Những bài học kinh nghiệm rút ra từ vụ kiện bán phá giá cá tra và cá basa vào thị trường Mỹ

Lêi nãi ®Çu HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü võa ®­îc ký kÕt ®· më ra nh÷ng c¬ héi lµm ¨n míi cho c¸c th­¬ng nh©n cña c¶ hai n­íc ViÖt Nam vµ Mü. §©y lµ mét sù kiÖn hîp víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ tù do th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra trªn ph¹m vi toµn cÇu. Tuy nhiªn, HiÖp ®Þnh ®­îc ký ch­a r¸o mùc th× chóng ta ®· ph¶i chøng kiÕn nh÷ng hµnh ®éng tr¸i ng­îc h¼n víi tinh thÇn tù do c¹nh tranh, tù do th­¬ng m¹i. §ã lµ viÖc x¶y ra khi c¸ tra, c¸ basa nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng n­íc Mü. KÓ tõ cuèi n¨m 2000, HiÖp héi c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ nheo Mü (CFA) tiÕn hµnh chiÕn dÞch chèng l¹i viÖc nhËp khÈu khÈu c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy. ChiÕn dÞch nµy cã lóc l¾ng dÞu ®i vµi th¸ng, råi cã lóc l¹i s«i lªn. Sù Çm Ü, nãng báng cña nã ®· khiÕn ng­êi Mü gäi nã lµ "chiÕn tranh catfish" ®Ó so s¸nh víi "chiÕn tranh Hamburger", "chiÕn tranh « t«" vµ "chiÕn tranh n­íc gi¶i kh¸t" ®· tõng x¶y ra tr­íc ®©y trªn thÞ tr­êng nµy. C¸c cuéc chiÕn tranh mµ ta nh¾c ®Õn ë trªn, nh×n chung, lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña c¹nh tranh vµ xung ®ét th­¬ng m¹i. §©y lµ mét hiÖn t­îng tù nhiªn trong mét thÞ tr­êng c¹nh tranh mµ c¸c ®èi thñ cã søc m¹nh kinh tÕ. HiÖn t­îng Ýt x¶y ra nh­ng mét khi ®· diÔn ra th× g©y thiÖt h¹i v« Ých vÒ thêi gian vµ nguån lùc cña c¸c bªn. Tuy vËy nã còng lµ mét hiÖn t­îng quan träng ®¸ng chó ý vµ cÇn ®­îc nghiªn cøu. V× nh÷ng lý do nh­ vËy, chuyªn ®Ò ®­îc cèng hiÕn cho viÖc nghiªn cøu xem xÐt hiÖn t­îng xung ®ét th­¬ng m¹i víi biÓu hiÖn gÇn ®©y nhÊt cña nã lµ CFA tiÕn hµnh cuéc "chiÕn tranh catfish" chèng c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam còng nh­ ng­êi nu«i c¸ ViÖt Nam. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò mang tÝnh thêi sù nµy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thuû s¶n nãi riªng còng nh­ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung, ®Æc biÖt trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ quèc tÕ nªn em ®· chän ®Ò tµi: Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü. Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi nµy gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I. §¹i c­¬ng vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ Ch­¬ng II. Néi dung vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa gi÷a ViÖt Nam vµ Mü Ch­¬ng III. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ vô kiÖn Do thiÕu kinh nghiÖm vµ nguån th«ng tin cßn h¹n hÑp nªn ®Ò tµi sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn chu ®¸o vµ sù gióp ®ì tËn t×nh cña c« gi¸o Lª ThÞ Thanh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Ch­¬ng I. §¹i c­¬ng vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ I . th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ 1. Th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.1 §Þnh nghÜa. Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ viÖc trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã quèc tÞch kh¸c nhau (trong ®ã ®èi t­îng trao ®æi th­êng v­ît ra ngoµi ph¹m vi ®Þa lý cña mét quèc gia) th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n, lÊy tiÒn tÖ lµm m«i giíi. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi sím nhÊt trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ ngµy nay nã gi÷ vÞ trÝ trung t©m trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Së dÜ th­¬ng m¹i quèc tÕ cã vai trß quan träng nh­ vËy bëi v× kÕt qu¶ cña c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ kh¸c cuèi cïng ®­îc thÓ hiÖn tËp trung trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ quan hÖ hµng ho¸-tiÒn tÖ vÉn lµ quan hÖ phæ biÕn nhÊt trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. (Gi¸o tr×nh Kinh tÕ quèc tÕ, NXB Lao ®éng-X· héi, Hµ Néi 2002) 1.2 Néi dung. Th­¬ng m¹i quèc tÕ bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau. Trªn gi¸c ®é mét quèc gia ®ã chÝnh lµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Néi dung cña th­¬ng m¹i quèc tÕ bao gåm: - XuÊt vµ nhËp khÈu hµng ho¸ h÷u h×nh - XuÊt vµ nhËp khÈu hµng ho¸ v« h×nh - Gia c«ng thuª cho n­íc ngoµi vµ thuª n­íc ngoµi gia c«ng - T¸i xuÊt khÈu vµ chuyÓn khÈu - XuÊt khÈu t¹i chç. 2. Tranh chÊp th­¬ng m¹i 2.1 Kh¸i niÖm. §Ò tµi cã nãi tíi tranh chÊp th­¬ng m¹i. VËy tranh chÊp th­¬ng m¹i lµ g×? Theo c¸c nhµ luËt häc th× tranh chÊp th­¬ng m¹i ®­îc hiÓu lµ nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét vÒ mét thùc hiÖn ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ khi tham gia quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ. §Æc tr­ng cña tranh chÊp kinh tÕ lµ chóng ph¸t sinh trùc tiÕp tõ ho¹t ®éng kinh doanh; chñ thÓ tham gia tranh chÊp th«ng th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp; tranh chÊp g¾n liÒn víi lîi Ých riªng biÖt cña mçi chñ thÓ vµ lu«n thuéc quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña hä. Theo ý cña ng­êi viÕt, tranh chÊp th­¬ng m¹i cã thÓ hiÓu lµ nh÷ng m©u thuÉn xung ®ét ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i. C¸c m©u thuÉn xung ®ét ®ã kh«ng chØ thÓ hiÖn sù m©u thuÉn vÒ lîi Ých gi÷a c¸c th­¬ng nh©n hay tÇng líp th­¬ng nh©n cña c¸c quèc gia nh­ biÓu hiÖn bÒ ngoµi cña nã. §ã lµ mét biÓu hiÖn cña sù va ch¹m vÒ lîi Ých gi÷a c¸c quèc gia, c¸c nÒn kinh tÕ vµ trong mét chõng mùc nµo ®ã lµ c¸c nÒn s¶n xuÊt víi c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. H·y t­ëng t­îng vÒ mét doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®éc quyÒn ë ngµnh cña m×nh ë trong n­íc, xuÊt khÈu hµng ra n­íc ngoµi. Do cã lîi thÕ ®éc quyÒn ë hËu ph­¬ng nªn trong giai ®o¹n ®Çu th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi doanh nghiÖp ®ã cã thÓ h¹ gi¸ s¶n phÈm tíi møc thÊp h¬n c¶ gi¸ b¸n ë n­íc m×nh ®Ó chiÕm thÞ tr­êng. Khi ®ã c¸c doanh nghiÖp ë n­íc chñ nhµ, vèn quen víi mét thÞ tr­êng c¹nh tranh tù do sÏ kh«ng ®ñ tiÒm lùc c¹nh tranh. VËy ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp n­íc m×nh chÝnh quyÒn n­íc së t¹i cã thÓ ®­a ra luËt cÊm b¸n hµng nhËp khÈu víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ b¸n t¹i n­íc s¶n xuÊt. Ta cã thÓ thÊy râ ®ã lµ mét tranh chÊp th­¬ng m¹i ph¸t sinh gi÷a hai nÒn kinh tÕ kh¸c nhau: nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nÒn kinh tÕ kh«ng cã yÕu tè thÞ tr­êng. 2.2 Nguyªn nh©n. Nguyªn nh©n cña c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i rÊt ®a d¹ng. VÒ c¬ b¶n nã cã nguyªn nh©n sau: ChÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, b¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. ChÝnh phñ c¸c n­íc cã thÓ thùc hiÖn mét hÖ thèng chÝnh s¸ch mang tÝnh b¶o hé mËu dÞch. C¸c chÝnh s¸ch nµy t¹o cho c¸c th­¬ng nh©n vµ nhµ s¶n xuÊt trong n­íc nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh vµ khiÕn cho c¸c th­¬ng nh©n vµ c«ng ty n­íc ngoµi nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ho¹t ®éng ë thÞ tr­êng nµy. C¸c chÝnh s¸ch ®ã gåm cã chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu, phÝ vµ lÖ phÝ, c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, bao b× ®ãng gãi, m«i tr­êng… Sù “hiÓu nhÇm” cña c¸c bªn trong qu¸ tr×nh bu«n b¸n. Kh¸c biÖt vÒ c¸c ®¬n vÞ sè l­îng, khèi l­îng… nãi chung cã thÓ xÈy ra. Mét vÝ dô lµ hÖ thèng ®o l­êng tÊn: cã 3 kiÓu ®o kh¸c nhau “long ton” (dïng bëi Anh) ngang víi 2240 pao=1016,05 kg, “metric ton” hoÆc “tonne” (quy chuÈn quèc tÕ) b»ng 1000 kg, “short ton” (dïng ë Mü) b»ng 2000 pound=907,19 kg. NÕu trong hîp ®ång vµ b¶n dÞch hîp ®ång kh«ng quy ­íc râ ®¬n vÞ “tÊn” theo hÖ nµo th× cã thÓ g©y tranh chÊp, hiÓu nhÇm vµ dÉn tíi vi ph¹m hîp ®ång. Kh¸c biÖt vÒ tËp qu¸n th­¬ng m¹i cã thÓ xÈy ra gi÷a hai bªn thuéc hai hÖ thèng kinh tÕ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau hoÆc c¸ch biÖt vÒ mÆt v¨n ho¸, ng«n ng÷. Nh÷ng thãi quen mµ bªn nµy cã thÓ coi lµ tÊt nhiªn nh­ng bªn kia kh«ng hÒ biÕt tíi. VÝ dô vÒ ngµnh dÖt may, giÇy dÐp: nhµ nhËp khÈu Mü yªu cÇu cung cÊp 6000 ®«i giÇy ®ãng trong thïng, mçi thïng 20 ®«i, ®ãng gãi nh­ th«ng lÖ. Nhµ nhËp khÈu Mü cã thãi quen b¸n hµng lµ tõng ®«i giÇy ®­îc ®ãng gãi riªng ®Ó tiÖn viÖc tr­ng bÇy, giao b¸n vµ c¸c b¹n hµng th­êng xuyªn cña anh ta hoµn toµn ®¸p øng ®iÒu nµy. Tuy nhiªn, b¹n hµng míi lµ nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam ch­a biÕt ®iÒu nµy . Anh ta ®ãng gãi tÊt c¶ 30 ®«i vµo mét gãi cho tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. §iÒu nµy khiÕn cho b¹n hµng ng­êi Mü kiÖn anh ta v× vi ph¹m hîp ®ång. Nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam ph¶n ®èi vµ kiÖn l¹i dÉn ®Õn tranh chÊp th­¬ng m¹i. 3. Tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ Tranh chÊp th­¬ng m¹i bao gåm c¸c bªn chñ thÓ tham gia cã quèc tÞch kh¸c nhau vµ trô së c«ng ty ®Æt t¹i nh÷ng quèc gia kh¸c nhau ®­îc gäi lµ tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nh÷ng cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ xuÊt ph¸t tõ viÖc b¸n ph¸ gi¸ ®· xuÊt hiÖn nhiÒu trªn thÕ giíi nh­ tranh chÊp th­¬ng m¹i gi÷a Mü vµ EU, Nga vÒ viÖc Mü cho r»ng EU vµ Nga b¸n ph¸ gi¸ thÐp trªn thÞ tr­êng Mü, tranh chÊp th­¬ng m¹i gi÷a EU vµ ViÖt Nam khi EU cho r»ng ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ bËt löa gas trªn thÞ tr­êng EU... II. LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU) B¸n ph¸ gi¸ lµ b¸n mét mãn hµng xuÊt ra n­íc ngoµi thÊp h¬n gi¸ hiÖn ®ang thÞnh hµnh ë thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÊp h¬n gi¸ cÇn thiÕt ®Ó thu håi chi phÝ s¶n xuÊt (b¸n d­íi gi¸ thµnh) ®Ó më réng thÞ tr­êng vµ nã g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ, lo¹i bá c¹nh tranh vµ t¹o thÕ ®éc quyÒn. VÒ l©u dµi, th­¬ng nh©n sÏ t¨ng gi¸ cao ®Ó bï vµo chi phÝ vµ thu lîi nhuËn ®éc quyÒn. C¸c chÝnh phñ ®Òu cã chó ý ng¨n chÆn vµ trõng ph¹t c¸c ho¹t ®éng nµy. C¸c hiÖp ­íc quèc tÕ, nh­ tho¶ ­íc tæng qu¸t vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT) ®Òu cho phÐp lµm nh­ vËy. Sù kh¸c biÖt gi÷a b¸n ph¸ gi¸ víi b¸n hµng gi¸ rÎ do gi¸ thµnh thÊp, nh×n bÒ ngoµi lµ rÊt khã x¸c ®Þnh. Mét khÝa c¹nh cña tranh chÊp th­¬ng m¹i lµ x¸c ®Þnh sù kh¸c biÖt ®ã. Khi cã tranh chÊp, mét bªn sÏ cè buéc téi ®èi thñ c¹nh tranh cña m×nh lµ cã b¸n ph¸ gi¸. Bªn kia sÏ chøng minh lµ m×nh kh«ng b¸n ph¸ gi¸ mµ lµ b¸n hµng gi¸ rÎ, phï hîp víi chi phÝ s¶n xuÊt cña m×nh. 1. LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü LuËt cña Mü quy ®Þnh r»ng: nÕu hµng ho¸ b¸n vµo Mü thÊp h¬n gi¸ quèc tÕ hoÆc thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng th× ng­êi s¶n xuÊt ë Mü cã thÓ kiÖn ra toµ, vµ nh­ vËy, n­íc bÞ kiÖn sÏ ph¶i chÞu thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ (Ad) cao kh«ng chØ ®èi víi chÝnh hµng ho¸ b¸n ph¸ gi¸ mµ cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c cña n­íc ®ã b¸n vµo Mü. Gi¸ thÞ tr­êng cña hµng hãa lµ gi¸ mµ hµng hãa ®ã th­êng ®­îc b¸n trªn thÞ tr­êng n­íc ng­êi s¶n xuÊt. Bé th­¬ng m¹i Mü (DOC), Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ (ITC), vµ Tæng côc h¶i quan Mü cïng cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thi hµnh luËt chèng b¸n ph¸ gi¸. DOC chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chung vÒ luËt b¸n ph¸ gi¸ vµ ®iÒu tra vÒ viÖc ph¸ gi¸ cña n­íc ngoµi cho hµng nhËp khÈu. NÕu ®iÒu tra x¸c ®Þnh sù viÖc lµ cã thËt, DOC sÏ quy ®Þnh møc thuÕ ®¸nh vµo hµng hãa ®ã. ITC th× x¸c ®Þnh liÖu sù viÖc ®·, hoÆc cã thÓ , ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc hay ch­a, hoÆc liÖu mét ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã bÞ ¶nh h­ëng ngay tõ khi míi ph¸t triÓn do viÖc b¸n ph¸ gi¸ hµng nhËp khÈu hay kh«ng. Tæng côc h¶i quan ¸p dông AD khi nh÷ng møc thuÕ nµy ®­îc ban hµnh vµ ITC ®· tiÕn hµnh c«ng viÖc x¸c ®Þnh cÇn thiÕt. GÇn ®©y, Quèc héi Mü ®· th«ng qua LuËt Byrd söa ®æi, theo ®ã luËt nµy khuyÕn khÝch doanh nghiÖp Mü c¶n trë viÖc nhËp khÈu hµng hãa tõ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh n­íc ngoµi. Cô thÓ lµ LuËt Byrd söa ®æi ng¨n chÆn c«ng ty n­íc ngoµi xuÊt khÈu s¶n phÈm sang Mü ë møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ hä th­êng tÝnh ë thÞ tr­êng trong n­íc, do ®ã, c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng víi nhµ s¶n xuÊt Mü. (Ch­¬ng I, LuËt Th­¬ng m¹i quèc tÕ, Ph¹m Minh biªn so¹n, NXB Thèng Kª, Tp.Hå ChÝ Minh 2000). 2. LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Liªn minh ch©u ¢u (EU) LuËt cña EU ®­îc ban hµnh ngµy 22/12/1995 dùa trªn c¬ së ph¸p lý HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ cña WTO. Mét s¶n phÈm ®­îc xem lµ bÞ b¸n ph¸ gi¸ nÕu gi¸ xuÊt khÈu (tÝnh theo gi¸ CIF) cña cña s¶n phÈm nµy vµo EU thÊp h¬n so víi gi¸ b¸n trong n­íc cña s¶n phÈm t­¬ng tù ®ã t¹i n­íc xuÊt khÈu. Mét s¶n phÈm ®­îc xem lµ cã b¸n trong n­íc nÕu khèi l­îng b¸n trong n­íc chiÕm tõ 5% trë nªn so víi khèi l­îng s¶n phÈm ®ã xuÊt khÈu vµo EU. C¸c c«ng ty, ph¸p nh©n, c¸c tæ chøc cña EU cã thÓ ®­a ®¬n kiÖn lªn Uû ban Ch©u ¢u (EC), tuy nhiªn cã mét sè quy ®Þnh kh¸c mang tÝnh kü thuËt: Bªn ®i kiÖn ph¶i chøng minh ®­îc r»ng tæng s¶n phÈm cña nh÷ng c«ng ty ®i kiÖn chiÕm h¬n 25% tæng s¶n phÈm c¸c mÆt hµng ®ã trong khèi EU; tæng s¶n l­îng cña nh÷ng c«ng ty ®i kiÖn ph¶i chiÕm h¬n 50% tæng s¶n l­îng cña nh÷ng c«ng ty kh«ng kiÖn (trong EU); ®¬n kiÖn sÏ bÞ b¸c bá nÕu s¶n phÈm b¸n ph¸ gi¸ vµo EU chØ chiÕm ®­íi 1% (s¶n phÈm cña mét n­íc) hoÆc d­íi 3% thÞ phÇn t¹i EU (nÕu lµ s¶n phÈm do nhiÒu n­íc cïng xuÊt vµo EU). Sau khi thu thËp th«ng tin, EC sÏ tÝnh ra gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm, gi¸ b¸n s¶n phÈm trong n­íc (bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt, khÊu hao, lîi nhuËn…), gi¸ xuÊt khÈu (gi¸ CIF) ®Ó xem cã b¸n ph¸ gi¸ hay kh«ng vµ tÝnh ra møc ®é ph¸ gi¸ (cßn gäi lµ biªn ®é ph¸ gi¸, lµ sè l­îng mµ gi¸ trÞ th«ng th­êng, hay møc gi¸ b¸n trong n­íc v­ît qu¸ gi¸ trÞ xuÊt khÈu). NÕu s¶n phÈm kh«ng b¸n trong n­íc hoÆc b¸n trong n­íc nh­ng chiÕm s¶n l­îng Ýt h¬n 5% th× EC sÏ so s¸nh víi gi¸ b¸n t­¬ng tù cña mét c«ng ty t­¬ng tù. Cßn nÕu doanh nghiÖp tá ra bÊt hîp t¸c (tõ chèi tiÕp cËn, kh«ng cung cÊp th«ng tin…) th× EC sÏ ban hµnh c¸c ph¸n quyÕt dùa trªn c¸c d÷ liÖu s½n cã. Th«ng th­êng, nÕu nhµ xuÊt khÈu bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ mµ ®ang ho¹t ®éng ë mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× EC sÏ trùc tiÕp sang ®iÒu tra. NÕu nhµ xuÊt khÈu thuéc n­íc kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× EC sÏ chän mét n­íc thø ba cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó tÝnh to¸n møc gi¸ cña s¶n phÈm ®ã. Tuy nhiªn, EC ®· ban hµnh quy ®Þnh sè 2238/2000 (ngµy 9/10/2000) x¸c ®Þnh 5 n­íc tuy ch­a ®­îc c«ng nhËn cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng ®· cã c¸c c«ng ty ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ: Nga, Trung Quèc, ViÖt Nam, Ukraine, Kazakhstan. Nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ ®­îc EC trùc tiÕp sang ®iÒu tra nÕu cã kiÖn tông b¸n ph¸ gi¸. ViÖc x¸c minh c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ nh»m chøng tá r»ng c«ng ty ho¹t ®éng theo ®óng c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng vµ hÖ thèng sæ s¸ch tµi chÝnh cña hä lµ minh b¹ch. Quy chÕ vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng cã vai trß quan träng ë kh©u ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: nÕu c«ng ty thuéc n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× tõng c«ng ty sÏ chÞu møc thuÕ kh¸c nhau tuú thÞ phÇn/s¶n l­îng s¶n phÈm vµo EU, cßn nÕu thuéc n­íc cã nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng th× tÊt c¶ c«ng ty cña n­íc nµy sÏ chÞu chung mét møc thuÕ. §Ó x¸c ®Þnh møc b¸n ph¸ gi¸ cña mét mÆt hµng nhËp khÈu, theo LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña EU, n­íc ¸p dông, sau khi ®iÒu tra cô thÓ sÏ cã sù so s¸nh gi÷a gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ th«ng th­êng cña mÆt hµng nhËp khÈu. Sù so s¸nh nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn ë cïng cÊp ®é th­¬ng m¹i liªn quan tíi nh÷ng vùc b¸n hµng ®­îc tiÕn hµnh ë gÇn nh­ cïng mét thêi ®iÓm. Trong tr­êng hîp gi¸ trÞ th«ng th­êng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®­îc x©y dùng kh«ng n»m trªn c¬ së so s¸nh nh­ vËy, viÖc xem xÐt hîp lý d­íi d¹ng ®iÒu chØnh sÏ ®­îc thùc hiÖn trong mçi tr­êng hîp tuú thuéc vµo tÇm quan träng cña tõng vô viÖc. BÊt kú mét sù chång chÐo nµo khi thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh còng cÇn ph¶i ®­îc tr¸nh, ®Æc biÖt lµ sù chång chÐo liªn quan tíi møc khÊu hao, gi¶m gi¸ sè l­îng vµ cÊp ®é th­¬ng m¹i. Khi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ®­îc ®¸p øng, c¸c yÕu tè cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh bao gåm: phÝ nhËp khÈu vµ c¸c lo¹i thuÕ gi¸n tiÕp; chiÕt khÊu, gi¶m gi¸ vµ sè l­îng, chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm, bèc dì; ®ãng gãi; tiÒn hoa hång... Biªn ph¸ gi¸ lµ sè l­îng mµ gi¸ th«ng th­êng v­ît qu¸ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ th«ng th­êng sÏ ®­îc tÝnh dùa trªn c¬ së nh÷ng møc gi¸ ®­îc tr¶ hay ph¶i tr¶ theo tiÕn tr×nh th­¬ng m¹i th«ng th­êng, bëi c¸c kh¸ch hµng ®éc lËp ë n­íc xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp nhµ xuÊt khÈu ë n­íc xuÊt khÈu kh«ng s¶n xuÊt hay kh«ng b¸n s¶n phÈm t­¬ng tù, gi¸ trÞ th«ng th­êng cã thÓ ®­îc thiÕt lËp dùa trªn c¬ së gi¸ cña nh÷ng ng­êi b¸n hµng hay nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kh¸c. ViÖc b¸n s¶n phÈm t­¬ng tù ë thÞ tr­êng néi ®Þa cña n­íc xuÊt khÈu; hoÆc viÖc b¸n hµng xuÊt khÈu sang mét n­íc thø ba, ë møc gi¸ thÊp h¬n chi phÝ s¶n xuÊt céng víi c¸c chi phÝ kh¸c cã thÓ ®­îc xem lµ kh«ng n»m trong tiÕn tr×nh th­¬ng m¹i th«ng th­êng. ViÖc ¸p dông ®­îc thùc hiÖn chØ khi nµo x¸c ®Þnh ®­îc r»ng viÖc b¸n hµng nh­ vËy n»m trong mét kho¶ng thêi gian kÐo dµi víi mét sè l­îng ®¸ng kÓ vµ ë møc gi¸ kh«ng cho phÐp viÖc thu håi tÊt c¶ c¸c chi phÝ trong kho¶ng thêi gian hîp lý. Kho¶ng thêi gian kÐo dµi th­êng lµ 1 n¨m nh­ng trong mäi tr­êng hîp sÏ kh«ng Ýt h¬n 6 th¸ng vµ viÖc b¸n thÊp h¬n chi phÝ sÏ ®­îc xem lµ b¸n víi mét khèi l­îng ®¸ng kÓ trong mét kho¶ng thêi gian nh­ vËy. Gi¸ xuÊt khÈu sÏ lµ møc gi¸ thùc ®­îc tr¶ hay ph¶i tr¶ cho s¶n phÈm khi s¶n phÈm ®­îc xuÊt khÈu tõ n­íc xuÊt khÈu vµo EU. Trong tr­êng hîp kh«ng cã gi¸ xuÊt khÈu hoÆc d­êng nh­ møc gi¸ xuÊt khÈu kh«ng thÓ tin cËy ®­îc do cã sù liªn kÕt mét tho¶ thuËn mang tÝnh ®Òn bï gi÷a nhµ xuÊt khÈu vµ nhµ nhËp khÈu hay mét bªn thø ba, gi¸ xuÊt khÈu cã thÓ ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së møc gi¸ t¹i nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu ®ã lÇn ®Çu tiªn ®­îc b¸n l¹i cho mét ng­êi mua ®éc lËp hoÆc kh«ng ®­îc b¸n l¹i theo nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ theo ®ã s¶n phÈm ®· ®­îc nhËp khÈu th× gi¸ xuÊt khÈu sÏ ®­îc tÝnh to¸n trªn bÊt kú mét c¨n cø hîp lý nµo... ViÖc x¸c ®Þnh møc thiÖt h¹i sÏ dùa trªn nh÷ng chøng cø tÝch cùc vµ bao gåm viÖc xem xÐt mét c¸ch kh¸ch quan (c¶ l­îng hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ vµ t¸c ®éng cña viÖc b¸n ph¸ gi¸ hµng nhËp khÈu ®èi víi gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng EU cña nh÷ng s¶n phÈm t­¬ng tù). VÒ l­îng hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ sÏ ph¶i xem xÐt liÖu ®· cã mét sù t¨ng ®¸ng kÓ vÒ sè hµng nhËp khÈu bÞ b¸n ph¸ gi¸ hay kh«ng hoÆc xÐt vÒ tuyÖt ®èi so víi l­îng hµng s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng trong khèi EU. Nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc ph¸ gi¸ hµng nhËp khÈu ®èi víi gi¸ c¶ sÏ ph¶i xem xÐt liÖu ®· cã mét sù c¾t gi¶m ®¸ng kÓ cña hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸ so víi gi¸ cña mét s¶n phÈm t­¬ng tù cña ngµnh thuéc EU hay kh«ng hoÆc liÖu t¸c ®éng cña nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu nh­ vËy cã lµm gi¶m gi¸ ë mét møc ®¸ng kÓ hay ng¨n ngõa sù t¨ng gi¸ ë mét møc ®é ®¸ng kÓ hay kh«ng? (Ch­¬ng I, LuËt Th­¬ng m¹i quèc tÕ, Ph¹m Minh biªn so¹n, NXB Thèng Kª, Tp.Hå ChÝ Minh 2000). III. Tranh chÊp th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Mü vµ Canada 1. Tranh chÊp th­¬ng m¹i dÖt may ViÖt Nam–Mü Tõ th¸ng 12/2002, do doanh sè hµng may mÆc sang thÞ tr­êng Mü t¨ng rÊt m¹nh, HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt dÖt may Mü (ATMI) ®· liªn tiÕp yªu cÇu chÝnh phñ n­íc nµy cã c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu hµng dÖt may tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ Ch©u ¸, trong ®ã cã Trung Quèc vµ ViÖt Nam. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt t¹i Mü cho r»ng, hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã søc c¹nh tranh lín, nhê ®­îc sù hç trî bëi chÝnh s¸ch duy tr× ®ång néi tÖ yÕu h¬n ®ång USD. Hä cßn kh¼ng ®Þnh , viÖc nhËp hµng kh«ng h¹n chÕ ®· lµm cho ngµnh dÖt may Mü bÞ mÊt 177.000 viÖc lµm (30% lùc l­îng lao ®éng) kÓ tõ n¨m 1997. ChÝnh phñ Mü ch­a c«ng bè lé tr×nh cô thÓ cho vÊn ®Ò h¹n ng¹ch, nh­ng cã thÓ ®Õn th¸ng 6/2003 sÏ b¾t ®Çu ¸p dông. N¨m 2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt nam sang Mü ®¹t 930 triÖu USD, t¨ng m¹nh so víi n¨m 2001. Nh­ng thùc tÕ, con sè nµy cßn qu¸ nhá so víi c¸c n­íc trong khu vùc (thËm chÝ kh«ng b»ng Campuchia víi 1 tû USD). Nay nÕu bÞ chuyÓn tõ xuÊt khÈu tù do sang xuÊt khÈu cã ®iÒu kiÖn–theo h¹n ng¹ch gièng nh­ qua EU–doanh ngiÖp ViÖt nam tÊt nhiªn sÏ chÞu thiÖt thßi. ViÖt Nam ®ang mong ®îi cuéc ®µm ph¸n s¾p tíi ®i ®Õn 1 trong 2 tho¶ thuËn: h¹n ng¹ch Mü ®­a ra sÏ t¨ng thªm 15-20% so víi l­îng hµng ®· xuÊt sang n­íc nµy n¨m 2002 hoÆc ¸p h¹n ng¹ch t­¬ng ®­¬ng víi Th¸i Lan, Singapore… Trong cuéc th­¬ng l­îng, phÝa ViÖt Nam sÏ cã sù tham gia cña Tæng C«ng ty DÖt may vµ c¸c quan chøc th­¬ng m¹i, phÝa Mü chñ yÕu lµ c¸c quan chøc th­¬ng m¹i, kh«ng cã doanh nghiÖp. Sau h¬n nöa th¸ng bµn th¶o t¹i Washington, ngµy 25/4/2003, ®¹i diÖn ®µm ph¸n hai n­íc võa ®Æt bót ký kÕt HiÖp ®Þnh DÖt may ViÖt-Mü. HiÖp ®Þnh nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ 1/5/2003 víi møc h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho hµng dÖt may ViÖt Nam sang Mü n¨m nay lµ 1,7 tû USD. Møc quota nãi trªn sÏ ®­îc t¨ng thªm 7%/n¨m cho c¸c n¨m tiÕp theo. Cã tÊt c¶ 38 mÆt hµng dÖt may cña ViÖt Nam bÞ giíi h¹n l­îng xuÊt, trong ®ã cã quÇn vµ ¸o sîi b«ng, hai s¶n phÈm quan träng nhÊt ®èi víi thÞ tr­êng Mü. H¹n ng¹ch cho c¸c mÆt hµng nµy lÇn l­ît lµ 84 triÖu vµ 168 triÖu chiÕc. Trong tr­êng hîp c¶ hai phÝa kh«ng ®ét ngét chÊm døt thùc thi hiÖp ®Þnh, viÖc ¸p dông h¹n ng¹ch sÏ tiÕp tôc kÐo dµi ®Õn cuèi n¨m 2004. NÕu ®Õn thêi ®iÓm ®ã mµ ViÖt Nam ch­a gia nhËp WTO, hiÖp ®Þnh sÏ cã hiÖu lùc thªm 1 n¨m n÷a. NhiÒu nhµ nhËp khÈu Mü tá ra kh«ng hµi lßng víi néi dung vµ ®Æc biÖt lµ thêi h¹n thùc thi hiÖp ®Þnh (tr­íc ®ã, hä ®· ®Ò nghÞ thùc hiÖn tõ 1/7/2003). Hä cho r»ng viÖc ¸p quota ngay tõ 1/5/2003 lµ kh«ng hîp lý bëi phÇn lín ®¬n ®Æt hµng ®· ®­îc ký kÕt tõ 6 th¸ng tr­íc ®©y. (H¶i V©n, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam , sè ra ngµy 25/4/2003) 2. Tranh chÊp th­¬ng m¹i giµy ViÖt Nam–Canada Ngµy 26/4/2002, C¬ quan H¶i quan vµ ThuÕ vô Canada (CCRA) b¾t ®Çu ®iÒu tra theo ®¬n kiÖn cña HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt giµy Canada (SMAC) vÒ hµng xuÊt khÈu tõ Macao, Hång K«ng vµ ViÖt Nam. CCRA göi 92 c©u hái, hai Bé Th­¬ng M¹i vµ Bé C«ng NghiÖp ViÖt Nam cïng c¸c ngµnh liªn quan ®· phèi hîp tr¶ lêi, göi kÌm gÇn 1000 trang tµi liÖu vÒ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ, vai trß cña c¬ quan qu¶n lý víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp… Ngµy 9/9/2002, CCRA ra quyÕt ®Þnh s¬ bé cho r»ng giµy xuÊt xø tõ ViÖt Nam ®­îc b¸n ph¸ gi¸ vµo Canada, vµ ngay lËp tøc ¸p dông biÖn ph¸p t¹m thêi, céng thªm møc thuÕ chèng ph¸ gi¸ rÊt cao (72 vµ 187%) vµo hµng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. Cïng thêi gian, lÇn l­ît hai ®oµn c«ng t¸c cña CCRA tíi ViÖt Nam lµm viÖc víi c¸c doanh nghÖp bÞ kiÖn, vµ c¬ quan qu¶n lý liªn quan. Sau qu¸ tr×nh ®iÒu tra trùc tiÕp, ngµy 9/12/2002, CCRA kÕt luËn vµ göi tíi CITT bé hå s¬ thõa nhËn ChÝnh phñ ViÖt Nam kh«ng ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng, kh«ng trî cÊp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu giµy. Tuy nhiªn, hä vÉn cho r»ng ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸, nªn chØ gi¶m mø thuÕ ¸p dông tõ 72% xuèng trung b×nh 25,7%. T¹i CITT, ®¹i diÖn HiÖp héi Da giµy ViÖt Nam cïng c¸c bé, ngµnh vµ Th­¬ng vô ViÖt Nam ®· tham gia phiªn ®iÒu trÇn, tr¶ lêi c¸c c©u hái cña CITT vµ luËt s­ biÖn hé cho SMAC. PhÝa ViÖt Nam ®· ®­îc nh÷ng ng­êi tham dù, ®¹i diÖn ng­êi tiªu dïng vµ c¸c nhµ nhËp khÈu Canada ñng hé. CITT ®· ra ph¸n quyÕt cuèi cïng ngµy 7/1/2003 kh¼ng ®Þnh mÆt hµng giµy vµ ®Õ giµy kh«ng thÊm n­íc cã nguån gèc hoÆc ®­îc xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam kh«ng g©y thiÖt h¹i vµ còng kh«ng ®e däa ngµnh s¶n xuÊt giµy Canada, vµ b¸c bá ®¬n kiÖn cña SMAC. (NghÜa Nh©n , vnexpress.net/vietnam/kinhdoanh, ngµy 9/1/2003) Ch­¬ng II. Néi dung vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa gi÷a ViÖt Nam vµ Mü §èi víi mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam, HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ®· trë thµnh mét c¬ héi tiÒm n¨ng cho viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü. C¬ héi nµy, nÕu c¨n cø trªn c¬ së thuÕ suÊt ®­îc gi¶m th× sÏ më ra mét kªnh thÞ tr­êng th­êng xuyªn lªn ®Õn hµng tû USD mçi n¨m cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn, mäi viÖc kh«ng ®¬n gi¶n nh­ chóng ta nghÜ cho dï chóng ta cã lîi thÕ so s¸nh ®i ch¨ng n÷a. MÆt hµng c¸ basa, c¸ tra ®· thu ®­îc nh÷ng th¾ng lîi ban ®Çu trªn thÞ tr­êng Mü nh­ng ng­êi