Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước

hưởng của các nhân tố thông qua phân tích kết quả bằng phần mềm SPSS 18. Từ khóa Tiến độ thực hiện dự án, dự án xây dựng công trình, nhân tố ảnh hưởng. 1. Đặt vấn đề Trong thời gian qua, có khá nhiều dự án xây dựng bị chậm tiến độ làm ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư của dự án. Chậm tiến độ không những ảnh hưởng lớn đến chất lượng công trình mà còn làm lãng phí nguồn lực của toàn xã hội. Nhiều năm nay, vốn đầu tư vào các dự án xây dựng chiếm đến 40% GDP, nhưng do chậm hoàn thành dẫn đến hậu quả là lãng phí vốn đầu tư, làm giảm hiệu quả đầu tư và thậm chí không còn đạt hiệu quả đầu tư như mục tiêu đặt ra. Nhiều nguyên nhân đã được các cơ quan công luận, các nhà quản lý chỉ ra. Tuy nhiên, tất cả cũng chỉ dừng lại ở những phân tích định tính, chưa làm rõ nguyên nhân cụ thể từ những vấn đề nào, khâu nào, thành phần nào tham gia làm chậm tiến độ triển khai thực hiện dự án. Từ đó cho thấy sự cần thiết phải có những nghiên cứu có tính khoa học, thông qua khảo sát thực tiễn với quy trình nghiên cứu phù hợp nhằm làm cơ sở cho việc đề xuất những giải pháp khắc phục tình trạng chậm tiến độ thường xuyên của các dự án xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách. Việc xác định nhận diện được các yếu tố ảnh hưởng là nguyên nhân dẫn đến không kịp tiến độ thực hiện dự án có thể giúp cho chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị tư vấn và các cơ quan quản lý liên quan đến dự án có thể đảm bảo tiến độ thực hiện dự án, đảm bảo hiệu quả đầu tư của dự án và tránh được những tổn thất do việc chậm tiến độ gây ra. Vấn đề trình bày kết quả nghiên cứu nhằm nhận dạng cụ thể các nhân tố Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 158 ảnh hưởng và đề xuất các dữ liệu, quy trình, phương pháp phân tích xử lý để sử dụng cho việc nhận diện các yếu tố tác động đến tiến độ thực hiện đầu tư dự án. Qua đó, xác định các nguyên nhân chủ yếu có liên quan, các mức độ ảnh hưởng và cái mới khi sử dụng phương pháp phân tích đàn giá này là cho biết sự thay đổi của các nhân tố ảnh hưởng sẽ làm thay đổi bao nhiêu đến yếu tố đang nghiên cứu trên cơ sở đó các các giải pháp khắc phục đến tiến độ thực hiện các dự án sử dụng vốn ngân sách. 2. Nhận diện các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án đầu tư xây dựng - Nhóm nhân tố: Cơ chế, chính sách và hệ thống văn bản pháp luật  Sự đồng bộ của hệ thống pháp luật;  Tính thống nhất và phù hợp với thực tiễn cùa văn bản pháp luật;  Khả năng quyết định theo thẩm quyền được giao;  Sự phù hợp với quy hoạch, điều kiện kinh tế xã hội, tập quán của địa phương;  Công tác giao nhận đất giải phóng mặt bằng thuận lợi, giao mặt bằng đúng tiến độ, - Nhóm nhân tố: Năng lực của Chủ đầu tư  Xác định rõ qui mô, phạm vi dự án;  Chủ đầu tư quyết tâm thực hiện mục tiêu dự án;  Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu hay đơn vị Chủ đầu tư;  Khả năng điều phối, quan hệ của Chủ đầu tư với các cơ quan quản lý chuyên ngành tại địa phương, - Nhân tố: Hệ thống thông tin dự án  Sự đồng lòng của người dân khi biết rõ mục tiêu và lợi ích dự án đem lại;  Tính minh bạch trong quá trình thực hiện dự án ở các khâu, các cấp - Nhân tố: Môi trường tác động bên ngoài.  