Nghiên cứu ý thức và đặc điểm năng lực tự quản của học sinh khối 6, khối 9 ở trường trung học cơ sở Lý Thường Kiệt, Thành phố Long Xuyên

Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª Lôøi caûm taï WX WX Toâi xin chaân thaønh caûm ôn - Söï giuùp ñôõ nhieät tình cuûa BGH, quyù thaày coâ tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ñaõ taïo ñieàu kieän toát nhaát cho toâi tieáp xuùc vaø tìm hieåu hoïc sinh cuûa tröôøng. - Coâ Ñoaøn Kim Haân _ Toång phuï traùch Ñoäi cuûa tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ñaõ cho toâi raát nhieàu yù kieán vaø tö lieäu quyù baùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi. - Coâ Nguyeãn Vieät Aùi _ Giaûng vieân toå taâm lyù _ giaùo duïc Tröôøng ÑHAG ñaõ taän taâm heát loøng höôùng daãn toâi trong suoát quaù trình laøm ñeà taøi. Sinh vieân Ñoã Thò Ngoïc Traâm Lôøi noùi ñaàu WX WX Kính thöa quyù thaày coâ vaø caùc baïn sinh vieân thaân meán ! 1 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª Nhö chuùng ta ñaõ bieát, baûn chaát cuûa quaù trình giaùo duïc laø toå chöùc toaøn boä cuoäc soáng hoïc taäp, lao ñoäng cuûa treû, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi toái öu ñeå tieàm naêng cuûa treû ñöôïc phaùt trieån döôùi söï ñieàu khieån coù ñònh höôùng cuûa nhaø sö phaïm. Hieåu ñöôïc ñieàu ñoù, trong suoát quaù trình giaùo duïc, nhaø sö phaïm phaûi toå chöùc nhieàu hình thöùc phong phuù vaø ña daïng ñeå cho treû hoaït ñoäng. Coù raát nhieàu hình thöùc giaùo duïc thoâng qua: daïy hoïc, toå chöùc lao ñoäng, toå chöùc hoaït ñoäng xaõ hoäi, toå chöùc hoaït ñoäng taäp theå, … ÔÛ ñaây, vôùi ñeà taøi naøy, toâi chæ nghieân cöùu moät khía caïnh nhoû trong hình thöùc toå chöùc hoaït ñoäng taäp theå. Ñoù laø hoaït ñoäng töï quaûn cuûa hoïc sinh. Theo toâi, ñaây laø hoaït ñoäng raát caàn thieát trong nhaø tröôøng ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu giaùo duïc con ngöôøi môùi XHCN naêng ñoäng, saùng taïo, hoã trôï cho quaù trình daïy hoïc, trang bò cho hoïc sinh nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc caàn thieát ñeå tieáp tuïc hoïc hoaëc ñi vaøo cuoäc soáng lao ñoäng. Laø moät giaùo vieân THCS trong töông lai, coù traùch nhieäm vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa tuoåi hoïc sinh thieáu nieân, löùa tuoåi khaù phöùc taïp vaø coù nhieàu bieán ñoäng, toâi caûm thaáy caàn phaûi trang bò cho baûn thaân moät soá voán kieán thöùc, kinh nghieäm giaùo duïc nhaát ñònh ngay töø khi coøn ngoài treân gheá nhaø tröôøng sö phaïm. Chính töø suy nghó treân vaø nhaèm ñaùp öùng nhöõng muïc tieâu giaùo duïc con ngöôøi toaøn dieän, toâi choïn ñeà taøi naøy ñeå nghieân cöùu. Toâi hy voïng vôùi nhöõng gì mình laøm ñöôïc toâi cuõng seõ mang laïi cho caùc baïn nhöõng hieåu bieát nhaát ñònh veà moät hình thöùc toå chöùc giaùo duïc raát thieát thöïc trong nhaø tröôøng, ñoàng thôøi coù theå cuï theå hoaù moâ hình toå chöùc ñoù qua moâ hình toå chöùc töï quaûn cuûa Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. Tuy nhieân, do thôøi gian vaø trình ñoä coù haïn, hôn nöõa khi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi naøy, toâi chöa ñöôïc hoïc hoïc phaàn “Nghieân cöùu khoa hoïc” maø chæ töï nghieân cöùu naém nhöõng phaàn cô baûn nhaát ñeå phuïc vuï cho ñeà taøi. Do vaäy, chaéc chaén toâi seõ khoâng traùnh khoûi nhöõng thieát soùt. Raát mong quyù thaày coâ vaø caùc baïn sinh vieân nhieät tình goùp yù ñeå toâi coù theå hoaøn chænh ñeà taøi naøy vaø ruùt kinh nghieäm cho nhöõng laàn nghieân cöùu sau. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ngoïc Traâm PHAÀN I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG I. TEÂN ÑEÀ TAØI: Tìm hieåu yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh khoái 6 – khoái 9 ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät – Thaønh phoá Long Xuyeân II. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 2 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Giaùo duïc ngaøy nay luoân höôùng tôùi muïc ñích ñaøo taïo ra nhöõng con ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän. Con ngöôøi ñoù phaûi laø con ngöôøi coù ñaïo ñöùc caùch maïng vöøa phaûi naêng ñoäng, saùng taïo, bieát thích nghi, laøm chuû baûn thaân mình vaø laøm chuû ñaát nöôùc. - ÔÛ löùa tuoåi hoïc sinh trung hoïc cô sôû – löùa tuoåi coù nhieàu bieán ñoäng veà taâm sinh lyù, beân caïnh quaù trình reøn luyeän ñaïo ñöùc vaø phaùt trieån trí thöùc voâ cuøng phöùc taïp thì nhu caàu töï khaúng ñònh cuõng raát cao. Vì vaäy, yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh giai ñoaïn naøy cuõng ít nhieàu boäc loä. Theá nhöng naêng löïc ñoù laïi deã bò boû queân. Ngöôøi ta hay noùi ñeán taùc ñoäng cuûa giaùo duïc ñoái vôùi hoïc sinh veà ñaïo ñöùc, nhaän thöùc, … nhöng ít ai ñeà caäp ñeán taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi cuûa hoïc sinh ñeán quaù trình giaùo duïc thoâng qua vai troø töï quaûn cuûa chính caùc em. - Töø nhaän thöùc treân, laø moät giaùo vieân THCS trong töông lai, toâi caûm thaáy mình phaûi coù traùch nhieäm nghieân cöùu vaán ñeà naøy. Toâi tin raèng neáu vaán ñeà ñöôïc nghieân cöùu seõ ñem laïi hieäu quaû thieát thöïc cho coâng taùc giaùo duïc, giuùp toâi coù nhöõng hieåu bieát vaø kinh nghhieäm ñeå goùp phaàn ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi naêng ñoäng, daùm nghó daùm laøm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi hieän ñaïi. III. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI Nghieân cöùu yù thöùc vaø ñaëc ñieåm naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh moät soá lôùp thuoäc khoái 6, khoái 9 ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. Treân cô sôû ñoù, ñeà ra nhöõng bieän phaùp taùc ñoäng tích cöïc ñeán yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh, ñeà xuaát nhöõng hình thöùc töï quaûn phuø hôïp nhaèm naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa quaù trình giaùo duïc. IV. KHAÙCH THEÅ VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 1. Khaùch theå nghieân cöùu: Hoïc sinh khoái 6, khoái 9 ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät – Thaønh phoá Long Xuyeân. 