Mü kh«ng chÊp nhËn ®iªï ®ã vµ hä ph¶n c«ng theo c¸ch mµ hä vÉn lµm: kiÖn b¸n ph¸ gi¸. Thêi gian qua, sù kiÖn HiÖp héi chñ tr¹i c¸ nheo Mü (CFA) chÝnh thøc ®Ö ®¬n dµy h¬n 200 trang khëi kiÖn 53 doanh nghiÖp ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü ®· trë thµnh trung t©m ®iÓm chó ý cña d­ luËn trong vµ ngoµi n­íc. VËy sù thËt xung quanh vÊn ®Ò nµy lµ nh­ thÕ nµo? C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa kh«ng? Vô kiÖn nµy sÏ kÕt thóc ra sao? Tr­íc hÕt, chóng ta h·y cïng ®iÓm l¹i toµn bé qu¸ tr×nh nµy kÓ tõ nh÷ng ngµy ®Çu khi s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam míi xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng Mü ®Ó tõ ®ã cã mét c¸ch nh×n kh¸ch quan vÒ vÊn ®Ò nµy. I. thÞ tr­êng Mü tr­íc ngµy CFA khëi kiÖn vasep (28/6/2002) 1. Nguyªn nh©n cña vô kiÖn ThÞ tr­êng h¶i s¶n cña Mü cã søc tiªu thô rÊt lín, c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cã chÆt chÏ nh­ng kh«ng kh¾t khe b»ng EU nªn ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt chó ý ®Ó th©m nhËp vµo, ®Æc biÖt lµ tõ sau thêi ®iÓm HiÖp §Þnh Th­¬ng M¹i ViÖt-Mü (BTA) cã hiÖu lùc. Trong c¸c mÆt hµng h¶i s¶n ViÖt Nam nhËp khÈu vµo ®©y, mÆt hµng cã khèi l­îng lín nhÊt lµ t«m sau ®ã lµ c¸ phi-lª ®«ng l¹nh, cô thÓ h¬n lµ c¸ tra vµ c¸ basa. Tr­íc ®©y, tõ n¨m 1995 tíi n¨m 1999, khèi l­îng mÆt hµng nµy xuÊt sang Mü kh«ng lín (n¨m 1999 xuÊt kho¶ng 2000 pound). ChØ khi HiÖp §Þnh Th­¬ng M¹i ViÖt-Mü ®­îc tiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ ký kÕt th× khèi l­îng mÆt hµng nµy t¨ng lªn râ rÖt. Cuèi n¨m 2000 ®Çu 2001, khi Mü khan hiÕm c¸ nheo, mét mÆt hµng s¶n xuÊt trong n­íc cña Mü th× khèi l­îng nhËp khÈu c¸ tra vµ c¸ basa míi t¨ng vät lªn (n¨m 2001 lªn tíi h¬n 17000 pound). C¸c nhµ nu«i c¸ cña Mü c¶m thÊy bÊt an cho t­¬ng lai cña ngµnh vµ hä ®· ®Ó ý ®Õn con c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam. B¾t ®Çu tõ lóc nµy, “cuéc chiÕn catfish” næ ra thËt sù trªn c¸c trËn tuyÕn kh¸c nhau. 2. §Þnh nghÜa “catfish” Thùc ra th× catfish lµ g× vËy? Tõ ®iÓn Oxford ®Þnh nghÜa: catfish lµ c¸ n­íc ngät cã c¸c sîi r©u gièng nh­ ria ë quanh måm. VÒ mÆt khoa häc, Catfish ®­îc dïng ®Ó chØ tÊt c¶ c¸c loµi c¸ da tr¬n (kh«ng cã vÈy) gåm c¸ trª, c¸ tra, basa, c¸ l¨ng, c¸ b«ng lau v.v... Theo hÖ thèng ph©n lo¹i ng­ häc, tÊt c¶ c¸c lo¹i c¸ trªn thuéc bé c¸ Nheo (Silurifemes) gåm kho¶ng 2500 ®Õn 3000 loµi c¸ kh¸c nhau, ph©n bè kh¾p c¸c vïng n­íc ngät, n­íc mÆn vµ n­íc lî trªn toµn thÕ giíi. Hä c¸ Nheo ë Mü lµ Ictaluridae, lo¹i c¸ nu«i ë Mü lµ Ictalurus punctatus cßn c¸ tra (Pangasius hypophthalmus) vµ c¸ basa (Pangasius bocourty) ®­îc nu«i phæ biÕn ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ nhËp khÈu vµo Mü lµ thuéc hä c¸ Da tr¬n Ch©u ¸ (Pangasidae). Theo th«ng lÖ, c¶ c¸ nheo Mü vµ c¸ tra, c¸ basa ®Òu cã quyÒn mang tªn catfish. Trªn thùc tÕ rÊt nhiÒu nhµ hµng Mü ®· dïng c¸i tªn nµy cho mãn c¸ mµ nguyªn liÖu lµ c¸ tra hay c¸ basa ViÖt Nam. Cã ®iÒu lµ, khi mµ c¸ ViÖt Nam nhËp vµo Mü nhiÒu lªn, thay chç cña c¸ nheo Mü th× c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ cña Mü kh«ng ngåi yªn. Tæ chøc cña hä lµ HiÖp héi c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ nheo Mü (CFA) ®· tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p c¶ chÝnh thøc lÉn kh«ng chÝnh thøc nh»m ph¶n ®èi vµ chèng l¹i sù cã mÆt cña c¸ ViÖt Nam ë Mü. 3. Nh÷ng b­íc suy tÝnh ®Çu tiªn cho vô kiÖn §­îc CFA tµi trî, ViÖn C¸ Nheo Mü tiÕn hµnh mét chiÕn dÞch qu¶ng c¸o rÇm ré víi néi dung bµi xÝch c¸ ViÖt Nam vµ kªu gäi sö dông c¸ nheo Mü, nh­ lµ: “§õng bao giê tin vµo s¶n phÈm catfish ngo¹i quèc”, råi th× “Ng­êi Mü ¨n c¸ nheo Mü” vµ “Catfish nu«i cña Mü” v.v... t¹o ra mét kh«ng khÝ thï ®Þch ®èi víi c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam. Hä tung ra d­ luËn lµ c¸ catfish cña ViÖt Nam rÎ lµ do nu«i kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, do nh©n c«ng rÎ m¹t, thËm chÝ nghÞ sÜ Marion Barry cßn tuyªn bè trªn b¸o B­u ®iÖn Washington r»ng c¸ nu«i trªn s«ng Mekong cã thÓ chøa c¶ d­ l­îng chÊt ®éc da cam mµ Mü r¶i xuèng ®©y thêi kú chiÕn tranh, mét lý luËn thiÕu chøng cí vµ hÕt søc v« lý. C¸c chñ tr¹i c¸c giµu cã cña c¸c bang miÒn Nam nu«i nhiÒu c¸ nheo nh­ lµ Mississipi, Arkansas... tiÕn hµnh g©y ¸p lùc, l«i kÐo c¸c nghÞ sÜ cña bang m×nh t¹o søc Ðp ph¸p lý chèng l¹i viÖc nhËp khÈu c¸ ViÖt Nam. Mét mÆt, c¸c chñ tr¹i lîi dông mét quy ®Þnh cña LuËt ph¸p Mü, hä ®Ö ®¬n xin xem xÐt l¹i viÖc gi¶m thuÕ ®èi víi mÆt hµng c¸ ViÖt Nam nhËp khÈu, thËm chÝ Chñ tÞch CFA ®Ö ®¬n lªn Tæng Thèng Mü G.Bush yªu cÇu ký kÕt mét hiÖp ®Þnh riªng víi ViÖt Nam vÒ mÆt hµng nµy. Hµnh ®éng nµy tuy rÊt cùc ®oan nh­ng nã dùa trªn mét c¬ së ph¸p lý lµ LuËt Th­¬ng m¹i Mü, cho phÐp c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bÞ tæn th­¬ng ®Ö ®¬n lªn Uû Ban MËu DÞch Quèc TÕ cña Mü ®Ò nghÞ Tæng thèng lo¹i bá mét sè lo¹i thuÕ ®· ®­îc c¾t gi¶m ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, nÕu cÇn cã thÓ ®µm ph¸n l¹i mét hiÖp ®Þnh riªng cho mÆt hµng ®ã. RÊt may yªu cÇu ký kÕt hiÖp ®Þnh riªng bÞ b¸c bá. Bªn c¹nh ®ã hä thuª c«ng ty luËt Nathan Associates thu thËp th«ng tin më chiÕn dÞch tuyªn truyÒn h¹ thÊp uy tÝn c¸ ViÖt Nam, nhÊn m¹nh r»ng do c¸ ViÖt Nam nhËp khÈu mµ gi¸ c¸ nheo ë Mü gi¶m 10%, t¹o chøng cø ph¸p lý ®Ó kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸. MÆt kh¸c, c¸c nghÞ sÜ thuéc c¸c bang nu«i nhiÒu c¸ nheo còng tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng c¶n trë ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËp khÈu c¸ vµo Mü. Ngµy 9/2/2001, 12 nghÞ sÜ Mü gåm cã 8 th­îng nghÞ sÜ vµ 4 h¹ nghÞ sÜ ®¹i biÓu cho c¸c bang nãi trªn ®· cïng göi th­ cho «ng Robert Zoellick, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü, kªu ca vÒ viÖc c¸ tra vµ c¸ basa nhËp khÈu tõ ViÖt Nam g©y thiÖt h¹i cho nghÒ nu«i c¸ nheo Mü vµ kiÕn nghÞ ChÝnh phñ Mü ph¶i cã biÖn ph¸p xö trÝ. Ngµy 11/7/2001, c¸c th­îng nghÞ sÜ bang Mississipi Ronnie Shows vµ Bennie Thompson cïng víi th­îng nghÞ sÜ bang Arkansas Marion Barry-v©ng, chÝnh ng­êi tuyªn bè vÒ chÊt ®éc da cam trong c¸ cña ViÖt Nam, ®· kªu gäi Quèc héi th«ng qua dù luËt H.R.2439 “Ghi nh·n vÒ nguån gèc xuÊt xø” ®èi víi c¸ nu«i nhËp khÈu trong kh©u b¸n lÎ, víi nh÷ng lËp luËn c«ng khai b«i nhä s¶n phÈm cña n­íc ta. Tuy nhiªn, dù luËt nµy kh«ng ®­îc th«ng qua do Th­îng viÖn Mü ®· b¸c bá mét dù luËt t­¬ng tù ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp nu«i trång. Sau ®ã, ngµy 15/8/2001, nghÞ sÜ Mü Mike Ross, mét trong nh÷ng ng­êi b¶o trî chÝnh cho dù luËt H.R.2439 ®· göi th­ ®Ò nghÞ cho biÕt c¸c biÖn ph¸p mµ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®èi víi viÖc kiÓm so¸t ghi nh·n nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm c¸ xuÊt khÈu vµo Mü. Ngµy 17/8/2001, Thø tr­ëng Bé Thuû s¶n ViÖt Nam NguyÔn ThÞ Hång Minh ®· cã th­ th«ng b¸o vÒ c¸c biÖn ph¸p mµ ViÖt Nam ®· vµ ®ang thùc hiÖn vÒ vÊn ®Ò nµy. Ngµy 27/9/2001, C¬ quan Qu¶n lý Thùc phÈm vµ D­îc phÈm cña Mü (FDA) ®Ò nghÞ göi mÉu nguyªn con cña c¸c lo¹i c¸ da tr¬n ViÖt Nam cho Mü vµ ®· ®­îc ®¸p øng ngay. Nh­ng sù viÖc kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã. Ngµy 5/10/2001, H¹ viÖn Mü th«ng qua dù luËt H.R.2964 chØ cho phÐp sö dông tªn “catfish” cho c¸c loµi c¸ thuéc hä Ictaluriadae, thùc chÊt lµ cho riªng loµi c¸ nheo Mü Ictalurus punctatus. Catfish vèn lµ tªn gäi chung tõ l©u cña h¬n 2500 loµi c¸ kh¸c nhau vµ ®­îc sö dông trªn toµn thÕ giíi. Hµnh ®éng nµy cña H¹ viÖn Mü cã thÓ nãi lµ lµ mét hµnh ®éng hiÕm thÊy x­a nay, thÕ giíi kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc. §iÒu nµy còng t¹o nªn tiÒn lÖ nguy hiÓm cho c¸c n­íc kh¸c trong viÖc ®Æt ra c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i t­¬ng tù. EU ®· ®Æt ra mét tr­êng hîp t­¬ng tù khi yªu cÇu chØ cã c¸c lo¹i c¸ sardine ®¸nh b¾t ë Ch©u ¢u míi ®óng lµ sardine. Kh«ng ngõng l¹i ë ®ã, nöa ®ªm 24 r¹ng ngµy 25/10/2001 giê ViÖt Nam, Th­îng viÖn Mü bá phiÕu th«ng qua 35 ®iÒu luËt bæ sung cho dù luËt H.R.2330 vÒ ph©n bæ ng©n s¸ch n«ng nghiÖp n¨m tµi chÝnh 2002, trong ®ã cã ®iÒu luËt SA2000, quy ®Þnh FDA kh«ng ®­îc sö dông ng©n s¸ch cÊp ®Ó lµm thñ tôc nhËp khÈu c¸c loµi c¸ da tr¬n mang tªn “catfish” trõ phi chóng thuéc hä Ictaluridae. Thùc chÊt lµ cÊm nhËp khÈu c¸ n­íc ngoµi mang tªn “catfish”. Vµ ngµy 28/11/2001, ®iÒu luËt nµy ®· cã hiÖu lùc trong LuËt 107-76 vÒ Ng©n s¸ch N«ng nghiÖp n¨m tµi chÝnh 2001-2002 ®­îc Tæng thèng G.Bush ký phª chuÈn. Nh÷ng ng­êi chñ tr­¬ng chèng l¹i c¸ da tr¬n ViÖt Nam dùa vµo lý lÏ r»ng catfish ë Mü thuéc hä Ictaluridae, trong khi loµi nu«i ë ViÖt Nam cã tªn Pangasiidae. Tuy nhiªn, n¨m ngo¸i sau khi xem xÐt l¹i thuËt ng÷ cña HiÖp héi Nu«i c¸ Mü, FDA ®· cho phÐp sö dông tªn basa catfish ®èi víi hµng ViÖt Nam. Dù luËt mang tÝnh chÊt b¶o hé mËu dÞch cña Quèc héi Mü sÏ cã hiÖu lùc tíi ngµy 30/09/2002 nh­ng nghÞ sÜ mét sè bang miÒn Nam nu«i c¸ catfish cña Mü ®ang t×m mäi c¸ch ®Ó cÊm vÜnh viÔn viÖc nhËp catfish tõ ViÖt Nam. C¸c nhµ ng­ häc kh¼ng ®Þnh c¸ da tr¬n cña ViÖt Nam còng lµ catfish. Trªn thùc tÕ, trong khi h« hµo ñng hé tù do th­¬ng m¹i, chÝnh quyÒn cña Tæng thèng Bush l¹i ®ang cè b¶o hé cho._. c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc b»ng c¸ch ¸p dÆt nh÷ng ®iÒu lÖ v« lý ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi. §Ó hç trî c¸c nhµ nu«i c¸ Mü, chÝnh quyÒn Liªn bang ®· quyÕt ®Þnh chi 6 triÖu USD ®Ó mua catfish cho ch­¬ng tr×nh ¨n tr­a cña c¸c tr­êng häc. ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu c¸ basa vµ c¸ tra sang Mü tõ n¨m 1996. N¨m 1998, l­îng c¸ file catfish kh«ng x­¬ng ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam xuÊt sang ®©y míi chØ vÎn vÑn 260 tÊn. Sù thµnh c«ng bÊt ngê nµy ®· g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho c¸c nhµ nu«i catfish Mü vµ hä kÕt téi r»ng, c¸ ViÖt Nam th¾ng lín chñ yÕu nhê sù thay ®æi vÒ chiÕn l­îc tiÕp thÞ. ViÖt Nam th«i kh«ng gäi s¶n phÈm cña m×nh b»ng c¸i tªn basa vµ tra n÷a mµ b¾t ®Çu tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng Mü víi nh·n hiÖu basa catfish. Sù xuÊt hiÖn cña s¶n phÈm c¸ da tr¬n gi¸ rÎ tõ ViÖt Nam ®· khiÕn tæng gi¸ trÞ catfish b¸n ra cña c¸c nhµ n«ng nghiÖp Mü gi¶m m¹nh, tõ 446 triÖu USD n¨m 2000 xuèng cßn 385 triÖu USD n¨m 2001. C¸c nhµ nu«i catfish Mü cµng thªm ®iªu ®øng khi s¶n phÈm cña ViÖt Nam th­êng cã gi¸ rÎ h¬n tõ 0,08 ®Õn 1 USD/pound. Phã Chñ tÞch ®iÒu hµnh CFA Hugh Warren quy chôp cho nh÷ng l« c¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam nµy lµ nh÷ng s¶n phÈm rÎ tiÒn, kÐm chÊt l­îng mµ ng­êi ta kh«ng thÓ nµo t×m thÊy ë mét x­ëng s¶n xuÊt cì gia ®×nh nh­ c¸c tr¹i c¸ cña Mü. ¤ng nµy cho r»ng, mÆc dï s¶n phÈm hÊp dÉn c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n, nh­ng "nh÷ng nhµ hµng, kh¸ch s¹n nµy chØ quan t©m tíi gi¸ c¶ chø ch¼ng ®Ó ý tíi chÊt l­îng s¶n phÈm". Nh÷ng ng­êi nu«i c¸ catfish Mü kh«ng thÓ nµo ch¹y ®ua vÒ gi¸ víi s¶n phÈm nhËp khÈu cña ViÖt Nam bëi chØ chi phÝ ®Çu vµo (®Æc biÖt lµ nh©n c«ng vµ thuÕ) qu¸ cao. Tr­íc søc Ðp cña c¸ da tr¬n ®Õn tõ ViÖt Nam, gi¸ catfish Mü ®· rít thª th¶m tõ 0,74 USD/pound n¨m 2000 xuèng cßn 0,58 USD, thËm chÝ cã lóc chØ kho¶ng 0,20 USD/pound. Theo Phã Chñ tÞch Warren: "møc gi¸ nh­ vËy kh«ng ®ñ bï cho chi phÝ s¶n xuÊt. Ýt nhÊt ph¶i b¸n ®­îc 65-70 cent/pound, may ra ng­êi nu«i c¸ míi cã thÓ hoµ vèn". Vµ hµnh ®éng tèi hËu, 3 giê chiÒu ngµy 28/6/2002 (tøc 3 giê s¸ng 29/6/2002 giê ViÖt Nam), CFA ®©m ®¬n kiÖn c¸c doanh nghiÖp thành viªn VASEP b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, basa. Vô kiÖn nµy ­íc tÝnh kÐo dµi 287 ngµy, tèn kÐm kho¶ng 500.000 USD vµ nÕu bªn ViÖt Nam thua kiÖn th× møc thuÕ ¸p dông cho c¸c mÆt hµng c¸ tra, c¸ basa sÏ lªn rÊt cao (141% hoÆc 191%), g©y trë ng¹i nghiªm träng cho viÖc xuÊt khÈu vµ gi÷ v÷ng thÞ phÇn c¸c s¶n phÈm nµy ë thÞ tr­êng Mü. II. HiÖn tr¹ng vô kiÖn vµ h­íng gi¶i quyÕt ®Õn ngµy 15/5/2003 1. B­íc ®i cña phÝa Mü trong vô kiÖn c¸ basa Giai ®o¹n thø nhÊt míi chØ lµ…"ph¸t sóng c¶nh c¸o" cña CFA, dùa vµo LuËt ng©n s¸ch n«ng nghiÖp 107-76 cña Mü ®Ó cÊm c¸ basa cña ViÖt Nam ®­îc nhËp vµo n­íc nµy víi tªn gäi catfish. HiÖp ®Êu thø hai, còng do CFA kh¬i mµo, ®­îc b¶o trî bëi ®¹o luËt HR.2646 cÊm hoµn toµn viÖc dïng tªn catfish cho c¸c loµi c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam trong tÊt c¶ c¸c kh©u b¸n lÎ, b¸n sØ, nhµ hµng, th«ng tin, qu¶ng c¸o… trong vßng 5 n¨m. Ch­a dõng ë ®©y, CFA vin tiÕp vµo ®iÒu kho¶n 10806 cña ®¹o luËt An ninh n«ng tr¹i vµ §Çu t­ n«ng th«n míi nhÊt ®Ó x¸c lËp chñ quyÒn tuyÖt ®èi trªn th­¬ng hiÖu catfish. Chèt l¹i cuéc chiÕn nµy, CFA më mét ®ît tÊn c«ng kh¸c: khëi kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ vµo ngµy 28/6/2002. CFA ®· cã tÝnh to¸n rÊt kü l­ìng cho cuéc ®i kiÖn lÇn nµy. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu ®ã ngay tõ c¸c ®Ö ®¬n kiÖn lªn Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü: nép ®¬n vµo ®óng 4h chiÒu ngµy lµm viÖc cuèi cïng trong tuÇn (thø s¸u - 28/6). Theo luËt Mü th× chØ sau 20 ngµy nhËn ®¬n kiÖn, bªn bÞ kiÖn sÏ ph¶i ®iÒu trÇn tr­íc Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü. Nh­ vËy, cã thÓ hiÓu phÝa ViÖt Nam ®· mÊt ®i 3 ngµy ®Ó chuÈn bÞ cho cuéc gi¶i tr×nh lÇn 1 nµy (thø s¸u, thø b¶y, chñ nhËt). Lµ ®¬n kiÖn nh­ng khèi l­îng kh¸ ®å sé víi h¬n 200 trang kÌm theo 37 phô lôc, trong ®ã ph©n tÝch chi tiÕt vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng c¸ nheo Mü, thÞ phÇn c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam t¹i Mü còng nh­ ¶nh h­ëng cña s¶n phÈm "rÎ tiÒn" (theo c¸ch gäi cña CFA) ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. TiÕp ®ã, ®Õn ngµy thø hai ®Çu tuÇn (2/7/2002) , hai nghÞ sÜ Mike Ross vµ Ronnie Shows, ®¹i diÖn cho CFA l¹i göi th­ trùc tiÕp ®Õn bµ Deanna Tanner Okim, Chñ tÞch Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü nªn luËn ®iÓm: "§¹i diÖn cho nh÷ng ng­êi nu«i catfish Mü, chóng t«i khÈn cÊp ®Ò nghÞ Uû ban c©n nh¾c mét c¸ch cã thiÖn chÝ ®èi víi ®¬n kiÖn cña CFA vÒ viÖc c¸ basa, ca tra filª ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam ®­îc b¸n ph¸ gi¸, g©y c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh trong kinh doanh mÆt hµng nµy. ViÖt Nam ®ang ®­îc b¸n t¹i thÞ tr­êng Mü víi møc gi¸ thÊp h¬n nhiÒu gi¸ trÞ thùc vµ g©y thiÖt h¹i lín ®èi víi c¸c nhµ nu«i trång vµ chÕ biÕn catfish trong n­íc". L¸ th­ dµi 2 trang nµy cßn gi·i bµy lý do t¹i sao CFA l¹i ph¶i ®i kiÖn nh÷ng nhµ xuÊt, nhËp khÈu c¸ da tr¬n ®«ng l¹nh ViÖt Nam. Trong ®ã, nãi ®i nãi l¹i viÖc c¸ da tr¬n ViÖt Nam cè t×nh ®­îc nhËp vµo Mü d­íi c¸i tªn catfish khiÕn cho ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc lao ®ao vµ quy chôp ®ã lµ "mét trong nh÷ng kiÓu kinh doanh thiÕu lµnh m¹nh mµ c¸c nhµ nhËp khÈu c¸ tra, basa ®«ng l¹nh tõ ViÖt Nam ¸p dông ®Ó ®ét nhËp vµo thÞ tr­êng catfish Mü". Cßn viÖc doanh sè b¸n c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh ViÖt Nam liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m qua, l¸ th­ nµy cho r»ng, ®ã lµ nhê viÖc ¸p dông møc gi¸ b¸n qu¸ ­ bÊt hîp lý. Tõ luËn ®iÓm nµy, hai nghÞ sÜ Mike Ross vµ Ronnie Shows ®­a ®Õn kÕt luËn: "LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ hiÖn nay lµ hiÖu ph¸p duy nhÊt mµ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ tr«ng cËy ®Ó chèng l¹i viÖc kinh doanh ®Çy phi lý vµ bÊt c«ng nµy". MÆc dï ®· kiªn quyÕt ph¶n ®èi c¸ da tr¬n ViÖt Nam ®­îc nhËp vµo Mü d­íi c¸i tªn catfish, hai «ng nghÞ sÜ nµy l¹i ®ßi hái c¸ ViÖt Nam ph¶i chÞu thuÕ nh­ thuÕ nhËp khÈu catfish: C¸ tra, basa ®«ng l¹nh ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü d­íi nh·n m¸c "catfish" ®· t¨ng tõ 2 triÖu pound n¨m 1999 lªn tíi h¬n 17 triÖu pound n¨m 2001. H¬n 3 triÖu pound s¶n phÈm nµy tiÕp tôc ®­îc nhËp d­íi c¸i tªn "catfish" trong 4 th¸ng ®Çu n¨m 2002. §iÒu ®ã còng cho thÊy, l­îng c¸ tra, basa ViÖt Nam ®­îc nhËp vµo Mü d­íi nh·n m¸c catfish nh­ng l¹i kh«ng chÞu thuÕ nh­ thuÕ nhËp khÈu catfish. Cuèi l¸ th­, hai «ng Ross vµ Ronie Shows tiÕp tôc chØ râ møc ®é nguy h¹i cña c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu gi¸ rÎ ®èi víi ngµnh ch¨n nu«i vµ chÕ biÕn catfish Mü, vèn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. Råi tõ ®ã, khÈn thiÕt yªu cÇu: "Mét lÇn n÷a, chóng t«i ®Ò nghÞ Uû ban cÈn träng xem xÐt tíi yªu cÇu cÊp thiÕt cña ngµnh ch¨n nu«i catfish ®Ó b¶o vÖ cho ngµnh s¶n xuÊt quan träng nµy khái nh÷ng nguy c¬ mµ c¸c s¶n phÈm c¸ tra, basa ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam mang l¹i. KÝnh mong Bµ yªu cÇu c¸c thµnh viªn cña Uû ban th­êng xuyªn theo dâi diÔn tiÕn cña vô viÖc nµy…". H·ng luËt mµ CFA chän mÆt göi vµng lÇn nµy lµ c«ng ty Akin Gump. C«ng ty luËt nµy míi ®©y còng ®· göi lªn Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Mü, Donald L. Evans, Th­ ký Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü, Marilyn R.Abott l¸ ®¬n kiÖn liªn quan tíi vô viÖc mµ CFA nhê cËy. Néi dung l¸ ®¬n nªu: "Chóng t«i ®Ö tr×nh lªn Bé Th­¬ng m¹i Mü vµ Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü ®¬n kiÖn vÒ viÖc c¸ filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam ®­îc b¸n ph¸ gi¸ trªn thÞ tr­êng, chiÓu theo ®iÒu 731 vµ 732 (b) cña §iÒu luËt ThuÕ quan Mü n¨m 1930". Ngay trong phÇn ®Çu cña ®¬n kiÖn, Akin Gump kh«ng quªn khuyÕn c¸o vÒ viÖc ph¶i tuyÖt ®èi b¶o mËt th«ng tin trong l¸ ®¬n nh»m "b¶o ®¶m lîi thÕ c¹nh tranh" trong vô kiÖn nµy cho CFA. TËp tµi liÖu kÌm theo l¸ ®¬n dµi h¬n 60 trang, gåm 5 phÇn víi néi dung: th«ng tin chung nhÊt liªn quan tíi vô kiÖn; dÉn chøng vµ lý lÏ chøng tá c¸ filª ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam ®­îc b¸n víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc, trong ®ã cã so s¸nh gi¸ b¸n c¸ trªn thÞ tr­êng Mü víi chuÈn mùc gi¸ thµnh cña nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng hiÖn nay cña ViÖt Nam vµ so s¸nh víi møc gi¸ cña Ên §é (mét n­íc cã nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn t­¬ng ®­¬ng víi ViÖt Nam); nh÷ng tÝnh to¸n vÒ gi¸ trÞ thùc cña s¶n phÈm (bao gåm c¸c chi phÝ ®Çu vµo nh­ tiÒn mua c¸ nguyªn liÖu, phÇn hao hôt, tiÒn n­íc, ®iÖn, c¸c nhiªn liÖu kh¸c, chi phÝ ®ãng gãi s¶n phÈm, nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c), gi¸ xuÊt khÈu vµ kho¶ng chªnh lÖch b¸n ph¸ gi¸ (­íc tÝnh); chøng cí vµ lËp luËn cho quan ®iÓm r»ng: chÝnh c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam ®· g©y tæn h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc… KÌm theo c¸c tµi liÖu trªn lµ b¶n chøng thùc cña ®¹i diÖn Akin Gump, bµ Valerie A. Slater (víi t­ c¸ch luËt s­ bªn nguyªn ®¬n) vµ 5 cam kÕt viÕt tay cña Chñ tÞch, Phã chñ tÞch vµ c¸c thµnh viªn CFA nh»m chøng nhËn r»ng nh÷ng th«ng tin mµ hä ®­a ra kiÖn lµ hoµn toµn kh«ng ng­îc l¹i sù thËt. (Thanh Thuû, Thanh H¶i, vnexpress.net ngµy 9/7/2002 ) 2. Vô kiÖn c¸ basa ®ang cã chiÒu h­íng tèt cho ViÖt Nam Ngµy 17/7/2002, ®¹i diÖn cña VASEP ®· lªn ®­êng sang Mü tham dù cuéc ®iÒu trÇn ®Çu tiªn tr­íc Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü (USITC) trong vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa do CFA khëi x­íng (Phô lôc 2). Cuéc chiÕn c¸ da tr¬n b­íc vµo giai ®o¹n c¨ng th¼ng nhÊt. Sau khi trë vÒ ViÖt Nam tõ phiªn ®iÒu trÇn, ®¹i diÖn VASEP rÊt l¹c quan cho r»ng vô kiÖn c¸ basa ®ang cã chiÒu h­íng tèt cho ViÖt Nam mÆc dï ®Õn 12/8/2002, USITC míi ®­a ra kÕt luËn cuèi cïng. VÉn cßn qu¸ sím ®Ó nãi vÒ kÕt qu¶ cuèi cïng, nh­ng cã thÓ ®¸nh gi¸ lµ chóng ta ®· v­ît qua giai ®o¹n ®Çu thµnh c«ng, kÕt qu¶ tèt h¬n dù liÖu ban ®Çu. Th¸i ®é cña USITC còng kh¸ thuËn lîi, thiÖn chÝ. C¸c chuyªn gia luËt cña chóng ta ®· chØ ra ®­îc nh­ng vi ph¹m vÒ luËt cña nguyªn ®¬n: CFA lµ c¸c chñ tr¹i nu«i nh­ng hä l¹i ®i kiÖn c¸ filª ®«ng l¹nh, mét s¶n phÈm cña c¸c nhµ chÕ biÕn. H¬n n÷a, s¶n phÈm bÞ kiÖn kh«ng râ rµng v× c¸ filª ®«ng l¹nh cã thÓ gåm c¶ c¸ r« phi, c¸ chÏm, s¶n phÈm tÈm bét…. NÕu nh­ vËy, sè ng­êi cña nguyªn ®¬n ch­a ch¾c ®· ®ñ tû lÖ ®Ó ®øng ®¹i diÖn, vµ nÕu tÝnh ®ñ th× thÞ phÇn cña ViÖt Nam hÕt søc nhá. C¸c nhµ chÕ biÕn cña Mü th× ch­a ch¾c ®· bÞ ¶nh h­ëng, bëi gi¸ c¸ rÎ hä cã thÓ gi¶m chi phÝ ®Çu vµo. Ta còng chØ ra r»ng, dï chØ cã 14 doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu c¸ sang Mü nh­ng cã tíi 53 ®¬n vÞ bÞ kiÖn. Giai ®o¹n ®Çu chØ lµ x¸c ®Þnh s¬ bé xem s¶n phÈm nhËp khÈu cã thùc sù g©y thiÖt h¹i vËt chÊt cho s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc Mü hay kh«ng, hoÆc cã kh¶ n¨ng g©y thiÖt h¹i hay kh«ng. Ngµy 12/8, USITC sÏ kÕt luËn. Trong tr­êng hîp xÊu nhÊt, kÕt luËn lµ "cã" th× vô viÖc ®­îc chuyÓn sang Bé Th­¬ng m¹i Mü ®iÒu tra, sau ®ã tr¶ vÒ cho USITC xem liÖu cã nh÷ng b»ng chøng hiÓn nhiªn cho thÊy viÖc g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y thiÖt h¹i kh«ng. Nh­ng cã g©y thiÖt h¹i vÉn ch­a cã nghÜa lµ b¸n ph¸ gi¸. SÏ cã ®iÒu tra vÒ ph¸ gi¸ sau ®ã. Vô kiÖn cã thÓ kÐo dµi 9 th¸ng ®Õn 1 n¨m. C¸c bang phÝa nam th× ñng hé CFA, nh­ng c¸c bang kh¸c th× cho r»ng ®©y lµ mét vô kiÖn v« lý. Tr­íc ®©y, CFA rªu rao r»ng: "C¸ ViÖt Nam gièng c¸ Mü nh­ con mÌo gièng con bß". Giê hä quay l¹i nãi r»ng con mÌo Êy ®ang g©y h¹i cho con bß. §ã lµ sù tr¸o trë trong lËp luËn mµ kh«ng ai, kÓ c¶ ng­êi Mü ­ng c¶. Tuy nhiªn, CFA sÏ ®­îc sù ñng hé cña chÝnh tr­êng c¸c bang phÝa nam v× ®ang ë giai ®o¹n tranh giµnh phiÕu bÇu. C¸c nhµ nhËp khÈu th× cho r»ng lý lÏ cña CFA kh«ng ®óng, bëi ®©y lµ hai nhãm c¸ kh¸c nhau, tiªu thô trªn thÞ tr­êng kh¸c nhau. Mét nhµ nhËp khÈu Mü ®¹i diÖn cho C«ng ty Maritime (bang Masachusette) cã truyÒn thèng bu«n b¸n c¸ tõ 4 ®êi nay, cho r»ng basa vµ catfish tiªu thô ë 2 khu vùc thÞ tr­êng kh¸c nhau, kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm thay thÕ nhau mµ chØ mang thªm sù lùa chän cho kh¸ch hµng. Catfish chñ yÕu tiªu thô ë c¸c bang miÒn nam n­íc Mü, thÞ tr­êng h¹n chÕ h¬n c¸ basa nhiÒu. ViÖc CFA chèng ph¸ mét lo¹i c¸ rÊt l¹, míi nhËp khÈu, thÞ phÇn nhá sÏ lµm ng­êi tiªu dïng Mü t×m hiÓu xem lý do vµ hä sÏ biÕt c¸ basa ViÖt Nam lµ lo¹i c¸ ngon, rÎ. §ã lµ mÆt lîi. Nh­ng ViÖt Nam còng nh­ c¸c doanh nghiÖp Mü sÏ ph¶i tèn phÝ nhiÒu. (Phóc Huy, B¸o Tuæi TrÎ, sè ra ngµy 23/7/2002) 3. Mü sÏ tiÕp tôc vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa Ngµy 7/8/2002, Côc qu¶n lý trang tr¹i bang Mississippi, n¬i chiÕm tíi gÇn 45.000 ha nu«i catfish trong tæng sè 76.900 ha cña toµn n­íc Mü, ®· kªu gäi c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n ë trong bang ®æi tªn gäi catfish trong thùc ®¬n. Tõ tr­íc tíi nay, hä quen dïng tªn catfish cho c¸c mãn ¨n ®­îc chÕ biÕn tõ c¸ da tr¬n nhËp khÈu cña ViÖt Nam. V× vËy, Côc tr­ëng David Waide ®Ò nghÞ, chuçi c¸c cöa hµng ¨n ë Mississippi nªn dïng tªn gèc (xuÊt xø) cña lo¹i c¸ nµy ®Ó ®Æt cho c¸c mãn ¨n. Ngµy 8/8/2002, cuéc häp cña USITC võa kÕt thóc (lóc 1h giê ViÖt Nam) víi viÖc c¶ 5 thµnh viªn tham dù bá phiÕu ®Òu thèng nhÊt kÕt luËn: "Dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra s¬ bé, USITC thÊy ngµnh nu«i c¸ catfish cã thÓ cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ bëi mÆt hµng c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam". KÕt qu¶ nµy sÏ ®­îc USITC chÝnh thøc c«ng bè vµo ngµy 12/8/2002. TiÕp ®ã, vô kiÖn sÏ ®­îc chuyÓn sang DOC ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra, xem xÐt viÖc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thùc b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, basa t¹i thÞ tr­êng Mü hay kh«ng. Tæng th­ ký VASEP, NguyÔn H÷u Dòng tá ý hoan nghªnh viÖc toµn bé 5 uû viªn USITC kh«ng x¸c ®Þnh r»ng nhËp khÈu c¸ tra vµ basa cña ViÖt Nam g©y thiÖt h¹i vËt chÊt cho ngµnh s¶n xuÊt c¸ nheo Mü. Tuy nhiªn, «ng Dòng rÊt lÊy lµm tiÕc lµ USITC ®· kh«ng quyÕt ®Þnh ®×nh chØ vô kiÖn, v× cho r»ng c¸ nhËp khÈu vÉn cã thÓ cã kh¶ n¨ng ®e do¹ g©y thiÖt h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt nµy trong t­¬ng lai. Tr¶ lêi pháng vÊn h·ng tin AP ngay sau khi cã kÕt qu¶ cuéc bá phiÕu cña USITC, Phã chñ tÞch CFA - Hugh Warren nãi: "CFA ®· tr¶i qua b­íc quan träng ®Çu tiªn cña vô kiÖn. Ngµnh nu«i c¸ nheo trong n­íc ®· ph¶i chÞu qu¸ nhiÒu thiÖt thßi. C¸i chóng t«i cÇn b©y giê lµ ph¶i kh«i phôc l¹i gi¸ b¸n s¶n phÈm". CFA ®ang t×m mäi c¸ch ®Ó chøng minh r»ng "lo¹i c¸ rÎ tiÒn" cña ViÖt Nam chiÕm tíi 20% thÞ phÇn c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh ë Mü. Kho¶ng mét tuÇn sau khi USITC chÝnh thøc c«ng bè kÕt qu¶ nãi trªn (®Õn 19/8), DOC sÏ göi c©u hái ®iÒu tra tíi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸ basa, c¸ tra cña ViÖt Nam th«ng qua ®¹i diÖn ph¸p lý lµ C«ng ty luËt White & Case (Phô lôc 6). Sè l­îng c¸c ®¬n vÞ ph¶i tham gia cuéc pháng vÊn ®iÒu tra nµy kh«ng ph¶i lµ 53 nh­ c¸c buéc tr­íc ®©y cña CFA mµ cã thÓ Ýt h¬n theo ®Ò nghÞ tõ phÝa ViÖt Nam (14 doanh nghiÖp). Thêi h¹n cuèi cïng mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép c©u tr¶ lêi sÏ do DOC Ên ®Þnh. Trong c¸o buéc tr­íc ®©y, bªn CFA kh¨ng kh¨ng cho r»ng, c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam lµ s¶n phÈm c¹nh tranh trùc tiÕp víi catfish. Nh­ng trong phiªn ®iÒu trÇn ngµy 19/7/2002, tr­íc nh÷ng lý lÏ cña bªn VASEP, USITC nhËn thÊy r»ng, ë Mü kh«ng cã s¶n phÈm nµo hoµn toµn gièng (c¹nh tranh trùc tiÕp) mµ chØ cã nh÷ng s¶n phÈm mang ®Æc tr­ng vµ c«ng dông gÇn gièng (kh«ng c¹nh tranh trùc tiÕp) víi s¶n phÈm bÞ kiÖn. USUTC còng ®ång ý víi yªu cÇu cña VASEP cho r»ng, trong nhãm nh÷ng s¶n phÈm t­¬ng tù víi c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam kh«ng chØ cã catfish filª mµ cßn cã mét sè s¶n phÈm kh¸c nh­ c¸ l¨n bét vµ tÈm xèt cña Mü. Theo giíi chuyªn m«n, viÖc USITC ®­a thªm 2 s¶n phÈm lµ c¸ l¨n bét vµ tÈm xèt sÏ lµm cho néi hµm nhãm c¸c s¶n phÈm c¹nh tranh víi s¶n phÈm bÞ kiÖn lín h¬n. Tøc lµ, tû träng c¸c s¶n phÈm basa, tra filª ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng Mü sÏ gi¶m xuèng. §iÒu nµy còng cã nghÜa nÕu c¸ ViÖt Nam ®e do¹ cho