Sự kiểm tra, thanh tra nghiêm túc, thường xuyên của cơ quan chức năng;  Sự minh bạch trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng,  Sự ủng hộ của chính quyền địa phương, - Nhân tố: Năng lực của các nhà thầu  Năng lực nhân sự, máy móc, thiết bị của Nhà thầu thi công;  Năng lực, kinh nghiệm của chỉ huy trưởng công trình;  Tư vấn quản lý dự án có trách nhiệm, năng lực;  Sự phối hợp giữa các nhà thầu (thi công, quản lý dự án, tư vấn giám sát) tại hiện trường. Những vấn đề sau khi nghiên cứu, thăm dò, khảo sát bằng các bảng câu hỏi đến các thành phần có liên quan đến thực hiện dự án, qua khâu phân tích, xử lý các số liệu thu thập bằng phầm mềm SPSS 18, ngoài những kết quả có liên quan đến độ tin cậy của số liệu, độ an toàn, tính phù hợp, mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đang nghiên cứu còn cho biết được mối liên hệ, sự thay đổi của nhân tố này ảnh hưởng như thế nào đến vấn đề nghiên cứu, đây là căn cứ khoa học để từ đó đề xuất cho phù hợp với đặc thù của từng lọai dự án xây dựng, từng địa phương, cụ thể những kết quả mong muốn đạt được của từng nhân tố ảnh hưởng như sau: - Cơ chế, chính sách và hệ thống văn bản pháp luật Xem xét các nhóm nhân tố này ảnh huởng và có tác động như thế nào đến tiến độ thực hiện dự án; mức độ tác động; mối quan hệ và sự ảnh hưởng của hệ thống văn bản pháp luật, cơ chế chính sách đến vấn đề nghiên cứu; sự phù hợp của nhân tố nghiên cứu với đặc điểm, tính chất của dự án đầu tư xây dựng như thế nào; đồng thời qua đánh giá sự ảnh hưởng đó cũng cho biết khi mức độ táng động thay đổi 1% thì mức độ ảnh hưởng thay đổi bao nhiêu %. - Năng lực của chủ đầu tư Tác động của biến được nghiên cứu lên biến phụ thuộc, đồng thời chỉ rõ khi Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 159 mức độ tác động của nhân tố này thay đổi 1 đơn vị thì mức độ chậm trễ thay đổi là bao nhiêu đơn vị. Qua đó cho biết sự ảnh hưởng của biến nghiên cứu đến tiến độ thực hiện dự án trong mô hình xâydựng có phù hợp hay không, cho thấy vai trò quyết định, chịu trách nhiệm và không thể thay thế của Chủ đầu tư khi dự án chậm tiến độ, đặc biệt đối với các dự án đầu tư công. - Hệ thống thông tin dự án Việc xuất hiện nhân tố này cho thấy tầm quan trọng của việc công khai các thông tin về quy hoạch, công tác vận động, tuyên truyền trong cộng đồng dân cư và tính minh bạch trong quá trình thực hiện các dự án ở địa phương, một vấn đề mà trong thời gian qua chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến chậm tiến độ thực hiện triển khai dự án, gây nhiều thiệt hại và những trở ngại, đặc biệt là công tác đền bù giải phóng mặt bằng. - Môi trường tác động bên ngoài Đánh giá mức độ tác động của nhân tố đến tiến độ thực hiện dự án cho thấy tính đặc thù của các dự án như các dự án công trình giao thông, trải dài qua nhiều địa phương và những khó khăn bất lợi về điều kiện địa hình, địa chất tại khu vực nghiên cứu hay các dự án công trình công cộng có ảnh hưởng quan trọng đến tiến độ thực hiện dự án ở giai đoạn thực hiện đầu tư. - Năng lực của các nhà thầu Xem xét yếu tố năng lực của các nhà thầu (thi công, tư vấn thiết kế, giám sát) lại có mức độ ảnh hưởng như thế nào, vì thời gian qua, các kết luật đều cho rằng đây có thể là nhân tố ảnh hưởng nhiều nhất trong các nhân tố tác động. Một lần nữa qua nghiên cứu theo mô hình gải thuyết này để đánh giá có cơ sở và khoa học hơn. Nếu trong một môi trường đầu tư tốt, cơ chế chính sách phù hợp, với sự đồng thuận của người dân cùng trách nhiệm, qua kết quả phân tích sẽ cho biết năng lực của Chủ đầu tư, năng lực của các nhà thầu tham gia thực hiện dự án sẽ không có ảnh hưởng cao hay thấp đến tiến độ thực hiện của dự án và ngược lại. Để từ đó có