnh qua nhiÒu b­íc vµ nhiÒu giai ®o¹n: (i) H×nh thµnh mét hÖ thèng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o th­¬ng m¹i ®iÖn tö; (ii) Phæ cËp kiÕn thøc vµ nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö tíi c¸c doanh nghiÖp vµ tõng c¸ nh©n; (iii) X¸c ®Þnh c¸c c¶n trë hiÖn h÷u trong n­íc vµ trong khu vùc ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tõ ®ã, qu¸ tr×nh x©y dùng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña tõng n­íc míi cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh. ViÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng gåm c¸c b­íc: (i) x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh tæng thÓ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o khung; (ii) §Ò ra c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ cho tõng lÜnh vùc vµ triÓn khai ®ång bé c¸c ch­¬ng tr×nh ®ã. Thùc tÕ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam thêi gian qua cho thÊy ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö chñ yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh. ChÝnh phñ cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ t¹o m«i tr­êng vµ xóc tiÕn, nh­ng chÝnh phñ sÏ ®i tiªn phong trong xuÊt x©y dùng chiÕn l­îc vµ sè ho¸ c¸c dÞch vô c«ng. 4.3.1 C¸c ch­¬ng tr×nh chÝnh phñ ®· triÓn khai vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö MÆc dï chÝnh phñ ViÖt Nam ch­a cã tuyªn bè chÝnh thøc nµo vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ng trªn thùc tÕ chÝnh phñ ®· cã nh÷ng b­íc ®i ch¾c ch¾n vµ bµi b¶n. Cã thÓ nãi vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ cã chÊp nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö hay kh«ng mµ lµ sÏ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sao cho phï hîp víi lîi Ých, ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt Nam, cã tÝnh ®Õn m«i tr­êng quèc tÕ vµ khu vùc. Bªn c¹nh nh÷ng chØ thÞ, nghÞ quyÕt vÒ ph¸t triÓn vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghiÖp phÇn mÒm nh­ NghÞ quyÕt 49/CP, NghÞ quyÕt 07/2000, ChØ thÞ 58-CT/TW, QuyÕt ®Þnh 128/2000 Ttg..., ngay tõ n¨m 1998 chÝnh phñ ®· giao cho Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng Côc B­u ®iÖn x©y dùng ph­¬ng ¸n tõng b­íc tham gia vµ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Cuèi n¨m 1999, chÝnh phñ quyÕt ®Þnh chi 1 tû ®ång dÓ thùc hiÖn dù ¸n “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö” bao gåm 14 dù ¸n phô nh»m môc ®Ých chuÈn bÞ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c mÆt nhËn thøc cña c«ng chóng, c¬ së ph¸p lý, c¬ së kü thuËt, b¶o mËt, thanh to¸n ®iÖn tö, tiªu chuÈn ho¸ ngµnh, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, ®¶m b¶o an ninh quèc gia, qu¶n lý cña nhµ n­íc, qu¶n lý nguån nh©n lùc... vµ ®· bæ nhiÖm cho c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Ó thùc hiÖn. Dù ¸n nµy ®­îc ®Æt d­íi sù ®iÒu hµnh cña Ban Th­¬ng m¹i ®iÖn tö thuéc Bé Th­¬ng m¹i. Cuèi n¨m 2001, kÕt qu¶ dù ¸n ®· ®­îc tr×nh lªn chÝnh phñ phª duyÖt. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, ViÖt Nam ®· tham gia th¶o luËn vµ ký kÕt c¸c cam kÕt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong APEC, ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn tham gia vµo “Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña APEC”. Trong ASEAN, ViÖt Nam tham gia ho¹t ®éng trong TiÓu ban ®iÒu phèi vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (CCEC) cña ASEAN. Ngµy 24/11/2000, Thñ t­íng chÝnh phñ Phan V¨n Kh¶i ®· ký “HiÖp ®Þnh khung vÒ E-ASEAN” kh¼ng ®Þnh cam kÕt cña ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn kh«ng gian ®iÖn tö vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khu«n khæ c¸c n­íc ASEAN. Tuy vËy, so víi tèc ®é ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi th× c¸c hµnh ®éng cña chóng ta vÉn cßn chËm vµ ch­a ®Çy ®ñ. Cho ®Õn nay, lé tr×nh tæng thÓ trong ®­îc kiÕn nghÞ trong “Dù ¸n Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö” vÉn cßn ®ang trong qu¸ tr×nh xem xÐt phª duyÖt. Chóng ta vÉn ch­a cã mét ®Çu mèi ë tÇm quèc gia ®Ó ®iÒu hµnh, chØ ®¹o gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö hoÆc phèi hîp c¸c nç lùc chung cña c¸c ngµnh c¸c cÊp cã liªn quan trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Bé Th­¬ng m¹i ®· ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ thµnh lËp Héi ®ång quèc gia vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö). 