2. Ñoái töôïng nghieân cöùu: YÙ thöùc vaø naêng löïc töï quaûn V. GIAÛ THUYEÁT KHOA HOÏC Tuoåi hoïc sinh THCS laø löùa tuoåi coù nhöõng bieåu hieän taâm lyù nhö: soâi noåi, haêng say, daùm nghó daùm laøm nhöng phaàn lôùn mang tính töï phaùt. Nhöõng bieåu hieän naøy khaùc nhau vaø cuõng khoâng ñoàng ñeàu ôû taát caû hoïc sinh. Vì vaäy, ngöôøi giaùo vieân phaûi bieát phaùt hieän, kích thích vaø taïo ñieàu kieän cho noù phaùt trieån, ñeå hoïc sinh phaùt huy tính tích cöïc ñoù thaønh yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn moät caùch coù ñònh höôùng, coù muïc ñích roõ raøng. Neáu naêng löïc naøy ñöôïc cuûng coá, ngöôøi giaùo vieân seõ raát thuaän lôïi trong coâng taùc chuû nhieäm ñoàng thôøi hoïc sinh cuõng coù dòp ñeå töï khaúng ñònh mình, ñaït ñöôïc nieàm tin vaøo baûn thaân – moät nhaân toá quan troïng quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa con ngöôøi thôøi ñaïi. 3 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª VI. NHIEÄM VUÏ CUÛA ÑEÀ TAØI 1. Xaây döïng cô sôû lyù luaän cuûa vaán ñeà nghieân cöùu a. Caùc toå chöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh trong nhaø tröôøng b. Vò trí, vai troø vaø taùc ñoäng cuûa hoaït ñoäng töï quaûn c. YÙ thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS d. Moái quan heä giöõa naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh vôùi vai troø coá vaán cuûa giaùo vieân chuû nhieäm vaø ngöôøi lôùn. 2. Tìm hieåu thöïc traïng cuûa vaán ñeà nghieân cöùu a. Tình hình toå chöùc töï quaûn trong lôùp hoïc, ngoaøi giôø leân lôùp. b. Ñoäi thieáu nieân tieàn phong HCM – toå chöùc töï quaûn quan troïng nhaát trong nhaø tröôøng THCS. 3. Xaây döïng moät soá bieän phaùp ñeå phaùt huy yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh VII. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI - Thôøi gian nghieân cöùu: töø 07/02/2004 ñeán 30/06/2004. - Khoâng gian nghieân cöùu: tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. VIII. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1. Phöông phaùp ñoïc saùch vaø taøi lieäu: tìm hieåu, tham khaûo naém baét nhöõng vaán ñeà coù lieân quan ñeán yù thöùc vaø naêng töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS ñeå xaây döïng cô sôû lí luaän cho ñeà taøi 2. phöông phaùp ñieàu tra : nhaèm tìm hieåu caùc hoaït ñoäng töï quaûn vaø yù thöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS * caùch söû duïng : ñieàu tra treân phieáu goàm caâu hoûi ñoùng vaø caâu hoûi môû. * tieán haønh :choïn maãu ñieàu tra cho hoïc sinh khoái 6 , khoái 9 tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät 3. Phöông phaùp phoûng vaán : _ phoûng vaán GVCN lôùp , toång phuï traùch ñoäi. _phoûng vaán hoïc sinh cuûa lôùp . _ phoûng vaán ñoäi nguõ töï quaûn cuûa lôùp. uûa hoïc sinh thoâng qua tieát sinh hoaït ngoaøi giôø, tieát sinh hoaït ñoäi vaø moät soá hoaït ñoäng chuû ñieåm… 4 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª toång phuï traùch ñoäi ñeå thu thaäp yù kieán veà vieäc toå chöùc caùc hoaït ñoäng ngoaøi giô øñeå duïc 5 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª 6 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª p ñöôïc töø caùc phöông phaùp treân. IX. DAØN YÙ ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU PHAÀN I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG 1. Teân ñeà taøi. 2. Lí do choïn ñeà taøi 3. Muïc ñích nghieân cöùu 4. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu 5. Giaû thuyeát khoa hoïc 6. Nhieäm vuï cuûa ñeà taøi 7. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi 8. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu 9. Daøn yù ñeà taøi nghieân cöùu PHAÀN II. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI I. Cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho hoïc sinh THCS: 1. Vai troø cuûa hoaït ñoäng töï quaûn trong söï phaùt trieån nhaân caùch. 2. Ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh THCS – cô sôû ñeå toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn ôû tröôøng THCS. II. YÙ thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS. 1. YÙ thöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS. 2. Naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS. III. Vai troø cuûa GVCN lôùp vaø toång phuï traùch ñoäi. 1. Vai troø cuûa GVCN lôùp. 2. Vai troø cuûa toång phuï traùch ñoäi. IV. Moái quan heä giöõa coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh vôùi nguyeân taéc giaùo duïc trong taäp theå vaø baèng taäp theå. CHÖÔNG II: TÌM HIEÅU THÖÏC TRAÏNG VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU I. Ñaëc ñieåm tình hình chung cuûa tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. II. Caùc hình thöùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø leân lôùp hieän nay ôû tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. III. Hoaït ñoäng trò quaûn treân lôùp. IV. Hoaït ñoäng cuûa toå chöùc ñoäi ôû tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät. 7 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª V. Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh. 1. Nhaân toá gia ñình 2. Nhaân toá xaõ hoäi 3. Nhaân toá nhaø tröôøng CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP ÑEÅ XAÂY DÖÏNG YÙ THÖÙC VAØ NAÊNG LÖÏC TÖÏ QUAÛN CUÛA HOÏC SINH I. Bieän phaùp xaây döïng vaø hoaøn thieän ñoäi nguõ töï quaûn lôùp. II. Nhöõng kinh nghieäm ñeå xaây döïng ñoäi nguõ vöõng maïnh. PHAÀN III. KEÁT LUAÄN SÖ PHAÏM VAØ KIEÁN NGHÒ. PHAÀN II: NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Chöông I: CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI I. CÔ SÔÛ KHOA HOÏC CUÛA VIEÄC TOÅ CHÖÙC HOAÏT ÑOÄNG TÖÏ QUAÛN CHO HOÏC SINH THCS 1. Vai troø cuûa hoaït ñoäng töï quaûn trong söï phaùt trieån nhaân caùch Theo taâm lí hoaït ñoäng, noùi ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh, ngöôøi ta thöôøng chuù troïng ñeán vai troø cuûa hoaït ñoäng. Hoaït ñoäng laø quaù trình con ngöôøi thöïc hieän caùc moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi theá giôùi töï nhieân, vôùi xaõ hoäi, vôùi ngöôøi khaùc, vôùi chính mình. Hoaït ñoäng bao giôø cuõng nhaèm vaøo nhöõng ñoái töôïng nhaát ñònh. Döôùi söï höôùng daãn cuûa ngöôøi lôùn, treû em thöïc hieän hoaït ñoäng vaø baèng hoaït ñoäng, treû lónh hoäi ñöôïc nhöõng kinh nghieäm lòch söû – xaõ hoäi, töø ñoù nhaân caùch ñöôïc hình thaønh, phaùt trieån vaø hoaøn thieän. Do ñoù trong coâng taùc giaùo duïc, hoaït ñoäng giaùo duïc cuûa thaày vaø hoaït ñoäng töï giaùo duïc cuûa troø phaûi gaén boù chaët cheõ vôùi nhau, trong ñoù phaûi laáy hoaït ñoäng töï giaùo duïc cuûa hoïc sinh laø trung taâm. Bôûi vì qua söï vaän ñoäng cuûa chính baûn thaân, caùc em môùi coù theå lónh hoäi ñöôïc nhöõng giaù trò vaên hoaù- xaõ hoäi moät caùch ñaày ñuû vaø saâu saéc, laøm cô sôû vöõng chaéc cho moãi böôùc tieán treân con ñöôøng hoaøn thieän nhaân caùch. Nhö vaäy, chính baûn thaân hoaït ñoäng ñaõ giöõ vai troø taùc duïng raát lôùn ñeán söï phaùt trieån nhaân caùch, khoâng coù hoaït ñoäng khoù coù theå dieãn ra söï phaùt trieån nhaân caùch. ÔÛ löùa tuoåi hoïc sinh, hoaït ñoäng hoïc taäp laø hoaït ñoäng chuû ñaïo. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù cuõng caàn toå chöùc cho caùc em nhöõng hoaït ñoäng khaùc: hoaït ñoäng lao ñoäng, vaên 8 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª ngheä, theå thao, vui chôi giaûi trí, lao ñoäng coâng ích, töø thieän. Nhöõng hoaït ñoäng ñoù keát hôïp vôùi nhöõng hoaït ñoäng tri thöùc seõ hình thaønh ôû hoïc sinh nhöõng quan ñieåm, nieàm tin, ñònh höôùng giaù trò, lyù töôûng, ñoäng cô, thaùi ñoä, kyõ naêng, kyõ xaûo, thoùi quen ñoái xöû trong caùc quan heä chính trò, ñaïo ñöùc, luaät phaùp, thaåm myõ… Nhöng, nhö ñaõ noùi ôû treân, nhöõng hoaït ñoäng ñoù phaûi do chính caùc em tieán haønh moät caùch coù toå chöùc, coù keá hoaïch. Giaùo vieân seõ chæ laø ngöôøi coá vaán, xaùc ñònh muïc ñích, noäi dung, phöông höôùng, hình thöùc toå chöùc phuø hôïp ñeå caùc em höôûng öùng vaø tích cöïc tham gia hoaït ñoäng. Chính töø nhöõng luaän cöù ñoù, ngöôøi ta ñeà caäp ñeán hoaït ñoäng töï quaûn cuûa hoïc sinh. Vaäy hoaït ñoäng töï quaûn laø gì ?