nÒn c«ng nghiÖp c¸ nheo Mü th× mèi ®e do¹ chØ ë møc thÊp. Theo quan ®iÓm cña USITC, ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa bao gåm nh÷ng nhµ s¶n xuÊt chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé hay mét phÇn chÝnh c¸c kh©u trong c¶ qu¸ tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm. Trªn c¬ së ®Þnh nghÜa nµy, cïng víi viÖc xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ chÕ biÕn c¸ nheo víi c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ Mü, USITC ®i ®Õn kÕt luËn: "Cã nh÷ng b»ng chøng cho thÊy c¸c chñ trang tr¹i ®ãng vai trß quan träng ®èi víi c¸c nhµ chÕ biÕn vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh vËn hµnh cña ngµnh c«ng nghiÖp c¸ nheo Mü kh«ng bao gåm viÖc nu«i trång catfish. USITC kh«ng coi c¸c chñ trang tr¹i lµ thµnh viªn cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy mµ chØ coi hä nh­ mét ®iÒu kiÖn quan träng khi xem xÐt n¨ng lùc c¹nh tranh". Nh­ vËy, viÖc USITC kh«ng coi c¸c chñ trang tr¹i c¸ Mü lµ thµnh viªn cña nÒn c«ng nghiÖp c¸ nheo néi ®Þa khiÕn 500 chñ n«ng tr¹i nµy bÞ lo¹i ra khái danh s¸ch nguyªn ®¬n. ChØ cßn c¸c nhµ chÕ biÕn catfish t¹i Mü (kho¶ng 8 doanh nghiÖp) ®­îc phÐp theo tiÕp vô kiÖn. Trong mét diÔn biÕn kh¸c, theo yªu cÇu cña DOC, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam (trong ®ã cã 13 thµnh viªn cña VASEP) võa hoµn tÊt b¶n b¸o c¸o doanh sè xuÊt c¸ basa, tra sang Mü. Ngµy 23/8/2002, C«ng ty LuËt White & Case, víi t­ c¸ch luËt s­ bªn bÞ, sÏ trùc tiÕp nép c¸c b¸o c¸o nµy lªn DOC. (L­u Quang, B¸o Lao §éng, sè ra ngµy 9/8/2002) 4. DOC ho·n thêi h¹n ra quyÕt ®Þnh s¬ bé vÒ vô kiÖn c¸ basa Ngµy 27/8/2002, DOC tuyªn bè sÏ lïi thêi gian ra quyÕt ®Þnh s¬ bé vÒ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ tra vµ basa ViÖt Nam cho ®Õn ngµy 24/01/2003, chËm 50 ngµy so víi lé tr×nh ban ®Çu. Theo c¸c chuyªn gia, nÕu DOC ®­a ra møc thuÕ nhËp khÈu t¹m thêi nh»m chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam trong quyÕt ®Þnh s¬ bé, th× thêi gian håi tè cña møc thuÕ nµy sÏ ®­îc ¸p dông vµo ngµy 26/10/2002 chø kh«ng ph¶i ngay tõ ®Çu th¸ng 9/2002 nh­ dù kiÕn. §©y lµ thuËn lîi cho mét sè doanh nghiÖp cã l­îng hµng lín xuÊt sang thÞ tr­êng Mü (trong hai th¸ng 9 vµ 10/2002, sÏ ch­a bÞ ¸p thuÕ nhËp khÈu cao). Tuy nhiªn, theo ®¹i diÖn cña White & Case, viÖc DOC kÐo dµi thêi gian (lÏ ra kÕt thóc ®iÒu tra s¬ bé vµo ngµy 5/12/2002) sÏ g©y t©m lý mÖt mái v× ph¶i chê ®îi theo kiÖn cho phÝa ViÖt Nam. DOC sÏ tiÕn hµnh ®iÒu tra t×nh h×nh nu«i trång vµ chÕ biÕn c¸ tra, basa cña ta theo c¶ hai h­íng: ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng. NÕu DOC x¸c ®Þnh ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, b¶ng questionares sÏ gåm 4 nhãm c©u hái: A, B, C vµ D. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, b¶ng nµy chØ gåm 3 nhãm: A, C vµ D (kh«ng cã c¸c c©u hái nhãm B) (Phô lôc 6). Ngµy 17/9/2002, DOC ®· göi c©u hái ®iÒu tra tíi 4 doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸ basa cña ViÖt Nam, gåm Agifish (An Giang), Cataco (CÇn Th¬), Nam ViÖt (An Giang) vµ VÜnh Hoµn (§ång Th¸p). §©y lµ c¸c c©u hái nhãm A gåm c¶ hai d¹ng (kinh tÕ thÞ tr­êng vµ phi thÞ tr­êng). §oµn c«ng t¸c cña DOC sÏ trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp tr¶ lêi c©u hái theo ®óng yªu cÇu. (H¶i V©n, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè ra ngµy 26/8/2002) 5. DOC c©n nh¾c x¸c ®Þnh c¬ chÕ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Ngµy 14/8/2002, DOC ®· cã th­ ngá, ®Ò nghÞ mäi tæ chøc, c¸ nh©n kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ®­a ra ý kiÕn vÒ c¬ chÕ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. VÒ phÝa ViÖt Nam, sau khi cung cÊp ý kiÕn, cßn cã v¨n b¶n ph¶n biÖn nh»m bÎ g·y nh÷ng c¸o buéc cña CFA . Ngµy 18/9/2002 lµ h¹n cuèi cïng DOC nhËn v¨n b¶n gi¶i tr×nh cña c¸c bªn liªn quan vÒ viÖc ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hay kh«ng. Trªn c¬ së ®ã, DOC sÏ tiÕn hµnh nh÷ng b­íc tiÕp theo cña qu¸ tr×nh ®iÒu tra vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa. Phi¸ ViÖt Nam ®ang gÊp rót hoµn thµnh b¶n gi¶i tr×nh cña m×nh, dùa trªn c¸c tiªu chÝ mµ DOC ®­a ra nh­: kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña VND (sang c¸c ngo¹i tÖ kh¸c); møc l­¬ng ®¹t ®­îc trªn c¬ së tho¶ thuËn tù do gi÷a lao ®éng vµ giíi chñ; møc ®é mµ c¸c c«ng ty liªn doanh còng nh­ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c ®­îc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam; møc ®é së h÷u vµ quyÒn kiÓm so¸t cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt; quyÒn h¹n kiÓm so¸t cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc ph©n phèi tµi nguyªn còng nh­ gi¸ c¶ vµ ®Çu ra cho c¸c doanh nghiÖp; vµ mét vµi yÕu tè cÇn thiÕt kh¸c… Trong ®¬n kiÖn tr­íc ®©y, CFA kh«ng chØ c¸o buéc ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh vµo thÞ tr­êng Mü mµ cßn lËp luËn r»ng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kh«ng vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· hç trî c¸c doanh nghiÖp vµ n«ng d©n b¸n ph¸ gi¸. Sau khi xem xÐt tÊt c¶ nh÷ng ý kiÕn thu thËp ®­îc, DOC sÏ ®­a ra ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó ®iÒu tra t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn c¸ da tr¬n, xÐt xem cã b¸n ph¸ gi¸ hay kh«ng. (Song Linh, vnexpress.net, ngµy 5/9/2002) 6. §¹i diÖn DOC sang ViÖt Nam Ngµy 30/9/2002, Phã trî lý Bé tr­ëng Th­¬ng m¹i Mü (DOC) Joseph A.Spetrini cïng 4 chuyªn viªn kh¸c ®· ®Õn ViÖt Nam trong khu«n khæ cuéc ®iÒu tra vô kiÖn c¸ basa. Môc ®Ých chÝnh cña ®oµn do phÝa Mü ®­a ra lµ nh»m h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tr¶ lêi ®óng c¸c b¶n c©u hái ®iÒu tra cña DOC. Sau khi lµm viÖc víi §¹i sø qu¸n Mü t¹i Hµ Néi, ngµy 2/10 ®oµn ®· lµm viÖc víi Bé Thuû s¶n vµ Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Ngµy 3/10, ®oµn gÆp Ban l·nh ®¹o VASEP t¹i Tp. Hå ChÝ Minh, vµ ngµy 4/10 ®oµn ®· h­íng dÉn 4 doanh nghiÖp lín chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ ba sa cña ViÖt Nam lµ AGIFISH, Nam ViÖt (An Giang), Cataco (CÇn Th¬) vµ VÜnh Hoµn (§ång Th¸p) tr¶ lêi c©u hái ®iÒu tra cña DOC. (Ngäc Thuû, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i Thuû s¶n, sè th¸ng 10/2002) 7. ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng §ã lµ kh¼ng ®Þnh cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam, trong v¨n b¶n nªu nhËn ®Þnh vÒ c¬ chÕ nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam, võa ®­îc göi sang Washington ngµy 14/10/2002. Theo th«ng lÖ, DOC sÏ c¨n cø vµo nh÷ng ý kiÕn trªn ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng, dù kiÕn sÏ vµo th¸ng 3/2003. §Õn nay, cã 14 v¨n b¶n phóc ®¸p ®· göi vÒ DOC. Ngoµi phÇn gi¶i tr×nh phÝa ViÖt Nam vµ phÇn ph¶n b¸c cña CFA (th«ng qua ®¹i diÖn ph¸p lý lµ Akin Gump) lµ th­ cña VASEP, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI), phñ nhËn c¸o buéc nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ phi thÞ tr­êng. 11 l¸ th­ ngá cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ nøoc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam nh­: Héi ®ång Th­¬ng m¹i ASEAN–Mü, Héi ®ång Th­¬ng m¹i ViÖt–Mü, Phßng Th­¬ng m¹i Mü t¹i ViÖt Nam, TËp ®oµn bo¶ hiÓm Citigtoup (Mü), C«ng ty quèc tÕ Chinfon (§µi Loan), TËp ®oµn s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc Cargill (Mü), C«ng ty American Standard ViÖt Nam vµ TËp ®oµn B¶o hiÓm Mü New York Life International, c¸c quan chøc cña IMF vµ WB. TÊt c¶ nh÷g l¸ th­ nµy ®Òu kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hoÆc ®ang vËn hµnh theo h­íng thÞ tr­êng. §ång thêi, ®Ò nghÞ DOC x¸c ®Þnh quy chÕ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cho ViÖt Nam. Toµn bé 14 v¨n b¶n phóc ®¸p trªn ®ang ®­îc ®¨ng t¶i c«ng khai trªn trang web cña DOC. B¹n ®äc quan t©m cã thÓ down load nh÷ng tµi liÖu nµy ®Ó biÕt thªm chi tiÕ . (Song Linh, vnexpress.net, ngµy 15/10/2002) 8. Vô kiÖn c¸ basa tiÕn triÓn bÊt lîi cho ViÖt Nam Ngµy 10/11/2002, Phßng chÝnh s¸ch cña DOC võa kiÕn nghÞ coi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ phi thÞ tr­êng. Trong tr­êng hîp DOC chÊp thuËn ®Ò nghÞ nµy, c¸ch tÝnh biªn ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¸ basa philª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam sÏ ®­îc c¨n cø vµo gi¸ thµnh ë mét n­íc thø 3 nh­ng DOC vÉn ch­a cã ý kiÕn chÝnh thøc vÒ ®Ò nghÞ cña Phßng ChÝnh s¸ch. Bªn CFA ®Ò nghÞ chän Ên §é lµ n­íc thø ba ®Ó ¸p dông møc chi phÝ tÝnh biªn ph¸ gi¸, trong tr­êng hîp DOC chÊp thuËn ®Ò nghÞ trªn. §¹i diÖn C«ng ty LuËt White & Case cho biÕt, nÕu bÞ coi lµ t­ c¸ch kinh tÕ phi thÞ tr­êng, ViÖt Nam còng sÏ chän Ên §é bëi ®©y lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ t­¬ng tù víi chóng ta, còng nu«i trång c¸ basa vµ cã møc gi¸ t­¬ng ®èi thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c. HiÖn t¹i, 5 doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸ basa ViÖt Nam ®ang gÊp rót hoµn tÊt phÇn tr¶ lêi c©u hái ®iÒu tra ®Ó cã thÓ göi sang DOC tr­íc 31/12/2002. Theo kÕ ho¹ch, ®Õn 24/1/2003, DOC sÏ chÝnh thøc quy ®Þnh møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¸ tra, basa philª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam xuÊt sang thÞ tr­êng Mü. (Song Linh, vnexpress.net, ngµy 12/112002) 9. CFA ®­a thªm luËn ®iÓm chèng l¹i c¸ basa ViÖt Nam Ngµy 28/11/2002, CFA võa nép ®¬n lªn DOC cho r»ng, ®· xuÊt hiÖn "t×nh tr¹ng khÈn cÊp" trong vô kiÖn c¸ basa. Nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n ®ã lµ: (1) C¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam biÕt c¸ basa filª ®· bÞ b¸n ph¸ gi¸; (2) C¸c nhµ xuÊt khÈu cã th«ng tin vÒ viÖc ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®èi víi c«ng ty m×nh ë møc 25% hoÆc cao h¬n n÷a trong giai ®o¹n ®iÒu tra ban ®Çu cña DOC (kÕt thóc vµo ngµy 24/1/2003); (3) C¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· t¨ng sè l­îng hµng sang Mü sau khi CFA nép ®¬n yªu cÇu ®iÒu tra chèng ph¸ gi¸ (ngµy 28/6/2002); (4) TÝnh tõ ngµy 28/6/2002, sè l­îng hµng xuÊt khÈu sang Mü t¨ng ë møc 15% hoÆc cao h¬n n÷a so víi thêi gian tr­íc ngµy nép ®¬n yªu cÇu ®iÒu tra chèng ph¸ gi¸; (5) CÇn ¸p dông håi tè thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña thuÕ chãng ph¸ gi¸ sÏ ®­îc ban hµnh vµo ngµy24/1/2003. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, thuÕ chèng ph¸ gi¸ cã thÓ ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c chuyÕn hµng nhËp khÈu vµo Mü kÓ tõ ngµy 26/10/2002 trë l¹i ®©y, nÕu nh­ DOC vµ Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ (USITC) quyÕt ®Þnh lµ "tr­êng hîp khÈn cÊp" tån t¹i. Quy ®Þnh vÒ "t×nh tr¹ng khÈn cÊp" theo LuËt Chèng ph¸ gi¸ cña Mü lµ nh»m ®Ò phßng c¸c nhµ xuÊt khÈu t¨ng l­îng hµng xuÊt tr­íc khi DOC ¸p dông thuÕ chèng ph¸ gi¸. Tuy nhiªn, DOC chØ quyÕt ®Þnh cã xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng nµy khi cã hai ®iÒu kiÖn: (1) Mét c«ng ty ®· tõng b¸n ph¸ gi¸ mÆt hµng bÞ ®iÒu tra t¹i Mü hoÆc t¹i n­íc kh¸c; nhµ nhËp khÈu ®· biÕt hoÆc ®¸ng lÏ ph¶i biÕt r»ng mÆt hµng bÞ ®iÒu tra ®· b¸n ph¸ gi¸, (2) MÆt hµng bÞ ®iÒu tra ®· ®­îc nhËp khÈu å ¹t trong thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n. Trong vô kiÖn c¸ basa nµy, tÊt c¶ c¸c nhµ xuÊt khÈu ®Òu xuÊt hµng cho c¸c c«ng ty kh«ng liªn kÕt. Do vËy, nÕu DOC kh¼ng ®Þnh lµ "tr­êng hîp khÈn cÊp" cã tån t¹i, th× thuÕ suÊt sÏ lµ 25%. §Ó x¸c ®Þnh l­îng hµng xuÊt khÈu sang cã ph¶i lµ å ¹t trong "mét kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n" hay kh«ng, DOC sÏ so s¸nh l­îng hµng ®­îc xuÊt sang Mü sau khi khëi sù ®iÒu tra víi l­îng hµng xuÊt khÈu trong kho¶ng thêi gian ngay tr­íc khi tiÕn hµnh ®iÒu tra xem møc chªnh lÖch cã tíi 15% hay kh«ng. Ngoµi ra, ®Ó x¸c ®Þnh "tr­êng hîp khÈn cÊp", cÇn ph¶i cã quyÕt ®Þnh cña c¶ DOC vµ USITC vµ bªn nguyªn cßn ph¶i chøng minh "cã thiÖt h¹i ®¸ng kÓ" vµo thêi ®iÓm hiÖn nay, USITC míi cã quyÕt ®Þnh lµ cã xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng khÈn cÊp. Trong vô kiÖn nµy, quyÕt ®Þnh s¬ bé cña USITC chØ lµ "cã nguy c¬ g©y thiÖt h¹i nghiªm träng" chø kh«ng ph¶i lµ "cã thiÖt h¹i ®¸ng kÓ vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i". V× thÕ, kh¶ n¨ng USITC ra quyÕt ®Þnh thõa nhËn sù tån t¹i cña c¸i gäi lµ "tr­êng hîp khÈn cÊp" lµ rÊt thÊp. C¸o buéc cña CFA lµm cho qu¸ tr×nh ®iÒu tra thªm phøc t¹p. V× nã ®ßi hái c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i cung cÊp th«ng tin bæ sung vµ c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong vô kiÖn nµy. Tr­êng hîp xÊu nhÊt, ph¶i chÞu thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c l« hµng nhËp khÈu vµo Mü sau ngµy 26/10/2002, sÏ ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn viÖc xuÊt khÈu c¸ filª cña ViÖt Nam vµo Mü. 10. VASEP chän Bangladesh lµm n­íc thø ba cho vô kiÖn c¸ basa Ngµy 11/12/2002, VASEP võa chÝnh thøc ®Ò nghÞ DOC dïng Bangladesh lµm n­íc thay thÕ ®Ó tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt trong vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa vµ c¸ tra. QuyÕt ®Þnh nµy ®­îc ®­a ra sau chuyÕn kh¶o s¸t Ên §é vµ Bangladesh cña VASEP. Theo «ng NguyÔn H÷u Dòng, Tæng th­ ký VASEP, Bangladesh lµ thÝch hîp nhÊt ®Ó sö dông lµm n­íc thay thÕ bëi hä cã møc thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi gÇn víi ViÖt Nam nhÊt (380 USD/ng­êi). C¶ Bangladesh vµ ViÖt Nam ®Òu lµ nh÷ng n­íc n»m ë ch©u thæ cña nhiÒu hÖ thèng s«ng lín, lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó nu«i c¸ n­íc ngät. DOC ®· ®­a ra 5 n­íc ®Ó ViÖt Nam tham kh¶o bao gåm Bangladesh, Ên §é, Guinea, Kenya vµ Pakistan. Ban ®Çu, VASEP dù ®Þnh chän Ên §é, nh­ng sau chuyÕn lµm viÖc t¹i Bangladesh tuÇn tr­íc, VASEP thÊy n­íc nµy cã nhiÒu yÕu tè t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam h¬n. Bangladesh cã gièng c¸ pangasius rÊt gièng c¸ basa vµ ®iÒu kiÖn nu«i trång t­¬ng tù nh­ ë ViÖt Nam, trong khi Ên §é chØ cã duy nhÊt mét lo¹i c¸ mang mét sè ®Æc ®iÓm h¬i gièng c¸ basa (Phô lôc 7). Do ®ã, gi¸ thµnh, chi phÝ s¶n xuÊt, xuÊt khÈu cña ngµnh c¸ Bangladesh s¸t víi thùc tÕ cña ViÖt Nam h¬n. (Song Linh, vnexpress.net, ngµy 12/12/2002) 11. DOC ¸p thuÕ b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa ViÖt Nam R¹ng s¸ng 28/1/2003 (giê ViÖt Nam), DOC ®­a ra ph¸n quyÕt bÊt lîi cho ngµnh c¸ da tr¬n n­íc ta víi tuyªn bè “c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng sang Mü b¸n ph¸ gi¸”. QuyÕt ®Þnh nµy ®ång nghÜa víi viÖc møc thuÕ nhËp khÈu c¸ basa vµo Mü sÏ ë møc 37,94 – 63,88%. ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc theo vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa, ®ã lµ quyÕt ®Þnh cña VASEP ®­a ra nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt c¸ basa ViÖt Nam tr­íc ph¸n quyÕt ¸p thuÕ b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa cña DOC. VASEP kh¼ng ®Þnh, DOC ®· kh«ng sö dông ph­¬ng ph¸p tÝnh toµn bé c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn (tõ s¶n xuÊt c¸ gièng, nu«i th­¬ng phÈm ®Õn chÕ biÕn xuÊt khÈu) ®óng nh­ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn. DOC còng cè t×nh bá qua lîi thÕ c¹nh tranh cña n«ng d©n ViÖt Nam trong c«ng nghÖ nu«i c¸ mËt ®é cao víi gi¸ h¹; kh«ng c«ng b»ng trong viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt c¸ filª cña c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam khi cè t×nh kh«ng sö dông c¸c sè liÖu vÒ gi¸ nguyªn liÖu cña loµi Pangasius s¶n xuÊt t¹i Bangladesh do VASEP cung cÊp mµ sö dông sè liÖu kh¸c víi gi¸ cao gÊp ®«i. Theo Thø tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i L­¬ng V¨n T­, quyÕt ®Þnh trªn mét lÇn n÷a cho thÊy viÖc ®iÒu tra cña DOC chØ nh»m môc ®Ých b¶o hé cho nÒn s¶n xuÊt c¸ da tr¬n cña Mü. §iÒu nµy hoµn toµn ®i ng­îc l¹i tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt–Mü vµ kh«ng phï hîp víi tuyªn bè cña Tæng thèng G.W.Bush t¹i Héi nghÞ cÊp cao APEC–10 võa qua lµ h­íng tíi mét hµng rµo thuÕ quan ë møc 0-5% vµo n¨m 2015. Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh, ViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ basa filª ®«ng l¹nh vµo thÞ tr­êng Mü vµ yªu cÇu DOC xem xÐt l¹i quuyÕt ®Þnh s¬ bé cña m×nh trªn c¬ së ph©n tÝch cÈn thËn vµ chÝnh x¸c c¸c th«ng tin ®Ó ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh cuèi cïng mét c¸ch kh¸ch quan, c«ng b»ng víi tinh thÇn x©y dùng, nh»m ph¸t triÓn mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt-Mü. ChiÒu 28/1/2003, §¹i sø qu¸n Mü t¹i Hµ néi ®· cã cuéc häp nghÞ bµn trßn th¶o luËn vÒ ph¸n quyÕt cña DOC. Mét quan chøc cho biÕt, ®©y míi chØ lµ kÕt qu¶ s¬ bé cña vô kiÖn.Tíi ®©y, phÝa Mü sÏ cö mét ph¸i ®oµn sang ViÖt Nam ®Ó tiÕp tôc kh¶o s¸t t×nh h×nh nu«i trång vµ chÕ biÕn c¸ basa. §oµn sÏ t×m hiÓu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh toµn bé. §Ò cËp ®Õn c¸c b­íc tiÕp theo,VASEP cho biÕt sÏ tÝch cùc hîp t¸c víi DOC ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cßn l¹i. DOC biÕt rÊt râ, khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tõ con gièng ®Õn xuÊt khÈu, biªn ®é chèng ph¸ gi¸ cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thanh viªn VASEP sÏ lµ 0%. (Phong Lan, vnexpress.net, ngµy 28/1/2003) 12. DOC söa møc thuÕ ph¸ gi¸ ®èi víi c¸ basa ViÖt Nam Ngµy 1/3/2003, DOC võa quyÕt ®Þnh söa l¹i møc thuÕ ph¸ gi¸ ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕ._.ta cã g× ch­a phï hîp ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp. Chóng ta cø nghÜ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tù do hoµn toµn, m¹nh ai nÊy lµm, kh«ng ph¶i nh­ vËy. Nh­ trong nghÒ nu«i c¸c ba tra, c¸c basa võa qua, n¨ng lùc xuÊt khÈu cña An Giang chØ ®­îc 60.000 tÊn c¸ thµnh phÈm, nh­ng ng­êi nu«i ®ang cã trong tay kho¶ng 110.000 tÊn vµ ®a phÇn ®øng ngoµi c©u l¹c bé, c¸c héi ®oµn chÕ biÕn xuÊt khÈu lµ nh÷ng n¬i lu«n g¾n víi thÞ tr­êng. Hai n¨m tr­íc ®©y, VASEP ®Ò nghÞ thèng nhÊt gi¸ b¸n, gi¸ mua mµ c¸c doanh nghiÖp chØ õ mµ kh«ng thùc hiÖn. VASEP th× kh«ng thÓ Ðp doanh nghiÖp ®­îc, v× chØ lµ tæ chøc tù nguyÖn. Võa qua, c¸c doanh nghiÖp ®· thèng nhÊt theo VASEP trong quyÕt ®Þnh gi¸ sµn c¸ tra thÞt tr¾ng lµ 9.500 ®ång/kg, chuyÖn nµy tr­íc ®©y ch­a tõng cã. Kinh nghiÖm häc ®­îc tõ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn toµn tù do lµ ho¹t ®éng n«ng, l©m, ng­ nghiÖp ph¶i cã tæ chøc, ®ã lµ c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp vµ ph¶i cïng nhau lo sao cho s¶n phÈm cã nh·n hiÖu, cã tiªu chuÈn quèc tÕ; cïng nhau duy tr× ®Ó ph¸t triÓn c¸i nghÒ c¸ bÌ truyÒn thèng rÊt quý cña ViÖt Nam. VASEP ®ang tÝnh më mÆt hµng kh¸c tõ c¸ tra, c¸ basa vµo Mü ngoµi mÆt hµng philª ®«ng l¹nh mµ kh«ng chÞu thuÕ vµ kiÖn tông. Ngoµi ra, VASEP còng tÝnh chuyÖn më réng thÞ tr­êng néi ®Þa. Nh­ng c¸i nµy ph¶i cã cè g¾ng tõ hai phÝa. Nhµ n­íc hç trî nh­ng doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc cho giái, nhÊt lµ m¹ng l­íi tiªu thô. VÝ dô, Agifish míi chØ cã 1, 2 cöa hµng ë néi thÞ thµnh phè Long Xuyªn hoÆc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi th× lµm sao ®¸p øng ®óng nhu cÇu ng­êi tiªu dïng ven ®«, n«ng th«n? Vµ c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i h­íng dÉn sö dông vµ thiÕt kÕ mÉu m· phï hîp. VÝ dô ng­êi tiªu dïng trung l­u th× cã tñ l¹nh gi÷ hµng nh­ng ng­êi b×nh d©n th× chØ muèn mua mét miÕng c¸ tra, c¸ basa ¨n trong mét b÷a, doanh nghiÖp còng ph¶i cã. Cuèi cïng lµ ph¶i ®Çu t­ cho qu¶ng c¸o, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu chø chØ kªu gäi ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc nªn dïng c¸ basa, c¸ tra th× ai mµ dïng cho? Sù kh¸c biÖt vÒ tËp qu¸n kinh doanh vµ thãi quen th­¬ng m¹i gi÷a Mü vµ ViÖt Nam còng lµ mét vÊn ®Ò c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t×m hiÓu cho thËt kÜ. Thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nh©n Mü nãi riªng vµ ng­êi Mü nãi chung cã xu h­íng gi¶i quyÕt mäi chuyÖn b»ng kiÖn tông, dï cho c¸c tranh chÊp ®ã ph¸t sinh trong c¸c t×nh huèng kinh tÕ hay x· héi. Thãi quen, hay tËp qu¸n nµy cã tõ l©u vµ ®· ®­îc ®­a vµo ph¸p luËt cña Mü (mét tr­êng hîp cô thÓ lµ §¹o luËt bu«n b¸n 1974). Thãi quen kiÖn tông nhiÒu n¨m ®· ngÊm s©u vµo m¸u c¸c doanh nh©n Mü vµ t¹o ra c¸c kÕt qu¶: - Hä tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trong c¸c vô kiÖn, - Hä s½n sµng theo kiÖn ngay c¶ khi kh«ng thÓ th¾ng kiÖn nÕu hä c¶m thÊy kiÖn tông lµm cho ®èi thñ gÆp khã kh¨n, - C¸c giÊy tê hîp ®ång ®Òu ®­îc c¸c luËt s­ xem xÐt tr­íc ®Ó ®¶m b¶o nÕu ph¶i ra toµ hä vÉn cã phÇn th¾ng. Mét thÝ dô lµ vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa. Qua con m¾t cña chóng ta vµ cña mét sè Ýt nh÷ng nhµ kinh doanh ch©n chÝnh Mü (Phô lôc 9), thiÖt h¹i cña c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ ng­êi Mü kh«ng cã liªn quan trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ng­êi Mü c¶m thÊy cÇn ph¶i ng¨n chÆn c¸ ViÖt Nam nhËp khÈu. Dï chóng ta kh«ng ph¶i lµ “thñ ph¹m” nh­ng nÕu hä thÊy c«ng viÖc kiÖn tông sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh nhËp khÈu cña c¸ da tr¬n ViÖt Nam vµo Mü th× hä s½n sµng theo kiÖn. Vµ ViÖt Nam bÞ coi lµ mét tay ch¬i míi trªn ®Êt Mü, ch­a hiÓu l¾m vÒ phong c¸ch “luËt ch¬i” Mü nªn hä l¹i cµng tù tin ®Ó tiÕn hµnh kiÖn. ChuyÖn kiÖn c¸o nh­ thÕ nµy víi ng­êi Mü lµ chuyÖn b×nh th­êng. Trong ®êi sèng hµng ngµy, ngay c¶ khi mét ng­êi bÞ vÊp ng· tr­íc cæng ng­êi kh¸c th× ng­êi ®ã vÉn ®i kiÖn ®­îc nh­ th­êng. ThËm chÝ nÕu b¸c sÜ ch÷a bÖnh hoÆc nhµ thê cho ng­êi lang thang ngñ nhê “lµm phóc” mµ cã chuyÖn g× ®ã x¶y ra th× hä ( b¸c sÜ, nhµ thê) vÉn cã thÓ bÞ ra toµ nh­ ch¬i. Mét vµi bang ph¶i cã luËt “Ng­êi lµm phóc” cÊm kiÖn b¸c sÜ v× nh÷ng chuyÖn nh­ vËy. Thùc ra nh÷ng ®iÒu ®ã chØ nãi râ mét ®iÒu lµ mçi nÒn v¨n ho¸ cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cÇn ®­îc t×m hiÓu râ ®Ó dÔ bÒ c­ xö. ThÝch kiÖn tông lµ thãi quen cña ng­êi Mü. Kh«ng gièng nh­ vËy, ng­êi ViÖt Nam thÝch gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, bÊt hoµ theo lèi “dÜ hoµ vi quý”, nÝn nhÞn “mét ®iÒu nhÞn chÝn ®iÒu lµnh”. C¸ch nµy tuy cã nh÷ng lîi ®iÓm cña riªng nã nh­ng l¹i t¹o ra mét kÕt qu¶ lµ ng­êi ViÖt Nam thiÕu kinh nghiÖm kiÖn tông. Khi tiÕn vµo ®Êu tr­êng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam võa thiÕu kinh nghiÖm võa kh«ng th«ng hiÓu luËt ph¸p n­íc ngoµi. NhiÒu tr­êng hîp thËm chÝ cßn kh«ng th«ng th¹o ngo¹i ng÷ ®Ó ®èi øng ngang ngöa trong c¸c vô kiÖn quèc tÕ. §iÒu nµy chÝnh c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi còng nãi th¼ng víi chóng ta nh­ vËy. Mµ c¸c vô kiÖn tông t­¬ng tù nh­ vô c¸ tra, c¸ basa nµy trong t­¬ng lai sÏ cßn nhiÒu h¬n n÷a khi mµ ViÖt Nam t¨ng c­êng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cña m×nh vµ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng n­íc ngoµi trong khu«n khæ ASEAN, AFTA, WTO, HiÖp §Þnh Th­¬ng M¹i ViÖt-Mü... Sù kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸ lµ mét nh©n tè cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn khi c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Mét yÕu tè quan träng kh«ng kÐm kh¸c, ®ã lµ chóng ta cÇn ph¶i ®¨ng kÝ b¶o hé th­¬ng hiÖu ë n­íc ngoµi. NÕu chóng ta kh«ng lµm nh­ vËy th× sÏ ph¶i chÞu rÊt nhiÒu thiÖt thßi trong kinh doanh. Tõ tr­íc tíi nay, viÖc ®¨ng ký b¶o hé th­¬ng hiÖu t¹i n­íc ngoµi vÉn lµ mét viÖc v« cïng quan träng kh«ng lo¹i trõ ®èi víi bÊt k× mét c«ng ty nµo. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi cßn coi ®ã lµ viÖc lµm ®Çu tiªn, cã tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi hä. Hä sÏ v« cïng dÌ dÆt khi bá tiÒn ®Çu t­ vµo mét quèc gia khi mµ viÖc b¶o hé th­¬ng hiÖu ®éc quyÒn t¹i ®ã tá ra kÐm hiÖu qu¶. §iÒu ®ã còng gi¶i thÝch t¹i sao ViÖt Nam l¹i Ýt thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi h¬n mét sè n­íc kh¸c trong cïng khu vùc ASEAN. Th­¬ng hiÖu ®­îc b¶o hé tèt sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Th­¬ng hiÖu lµ bé mÆt, lµ tr¸i tim cña doanh nghiÖp. Th­¬ng hiÖu cßn lµ doanh nghiÖp cßn, th­¬ng hiÖu mÊt lµ doanh nghiÖp coi nh­ ®· ph¸ s¶n. Tõ tr­íc tíi nay, viÖc ®iÒu tra b¶o hé th­¬ng hiÖu lu«n lu«n lµ mét c«ng viÖc hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn. Nã v« cïng tèn kÐm tiÒn b¹c, c«ng søc vµ thêi gian nh­ng ®«i khi kÕt qu¶ l¹i kh«ng kh¶ quan ®­îc nh­ ý muèn. Vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng kh«ng thÓ n»m ngoµi quy luËt ®ã nÕu muèn ph¸t triÓn tèt t¹i c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. Bªn n­íc ngoµi cã thÓ tr¾ng trîn sö dông th­¬ng hiÖu cña chóng ta vµo c¸c môc ®Ých kinh doanh cña hä ®Ó kiÕm lîi nhuËn mµ kh«ng tr¶ cho chóng ta mét chót hoa hång nµo c¶ ; vµ khi cã trôc trÆc xÈy ra, chóng ta sÏ bÞ l·nh ®ñ, cã thÓ bÞ kiÖn tr­íc toµ. Mét thÝ dô ®iÓn h×nh lµ vô nh·n hiÖu thuèc l¸ VINATABA cña ViÖt Nam ®· bÞ x©m ph¹m th­¬ng hiÖu ë n­íc ngoµi n¨m 2001, vµ chóng ta ®· ph¶i rÊt vÊt v¶ ®Ó gi¶i quyÕt nh­ng kÕt qu¶ sau ®ã còng kh«ng ®­îc nh­ mong muèn. 1.3 C«ng viÖc cña c¸c hé n«ng d©n trùc tiÕp nu«i c¸ C¸c hé n«ng d©n cÇn ph¶i tÝch cùc häc hái c¸c kü n¨ng, kü thuËt nh©n gièng, chän gièng th¶, kü thuËt nu«i, ch¨m sãc, phßng trõ dÞch bÖnh, b¶o vÖ m«i tr­êng, nguån lîi, h¹ch to¸n kinh doanh lç l·i, c«ng t¸c thÞ tr­êng. Tõ ®ã, n«ng d©n cã thÓ tiÕp cËn tèt h¬n víi th«ng tin vµ cã thÓ ®­a ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n khi ®Çu t­, s¶n xuÊt theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ kh«ng bÞ ®éng víi biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Tæ chøc héi nghÒ nghiÖp (Héi NghÒ c¸ ViÖt Nam vµ VASEP) cÇn phèi hîp chÆt chÏ tæ chøc viÖc hç trî vµ gióp ®ì héi viªn vµ n«ng d©n, nhÊt lµ n«ng d©n nghÌo. C¸c hç trî cã thÓ bao gåm vèn, c«ng nghÖ, ®µo t¹o, huÊn luyÖn vµ c¸c nguèn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶. Th«ng qua ®ã, cñng cè vµ ph¸t triÓn tæ chøc héi vµ héi viªn. 2. Nh÷ng ho¹t ®éng chóng ta cÇn lµm ngay ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i tõ vô kiÖn 2.1 Nh÷ng viÖc thuéc thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ Nh­ ta ®· thÊy trong vô kiÖn nµy, ChÝnh phñ ViÖt Nam rÊt quan t©m hç trî cho c¸c doanh nghiÖp. §¹i diÖn ChÝnh phñ, Thø tr­ëng Bé Thuû s¶n, bµ NguyÔn ThÞ Hång Minh ®· theo dâi s¸t sao vô kiÖn vµ s½n sµng cung cÊp nh÷ng trî gióp trong quyÒn h¹n cña m×nh ®Ó hç trî cho bªn ViÖt Nam. Sù gióp ®ì ®ã ngoµi c¸c t¸c dông thùc tÕ ra th× cã t¸c dông tinh thÇn rÊt lín víi c¸c doanh nghiÖp. NÕu trong c¸c vô kiÖn vÒ sau mµ sù hç trî nµy vÉn ®­îc cung cÊp th× sÏ rÊt cã Ých cho c¸c doanh nghiÖp cña ta. Trong thêi gian võa qua, ChÝnh phñ còng ®· cö nhiÒu chuyªn gia c¸c bé Th­¬ng m¹i, Thñy s¶n, Ngo¹i giao, V¨n phßng ChÝnh phñ sang Mü ®Çu tiªn lµ tham dù phiªn ®iÒu trÇn t¹i Mü håi th¸ng 8/2002, sau ®ã lµ sang ®Ó ®µm ph¸n vÒ mét hiÖp ®Þnh t¹m ®×nh chØ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ t¹i Washington vµo th¸ng 5/2003, nh­ng ®Òu kh«ng cã kÕt qu¶ tèt. §iÒu ®ã ®· nãi lªn sù quan t©m ®Æc biÖt cña ChÝnh phñ tíi vô kiÖn nµy. Ng­êi ph¸t ng«n cña Bé Ngo¹i giao ViÖt Nam, bµ Phan Thóy Thanh, còng ®· nhiÒu lÇn ph¸t biÓu trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nªu lªn quan ®iÓm ph¶n ®èi sù ¸p ®Æt bÊt c«ng mµ phÝa Mü ®· cè t×nh vu c¸o cho ViÖt Nam nãi chung vµ con c¸ tra, c¸ basa xuÊt khÈu nãi riªng. Quan ®iÓm trªn còng ®­îc nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ñng hé, trong ®ã cã kh«ng Ýt tËp ®oµn cña Mü, nh­ng kh«ng hiÓu sao phÝa Mü vÉn cè t×nh lê ®i coi nh­ kh«ng cã gi¸ trÞ. ViÖc ChÝnh phñ ViÖt Nam ñng hé hÕt m×nh cho vô kiÖn cña VASEP sÏ lµ mét l¸ ch¾n tinh thÇn v« cïng quan träng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n nãi riªng vµ toµn thÓ c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam nãi chung. §iÒu ®ã nãi lªn r¨ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng hÒ ®¬n ®éc, sù ®oµn kÕt gi÷a ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp sÏ t¹o ®­îc mét søc bËt míi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn con ®­êng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi. 2.2 Nh÷ng viÖc c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nªn thi hµnh Sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ tµi chÝnh lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng bëi v× nÕu kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng theo kiÖn th× dï lÏ ph¶i cã ®øng vÒ phÝa chóng ta ®i ch¨ng n÷a chóng ta vÉn thua. VÊn ®Ò nµy lµ mét th«ng lÖ råi, ng­êi ta chØ cã lÏ ph¶i khi hä cã thÓ theo kiÖn vµ chøng minh ®­îc ®iÒu ®ã. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vèn rÊt yÕu vÒ tµi chÝnh khi so s¸nh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi nªn khi gÆp c¸c vô kiÖn tông nh­ thÕ nµy sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc theo kiÖn l©u dµi. Trong vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa nµy, ­íc tÝnh ban ®Çu vÒ chi phÝ lµ kho¶ng 500.000 USD. ThÕ nh­ng c¸c chi phÝ phô thªm cã thÓ t¨ng lªn n÷a. Khi mµ bªn CFA c«ng bè lµ hä ®· chi kho¶ng 1 triÖu USD cho vô nµy th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chËt vËt l¾m míi tËp hîp ®­îc 400000 USD. VÒ l©u dµi, ch¾c ch¾n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i khã kh¨n trong c¸c tr­êng hîp t­¬ng tù. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh, an toµn thùc phÈm, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, m«i tr­êng, cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu vÒ c¸c lo¹i tiªu chuÈn nµy cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi còng nh­ c¸c c¬ quan h¶i quan khi xuÊt hµng. Thùc hiÖn tèt ®iÒu nµy sÏ t¹o Ên t­îng tèt trong lßng ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. C¸c thÞ tr­êng lín nh­ Hoa Kú, EU vµ NhËt ®Òu rÊt chó ý tíi c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, an toµn thùc phÈm. §iÒu nµy ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m lý vµ nhu cÇu cña con ng­êi khi ®¹t tíi mét sù no ®ñ vÒ vËt chÊt sÏ trë nªn khã tÝnh h¬n, nhiÒu ®ßi hái h¬n. Tháa m·n ®­îc nhu cÇu vµ qu¶ng c¸o r»ng m×nh cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu nµy sÏ lµ ch×a kho¸ ®Ó doanh nghiÖp thµnh c«ng ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, ®Ó c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp hay ®Æt c©u hái vÒ chÊt l­îng vÖ sinh cña s¶n phÈm ®èi ph­¬ng, mét ®ßn nhiÒu t¸c dông. Nh­ trong tr­êng hîp ViÖt Nam, CFA ra søc nãi r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng s¹ch, kh«ng vÖ sinh. ChuyÖn ®ã, mét mÆt nh»m kh¼ng ®Þnh lêi buéc téi lµ c¸ ViÖt Nam rÎ v× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, mÆt kh¸c nh»m g©y Ên t­îng trong ng­êi tiªu dïng r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm. NÕu thµnh c«ng th× ngay c¶ khi th¾ng kiÖn, c¸ ViÖt Nam còng sÏ kh«ng thÓ tiªu thô ®­îc ë Hoa Kú. ViÖt Nam ®· ph¶n øng l¹i chuyÖn nµy b»ng c¸ch mêi c¸c ®oµn cña Mü (hai ®oµn sang hai lÇn kh¸c nhau) sang ViÖt Nam tham quan vµ kiÓm tra quy tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh. C¸c b»ng chøng râ rµng cña ViÖt Nam ®· xo¸ tan nghi ngê cña phÝa Mü. C¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm th­êng ®i kÌm víi c¸c s¶n phÈm ¨n uèng. Ng­îc l¹i, c¸c s¶n phÈm kh«ng ph¶i thùc phÈm th­êng bÞ kiÓm tra nghiªm ngÆt vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sèng cña c«ng nh©n. Mét sè c¸c s¶n phÈm nhËp vµo ch©u ¢u ®· bÞ c¸c doanh nghiÖp ch©u ¢u ®Õn kiÓm tra ®iÒu kiÖn ¨n ë vÖ sinh cña c«ng nh©n. NÕu nh­ ®iÒu kiÖn ®èi xö c«ng nh©n kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña hä, hä sÏ yªu cÇu xem xÐt l¹i hîp ®ång. Hä cho r»ng gi¸ rÎ nh­ vËy lµ do bãc lét c«ng nh©n chø kh«ng ph¶i lµ do cã ­u thÕ vÒ tµi nguyªn hay ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Mét sè s¶n phÈm kh¸c l¹i bÞ tõ chèi do kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn , yªu cÇu kü thuËt, m«i tr­êng. Ch©u ¢u rÊt coi träng c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng nªn c¸c tiªu chuÈn nµy cña hä nghiªm ngÆt h¬n h¼n c¸c thÞ tr­êng kh¸c. C¸c tiªu chuÈn nµy còng cã thÓ ®­îc coi lµ mét h×nh thøc b¶o hé th­¬ng m¹i. Nh­ víi s¶n phÈm c¬ khÝ, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt-m«i tr­êng cña EU kh«ng ®ång nhÊt víi c¸c n­íc kh¸c. DÉn ®Õn lµ khi nhËp khÈu vµo EU c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i chó ý tíi viÖc ®¸p øng c¸c ®ßi hái trªn dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt. §ã còng cã thÓ coi lµ mét hµng rµo th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp còng nªn tËn dông c¬ héi nµy ®Ó tiÕp thÞ c¸c tra, c¸ basa ra c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh¸c nh­ EU, Australia, §øc, BØ, T©y Ban Nha, … TiÕng t¨m vÒ mét lo¹i c¸ võ ngon, võa rÎ, võa khiÕn cho CFA ho¶ng sî, vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã còng cã nh÷ng lîi ®iÓm cña m×nh. ë héi chî chuyªn ngµnh thñy s¶n võa ®­îc tæ chøc t¹i BØ th¸ng 5/2003, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét sè thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ. Bµ Bïi Thôy DiÔm Trang, Gi¸m ®èc V¨n phßng Xóc tiÕn thuéc VASEP cho biÕt t¹i héi chî nµy, c¸c doanh nghiÖp cña ta ®· ký kÕt ®­îc 10 hîp ®ång xuÊt khÈu c¸ tra, basa philª trÞ gi¸ tíi 1,5 triÖu USD. Ngoµira cßn cã 2 dù ¸n hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp §øc vÒ chÕ biÕn vµ tiªu thô c¸c s¶n phÈm thñy s¶n x«ng khãi vµ thanh trïng nhiÖt ®é thÊp (nh÷ng s¶n phÈm ®· qua nÊu hoÆc hÊp tiÖt trïng). Vô kiÖn t¹i Mü ®· lµm cho th­¬ng hiÖu s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam trë nªn næi tiÕng ë ch©u ¢u. C¸c doanh nghiÖp ®· tËn dông c¬ héi nµy ®Ó qu¶ng b¸ víi kh¸ch hµng, t×m kiÕm thªm ®èi t¸c vµ chuyÓn h­íng thÞ tr­êng, nh»m h¹n chÕ ¸p lùc khi ph¶i phô thuéc vµo thÞ tr­êng Mü. Cuèi cïng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c hé trùc tiÕp nu«i c¸ tæ chøc cho c¸c ®oµn ®¹i biÓu Mü tham quan quy tr×nh nu«i c¸ tra, basa khÐp kÝn ®Ó chøng minh cho hä thÊy c¸ cña ViÖt Nam s¹ch, ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµ chóng ta kh«ng b¸n ph¸ gi¸. Thùc tÕ cho thÊy hai ph¸i ®oµn ®¹i diÖn cña Mü ®· sang ViÖt Nam hai lÇn ®Òu ®· ph¶i thõa nhËn r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng cã vÊn ®Ò g×, nh­ng kh«ng hiÓu sao hä l¹i kh«ng cho c«ng bè kh¸ch quan kÕt qu¶ ®ã? Ph¶i ch¨ng nÕu hä nãi lªn sù thËt th× hä sÏ ch¼ng cßn lý do g× ®Ó kiÖn chóng ta n÷a. 2.3 Nh÷ng viÖc c¸c hé nu«i c¸ nªn tu©n thñ chÆt chÏ C¸c hé nu«i c¸ nªn hÕt søc b×nh tÜnh phèi hîp cïng víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu theo dâi s¸t sao vô kiÖn, cung cÊp kÞp thêi nh÷ng b»ng chøng phÝa Mü yªu cÇu, tu©n thñ chÆt chÏ quy tr×nh vÖ sinh nu«i c¸ ®Ó ®¶m b¶o nguån cung cho xuÊt khÈu. C¸c hé nu«i c¸ kh«ng hÒ ®¬n ®éc trong cuéc chiÕn víi CFA, mµ bªn c¹nh hä cßn cã sù hç trî, ®Æc biÖt quan t©m cña ChÝnh phñ. Vµ chóng ta tin r»ng ch©n lý lu«n chiÕn th¾ng, bÊt c«ng sÏ bÞ ®Èy lïi nh­êng chç cho tiÕn bé vµ c«ng b»ng, tù do th­¬ng m¹i sÏ ph¸t triÓn m¹nh trong t­¬ng lai. Nãi tãm l¹i, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i tÝch cùc häc hái tÝch luü kinh nghiÖm, ®Æc biÖt lµ ph¶i lµm quen víi luËt ph¸p quèc tÕ còng nh­ luËt ph¸p cña tõng n­íc, tõng thÞ tr­êng, nhÊt lµ nh÷ng thÞ tr­êng lín nh­ Mü vµ EU. Tõ vô kiÖn nµy, kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n mµ c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu kh¸c còng cÇn ph¶i rót ra cho m×nh nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt khi tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ. KÕt luËn ThÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng kh«ng chØ ®èi víi ngµnh thuû s¶n nãi riªng mµ cßn ®èi víi nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c cña ViÖt Nam nãi chung. Nh­ng cho ®Õn nay, vô kiÖn gi÷a CFA vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc VASEP vÉn ch­a kÕt thóc. DiÔn biÕn cña nã kÐo dµi t­¬ng ®èi l©u, thu hót sù chó ý cña kh«ng chØ d­ luËn ViÖt Nam mµ c¶ d­ luËn Mü . HiÖn nay, cã ng­êi bi quan cho r»ng dï cã ®óng ®i ch¨ng n÷a ViÖt Nam vÉn sÏ bÞ xö Ðp. N­íc Mü lµ mét n­íc lín vµ nÕu cÇn nã sÏ ch¼ng quan t©m tíi c«ng lý, ch­a nãi ®Õn lîi Ých cña ng­êi kh¸c. Vô kiÖn nµy lµ chuyÖn kh«ng tr¸nh khái. Tuy nhiªn nh×n vÒ tæng thÓ nã chØ lµ mét trong sè c¸c vô kiÖn sÏ xÈy ra ®èi víi ViÖt Nam. C¸c vô kiÖn tông chØ lµ mét mÆt biÓu hiÖn cña nh÷ng xung ®ét th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Mü vµ c¸c n­íc kh¸c khi mµ ViÖt Nam b¾t ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, b»ng viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu chung vÒ xung ®ét th­¬ng m¹i, còng nh­ häc tËp rót kinh nghiÖm tõ c¸c vô viÖc cô thÓ nh­ vô kiÖn c¸ basa, c¸ tra nµy chóng ra cã thÓ øng phã víi nh÷ng xung ®ét ®ã. Nh­ vËy nh÷ng hiÓu biÕt nµy còng sÏ gióp qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®ì ®au ®ín h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ quèc tÕ, PGS.TS. §ç §øc B×nh vµ TS. NguyÔn Th­êng L¹ng (chñ biªn), NXB Lao ®éng–X· héi, Hµ Néi 2002. 2. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt–Mü, NXB Thèng kª, Hµ Néi 2001. 3. Ph¸p luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ViÖt Nam, LuËt gia Lª Quang Liªm (s­u tÇm), NXB thèng kª, Tp. Hå ChÝ Minh 1996. 4. Antidumping Duty Investigation of Certain Frozen Fish Fillets from the Socialist Republic of Vietnam-Determination of Market Economy Status, Shauna Lee Alaiav, Office of Policy, Import Administration, 7/2001. 