Nhà nước & vai trò của Nhà nước Xã hội chủ nghĩa trong nền Kinh tế thị trường

Më ®Çu Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t mµ n­íc ta ®· lùa chän trong thêi k× ®æi míi. Nã võa mang tÝnh chÊt chung cña kinh tÕ thÞ tr­êng, võa cã nh÷ng ®Æc thï, ®­îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. §©y lµ sù vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh nghiÖm trong n­íc vµ thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ sù kÕt tinh trÝ tuÖ cña toµn §¶ng vµ Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng ®Êt n­íc. §¶ng x¸c ®Þnh mét c¸ch nhÊt qu¸n vai trß cña Nhµ n­íc XHCN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ nh©n tè quan träng. Qua ®Ò tµi: “Nhµ n­íc vµ vai trß cña Nhµ n­íc XHCN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay”, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt qu¸n vÒ vÞ trÝ, vai trß cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét sè thµnh tùu ®¹t ®­îc: Tæ chøc thµnh c«ng héi nghÞ cÊp cao: APEC,ASEM, ASIAN vµ n­íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO( n­íc thø 150). H¬n n÷a, ta cã thÊy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña vÊn ®Ò, cã thÓ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng vai trß cña Nhµ n­íc trong ®Ò tµi mµ em ®· tr×nh bµy ë trªn=>Vai trß cña Nhµ n­íc v« cïng quan träng. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tíi TiÕn sÜ NguyÔn ThÞ BÝch Thuû ®· gióp t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy! T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Môc lôc Më ®Çu……………………………………………………………………1 PhÇn I: Lý luËn vÒ Nhµ n­íc cña c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin………………………………………………………..4 I.C¸c quan ®iÓm tr­íc M¸c vÒ Nhµ n­íc…………………………….....4 1. N­íc Anh……………………………………………………………….4 a. T­ t­ëng cña T«mat H«px¬(1588 – 1679)………………………………...4 b. T­ t­ëng cña Gi«n lin bec n¬(1614 – 1657)………………………………..4 c. T­ t­ëng cña Giªc¸c®¬ Uüntenli:……………………………………………5 d. T­ t­ëng cña Gi«nlècc¬(1632 – 1704)……………………………………..5 2. N­íc Ph¸p……………………………………………………………..5 a. T­ t­ëng cña Vonte( 1694 – 1778)…………………………………………5 b. T­ t­ëng cña ph¸i Giacobanh(1758 – 1794)……………………………...5 3. N­íc §øc………………………………………………………………6 a. T­ t­ëng cña Cant¬(1724 – 1804)………………………………………….6 b. T­ t­ëng cña Hªghen(1770 – 1831). II. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ nhµ n­íc………......7 1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña Nhµ n­íc…………………………………7 1.1 Nguån gèc cña Nhµ n­íc:………………………………………………….7 1.2. B¶n chÊt cña Nhµ n­íc……………………………………………………..8 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc………………………………………8 3. Chøc n¨ng cña Nhµ n­íc……………………………………………..9 3.1. Chøc n¨ng thèng trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi………………...9 3.2. Chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i…………………………………………...9 4. C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña Nhµ n­íc………………………………….9 4.1 C¸c kiÓu Nhµ n­íc trong lÞch sö………………………………………….10 4.2 H×nh thøc cña Nhµ n­íc……………………………………………………10 III. C¸c t­ t­ëng vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn…………………………….11 1. T­ t­ëng c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vÒ Nhµ nø¬c ph¸p quyÒn( tiªu biÓu Hªghen)………………………………………………………………12 2. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn……………………………………………………………………….12 IV. M« h×nh nhµ n­íc ph¸p quyÒn “ C«ng x· Pari ”…………………..12 PhÇn II: Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam……………………14 I. T­ t­ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam….15 II. T­ t­ëng cña Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam………………………………………………………………………15 III. Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n vª Nhµ n­íc ph¸p quyÒn ë ViÖt Nam….17 IV. Vai trß cña Nhµ n­íc XHCN ë ViÖt Nam hiÖn nay……………….18 1.Vai trß cña Nhµ n­íc trong quèc phßng vµ trong viÖc s¶n xuÊt, tiªu dïng c¸c hµng ho¸ c«ng céng……………………………………………18 2. Vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c yÕu tè ngo¹i vi……………………..19 3. Vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc t¹o dùng bé khung x· héi vµ luËt ph¸p……………………………………………………………………….20 4. Vai trß cña Nhµ n­íc trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh………………….21 5. Vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi vÊn ®Ò thu nhËp vµ phóc lîi…………..21 6. Vai trß cña Nhµ n­íc trong c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ……..22 V. X©y dùng Nhµ n­íc vµ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam..24 H¹n chÕ…………………………………………………………….24 Gi¶i ph¸p…………………………………………………………...24 a. Ph¸t huy d©n chñ, b¶o ®¶m quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trong x©y dùng nhµ n­íc vµ qu¶n lý x· héi……………………………………………25 §Èy m¹nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt………………………………………………………………25 c. TiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña Quèc Héi theo yªu cÇu x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam cña d©n, do d©n, v× d©n………………………………………………………………………25 d. §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc theo yªu cÇu x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN………………………………………………………26 e. §æi míi ho¹t ®éng t­ ph¸p………………………………………………...26 f. §æi míi vµ t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi cña d©n, do d©n, v× d©n…26 g. §Èy m¹nh chèng quan liªu bao cÊp, tham nhòng vµ nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc kh¸c trong bé m¸y nhµ n­íc…………………………………………..27 h. X©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®ñ n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN……………………………….27 KÕt luËn……………………………………………………………………29 Tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………………..30 PhÇn I Lý luËn vÒ Nhµ n­íc cña c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin. I.C¸c quan ®iÓm tr­íc M¸c vÒ Nhµ n­íc. 1. N­íc Anh. - §©y lµ mét trong nh÷ng n­íc ®Çu tiªn ë Ch©u ¢u cã quan hÖ t­ b¶n n¶y sinh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Tõ cuèi thÕ kû XVII, n­íc Anh chÝnh lµ n¬i ch«n rau c¾t rèn cña chñ nghÜa duy vËt hiÖn ®¹i. ChÝnh trªn m¶nh ®Êt cña quèc gia nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng trµo l­u t­ t­ëng vµ nh÷ng nhµ t­ t­ëng næi tiÕng: a. T­ t­ëng cña T«mat H«px¬(1588 – 1679). - Theo T«mat H«px¬, mçi d©n téc trong sù ph¸t triÓn cña m×nh ®Òu tr¶i qua 2 giai ®o¹n tù nhiªn vµ giai ®o¹n x· héi c«ng d©n( hay cßn gäi giai ®o¹n nhµ n­íc). Nhµ n­íc lµ sù s¸ng t¹o cao nhÊt mµ con ng­êi cã thÓ lµm ®­îc. Nhµ nø¬c ®ãng vai trß ®iÒu hµnh sù ph¸t triÓn cña x· héi, xö ph¹t nh÷ng ai vi ph¹m lîi Ých chung cña mäi ng­êi. Nhµ n­íc “tùa nh­ mét con ng­êi nh©n ®¹o” mµ chÝnh phñ lµ linh hån cña ®ã. Sù xuÊt hiÖn Nhµ n­íc còng cã mÆt h¹n chÕ ë chç lµ nã lµm gi¶m bít c¸c kh¸t väng tù nhiªn nhÊt ®Þnh cña con ng­êi, tù do cña con ng­êi do ®ã mµ bÞ thu hÑp. Nh­ng kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c, con ng­êi cÇn cã Nhµ n­íc th× míi sèng yªn æn ®­îc. - C¸c ®¹i diÖn cña Nhµ n­íc nhiÒu khi trong mét chõng mùc nµo ®ã kh«ng lµm tho¶ m·n së thÝch c¸ nh©n ph¶i cã nghÜa vô ph¶i tu©n theo. Theo H«px¬, Nhµ n­íc kh«ng tu©n theo nhµ thê mµ ng­îc l¹i ph¶i tu©n theo Nhµ n­íc. b. T­ t­ëng cña Gi«n lin bec n¬(1614 – 1657). - Dùa vµo quyÒn bÈm sinh cña nh©n d©n Anh, Lin bec n¬ ®ßi hái huû bá quyÒn lùc cña nhµ vua vµ th­îng viÖn, thµnh lËp nghÞ viÖn – c¬ quan ®¹i diÖn cho toµn thÓ nh©n d©n Anh, vµ tõ mét ®Õn hai n¨m sau l¹i bÇu mét lÇn. §Ó ®¶m b¶o ph¸p chÕ, cÇn chia ra thµnh quyÒn lËp ph¸p vµ quyÒn hµnh ph¸p. §ßi hái nµy nh»m chèng l¹i sù léng quyÒn cña bé m¸y quan liªu bao cËp, ®ång thêi còng chèng l¹i sù m­u toan cña ph¸i ®éc lËp chiÕm ®a sè trong nghÞ viÖn muèn tËp trung toµn bé quyÒn lùc vÒ tay m×nh, môc ®Ých cña viÖc ph©n chia quyÒn lùc lµ nh»m ®¶m b¶o nÒn ph¸p chÕ d©n chñ t­ s¶n vµ cñng cè c¸c quyÒn tù do, d©n chñ. c. T­ t­ëng cña Giªc¸c®¬ Uüntenli: - TÊt c¶ quan chøc cña céng hoµ ®Òu ®­îc bÇu ra vµ thay ®æi hµng n¨m, §øng ®Çu Nhµ n­íc lµ nghÞ viÖn mçi n¨m ®­îc bÇu ra mét lÇn, c¸c ®¹o luËt ®ù¬c th«ng qua sÏ cã hiÖu lùc trong vßng mét th¸ng kh«ng cã sù ph¶n ®èi cña nh©n d©n. ViÖc ®¶m b¶o nÒn ph¸p chÕ ë n­íc céng hoµ cã ý nghÜa cùc k× to lín, vÊn ®Ò ®ã liªn quan ®Æc biÖt ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c quan chøc. ¤ng chØ ra b¶n chÊt giai cÊp cña Nhµ n­íc vµ cho r»ng chÕ ®é t­ h÷u lµ nguyªn nh©n dÉn tíi th¶m c¶nh cña ng­êi lao ®éng. §ång thêi «ng còng cè thùc hiÖn nh÷ng t­ t­ëng cña m×nh trªn thùc tÕ, ®­a ra kÐ ho¹ch më réng viÖc c¶i t¹o x· héi vµ Nhµ n­íc dùa trªn nh÷ng nguyªn lý céng s¶n chñ nghÜa. d. T­ t­ëng cña Gi«nlècc¬(1632 – 