ø Theo toâi hoaït ñoäng töï quaûn laø moät hoaït ñoäng töï giaùo duïc, töï reøn luyeän, ñoùng vai troø raát tích cöïc trong söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh. Hoaït ñoäng ñoù phaûi ñöôïc tieán haønh trong taäp theå moät caùch coù toå chöùc, theo nhöõng muïc tieâu vaø keá hoaïch cuï theå nhaèm phaùt trieån nhaân caùch cuûa moãi thaønh vieân, xaây döïng taäp theå vöõng maïnh döôùi söï tham gia coá vaán cuûa giaùo vieân. Vaäy, töï quaûn laø moät loaïi hoaït ñoäng. Maùc luoân quan taâm tôùi tính muïc ñích cuûa hoaït ñoäng vaø tính naêng ñoäng cuûa con ngöôøi trong hoaït ñoäng maø sau naøy Leânin vaø Côruùpxcaia nhaán maïnh ñoù laø yù thöùc vaø tinh thaàn laøm chuû, naêng löïc laøm chuû cuûa con ngöôøi. Hoaït ñoäng töï quaûn ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu ñoù cuûa hoaït ñoäng. Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, muïc ñích giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng XHCN laø: Nhaø tröôøng tieåu hoïc, trung hoïc ñeán ñaïi hoïc, chuùng ta chæ coù moät muïc ñích chung. Giaùo duïc nhöõng ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän, coù yù thöùc XHCN, coù yù thöùc toå chöùc vaø khaû naêng toå chöùc, coù theá giôùi quan ñaày ñuû, saâu saéc, coù hieåu bieát roõ raøng veà toaøn boä nhöõng caùi xaõy ra xung quanh trong töï nhieân cuõng nhö trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Ñoù laø nhöõng ngöôøi ñöôïc chuaån bò veà kó thuaät cuõng nhö thöïc haønh cho baát cöù moät hình thöùc lao ñoäng naøo, lao ñoäng chaân tay cuõng nhö lao ñoäng trí oùc. Ñoù laø nhöõng ngöôøi bieát xaây döïng moät cuoäc soáng coù noäi dung ñeïp vaø haïnh phuùc. Nhöõng ngöôøi ñoù raát caàn cho CNXH- Côruùpxcaia. Hoaït ñoäng töï quaûn vôùi nhöõng hình thöùc nhaát ñònh seõ ñoùng moät vai troø raát quan troïng hình thaønh neân nhöõng con ngöôøi ñoù. Nhö vaäy, hoaït ñoäng töï quaûn laø moät loaïi hoaït ñoäng caàn thieát trong vieäc giaùo duïc nhaân caùch con ngöôøi, ñaëc bieät laø trong giai ñoaïn hieän nay. Ñoái vôùi hoïc sinh, hoaït ñoäng 9 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª caøng raát caàn thieát ñeå caùc em nhìn laïi mình, bieát soáng coù toå chöùc, coù kyû luaät, bieát töï ñieàu chænh sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa taäp theå, cuûa xaõ hoäi, cho caùc em loøng tin ôû baûn thaân, taïo neân nhöõng con ngöôøi naêng ñoäng, saùng taïo, daùm nghó daùm laøm vì muïc tieâu vaø lyù töôûng cao ñeïp. 2 Ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh THCS – Cô sôû ñeå toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn ôû tröôøng THCS Duø laø taùc ñoäng ñeán hoïc sinh vôùi baát kì hình thöùc naøo, giaùo duïc cuõng phaûi caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuï theå cuûa hoïc sinh. Ñaây laø moät nguyeân taéc raát quan troïng bôûi khoâng phaûi löùa tuoåi naøo cuõng coù theå nhanh choùng tieáp nhaän söï taùc ñoäng ñoù moät caùch coù hieäu quaû. Nhaø giaùo duïc phaûi naém ñöôïc ñaëc ñieåm caù nhaân, ñaëc ñieåm cuûa nhoùm hoïc sinh theo löùa tuoåi. Coù nhö vaäy, taùc ñoäng giaùo duïc cuûa nhaø giaùo duïc môùi ñaït hieäu quaû cao. Ñoái vôùi hoaït ñoäng töï quaûn cuõng vaäy. Khi toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho caùc em, nhaø giaùo duïc phaûi töï ñaët ra vaø traû lôøi nhöõng caâu hoûi: “ÔÛ caùc em, yù thöùc töï quaûn ñaõ hình thaønh chöa ?” “Noù coù nhöõng ñaëc ñieåm gì ?” “Noù ñaõ, ñang vaø seõ phaùt trieån nhö theá naøo ?” “Ñi ñoâi vôùi yù thöùc ñoù, caùc em coù naêng löïc ñoù chöa ?” “Caàn phaûi laøm gì ñeå khôi daäy yù thöùc ñoù vaø naêng löïc ôû hoïc sinh ?”… Khi traû lôøi ñöôïc nhöõng caâu hoûi ñoù, nghóa laø giaùo vieân ñaõ xaùc laäp ñöôïc moái quan heä giöõa caùi tröøu töôïng vaø caùi cuï theå giöõa ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa hoïc sinh vôùi nhöõng keá hoaïch phaùt trieån nhöõng neùt taâm lyù phuø hôïp vôùi noäi dung giaùo duïc. Hôn theá nöõa, khi traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñoù, nhaø giaùo duïc seõ ñònh hình ñöôïc trong ñaàu cuûa hoï con ñöôøng toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn vaø höôùng phaùt trieån cuûa noù trong töông lai. Vaäy, nhöõng ñaëc ñieåm taâm sinh lí naøo cuûa hoïc sinh THCS coù aûnh höôûng ñeán vieäc hình thaønh, phaùt trieån yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa caùc em? Tröôùc heát, chuùng ta phaûi nhìn sô löôïc qua nhöõng neùt taâm lí chung cuûa löùa tuoåi naøy. Hoïc sinh THCS laø löùa tuoåi thieáu nieân (töø 11,12 tuoåi –> 14,15 tuoåi) vôùi ñaëc tröng noåi baät laø söï phaùt trieån nhaûy voït veà sinh lí lieân quan ñeán hoaït ñoäng daäy thì, phaùt duïc. Ñaây laø giai ñoaïn ñoåi thay töø treû nhoû thaønh ngöôøi lôùn, söï chuyeån bieán töø thô aáu sang tröôûng thaønh. Caùc em nhaän ra söï phaùt trieån maïnh meõ ñoät ngoät naøy, baét ñaàu chuù yù ñeán cô theå, ñeán veû beà ngoaøi cuûa mình. ÔÛ caùc em, ta seõ thaáy nhöõng bieåu hieän cuûa söï so saùnh mình vôùi ngöôøi khaùc, seõ coù söï ñaùnh giaù baûn thaân. Caùc em khoâng coøn chaáp nhaän moät caùch thuï ñoäng nhöõng gì ngöôøi lôùn saép ñaët, khoâng coøn töï baèng loøng vôùi caùi aùo meï mua maø chuùng 10 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm khoâng thích, khoâng coøn thích ñöa ñoùn nhö thôøi tieåu hoïc… Caùc em ít nhieàu theå hieän ñöôïc caùi toâi cuûa mình vaø ngaøy caøng phaùt trieån caùi toâi aáy. Chính töø nhöõng ñaëc ñieåm taâm lí phaùt trieån ñoù, löùa tuoåi naøy muoán khaúng ñònh caùc giaù trò phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa baûn thaân, muoán soáng töï laäp vaø laøm vieäc coù yù nghóacaùc em theå hieän raát roõ tính tích cöïc, soâi noåi khi ñöôïc giao vieäc. Do ñoù, toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho hoïc sinh THCS phaûi nhaèm giaûi quyeát nhöõng nhu caàu giaûi phoùng naêng löïc ñoù theo höôùng coù lôïi cho coâng taùc giaùo duïc. Muoán vaäy, nhaø giaùo duïc phaûi cho caùc em tham gia vaøo ñôøi soáng cuûa ngöôøi lôùn, ñaûm nhieäm moät soá coâng vieäc cuûa ngöôøi lôùn, tin töôûng ôû caùc em, hình thaønh ôû caùc em thaùi ñoä “laø ngöôøi lôùn”. Ñieàu naøy seõ laøm taêng tính tích cöïc trong hoïc taäp cuõng nhö trong hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa hoïc sinh. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng maët thuaän lôïi, cuõng caàn noùi ñeán nhöõng bieåu hieän taâm lí khoâng thuaän lôïi, taùc ñoäng ñeán vieäc toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho h ïc sinh THCS. Söï thay ñoåi cuûa nhöõng ñaëc ñieåm sinh lí ñaõ daãn ñeán söï thay ñoåi cuûa nhöõn Beân caïnh nhöõng bieåu hieän tích cöïc nhö treân laø nhöõng bieåu hieän taâm khoâng coù söï can thieäp kòp thôøi cuûa giaùo duïc, nhaân caùch hoïc sinh TH sang moät con ñöôøng khaùc, con ñöôøng cuûa söï hö hoûng, ñaày caùm doã. hieän cuûa söï böôùng bænh, deå bò kích ñoäng, söï vuïng veà, keát quaû hoïc taäp vôùi nhöõng ñaëc ñieåm naøy cuûa hoïc sinh, nhöõng toå chöùc töï quaûn phaûi laø t hoïc sinh, laø toå chöùc neâu göông, giuùp hoïc sinh töï ñaùnh giaù, töï ñieàu chæn taùc ñoäng laøm thay ñoåi ngöôøi khaùc. Moät ñaëc ñieåm quan troïng nöõa cuûa löùa tuoåi hoïc sinh THCS la nhoùm baïn. Hoaït ñoäng naøy giöõ vai troø quan troïng ñeán söï phaùt trieån nha ñoäng töï quaûn phaûi chuù yù ñaëc ñieåm naøy ñeå taùc ñoäng moät caùch tích cöïc nhaân caùch hoïc sinh, ngaên chaën nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc, khoâng ñeå qu loâi keùo hoïc sinh vaøo con ñöôøng huyû hoaïi nhaân caùch. ÔÛ löùa tuoåi naøy, nhu caàu giao löu baïn beø vöôït khoûi phaïm vi nh giaù trò cao, laán aùt caû nhu caàu hoïc taäp, caùc em chòu aûnh höôûng nhieàu tö nhi ñoàng, cô sôû ñeå thieát laäp tình baïn ôû tuoåi thieáu nieân khoâng phaûi laø sö phaåm chaát cuûa tình baïn, söï nhanh trí, tính can ñaûm vaø kó naêng laøm c ñöôïc ñaëc ñieåm ñoù, hoaït ñoäng töï quaûn phaûi toå chöùc cho caùc em nhöõng oª g ñaëc ñieåm taâm lí. lí tieâu cöïc maø neáu CS seõ deãå daøng reõ Ñoù laø nhöõng bieåu giaûm suùt. Vì vaäy, oå chöùc gaàn guõi vôùi h mình, ñoàng thôøi ø quan heä giao löu ân caùch. Trong hoaït ñeán söï phaùt trieån an heä baïn beø xaáu aø tröôøng, trôû thaønh ø baïn beø. Khaùc vôùi ùc hoïc maø laø nhöõng huû baûn thaân. Thaáy hình thöùc giao löu 11 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª phong phuù, laønh maïnh ñeå caùc em coù theå xaây döïng nhöõng tình baïn ñeïp, bieát noå löïc ñaáu tranh xaây döïng tình baïn aáy, ñeå tình baïn aáy taùc ñoäng tích cöïc ñeán caùc em vaø nhöõng ngöôøi xung quanh, ñeå cuøng nhau phaùt trieån. Trong quaù trình tìm hieåu thöïc traïng ôû tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät toâi ñaõ coù ñaët ra moät caâu hoûi: “Qua tham gia hoaït ñoäng Ñoaøn (Ñoäi), em coù quen ñöôïc nhieàu baïn ôû caùc lôùp khaùc, caùc tröôøng khaùc khoâng ? Em hoïc hoûi gì töø nhöõng ngöôøi baïn aáy?” Em Leâ Kim Ngaân 9A2 ñaõ traû lôøi: “Em coù quen ñöôïc nhieàu ngöôøi baïn ôû caùc lôùp khaùc, tröôøng khaùc qua hoaït ñoäng giao löu Ñoaøn (Ñoäi). Em thaáy caùc baïn raát naêng noå trong coâng taùc, em hoïc hoûi ñöôïc ôû caùc baïn tính naêng noå, thaùo vaùt, nhanh nhaïy.” Coøn em Leâ Thò Taâm Nguyeân lôùp 6A2 laïi hoïc hoûi ñöôïc nhöõng khía caïnh khaùc: “Em quen ñöôïc khaù nhieàu baïn, ñöôïc hoïc hoûi nhieàu ñieàu hay veà kinh nghieäm quaûn lí lôùp toát, tinh thaàn traùch nhieäm, bieát khaéc phuïc khoù khaên ñeå hoaøn thnaøh toát nhieäm vuï.” Coøn raát nhieàu, raát nhieàu nhöõng ñieàu caùc em hoïc hoûi ñöôïc töø nhöõng ngöôøi baïn khaùc lôùp, khaùc tröôøng. Nhöng chung qui laïi, ngoaøi nhöõng ñöùc tính toát trong hoïc taäp nhö: sieâng naêng, kieân trì, saùng taïo, caùc em coøn hoïc ñöôïc töø nhöõng ngöôøi baïn ñoù tinh thaàn traùch nhieäm, khaû naêng giao löu, kinh nghieäm toå chöùc, quaûn lí lôùp. Roõ raøng ñieàu ñoù raát coù lôïi cho tieán trình phaùt trieån nhaân caùch cuûa moãi hoïc sinh vaø chæ coù nhöõng toå chöùc töï quaûn cuûa caùc em môùi coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Toùm laïi, nhöõng ñaëc ñieåm taâm sinh lí thuaän lôïi neâu treân chính laø cô sôû ñeå nhaø giaùo duïc khai thaùc, toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho hoïc sinh THCS, coù keá hoaïch boài döôõng yù thöùc vaø phaùt trieån naêng löïc töï quaûn cho caùc em, coù nhöõng caùch thöùc toå chöùc phuø hôïp vaø nhöõng bieän phaùp taùc ñoäng coù hieäu quaû. II. YÙ THÖÙC VAØ NAÊNG LÖÏC TÖÏ QUAÛN CUÛA HOÏC SINH THCS 1. YÙ thöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS Tröôùc heát, chuùng ta caàn bieát yù thöùc laø gì ? Theo taâm lí hoïc, yù thöùc ñöôïc hieåu nhö sau: - Theo nghóa roäng: yù thöùc thöôøng ñöôïc duøng ñoàng nghóa vôùi tinh thaàn, tö töôûng (yù thöùc toå chöùc, tinh thaàn taäp theå, tö töôûng giaùc ngoä XHCN …) 12 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Theo nghóa heïp: yù thöùc laø naêng löïc hieåu ñöôïc caùc tri thöùc veà theá giôùi khaùch quan vaø naêng löïc hieåu ñöôïc theá giôùi chuû quan cuûa chính baûn thaân. Nhôø ñoù con ngöôøi coù theå caûi taïo theá giôùi khaùch quan vaø hoaøn thieän baûn thaân mình. YÙ thöùc töï quaûn cuõng laø moät loaïi yù thöùc. Noù bao goàm caû caáp ñoä yù thöùc, töï yù thöùc vaø yù thöùc taäp theå. Noù cuõng coù nguoàn goác phaùt sinh vaø quaù trình phaùt trieån. a. Nguoàn goác phaùt sinh Nguoàn goác phaùt sinh cuûa yù thöùc töï quaûn baét nguoàn töø nhöõng thay ñoåi coù tính chaát böôùc ngoaët cuûa tuoåi thieáu nieân. ÔÛ tuoåi naøy, moät ñaëc ñieåm quan troïng coù tính quyeát ñònh ñeán vieäc hình thaønh yù thöùc töï quaûn laø “caûm giaùc laø ngöôøi lôùn”. ÔÛ caùc em, söï tröôûng thaønh veà maët xaõ hoäi laø söï chuaån bò quan troïng ñeå treû tham gia vaøo xaõ hoäi ngöôøi lôùn. Do ñoù, tuoåi thieáu nieân chöa gioáng ngöôøi lôùn, nhieàu bieåu hieän beân ngoaøi coøn treû con, tröïc tính song beân trong aån giaáu maàm moâùng cuûa caùi môùi. Quaù trình töï yù thöùc ñang dieãn ra maïnh meõ ôû löùa tuoåi naøy: mong muoán, khaùt voïng laøm ngöôøi lôùn, yù thöùc ñöôïc mình khoâng coøn laø treû con. Chính töø nhöõng ñaëc ñieåm vöøa laø ngöôøi lôùn vöøa laø treû con ñoù, ôû caùc em coù nhu caàu khaúng ñònh mình, chöùng toû mình laø ngöôøi lôùn, muoán laøm nhöõng vieäc coù yù nghóa nhö ngöôøi lôùn vaø theá laø yù thöùc töï quaûn, söï töï ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa caùc em ñaõ hình thaønh. Caùc em coù mong muoán, coù nhu caàu ñöôïc giao vieäc, ñöôïc loøng tin ôû ngöôøi lôùn. Do ñoù, nhaø giaùo duïc phaûi chuù yù ñeán ñaëc ñieåm naøy, thaáy ñöôïc nhu caàu cuûa hoïc sinh vaø töø ñoù thaáy ñöôïc söï caàn thieát phaûi toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa caùc em. Sôû dó phaûi nhaéc ñeán ñieàu naøy vì coù moät soá giaùo vieân, nhaát laø giaùo vieân ôû caùc khoái lôùp ñaàu caáp II vaãn cho raèng hoïc sinh mình coøn nhoû, chöa laøm ñöôïc gì ñeå töø ñoù phuû nhaän yù thöùc töï quaûn cuûa caùc em. Nhöng haõy thöû nhìn laïi nhöõng suy nghó vaø tình caûm cuûa caùc em, chuùng ta seõ phaûi giaät mình thaáy caùc em ñaõ lôùn, ñaõ tröôûng thaønh, ñuû söùc laøm chuû baûn thaân, coù theå chòu traùch nhieämtröôùc nhöng gì mình phaûi laøm vaø hôn theá nöõa coù theå tham gia quaûn lí taäp theå maø mình ñang toàn taïi trong ñoù nhö moät thaønh vieân tích cöïc cuûa taäp theå. Coù laàn, toâi ñaõ ñaët caâu hoûi cho ban caùn söï lôùp: “Laø caùn boä lôùp, em haõy keå moät