Những biện pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam

mạnh vào xuất khẩu. Để tăng xuất khẩu thời gian tới, Việt Nam chủ trương kết hợp xuất khẩu những mặt hàng mà đất nước có lợi thế tương đối (những mặt hàng xuất khẩu truyền thống: hàng nông lâm thuỷ sản, khoáng sản, nhiên liêụ và hàng dệt may) và một số hàng có hàm lượng kỹ thuật công nghệ cao. Hàng thuỷ sản là mặt hàng xuất khẩu truyền thống của Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu năm2000 đạt 670 triệu USD, đến năm 2001 đã tăng lên 776 triệu đô la chiếm hơn 9 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và là mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn thứ 5 sau dầu thô, gạo, dệt may, giầy da và xuất khẩu tịnh lớn thứ 3 sau dầu thô, gạo, và cho đến năm 2003 kim ngạch xuất khẩu là 950 triệu USD.Trong thời gian tới, tuy có sự thay đổi các mặt hàng xuất khẩu chính yếu của Việt Nam, nhưng thuỷ sản vẫn là một trong những mặt hàng xuất khẩu lớn của đất nước. Hơn nữa ngành thuỷ sản còn giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam và góp phần quan trọng trong việc giải quyết công ăn việc làm cho hàng triệu ngư dân và đảm bảo an ninh xã hội cho đất nước cũng như góp phần thoả mãn nhu cầu thực phẩm ngày càng tăng của thị trường nội địa.Do đó, ngành thuỷ sản là một trong những ngành kinh tế quan trọng, nhưng “‘rất nhạy cảm " nên vai trò của quản lý nhà nước là không thể thiếu được. Nhận biết được tầm quan trọng của xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong thời gian tới, em đã chọn nghiên cứu đề tài " Những giải pháp quản lý vĩ mô nhằm phát triển xuất khẩu thuỷ sản Việt nam đến năm 2010". Trong bài viết này em sẽ đề cập đến một vài vấn đề chủ yếu có tính hệ thống giúp chúng ta có tầm nhìn chiến lược về tiềm năng và triển vọng của ngành thuỷ sản Việt Nam trong tương lai cũng như định hướng, giải pháp phát triển ngành thuỷ sản xuất khẩu. Tuy nhiên, trình độ hiểu biết còn có nhiều hạn chế cho nên không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong muốn nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô, các chuyên viên và bạn bè để em có những tiến bộ hơn sau này. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của chuyên đề thực tập - Hệ thống một cách khái quát những vấn đề chính sách vĩ mô, về lý luận cơ bản về ngoại thương, và xuất nhập khẩu. - Đánh giá tình hình sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong thời gian qua từ đó rút ra những kết luận. - Đưa ra phương hướng chiến lược và những giải pháp vĩ mô nhằm tăng sản lượng thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam từ nay đến năm 2010. Đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu chuyên đề Bài viết nghiên cứu hoạt động của ngành thuỷ sản Việt Nam, qua đó đánh giá tình hình sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong thời gian qua cả về số lượng, chất lượng, giá cả, công nghiệp chế biến cũng như hiệu quả sản xuất kinh doanh mà ngành thuỷ sản mang lại cho đất nước trong những năm vừa qua. Để hoàn thành tốt bài viết này, em đã sử dụng kết hợp các phương pháp phân tích kinh tế sau: Phương pháp duy vật biện chứng và lịch sử, Phương pháp lô gíc, Phương pháp phân tích thống kê, phương pháp dự báo, Phương pháp phân tích tổng hợp. Nội dung nghiên cứu chuyên đề: Nội dung nghiên cứu trên 3 vấn đề cơ bản đó là: Những vấn đề tổng quan xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong những năm gần đây. Thực trạng sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Xác định mục tiêu, định hướng phát triển thuỷ sản Việt Nam, đề xuất giải pháp nhằm phát triển xuất khẩu thuỷ sản đến năm 2010. Phần 1 thúc đẩy xuất khẩu thuỷ sản góp phần trong quá trình phát triển kinh tế vệt nam I. Xuất khẩu hàng hoá - Một bộ phận quan cấu thành trong thương mại quốc tế. Khái niệm xuất khẩu hàng hoá : Xuất khẩu hàng hoá là hoạt động kinh doanh buôn bán trên phạm vi quốc tế. Thực chất, xuất khẩu không chỉ là những hành vi buôn bán riêng lẻ mà là cả một hệ thống các quan hệ mua bán trong thương mại các tổ chức nhằm mục đích đẩy mạnh sản xuất hàng hoá, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, ổn định và từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Do vậy, bên cạnh những lợi ích kinh tế mang lại khá cao thì hoạt động xuất khẩu cũng rất dễ đưa đến những hậu quả khó lường hết được vì nó phải đối đầu với toàn bộ hệ thống kinh rế của các nước cùng tham gia xuất khẩu. Đây là một hoạt động nằm trong sự kiểm soát của các quốc gia xuất khẩu cùng một loại mặt hàng, do vậy khả năng khống chế của mỗi quốc gia riêng biệt là vô cùng khó khăn. Xuất khẩu, đó là việc bán sản phẩm hàng hoá sản suất trong nước ra nước ngoài nhằm thu ngoại tệ, tăng tích luỹ cho ngân sách Nhà nước, đồng thời phát triển sản suất kinh doanh và nâng cao đời sống cho nhân dân. Hoạt động xuất khẩu phức tạp hơn rất nhiều so với việc buôn bán một sản phẩm nào đó trong thị trường nội địa, bởi vì hoạt động này diễn ra trong một thị trường vô cùng rộng lớn, đồng tiền thanh toán là ngoại tệ mạnh, hàng hoá được vận chuyển ta khỏi quốc gia và đặc biệt là quan hệ buôn bán với người nước ngoài. Do vậy, các quốc gia khi tham gia vào hoạt động buôn bán giao dịch quốc tế đều phải tuân thủ theo các thông lệ quốc tế hiện hành. 2. Vai trò của xuất khẩu. Đối với tất cả các quốc gia trên thế giới, hoạt động xuất khẩu đóng một vai trò không thể thiếu được trong mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Hoạt động xuất khẩu phản ánh một hình thức của mối quan hệ xã hội và sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa những người sản xuất hàng hoá riêng biệt của mỗi quốc gia. Hoạt động xuất khẩu đối với nước ta là vấn đề đặt ra cấp thiết bởi vai trò và ý nghĩa quan trọng của nó. Không thể xây dựng một nền kinh tế hoàn chỉnh mà mang tính tự cung tự cấp bởi sẽ rất tốn kém cả về vật chất và thời gian. Ngay cả những nước giàu có và hùng mạnh như Nhật, Mỹ...cũng không đủ sức thực hiện mục tiêu đầy tham vọng này. Vì vậy, cần nâng cao hiệu quả của kinh doanh xuất khẩu, mở rộng ngoại thương trên cơ sở" hợp tác, bình đẳng, không phân biệt thể chế chính trị xã hội, đôi bên cùng có lợi " như Đại hội VII của Đảng đã khẳng định Đối với phạm vi quốc gia hoặc trong phạm vi các doanh nghiệp xuất khẩu nước ta, hoạt động xuất khẩu có vai trò sau: * Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu và tích luỹ phát triển sản xuất phục vụ công nghiệp hoá đất nước. Công nghiệp hoá đất nước theo những bước đi thích hợp là con đường tất yếu để khắc phục tình trạng nghèo nàn và chậm phát triển của nước ta. Để công nghiệp hóa đất nước đòi hỏi phải có số vốn rất lớn để nhập khẩu máy móc, thiết bị, kỹ thuật, công nghệ tiên tiến. Nhập khẩu cũng như vốn đầu tư của một đất nước thường dựa vào các nguồn chủ yếu: đầu tư nước ngoài, viện trợ, đi vay và xuất khẩu. Ngày nay khi Đông Âu tan rã, Liên Xô xụp đổ thì viện trợ là hạn chế còn các nguồn vốn đầu tư nước ngoài, đi vay tuy quan trọng nhưng rồi cũng phải trả bằng cách này hay cách khác ở thời kỳ sau. Do vậy, xuất khẩu là tạo nguồn vốn là quan trọng nhất để thoả mãn nhu cầu nhập khẩu tư liệu sản xuất thiết yếu phục vụ cho công cuộc công nghiệp hoá đất nước. Trong thực tiễn xuất khẩu và nhập khẩu có mối quan hệ mật thiết với nhau, vừa là kết quả vừa là tiền đề của nhau, đẩy nhanh xuất khẩu là để tăng cường nhập khẩu là để mở rộng và tăng khả năng xuất khẩu. Có thể nói, xuất khẩu quyết định quy mô và tốc độ tăng của nhập khẩu. Trong tương lai, nguồn vốn bên ngoài sẽ tăng lên nhưng mọi cơ hội đầu tư và vay nợ từ nước ngoài và các tổ chức quốc tế khi các chủ đầu tư và người cho vay thấy được khả năng xuất khẩu, nguồn vốn duy nhất để trả nợ thành hiện thực. * Xuất khẩu đóng góp vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế thúc đẩy sản xuất phát triển. Cơ cấu sản xuất và tiêu dùng trên thế giới đã và đang thay đổi vô cùng mạnh mẽ. Đó là thành quả của cuộc cách mạng khoa học, công nghiệp hiện đại. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong quá trình công nghiệp hoá phù hợp với xu hướng phát triển của kinh tế thế giới là tất yếu đối với chúng ta. Có hai cách nhìn nhận về tác động của xuất khẩu đối với sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Một là, xuất khẩu chỉ là việc tiêu thụ những sản phẩm thừa do sản xuất vượt quá nhu cầu nội địa. Trong trường hợp nền kinh tế còn lạc hậu và chậm phát triển như nước ta, sản xuất về cơ bản còn chưa đủ tiêu dùng, nếu chỉ thụ động chờ ở sự " thừa ra" của sản xuất thì xuất khẩu vẫn còn nhỏ bé và tăng trưởng chậm chạp, sản xuất và sự thay đổi cơ cấu sẽ rất chậm. Hai là, coi thị trường đặc biệt là thị trường thế giới là hướng quan trọng để tổ chức sản xuất. Quan điểm này chính là xuất phát từ nhu cầu của thị trường thế giới để tổ chức sản xuất. Điều này có tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển. Cụ thể là: Xuất khẩu tạo điệu kiện cho các ngành khác có cơ hội phát triển thuận lợi. Chẳng hạn khi phát triển ngành dệt xuất khẩu sẽ tạo cơ hội đầy đủ cho việc phát triển ngành sản xuất nguyên liệu như bông hay thuốc nhuộm. Sự phát triển ngành chế biến thực phẩm xuất khẩu ( gạo, dầu thực vật, cafe...) có thể kéo theo sự phát triển của ngành công nghiệp chế tạo thiết bị phục vụ nó. Xuất khẩu tạo khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ góp phần cho sản xuất phát triển và ổn định. Xuất khẩu tạo điều kiện mở rộng khả năng cung cấp đầu vào cho sản xuất, nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Xuất khẩu tạo những tiền đề kinh tế, kỹ thuật nhằm cải tạo và nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Điều này muốn nói đến xuất khẩu là phương tiện quan trọng tạo vốn kỹ thuật , công nghệ từ thế giới bên ngoài vào Việt Nam nhằm hiện đại hóa nền kinh tế của đất nước tạo ra một năng lực mới. Thông qua xuất khẩu, hànghoá củanước ta sẽ tham gia vào cuộc canh tranh trên thị trường thế giới về giá cả chất lượng. Cuộc canh tranh này đòi hỏi chúng ta phải tổ chức lại sản xuất, hình thành cơ cấu sản xuất luôn thích nghi được với thị trường. Xuất khẩu còn đòi hỏi các doanh nghiệp phải có đổi mới và hoàn thiện công tác quản trị sản xuất và kinh doanh. * Xuất khẩu có tác động tích cực đến việc giải quyết công ăn việc làm và cải thiện đời sống nhân dân. Tác động của xuất khẩu đến đến đời sống bao gồm rất nhiều mặt.Trước hết sản xuất hàng xuất khẩu à nơi thu hút hàng triệu lao động vào làm việc và có thu nhập không thấp. Xuất khẩu còn tạo nguồn vốn để nhập khẩu vật phẩm tiêu dùng thiết yếu phục vụ đời sống và đáp ứng ngày một phong phú thêm nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. * Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại của nước ta. Ta thấy rõ xuất khẩu và các quan hệ kinh tế đối ngoại có tác động tích cực, qua lại phụ thuộc lẫn nhau, xuất khẩu là một hoạt động kinh tế đối ngoại. Có thể hoạt động xuất khẩu có sớm hơn các hoạt động kinh tế đối ngoại khác, tạo điều kiện thúc đẩy các quan hệ này phát triển. Chẳng hạn xuất khẩu và công nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu thúc đẩy quan hệ tín dụng, đầu tư, mở rộng vận tải quốc tế....mặt khác chính quan hệ kinh tế đối ngoại chúng ta vừa kể lại tạo tiền đề cho mở rộng xuất khẩu. Tóm lại, đẩy mạnh xuất khẩu được coi là vấn đề có ý nghĩa chiến lược để phát triển kinh tế và thực hiện công nghiệp hoá đất nước. II.vai trò của xuất khẩu thuỷ sản với sự phát triển kinh tế ở Việt Nam. 1. Đặc điểm ngành thuỷ sản nước ta. Việt Nam có tiềm năng tài nguyên biển phong phú: dầu khí, thuỷ sản, dịch vụ hàng hải, du lịch, tài nguyên khoáng sản vên biển....