1704). - Nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn tù nhiªn cña con ng­êi, ban hµnh luËt ph¸p ®Ó t¹o lËp vµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u còng nh­ sö dông c¸c lùc l­îng x· héi ®Ó thùc hiÖn c¸c ®¹o luËt nµy vµ b¶o vÖ sù tÊn c«ng tõ bªn ngoµi. QuyÒn lËp ph¸p ph¶i thuéc vÒ nghÞ viÖn ph¶i häp th­êng k× ®Ó th«ng qua c¸c ®¹o luËt, nh­ng kh«ng can thiÖp vµ qu¸ tr×nh thùc thi chóng. QuyÒn hµnh ph¸p thuéc vÒ nhµ vua. Nhµ vua l·nh ®¹o viÖc thi hµnh ph¸p luËt, bæ nhiÖm c¸c bé tr­ëng, ch¸nh ¸n vµ c¸c quan chøc kh¸c. Ho¹t ®éng cña nhµ vua phô thuéc ph¸p luËt vµ nhµ vua kh«ng cã “ ®Æc quyÒn” nhÊt ®Þnh ®èi víi nghÞ viÖn( quyÒn phñ quyÕt, b·i miÔn…) ®Ó nh»m kh«ng cho phÐp nhµ vua th©u tãm quyÒn lùc vÒ tay m×nh. 2. N­íc Ph¸p. - T­ t­ëng chÝnh trÞ cña Ph¸p thÕ kû XVIII rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Thêi kú lÞch sö nµy ®· s¶n sinh ra nh÷ng nhµ t­ t­ëng vÜ ®¹i ®Æt nÒn mãng cho c¸ch m¹ng t­ s¶n T­ t­ëng cña nh­ng nhµ khai sinh vÉn cßn s¸ng m·i ®Õn ngµy nay. Theo Ph. ¡nghen “ Nh÷ng vÜ nh©n Ph¸p ®· soi s¸ng ®Çu ãc mäi ng­êi, ®Ó chuÈn bÞ cho cuéc c¸ch m¹ng s¾p bïng næ, chÝnh hä lµ nh÷ng ng­êi hÕt søc c¸ch m¹ng…” §­¬ng nhiªn, tÝnh cÊp tiÕn cña nh÷ng t­ t­ëng chÝnh trÞ t­ s¶n kh«ng thÓ v­ît qu¸ khái nh÷ng khu«n khæ hÖ t­ t­ëng t­ h÷u t­ s¶n chñ nghÜa. a. T­ t­ëng cña Vonte( 1694 – 1778) - ¤ng t¸n thµnh hÖ th«ng lËp hiÕn ë Anh, «ng nghiªng vÒ t­ t­ëng d©n chñ kiÓu Anh, khi m©u thuÉn gi÷a thÓ chÕ vµ ®¼ng cÊp thø 3 trë nªn s©u s¾c. H¬n n÷a, b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng t­ t­ëng céng hoµ trong hÖ thèng t­ t­ëng cña «ng. Tõ viÖc thõa nhËn nÒn céng hoµ lµ h×nh thøc Nhµ n­íc s¬ khai trong cuèn tõ ®iÓn triÕt häc cña Vonte ®· ®i ®Çu nãi vÒ sù hîp lý cña chÕ ®é céng hoµ vµ nh÷ng tÝnh chÊt ­u viÖt cña nã. b. T­ t­ëng cña ph¸i Giacobanh(1758 – 1794) - Theo «ng Rubespierre, nh©n d©n lµ ng­êi tèi th­îng cña Nhµ n­íc, ®­îc tæ chøc vµ hît ®éng theo ph¸p luËt do nh©n d©n th«ng qua. Do ®ã, quyÒn lËp hiÕn, mét quyÒn lùc tèi cao thuéc vÒ nh©n d©n. §ã lµ ý chÝ cña nh©n d©n mµ kh«ng mét ®¹i diÖn nµo cã quyÒn ng¨n c¶n. ¤ng ph©n biÖt luËt ph¸p quan träng chØ cã thÓ ®­îc th«ng qua víi ®iÒu kiÖn ®· ®­îc tr­ng cÇu ý d©n. 3. N­íc §øc. - T×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi cña §øc n¨m 1789 kh«ng kh¸c g× t×nh h×nh ®Çu thËp kû XVIII. Cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n Ph¸p vÜ ®¹i hÖt nh­ tia chip loÐ s¸ng vµo ®Êt nø¬c nµy. QuÇn chóng nh©n d©n vµ nh÷ng ®¹i diÖn tiªn tiÕn nhÊt cña nÒn v¨n ho¸ §øc vui mõng ®ãn chµo nh÷ng sù kiÖn c¸ch m¹ng ë Ph¸p. Ba vÊn ®Ò mÊu chèt lµ: thµnh lËp sù thèng nhÊt d©n téc, d©n chñ ho¸ chÕ ®é nhµ n­íc, chÕ ®é ph¸p luËt, b·i bá chÕ ®é n«ng n«. a. T­ t­ëng cña Cant¬(1724 – 1804) - Kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm duy t©m vÒ t­ s¶n vÒ b¶n chÊt vµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ nø¬c, Cant¬ nhanh chãng ®­îc giai cÊp bãc lét thõa nhËn lµ mét trong nh÷ng nhµ lý luËn ®Çu tiªn vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn tøc lµ Nhµ n­íc d­êng nh­ dùa trªn ®éc lËp c¸ nh©n vµ ho¹t ®éng cña m×nh d­êng nh­ tu©n thñ tuyÖt ®èi c¸c ®iÒu kho¶n cña ph¸p luËt. Cant¬ ph©n nhµ n­íc thµnh ba d¹ng: chuyªn chÕ, quý téc vµ d©n chñ. ¤ng cho r»ng trung t©m cña vÊn ®Ò tæ chøc Nhµ n­íc lµ ph­¬ng thøc nh©n d©n cÇm quyÒn. b. T­ t­ëng cña Hªghen(1770 – 1831). - Theo Hªghen x· héi loµi ng­êi ph¶i tr¶i qua bèn lo¹i h×nh Nhµ n­íc cã tÝnh lÞch sö trªn toµn thÕ giíi. +) Lo¹i h×nh Nhµ n­íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi lµ nhµ n­íc phong kiÕn ph­¬ng ®«ng, Nhµ n­íc nµy mang c¸i ®Æc thï( nh©n quyÒn, lîi Ých c¸ nh©n, quyÒn tù do c¸ nh©n) ch­a ®­îc thõa nhËn hay nãi c¸ch kh¸c Hªghen th­êng dïng lµ bÞ “ nhÊn ch×m” trong c¸i phè qu¸t( Nhµ n­íc céng ®ång). +) Nhµ n­íc chñ n« Hy L¹p cã ®Æc thï “ nhó lªn” nh©n quyÒn, lîi Ých c¸ nh©n, chñ quyÒn tù do c¸ nh©n cña giíi chñ n« cßn chñ quyÒn tù do cña tÊt c¶ mäi ng­êi bao gåm n« lÖ th× ch­a ®­îc c«ng nhËn. +) Nhµ n­íc d©n chñ chñ n« Hy L¹p ®­îc xuÊt hiÖn do sù trçi dËy m¹nh mÏ cña ý thøc c¸ nh©n ®Æc thï. +) Nhµ n­íc La M· víi nh÷ng ®Æc tr­ng n¶y sinh th¸i ®é ph¶n kh¸ng, sù trçi dËy cña kiÓu t­ s¶n t­ duy siªu h×nh ®· lµm tuyÖt ®èi ho¸ c¸i chung, c¸i céng ®ång, tËp thÓ, ®èi lËp víi c¸c ®Æc thï ®ã lµ sù kh¸c bÞªt, ®èi lËp, quÕt ®Þnh tÊt yÕu kh¸c. Do thï ®Þch c¸ nh©n ®Æc thï, x· héi mÊt ®i søc sèng vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña nã lµ sù nghÌo ®ãi, kiÖt quÖ, chuyªn quyÒn, ®éc ®o¸n dÉn ®Õn chiÕn tranh liªn miªn. Theo nguån: + Quan ®iÓm cña Hªghen vÒ nhµ n­íc vµ nhµ n­íc ph¸p quyÒn - Ph¹m ChiÕn Khu – T¹p chÝ TriÕt häc – Ra 6h25’pm, Thø 6 ngµy 01/06/2007. + Lý luËn vª Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt cña c¸c nhµ t­ t­ëng thëi k× T©y ¢u cËn ®¹i- T¹p chÝ khoa häc ph¸p lý sè 1/2001. II. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ nhµ n­íc. 1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña Nhµ n­íc 1.1 Nguån gèc cña Nhµ n­íc: -Thêi kú cæ trung ®¹i ®· cã nhiÒu nhµ t­ t­ëng tiÕp cËn vµ ®­a ra nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ nguån gèc cña Nhµ n­íc: C¸c nhµ t­ t­ëng thuyÕt thÇn häc cho r»ng Nhµ n­íc do Th­îng §Õ s¸ng t¹o ra. C¸c nhµ theo ThuyÕt gia tr­ëng cè g¾ng chøng minh Nhµ n­íc lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cña giai ®o¹n lµ h×nh thøc tæ chøc tù nhiªn cña cuéc sèng con ng­êi. -§Õn kho¶ng thÕ kû XVI, XVII, XVIII xuÊt hiÖn hµng lo¹t quan niÖm vÒ nguån gèc cña Nhµ n­íc. §a sè häc gi¶ t­ s¶n ®Òu t¸n thµnh quan ®iÓm cho r»ng sù ra ®êi cña Nhµ n­íc lµ s¶n phÈm cña mét khÕ ­íc hay hîp ®ång ®­îc ký kÕt tr­íc hÕt gi÷a con ng­êi sèng trong tù nhiªn kh«ng cã Nhµ n­íc: Jean Bodin, Thomas, Hoppen, John Locke …. -Do nhiÒu nh©n kh¸c nhau nh÷ng häc thuyÕt vµ quan ®iÓm trªn ch­a gi¶i thÝch ®­îc céi nguån vËt chÊt vµ b¶n chÊt giai cÊp cña Nhµ n­íc. Víi quan ®iÓm biÖn chøng vµ duy vËt chñ nghÜa Mac – Lªnin ®· chøng minh mét c¸ch khoa häc ®ã lµ: Nhµ n­íc xuÊt hiÖn khi loµi ng­êi ph¸t triÓn ®Õn mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. * LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi tr¶i qua nhiÒu thêi kú tõ c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa, x· héi chñ nghÜa, nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo trong x· héi còng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. +) Trong x· héi nguyªn thuû: C¬ së kinh tÕ cña x· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ chÕ ®é t­ h÷u chung vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lao ®éng, mäi ng­êi sèng b×nh ®¼ng, kh«ng cã sù ph©n biÖt giµu nghÌo nªn x· héi khi ®ã ch­a cã sù ph©n chia thµnh giai cÊp vµ kh«ng cã ®Êu tranh giai cÊp nªn ch­a xuÊt hiÖn Nhµ n­íc. +) Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ph¸t triÓn ®· lµm thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc x· héi cña x· héi nguyªn thuû. Trong x· héi b¾t ®Çu xuÊt hiÖn cña c¶i d­ thõa, bÞ nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu thÞ téc, bé l¹c chiÕm lµm cña riªng. ChÕ ®é t­ h÷u xuÊt hiÖn ®· lµm ph©n chia x· héi thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo, thµnh c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ cuéc ®Êu tranh giai cÊp xuÊt hiÖn. +) Nhµ n­íc ®Çu tiªn trong lÞch sö lµ Nhµ n­íc chiÕm h÷u n« lÖ. TiÕp ®ã lµ Nhµ n­íc phong kiÕn, Nhµ n­íc TBCN, Nhµ n­íc XHCN. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn Nhµ n­íc: m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc: “ Nhµ n­íc lµ s¶n phÈm vµ biÓu hiÖn cña m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc. BÊt cø ë ®©u hay bÊt cø lóc nµo vµ chõng nµo mµ vÒ mÆt kh¸ch quan nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc th× Nhµ n­íc xuÊt hiÖn. Vµ ng­îc l¹i, sù tån t¹i cña Nhµ n­íc chøng tá r»ng nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ næi ”. 1.2. B¶n chÊt cña Nhµ n­íc Trong lÞch sö häc cã nhiÒu quan kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt cña Nhµ n­íc: +) C¸c nhµ x· héi x· héi t­ s¶n cho r»ng nhµ n­íc lµ ng­êi träng tµi c«ng minh b¶o vÖ lîi Ých cho mäi ng­êi, lµ tæ chøc phi giai cÊp vµ cÇn thiÕt trong x· héi. Quan ®iÓm trªn ®· xo¸ nhoµ m©u thuÉn giai cÊp, biÖn hé cho sù thèng trÞ vµ bãc lét cña giai cÊp n»m trong tay bé m¸y nhµ n­íc. +) TriÕt häc M¸c – Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng: Nhµ n­íc l¹ mét bé m¸y x· héi do giai cÊp thèng trÞ lËp nªn nh»m hîp ph¸p hãa vµ cñng cè sù ¸p bøc cña m×nh ®èi víi giai cÊp ®èi lËp. VÒ b¶n chÊt “ Nhµ n­íc ch¼ng qua chØ lµ mét bé m¸y giai cÊp nµy dïng ®Ó trÊn ¸p mét giai cÊp kh¸c”. §ã lµ b¶n chÊt cña Nhµ n­íc theo nguyªn nghÜa, Nhµ n­íc cña giai cÊp thèng trÞ. Theo b¶n chÊt ®ã, Nhµ n­íc kh«ng ph¶i lµ lùc l­îng ®iÒu hoµ sù xung dét giai cÊp, mµ tr¸i l¹i, nã cµng lµm cho m©u thuÉn ®ã trë nªn gay g¾t. Nhµ n­íc lµ bé phËn quan träng nhÊt trong kiÕn tróc th­êng tÇng. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi do nhµ n­íc tiÕn hµnh ®Òu xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña giai cÊp n¾m trong tay bé m¸y Nhµ n­íc. 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc - Nhµ n­íc qu¶n lý d©n c­ trªn mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh. - Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së ph©n chia d©n c­ theo l·nh thæ mµ hä c­ tró.QuyÒn lùc Nhµ n­íc cã hiÖu lùc víi mäi thµnh viªn trong l·nh thæ. Mçi Nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh b»ng mét biªn giíi nhÊt ®Þnh. - Nhµ n­íc cã bé m¸y quyÒn lùc chuyªn nghiÖp bao gåm c¸c ®éi vò trang ®Æc biÖt ( Qu©n ®éi, c¶nh s¸t, nhµ tï…) vµ bé m¸y qu¶n lý hµnh chÝnh. Nhµ n­íc thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh trªn c¬ së c­ìng bøc cña ph¸p luËt vµ dïng c¸c thiÕt chÕ b¹o lùc ®Ó ph¸p luËt cña m×nh ®­îc thùc thi trong thùc tÕ. - Nhµ n­íc h×nh thµnh hÖ thèng thuÕ kho¸ ®Ó duy tr× vµ t¨ng c­êng bé m¸y cai trÞ. - Nhµ n­íc kh«ng thÓ tån t¹i nÕu kh«ng dùa vµo thuÕ kho¸, quèc tr¸i vµ c¸c h×nh thøc bãc lét kh¸c. §ã lµ nh÷ng chÕ ®é ®ãng gãp cã tÝnh c­ìng bøc ®Ó nu«i sèng bé m¸y cai trÞ. Tãm l¹i, Nhµ n­íc cña giai cÊp bãc lét kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô trÊn ¸p giai cÊp mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn sù bãc lét c¸c giai cÊp bÞ ¸p bøc. 3. Chøc n¨ng cña Nhµ n­íc. D­íi gãc ®é tæ chøc quyÒn lùc, Nhµ n­íc cã chøc n¨ng thèng trÞ cai trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi. Theo gãc ®é ph¹m vi, t¸c ®éng cña quyÒn lùc, Nhµ n­íc cã chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i: 3.1. Chøc n¨ng thèng trÞ cña giai cÊp vµ chøc n¨ng x· héi. - Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ cña giai cÊp: Nhµ n­íc lµm c«ng cô chuyªn chÝnh cña mét giai cÊp nh»m b¶o vÖ sù thèng trÞ giai cÊp ®ã ®èi víi toµn bé x· héi, b¾t nguån tõ lý do ra ®êi cña Nhµ n­íc vµ t¹o thµnh b¶n chÊt chñ yÕu cña nã. - Chøc n¨ng x· héi cña Nhµ n­íc: thÓ hiÖn sù qu¶n lý nh÷ng hµnh ®éng chung v× sù tån t¹i cña x· héi, tho¶ m·n mét sè nhu cÇu n»m d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ®Ò ra luËt ph¸p ®Ó æn ®Þnh trËt tù x· héi, thu thuÕ ®Ó phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng chung cña x· héi. Nh­ vËy: Chøc n¨ng thèng trÞ chÝnh trÞ lµ mét chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt, chøc n¨ng x· héi ph¶i phô thuéc vµ phôc vô cho chøc n¨ng thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ. 3.2. Chøc n¨ng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. a) §èi néi: thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô bªn trong cña ®Êt n­íc. + Gi÷ g×n trËt tù an ninh x· héi. + Qu¶n lý x· héi vÒ mäi mÆt kinh tÕ, y tÕ, v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc. + Th«ng tin tuyªn truyÒn nh»m ®­a hÖ t­ t­ëng cña giai cÊp thèng trÞ lªn thµnh thèng trÞ x· héi. b) §èi ngo¹i: thÓ hiÖn vai trß cña Nhµ n­íc trong quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c trong céng ®ång quèc tÕ. + Tæ chøc l·nh ®¹o quÇn chóng nh©n d©n ®Êu tranh chèng giÆc ngo¹i x©m, b¶o vÖ ®Êt n­íc. + Gi÷ v÷ng vµ kh«ng ngõng ph¸t huy ®Þa vÞ cña Nhµ n­íc trªn tr­êng quèc tÕ. + Nhµ n­íc tiÕn hµnh quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc kh¸c trªn mäi lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. + Thùc hiÖn hîp t¸c, b×nh ®¼ng vµ cã c¬ héi nh­ nhau trong c«ng viÖc. Nh­ vËy chóng ta ®· thÊy hai chøc n¨ng trªn kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau, trong ®ã chøc n¨ng ®èi néi quyÕt ®Þnh chøc n¨ng ®èi ngo¹i. 