kyû nieäm maø em nhôù nhaát trong coâng taùc cuûa mình.” Em Phan Huyønh Vaân Anh lôùp phoù vaên theå cuûa lôùp 7A1 ñaõ keå: “Em coù raát nhieàu kæ nieäm trong suoát baûy naêm laøm caùn boä lôùp, nhöng kæ nieäm maø em nhôù nhaát laø laàn em phuï traùch caùc baïn trong lôùp ñi thi vaên ngheä caáp tröôøng. Raát 13 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª meät coâ aï! Buoåi taäp naøo caùc baïn cuõng giôõn khoâng chòu taäp nghieâm tuùc. Trong caùi meät cuõng coù caùi vui laém coâ! Caùc baïn luoân quan taâm laãn nhau, luoân luoân gaén boù ñeå thi toát. Vaø nhö theá, ñoäi vaên ngheä lôùp 7A1 ñaõ giaønh ñöôïc giaûi nhaát. Caùc baïn raát vui, nhaát laø baïn Phöông Trang, baïn Mai Traâm, baïn Thaém vaø baïn My vui ñeán chaûy nöôùc maét. Ñoù laø moät kæ nieäm maø em khoâng bao giôø queân.” Ñoù laø nhöõng tình caûm raát ñaùng traân troïng, noù xuaát phaùt töø vieäc yù thöùc ñaày ñuû veà vai troø vaø traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi coâng vieäc mình ñang laøm vaø taäp theå mình ñang soáng. Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi nhaán maïnh raèng yù thöùc töï quaûn ñoù ôû hoïc sinh chöa coù tính muïc ñích cao. Ngöôøi giaùo vieân phaûi nhìn thaáy yù thöùc ñoù, theå nghieäm noù qua hoaït ñoäng thöïc tieãn, phaân tích cho hoïc sinh thaáy ñöôïc traùch nhieäm cuûa caùc em trong coâng taùc töï quaûn. Coù nhö theá yù thöùc töï quaûn môùi ñöôïc hình thaønh moät caùch roõ reät vaø ngaøy caøng vöõng chaéc, trôû thaønh moät thuoäc tính taâm lí, moät nhu caàu thöôøng xuyeân chính ñaùng vì lôïi ích chung cuûa taäp theå. Dó nhieân, khoâng phaûi caù nhaân naøo cuõng coù yù thöùc ñoù. Ñaây laø giai ñoaïn löùa tuoåi coù söï phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu vaø nhieàu bieán ñoäng baát oån nhaát. Ñoù laø söï phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu giöõa nam vaø nöõ (nöõ daäy thì sôùm hôn nam), giöõa treû coù hoaøn caûnh soáng khaùc nhau (phuï thuoäc hay ít phuï thuoäc), do ñaëc ñieåm taâm lí voán coù (traàm tónh hay soâi noåi, hoaït baùt) maø yù thöùc töï quaûn hình thaønh sôùm hay muoän, beàn vöõng hay khoâng beàn vöõng, roõ raøng hay môø nhaït. Naém vöõng ñöôïc ñaëc ñieåm ñoù, giaùo vieân môùi coù theå ñeà ra nhöõng hình thöùc töï quaûn hôïp lí, löïa choïn ñöôïc ñoäi nguõ töï quaûn coù naêng löïc vaø tinh thaàn traùch nhieäm cao phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa taäp theå. b. Quaù trình phaùt trieån Cuõng nhö söï vaän ñoäng cuûa theá giôùi naøy, yù thöùc töï quaûn cuõng phaùt trieån theo söï vaän ñoäng vaø tröôûng thaønh veà taâm sinh lí cuûa hoïc sinh THCS. Ñaëc ñieåm taâm sinh lí cuûa hoïc sinh THCS ôû caùc lôùp ñaàu caáp (6,7) khaùc vôùi hoïc sinh ôû caùc lôùp cuoái caáp (8,9) yù thöùc töï quaûn cuõng khaùc nhau: - ÔÛ caùc lôùp ñaàu caáp, yù thöùc töï quaûn chæ ôû moät soá ít hoïc sinh vaø yù thöùc ñoù cuõng chöa hình thaønh ñaày ñuû. Hoïc sinh chæ môùi thaáy sung söôùng, töï haøo khi ñöôïc giao vieäc, khi ñöôïc keát naïp ñoäi, ñöôïc giaùo vieân tin töôûng chöù chöa nhaän thöùc ñöôïc yù nghóa cuûa vieäc 14 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª töï quaûn. Ñoàng thôøi, naêng löïc nhaän thöùc chæ môùi laø söï höôûng öùng laøm theo keá hoaïch cuûa giaùo vieân maø chöa coù söï saùng taïo nhieàu. - ÔÛ nhöõng lôùp cuoái caáp, nhaát laø hoïc sinh lôùp 9, luùc naøy, traûi qua moät quaù trình tieáp xuùc vaø laøm vieäc trong nhöõng toå chöùc töï quaûn khaù ñoäc laäp (ñoäi thieáu nieân tieàn phong Hoà Chí Minh, ñoäi nguõ töï quaûn lôùp, caâu laïc boä …) yù thöùc naøy daàn daàn ñöôïc cuûng coá vaø naâng cao. Caùc em yù thöùc ñöôïc vai troø cuûa mình trong taäp theå vaø coù tinh thaàn traùch nhieäm cao trong hoaït ñoäng töï quaûn. Nhöng noùi ñeán maët thuaän lôïi cuûa söï phaùt trieån yù thöùc töï quaûn, cuõng caàn noùi ñeán maët toàn taïi cuûa noù. Coù moät soá hoïc sinh maø yù thöùc töï quaûn haàu nhö khoâng phaùt trieån, coù theå do moät soá nguyeân nhaân sau ñaây: - Do ñaëc ñieåm taâm lí, caùc em thuï ñoäng, nhuùt nhaùt. - Do ñieàu kieän kinh teá, quan nieäm cuûa gia ñình chi phoái. Caùc em khoâng coù thôøi gian tham gia nh._.öõng hoaït ñoäng chung cuûa taäp theå, bò gia ñình haïn cheá hoaït ñoäng. - Do haïn cheá veà söùc hoïc, caùc em khoâng coù loøng tin ôû chính mình. - Do thaùi ñoä ñoái xöû cuûa giaùo vieân. Neân nhôù raèng, löùa tuoåi hoïc sinh THCS laø löùa tuoåi raát nhaïy caûm vôùi nhöõng caùch ñoái xöû cuûa ngöôøi lôùn. Nhöõng aán töôïng maø ngöôøi lôùn ñeå laïi trong caùc em nhieàu khi raát dai daúng. Vì vaäy phaûi kheùo leùo trong ñoái xöû vôùi hoïc sinh, meàm deûo moät caùch coù nguyeân taéc, phaûi bieát khuyeán khích vaø ñoäng vieân caùc em hoaø nhaäp vaøo taäp theå, tham gia töï quaûn. - Do quan nieäm caù nhaân chi phoái. Hoïc sinh cho raèng laøm coâng taùc töï quaûn laø maát thôøi gian, aûnh höôûng ñeán vieäc hoïc … Giaùo vieân vaø toå chöùc töï quaûn phaûi coù nhieäm vuï vaø phöông phaùp taùc ñoäng thay ñoåi nhöõng quan nieäm leäch laïc naøy. 2. Naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS Cuõng nhö yù thöùc, tröôùc heát ta phaûi bieát naêng löïc laø gì ? Theo taâm lí hoïc, naêng löïc laø nhöõng thuoäc tính taâm lí cuûa caù nhaân, phuø hôïp vôùi nhöõng yeâu caàu ñaëc tröng cuûa moät hoaït ñoäng nhaát ñònh vaø baûo ñaûm cho hoaït ñoäng ñoù coù keát quaû cao. Vaäy, theo ñoù, ta coù theå noùi naêng löïc töï quaûn laø toång hôïp nhöõng thuoäc tính taâm lí cuûa caù nhaân phuø hôïp vôùi nhöõng yeâu caàu ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng töï quaûn vaø baûo ñaûm cho hoat ñoäng töï quaûn coù keát quaû cao. 15 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª Naêng löïc töï quaûn coù coù lieân quan maät thieát ñeán yù thöùc töï quaûn. Töø choã coù yù thöùc töï quaûn, hoïc sinh môùi phaùt huy ñöôïc naêng löïc töï quaûn cuûa mình. Nhöng ngöôïc laïi, neáu hoïc sinh coù naêng löïc töï quaûn nhöng khoâng coù yù thöùc töï quaûn thì naêng löïc ñoù seõ khoâng bao giôø boäc loä. Noù seõ thui choät daàn theo thôøi gian vaø ñeán moät luùc naøo ñoù seõ hoaøn toaøn maát haún. Caùc em trôû thaønh nhöõng hoïc sinh thuï ñoäng, nhuùt nhaùt, ít chòu ñöùng tröôùc ñaùm ñoâng vaø maát daàn khaû naêng thích nghi trong taäp theå. Naêng löïc töï quaûn khoâng phaûi töï nhieân maø coù. Söï toàn taïi cuûa noù laø söï keát hôïp giöõa yeáu toá tö chaát vaø ñieàu kieän xaõ hoäi. Nhöng söï phaùt trieån cuûa noù hoaøn toaøn thuoäc veà phaïm truø xaõ hoäi. Coù hoaø nhaäp vaøo caùc quan heä xaõ hoäi, hoaït ñoäng tích cöïc trong nhöõng moái quan heä xaõ hoäi ñoù, naêng löïc naøy môùi phaùt trieån. Neáu chuù yù ñeán tieán trình phaùt trieån cuûa treû, töø khi sinh ra ñeán tuoåi maãu giaùo, ta thaáy caùc em hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo ngöôøi lôùn. Gia ñình vaø coâ giaùo phaûi raát vaát vaû khi quaûn lí caùc em. Theá nhöng, khi quan saùt caùc em vui chôi, chuùng ta