4.3.2 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi Kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc vµ m¹nh mÏ theo xu thÕ héi nhËp vµ triÓn khai thùc c¸c cam kÕt CEPT/AFTA, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ tham gia tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Trong n­íc, qu¸ tr×nh tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, khung luËt ph¸p vÒ th­¬ng m¹i vµ tæ chøc, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n... ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn râ rÖt. Song song víi nh÷ng thuËn lîi ®ã, n­íc ta vÉn cßn ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu so víi thÕ giíi, søc c¹nh tranh kÐm vµ thiÕu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc øng dông vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn 3 quan ®iÓm c¬ b¶n: (i) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®­îc nh×n nhËn vµ xö lý trªn b×nh diÖn toµn x· héi; (ii) Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ®­îc nh×n nhËn võa nh­ mét c¬ héi, võa nh­ mét th¸ch thøc ®ßi hái sù hiÓu biÕt vÒ tinh thÇn vµ tr¸ch nhiÖm quèc gia; (iii) CÇn tranh thñ tèi ®a c¸c nguån lùc vµ hç trî tõ bªn ngoµi. Trªn c¸c quan ®iÓm nµy, mét sè h­íng ho¹t ®éng cÇn ®­îc tËp trung xem xÐt nh­ sau Hoµn thiÖn tõng b­íc m«i tr­êng ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö Hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Õn mäi doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n trªn c¬ së th­êng xuyªn tuyªn truyÒn qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, c¸c cuéc héi th¶o..., phæ cËp ho¸ Internet th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp ®¹i häc vµ phæ th«ng; ®¶m b¶o kü thuËt vµ gi¶m c­íc viÔn th«ng, phÝ truy cËp; ®­a ®Çu t­ vÒ c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng n¨m, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ vµ thñ tôc cho c¸c ®¬n vÞ tham gia ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ kinh doanh c«ng nghÖ th«ng tin. Thóc ®Èy hîp t¸c quèc tÕ vµ khu vùc trªn c¸c lÜnh vùc ph¸p lý, khoa häc c«ng nghÖ; c¸c c¸n bé ngµnh vµ c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý ký kÕt c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c triÓn khai mét sè thö nghiÖm víi c¸c n­íc khu vùc vÒ th­¬ng m¹i, thuÕ, kü thuËt ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö quèc gia theo tiªu chuÈn quèc tÕ; tr­íc m¾t nªn thóc ®Èy c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong APEC, ASEAN vµ tham gia ch­¬ng tr×nh TRADEPOINT (t©m ®iÓm mËu dÞch) cña Liªn HiÖp Quèc nh­ mét thÝ ®iÓm cã liªn quan tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ giíi h¹n trong lÜnh vùc thóc ®Èy bu«n b¸n gi÷a c¸c c«ng ty võa vµ nhá trªn thÕ giíi, ®Çu mèi Tradepoint nªn ®­îc ®Æt ë c¸c thµnh phè cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ h¹ tÇng th«ng tin tèt; ®ång thêi ViÖt Nam nªn tiÕp tôc x©y dùng lËp tr­êng cô thÓ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö quèc tÕ vµ cËp nhËt vÒ ch­¬ng tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña WTO. T¹o m«i tr­êng tin cËy vµ an toµn cho c¸c giao dÞch qua viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®¶m b¶o thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¸c néi dung ch÷ ký ®iÖn tö vµ hîp ®ång ®iÖn tö, tiªu chuÈn ho¸, cung cÊp c¸c dÞch vô x¸c thùc (CA), s¶n phÈm mËt m·; phæ biÕn c¸c biÖn ph¸p chèng truy cËp bÊt hîp ph¸p, ®Ò phßng tin tÆc, ®Ò ra c¸c quy ®Þnh xö lý vÒ vi ph¹m bÝ mËt an toµn riªng t­, thuÕ quan vµ b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vµ nguyªn t¾c quèc tÕ. Hç trî ®µo t¹o kiÕn thøc vÒ qu¶n lý dù ¸n th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua kho¸ ®µo t¹o ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a c¸c nhµ qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin vµ ho¹t ®éng chuÈn ho¸ th«ng tin, gi¶m dÇn ®éc quyÒn nhµ n­íc trong ngµnh th«ng tin viÔn th«ng, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia c¹nh tranh, ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸c c«ng ty viÔn th«ng uy tÝn trªn quèc tÕ ®Ó tËn dông c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ cao; thµnh lËp c¸c trung t©m khoa häc nghiªn cøu øng dông vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö; hoµn chØnh c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin vµ nh©n lùc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c tr­êng ®¹i häc, mêi chuyªn gia vµ göi ng­êi ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. (HiÖn nay nhµ n­íc ®· cã quyÕt ®Þnh më cöa thÞ tr­êng c«ng nghÖ th«ng tin cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ d­íi h×nh thøc liªn doanh nh­ng vÉn chñ tr­¬ng nhµ n­íc së h÷u 51%.) Thµnh lËp ®Çu mèi quèc gia cã sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn cã liªn quan lµm c«ng t¸c t­ vÊn vµ gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh ch­¬ng tr×nh ®iÒu hµnh c«ng t¸c ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¶ n­íc mét c¸ch ®ång bé vµ toµn diÖn. Trong c¸c ®Þnh h­íng trªn, vÊn ®Ò xuyªn suèt nhÊt lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng, v× con ng­êi lu«n lµ nh©n tè trung t©m cña mäi sù ph¸t triÓn, tõ kh©u qu¶n lý ®iÒu hµnh ®Õn trùc tiÕp thùc hiÖn. Trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é khoa häc c¬ b¶n vµ c«ng nghÖ cßn thÊp, vèn ®Çu t­ Ýt, ViÖt Nam kh«ng thÓ tù m×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong ®iÒu kiÖn c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi ®· tiÕn rÊt xa. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn hîp lý v× vËy lµ “®øng trªn vai ng­êi khæng lå”, nghÜa lµ tËn dông thµnh tùu ph¸t triÓn ®· cã trªn thÕ giíi vµ nghiªn cøu ¸p dông vµo ViÖt Nam. Nhê ®ã, chóng ta cã thÓ rót ng¾n thêi gian vµ tiÕt kiÖm tiÒn b¹c ®Çu t­ vµo nghiªn cøu ph¸t triÓn, ®ång thêi thùc hiÖn qu¸ tr×nh “®i t¾t, ®ãn ®Çu” c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®ã, ViÖt Nam cã mét lîi thÕ rÊt c¬ b¶n lµ nguån nh©n lùc. NhiÒu chuyªn gia trªn thÕ giíi ®· nhËn xÐt lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong toµn cÇu ho¸ kinh tÕ n»m ë chÝnh con ng­êi ViÖt Nam víi t­ chÊt th«ng minh, s¸ng t¹o, tÝnh cÇn cï chÞu khã vµ kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi c«ng nghÖ míi, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc øng dông c¸c phÇn mÒm c«ng nghÖ th«ng tin. §iÒu nµy ®· ®­îc nhiÒu h·ng ngo¹i quèc cã uy tÝn nh­ CrÐdit Lyonais, Pepsicola, Caterpillar hay Microsoft x¸c nhËn; khi thuª dïng ng­êi ViÖt Nam qu¶n lý th«ng tin cña h·ng, hä nhËn thÊy c¸c nh©n viªn ViÖt Nam ®· n¾m rÊt v÷ng c¸c c«ng t¸c phøc t¹p chØ qua mét thêi gian ®µo t¹o vµ thùc tËp rÊt ng¾n. Nguån nh©n lùc ®Ó tham gia vµo ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña n­íc ta rÊt lín v× n­íc ta cã lùc l­îng sinh viªn dåi dµo tèt nghiÖp ®¹i häc hµng n¨m tõ c¸c chuyªn ngµnh kh¸c nhau. Cuéc thi “TrÝ tuÖ ViÖt Nam” do VTV3 §µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam vµ c¸c cuéc thi viÕt phÇn mÒm tin häc kh¸c cho thÊy kh¶ n¨ng øng dông vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ th«ng tin kh«ng chØ giíi h¹n trong c¸c tr­êng ®¹i häc chuyªn vÒ lÜnh vùc nµy. H¬n n÷a, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ßi hái sè l­îng lín chuyªn gia c¸c chuyªn ngµnh kh¸c nhau tõ qu¶n lý, kinh doanh, khoa häc kü thuËt ®Õn x· héi nh©n v¨n. Do vËy viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nguån nh©n lùc nµy ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng. TËn dông tèt lîi thÕ ®ã sÏ lµ ch×a kho¸ ®Ó më ra thµnh c«ng trong øng dông th­¬ng m¹i th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Tuy vËy nguån nh©n lùc cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ViÖt Nam còng cßn nhiÒu h¹n chÕ (xem phÇn ). V× thÕ cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh vµ ®æi míi trong ph­¬ng thøc ®µo t¹o ë c¸c tr­êng ®¹i häc vµ phæ th«ng, ®­a øng dông tin häc vµo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, lËp thªm c¸c khoa ®µo t¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao h¬n. Më réng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc ®µo t¹o c«ng nghÖ th«ng tin vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c còng lµ mét h­íng kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ ph¸t huy nh©n tè con ng­êi thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh øng dông réng r·i th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë n­íc ta. Trong thêi gian tõ 2001 ®Õn 2005, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam h­íng vµo môc tiªu d­a ho¹t ®éng nµy øng dông an toµn trªn kh¾p c¶ n­íc, tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é sö dông m¸y tÝnh còng nh­ dÞch vô m¹ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ ng­êi tiªu dïng tiÕp xóc víi ph­¬ng thøc kinh doanh tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Nh×n xa h¬n, víi nç lùc cña toµn x· héi vµ nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c cña chÝnh phñ, ch¾c ch¾n th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ t×m ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn ®­a th­¬ng m¹i n­íc nhµ hoµ nhËp chung víi thÕ giíi theo xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ h­íng ®Õn nÒn kinh tÕ tri thøc. KÕt luËn Sù ra ®êi cña xa lé th«ng tin, ®Æc biÖt lµ c¸c øng dông c«ng nghÖ th«ng tin dùa trªn kü thuËt sè, m¸y tÝnh x¸ch tay, l­u tr÷ d÷ liÖu vµ hÖ thèng lµm viÖc network ®· ®­a ®Õn kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ sè hãa vµ lµ ®éng lùc chñ yÕu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang biÕn ®æi s©u s¾c nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ t¸c ®éng ®Õn tõng quèc gia. Vai trß cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi nÒn kinh tÕ thêi kú hËu c«ng nghiÖp kh«ng cßn ai nghi ngê ®­îc n÷a. Ng­êi Mü hiÖn nay ®ang ®øng ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ ng­êi NhËt ®· quyÕt ®Þnh bá ra hµng ngh×n tû ®è la ®Ó giµnh ®­îc vÞ trÝ ®ã. Hµn Quèc còng ®Æt môc tiªu ph¶i b¾t kÞp NhËt, Mü. Ên §é tõ l©u ®· x¸c ®Þnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ träng t©m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña hä.Trung Quèc hiÖn cã thÕ m¹nh tuyÖt ®èi trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu ®å ch¬i trÎ em, hµng dÖt may vµ ®å gia dông nh­ng hä còng tuyªn bè s½n sµng bá ba thÕ m¹nh ®ã ®Ó ®i vµo c«ng nghÖ th«ng tin. Internet vµ m¹ng WWW, mét thµnh tùu trong øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ph¸t kiÕn vÜ ®¹i nhÊt thÕ kû XX “C«ng nghÖ th«ng tin vµ t¸c ®éng cña nã”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2, 2002 . Th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua m¹ng Internet ®­îc chê ®îi sÏ lµ mét trong c¸c xu h­íng ph¸t triÓn nhÊt trong c¸c xu h­íng th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµm thay ®æi m¹nh mÏ ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng, xãa mê ranh giíi ®Þa lý trong giao l­u bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia nhê ®em l¹i kh¶ n¨ng giao dÞch trùc tuyÕn liªn tôc vµ kh«ng h¹n chÕ. ViÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp tiÕt kiÖm chi phÝ trong s¶n xuÊt, giao dÞch vµ b¸n hµng còng nh­ më ra nhiÒu c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng vµ thóc ®Èy c¹nh tranh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc sè ho¸ vµ vËn hµnh trªn c¸c siªu xa lé th«ng tin, c¸c m¹ng l­íi m¸y tÝnh lan to¶ kh¾p n¬i; chu chuyÓn th«ng tin trë thµnh nguån sèng cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã, c¸c quan niÖm truyÒn thèng vÒ së h÷u, ph­¬ng thøc trao ®æi, l­u th«ng, ph©n phèi, t©m lý tiªu dïng vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý kinh doanh ®Òu sÏ thay ®æi. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i cã sù ®iÒu chØnh mét c¸ch toµn diÖn c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa x· héi ®Ó thÝch øng víi yªu cÇu mµ sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®Æt ra. Khèi l­îng vµ doanh thu tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi t¨ng víi tèc ®é chãng mÆt trong mÊy n¨m gÇn ®©y vµ kh«ng mÊy n¨m n÷a, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ trë thµnh ph­¬ng thøc phæ biÕn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. ­u thÕ c¹nh tranh trong quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc sÏ phô thuéc trùc tiÕp vµo tèc ®é nhanh hay chËm trong viÖc øng dông hÖ thèng s¸ng t¹o cña c¶i míi. Sù c¹nh tranh ®ã sÏ ph©n chia ra mét bªn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ tr× trÖ vµ mét bªn lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ nhanh lÑ, gia tèc. NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy, c¸c n­íc ph¸t triÓn, nhÊt lµ Mü, ®Òu chó träng ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ xem viÖc ph¸t triÓn nã nh­ mét chiÕn l­îc cÇn ph¶i tiÕn tíi. Hä ®Æt ra môc tiªu ®i ®Çu trong ¸p dông ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i míi nµy vµ ®Ò ra khu«n khæ cho viÖc ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ®em l¹i c¬ héi cho c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn thóc ®Èy tèc ®é t¨ng tr­ëng, héi nhËp víi c¸c nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é vµ tiÒm lùc kinh tÕ, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ cuèn vµo quü ®¹o nµy mµ ch­a cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ. Hä ph¶i ®èi diÖn víi th¸ch thøc bÞ lÖ thuéc vÒ c«ng nghÖ vµ thôt lïi xa h¬n trong nç lùc b¾t kÞp c¸c n­íc kh¸c. HÖ qu¶ cã thÓ thÊy ®­îc lµ tÝnh chÊt bÊt b×nh ®¼ng cña trËt tù kinh tÕ quèc tÕ trong hiÖn t¹i sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc duy tr× vµ ngµy cµng gia t¨ng. So s¸nh mét c¸ch khËp khiÔng, viÖc chÊp nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gièng nh­ ®i m¸y bay; nã cho phÐp ®i nhanh h¬n, xa h¬n nh­ng rñi ro, tæn thÊt khi x¶y ra còng rÊt lín. MÆc dï vËy, kh«ng mÊy ai nghÜ ®Õn viÖc rót lui vµ kh«ng ®i m¸y bay n÷a mµ c¸ch tèt h¬n lµ chñ ®éng t×m mäi biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn. TËn dông mäi ®iÒu kiÖn s½n cãvµ tranh thñ tèi ®a sù hç trî tõ bªn ngoµi ®Ó thóc ®Èy c«ng nghÖ th«ng tin vµ c¸c ®iÒu kiÖn trong n­íc cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn, ®ång thêi h×nh thµnh lËp tr­êng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó b¶o vÖ lîi Ých quèc gia trªn bµn ®µm ph¸n ®a ph­¬ng lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch cña c¸c n­íc nµy. Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ xu thÕ ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ nãi chung vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nãi riªng mang l¹i. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ®· ®­îc §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam x¸c ®Þnh lµ ph¶i tiÕn hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Sù héi nhËp Êy cã thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc ngµy cµng nhiÒu vµo sù kÕt hîp h÷u hiÖu gi÷a ®æi míi gi¸o dôc c¬ b¶n, khoa häc c«ng nghÖ víi nh÷ng d¹ng kü n¨ng, kh¶ n¨ng vµ n¨ng lùc míi. §Ó chuyÓn dÞch lªn phÝa trªn trong chuçi gi¸ trÞ (value-chain) vµ tr¸nh c¸i bÉy chi phÝ lao ®éng thÊp mµ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· m¾c ph¶i, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng kinh tÕ x· héi hiÖn ®¹i, n¨ng ®éng vµ linh ho¹t, cã t¸c dông khuyÕn khÝch t­ duy s¸ng t¹o, ®æi míi vµ tËn dông ®­îc c¸c c«ng nghÖ th«ng tin míi nhÊt. øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã lÏ lµ con ®­êng mµ xu thÕ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· ®Æt ra tr­íc m¾t. §iÒu nµy ®ßi hái chÝnh phñ vµ mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i nç lùc hÕt m×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch bÒn v÷ng. Trong ®ã, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc sÏ lµ ­u tiªn chiÕn l­îc dµi h¹n quan träng nhÊt cña ®Êt n­íc ta./. s ._.