4. C¸c kiÓu vµ h×nh thøc cña Nhµ n­íc. 4.1 C¸c kiÓu Nhµ n­íc trong lÞch sö. • §Þnh nghÜa: KiÓu nhµ n­íc lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ bé m¸y thèng trÞ ®ã thuéc vÒ giai cÊp nµo, tån t¹i trªn c¬ së kinh tÕ nµo, t­¬ng øng víi h×nh th¸i kinh tÕ, x· héi nµo. •C¸c kiÓu Nhµ n­íc: + Nhµ n­íc chiÕm h÷u n« lÖ: ra ®êi ®Çu tiªn trong lÞch sö, lµ giai cÊp chñ n«, thùc hiÖn sù bãc lét ®èi víi n« lÖ b»ng sù c­ìng bøc trùc tiÕp søc lao ®éng cña ng­êi n« lÖ. + Nhµ n­íc phong kiÕn: lµ chÝnh quyÒn cña giai cÊp ®Þa chñ, quý téc, lµ c¬ quan b¶o vÖ nh÷ng ®Æc quyÒn phong kiÕn, lµ c«ng cô cña giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn dïng ®Ó ¸p bøc, thèng trÞ n«ng n«. + Nhµ n­íc t­ s¶n: lµ Nhµ n­íc cña giai cÊp t­ s¶n, thùc hiÖn sù bãc lét ®èi víi giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng b¨ng c¸ch bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­, b¶o vÖ lîi Ých vµ quyÒn thèng trÞ cña giai cÊp t­ s¶n. + Nhµ n­íc v« s¶n: lµ Nhµ n­íc ®Æc biÖt, sau khi nh÷ng c¬ së kinh tÕ x· héi cña sù xuÊt hiÖn vµ tån t¹i cña Nhµ n­íc mÊt ®i th× Nhµ n­íc sÏ kh«ng cßn, b»ng con ®­êng tù tiªu vong => §ã lµ qu¸ tr×nh rÊt l©u dµi trong lÞch sö. 4.2 H×nh thøc cña Nhµ n­íc • §Þnh nghÜa: Mçi kiÓu nhµ n­íc l¹i cã thÓ tån t¹i d­íi c¸c h×nh thøckhac nhau. H×nh thøc nhµ n­íc lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ c¸ch thøc tæ chøc vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n­íc. +) H×nh thøc: Nhµ n­íc gåm hai yÕu tè h×nh thøc chÝnh thÓ vµ h×nh thøc cÊu tróc. * H×nh thøc chÝnh thÓ cã hai d¹ng c¬ b¶n lµ h×nh thøc qu©n chñ vµ chÝnh thÓ c«ng hoµ. - ChÝnh thÓ qu©n chñ: quyÒn lùc tèi cao cña Nhµ n­íc tËp trung toµn bé hoÆc mét phÇn trong tay ng­êi ®øng ®Çu Nhµ n­íc h×nh thµnh theo nguyªn t¾c truyÒn ng«i. Nhµ n­íc theo chÝnh thÓ qu©n chñ ®­îc gäi lµ nhµ n­íc qu©n chñ. (#) C¸c h×nh thøc chÝnh thÓ qu©n chñ: + Qu©n chñ tuyÖt ®èi. + Qu©n chñ lËp hiÕn. + Qu©n chñ ®¹i nghÞ. - ChÝnh thÓ céng hoµ: quyÒn lùc tèi cao cña Nhµ n­íc thuéc vÒ mét c¬ quan ®­îc bÇu ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. (#) C¸c h×nh thøc cña chÝnh thÓ céng hoµ: + ChÝnh thÓ céng hoµ ®¹i nghÞ. + ChÝnh thÓ céng hoµ tæng thèng. + ChÝnh thÓ céng hoµ l­ìng tÝnh. hh thøc cÊu tróc lµ sù cÊu t¹o Nhµ n­íc thµnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh l·nh thæ vµ x¸c lËp c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ Êy víi nhau còng nh­ gi÷a c¸c Nhµ n­íc ë Trung ­¬ng víi c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng. (#) Cã hai lo¹i cÊu tróc nhµ n­íc: + Nhµ n­íc ®¬n nhÊt: lµ Nhµ n­íc cã chñ quyÒn chung, cã hÖ thèng ph¸p luËt thèng nhÊt, cã mét quèc héi vµ mét hÖ thèng c¬ quan Nhµ n­íc thèng nhÊt tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng. C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh, l·nh thæ th­êng bao gåm tØnh, huyÖn, x· ho¹t ®éng trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña chÝnh quyÒn trung ­¬ng. ViÖt Nam, Trung Quèc, Ph¸p lµ nh÷ng n­íc theo cÊu tróc ®¬n nhÊt. + Nhµ n­íc liªn bang: Lµ Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh tõ hai hay nhiÒu nhµ n­íc thµnh viªn hîp l¹i. Trong nhµ n­íc liªn bang, ngoµi c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc chung cho toµn liªn bang, hÖ thèng ph¸p luËt chung cña liªn bang th× mçi nhµ n­íc thµnh viªn cßn cã hÖ thèng c¬ quan nhµ n­íc vµ hÖ thèng ph¸p luËt riªng cña mçi nhµ n­íc thµnh viªn. III. C¸c t­ t­ëng vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn. 1. T­ t­ëng c¸c nhµ triÕt häc tr­íc M¸c vÒ Nhµ nø¬c ph¸p quyÒn( tiªu biÓu Hªghen) - Nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña hªghen kh¸c hoµn toµn víi Nhµ n­íc ph¸p trÞ: Nhµ n­íc ph¸p quyÒn tr­íc hÕt lµ nhµ nø¬c hîp lý cã thÓ h×nh thµnh trong x· héi hiÖn ®¹i( X· héi c«ng d©n). LuËt ph¸p cña Nhµ nø¬c ®­îc ®Ò cao kh«ng hÒ cã mét ¸p lùc nµo v× nã lµ s¶n phÈm cña Nhµ n­íc hîp lý. Sù ®Ò cao ph¸p lô©t lµ hÖ qu¶ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ò cña Nhµ n­íc ph¸p quyÒn. Theo Hªghen Nhµ n­íc hîp lý lµ Nhµ n­íc trong ®ã sù thèng nh¸t ý trÝ cña c¸ nh©n vµ quy luËt ph¸t triÓn tÊt yÕu cña x· héi ®­îc ®¶m b¶o Nhµ nø¬c nµy lµ Nhµ n­íc ph¸p trÞ, sù thèng nhÊt cña quyÒn lùc lµ sù thèng nhÊt trªn c¬ së ph©n hãa hîp lý cña 3 thiÕt chÕ. §ã lµ: • NghÞ viÖn. • ChÝnh phñ. • Nguyªn thñ quèc gia. NÒn t¶ng cña Nhµ n­íc ph¸p quyÒn ®ã lµ gia ®×nh vµ x· héi c«ng d©n. H¬n n÷a, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn lµ sù thèng nhÊt cña ch©n lý vµ x· héi c«ng d©n. NÒn t¶ng lµ c¸i lý tÝnh, c¸i lý cña Nhµ n­íc ph¸p quyÒn lµ m¹ch m¸u xuyªn suèt c¸c thiÕt chÕ x· héi c«ng d©n vµ gia ®×nh. Th©m nhËp vµo quyÕt ®Þnh c¶m tÝnh cña gia ®×nh vµ trÝ tÝnh cña x· héi c«ng d©n kh¾c phôc tÝnh chñ quan phiÕn diÖn vµ sù h¹n chÕ cña nã. Trong nhµ n­íc ph¸p quyÒn t×nh yªu gia ®×nh, nh©n quyÒn, ®¹o ®øc c«ng d©n, c¸i lý tÝnh thèng nhÊt víi nhau. Nhµ n­íc sÏ tån t¹i vÜnh viÔn. QuyÒn cña nhµ n­íc chØ thÊp h¬n quyÒn cña thêi ®¹i. Theo nguån: Ph¹m ChiÕn Khu, T­ t­ëng vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn, T¹p chÝ triÕt häc, cËp nhËt thø 6 (01/06/2007) lóc 06h25’ pm. 2. C¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn. Theo Lªnin th× Nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p nhÊt, ®· vµ ®ang cßn lµ ®èi t­îng cña cuéc ®Êu tranh t­ t­ëng gay g¾t nhÊt. Trªn c¬ së ph©n tÝch cña C.Mac vµ Anghen, Lªnin ®· nhÊn m¹nh r»ng chØ cã chñ nghÜa M¸c míi ®­a ®­îc c©u tr¶ lêi khoa häc vµ ®óng ®¾n cho c©u hái: Nhµ n­íc lµ g×? Nã xuÊt hiÖn nh­ thÕ nµo vµ trªn c¬ së nµo? T¹i sao trong c¸c thêi kú lÞch sö kh¸c nhau nhµ n­íc mang c¸c h×nh thøc kh¸c nhau vµ ®ãng vai trß kh¸c nhau? - Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng nhµ n­íc lµ mét hiÖn t­îng lÞch sö lµ c«ng cô thèng trÞ n¾m trong tay c¸c giai cÊp bãc lét, nhµ n­íc xuÊt hiÖn khi x· héi ph©n ho¸ thµnh nh÷ng giai cÊp ®èi kh¸ng. - H¬n n÷a Lªnin cßn nhÊn m¹nh: “Nhµ n­íc tøc lµ giai cÊp v« s¶n ®­îc tæ chøc thµnh giai cÊp thèng trÞ” b¶n chÊt cña Nhµ n­íc v« s¶n thÓ hiÖn r»ng nã kh«ng cßn lµ Nhµ n­íc theo nguyªn nghÜa cña nã n÷a mµ lµ nöa nhµ nø¬c, chÕ ®é d©n chñ “ tõ chç tõ chç d©n chñ t­ s¶n ®· biÕn thµnh d©n chñ v« s¶n. - Lªnin ®Æc biÖt nhÊn m¹nh tÝnh chÊt d©n chñ cña nhµ n­íc v« s¶n, sù kh¸c biÖt cña nã víi nÒn d©n chñ t­ s¶n. Lªnin chØ ra r»ng chuyªn chÝnh v« s¶n lµ mét nhµ n­íc kiÓu míi vµ lµ chuyªn chÝnh kiÓu míi. Nhµ n­íc v« s¶n b¶o vÖ quyÒn lîi cña nh÷ng ng­êi lao ®éng, sù kh¸c biÖt c¬ b¶n cña chuyªn chÝnh v« s¶n víi nhµ n­íc t­ s¶n biÓu hiÖn ë c¸c h×nh thøc tæ chøc nhµ n­íc vµ ë vai trß lÞch sö mµ nã thùc hiÖn. Lªnin kh¼ng ®Þnh trong nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n ph¶i ®¶m b¶o quyÒn lùc thèng nhÊt trong tay giai cÊp v« s¶n thùc hiÖn “ sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp v« s¶n, chuyªn chÝnh giai cÊp ®ã, tøc lµ mét chÝnh quyÒn kh«ng bÞ chia sÎ víi ai hÕt, vµ trùc tiÕp dùa vµo lùc l­îng vò trang cña quÇn chóng” Theo nguån: TrÇn Hoµi S¬n, Vµi suy nghÜ cña Lªnin vª Nhµ n­íc ph¸p quyÒn, www.baobinhdinh.com.vn, 25/04/2008 IV. M« h×nh nhµ n­íc ph¸p quyÒn “ C«ng x· Pari ”. +) C¬ cÊu tæ chøc: Héi ®ång c«ng x· lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt do phæ th«ng ®Çu phiÕu bao gåm hµnh ph¸p vµ lËp ph¸p ®­îc thµnh lËp ngµy 26/03/1871. - Héi ®ång c«ng x· bao gåm 9 uû ban, ngµy 01/05/1871 thµnh 10 uû ban, quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ uû ban kh«ng thuéc vÒ c¸ nh©n. - §øng ®Çu uû ban lµ 1 uû viªn c«ng x· do d©n bÇu ra chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc d©n vµ cã thÓ bÞ b·i miÔn. +) C¸c chÝnh s¸ch míi: ChÝnh trÞ: §Ëp tan bé m¸y Nhµ n­íc cò thµnh lËp chÝnh quyÒn míi cña giai cÊp v« s¶n. Thµnh phÇn c«ng x· gåm c«ng nh©n vµ trÝ thøc ®¹i diÖn cho quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng Kinh tÕ: C«ng d©n qu¶n lý nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cña bän chñ bá trèn kiÓm so¸t chÕ ®é tiÒn l­¬ng, chÕ ®é lµm viÖc, ngµy lµm 8h vµ vÊn ®Ò t¨ng l­¬ng. X· héi: Xo¸ ®­îc n¹n thÊt nghiÖp ®Þnh gi¸ tèi ®a c¸c b­u yÕu phÈm ho·n tr¶ tiÒn thuª nhµ, ho·n tr¶ nî, tr¶ l¹i vËt cÇm ®å cho ng­êi nghÌo ch¨m lo cho ®êi sèng nh©n d©n, ®¶m b¶o quyÒn c«ng d©n cho ng­êi phô n÷. Bªn c¹nh ®ã c«ng x· cßn dù kiÓm ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch míi. V¨n ho¸ gi¸o dôc: Gi¸o dôc b¾t buéc vµ miÔn phÝ. - T¸ch nhµ tr­êng ra khái gi¸o håi, nhµ tr­êng kh«ng d¹y kinh th¸nh, vÊn ®Ò t¨ng l­¬ng cho gi¸o viªn, lËp v­ên trÎ vµ uû ban gi¸o dôc Qu©n sù: Gi¶i t¸n qu©n ®éi vµ c¶nh s¸t, x©y dùng lùc l­îng vò trang vµ an ninh nh©n d©n ®Ó b¶o vÖ c¸ch m¹ng. +) C«ng x· Pari chÝnh lµ biÓu hiÖn ®Çu tiªn cña chuyªn chÝnh v« s¶n, mÆc dï ®ã lµ mét nÒn chuyªn chÝnh ch­a ®Çy ®ñ, ch­a mang tÝnh chÊt v÷ng ch¾c, nh­ng xÐt vÒ b¶n chÊt th× nã mang d¸ng dÊp cña Nhµ n­íc kiÓu míi – Nhµ n­íc v« s¶n. MÆc dï thÊt b¹i nh­ng c«ng x· Pari ®· ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ch©u ©u cuèi thÕ kû XIX. +) Nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n chñ yÕu cña c«ng x· pari n¨m 1871 ®· ®­îc C. M¸c mét ®¶ng céng s¶n ch©n chÝnh, ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng ®Ó giµnh