seõ phaùt hieän ra moät ñieàu khaù thuù vò. Ñoù laø khi caùc em tham gia troø chôi daïy hoïc, caùc em xung phong laøm coâ giaùo, khi tham gia troø chôi daân gian, coù nhöõng em xung phong laøm quaûn troø … Ñoù laø söï bieåu hieän cuûa naêng löïc töï quaûn maø nhöõng coâ giaùo maàm non phaûi phaùt hieän vaø traân troïng noù. Ñoù laø bieåu hieän cuûa tö chaát – ñieàu kieän töï nhieân cuûa söï hình thaønh naêng löïc töï quaûn. Theá coøn ñieàu kieän xaõ hoäi? Töø tuoåi hoïc sinh tieåu hoïc trôû ñi, ñoäi nguõ töï quaûn cuûa lôùp ñöôïc hình thaønh, töøng böôùc phat trieån vaø naêng cao. Ñaëc bieät, ôû löùa tuoåi hoïc sinh THCS laø löùa tuoåi maø naêng löïc töï quaûn coù nhöõng böôùc chuyeån bieán coù tính chaát böôùc ngoaët. Naêng löïc coù theå theå laø non nôùt so vôùi hoïc sinh THPT nhöng so vôùi hoïc sinh tieåu hoïc, naêng löïc naøy ñaõ ñöôïc cuûng coá veà cô baûn. Ñoäi nguõ töï quaûn THCS khoâng coøn laø moät toå chöùc mang tính hình thöùc, khoâng coøn laø coâng cuï ñeå ngöôøi lôùn giao vieäc nöõa maø ñaõ ít nhieàu theå hieän söï linh hoaït, saùng taïo trong toå chöùc vaø thöïc hieän keá hoaïch. Ñaây laø nhöõng bieåu hieän taát yeáu cuûa nhu caàu khaúng ñònh mình raát maïnh meõ ôû hoïc sinh THCS. Tuy nhieân, do ñaëc ñieåm taâm sinh lí maø ôû löùa tuoåi naøy, caùc em cuõng chöa hieåu roõ haïn cheá veà söùc löïc cuûa mình neân deå daãn ñeán söï töï maõn, voäi vaøng, boác ñoàng daãn ñeán nhöõng thaát baïi. Nhöng ñöøng voäi ñaùnh giaù naêng löïc töï quaûn cuûa caùc em qua nhöõng thaát baïi. Ñoù chaúng qua laø do quaù trình phaùt trieån cuûa hoïc sinh THCS coù nhöõng phöùc taïp vaø 16 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª baát oån. Chæ qua nhöõng thaát baïi ñoù, caùc em môùi tröôûng thaønh vaø tích luyõ theâm ñöôïc cho mình nhieàu kinh nghieäm. Ñieàu quan troïng ôû ñaây laø phaûi laøm cho caùc em bieát caùch ñöùng daäy sau moãi laàn vaáp ngaõ, khoâi phuïc laïi loøng tin ôû caùc em vaø phaùt trieån noù theo ñuùng höôùng tích cöïc. Cuõng nhö yù thöùc töï quaûn, naêng löïc töï quaûn cuûa löùa tuoåi THCS cuõng khoâng xuaát hieän ñoàng ñeàu ôû taát caû hoïc sinh. Ñoù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán hoïc sinh naøy laøm lôùp tröôûng, hoïc sinh kia laøm lôùp phoù, hoïc sinh khaùc chæ laø toå vieân. Vì beân caïnh nhöõng thaønh tích veà hoïc taäp, nhöõng thaønh vieân ñoù laø nhöõng thaønh vieân coù naêng löïc, bieát quaûn lí taäp theå, phaân coâng, giaùm saùt taäp theå, huy ñoäng ñöôïc söùc maïnh taäp theå, taïo neân moät taäp theå phaùt trieån. Ñoù laø nhöõng thaønh vieân tích cöïc, laøm noøng coát. ÔÛ nhöõng thaønh vieân naøy, taøi phaûi gaén vôùi ñöùc, naêng löïc töï quaûn vôùi ñi ñoâi vôùi yù thöùc, ñuùng vôùi vai troø, traùch nhieäm cuûa mình trong taäp theå, phaûi gaàn guõi gaén boù vôùi taäp theå, vì lôïi ích chung chaân chính cuûa taäp theå maø hoaït ñoäng. Khi phaùt bieåu ñieàu tra ôû lôùp 7A1 , toâi coù ñaët caâu hoûi: “Trong soá caùc baïn laøm CBL, em thích baïn naøo nhaát? Em coù theå keå moät vaøi neùt veà baïn aáy, baïn aáy coù nhöõng ñoùng goùp gì cho lôùp?”. Keát quaû maø toâi thu ñöôïc laø 40 thaønh vieân trong lôùp thì ñaõ coù 30 thaønh vieân (Chöa keå nhöõng baïn laø CBL khaùc) thích baïn lôùp tröôûng Huyønh Thò Kieàu My. Vaø ñeå lyù giaûi cho ñieàu ñoù, caùc em ñaõ keå haøng loaït nhöõng ñöùc tính toát vaø naêng löïc laøm vieäc cuûa baïn mình : hoaø ñoàng , giuùp ñôõ moïi ngöôøi , göông maãu , hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï, quaûn lyù lôùp toát, chæ huy Ñoäi gioûi, coù traùch nhieäm, leã pheùp, coâng baèng, tham gia tích cöïc moïi phong traøo vaø ñaït keát quaû cao, luoân ñöôïc caùc baïn yeâu thích tín nhieäm. Toâi ñaõ döï moät tieát sinh hoaït ngoaøi giôø ôû lôùp naøy vaø thaáy quaû thaät nhö vaäy. Em My toû ra laø moät lôùp tröôûng raát coù naêng löïc vaø nhöõng thaønh vieân tích cöïc nhö theá raát caàn cho moãi taäp theå. Moät ñieàu caàn chuù yù nöõa laø: Trong thöïc teá hoaït ñoäng, coù nhöõng hoïc sinh coù naêng löïc töï quaûn nhöng söùc hoïc khoâng cao, moät soá khaùc laïi coù söùc hoïc cao nhöng naêng löïc töï quaûn thaáp. Ñoù laø moät maâu thuaãn khieán ngöôøi giaùo vieân chuû nhieäm phaûi luùng tuùng trong vieäc löïa choïn ñoäi nguõ töï quaûn. Vaäy maâu thuaãn naøy phaûi ñöôïc giaûi quyeát nhö theá naøo cho hôïp lí? Thaät ra, ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn naøy khoâng khoù. Ngöôïc laïi, giaùo vieân coøn coù theå bieán noù thaønh ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc giaùo duïc cuûa mình. Ñoù laø vieäc giaùo vieân chuû nhieäm caàn xaây döïng ñoäi nguõ töï quaûn xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm, nhieäm vuï cuûa töøng naêm 17 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª hoïc vaø tính chaát phaùt trieån cuûa taäp theå. Neân caên cöù vaøo 3 giai ñoaïn phaùt trieån vaø 5 ñaëc ñieåm cuûa taäp theå giaùo duïc maø löïa choïn ñoäi nguõ töï quaûn. Ví duï: ÔÛ giai ñoaïn ñaàu (taäp theå môùi hình thaønh) raát caàn coù moät lôùp tröôûng, Bí thö Chi Ñoaøn coù uy tín, bieát quan taâm ñeán ngöôøi khaùc, göông maãu, bieát caûm hoaù caùc baïn … khoâng nhaát thieát phaûi laø hoïc sinh gioûi nhaát lôùp. Nhöng sang giai ñoaïn 2 vaø 3 (khi taäp theå ñaõ phaùt trieån, coù ñaày ñuû 5 ñaëc ñieåm) raát caàn coù thuû lónh naêng ñoäng, saùng taïo, luoân tìm toøi noäi dung, phöông phaùp, hình thöùc toå chöùc hoaït ñoäng moïi maët ñeå cuoán huùt caùc baïn tham gia. Nhö vaäy, naêng löïc töï quaûn laø naêng löïc coù ñöôïc khi traûi qua quaù trình gia nhaäp vaøo xaõ hoäi, hoaït ñoäng tích cöïc trong taäp theå môùi toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc. Noù phaûi qua moät thôøi gian daøi vôùi nhieàu thöû thaùch vaø khoâng ngöøng caûi bieán môùi tröôûng thaønh vaø beàn vöõng. Naêng löïc naøy neáu ñöôïc chuù yù boài döôõng seõ cho ra ñôøi nhöõng nhaân caùch toaøn dieän, naêng ñoäng vaø saùng taïo. III. VAI TROØ CUÛA GIAÙO VIEÂN CHUÛ NHIEÄM LÔÙP VAØ TOÅNG PHUÏ TRAÙCH ÑOÄI 1. Vai troø cuûa giaùo vieân chuû nhieäm lôùp Maëc duø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh laø moät tieàm naêng raát quí gía ñeå caùc em töï reøn luyeän vaø phaùt trieån. Nhöng khoâng vì theá maø ta xem nheï vai troø cuûa ngöôøi thaày giaùo. Hieän nay, coù nhieàu ngöôøi nhaán maïnh “phöông phaùp giaùo duïc tích cöïc” thaäm chí daãn ñeán quan nieäm haï thaáp vai troø cuûa ngöôøi thaày trong giaùo duïc. Treân thöïc teá, duø phöông phaùp giaùo duïc naøo cuõng höôùng vaøo muïc tieâu vì hoïc sinh, kích thích tính tích cöïc, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Vôùi muïc tieâu ñoù, vai troø cuûa ngöôøi thaày giaùo coøn ñöôïc ñeà cao hôn, laø ngöôøi toå chöùc, ñieàu khieån, ñieàu chænh, laø troïng taøi, coá vaán khoa hoïc cho hoïc sinh. Ñoái vôùi naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh thì chính GVCN laø ngöôøi phaùt hieän ra noù, traân troïng noù vaø taïo