đặc biệt là thuỷ sản đã và đang sẽ có vai trò ngày càng quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Việt Nam có bờ biển dài 3260 km với 112 cửa sông, lạch, vùng đặc quyền kinh tế rộng khoảng 1 triệu km2 và hơn 4000 hòn đảo lớn nhỏ tạo nên nhiều eo, vịnh và đầm phá. Theo số liệu điều tra chưa đầy đủ hàng năm có thể khai thác 1,2-1,4 triệu tấn hải sản các loại mà không ảnh hưởng đến tiềm năng nguồn lợi. Ngoài ra có thể khai thác hàng trăm ngàn tấn nhuyễn thể vỏ cứng có giá trị cao như: nghêu, sò, điệp, ốc..... Tiềm năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản rất lớn, có khoảng 1,4 triệu ha mặt nước nội địa, trong đó gần 30 vạn ha bãi triều, gần 40 vạn ha hồ chứa, sông suối, 60 vạn ha ao, hồ nhỏ, ruộng trũng. Ngoài ra có hơn 800.000 ha eo, vụng,vịnh biển, đầm phá tự nhiên có thể sử dụng vào nuôi trồng thuỷ sản. Với những đặc điểm trên, trong tương lai ngành thuỷ sản Việt Nam tiếp tục giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Kinh tế thế giới ngày nay đã đạt đến sự phát triển cao dưới sự tác động mạnh của cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại và chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi xuất khẩu hướng khu vực hoá toàn cầu hoá. Trên con đường đổi mới kinh tế Việt Nam đã nhanh chóng nắm bắt được xu thế phát triển khách quan này, từ đó nhận thức được tiềm năngquý giá trên là yếu tố quan trọng góp phần phát triển kinh tế đất nước và sớm đưa Việt Nam hoà nhập với các nước trong khu vực và trên toàn thế giới. 2. Vai trò của xuất khẩu thuỷ sản đối với tăng trưởng và phát triển kinh tế. 2.1 Ngành thủy sản xuất khẩu tác động tới tăng trưởng kinh tế. Từ lâu thuỷ sản đã được coi là một ngành hàng thiết yếu và đựơc ưa chuộng được tiêu dùng ở rất nhiều nước trên thế giới. Nước ta có vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ưu đãi giúp thuận lợi cho việc khai thác, nuôi trồng thuỷ sản. Với 3260 km bờ biển và vùng biển đặc quyền kinh tế rộng trên 1 triệu cây số vuông. Mặc dù chưa có đủ điều kiện cần thiết để điều tra và đánh giá đầy đủ các nguồn lợi, đặc biệt là ngoài khơi, nhưng theo số liệu thống kê hàng năm cho thấy Việt Nam khai thác được khoảng 1,2-1,4 triệu tấn thuỷ sản. Trong đó ngoài cá còn có khoảng 50-60 nghìn tấn tôm biển, 30-40 nghìn tấn mực và nhiều đặc sản có giá trị kinh tế cao. Xuất phát từ tiềm năng thiên nhiên to lớn, vai trò quan trọng cuả ngành thuỷ sản trong sự phát triển kinh tế xã hội và nhất là 15 năm qua với mật độ phát triển kinh tế nhanh chóng về sản lượng và gía trị xuất khẩu , ngành kinh tế thuỷ sản ngày càng được xác định rõ là ngành kinh tế mũi nhọn và là một trong những hướng ưu tiên của sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước hiện nay. Những năm qua là giai đoạn tăng trưởng liên tục của ngành thuỷ sản trên mọi mặt, từ khâu tạo nguyên liệu đến tiếp thị. Năng lực sản xuất hiện có đã tạo cho nghề cá truyền thống của nước ta trong quá trình đổi mới đất nước, đạt tổng sản lượng tăng 2,13 lần ( Trong đó sản lượng nuôi trồng tăng 2,45 lần ), giá kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản tăng 49 lần trong giai đoạn 81-94, đưa ngành thuỷ sản thực sự là một ngành kinh tế quốc dân đóng góp 7% GDP, thu hút gần 3 triệu lao động trong cả nước, góp phần bảo đảm an ninh quốc phòng trên vùng biển của tổ quốc. Bảng số 1: Dự tính về GDP và các thành phần. Các lĩnh vực kinh tế Tỷ lệ trong GDP Mức đóng góp tính bằng tỷ đô la. Nông nghiệp( kể cả thuỷ sản) 51,0 8,1 Công nghiệp 20,0 3,2 Thương mại 18,0 2,8 Xây dựng 4,0 0,6 Các ngành khác 8,0 1,3 Tổng cộng 100,0 16,0 Nguồn : Bộ Thương mại, Tổng cục thống kê. Dự đoán tổng sản phẩm quốc nội địa ngành thuỷ sản đạt 1,2 tỷ đô la Mỹ, chiếm 7% GDP của Việt Nam. Nếu trong GDP, ngành thuỷ sản đóng góp tương đối yếu thuỷ sản thì ngành đã có sự bù đắp lại bởi sự đóng góp mạnh mẽ vào nền xuất khẩu. Các xí nghiệp thuộc ngành thuỷ sản nằm trong số các xí nghiệp đầu tiên được hưởng lợi ích đầy đủ từ việc Chính phủ cho phép tự do hóa các xí nghiệp nhà nước. Điều này dẫn đến việc hình thành một trong những ngành xuất khẩu năng động nhất Việt Nam. Xuất khẩu thuỷ sản chủ yếu là tôm và một số lượng lớn mực nang và mực đông, đây là mặt hàng xuất khẩu chủ lực lớn thứ 3 của Việt Nam( sau dầu và hàng may mặc). Năm 1999, tổng sản lượng xuất khẩu đạt 116.000 tấn, tăng 135% so với 1994, đạt kim ngạch xuất khẩu khoản 550 triệu USD. Xuất khẩu đã tăng dần trong những năm gần đây và dự đoán ngành thuỷ sản trong thời gian tới sẽ tiếp tục là một bộ phận quan trọng trong xuất khẩu của Việt Nam. 2.2 Ngành thuỷ sản xuất khẩu tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Nhìn lại chặng đường phát triển của ngành thuỷ sản trong thời gian qua, ngoài sự tăng trưởng đánh dấu bằng những con số nêu trên, có thể dễ thấy những biến đổi về chất thực sự tiềm tàng cho sự lớn mạnh tiếp tục của ngành. * Nghề thuỷ sản từ tự cung tự cấp đã trở thành một nghề nuôi hàng hoá đáng kể là sản lượng tôm phục vụ xuất khẩu của nước ta đã đứng vào khoảng thứ 5 trên thế giới. Từ chỗ nuôi trồng chỉ phục vụ cho nhu cầu cá tươi nội địa, đến nay ngoài tôm, các thuỷ đặc sản xuất khẩu cũng đã được xác định là đối tượng chủ yếu để phát triển nuôi trồng. * Công nghiệp chế biến thuỷ sản xuất khẩu mà chủ yếu là công nghiệp đông lạnh thuỷ sản với 164 cơ sở với tổng công suất là 760 tấn một ngàyđã đóng vai trò to lớn hàng đầu về công nghiệp chế biến thực phẩm trong cả nước và thu hút nguyên liệu để sản xuất hàng hoá xuất khẩu. * Sự đóng góp đáng kể của khoa học công nghệ. Các hoạt động và thành tựu về khoa học công nghệ nổi bật được xây dựng và áp dụng trong 15 năm qua, trước hết phải kể đến kỹ thuật sinh sản nhân tạo để tạo nguồn tôm giống vào cuối những năm 80, cung cấp hàng năm hơn 1 tỷ tôm giống các cỡ. Trong đánh cá dần dần tạo ra các công nghệ để chuyển dịch cơ cấu nghề khai thác theo hướng hiệu quả thấp, du nhập nghề mới từ nước ngoài để có thể vươn ra khai thác xa bờ. Trong chế biến, tiếp cận HACCP đưa và chất lượng của cả doanh nghiệp nhà nước cũng như của các doanh nghiệp. * Hoạt động hợp tác quốc tế xét cả ba mặt : thị trường xuất khẩu, nguồn. vốn nước ngoài và chuyển giao công nghệ đều đạt những kết quả khích lệ. Từ cơ chế lấy phát triển xuất khẩu để tự cân đối, tự trang trải, tạo vốn đầu tư cho khai thác và nuôi trồng, qua thời kỳ nhà nước thực hiện chính sách mở cửa, đến nay sản phẩm thuỷ sản của nước ta đến nay đã có mặt tại 25 nước với một số sản phẩm bắt đầu có uy tín trên thị trường quan trọng. 2.3 Ngành thuỷ sản xuất khẩu tác động đến xã hội. - Tạo thêm công ăn việc làm, tăng thu nhập và mức sống của các cộng đồng đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản. - Tăng sự đóng góp của ngành thuỷ sản vào sự phát triển kinh tế và xã hội trong nước, bao gồm ổn định xã hội và an ninh quốc gia. - Cải thiện tiêu chuẩn dinh dưỡng của nhân dân bằng cách cung cấp cá và hải sản cho tiêu thụ nội địa. - Tăng xuất khẩu và thu ngoại tệ. - Đẩy mạnh hiện đại hoá và công nghiệp hoá ngành thuỷ sản. Dự kiến toàn bộ số dân dự kiến sống dựa vào nghề cá sẽ tăng lên từ 6,2 triệu người năm 1999 lên 8,1 triệu người vào năm 2010. Hơn nữa thu nhập trực tiếp của người lao động thường xuyên trong nghề cá và nuôi trồng thuỷ sản dự tính sẽ tăng trung bình 16% một năm trong thời gian nêu trên, trên 1,2 triệu người trong các hộ gia đình phụ thuộc vào nghề cá và nuôi trồng thuỷ sản sẽ có thêm thu nhập vào nhưng năm tới . Điều đó có nghĩa là số người được ngành thuỷ sản hỗ trợ sẽ tăng 3 triệu người. Dự tính toàn bộ sự đóng góp của ngành thuỷ sản đối với nền kinh tế quốc dân sẽ tăng từ mức hiện nay năm 1998 từ 1,5 tỷ lên 3,5 tỷ USD vào năm 2010. Điều đó có nghĩa mức tăng trưởng được dự kiến cho nền kinh tế nói chung là 8%. Tỷ trọng tương ứng của ngành thuỷ sản trong GDP quốc dân sẽ đóng góp của ngành thuỷ sản đối với ổn định xã hội và an toàn quốc gia là quan trọng vì tiềm năng phân phối thu nhập của ngành thuỷ sản ở các vùng nông thôn. Cũng như sự đóng góp của ngành thuỷ sản với mục tiêu dinh dưỡng quốc dân cũng được tăng cường. Dự kiến cung cấp cá và các sản phẩm thuỷ sản toàn nước sẽ từ mức hiện nay là khoảng 11,5 kg lên 13,5 kg một đầu người vào năm 2010. Mức tămg trưởng này có tính đến nhu cầu dinh dưỡng của số dân sẽ tăng mà dự kiến sẽ tăng khoảng 1 triệu người ở Việt Nam vào những năm 2010. Việc đẩy mạnh hiện đại hóa và công nghiệp hoá nghề cá và nuôi trồng thuỷ sản sẽ tăng cường năng lực của ngành này. Bằng cách đó sẽ tăng sự đóng góp của ngành đối với xã hội. Hiện đại hoá và phát triển sẽ giúp thiết lập các ngành công nghiệp mới và những ngành công nghiệp đã hoàn thiện tại các vùng ven biển mà sẽ nâng cao vai trò của ngành thuỷ sản đối với việc phát triển kinh tế xã hội. III. Các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải thường xuyên nắm bắt được các yếu tố của môi trường kinh doanh, xu hướng vận động và tác động của nó đến toàn bộ quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đặc biệt đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu thuỷ hải sản việc nghiên cứu môi trường kinh doanh lại càng quan trọng và kinh doanh thương mại quốc tế phức tạp và phong phú hơn nhiều thương mại trong nước. 1.Nhu cầu thị trường thế giới. Xu hướng quốc tế hoá nền kinh tế thế giới đã tạo điều kiện thuận lợi cho nền kinh tế của mọi quốc gia được hoà nhập cùng nhau và cùng phát triển. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế là việc gia tăng của thu nhập quốc dân của mọi tầng lớp dân, dẫn đến sự gia tăng của nhu cầu tiêu dùng mọi mặt hàng, trong đó có mặt hàng thuỷ sản. Những quốc gia tiêu thụ hàng hoá hải sản chính là các quốc gia có mức sống cao như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hồng Kông...thường nhập khẩu một số lượng lớn thuỷ hải sản để chế biến thành những món đặc sản có giá trị dinh dưỡng cao. 2.Yếu tố kinh tế và công nghệ. Đây là một trong những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến chiến lược và thời cơ kinh doanh của các doanh nghiệp. Môi trường công nghệ là cơ sở hạ tầng đảm bảo cho sự phát huy môi trường kinh tế và ngược lại môi trường kinh tế tạo điều kiện và đưa ra những khả năng để phát huy môi trường công nghệ. Hiện nay nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế thị trường chịu sự quản lý vĩ mô của nhà nước. Đảng và nhà nước ta chủ trương đa dạng hoá các thành phần kinh tế và mở cửa ra bên ngoài tự do buôn bán, kinh doanh xuất nhập khẩu trong khuôn khổ luật pháp cho phép. Một doanh nghiệp xuất nhập khẩu nhà nước sẽ phải đương đầu, canh tranh với nhiều đơn vị kinh tế khác thuộc tất cả các thành phần kinh tế và các doanh nghiệp của nước ngoài tạo ra một cuộc cạnh tranh thực sự diễn ra giữa các doanh nghiệp chính yếu tố này đã đặt các doạnh nghiệp này không cần phải nghiên cứu thị trường. Nhưng ngày nay, tất cả mọi vấn đề đều do các doanh nghiệp tự mình giải quyết, nhà nước chỉ đóng vai trò quản lý, định hướng, điều này tạo ra cho các doanh nghiệp quyền chủ động sáng tạo nhiều hơn và làm ăn đạt hiệu quả cao hơn. Các chính sách khuyến khích XK của Nhà nước: + Cho vay vốn với lãi xuất thấp. + Trợ cấp xuất khẩu . + Xây dựng biểu thuế xuất khẩu với các mức rất thấp hoặc không đánh thuế với một số mặt hàng hải sản thấp. Tuy nhiên, vẫn còn một số doanh nghiệp vẫn quen với nối làm ăn cũ không thích hợp với tình hình làm ăn thua lỗ và bị giải thể. Yếu tố tỷ giá hối đoái hiện hành cũng tác động mạnh mẽ tới hoạt động kinh doanh xuất khẩu của các doanh nghiệp. Nó là một yếu tố kinh tế tác động trực tiếp tới hiệu quả của thương mại quốc tế. Tỷ giá hối đoái tăng sẽ khuyến khích nhập khẩu, hạn chế xuất khẩu và ngược lại. Có thể nói tỷ giá hối đoái được ví như chiếc gậy vô hình điều khiển hoạt động xuất khẩu . Yếu tố lạm phát và khả năng kiểm soát lạm phát của chính phủ cũng là những nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu mà còn kéo theo nhiều vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh, bởi vậy mục tiêu của bất kỳ một chính phủ nào cũng là kiểm soát lạm phát và kìm giữ lạm phát ở mức thấp tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp yên tâm sản xuất kinh doanh.Chính phủ Việt Nam đã đạt được thành công lớn trong việc kiểm soát lạm phát , chuyển từ lạm phát phi mã ( năm 1989) xuống chỉ còn 14-15% mỗi năm, mục tiêu của những năm tới là kìm hãm lạm phát ở mức một con số không còn lo ngại vì vấn đề lạm phát của các doânh nghiệp đã yên tấm sản suất kinh doanh, góp phần thúc đầy nền kinh tế tăng trưởng và phát triển. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã tác động tích cực đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Yếu tố công nghệ có tác động làm tăng hiệu quả trong kinh doanh xuất khẩu ở các nước doanh nghiệp. Ví dụ: Nhờ sự phát triển của hệ thống bưu chính viễn thông, các doanh nghiệp ngoại thương có thể đàm phán trực tiếp với khách hàng qua điện thoại, TELEX, FAX...... giảm bớt được những chi phí đi lại. Hệ thống thông tin liên lạc phát triển giúp các doanh nghiệp nắm bắt được những thông tin về thị trường nước ngoài một cách nhanh chóng. Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến vào các ngành sản xuất, gia công chế biến hải sản...... góp phần đưa ra những sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam có vị trí trên thị trường quốc tế. 3.Yừu tố chính trị pháp luật và cơ chế chính sách. Những nhân tố thực môi trường này là những điều kiện tiền đề ngoài kinh tế có tác động mạnh mẽ đến việc mở rộng hay kìm hãm sự phát triển cũng như việc khai thác các cơ hội kinh doanh của các nhà doanh nghiệp ngoại thương. Nước ta có môi trường chính trị ổn định tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tác làm ăn với các doanh nghiệp kinh doanh hàng thuỷ sản tuân theo khuôn khổ luật pháp nhà nước. Với chính sách đối ngoại “ Đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế. Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước “. Đến nay Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với hơn 100 nước thuộc các Châu lục khác nhau trên thế giới. Trên cơ sở các mối quan hệ ngoại giao tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp tác, liên doanh, liên kết sản xuất kinh doanh giữa Việt Nam và các nứoc đã mở ra cho các doanh nghiệp ngoại thương nước ta nhiều cơ hội kinh doanh đầy triển vọng . Từ năm 1994 do ảnh hưởng của chính trị ở Đông Âu và Liên Xô cũ đã khiến nhiều doanh nghiệp ngoaị thương Việt Nam bị mất 2 thị trường lớn này. Các luật điều chỉnh các quan hệ trong thưong mại quốc tế hành lanh pháp lỳ cho các doanh nghiệp ngoại thương hoạt động. Hiện nay các doanh gniệp ngoại thương vừa phải tuân theo luật trong nước vùa pháỉ tuân theo luật quốc tế. Luật pháp nước ta chưa hoàn chỉnh , cụ thế, chi tiết, bộ luật thương mại đến nay mới được ban hành và cần phải được kiểm nghiệm nhiều qua thực tiễn, điều này gây không ít khó khăn cho các doanh nghiệp ngoại thương. Hơn nữa, các chính sách , các quy định ....đối với hoạt động xuất nhập khẩu liên tục thay đổi, thêm vào đó tuy đã có những cải cách tích cực nhưng các thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà , quan liêu , mất nhiều cơ hội kinh doanh của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhà nước đã và đang thực hiện các biện pháp nhằm khuyến khích xuất khẩu , đây là dầu hiệu đáng mừng cho các doanh ngiệp thương mại kinh doanh XK thuỷ hải sản. 4.Vị trí địa lý. Việt Nam có một đường bờ biển dài 3260km, khí hậu nhiệt đới nóng ẩm nên các loại động thực vật ( trong đó có hải sản) hết sức phong phú và đa dạng. Theo số liệu thống kê, có tới 100 loài chim, trên 300 loài thú, 1000 loài cá và trên 500 loài hải sản khác. Có lẽ đây là một thuận lợi lớn cho kinh doanh hải sản nói chung và cho kinh doanh tôm đông lạnh xuất khẩu nói riêng. Mặt khác, do mức độ công nghiệp chưa cao nên bờ biển Việt Nam chưa bị ô nhiễm. Vì vậy, nguồn hải sản Việt Nam được đánh giá là hợp vệ sinh và rất tốt cho sức khoẻ. Chính điều này đã làm cho việc kinh doanh hải sản của công ty gặp nhiều thuận lợi hơn, hứa hẹn sẽ tạo những thuận lợi cho sự phát triển kinh tế thuỷ sản. IV. Thị trường thuỷ sản thế giới và những vấn đề có liên quan đến Việt Nam trong xuất khẩu thuỷ sản. 1.Tổng quan thị trường thuỷ sản thế giới. Đánh giá sơ bộ tình hình thuỷ sản thế giới: Theo thống kê của FAO hiện nay trên thế giới có 179 quốc gia ở đó nhân dân sử dụng thuỷ sản làm thực phẩm. Do điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế, phong tục tập quán hay tôn giáo mà mức độ sử dụng thuỷ sản làm thực phẩm của các quốc gia của các dân tộc rất khác nhau. Lượng tỉêu thụ thuỷ sản được tính theo mức độ trung bình là: 13,1kg thuỷ sản/ người/ năm trên toàn thế giới. Hiện nay khai thác thuỷ sản vẫn chủ yếu từ biển. Năm 1997 hải sản chiếm 80,9%, còn thuỷ sản nội địa chỉ chiếm 19,1%, năm 1995 khai thác 85% hải sản biển và 15% thuỷ sản nội địa. Nguồn thuỷ sản đang xuống cấp và giảm dần do khả năng đánh bắt quá lớn của các đội tàu và do sự thiếu quản lý trong đánh bắt dẫn đến tình trạng khai thác vô tội vạ nguồn thuỷ sản. Trước tình hình đó, biện pháp cần thiết để giải quyết là qui định lại việc đánh bắt cho hợp lý ở từng quốc gia và trong khai thác cần có sự kết hợp giữa đánh bắt và nuôi trồng, tổ chức đánh bắt cả ở trên biển và trong đất liền. Thuỷ sản nội địa tăng nhanh từ 13 triệu tấn năm 1989 lên 17,2 triệu tấn năm 1997, đây là lĩnh vực tăng nhanh nhất so với các lĩnh vực sản xuất thực phẩm trên đất liền như chăn nuôi gia súc, gia cầm và sản xuất sữa trứng của thế giới. Một đặc điểm của thuỷ sản thế giới trong giai đoạn này là có sự thay đổi về ngôi thứ giữa các quốc gia có tổng sản lượng thuỷ sản lớn nhất trên thế giới. Bảng số 2: Sản lượng thuỷ sản của các quốc gia lớn trên thế giới STT Tên nước Tổng sản lượng Trung Quốc 17.5 Pê- ru 8.4 Nhật 8.1 Chi - lê 6.0 Mỹ 5.9 Nga 4.4 ấn độ 4.2 Inđônêxia 3.6 Thái Lan 3.4 Hàn Quốc 2.6 Nguồn : Bộ Thuỷ sản. Như vậy, Nhật Bản liên tiếp trong hai thập kỷ giữ vị trí số một thế giới đến nay đã bị đâỷ xuống hàng thứ ba và khó lòng trở lại ngôi đầu bảng vì đã cách quá xa sản lượng của Trung Quốc. Liên bang Nga cũng trong hai thập kỷ luôn giữ vị trí số hai (có một lần giữ vị trí số một năm 1980) nay đang trên đà trượt xuống vị trí thứ sáu. Trong khi Nhật Bản và Nga xuống dốc thì Trung Quốc, Pê- ru, Chi - lê lại nhanh chóng vươn lên dành vị trí cao nhất. Trung Quốc sau hơn10năm‘Cải cách và mở cửa” đã từ vị trí thứ nhất về tổng sản lượng thuỷ sản thế giới và họ giữ vững đến nay. Hơn nữa, càng ngày họ càng bỏ xa các nước đứng dưới, tới năm 1994 Trung Quốc đạt sản lượng 12 triệu tấn, trong khi kế hoạch từ năm 1995-2005 Trung Quốc đưa ra mục tiêu 20 triệu tấn thuỷ sản, điều bất ngờ là sau 4 năm họ đã đạt 20,7 triệu tấn năm 1998. Mức tăng quá nhanh tổng sản lượng thuỷ sản của Trung Quốc ( trong khi các cường quốc nghề cá khác lại giảm sút nhanh) đã gây ngạc nhiên lớn cho giới quan sát . Với mức tăng trưởng trung bình hàng năm là 11,5% về tổng sản lượng. Trung Quốc là một trong ít nước đạt mức tăng cao nhất thế giới từ năm 1994 trở lại đây. 2. Nhu cầu thuỷ sản trên thị trường thế giới. Theo nghiên cứu khoa học cho thấy đạm từ thuỷ sản không những đảm bảo lượng Calori cao mà còn có lợi cho sức khoẻ, tránh được bệnh thường thấy do dùng quá nhiều đạm và mỡ từ động vât cạn như thít, trứng, sữa..._... Thêm vào đó công nghệ bảo quản chế biến đã làm cho hương vị thực phẩm thuỷ sản ngày càng cao thu nhập bình quân / người tăng. Những lý do đó dẫn đến nhu cầu thuỷ sản tăng mạnh, nó không chỉ tăng ở các nước có tập quán sử dụng truyền thống mà cả ở những nước chuyêndùng các thực phẩm từ gia súc, gia cầm. Ngoài mức tăng về số lượng nhu cầu về thuỷ sản cũng như rất đa dạng, các sản phẩm sơ chế hiện nay không được người tiêu dùng ưa chuộng. Việc xuất hàng dưới dạng sơ chế sẽ bất lợi về nhiều mặt như: không sử dụng được nhân công trong nước, không tận dụng được hết giá trị sử dụng của mặt hàng, bị ép giá do đó lợi nhuận không cao. Người tiêu dùng hiện đại yêu cầu phải được sử dụng một cách hết sức thuận tiện, tức là phải được làm sẵn . Không cần nấu nướng có thể ăn liền, vừa bổ, dễ bảo quản và vận chuyển. Không cần nấu nướng có thể ăn liền, vừa bổ, dễ bảo quản và vận chuyển. Yêu cầu này xuất phát từ đặc điểm hạn chế của thuỷ sản là dễ hư hỏng, một lý do khác là người tiêu dùng có quá ít thời gian dùng cho việc bếp núc, sản phẩm được chế biến sẵn như cá hộp, trứng cá, ruốc cá, các sản phẩm khô như mực tôm.... Có thể giữ được đầy đủ hương vị sẵn có của thuỷ sản, được người mua sẵn sàng chấp nhận. Dự báo trong thời gian tới sản phẩm tươi sống và đông lạnh sẽ có như cầu cao nhất. Tuy nhiên những nhu cầu về thuỷ sản mới chỉ là vượt khỏi quan niệm tiêu dùng, ngoài ra nhu cầu này còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố khác như dân số, giá cả thế giới và trình độ phát triển của từng quốc gia, từng khu vực. Do đó cơ cấu tiêu dùng thuỷ sản còn chưa đồng đều nếu như không nói là vẫn còn khoảng cách chênh lệch đáng kể giữa các nước, các Châu lục với nhau. Xét các châu lục thì châu á là nơi có mức tiêu thụ thuỷ sản nhất thế giới, đặc biẹt là hải sản, với ví dụ điển hình là Nhật Bản và Trung Quốc dẫn đầu thế giới về nhập khẩu thuỷ sản. Bảng 3 Dự tính dân số và tiêu thụ hải sản ở các Châu lục. Dân số Tiêu thụ hải sản Châu lục Triệu người % Thế giới / Đầu người Triệu tấn Nam á 2.100 33,8 31,4 30,0 Đông á 1.470 24,0 32,6 21,8 Trung Quốc 1.260 20,6 20 11,5 ấn độ 962 15,7 7,0 3,1 Nhật Bản 128 2,1 140,0 8,1 Nơi khác ở châu á 82 1,3 50,0 2,2 Châu Phi 877 14,3 31,9 12,7 Châu Âu 513 8,4 42,9 10,0 Nga 315 5,1 60,0 8,6 Bắc Mỹ 298 4,9 47,2 6,4 Châu Đại Dương 330 <0,1 73,3 1,0 Nguồn Thông tin ngoại thương thuỷ sản Tiêu thu hải sản ở EU đang tiến tới mức tăng 7 % trong những năm tới. Mặc dù tổng tiêu thụ hải sản gần đây có giảm chút ít. Hy vọng vào năm 2001 mức tiêu thụ sẽ lên tới 5,33 triệu tấn. Pháp là một trong những nước tiêu thụ lớn các mặt hàng hải sản ở Châu Âu: Cá tươi chiếm 51% lượng tiêu thụ, Đông lạnh 21,3%, Cá hộp 18%, Cá khô và cá hun khói 8,9%. Đến năm 2010 mức tiêu thụ hải sản tính theo đầu người tại Pháp hiện nay là 19kg về thuỷ sản nói chung, dự đoán mức tiêu thụ thế giới sẽ khoảng 30 triệu tấn vào trước năm 2010, nhưng mức tăng này sẽ không diễn ra ở các nước Đông Nam á, khu vực có dân số cao mà chủ yếu tăng ở Châu Âu, Châu Mỹ. Ngoài các nước tiêu thụ lớn như Đức, Pháp, Tây Ban Nha...Các nước Đông Âu hiện đang tiêu thu một lượng thuỷ sản đáng kể, mặc dù phân bố khá chênh lệch giữa các nước trong khu vực nhưng xét về tổng thể chỉ tiêu 26,3 kg thuỷ sản / người /năm lại tương đối cao so với thế giới. ở Bắc Mỹ lượng tiêu thụ bình quân cũng tăng