5. T¹p chÝ Th­¬ng M¹i Thuû S¶n, cña VASEP ph¸t hµnh c¸c sè tõ Th¸ng 7/2002 ®Õn Th¸ng 4/2003. Nh÷ng web site tham kh¶o www.fpt.vn www.vnexpress.net www.vasep.com.vn www.vnn.vn Phô lôc Phô lôc 1. C¸c giai ®o¹n chÝnh cña mét cuéc ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ t¹i Mü (nguån Uû ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü ITC) Giai ®o¹n 1. Khëi sù ®iÒu tra ®Ó ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸ (th«ng th­êng lµ 20 ngµy sau khi cã ®¬n khiÕu n¹i yªu cÇu ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸) Giai ®o¹n 2. §iÒu tra s¬ bé cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü vÒ thiÖt h¹i (th«ng th­êng lµ 45 ngµy sau khi cã ®¬n khiÕu n¹i) Giai ®o¹n 3. X¸c ®Þnh s¬ bé cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú (140 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra, tèi ®a lµ 190 ngµy ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp phøc t¹p) Giai ®o¹n 4. QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú (215 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra, tèi ®a lµ 275 ngµy) Giai ®o¹n 5. QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü vÒ thiÖt h¹i (260 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra) Giai ®o¹n 6. LÖnh ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸ (kho¶ng mét tuÇn sau khi cã quyÕt ®Þnh cuèi cïng cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü). Phô lôc 2. Danh s¸ch c¸c bªn trong vô kiÖn 1. Bªn nguyªn ®¬n: HiÖp héi c¸c nhµ nu«i c¸ nheo Mü (CFA) §¹i diÖn cho bªn nguyªn ®¬n: Liªn danh LuËt Akin Gump Strauss Hauer & Field LLP, víi nhãm luËt s­: Valerie A. Slater, J. David Park vµ Thea D. Rozman - Louis Thompson, Chñ tÞch HiÖp héi c¸c nhµ nu«i c¸ nheo Mü-CFA - Hugh Warren, Phã Chñ tÞch CFA - Randy Rhodes, C«ng ty Southern Pride Catfish - Kim Cox vµ Bill Dauler, C«ng ty Consolidated Catfish - Randy Evans, Tr¹i c¸ nheo Evans Fish - Seymour Johnson, C«ng ty Marie Planting - Charles Pilkinton, Tr¹i c¸ nheo Pilkinton Brothers Catfish * 4 c«ng ty chÕ biÕn catfish - David Pearce, ®¹i diÖn H·ng Pearce Catfish Farm - Danny Walker, C«ng ty Heartland Catfish - Thomas L. Rogers, H·ng Capital Trade - Daniel W. Klett, H·ng Capital Trade 2. Bªn bÞ ®¬n : C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) , luËt s­ ®¹i diÖn vµ c¸c c«ng ty nhËp khÈu c¸ catfish - PGS. TS NguyÔn H÷u Dòng, Tæng Th­ ký HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam-VASEP - ¤ng Ng« Ph­íc HËu, Tæng gi¸m ®èc C«ng ty XNK Thuû s¶n An Giang (Agifish) - ¤ng NguyÔn H÷u ChÝ (Phã phßng Ph¸p chÕ Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam) - Christine Ngo, Gi¸m ®èc C«ng ty Thùc phÈm quèc tÕ H&N - Matthew Fass, Chñ tÞch TËp ®oµn Maritime Products International - Robin Rackowe, Chñ tÞch tËp ®oµn International Marine Fisheries - TS. Carl Ferraris, Häc viÖn Khoa häc California - Roger Kratz, C«ng ty Captain's Table - DiÖp Hoµi Nam, LuËt s­ cña White & Case Vietnam - §¹i diÖn §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Mü lµ «ng NguyÔn H÷u ChÝ, cïng nhãm luËt s­ William J. Clinton, K. Minh Dang, Lyle Vander Schaaf vµ Keir A. Whitson. Phô lôc 3. LÞch tr×nh cuéc ®iÒu tra cña Bé Th­¬ng m¹i Mü C«ng viÖc Thêi gian CFA ®Ö ®¬n kiÖn 28/6/ 2002 USITC ®­a ra kÕt luËn s¬ bé vµ Bé Th­¬ng m¹i b¾t ®Çu cuéc ®iÒu tra xem ViÖt Nam cã b¸n ph¸ gi¸ c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh vµo thÞ tr­êng Mü hay kh«ng * 12/8/2002 Bé Th­¬ng M¹i kÕt thóc cuéc ®iÒu tra ** 5/12/2002 KÕt luËn vÒ cuéc ®iÒu tra cña Bé Th­¬ng m¹i ** 18/2/ 2003 KÕt luËn cuèi cïng vÒ vô kiÖn ** 4/4/2003 Ra b¶n ¸n *** 15/4/2003 * NÕu USITC ®­a ra kÕt luËn s¬ bé lµ kh«ng ®e däa vµ kh«ng g©y thiÖt h¹i cho ngµnh nu«i catfish trong n­íc th× vô kiÖn dõng ë ®©y ** Thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®iÒu tra *** ViÖc nµy chØ diÔn ra khi cã kÕt luËn cuèi cïng cña Bé Th­¬ng m¹i Phô lôc 4 . LÞch tr×nh lµm viÖc dù kiÕn cña Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü vÒ ®ît ®iÒu tra b­íc 1 m· sè 731-TA- 1012 liªn quan tíi lo¹i c¸ filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam *Danh s¸ch nh©n viªn chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh nhiÖm vô 1. §iÒu tra viªn Larry Reavis 2. Chuyªn gia ph©n tÝch vÒ hµng ho¸ Roger Corey 3. Chuyªn gia kinh tÕ John Giamalva 4. KÕ to¸n/kiÓm to¸n viªn Jim Stewart 5. LuËt s­ Mary Jane Alves 6. C¸n bé gi¸m s¸t George Deyman * LÞch lµm viÖc 1. NhËn ®¬n kiÕn nghÞ 28/06/2002 2. Th¨m dß ý kiÕn - Nép b¸o c¸o s¬ bé cho c¸n bé gi¸m s¸t 01/07/2002 - B¸o c¸o víi gi¸m ®èc kÕ ho¹ch, tr­ëng ban qu¶n lý ng©n s¸ch 02/07/2002. - Trao ®æi b»ng th­ tõ 02/07/2002 - NhËn phóc ®¸p 15/07/2002 3. Kh¶o s¸t thùc tÕ theo yªu cÇu c«ng viÖc 4. Héi thÈm 19/07/2002 (9h30's¸ng, giê ®Þa ph­¬ng) 5. KÕt luËn ban ®Çu vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn 24/07/2002 6. B¸o c¸o víi Uû ban - B¸o c¸o s¬ bé víi c¸n bé gi¸m s¸t ®iÒu tra 26/07/2002 - Tr×nh b¸o c¸o s¬ bé lªn c¬ quan cÊp cao 31/07/2002 8. KÕt luËn vµ bá phiÕu (ngµy dù kiÕn) 09/08/2002 9. Ph¸n quyÕt träng tµi kinh tÕ 12/08/2002 10. Tæng kÕt 19/08/2002 Phô lôc 5. Tãm t¾t hå s¬ vô kiÖn - 28/6/2002: CFA ®Ö ®¬n lªn Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü (USITC) vµ Bé Th­¬ng m¹i Mü (DOC) kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ basa - 19/7/2002: Bªn nguyªn (CFA) vµ bªn bÞ (VASEP) tham dù phiªn ®iÒu trÇn ®Çu tiªn tr­íc USITC - 8/8/2002: USITC häp bµn, bá phiÕu vµ ®i ®Õn kÕt luËn: ngµnh nu«i c¸ catfish cña Mü cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ g©y thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt bëi c¸c s¶n phÈm c¸ basa, tra filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam - 12/8/2002: DOC tiÕp nhËn vô kiÖn vµ tiÕn hµnh c¸c b­íc ®iÒu tra tiÕp theo vµ yªu cÇu 53 doanh nghiÖp ViÖt Nam chuÈn bÞ b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh chÕ biÕn vµ doanh sè xuÊt c¸ basa, c¸ tra sang Mü - 22/8/2002: USITC c«ng bè quan ®iÓm vÒ vô kiÖn, theo ®ã, kh«ng coi catfish lµ s¶n phÈm c¹nh tranh trùc tiÕp víi c¸ basa vµ c¸ tra cña ViÖt Nam, lo¹i 500 chñ n«ng tr¹i c¸ nheo Mü ra khái danh s¸ch nguyªn ®¬n… - 26/8/2002: DOC c«ng bè ho·n thêi gian ®­a ra kÕt luËn vÒ cuéc ®iÒu tra s¬ bé ®Õn ngµy 24/1/2003, chËm 50 ngµy so víi lé tr×nh ban ®Çu. Phô lôc 6. B¶ng Questionaires - Nhãm A: Trong tr­êng hîp DOC x¸c ®Þnh ViÖt Nam cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c c©u hái nµy sÏ tËp trung vµo quan hÖ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam víi ®èi t¸c Mü. Ng­îc l¹i, nÕu x¸c ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng, c¸c c©u hái sÏ xo¸y vµo quan hÖ cña doanh nghiÖp ®ã víi ChÝnh phñ ViÖt Nam, - Nhãm B (chØ dµnh cho tr­êng hîp cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng): C¸c c©u hái sÏ xo¸y vµo t×nh h×nh b¸n hµng cña doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa còng nh­ l­îng hµng xuÊt sang mét n­íc thø 3 (kh«ng ph¶i Mü), - Nhãm C: Néi dung cña c©u hái nhãm nµy gièng nhau ®èi víi c¶ hai tr­êng hîp, tËp trung hái vÒ s¶n l­îng cña doanh nghiÖp, doanh sè xuÊt sang Mü, c¸ch ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu, thêi gian giao hµng… - Nhãm D: Theo c¸c chuyªn gia, ®©y lµ phÇn c©u hái quan träng nhÊt cña DOC, nh»m ®iÒu tra vÒ c¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt. Mü rÊt tin vµo yÕu tè gi¸ nguyªn liÖu trong c¬ cÊu gi¸ thµnh, v× vËy c¸c c©u hái nhãm D dµnh cho tr­êng hîp cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ xo¸y s©u vµo vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn, nÕu DOC x¸c ®Þnh ViÖt Nam ch­a cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c c©u hái sÏ tËp trung vµo khèi l­îng nguyªn liÖu cung cÊp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn (v× hä nghi ngê cã yÕu tè bao cÊp cña ChÝnh phñ). Phô lôc 7. So s¸nh gi÷a c¸ ViÖt Nam vµ c¸ Ên §é C¸c yÕu tè kh¸c biÖt C¸ Ên §é C¸ ViÖt Nam Gi¸ c¸ gièng 45 cent/pound 1500 - 2000®/con Tû lÖ kg thøc ¨n/kg c¸ thÞt 3,5/1 3 - 3,1/1 Gi¸ c¸ b¸n ra 18.000 – 19.999®/kg 13.000- 13.800®/kg Tû lÖ l·i so víi gi¸ thµnh 50 % 20 % Gi¸ c¸ xuÊt khÈu 3,33 USD/pound 3,5–3,6USD/pound Phô lôc 8. Quy tr×nh kü thuËt c¬ b¶n nu«i c¸ tra, c¸ basa ( Nguån: Héi NghÒ c¸ ViÖt Nam ) Ng­êi nu«i c¸ basa vµ c¸ tra b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c quy tr×nh , tiªu chuÈn kü thuËt bëi 2 lý do chñ yÕu: Thø nhÊt lµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con c¸ rÊt nh¹y c¶m víi m«i tr­êng n­íc, thêi tiÕt, thøc ¨n vµ chÕ ®é ch¨m sãc; thø hai lµ ng­êi nu«i ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn vèn kh¸ lín hµng tr¨m triÖu ®ång, nÕu ®Ó x¶y ra sai sãt trong qu¸ tr×nh nu«i lµ bÞ thua lç, cã khi ph¶i b¸n bÌ, gi¶i nghÖ. V× vËy, tuy ë møc ®é kh¸c nhau, ng­êi nu«i c¸ basa vµ c¸ tra ph¶i thùc hiÖn tèt quy tr×nh, tiªu chuÈn kü thuËt c¬ b¶n nh­ sau: Quy ®Þnh chung ®èi víi bÌ nu«i. BÌ cã d¹ng khèi hép ch÷ nhËt, kÝch th­íc th«ng th­êng lµ 15mx5mx2,5m. Hai ®Çu bÌ cã l­íi thÐp ®Ó n­íc l­u th«ng qua bÌ. ThiÕt kÕ vµ vËt liÖu lµm bÌ (gç vµ tre) b¶o ®¶m dÔ lµm vÖ sinh, khö trïng vµ kh«ng g©y « nhiÔm cho c¸. BÌ ®­îc ®Æt ë nh÷ng khu vùc s«ng cã nguån n­íc s¹ch, dßng ch¶y m¹nh vµ liªn tôc víi l­u tèc thÝch hîp. BÌ nu«i c¸ch bê s«ng kho¶ng 10 m däc theo dßng n­íc ch¶y. C¸c bÌ ®Æt song song c¸ch nhau Ýt nhÊt 5m hoÆc th­êng ®Æt so le ®Ó ®¶m b¶o dßng ch¶y th«ng tho¸ng. Con gièng. Ngµy tr­íc vµo mïa m­a ng­êi ta ®i vít c¸ bét tõ th­îng l­u s«ng Mªk«ng ®æ vÒ h¹ l­u, nhÊt ë vïng th­îng nguån s«ng TiÒn, s«ng HËu. Ngµy nay, ngoµi nguån c¸ bét ®ã, ng­êi ta ®· cho ®Ó nh©n t¹o c¸c gièng c¸ nµy. C¸ gièng tr­íc khi th¶ th­êng t¾m b»ng n­íc muèi (NaCL) víi nång ®é quy ®Þnh ®Ó ®Ò phßng bÖnh ngo¹i ký sinh. Yªu cÇu m«i tr­êng nuíc. Nguån nuíc nu«i kh«ng bÞ « nhiÔm c¸c chÊt ®éc h¹i h÷u c¬, v« c¬, vi sinh vËt v­ît qu¸ giíi h¹n quy ®Þnh, ®¸p øng yªu cÇu vÒ hµm l­îng h÷u c¬ cho c¸. ThiÕt bÞ dông cô nu«i c¸. ThiÕt bÞ dông cô ®Ó chÕ biÕn thøc ¨n vµ thu ho¹ch, b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn c¸ ®­îc chÕ t¹o b»ng c¸c vËt liÖu kh«ng rØ, kh«ng bÞ ¨n mßn, dÔ lµm vÖ sinh vµ khö trïng. KÕt cÊu vµ bè trÝ c¸c c«ng tr×nh trªn bÌ. BÌ nu«i c¸ th­êng g¾n liÒn víi c¸c c«ng tr×nh sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña ng­ d©n. N¬i ¨n nghØ, n¬i chÕ biÕn thøc ¨n, nhµ kho, nhµ vÖ sinh ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt nu«i vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, dÔ kiÓm tra, lµm vÖ sinh vµ khö trïng. Thøc ¨n cho c¸. C¸c c¬ së nu«i lín thuêng sö dông thøc ¨n viªn c«ng nghiÖp, gióp c¸ t¨ng tr­ëng nhanh, Ýt bÞ bÖnh. C¸c hé gia ®×nh th­êng tù chÕ biÕn thøc ¨n (c¸ biÓn t¹p hay bét c¸) cã ®ñ thµnh phÇn dinh d­ìng vµ ®Òu ®­îc nÊu chÝn, ¨n ®Õn ®©u nÊu ®Õn ®ã. Ch¨m sãc. Hµng ngµy, ng­êi nu«i ph¶i theo dâi t×nh tr¹ng ho¹t ®éng, b¾t måi cña c¸ ®Ó ®iÒu chØnh thøc ¨n phï hîp. NÕu thÊy m«i tr­êng n­íc, thêi tiÕt xÊu, c¸ ¨n kÐm, hoÆc cã bÖnh ng­êi nu«i ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. ViÖc sö dông thuèc phßng trÞ bÖnh cho c¸ hÕt søc thËn träng, theo c¸c quy ®Þnh vµ cã sù h­íng dÉn cña c¸c quy ®Þnh vµ cã sù h­íng dÉn cña c¸c kü thuËt viªn. Ng­êi nu«i c¸ thùc hiÖn chÕ ®é sinh ho¹t, chÕ ®é b¶o hé lao ®éng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm kÓ tõ khi b¾t ®Çu nu«i cho ®Õn lóc thu ho¹ch. Phô lôc 9. TrÝch th­ cña Chñ tÞch HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü göi Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Mü Donald L. Evans, ngµy 15/11/2002 …Chóng t«i kh¼ng ®Þnh r»ng thµnh c«ng cña ng­êi nu«i c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam ë thÞ tr­êng Mü kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña viÖc b¸n ph¸ gi¸ hoÆc trî cÊp cña chÝnh phñ… Kh«ng thÓ ®æ lçi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ ngµnh s¶n xuÊt c¸ nheo Mü hiÖn ®ang g¸nh chÞu. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy, võa lµ sù trí trªu cña sè phËn, võa lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè nh­ viÖc t¨ng s¶n l­îng nu«i, suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu vµ chi phÝ n¨ng l­îng cao. C¸c thµnh viªn HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü (ASDA) lo ng¹i vÒ t¸c ®éng tiªu cùc mµ vô kiÖn nµy cã thÓ g©y ra cho c¸c c«ng ty Mü tham gia nhËp khÈu vµ ph©n phèi c¸ tra, c¸ basa vµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c cña ViÖt Nam nh­ t«m, nÕu ¸p ®Æt møc thuÕ cao. Chóng t«i biÕt r»ng trong thùc tÕ cã mét nhãm nhá ng­ d©n Mü khai th¸c t«m ®ang tÝch cùc häp ®Ó xem xÐt mét ®éng th¸i t­¬ng tù, d­íi h×nh thøc kiÖn b¸n ph¸ gi¸ hoÆc ®Ò xuÊt §iÒu kho¶n 201, nh»m chèng l¹i c¸c n­íc xuÊt khÈu t«m. C¸c thµnh viªn ASDA còng lo ng¹i vÒ t¸c ®éng tiªu cùc cña vô viÖc nµy vµ c¸c vô kh¸c t­¬ng tù nh­ vËy trong t­¬ng lai cã thÓ x¶y ra ®èi víi hµng lo¹t cöa hµng b¸n lÎ vµ hÖ thèng nhµ hµng kh¾p n­íc Mü muèn tiÕp tôc cung cÊp nh÷ng thùc phÈm giµu dinh d­ìng vµ cã gi¸ ph¶i ch¨ng cho ng­êi tiªu dïng Mü. C¸c thµnh viªn ASDA còng lo ng¹i r»ng c¸c quy ®Þnh vÒ thay ®æi tªn gäi nh­ ®· nªu trªn trong c¸c th¸ng tíi cã thÓ dÉn ®Õn viÖc mét lo¹t s¶n phÈm file c¸ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam bÞ quy thµnh nhãm c¸ basa. §iÒu ®ã cuèi cïng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«n l­êng vµ nhÇm lÉn (vµ cã thÓ c¶ viÖc ¸p thuÕ h¶i quan kh«ng ®óng) ®èi víi nh÷ng loµi c¸ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. … Chóng t«i hy väng Bé Th­¬ng m¹i Mü sÏ lµm viÖc nghiªm tóc ®Ó ®¶m b¶o r»ng kh«ng ®­a ra quyÕt ®Þnh trõng ph¹t kh«ng c«ng b»ng trong vô viÖc nµy víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam vµ c¸c c«ng ty nhËp khÈu Mü, vµ g©y thªm khã kh¨n cho hä trong viÖc c¹nh tranh b×nh ®¼ng… QuyÕt ®Þnh trõng ph¹t ViÖt Nam còng cã thÓ khiÕn ngµnh c«ng nghiÖp thuû s¶n Mü gÆp khã kh¨n h¬n trong viÖc c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. * HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü (ASDA) lµ tæ chøc th­¬ng m¹i phi lîi nhuËn, ®¹i diÖn cho c¸c c«ng ty thµnh viªn trong vµ ngoµi n­íc Mü, cã nguån thu nhËp tõ viÖc tù do bu«n b¸n thuû s¶n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, tham gia s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ph©n phèi, b¸n lÎ vµ kinh doanh nhµ hµng thuû s¶n. (T¹p chÝ Th­¬ng m¹i Thuû s¶n , sè th¸ng 12/2002) ._.