ñieàu kieän cho noù phaùt trieån. Hay noùi caùch khaùc, toå chöùc taäp theå hoïc sinh hoaït ñoäng töï quaûn nhaèm phaùt huy tieàm naêng tích cöïc cuûa moïi hoïc sinh laø moät chöùc naêng ñaëc tröng cuûa GVCN. Chæ thoâng qua nhöõng taùc ñoäng coù muïc ñích, coù keá hoaïch cuûa GVCN, naêng löïc töï quaûn cuõng nhö moïi naêng löïc khaùc cuûa hoïc sinh môùi phaùt trieån theo höôùng tích cöïc nhaát vaø toái öu nhaát. Hoïc sinh THCS coù nhöõng öôùc mô mong muoán nhieàu khi vöôït quaù khaû naêng thöïc teá cuûa mình nhöng laïi chöa ñuû kinh nghieäm, tri thöùc ñeå thöïc hieän. Khi coù thaønh coâng deã “boác”, “töï tin” quaù möùc, ngöôïc laïi khi gaëp nhöõng thaát baïi nhaát laø nhöõng thaát baïi ñaàu tieân 18 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª deãå dao ñoäng, loøng töï tin nhanh choùng bò giaûm suùt. Do ñoù GVCN phaûi laø ngöôøi nhaïy caûm vaø tinh teá, nhaän thaáy nhöõng ñaëc ñieåm taâm lí ñoù cuûa hoïc sinh ñeå ñònh höôùng giaùo duïc cho phuø hôïp. Vaäy ñònh höôùng theá naøo laø phuø hôïp ? Haõy laø moät nhaø “coá vaán”. “Coá vaán” veà baûn chaát laø söï ñieàu chænh ñieàu khieån, ñònh höôùng quaù trình töï giaùo duïc cuûa töøng hoïc sinh, phaùt huy vai troø chuû theå tích cöïc cuûa hoïc sinh trong giaùo duïc. Ñoái vôùi hoaït ñoäng töï quaûn, vai troø coá vaán cuûa GVCN theå hieän ôû choã: GVCN khoâng tröïc tieáp tham gia ñieàu khieån coâng vieäc cuûa lôùp, khoâng laøm thay caùc em trong moïi hoaït ñoäng maø thoâng qua ñoäi nguõ caùn boä lôùp, trieån khai nhöõng keá hoaïch maø lôùp phaûi hoaøn thaønh. Vai troø coá vaán aáy phaûi ñöôïc theå hieän ngay töø ñaàu. Ñöøng coù quan nieäm vì môùi neân caùc em chöa laøm ñöôïc, daãn ñeán deãå daõi laøm thay caùc em. Vôùi ñaø aáy, caùc em seõ quen vaø ñoäi nguõ töï quaûn trôû neân thuï ñoäng. Ngay töø khi böôùc vaøo lôùp, GVCN theå hieän vai troø coá vaán cuûa mình qua vieäc löïa choïn hình thaønh ñoäi nguõ töï quaûn lôùp (khoâng neân chæ ñònh em naøy hay em kia moät caùch tuyø tieän maø neân cho caùc em xung phong tröôùc hoaëc cho taäp theå lôùp tieán haønh boû phieáu kín. Ñoù laø caùch toát nhaát theå hieän söï bình ñaúng, daân chuû, toân troïng hoïc sinh, thaêm doø ñöôïc naêng löïc cuûa caùc em vöøa ñaùp öùng ñöôïc nguyeän voïng cuûa taäp theå, taïo loøng tin cuûa taäp theå vaøo ñoäi nguõ töï quaûn do chính caùc em baàu ra). Laáy hoïc sinh laøm trung taâm hình thaønh ñöôïc ñoäi nguõ töï quaûn coù ñöôïc loøng tin, söï tín nhieäm cuûa moïi ngöôøi trong taäp theå laø giaùo vieân ñaõ coù ñöôïc thaønh coâng böôùc ñaàu. Keá ñeán, GVCN phaûi caøng cuûng coá loøng tin aáy ôû taäp theå baèng caùch gôïi yù, höôùng daãn caùc em töï ñeà ra keá hoaïch, ñeà xuaát caùc noäi dung hoaït ñoäng döïa treân keá hoaïch chung cuûa nhaø tröôøng, sau ñoù ñieàu khieån ñieàu chænh caùc em toå chöùc thöïc hieän. Nhöõng höôùng daãn, gôïi yù cuûa GVCN phaûi quaùn trieät ñöôïc noäi dung giaùo duïc, keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa taäp theå lôùp chuû nhieäm cuõng nhö nhöõng chæ ñaïo cuûa nhaø tröôøng, phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa xaõ hoäi. Nhöng caàn phaûi chuù yù raèng coá vaán khoâng coù nghóa laø khoaùn traéng cho hoïc sinh maø phaûi thöôøng xuyeân theo doõi, ñoân ñoác, kieåm tra, kòp thôøi chænh söûa nhöõng sai laàm cuûa hoïc sinh cuõng nhö coå vuõ cho nhöõng thaønh coâng cuûa caùc em, tranh thuû nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng cuûa caùc em nhö lieân heä vôùi GV boä moân, Ñoaøn, Ñoäi, Hoäi PHHS ñeå cuøng phoái hôïp giaùo duïc. 19 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª Neáu thaáy caàn thieát, giaùo vieân coù theå thay ñoåi ñoäi nguõ töï quaûn lôùp tuyø theo yeâu caàu phaùt trieån cuûa taäp theå trong töøng giai ñoaïn cuï theå, coù theå luaân phieân ñeå huaán luyeän ñöôïc nhieàu hoïc sinh cuøng tham gia töï quaûn. Ngoaøi ra, GVCN coøn laø moät phuï traùch chi Ñoäi, vöøa phaûi laøm toát chöùc naêng giaûng daïy vöøa ñöôïc Ñoaøn Thanh nieân choïn cöû laøm phuï traùch. Laø GVCN ñoàng thôøi laø ngöôøi tröïc tieáp phuï traùch chi ñoäi coù nhieàu thuaän lôïi ñeå hieåu bieát ñoäi vieân, tuy nhieân hoï deå ra vaøo khuynh höôùng chæ ñaïo chi ñoäi nhö laøm coâng taùc chuû nhieäm. Vì theá ñoøi hoûi ngöôøi phuï traùch chi ñoäi phaûi coù nhöõng hieåu bieát nhaát ñònh veà coâng taùc ñoäi ñeå vöøa laøm toát vai troø ngöôøi thaày, ngöôøi coâ, vöøa hoaøn thaønh toát vai troø ngöøôi anh, ngöôøi chò maø Ñoaøn TNCS giao phoù cho hoï. 2. Vai troø cuûa Toång phuï traùch Ñoäi Neáu GVCN laø ngöôøi coá vaán cho moät chi ñoäi thì Toång phuï traùch ñoäi laø ngöôøi coá vaán cho caû toå chöùc ñoäi trong nhaø tröôøng. Ñoäi cuõng laø moät toå chöùc töï quaûn, moïi hoaït ñoäng cuûa ñoäi do chính caùc em ñieàu khieån döôùi söï höôùng daãn coá vaán cuûa ngöôøi phuï traùch ñoäi (Toång phuï traùch ñoäi vaø phuï traùch chi ñoäi). Khoâng ôû ñaâu phaùt huy toát khaû naêng töï quaûn cuûa hoïc sinh nhö trong toå chöùc ñoäi. Ñoäi luoân phaùt huy vai troø caûu moät taäp theå vöõng chaéc, coù caáu truùc chaët cheõ, coù tính xaõ hoäi cao, trong ñoù Toång phuï ñoäi coù vò trí vaø vai troø voâ cuøng quan troïng trong vieäc taùc ñoäng ñeán nhaân caùch ñoäi vieân, toå chöùc vaø phaùt huy yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa ñoäi vieân, hoã trôï ñaéc löïc cho hoaït ñoäng giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng. Trong tröôøng phoå thoâng, Toång phuï traùch ñoäi laø caùn boä Ñoaøn tröïc tieáp laøm coâng taùc Ñoäi vaø vöøa laø nhaø giaùo duïc. Laø caùn boä Ñoaøn, toång phuï traùch ñoäi co nhieäm vuï hoã trôï, höôùg daãn chæ ñaïo moïi hoaït ñoäng cuûa lieân ñoäi TNTP. Laø nhaø giaùo duïc, toång phuï traùch ñoäi thöïc hieän toát chöùc naêng cuûa ngöôøi giaùo vieân, laøm toát coâng taùc giaûng daïy ñöôïc nhaø tröôøng phaân coâng. Toång phuï traùch ñoäi,ngoaøi nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa ngöôøi giaùo vieân phaûi laø ngöôøi nhieät tình, say meâ vôùi coâng taùc thieáu nhi vaø yeâu meán thieáu nhi. Keát quaû coâng taùc cuûa lieân ñoäi phuï thuoäc höõu cô vôùi chaát löôïng hoaït ñoäng cuõng nhö phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa ngöôøi toång phuï traùch. Toång phuï traùch laø ngöôøi ñöùng ñaàu cuûa toå chöùc ñoäi ôû nhaø 20 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª tröôøng vì vaäy neáu moái quan heä cuûa toång phuï traùch vôùi caùc löïc löôïng, caùc toå chöùc khaùc nhau trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng thuaän lôïi seõ laø moät ñaûm baûo raát quan troïng cho coâng tac Ñoäi vaø phong traøo thieáu nhi ôû nôi aáy. - Ñeå phaùt huy toát vai troø coá vaán, toång phuï traùch tröôùc heát phaûi xaây döïng moät toå chöùc ñoäi goàm nhöõng thaønh vieân tích cöïc nhaát laøm noøng coát, coù ñuû uy tín, naêng löïc ñeå toå chöùc töï quaûn. Sau ñoù, toång phuï traùch ñònh höôùng chæ daãn cho caùc em töï ñeà ra keá hoaïch hoaït ñoäng roài