chÝnh quyÒn, ph¶i ®Ëp tan bé m¸y nhµ n­íc cã s½n tøc lµ bé m¸y qu©n sù quan liªu cña giai cÊp t­ s¶n, thiÕt lËp nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n thay thÕ cho chuyªn chÝnh v« s¶n thay thÕ cho chuyªn chÝnh t­ s¶n. Nh­ng bµi häc mµ c«ng x· ®Ó l¹i m·i lµ kinh nghiÖm quý ®èi víi phong trµo c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Theo nguån: NguyÔn Tr­¬ng Quèc,C©u tr¶ lêi: C¸c vÊn ®Ò C«ng x· Pari, nguyentruongquoc’s blog, cËp nhËt ngµy 10/12/2007, lóc 22:12:34 pm. PhÇn II Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam. I. T­ t­ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam. - §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng trong lý luËn cña Lªnin, kh«ng thuÇn tuý lµ thuyÕt khoa häc mµ g¾n chÆt chÏ víi quan ®iÓm chÝnh trÞ, nã kh«ng ®¬n gi¶n lµ nh÷ng suy nghÜ tù tinh thÇn mµ g¾n lion víi nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn cña «ng. - NhÊt qu¸n víi t­ t­ëng cña C.M¸c vµ Anghen, Lªnin kh¼ng ®Þnh: Nhµ nø¬c lµ mét hiÖn t­îng lÞch sö cô thÓ, sù tån t¹i vµ tiªu vong cña nã lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ, nhµ n­íc lµ mét tæ chøc thèng trÞ cña mét giai cÊp , vµ bÊt cø Nhµ n­íc nµo còng lµ mét bé m¸y ®Ó giai cÊp nµy trÊn ¸p giai cÊp kh¸c. - Kh¸i niÖm “ Nhµ n­íc” cña Lªnin lµ nhµ n­íc chØ cã trong x· héi cã giai cÊp. ¤ng viÕt “ §Æc tr­ng cña Nhµ n­íc lµ tån t¹i cña mét giai cÊp ®Æc biÖt, tËp trung quyÒn lùc trong tay. DÜ nhiªn, kh«ng ai cã thÓ dïng 2 tõ Nhµ n­íc ®Ó gäi céng ®ång, trong ®ã tÊt c¶ mäi thµnh viªn thay phiªn nhau qu¶n lý ‘ tæ chøc cña trËt tù”. ChÝnh sù tËp trung quyÒn lùc chÝnh trÞ trong tay giai cÊp ®Æc biÖt lµ ®Æc tr­ng ®Ó ph©n biÖt Nhµ n­íc víi mäi h×nh thøc tæ chøc x· héi kh¸c. - VÒ b¶n chÊt cña Nhµ n­íc, Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh: Nhµ n­íc lµ s¶n phÈm vµ biÓu hiÖn cña nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc. BÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo vÒ mÆt kh¸ch quan, nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc th× nhµ n­íc xuÊt hiÖn. Vµ ng­îc l¹i, sù tån t¹i cña Nhµ n­íc chøng tá r»ng nh÷ng m©u thuÉn kh«ng ®iÒu hoµ ®­îc. - T­ t­ëng cña Lªnin vÒ Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së sù vËn dông s¸ng t¹o häc thuyÕt M¸c vÒ Nhµ n­íc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n­íc Nga vµ t×nh h×nh thÕ giíi nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX. Nh÷ng t­ t­ëng nµy chøa ®ùng nhiÒu gi¸ trÞ cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn quan träng ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam hiÖn nay. + Mét lµ, Nhµ n­íc lµ hiÖn t­îng lÞch sö cô thÓ nã ®­îc h×nh thµnh tõ nh÷ng x· héi x¸c ®Þnh vµ bÞ quy ®Þnh bëi x· héi ®· s¶n sinh ra nã. Gi÷a c¸c quèc gia – d©n téc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®Þnh mang tÝnh phæ biÕn. Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa víi tÝnh c¸ch lµ nhµ n­íc ph¸p quyÒn th× còng mang ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®Þnh. + Hai lµ, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi v¨n hãa ë ViÖt Nam. Nã võa cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång võa cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt víi Nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña c¸c quèc gia – d©n téc kh¸c. + Ba lµ, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn nh­ lµ m« h×nh nhµ n­íc, mét c¸ch thøc tæ chøc quyÒn lùc Nhµ n­íc, Nhµ n­íc mang tÝnh chÊt x¸c ®Þnh. Nhµ n­íc mang tÝnh giai cÊp vµ ph¸p quyÒn. §ã lµ mét quy ®Þnh lÞch sö. + Bèn lµ, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn lµ Nhµ n­íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n lËp ra v× thÕ Nhµ n­íc ph¶i phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n. + N¨m lµ, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn lµ nhµ n­íc d©n chñ, thùc hiÖn ph­¬ng thøc d©n chñ mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, nã ®­îc h×nh thµnh cïng víi sù tr­ëng thµnh cña x· héi d©n chñ. + S¸u lµ, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn lµ mét kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ x· héi ®­îc tæ chøc theo c¸ch quyÒn lùc cña nh©n d©n ®­îc nh©n d©n luËt hãa vµ ®­îc ®¶m b¶o thùc thi b»ng hÖ thèng chÝnh trÞ. Theo nguån: TrÇn Ngäc Liªu, Quan ®iÓm cña ._.