các giải pháp khắc phục. 3. Phương pháp nghiên cứu Quy trình nghiên cứu bao gồm các bước sau: Hình 1. Quy trình nghiên cứu Căn cứ danh mục sơ bộ các yếu tố ảnh hưởng, tiến hành thiết kế bảng khảo sát thử nghiệm, khảo sát thử nghiệm và phân tích kết quả bằng phần mềm SPSS 18. Căn cứ vào kết quả kiểm định thang đo, loại bỏ các yếu tố không phù hợp, hoàn thiện bảng câu hỏi và tiến hành khảo sát chính thức. 4. Phân tích dữ liệu Khảo sát thử nghiệm được tiến hành với bảng câu hỏi gồm các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án và được gửi đến các chuyên gia, các nhà quản lý, và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng. Nghiên cứu sơ bộ (Nhận dạng các yếu tố - Xây dựng bảng câu hỏi sơ bộ) Điều tra sơ bộ, phỏng vấn chuyên gia (Điều chỉnh mô hình - Bảng câu hỏi chính thức) Khảo sát, điều tra phỏng vấn (Xác định kích thước mẫu - Thu thập số liệu) Phân tích số liệu (Kiểm định thang đo, thống kê mô tả, phân tich nhân tố) Phân tích hồi quy (Phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố) Kết luận – Kiến nghị Thông báo Khoa học và Công nghệ Information of Science and Technology Số 2/2016 No. 2/2016 160 Căn cứ vào kết quả khảo sát thử nghiệm, những nhân tố có giá trị trung bình mean lớn hơn số cho phép sẽ được giữ lại để tiếp tục khảo sát. Và bảng câu hỏi chính thức phát hành gồm các nhóm nhân tố đã chọn lọc lại trên cơ sở khảo sát với mẫu được chọn khoa học và hợp lý hơn. Sau đó các phiếu điều tra này được gửi đến Chủ đầu tư công ty xây dựng, đơn vị tư vấn, đơn vị giám sát, các nhà quản lý, Thu thập, tổng hợp các phiểu đã khảo sát để bắt đầu tiến hành thống kê mô tả và các kiểm định thống kê được thực hiện bằng phần mềm SPSS. Kết quả kiểm định cho thấy các nhóm yếu tố đều có hệ số Cronbach Alpha đạt từ số điểm trong giới hạn cho phép trở lên và các biến quan sát trong từng nhóm có hệ số tương quan biến tổng lớn hơn thang điểm an toàn, thì khi đó thang đo đạt được độ tin cậy, đảm bảo điều kiện để tiếp tục thực hiện phân tích nhân tố ở phần sau. Sử dụng phân tích PCA theo phương pháp trích Principal Component Analysic với phép xoay Varimax. Các biến quan sát có trọng số nhỏ hơn ½ thì sẽ bị loại bỏ. Dựa vào kết quả phân tích nhân tố PCA, các nhân tố trích ra đạt yêu cầu về giá trị độ tin cậy, từ đó so sánh với giả thuyết đưa ra khi nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án đầu tư xây dựng đã nêu đã nêu để sắp xếp lại các nhân tố theo mức độ ảnh huởng phù hợp với kết quả đã phân tích. 5. Kết luận Thông qua nghiên cứu đã nhận dạng được các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Kết quả phân tích đã chỉ ra các nhân tố về cơ chế, chính sách và các văn bản pháp luật trong đầu tư xây dựng, năng lực của Chủ đầu tư và những thông tin đảm bảo sự công khai minh bạch của dự án ảnh hưởng như thế nào đến tiến độ thực hiện dự án. Điều kiện, địa hình, địa chất, đặc điểm kinh tế xã hội của địa phương có đặt dự án, năng lực của các nhà thầu cũng ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án. Qua kết quả nghiên cứu sẽ cho thấy mức độ ảnh hưởng của các nhóm nhân tố có liên quan để tùy theo tính chất đặc thù của dự án, địa phương, vùng khu vực sẽ có các biện pháp khắc phục nhằm mục đích đảm bảo tiến độ thực hiện dự án. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Hoàng Trọng và Chu Nguyễn Mộng Ngọc, 2008. Phân tích dữ liệu nghiên cứu với SPSS 1&2, Nhà xuất bản Hồng Đức. [2] Website Bộ Kế hoạch đầu tư Bộ Giao thông vận tải và Bộ Xây dựng.