nhanh do sử dụng nhiều sản phẩm có giá trị cao. 3.Thương mại thuỷ sản thế giới. Khác với thị trường nhiều loại hàng thực phẩm trì trệ hay chậm phát triển thời gian qua, thị trường thuỷ sản thế giới khá năng động. Điều này, một phần liên quan đến đặc điểm về tính chất quốc tế của hàng thuỷ sản, phần khác là do tương quan cung cầu về thuỷ sản trên thế giới chưa cân đối gây ra. Dù sao, thị trường thuỷ sản thế giới vô cùng đa dạng và phong phú với hàng trăm dạng sản phẩm được trao đổi mua bán trên nhiều thị trường nước và khu vựckhác nhau. Tuy nhiên có thể phân ra 7 nhóm sản phẩm buôn bán chính trên thị trường thế giới là cá tươi, ướp đông, đông lạnh, giáp xác và nhuyễn thể tươi ướp đông lạnh; cá hộp; giáp xác và nhuyễn thể hộp; cá khô, ướp muối, hun hói; cá và dầu cá và 3 khu vực lớn nhập khẩu lớn là Mỹ, Nhật, Tây Âu. Xuất khẩu thuỷ sản tiếp tục phát triển trong những năm đầu thập kỷ 90 và đạt trên 52 tỷ đô la vào 1999. Tỷ trọng xuất khẩu thuỷ sản của các nước đang phát triển trong xuất khẩu của thế giới ngày càng cao, từ chỗ chỉ là khoảng 38-40/ 62-60/100 vào những năm đầu thập kỷ 80 đã thay đổi thành 43/57/100 vào những năm 1985 và từ cuối những 80 đầu những năm 90 là 45/55/100, xuhướng tăng tỷ trọng của các nước đang phát triển trong xuất khẩu cuẩ thế giới thời gian quavẫn còn tiếp tục và năm 1998, lần đầu tiên xuất khẩu thuỷ sản của các nước đang phát triển đã vượt hơn xuất khẩu thuỷ sản của các nước phát triển( 50,6/49,4/100) , xuất khẩu hướng này vẫn tiếp tục cho tới đầu thế kỷ XXI. ĐIều này có nghĩa là nhịp độ tăng xuất khẩu thuỷ sản của các nước đang phát triển sẽ nhanh hơn ở xcác nước công nghiệp phát triển. Không tồn tại ưu thế tuyệt đối cua các nước trong xuất khẩu thuỷ sản cuả thế giới tuy rằng trong số 15 nước xuất khẩu thuỷ sản đứng đầu thế giới có tới hơn một nửa là các nước phát triển: Hoa Kỳ là nước xuất khẩu thuỷ sản đứng đầu thế giới cho tới 1996 với mức xuất khẩu hàng năm những năm qua là trên 3 tỷ đô la tăng hơn 3 lần so với 1 tỷ đô la xuất khẩu vào những năm 1985. Từ năm 1997, Thái Lan đã thay thế Hoa Kỳ trở thành nước xuất khẩu thuỷ sản số một trên thế giới với mức xuất khẩu 3,4 tỷ đôla 1997.Năm 1985 Thái Lan mới chỉ xuất khẩu 675 triệu đô la hàng thuỷ sản, đến năm 1994 xuất khẩu đã tăng lên 2,2 tỷ đô la, sự thần kỳ diễn ra trong vòng năm năm cuối thập kỷ 80, khi mà xuất khẩu thuỷ sản trung bình hàng năm đạt 27%. Nhịp độ tăng trưởng nhanh tiếp tục trong những năm đầu thập kỷ 90 cho phép Thái Lan vượt Hoa kỳ trở thành nước xuất khẩu thuỷ sản đứng đầu thế giới hiện nay. Các nước xuất khẩu thuỷ sản lớn tiếp theo là NaUy, Trung Quốc, Đan Mạch, Đài Loan. Canada, Chinê, Inđônêxia, CHLB Nga, Hàn Quốc..... Nhìn chung các nước này đều tăng xuất khẩu hàng thuỷ sản thời gian qua và đóng góp quyết định vào tăng xuất khẩu thuỷ sản của thế giới tuy rằng mức tăng hàng năm có thể rất khác nhau. * Trong nhập khẩu thuỷ sản của thế giới, nhập khẩu của các nước phát triển chiếm tỷ lệ áp đảo (85%-86%) nhập khẩu toàn thế giới thời gian qua. Nhập khẩu thuỷ sản của các nước đang phát triển chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ, nhưng có xuhướng tăng thời gian qua. Các nước phát triển Tây Âu mà đặc biệt là các nước thuộc Liên minh Châu Âu đều là những nước truyền thống nhập khẩu lớn hàng thuỷ hải sản Trong cơ cấu buôn bán hàng thuỷ sản trên thế giới, có thể nói hàng thuỷ sản tươi và đông lạnh chiếm tỷ trọng áp đảo và ngày càng tăng ( 73,6%) nhập khẩu thuỷ sản toàn thế giới 1999 sau đó là đồ hộp thuỷ sản - 15,9%, thuỷ sản khô, muối, hun khói chỉ chiếm 5,4% trong khi bột cá chiếm hơn 4% buôn bán hàng thuỷ sản còn buôn bán dầu cá là không đáng kể (0,9%). 4. Giá cả thị trường thuỷ sản thế giới. - Giá cả là “ Chiếc phong vũ biển nhạy bén nhất”, là kết quả của sự tác động qua lại giữa cung và trên thị trường thuỷ sản thế giới. Muốn nghiên cứu giá cả trên thị trường phục vụ cho hoạt động kinh doanh, ta lên xem xét các đặc điểm của giá cả thuỷ sản thế giới qua việc đánh giá các nhân tố hình thành và tác động đến nó. - Giá cả trên thị trường thuỷ sản thế giới tăng giảm liên tục theo chu kỳ, sở dĩ vậy là vì cung thuỷ sản trên thị trường thế giới vẫn còn phụ thuộc rất nhiều vào tự nhiên 80,9%là hải sản đánh bắt từ biển, do vậy vào mùa vụ thì lượng cung đột biến tăng, giá nguyên liệu thuỷ sản ổn định và thấp hẳn, thêm vào đó lỉên tục có các dịch bệnh do ô nhiễm môi trường gây ra làm mất mùa lớn. Sự tăng giá liên tục đó còn chịu ảnh hưởng của sự sụt giảm hay tăng giá của các đồng tiền bản tệ của các nước suất và nhập lớn. - Ngoài ra những đột biến trên thị trường tiêu thụ thuỷ sản của các nước nhập chính sự suy thoái kinh tế làm sức tiêu thụ giảm mạnh dẫn đến giá giảm mạnh. Nhưng dù vậy trước tình hình chung cầu tăng mạnh hơn cung tạo nên sự mất cân đối ngày càng sâu sắc, giá thuỷ sản thế giới theo dự báo là sẽ tăng dần qua các năm trong thời gian sắp tới, trong thời gian tới gía nguyên liệu quan trọng khối lượng cung thuỷ sản trên thế giới. Trong đó các nước Đông Nam á sẽ trở tiến lên đầu chế biến và xuất khẩu thuỷ sản. - Năng lực công nghiệp chế biến phát triển mạnh do sự duy chuyển các nguồn đầu tư trực tiếp từ châu Âu và Mỹ tới khu vực sẽ trở lên hết sức gay gắt. Các nước sẽ áp dụng mọi biện pháp hạn chế xuất nguyên liệu và tăng cường thu hút nguyên liệu của nước khác. Với việc hình thành thị trường thống nhất. ĐôNg Nam á sẽ trở thành khu vực xuất khẩu thuỷ sản lớn nhất và năng động nhất, với những quy chế chặt chẽ hơn nhiều về sản xuất thương mại thuỷ sản. Sự cạnh tranh trên thị trường xuất nhập khẩu thuỷ sản thế giới. Nhìn chung thị trường thuỷ sản thế giới là một thị trường cạnh tranh hỗn tạp. Bởi vì: Số lượng các quốc gia tham gia cung ứng chủ yếu trên thị trường không nhiều, sự rút lui, hay tham gia, sự giảm sản lượng thuỷ sản ở một trong các nước xuất khẩu chủ yếu đều có ảnh hưởng lớn tới giá trị trên thị trường lợi thế của họ được phân biệt khá rõ ràng do điều kiện tự nhiên quyết định phần lớn về sản lượng, chủng loại thêm vào đó sự phát triển của các phương tiện kỹ thuật khai thác sẽ luôn đảm bảo cho họ có một lượng cung lớn. Theo báo cáo của hội nghị quốc tế về thuỷ sản Thượng Hải 96, Nhật chiếm vị trí đầu bảng về sản lượng cá ngừ nhưng Thái Lan lại chủ yếu xuất cá ngừ dưới dạng nguyên liệu chế biến. Vùng biển Việt Nam trữ lượng cá ngừ cũng rất lớn nhưng đội tàu đánh bắt của ta còn yếu kém nên sản lượng khai thác nhỏ. Đứng về mặt lợi thế cạnh tranh mà nói thì Thái Lan hơn hẳn nước ta. Ta mới chỉ đứng thứ 10 trong hàng ngũ xuất khẩu tôm nuôi xuất khẩu tôm. Song điều đó không có nghĩa là thế cân bằng đó không bị phá vỡ. Xu hướng quốc tế hoá sâu sắc đã phá bỏ mọi danh giới bế quan toả cảng giữa các quốc gia, sự liên kết các khối kinh tế sẽ hình thành những tập đoàn hùng mạnh. Chẳng hạn sự hình thành thị trường chung Châu Âu, khi đó sự cạnh tranh sẽ diễn ra giữa các nước trongkhối sẽ ở thế cân bằng nhưng giữa các nước trong khối với bên ngoài sẽ có lợi thế hơn nhiều. Cạnh tranh trên thị trường xuất nguyên liệu thuỷ sản trở lên gay gắt hơn là trên thị trường xuất sản phẩm thuỷ sản tinh chế. Do các nước đang phát triển rất có ưu thế trong việc xuất nguyên liệu thuỷ sản, họ chưa có khả năng cung ứng những mặt hàng tinh chế đáp ứng cho thị trường khó tính. Mổt khác do sự đồng nhất về sản phẩm khiến các đối thủ chỉ còn một cách là cạnh tranh về giá. Nhưng trên thị trường sản phẩm tinh chế các nước xuất khẩu tương đối có thể độc quyền về chất lượng xong đó chỉ là tạm thời không có gì đảm bảo các đối thủ kháckhông thể tìm ra được một sản phẩm ưu việt hơn. Trong tình thế cạnh tranh bằng chính sách sản phẩm sẽ là có hiệu quả, tuy vậy sự chen chân của các nước xuất nguyên liệu vào thị trường sản phẩm tinh chế là khó khăn do chưa có uy tín và điều kiện còn chưa cho phép. Vậy trong tương lai thị trường xuất khẩu thuỷ sản thế giới sẽ không ngừng mở rộng do nhu cầu ngày một tăng kéo theo lương cũng tăng lên, cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu sẽ không còn như hiên nay nữa và chắc chắn cạnh tranh sẽ gay gắt hơn 5. Những vấn đề có liên quan đến xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. Các thị trường xuất khẩu thuỷ sản thế giới cho thấy những tiềm năng rất lớnđối với ngành chế biến thuỷ sản Việt Nam. Bản chất của thị trường xuất khẩu rất khác so với thị trường trong nướ, đặc biệt là khi Việt Nam đã là thành viên chính thức của Hiệp hội các nước Đông Nam á, môi trường kinh doanh xuất khẩu sẽ bao gồm những đối thủ cạnh tranh không chỉ dầy dạn kinh nghiệm và có rất nhiều lợi thế hơn ta. Các cơ hội và triển vọng trên thị trường nước ngoài sẽ phụ thuộc vào khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản tại Việt Nam với các đối thủ cạnh tranh, đặc biệt là với các nước láng giềng của mình. Ngoài những tiềm năng đáng kể của thị trường xuất khẩu nằm trong lĩnh vực xuất khẩu tôm mà một trong những thị trường chủ yếu hiện nay là Nhật Bản. Tuy nhiên thị trường này liên tục biến động và chịu ảnh hưởng lớn về các biến động của tỷ giá hôí đoái. Đồng yên tăng mạnh và sự tăng trưởng ỳ ạch của nền kinh tế Nhật Bản đang gây sức ép giảm giá với mặt hàng tôm đông lạnh xuất khẩu. Trên thị trường Hoa Kỳ, sản phẩm tiêu thu nhanh nhất là loại đóng gói nguyên khối trọng lượng. Nhưng hiện nay sản phẩm của ta xuất khẩu sang Mỹ vẫn còn hạn chế đó là do chất lượng sản phẩm còn thấp và mối quan hệ giữa hai nước mới thiết lập. Như vậy thị trường Mỹ vẫn là một thị trường đầy ẩn số với các nhà doanh nghiệp Việt Nam. Các nước Nam Âu có truyền thống mua các sản phẩm tôm to cao cấp, nhưng ảnh hưởng của họ rất nhỏ. Nên thị trường chính của sản phẩm tôm chế biến, tôm đông lạnh của nước ta vẫn là thị trường Nhật Bản và Mỹ. Việt Nam là một quốc gia có tiềm năng đảm bảo cung ứng một cách hiệu quả và đượcvà được tin cậy trên các thị trường lớn đối với tôm, cá và các loại nhuyễn thể. Tiềm năng này không phải xuất phát từ ngành đánh bắt thuỷ sản mà là từ tiềm năng lớn của đất nước trong lĩnh vực sản xuất nuôi trồng thuỷ sản. Những môi trưòng sinh sống nước ngọt, nước lợ, nước mặn, đều có tiềm năng hỗ trợ cho việc tăng sản lượng đáng kể đối với các sản phẩm có chất lượng rất cac mà các đối thủ cạnh tranh không dễ gì theo kịp. Nếu như tiềm năng này mà chế ngự được, thì điều đó sẽ tạo cho ngành công nghiệp chế biến một lợi thế so sánh đối với các ngành công nghiệp của các nước láng giềng của mình. Những nguồn cung cấp nguyên liệu như trên cũng là những nguồn độc nhất cho các sản phẩm thâm nhập vào lĩnh vực buôn bán thuỷ sản tươi sống. Năng lực làm quen và kiểm soát sản xuất, năng lực nắm bắt để thu hoạch vào đúng thời điểm đối với các thị trường và sự gần gũi với các thị trường cao giá.Ngành thương mại thuỷ sản và ngành công nghiệp chế biến có thể thu lợi được từ yếu tố đó bằng việc thiết lập các mối quan hệ chặt chẽ với những thị trường nhỏ cần đặc sản này. Không chỉ cho cá và thuỷ sản, mà còn cho một loạt các loài động vật dưới nước nhập ngoại khác nữa. Việt Nam với tư cách là người mới thâm nhập thị trường này vì thế sẽ đối mặt với một cuộc vật lộn vất vả xuất phát từ việc phải đầu tư vào những năng lực sản xuất mới rất tốn kém mà lại có thể chưa ổn định do các nguồn cung cấp hiện có từ các vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam không được đảm bảo một cách liên tục. Người ta có thể bị buộc phải sản xuất một phần từ các vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam không đảm bảo một cách liên tục. Người ta có thể bị buộc phải sản xuất một phần từ các vùng biển quốc tế và cạnh tranh với các nhà sản xuất lâu đời vững chắc có chi phí thấp và là những người được hưởng lợi từ các hiệp định thuận lợi về quyền ra vào các khu đặc quyền kinh tế của các quốc gia, các loại bao cấp khác nhau , những sự hỗ trợ và đối sử ưu đãi, bởi vì các rủi ro tương đối cao và các khoản lợi ngoại biên là tương đối thấp. Các cơ hội và các tiềm năng của Việt Nam trong ngành công nghiệp chế biến thuỷ hải sản của mình sẽ tuỳ thuộc căn bản vào việc phục vụ thị trường trong nước đang lớn mạnh của mìnhvà năng lực trở thành một nhà sản xuất có chất lượng đối với các thị trường xuất khẩu bằng cách cung cấp các sản phẩm từ nuồi trồng thuỷ sản. Độ tin cậy về số lượng và chất lượng và giá cả hợp lý về nguyên vật liệu là chìa khoá của thành công đối với ngành công nghiệp chế biến. Những môi trường sống thuỷ sản đa dạng, sự khác biệt về khí hậu và nguồn nhân lực lành nghề và cần cù của đất nước đang tạo ra một cơ hôị có một không hai cho Việt Nam thiết lập một ngành công nghiệp chế biến vững mạnh dựa trên một ngành đánh bắt thuỷ sản được quản lý tốt và những năng lực và tiềm năng rộng lớn của ngành nuôi trồng thuỷ sản. phần ii thực trạng sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản việt nam thời gian qua I. Tổng quan về ngành thuỷ sản Việt Nam. Việt Nam có truyền thống lâu đời về nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản. Bờ biển Việt Nam có hình chữ S với chiều dài hơn 3260 km, trải dài hơn 13 vĩ độ với khí hậu nhiệt đới gío mùa là điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản. Bờ biển bị chia cắt bởi những eo biển, vịnh và hơn 2900 con sông và kênh đào, là sự bảo vệ tự nhiên cho bờ biển. Lượng nước từ các con sông, kênh đào với 2 trong số các hệ thống sông ngòi lớn nhất thế giới- Sông Mê Kôngvà Sông Hồng là nguồn nước thường xuyên cho vùng biển VIệt Nam những vùng nước này còn là môi trường lý tưởng cho các hoạt động đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản nước ngọt. Việt Nam đã ra tuyên bố về lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa vào tháng 5 -1977 theo tuyên bố này 1 vùng nước gồm vùng nước nội thuỷ, lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế, với tổng diện tích ước tính khoảng 1 triệu Km đã được xác định thuộc quyền tài phán quốc gia của Việt Nam. Với đặc điểm. điều kiện tự nhiên ưu đãi như vậy nghề cá của Việt Nam từ xưa đến nay phát triển không ngừng và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Chế độ về các vùng biển, vùng nước ven biển và nội thuỷ là cơ sở cho ngành thuỷ sản Việt Nam. Môi trường thuỷ sản tạo nên các thuỷ vực cho nguồn lợi thuỷ lợi và là nguồn hỗ trợ cho hoạt động kinh tế của ngành thuỷ sản, các nguồn lợi tài sản phải được khai thác và quản lý hợp lý, chăm lo đến các thế hệ nối tiếp. 1. Tiềm năng thuỷ sản. Bờ biển nước ta dài, vùng biển rộng nhưng không phải nơi nào cũng có những loài thuỷ sản như nhau khả năng khai thác như nhau và cũng không phải lúc nào cũng có thể đánh bắt trên khắp mọi vùng của biển. Tuỳ theo mỗi nơi mà có những đặc điểm khác nhau và những thế mạnh riêng. Chẳng hạn Trung Bộ có rất nhiều cá, tôm hùm, Bắc Bộ có tôm he, cá , Nam Bộ có nhiều mực, tôm. Mỗi vùng có nhiều loại hải sản khác nhau làm cho hải sản nước ta ngày càng phong phú hơn. Biển Việt Nam có 2001 loài cá biển, trong đó có 101 loài tôm biển, 53 loài mực, 650 loài rong biển, 12 loài rắn biển, 4 loài rùa biển ngoài ra còn có nhiều loài đặc sản quý hiếm như: Yến sào, sò huyết, ngọc trai, diệp, san hô đỏ ..... Theo tài liệu điều tra nguồn lợi của Viện nghiên cứu hải sản Hải Phòng, tổng trữ lượng thuỷ sản từ các nguồn ngoài biển trong vùng nước thuộc quyền tài phán của Việt Nam hiện tại ước tính vào khoảng 3-3,5 triệu tấn trong đó lượng cá nổi chiếm 62,7% và cá đáy chiếm 37.3% tổng khối lượng có thể đánh bắt từ các nguồn thuỷ sản này ước tính từ 1,2-1,4 triệu tấn hàng năm nghĩa là khoảng 40% tổng trữ lượng thuỷ sản. Tuy vậy nguồn lợi biển không phải là vô tận nếu chúng ta không có chính sách và biện pháp khai thác hợp lý, đúng đắn thì nguồn lợi hải sản sẽ cạn kiệt nhanh chóng như dối với các loài chim thú rừng ở Việt Nam. Có thể đơn cử vài ví dụ, vào những năm 1986-1994 hàng nghìn tàu kéo tôm trà sát ở vùng Biển tỉnh Minh Hải và Kiên Giang đã làm cạn kiệt nguồn lợi tôm của vùng mà trước đó đã được mệnh danh là mỏ tôm. Trong 3 năm từ 1986-1989, hàng ngàn màng lưới đã chặn bắt tôm he bố mẹ đang trong mùa sinh sản ở cửa Ba Lạt khiến những năm sau bãi tôm he ở đây đã cạn. Vùng nước nội địa của Việt Nam với diện tích hơn 1,4 triệu ha là hỗ trợ cho ngành nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản mạnh mẽ. Hiệncó khoảng 548.000 ha ruộng lúa được sử dụng cho nuôi trồng thuỷ sản, 398.700 ha là hồ chứa cỡ lớn và vừa để chứa nước 290000 ha là các bãi triều lâu năm( vùng đất trũng),84700 ha là vịnh và đầm sử dụng vào các loại hình nuôi cá khác nhau. Trên đây là vài nét sơ lược về tiềm năng thuỷ sản của Việt Nam để qua đó có những đánh giá đúng đắn về nguồn lợi nhằm tổ chức khai thác tốt hơn. 2. Sơ lược về tình trạng đánh bắt thuỷ sản thời gian qua. 2.1 Tình hình sản xuất thuỷ sản. Việt Nam có 3260 km bờ biển, 12 cửa sông, thềm lục địa có diện tích 2 triệu km2 và diện tích mặt nước1 triệu km2 trong đó diện tích khai thác có hiệu quả đạt 553.000 km2. Biển Việt Nam có trên 2001 loài cá trong đó có khoảng 100 loài có giá trị kinh tế cao. Bước đầu đánh giá trữ lượng cá biển trong vùng thềm lục địa khoảng trên 4 triệu tấn. Khả năng khai thác hàng năm khoảng 1,67 triệu tấn. Tình hình cụ thể các loài cá: - Cá tầng đáy: 856000 tấn chiếm 51,3%. - Cá nổi nhỏ : 694000 tấn chiếm 41,5%. - Cá nổi đại dương( chủ yếu là cá ngừ) 120010 tấn chiếm 7,2%. Trong đó, phân bố trữ lượng và khả năng khai thác giữa các vùng như sau: - Vịnh Bẵc Bộ: + Trữ lượng : 618166 tấn. + Khả năng khai thác: 271467 tấn chiếm 16,3%. - Biển Trung Bộ: + Trữ lượng : 606399. + Khả năng khai thác: 242560 tấn chiếm 14.2%. - Biển Đông Nam Bộ + Trữ lượng : 2075889. + Khả năng khai thác: 830456 chiếm 49,3 % - Biển Tây Nam Bộ: + Trữ lượng : 50667tấn. + Khả năng khai thác : 202272t tấn chiếm 12,1%. Từ tính chất đặc thù của vùng biển Việt Nam là vùng biển nhiệt đới, nguồn lợi thuỷ sản rất đa dạng phong phú về chủng loại nhưng vòng đời ngắn, sống phân tán với quy mô đàn nhỏ, đa loài, mật độ không cao và thay đổi theo thời gian và điều kiện tự nhiên những yếu tố này thực sự là những khó khăn trong phát triển nghề cá Việt Nam.Mặc dù vậy, với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng như đã nêu trên, trong thời gian hơn một thập kỷ qua, ngành thuỷ sản Việt Nam, đứng trước nhu cầu mạnh mẽ của thị trường thế giới cũng như nhu cầu về thực phẩm của đất nước đã có những bước phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những ngành kinh tế then chốt của đất nước. * Kết quả đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản: Theo số liệu của tổng cục thống kê, và của Bộ thuỷ sản, sản lượng thuỷ hải sản của Việt Nam không ngừng tăng qua các năm. Sản lượng hải sản đánh bắt tăng từ 709 ngàn tấn năm 1994 lên 928,8 ngàn tấn 1999, mức tăng tương đối của 10 năm là 61% như vậy mức tâưng trung bình hàng năm là 5%, riêng thời kỳ 1994-1999 mức tăng trung bình hàng năm là 5,5%. Sản lượng thuỷ sản nuôi trồng tăng từ 231,2 ngàn tấn năm 1985 lên đến 310 ngàn tấn 1994và 415,3 ngàn tấn 1999, mức tăng tương đối là 80%, và mức tăng trung bình hàng năm thời kỳ 1985-1999 là 6%, riêng mức tăng trung bình của thời kỳ 1994-1999 là 6%. Như vậy, tổng sản lượng thuỷ hải sản của nước ta tăng từ 808,1 ngàn tấn 1985 lên 1019 và 1344,1 ngàn tấn năm 1999, số tăng tuyệt đối là 530 ngàn tấn và tốc độtăng thuỷ sản bình quân thời kỳ 1985/1999 là 5,2%. Bảng 4 Sản lượng thuỷ sản Việt Nam. Năm Nuôi trồng thuỷ sản Đánh bắt hải sản Tổng sản lượng thuỷ sản Khối lượng %hàng năm Khối lượng %hàng năm Khối lượng %hàng năm 1989 283.3 11.6 651.5 0.8 934.8 3.9 1994 310 9.4 709 8.8 1019 9.0 1995 320 3.2 720 1.6 1040 2.1 1996 356.3 11. 3 0719.7 0.0 1076 3.5 1997 371.2 4.2 761.5 5.8 1132.7 5.3 1998 378 1.8 833.5 9.5 1211.5 7.0 1999 415.3 9.9 928.8 11.4 1344.1 10.9 2000 411 -1.0 962.5 3.6 1373.5 2.2 2001 492 19.7 1078 12 1570 143 Nguồn: Bộ thuỷ sản, Tổng cục thống kê Xu hướng tăng sản lượng thuỷ hải sản Việt Nam thời gian qua phù hợp với xu hướng chung của các nức đang phát triển trong khu vực và trên thế giới. Có thể nói, mức tăng sản lượng thuỷ sản bình quân hàng năm của Việt Nam đạt trên 5% thời kỳ 1985-1999 là một tỷ lệ đáng khích lệ. Đặc biệt, tốc độ tăng sản lượng thuỷ sản giữa đánh bắt và đánh bắt là khá cân đối (5,5%-6%) điều này sẽ đảm bảo cho những bước đi vững chắc sau này của ngành thuỷ sản Việt Nam bởi vì sự phụ thuộc quá mức vào một nguồn đánh bắt hay nuôi trồng sẽ nảy sinh những vấn đề phức tạp và khó đảm bảo một tỷ lệ tăng trưởng lâu bền. Ngoài ra sự tăng sản lượng cá đánh bắt và nuôi trồng như vậy cũng chứng tỏ rằng tiềm năng thuỷ sản của Việt Nam còn rất phong phú. Bên cạnh đó, nguyên nhân dẫn đến tăng sản lượng đánh bắt thuỷ sản thời gian qua chủ yếu do nâng cao năng lực tàu thuyền. Theo Bộ thuỷ sản, năng lực tầu thuyền đánh bắt đã tăng từ 494,5 ngàn mã lực 1985 lên 727,6 ngàn mã lực năm 1994 và 1500 ngàn mã lực năm 1999, như vậy trong vòng mười năm 1985-1999, công suất tàu thuyền đã tăng gấp 3 lần, mức tăng trung bình hàng năm là 11,8% còn trong vòng năm năm đầu thập kỷ 90 công suất tàu thuyền tăng hơn 106%, mức tăng trung bình hàng năm là 15,5% trong khi sản lượng đánh bắt cùng kỳ chỉ tăng 5,5% điều này cũng có nghĩa là hiệu quả sử dụng tàu thuyền giảm sút mạnh. Nếu như năm 1994 năng suất khai thác tàu thuyền là 0,92 tấn/ mã lực thì đến năm 1999 giảm xuống chỉ còn 0,62tấn / mã lực chỉ còn bằng 67% năng suất năm 1994. Do vậy, chi phí về tàu thuyền và năng lượng cho khai thác hải sản tăng lên nhanh chóng, năm 1985 để khai thác một tấn hải sản chỉ cần 0,79 mã lực thì mười năm sau đó, muốn khai thác 1 tấn hải sản cần 1,61 mã lực, tức là chi phí tàu thuyền và năng lượng tăng 103,8%. Nguyên nhân chủ yếu là do tình trạng khai thác quá công suất nguồn hải sản ven bờ đã cạn kiệt thơì gian qua(khai thác hải sản đã vượt mức khai thác cho phép 10%) cộng với sự yếu kém trong quản lý nghề cá cũng như trong công nghệ khai thác thuỷ sản nước nhà. Năm 2000 đội tàu đánh cá của cả nước đã lên tới 68,8 ngàn chiếc với tổng công suất là 1.560 ngàn mã lực như vậy công suất bình quân một tàu đánh bắt cá ngoài khơi. Loại cá có khả năng đánh bắt xa bờ (công suất từ khi đã sử dụng được 7-8 năm nay, trang thiết bị trở nên cũ kỹ và lạc hậu hạn chế năng suất và đã được sự quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước- Bộ thuỷ sản đã xây dựng đề án chương trình này được phê duyệt và được thực hiện nghiêm chỉnh sẽ có những bước tiến đáng kể trong công nghệ khai thác cá ngoài khơi của Việt Nam góp phần giải quyết nhu cầu thực phẩm vững chắc cho đất nước và đặc biệt là đảm bảo cung cấp nguồn nguyên liệu ổn định có chất lượng cao cho chế biến thuỷ sản xuất khẩu. Trong khi đó, sản lượng thuỷ sản nuôi trồng tăng là do kích thích bởi nhu cầu tăng ca ở thị trường nội địa lẫn nhu cầu cho xuất khẩu dẫn đến tăng diện tích mặt nước nuôi trồng. Theo Bộ thuỷ sản, diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản đã tăng từ 190 ngàn ha lên 280 ngàn ha thời gian trên, số tăng tương đối là 47,4%. Hiện nay nuôi trồng thuỷ sản của Việt Nam vẫn chủ yếu là nuôi quảng canh và bán thâm canh (90%), năng suất chăn nuôi nhìn chung thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. *Phân bố địa lý đánh bắt hải sản và nuôi trồng thuỷ sản. Sự phân bố địa lý mất cân đối giữa miềm Nam và miềm Bắc. Mặc dù hầu hết các tỉnh ven biển đều tham gia hoạt động đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản, song tổng đánh bắt của các tỉnh miền Bắchỉ tiêu (từ Quảng trị trở ra) chỉ là 13% so với đánh bắt hải sản của cả nước năm 1999. Đánh bắt của các tỉnh Nam Bộ là 54% trong đó riêng hai tỉnh Kiên Giang và Minh Hải đã khai thác tới 27,5% sản lượng khai thác hải sản của cả nước, gấp hơn 2 lần mức khai thác của các tỉnh phía Bắc. Về tình hình nuôi trồng, việc phân bố khu vực nuôi trồng cũng có những mất cân đối tương tự. Nuôi trồng ở các tỉnh phía Bắc chiếm 7% còn tập trung nuôi trồng của cả nước 1999, ở các tỉnh phía Bắc chiếm 20% tổng sản lượng thuỷ sản nuôi trồng của cả nước. Riêng về nuôi tôm tập trung ở Nam Bộ tới 73% tổng sản lượng tôm nuôi của cả nước năm 1999, còn lại là ở các tỉnh miềnTrung (7%) trong khi các tỉnh ở miềm Bắc gồm Quảng Ninh, Thái Bình và Nam Định chỉ chiếm chưa đầy 2,5% sản lượng tôm nuôi toàn quốc. Sự phân bố địa lý không đều trong đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản có nguyên nhân khách quan quan trọng là do sự phân bố không đều của nguồn tài nguyên biển như đã nêu trên. Về diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản, theo niên giám thống kê 2000, cả nước có 453,5 ngàn ha mặt nước nuôi trồng thuỷ sản, trong số 38 tỉnh thành trọng điểm có diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản chiếm hơn 90% diện tích nuôi của cả nước thì ở phíaBắc (từ Quảng trị trở ra) có 70,7 ngàn ha bằng 15,6% diện tích nuôi trồng của cả nước, miền Trung chiếm 5% với 17 ngàn ha còn lại là tập trung ở Nam Bộ trên 70%, riêng Minh Hải có diện tích nuôi trồng thuỷ sản là 201 ngàn ha bằng 44% tổng diện tích nuôi trồng thuỷ sản của cả nước. *Nhận xét chung về đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản. Việt Nam có nguồn tài nguyên thuỷ sản phong phú và chính nguồn tài nguyên thuỷ sản phong phú đa dạng đó đã tạo ra một lợi thế so sánh của đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản nước nhà và cũng là một trong những yếu tố khách quan để sản lượng thuỷ sản tăng trưởng mạnh thời gian qua. Tuy nhiên, do những hạn chế về trình độ quản lý cũng như trình độ cộng nghệ mà việc duy trì nguồn tài nguyên ven bờ cũng như tàn phá rừng ngập mặn để nuôi tôm, tàn phá môi trường sinh thái và gây ra những hậu quả có thể rất nghiêm trọng đến việc duy trì nguồn tài nguyên thuỷ sản về mặt lâu dài. Tóm lại, mặc dù đạt được kết quả tăng trưởng sản lượng thuỷ sản khá cao thời gian qua góp phần quan trọng vào việc thực hiện 3 chương trình kinh tế lớn mà Đại hội Đảng đã đề ra là chương trình hàng lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu, sản xuất hàng thuỷ sản thời gian qua vẫn bộc lộ những tồn tại và yếu kém trong khai thác thuỷ sản xa bờ, trong nuôi thâm canh thuỷ sản, hiệu quả đánh bắt và nuôi trồng thấp và phụ thuộc chủ yếu vào sự thay đổi của điều kiện tự nhiên. Trong khi cơ sở vật chất kỹ thuật và hậu cần nghề cá còn lạc hậu và thiếu thốn, chưa có tiềm năng vững chắc để ngành thuỷ sản tiếp tục phát triển lâu bền.song cũng chính là tiềm năng mà ngành thuỷ hải sản có thể khai thác trong tương lai để nâng cao sản lượng và hiệu quả ngành thuỷ sản. 2.2 Ngành công nghiệp chế biến. Theo Bộ thuỷ sản, ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản nước nhà đac có bước phát triển khá nhanh thời gian qua về số lượng nhà máy chế biến cũng như công suất chế biến. Nếu như năm 1986, cả nước mới có 41 nhà máy chế biến thuỷ sản với công suất chế biến 210 tấn thành phẩm ngày thì 10 năm sau đó (2000) đã có khoảng 170 nhà máy chế biến với công suất chế biến 800 tấn thành phẩm/ ngày. Số lượng nhà máy chế biến đã tăng hơn 3 lần trong vòng 10 năm qua và công suất chế biến đã tăng hơn 2,8 lần. Năm 2001, ngành công nghiệp chế biến đã cung cấp cho xuất khẩu 75 ngàn tấn tôm đông, 40 ngàn tấn cá đông, 15 ngàn tấn mực đông, 6 ngàn tấn nhuyển thể và giáp xác khác đông và khoảng trên 8 ngàn tấn giáp xác, nhuyễn thể khô....Mới đây nhấ._.ận chuyển thuỷ sản của đội tàu khai thác xa bờ, các tàu này được trang bị thiết bị cấp đông và khoang bảo quản dung tích lớn. - Công tác khuyến ngư cho khai thác phải tập trung vào việc truyền bá các kỹ thuật cơ bản về xử lý, bảo quản thuỷ sản cho các đối tượng là các chủ tàu và ngư dân trực tiếp khai thác trên biển. e/ Nhập nguyên liệu thuỷ sản. -Khuyến khích việc thu hút nguồn nguyên liệu các nước phát triển và các nước trong khu vực nhằm tăng cường nhập nguyên liệu để chế biến tái xuất. Phấn đẩu đạt tỷ trọng nguyên liệu nhập 5-8% vào năm 2010. Tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục cho doanh nghiệp trong quá trình nhập khẩu nguyên liệu để tái xuất. -Hình thành các cảng cá tự do tại Quảng Ninh, Hải Phòng, Kiên Giang và một số địa phương có điều kiện khác để thu hút tàu thuyền nứơc láng giềng và giản hoá thủ tục xuất khẩu nguyên liệu thuỷ sản, kết hợp với các biện pháp hạn chế xuất khẩu nguyên liệu. Chống thất thoát sau thu hoạch và quản lý thị trường nguyên liệu. a) Cùng với việc hình thành hệ thống cảng cá, chợ cá, tiến hành quản lý chặt chẽ việc cấp giấy phép hành nghề cho hệ thống nhập nguyên liệu thuỷ sản nhằm phát huy vai trò tích cực và hạn chế các mặt tiêu cực của hệ thống này. b) Hình thành hệ thống chợ cá nằm trong qui hoạch chung hoặc ngay sát gần khu cảng cá, có đủ các điều kiện để phân loại, bảo quản, thương mại và đầu giá các loại nguyên liệu thuỷ sản. c) Ban hành và triển khai áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật, nghiệp vụ tối thiểu, bảo đảm vệ sinh và an toàn chất lượng cho nguyên liệu trong quá trình thương mại trên thị trường. d) Khuyến khích phát triển các hình thức liên kết, liên doanh, phối hợp sản xuất giữa sản xuất nguyên liệu với chế biến xuất khẩu, tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu đưa vào sản xuất hàng xuất khẩu, giảm thất thoát sau thu hoạch. Tăng cường công tác khuyến ngư tập trung vào các chủ hàng, cung cấp kiến thức và hỗ trợ họ đầu tư các biện pháp bảo quản cho ngư dân. 2. Một số giải pháp tài chính tín dụng khuyến khích xuất khẩu hàng thuỷ sản . 2.1 Miễn giảm các loại thuế đối với sản xuất và xuất khẩu hàng thuỷ sản Hàn thuỷ sản thuộc nhóm hàng xuất khẩu truyền thống của Việt nam và trước đây có lợi thế cạnh tranh khá lớn vì vậy khối lượng và kim ngạch xuất khẩu đạt tốc độ tăng trưởng cao trong thời gian qua . Tuy nhiên , ngày nay lợi thế cạnh tranh này đã giảm đi rất nhiều do chi phí tàu thuyền ngày càng cao , gí lao động tăng lên nhiều trong khi máy móc thiết bị cho đánh bắt và chế biến trong tình trạng quá lạc hậu so với trình độ chung , vì vậy để tăng cường sức mạnh cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất , chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu cần có chính sách thuế thoả đáng cho nên việc Nhà nước không đánh thuế xuất khẩu hàng thuỷ sản để các doanh nghiệp xuất khẩu hàng thuỷ sảncó thể tăng cường cạnh tranh về mặt giá cả . Còn đối với nguyên liệu vật tư nhập khẩu phục vụ cho chế biến xuất khẩu thì nên hoàn trả 1005 thuế nhập khẩu , và đề nghị Nhà nước nên đầu tư đổi mới trang tiết bị cho chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu thông qua qui định về thuế nhập khẩu hay phương pháp tính khấu hao hợp lý để khuyến khíc các doanh nghiệp đầu tư đổi mới thiết bị .. Việc áp dụng linh hoạt các chính sách thuế có tác động tích cực đối với việc tăng cường sức mạnh cạnh tranh xuất khẩu của hàng thuỷ sản Việt nam ,khuyến khích mở rộng thị trường xuất khẩu và đa dạnghoá sản phẩm xuất khẩu. 2.2 Cần tăng cường hoạt động tài trợ xuất khẩu và thành lập quĩ hỗ trợ sản xuất , xuất khẩu thuỷ sản. Vấn đề tài trợ xuất khẩu –export financingboa trùm toàn bộ các biện pháp tài chính tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng thuỷ sản , đây là một trong nhưng yếu tố qyết định thành công của hoạt động xuất khẩu thuỷ sản nhu cầu tài trợ xuấ khẩu bao gồm 1/ tài trợ trước khi giao hàng (vốn cho đầu vào sản xuất chế biến hàng xuất khẩu (mua nguyên liệu và máy móc thiết bị phụ tùng cần thiết , nhu câudf về vốn này rất quan trọng do đặc điểm của ngành thuỷ sản là sản xuất nguyên liệu có tính thờ vụ cao và nhiêu loại nguyên liệu có tính cần thiết cho chế biến lại phải nhập khẩu ..) ;2/tài trợ trong khi giao hàng ;3./tín dụng sau giao hàng Về quĩ hỗ trợ sản xuất xuất khẩu hàng thuỷ sản: Có nhiều ý kiến cho rằng hiện nay thuỷ sản xuất khẩu của Việt nam vẫn còn lợi thế so sánh tương đối để phát triển , đặc biêt là hình thức nuôi tôm bán thâm canhcó lợi thế rất lớn vì vậy cần thiết phải thiết lập ra một quỹ hỗ trợ sản xuất và xuất khẩu hàng thuỷ sản trong khi chúng ta rất hạn hẹp về mặt kinh phí và có nhiều ngành công nghiệp cần hỗ trợ ? Thực ra ,đã đến lúc Việt nam phải thành lập loại quỹ này nếu muốn đẩy mạnh xuất khẩu hàng thuỷ sản .Lý do bởi vì 1/do đặc thù của ngành thuỷ sản như đẵ phân tích ở trên , hàng thuỷ sản thuộc nhóm hàng mà cung cấp phụ thuộc rất nhiều vào điệu kiện thiên nhiên , có tịnh chất thời vụ ,rủi do rất lớn và giá cả biến động rất thất thường , nên thành lập quỹ này để ổn định giácho các nhà sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản;2/lợi thế so sánh của xuất khẩu thuỷ sản đẫ giảm lớn khi mà nguồn thuỷ sản ven bờ đã cạn kiệt , chi phí tàu thuyền và nhiên liệu cho khai thác hải sản đã tăng hơn 100% soa với cách đây hơn 10 năm ,cơ sở hậu cần nghề cá và cơ sỏ hạ tầng quá yếu kém và lạc hậu ..;3/quỹ hỗ trợ xuất khẩu thuỷ sản không cỉ có tác dụng duy trì sự ổn định giá trong sản xuất , chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu , mà còn là những trợ giúp cần thiết ki muốn đổi mới trang thiết bị để nâng cao mức độ chế biến , cải tiến chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm ;4/nguồn tài chính cảu quỹ hỗ trợ này từ đâu? đó là từ ; a;/Nguồn thu thuế đối với hàng thuỷ sản b;/nguồn đóng góp của các doanh nghiệp trong ngành thuỷ sản ( một phần trong chi phí nghiên cứu triển khai và chi tiêu thụ sản phẩm ) c;/nguồn hỗ trợ phát triển quốc tế Như vậy ,về phương diện tài chính thì đây thực sự chỉ là một cách phan bổ nguồn lực tài chính hợp lý và hiệu quả hơn . Tổ chức mạng lưới thị trường ,đẩy mạnh hoạt động xúc xúc tiến hàng thuỷ sản Việt nam trên thị trường thế giới. Giữ vững thị trường truyền thống, tham gia tích cực thị trường truyền thống, tăng nhanh tỷ trọng thị trường các nước Châu Âu. Bắc Mỹ và các thị trường thu nhập cao khác, tạo thế cân bằng với thị trường truyền thống, coi trọng xuất khẩu tại chỗ và thị trường trong nước; từng bước vươn ra làm chủ một số thị trường thế giới về một số mặt hàng. a) Tăng cường công tác thông tin thị trường, đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại để mở rộng hơn nữa mặt hàng xuất khẩu mà Việt nam có khả năng phát triển sản xuất. Kiện toàn hệ thống các tờ tin và mạng thông tin để đáp ứng nhanh nhạy các nhu cầu về thông tin thị trường cho các doanh nghiệp. b) Nhà nước phối hợp với các Trường đại học, các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp tăng cường đào tạo cán bộ marketing chuyên nghiệp cho các doanh nghiệp. c) Hỗ trợ Hiệp hội Chế biến và Xuât khẩu thuỷ sản Việt nam tăng cường tuyên truyền về hàng thuỷ sản Việt Nam qua các ấn phẩm, tham gia các hoạt động hội chợ, triển lãm, trao đổi định kỳ các đoàn thương nhân và quan chức để mở rộng phát triển thêm thị trường và khách hàng. d) Tăng cường hoạt động để mở rộng các thị trường trọng điểm nhằm hình thành cơ cấu thị trường hợp lý, giảm bớt ảnh hưởng của biến động tại từng thị trường riêng biệt. Bảng 13 Cơ cấu thị trường dự kiến năm 2010 STT Thị trường Tỷ trọng Giá trị xuất khẩu, tr$US 1 Nhật Bản 32- 34% 640- 680 2 Châu á( kể cả Trung Quốc) 20- 22% 400- 440 3 Bắc Mỹ 20- 22% 400- 440 4 Châu Âu 16- 18% 320- 360 5 Thị trường khác. 8 - 10% 160- 200 Cụ thể đối với từng thị trường: - Đối với thị trường Nhật Bản: tăng tỷ trọng hàng thuỷ sản tinh chế và hàng phối chế đóng gói nhỏ cho siêu thị, cá ngừ tươi và đônglàm sashimi cũng như tôm tươi sống và đặc sản. Lập văn phòng đại diện Hiệp hội chế biến tại Nhật Bản. - Đối với thị trường EU: Tiếp tục đẩy mạnh công tác ngoại giao để chính thức đưa Việt Nam vào danh sách 1 xuất hàng vào EU; tăng cường công tác kiểm tra chất lượng và kiểm dịch đáp ứng yêu cầu của EU để giữ ổn định thị trường này; Lập văn phòng đại diện Hiệp hội tài Bruxell. - Đối với thị trường Mỹ: Nhà nước ký kết Hiệp định thương mại giữa hai nước để có cơ chế tối huệ quốc, Bộ thuỷ sản và FDA Mỹ có văn bản công nhận lẫn nhau về kiểm soát và chứng nhận chất lượng. Phối hợp với Phòng Thương Mại Việt Nam tại Mỹ để mở Văn Phòng đại diện Hiệp hội tại Mỹ. - Đối với thị trường Trung Quốc': Nhà nước sớm ký kết Hiệp định thương mại, thoả thuận cơ chế thanh toán chính thức với Trung Quốc để đảm bảo an toàn tài chính cho xuất khâủ. Chú trọng mở rộng thị trường chính ngạch với các tỉnh Tây Nam và phía Đông Bắc Trung Quốc. Lập văn phòng đại diện tại Quảng Châu và Côn Minh. 3. Tăng cường năng lực công nghệ chế biến cải tiến chất lượng và an toàn vệ sinhhàng thuỷ sản xuất khẩu . Ngoài việc phấn đấu giảm giá thành để có ưu thế trong cạnh tranh xuất khẩu hàng thuỷ sản thì vấn đề đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm có tầm quan trọng sống còn đối với việc xuất khẩu hàng thuỷ sản Việt nam, Việt nam có thể thấm thía điều này qua vídụ cụ thể là trường hợp Thái lan ,trở thành nước xuất khẩu thuỷ sản lớn nhất nhất thế giới hiện nay là nhờ viẹc thái lan tập trung mọi nỗ lực của ngành thuỷ sản ,cả tư nhân và nhà nước để cải tiến chất lượng hàng thuỷ sản khẩu ..Hướng xuất khẩu thuỷ sản thời gian tới của Nhà nước là phải tăng thị phần ở liên minh Châu âu và Bắc mỹ , nơi mà mọi vấn đề liên quan đến chất lượng đều được qui tụ trong việc thực hiện trong tiêu chuẩn HACCP .Vì vậy , không có các nào kháclà sự vươn lên cảu các danh nghiệp Việt nam cùng với sự trợ giúp về kỹ thuật , tài chính của Nhà nước và quốc tế để cải tiến chất lường hàng thuỷ sản Việt nam .Mặc dù đẫ đật được kết quả 27 doang nghiệp Việt nam được xuất khẩu thuỷ sản sang EU nhưng có điêù thách thức là bất cứ lúc nào EU cũng có thể tuyên bố cấm vận nếu có vi phạm .Thực tế đã xảy ra đối với cấm vận nhập khẩu tôm của ấn độ và Bang la det vào EU dù hai nước này đã nằm trong danh sách được xuất khẩu vào EU từ lâu . Ngoài ra còn có nhiều thách thức trở ngại khác trong vấn đề đảm bảo an toàn chất lượng hàn thuỷ sản để có thể đẩy mạnh xuất khẩu :Số các doanh nghiệp đạt các điều kiện tương đương HACCP là quá ít 27/170 hay 16% ;2/ Các doang nghiệp đạt được các điều kiện trên đã phải đầu tư quá lớn mức đầu tư từ 300 ngàn đến 1 triệu USD .. vì vậy, chúng tôi đề nghị: -Nhà nước cần tăng cường trách nhiệm và thẩm quyển về cơ quan quản lý chất lượng -Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật để các doanh nghiệp Việt nam có đủ điều kiện nâng cao chất lượng sản phẩm thuỷ sản để đáp ứng yêu cầu về chất lượng và an toàn vệ sinh hàng thuỷ sản nước ngoài -Các doanh nghiệp Việt nam,là người trực tiếp thực hiện chất lượng dản phẩm phải khoán triệt quan điểm chất lượng cùng với giá cả hợp lý là điều kiện sống còn của doanh nghiệp từ đó nâng cao ý thức đối với việc cung cấp những sản phẩm chất lượngtheo yêu cầu của thị trượng quốc tế. Để hình thành một ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản vững mạnh, có đủ khả năng cạnh tranh với các nước trong khu vực cần có những giải pháp sau: a/ Hỗ trợ vốn tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản đầu tư nâng cấp điều kiện sản xuất đáp ứng yêu cầu về an toàn vệ sunh thực phẩm có thể xuất khẩu đi EU và Mỹ. Xây dựng mới thêm 5 cơ sỏ chế biến xuất khẩu thuỷ sản đến năm 2005 và 20 cơ sở đến năm 2010, nâng công suất chế biến lên 1000 tấn/ ngày vào năm 2005 và 1500 tấn/ ngày vào năm 2010. Đến năm 2010 có 70-80 doanh nghiệp được xuất đi EU và 70-80 doanh nghiệp xuất hàng đi Mỹ . Đầu tư để xây mới thêm 25-30 xí nghiệp có công nghệ hiện đại cho đến năm 2010. b/ Nâng cao tỷ trọng các cơ sở chế biến thực hiện chương trình quản lý chất lượng theo GMP, SSOP và HACCP, cuối năm 2005 bắt buộc 100% các cơ sở chế biến thuỷ sản phải thực hiện hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến nhăm đảm bảo an toàn vệ sunh thực phẩm cho người tiêu dùng và xuất khẩu. c/ Xây dựng và ban hành và triển khai áp dụng bắt buộc các tiêu chuẩn Nhà nước và Tiêu chuẩn ngành về điều kiện sản xuất, an toàn vệ sinh tối thiểu đối với các cơ sở chế biến thuỷ sản, cơ sỏ chế biến thuỷ sản xuất khẩu các cảng cá, chợ cá. d/ Nâng cấp chất lượng nguyên liệu, giảm giá đầu vào bằng cách trang bị hệ thốn bảo quản ngay trên tàu, xây dựng hệ thống chợ cá tại các cảng cá của các tỉnh trọng điểm, các trung tâm công nghiệp chế biến và tiêu thụ, hệ thống chợ các đường biên cũng như các chợ cá qui mô nhỏ ở địa phương. e/ Tăng cường và mở rộng chủng loại và khối lượng chế biến các mặt hàng có giá trị gia tăng. Khuyến khích các doanh nghiệp nhập khẩu công nghệ cao từ các nước phát triển, bí quyết công nghệ, thuê chuyên gia nước ngoài giỏi và đầu tư nghiên cứu ứng dụng các công nghệ mới. Nâng tỷ trọng mặt hàng giá trị gia tăng năm 2003 lên 25-30% và 40-45% vào năm 2010. f/ Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và nănglực nghiên cứu, triển khai của Trung Tâm Công nghệ Sinh học và Công nghệ thuộc Viện nghiên cứu Nuôi trồng thuỷ sản II thuộc Bộ thuỷ sản đủ khả năng nghiên cứu phát triển sản phẩm và tư vấn cho các doanh nghiệp phảt triển đa dạng hoá mặt hàng. g/ Tăng cường hoàn thiện năng lực và hoạt động của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về kiểm tra và chứng nhận an toàn vệ sinh thuỷ sản, trên cơ sở Trung Tâm Kiểm tra Chất lượng và vệ sinh thuỷ sản hiện nay. 4. Đa dạng hoá các doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu ,vấn đê kết hợp xuất nhập khẩu và vận dụng linh hoạt các phương thức mua bán quốc tế. Kết hợp việc củng cố vị trí cho các tập đoàn xuất khẩu lớn với việc giúp đỡ hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong xuất khẩu thuỷ sản .Thực ra việc kết hợp này sẽ phát huy được lợi thế của các doanh nghiệp trong sản xuất chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu bởi vì nếu chỉ tập trung hố trợ các tập đoàn lớn thì điều kiện đầu tư ,đổi mới trang thiết bị sẽ tốt hơn và việc đào tạo sẽ tạp trung hơn ..do vậy các tập đoàn lớn có thể trở thành đầu tàu để đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản nhưng các tập đoàn lớn thường khó thích ứngtrước ngững biến đổi thất thường và những yêu cầu rất đa dạng và phong phú của thị trường cá biệt nên thường thường các doanh nghiệp nhỏ lại có tính linh hoạt và dễ thích ứng hơn . Hơn nữa, đặc điểm của Việt nam là kinh tế hộ gia đình , các xí nghiệp vừa và nhỏ chiếm đại bộ phận trong ngành thuỷ sản thì việc hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ càng trở nên cần thiết để đạt đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế xã hôị .Ngoài ra, đó còn là sự kết hợp xuất khẩu hàng thuỷ sản với nhập máy móc thiết bị phục vụ cho sản xuất chế biến hàng thuỷ sản xuất khẩu . Ngoài việc ký các hợp đồng xuất khẩu trực tiếp hàng thuỷ sản ra nước ngoài có thể ký gửi bán hàng thuỷ sản Việt nam ở nước ngoài hay sử dụng mạng lưới phân phối hàng thuỷ sản nước ngoài làm đại lý , môi giới bán hàng ..Hay việc nghiên cứu triển khai các phương thức bán hàng theo diiệ kiệ CIF thay cho việc bán FOB .. Việc kết hợp xuất nhập và linh hoạt áp dụng các phương thức mua bán hàng quốc tế sẽ mở ra những cơ hội mới cho xuất khẩu thuỷ sản. 5.Phát triển nguồn nhân lực cho ngành thuỷ sản Một yếu tố rất quan trọng và không thể thiếu đượcđó là yếu tố con người . Việc phát triển nguồn nhân lực cho ngành thuỷ sản thông qua việc nâng cao trình độ văn hoá và tay nghề cho ngư dân , đoà tạo mới và đào tạo lại cán bộ quản lý ,cán bộ kỹ thuật và cán bộ thị trường để có đủ năng lực và thích ứng với yêu cầu của cơ chế thị trường có điieù tiết là chìa khoá cho sự thành công của chiến lược xuất khẩu thuỷ sản thời gian tới ,bởi vì :các biẹn pháp khuyến khích xuất khẩu của Nhà nước ngsy csr khi được xác định một cách khoa học và đúng đắn mới chr là một vế của phương trình xuất khẩu , trách nhiệm cuối cùng cũng như khả năng tận dụng được mọi sự ưu đãi có thể chào bán được các sản phẩm có tính cạnh tranh coa để mở rộng thị trường xuất khẩu lại thuôcj về bản thân các doanh nghiệp xuất khẩu Việt nam cũng như các nỗ lực chủ quan của họ .Đào tạo nhân lực không chỉ là mối quan tâm ở mức doanh nghiệp mà còn là mối quan tâm của quốc gia cũng như quốc tế . Như vậy phương châm nhà nước và nhân dân cùng tham gia đầu tư cho việc xây dựng nguồn nhân lực sẽ mang lại hiệu quả . Ngoài ra , trợ giúp kỹ thuật và tài chínhcủa cộng đồng quốc tế là rất quan trọng trong vấn đề phát triển nguồn nhân lực co việc phát triển sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản ở Việt nam.. 6. Đầu tư. Để đạt được những mục tiêu sản xuất sản phẩm xuất khẩu trên Nhà nước( trung ương địa phương) cần có chính sách đầu tư phù hợp theo hướng phối hợp các kênh đầu tư xây dựng cơ bản, khoa học công nghệ, khuyến ngư, đào tạo tín dụng ưu đãi bằng nguồn vốn ở tất cả các cấp ngân sách để phát triển chiến lược sản phẩm , tránh đầu tư dàn trải. a/ Đầu tư để tạo nguồn nguyên liệu theo các chương trình sản phẩm. a1.Cơ cấu đầu tư. - Vốn ngân sách Nhà nước ( trung ương và địa phương).: + Xây dựng hệ thống cảng cá, vở bao che chợ cá, đường giao thông và các cơ sở hạ tầng kỹ thuật khác trong hệ thống cảng cá, chợ cá tại các vùng trọng điểm nghề cá và trung tâm nghề cá lớn. + Xây dựng cơ sở hệ thống thuỷ lợi phục vụ thuỷ sản tại các vùng nuôi tập trung bao gồm đê bao, cống, kênh cấp thoát nước cấp 1, các trạm bơm lớn. + Xây dựng hệ thống giống quốc gia để bảo vệ giống gốc và phát triển giống lai hoặc nhập nội; nghiên cứu cơ bản về giống và phòng trị bệnh cho thuỷ sản.; kiểm soát môi trường nước, bảo vệ và phục hồi sinh thái môi trường; hỗ trợ nghiên cứu triển khai để áp dụng kỹ thuật mới, nuôi tăng sản bền vững ....Đặc biệt chú trong hoàn thiện các Trung tâm giống nuôi biển: Cát Bà, Nha trang, Vũng tàu; đồng thời xây dựng 6 cơ sở giống nuôi biển ở một số địa phương : Quảng Ninh, Hải phòng, Thanh Hoá, Nghệ An, Đà Nẵng, Khánh Hoà. + Xây dựng một số cơ sở nghiên cứu, sản xuất thuốc phòng trị bệnh cho nuôi trồng thuỷ sản. + Đầu tư cho hệ thống thông tin toàn ngành. + Dành vốn ngân sách nhập khẩu công nghệ, tập trung vào các công nghệ sản xuất giống cá biển, nhuyễn thể, thuỷ đặc sản, công nghệ nuôi cao sản, công nghệ xử lý môi trường. - Vốn tín dụng ưu đãi Nhà Nước. + Hỗ trợ các thành phần kinh tế cung ứng dịch vụ kỹ thuật cho nuôi trồng thuỷ sản: phát triển các trại giống cấp cơ sỏ, kênh thuỷ lợi cấp 2, thiết bị kỹ thuật cho nghề nuôi, nuôi tăng sản, xây dựng cơ sở sản xuất thức ăn công nghiệp... + Hỗ trợ chuyển đổi phương thức nuôi, áp dụng công nghệ mới cho nuôi trồng thuỷ sản qui mô công nghiệp năng suất cao, tạo ra sản lượng hàng hoá lớn. a2. Nội dung các hạng mục đầu tư chủ yếu. - Nâng cấp các trại giống của các địa phương, trước mắt năm 2003 nâng cấp 30 trại, đến năm 2010 sẽ nâng cấp 50% số trại giống hiện có ( 300-350 trại), với suất đầu tư 400.000 $US mỗi trại. - Nâng cấp và xây dựng mới các vùng nuôi tôm sú công nghiệp: Trước mắt năm 2003 cần cải tạo , nâng cấp 10.000 ha diệntích ao đầm cũ của một số địa phương; đồng thời xây dựng mới khoảng 3.000 ha nuôi công nghiệp và đến năm 2010 cần đầu tư xây dựng thêm 20.000 ha và nâng cấp 30.000 ha. - Phát triển hệ thống sản xuất thức ăn công nghiệp cho nuôi trồng thuỷ sản; Nâng cấp hệ thống cơ sở sản xuất thức ăn hiện có, xây dựng mới cơ sỏ sản xuất thức ăn theo công nghệ mới. Bảng: 14 Nhu cầu vốn và nguồn vốn. (Đơn vị tính : triệu USD) Nguồn vốn 2003 2005 2005-2010 30 32 127 Tín dụng ưu đãi 72 105 400 Vốn tự huy động 15 22 90 Vốn FDI 15 23 80 Tổng số 132 182 697 Nguồn: Thông tin Bộ thương mại. b/ Đầu tư nâng cấp và phát triển công nghiệp chế biến thuỷ sản. b1. Cơ cấu đầu tư. - Vốn ngân sách Nhà nước: + Hỗ trợ đào tạo lại đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp, quản lý chất lượng, đào tạo đội ngữ marketing chuyên nghiệp, đào tạo công nhân kỹ thuật cho các xí nghiệp chế biến và xuất khẩu. + Đầu tư xây dựng hệ thống phòng thí nghiệm và các cơ quan kiểm soát chất lượng. + Xây dựng cơ sơ vật chất để hình thành hệ thống thông tin thị trường. + Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho Trung Tâm công nghệ Chế biến và Trung tâm Dịch vụ tư vấn Xuất khẩu Thuỷ sản. '- Vốn tín dụng ưu đãi Nhà nước. + Hỗ trợ việc đổi mới công nghệ, nâng cấp điều kiện sản xuất. + Hỗ trợ xây mới hoặc mở rộng cơ sỏ chế biến thuỷ sản chất lượng cao. + Hỗ trợ việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống xử lý chất thải công nghiệp. + Hỗ trợ xây dựng cơ sở nước đá tại các trung tâm khai thác. + Xây dựng chợ cá tại các trung tâm khai thác và một số tỉnh trọng điểm . Bảng : 15. Nhu cầu và nguồn vốn đầu tư. Hạng mục đầu tư Chỉ tiêu 2003 2005 2005-2010 Nâng cấp điều kiện sản xuất nhà máy hiện có: - Số nhà máy nâng cấp - Tổng vốn cần có: ( triệu USD) trong đó: + Vốn vay ưu đãi, ( triệu USD) + Vốn tự huy động và FDI, ( triệu USD) 30 33 23 10 30 33 23 10 60 90 63 27 Xây dựng mới các cơ sở chế biến: -Số lượng nhà máy xây mới. - Vốn cần có ( triệu USD) trong đó: + Vốn vay ưu đãi, ( triệu USD) + Vốn tự huy động và FDI, ( triệu USD) 6 12 8,4 3,6 5 10 7 3 20 40 28 12 Tổng cộng vốn tín dụng ưu đãi, ( triệu USD). 31,4 30 91 Nguồn: Bộ Thương mại Cùng với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế cả nước, ngành thuỷ sản đã và đang triển khai thực hiện nghị quyết Trung Ương VII, cùng với việc tổ chức thực hiện nghị quyết Trung Ương V, chuyển dịch cơ cấu một cách hợp lý và có hiệu quả nhất, nhằm cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực đánh bắt hải sản xa bờ, phát triển nuôi trồng các mặt hàng có giá trị lớn trong xuất khẩu, chuyển đổi từ xuất khẩu nguyên liệu sang xuất khẩu thành phẩm , từng bước tiếp cận với các siêu thị khó tính nhất ( như Tây Bắc Âu, Bắc Mỹ). Phát triển Khoa học Công nghệ, hình thành một lực lượng sản xuất có ý nghĩa quyết định đến toàn bộ sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hoá ngành thuỷ sản, góp phần đưa sự nghiệp đổi mới của tích cực của các ngành liên quan. Tất nhiên muốn thực hiện được các mục tiêu trên, ngoài những cố gắng nỗ lực của ngành, một trong những yếu tố quyết định khác là sự quan tâm và ưu đãi của Nhà nước cũng như sự hỗ trợ và hiệp lực tích cực của các ngành liên quan. Chúng ta tin tưởng chắc chắn vào một ngành thuỷ sản vững mạnh trong tương lai, một ngành thuỷ sản góp phần to lớn đưa nền kinh tế đất nước sánh vai cùng cường quốc năm châu. Phụ lục I Kế hoạch sản xuất hàng thuỷ sản xuất khẩu đến 2010 Địa phương Kế hoạch năm 2003 (1000 USD) Kế hoạch năm 2005 (100 USD) Kế hoạch năm 2010 (100 USD) Tổng số 950000 1100000 200100 Trung Ương 120010 140000 25000 Địa phương 830000 960000 175000 Quảng Ninh 11000 12001 2150 Hải Phòng 10000 11000 1900 Thái Bình 1400 2001 350 Nam Định 4000 4200 700 Ninh Bình 500 600 100 Thanh Hoá 12001 13500 2200 Nghệ An 7500 8200 1500 Hà Tỉnh 8600 8500 1600 Quảng Bình 5000 5600 850 Quảng Trị 4500 5500 900 Thừa Thiên Huế 15000 17200 3100 Đà Nẵng 23000 26500 4700 Quảng nam 4000 5000 700 Quảng Ngãi 9000 11200 2001 Bình Định 8000 11000 2001 Phú Yên 3500 4500 750 Khánh Hoà 65000 75000 14000 Ninh Thuận 8500 11000 2001 Bình Thuận 30000 35000 6300 Bìa Rịa Vũng Tàu 45000 52001 95000 TP Hồ Chí Minh 65000 75000 140000 Tiền Giang 15000 17000 30000 Bến Tre 18000 20010 37000 Trà Vinh 22001 24000 43000 Vĩnh Long 4000 5000 9000 Sóc Trăng 110000 130000 237000 Cần Thơ 75000 90000 170000 Bạc Liêu 55000 63000 115000 Cà Mau 110000 125000 228000 Kiên Giang 35000 40000 75000 An Giang 30000 34000 62001 Đồng Tháp 10000 11500 21000 Long An 2500 3000 5000 Hà Nội 3000 3000 5000 Phụ lục II Tổng hợp cung cầu vốn đến năm 2010 (Để thực hiện chương trình phát triển xuất khẩu thủy sản.) ĐVT: Triệu USD TT Nội dung 2003 2005 2005-2010 Tổng số vốn 182,8 231,8 850,6 I Nguồn ngân sách 30 32 127 Xây dựng hệ thống cầu, cảng chợ cá. 16 18 75 XD hệ thống hạ tầng cho nuôi trồng TS. 5,5 6 25 XD và nâng cấp hệ thống giống quốc gia 2 2 10 Nhập khẩu công nghệ mới. 5 5 15 Xây dựng hệ thống thông tin 1,5 1 2 II. Vốn tín dụng ưu đãi của Nhà nước. 107,4 140 509 a. Nuôi trồng thuỷ sản 72 105 400 Nâng cấp trại giốngcủa các đia phương. 9 14 57 Nâng cấp các cơ sở nuôi hiện có 21 21 63 Xây dựng mới các cơ sở nuôi công nghiệp 42 70 280 b. Hệ thống chế biến 31,4 30 91 Nâng cấp nhà máy chế biến hiện có 23 23 63 Đầu tư xây dựng nhà máy mới 8,4 7 28 c. Xây dựng cơ sở nước đá tại các trung tâm khai thác 2 2 8 d. Xây dựng các chợ cá tại các TT khai thác và một số tỉnh trọng điểm 2 3 10 III. Nguồn tự huy động và FDI 45,4 59,8 214,6 Đầu tư cho nuôi trồng thuỷ sản 30 45 170 Đầu tư cho chế biến 13,6 13 39 Xây dựng cơ sở nước đá 0,9 0,9 2,6 Xây dựng hệ thống chợ cá 0,9 0,9 3 Phụ lục III Giá trị sản xuất hàng thuỷ sản xuất khẩu. Năm 1995 Năm 1996 Năm 1997 Năm 1998 Năm 1999 Năm 2000 Năm 2001 N ăm 2002 Tổng số 262234 305163 368435 458200 550600 670000 776468 850000 I.KhốiTW 37405 35691 53072 72049 69334 914000 94025 124000 TCTYTSVN 29710 28445 46471 67249 64734 76000 83000 108000 TCTHSBiểnĐông 4564 4543 4200 2400 3100 3100 2825 3000 TCT. TS Hạ Long 3131 2703 2401 2400 1500 1300 2200 2001 Quân đội 11000 6000 1000 II.Khốiđịaphương 224829 269472 315363 386151 481266 578600 682443 725000 Quảng Ninh 2850 2700 3000 3900 4200 6500 10990 11000 Hải Phòng 2001 3200 4600 6270 7000 5230 5900 80000 Thái Bình 550 900 470 650 700 900 1000 4000 Nam Định 1600 1600 2001 2563 3000 2800 3500 35000 Ninh Bình - 144 183 400 350 600 480 5000 Thanh Hóa 2200 5000 5020 8000 8300 10000 10356 105000 Nghệ An 1800 1200 2001 3620 4000 5000 6500 70000 Hà Tĩnh - 1550 2140 4050 5100 5800 6300 65000 Quảng Bình 1450 1150 1600 2083 2600 3600 3265 45000 Quảng trị 1000 1200 1700 3100 3600 4000 4000 40000 Thừa thiên Huế 1700 2915 4020 4607 6200 9129 12050 125000 Đà Nẵng 5717 7100 8500 13959 16500 23500 19626 21500 Quảng Nam 2420 25000 Quảng Ngãi 1414 1960 1382 2400 1140 1600 4000 70000 Bình Định 2343 2670 4237 6306 6700 6700 7343 78000 Phú Yên 1200 1060 1265 1073 1700 1263 1500 38000 Khánh Hoà 7173 7300 15237 23000 38053 46000 61242 55000 Ninh Thuận 9000 4000 7000 7238 8654 11500 10000 7000 Bình Thuận 7570 11899 11500 13000 19500 21000 18000 Bà Rịa Vũng Tàu 9432 11339 9515 18000 28000 37000 34000 39000 TP. Hồ Chí Minh 40021 55756 52032 41196 58800 68000 58000 61500 Tiền Giang 6992 6000 8200 6950 7830 8800 13000 10000 Bến Tre 6800 5936 9188 11548 9840 9100 15000 15000 Trà Vinh 7500 5200 6509 6582 7000 5675 8225 6200 Vĩnh long 3700 3900 4000 3000 4000 3250 3800 Sóc Trăng 12063 4422 8336 19667 25000 58000 81125 11500 Cần Thơ 6000 7000 17570 28700 36500 61117 7400 Bạc Liêu 53581 72001 96500 111493 121326 115000 38650 50000 Cà mau 110850 102001 Kiên Giang 19443 20010 17430 24526 28500 36120 30000 22001 An Giang 10000 13600 13000 12001 25000 28000 25100 24000 Đồng Tháp 4000 3300 3000 5000 3857 5000 7500 7000 Long An 11000 7000 3000 1000 1416 1220 2654 2001 Hà Nội 2001 2001 1500 1900 220 2500 2500 3000 Phụ lục IV Các chỉ tiêu chủ yếu của năm 1999 đến năm 2005. Chỉ tiêu Đơn vị tính Kế hoạch năm 1999 Tăng so với năm 1994 Định hướng năm 2005 Tăng so với 1999 1. Tổng sản lượng thuỷ sản Tấn 1.220.000 123,49 1,600,000 131,15 2. Xuất khẩu thuỷ sản -Lượng hàng xuất khẩu TriệuUSD Tấn 550 126.000 268,29 255,41 1,000 190,000 181,82 150,79 3. Nộp ngân sách. Tỷ VNĐ 750 384,62 1,100 146,67 4 Tàu thuyền lắp máy - Công suất. Chiếc CV 62.000 1.100.000 150,31 151,57 70,000 1,460,000 112,90 132,73 5. Mặt nước nuôi trồng thuỷ sản. Ha 590.000 119,91 780,000 147,46 6. Chế biến đông lạnh. - Công suất đông lạnh. - Số lượng nhà máy. Tấn T/ ngày Cái 110.000 800 170 261,60 141,09 166,66 180,000 910 210 163,64 113,75 123,52 7.Chế biến nước mắm Triệulít 180 142,76 160 106,67 8. Sản phẩm chăn nuôi. Tấn 34.000 116,67 55,000 161,76 9. Năng lực cầu cảng. Mét 1.340 115 3,340 250 10. Thu hút lao động nghề cá. Người 3.000.000 161,29 4,200,000 140 Phụ lục V Sản lượng và giá trị các mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu 2001 Tên mặt hàng Số lượng(T) Giá trị ( USD) Tổng cộng 146800 776000000 1.Tổng cộng tôm 72800 431.448.974 Tôm đông lạnh các loại 56643.2 273778846 Tôm sú các loại 14385 146.727.386 Tôm hùm 1529.6 10104461 Tôm mũ ni 114.8 481078 Tôm đất đông lạnh 127.4 357203 2.Mực đông các loại 1880 81.840.526 3.Mực khô các loại 6000 68747854 4.Tổng cộng cá 49200 116102496 Cá đông lạnh các loại 34148.5 82699231 Cá thu đông lạnh 2487.1 8288528 Cá cơm các loại 2945.6 6965910 Cá ngừ đông lạnh 2925.3 6208475 Chả cá 4174.1 5891407 Cá ba sa 425.2 1656978 Cá lưỡi trâu đông lạnh 336.7 1352020 Cá muối các loại 538.1 713184 Cá song 289.5 470868 Cá da đông lạnh 315.4 398980 Cá mú đông lạnh 155.6 274248 Cá chim đen đông lạnh 179.9 278679 Cá lạc 165.4 416368 Bóng cá + Cá cảnh 10.2 18467 Cá sống các loại 70.8 105348 Cá mú sống 32.6 63805 5.Tổng cộng hải sản các loại 41050 107.860.150 Tài liệu tham khảo 1. Giáo trình Kinh tế ngoại thương- Nhà xuất bản thống kê 1998. 2. Giáo trình Kinh tế phát triển - Trường Đại học kinh tế quốc dân năm 2001. 3. NXB thống kê-Niên giám thống kê năm 1999, 2000,2001, tóm tắt năm 2003. 4. Bộ thuỷ sản - Phát triển kinh tế hải sản và các giải pháp phát triển kinh tế thời kỳ mới 2001. 5. Bộ thuỷ sản - Báo cáo tổng kết hàng năm 1987 - 2003. 6. FAO - The state of food and agriculture 2001. 7. Thời báo kinh tế Việt Nam các số 1999 - 2003. 8. Báo đầu tư các số 1999 - 2003. 9. Trung tâm thông tin thương mại - Bản tin thị trường- các số hàng ngày 1999-2003. 10. Tạp chí thương mại - các số 1999-2003. 11. Tạp chí kinh tế thế giới các số 2001-2003. 1.2 Tạp chí dự báo kinh tế. 13. Báo thương mại - các số 1999-2003. ._.