phoå bieán cho caùc chi ñoäi. Keá hoaïch ñoù phaûi döïa treân chöông trình hoaït ñoäng cuûa caáp treân (Hoäi ñoàng ñoäi vaø keá hoaïch cuûa tröôøng). Beân caïnh ñoù, toång phuï traùch coøn lieân heä vôùi GVCN (phuï traùch chi ñoäi) ñeå tieáp nhaän nhöõng thoâng tin töø phía chi ñoäi, keát hôïp giaùo duïc giöõa ñoäi TNTP vaø GVCN lôùp. Nhö vaäy, trong taát caû caùc quaù trình dieãn ra ôû nhaø tröôøng nhaø sö phaïm luoân giöõ vai troø chuû theå ñieàu khieån, ñieàu chænh, ñònh höôùng, coù chuû ñònh, coù keá hoaïch cho söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh maø cuï theå ôû ñaây laø vai troø coá vaán cuûa GVCN vaø toång phuï traùch ñoäi. Song, hoïc sinh vaø taäp theå töï quaûn cuûa hoï luoân giöõ caû hai vai troø: chuû theå vaø khaùch theå. Hoïc sinh vaø taäp theå töï quaûn cuûa hoïc sinh tröôùc heát laø chuû theå cuûa quaù trình nhaän thöùc, giaûi quyeát maâu thuaãn beân trong cuûa chính hoï nhöng ñoàng thôøi cuõng laø khaùch theå toàn taïi trong quaù trình hình thaønh, phaùt trieån nhaân caùch khi ñaët hoï trong moái quan heä cuûa hoï vôùi caùc yeáu toá khach quan. Chính caùc yeáu toá khaùch quan naøy giuùp hoï phat huy vai troø chuû theå khi tham gia tích cöïc vaøo caùc daïng hoaït ñoäng, hoaït ñoäng thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng. Toùm laïi, GVCN vaø toång phuï traùch ñoäi luoân ñoùng vai troø laø coá vaán cho hoaït ñoäng töï quaûn cuûa hoïc sinh, phaûi giöõ gìn vai troø aáy vaø khoâng ngöøng phaùt huy noù leân, khoâng ngöøng hoaøn thieän noù. Ñoàng thôøi GVCN vaø toång phuï traùch ñoäi cuõng phaûi thaáy ñöôïc naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh, phaùt trieån naêng löïc ñoù ñeå hoã trôï cho coâng taùc cuûa mình. IV. MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA COÂNG TAÙC TÖÏ QUAÛN CUÛA HOÏC SINH VÔÙI NGUYEÂN TAÉC GIAÙO DUÏC TRONG TAÄP THEÅ VAØ BAÈNG TAÄP THEÅ Moät trong nhöõng nguyeân taéc giaùo duïc quan troïng laø ñaûm baûo giaùo duïc trong taäp theå vaø baèng taäp theå. Nguyeân taéc naøy chính laø cô sôû ñeå hoaït ñoäng töï quaûn toàn taïi vaø phaùt trieån. 21 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª Vaäy taäp theå laø gì? Taäp theå theo ñuùng nghóa cuûa noù laø moät nhoùm ngöøôi, moät coäng ñoàng ngöøôi ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng muïc ñích chung chaân chính, baèng nhöõng hoaït ñoäng chung coù tính toå chöùc coù kyû luaät chaët cheõ, nhaèm thöïc hieän ñöôïc muïc ñích chung cuûa xaõ hoäi, nhôø vaäy vöøa mang laïi lôïi ích chung, vöøa mang laïi lôïi ích rieâng trong söï thoáng nhaát vôùi nhau. Theo khaùi nieäm naøy, ta thaáy taäp theå coù 5 ñaëc ñieåm: - Laø moät nhoùm ngöôøi lieân keát vôùi nhau. - Cuøng coù muïc ñích chung chaân chính. - Coù nhöõng hoaït ñoäng chung xuaát phaùt töø muïc ñích chaân chính ñoù. - Coù toå chöùc, kyû luaät. - Coù söï thoáng nhaát giöõa lôïi ích caù nhaân vaø lôïi ich taäp theå. Trong 5 ñaëc ñieåm keå treân, ñaëc ñieåm thöù 4 chính laø cô sôû hình thaønh, phaùt trieån vaø hoaøn thieän naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh. Ñoäi nguõ töï quaûn cuûa lôùp chính laø nôi theå hieän tính toå chöùc cuûa taäp theå lôùp ñoù. Moät taäp theå lôùp coù ñoäi nguõ töï quaûn ñoâng ñaûo, nhieàu kinh nghieäm, saùng taïo vaø linh hoaït trong hoaït ñoäng thì taäp theå lôùp ñoù seõ vöõng maïnh. Ngöôïc laïi, neáu taäp theå ñoaøn keát, nhaát trí, coù höôùng phaán ñaáu toát thì ñoäi nguõ töï quaûn cuõng seõ laøm toát vai troø cuûa mình. Roõ raøng, ñoäi nguõ töï quaûn cuûa lôùp cuõng laø moät taäp theå nhoû mang ñaày ñuû nhöõng ñaëc ñieåm keå treân, trong quaù trình giaùo duïc, ta khoâng neân tuyeät ñoái hoaù vai troø cuûa ñoäi nguõ töï quaûn hay xem nheï ñoäi nguõ töï quaûn trong sinh hoaït taäp theå. Nhö vaäy, voâ tình ta ñaõ taïo cho taäp theå moät veát raïn, moät laèn ranh phaân bieät, moät söï maát ñoaøn keát .Thöïc teá cho thaáy, neáu coù maâu thuaãn giöõa caùc thaønh vieân trong taäp theå lôùp vôùi ñoäi nguõ töï quaûn seõ laøm cho lôùp maát ñoaøn keát, taäp theå suy yeáu veà moïi maët, ñoäi nguõ töï quaûn cuõng nhö caùc thaønh vieân khaùc seõ khoâng phaùt huy heát tính tích cöïc hoaït ñoäng vaø naêng löïc cuûa baûn thaân. Vaäy phaûi hieåu moái quan heä giöõa taäp theå vaø ñoäi nguõ töï quaûn nhö theá naøo cho ñuùng ? Tröôùc heát, taäp theå phaûi ñöôïc coi laø moâi tröôøng, laø phöông tieän ñeå giaùo duïc con ngöôøi: caùc thaønh vieân ñöôïc hoã trôï, giuùp ñôõ nhau ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån moïi taøi naêng, trong ñoù coù naêng löïc töï quaûn. 22 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Taäp theå seõ laø nhöõng ngöôøi ñaùnh giaù khaùch quan nhaát veà naêng löïc töï quaûn cuûa töøng thaønh vieân. Ñieàu naøy theå hieän ôû vieäc baàu choïn ban caùn söï lôùp, ban chaáp haønh Ñoaøn, Ñoäi… Qua taäp theå, ñoäi nguõ töï quaûn seõ töï trang bò cho mình nhöõng kinh nghieäm vaø kó naêng toå chöùc hoaït ñoäng. - Thoâng qua caùc daïng hoaït ñoäng taäp theå seõ goùp phaàn ñieàu chænh hoaït ñoäng töï quaûn, taùc ñoäng ñeán ñoäi nguõ töï quaûn döôùi nhöõng thoâng tin phaûn hoài. Ñoù laø dö luaän taäp theå. Qua dö luaän, hoïc sinh phaûi nhìn laïi mình, töï ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi lôïi ích taäp theå, goùp phaàn hoaøn thieän nhaân caùch cuûa töøng caù nhaân tham gia töï quaûn. - Trong quaù trình tham gia töï quaûn, caùc thaønh vieân ñöôïc giaùo duïc phaåm chaát nhö: oùc saùng taïo, naêng löïc quaûn lí, khaû naêng döï ñoaùn, tính vöôït khoù, tinh thaàn traùch nhieäm … cao hôn moät baäc so vôùi nhöõng thaønh vieân coøn laïi. - Hoaït ñoäng töï quaûn toát, hoïc sinh ñöôïc thaày coâ, baïn beø tin töôûng, yeâu meán. Töø ñoù, caùc em coù nieàm tin ôû baûn thaân vaø cuoäc soáng xaõ hoäi caùc em haêng haùi, naêng noå trong sinh hoaït, giao tieáp, hoïc taäp vaø seõ coá gaéng cao trong quaù trình töï tu döôõng, reøn luyeän. Theá coøn ñoäi nguõ caùn boä töï quaûn coù taùc ñoäng gì ñeán taäp theå? - Neáu toå chöùc töï quaûn toát, tích cöïc thì seõ laøm göông saùng cho taäp theå hoïc taäp, noi theo. - Naêng löïc töï quaûn cuûa caùn boä lôùp khoâng chæ theà hieän qua vieäc thöïc hieän keá hoaïch ñaõ vaïch ra maø coøn bao goàm caû vieäc naém tình hình lôùp, linh hoaït trong hoaït ñoäng, phaûn aùnh ñöôïc nguyeän voïng, mong muoán cuûa taäp theå ñeán GVCN, caùc toå chöùc trong nhaø tröôøng vaø giaùo vieân boä moân. Maët khaùc, ñoäi nguõ töï quaûn coøn phaûi bieát beânh vöïc quyeàn lôïi, nguyeän voïng chính ñaùng cuûa caùc thaønh vieân trong taäp theå khi quyeàn lôïi, nguyeän voïng aáy bò xaâm phaïm. - Naêng löïc töï quaûn coøn theå hieän ôû khaû naêng toå chöùc pheâ bình vaø töï pheâ bình. Caùn boä lôùp seõ thöôøng xuyeân tieáp thu yù kieán töø taäp theå, nhìn thaúng vaøo nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình ñeå töï hoaøn thieän, ñoàng thôøi phaûi bieát thaúng thaén, khaùch quan trong vieäc pheâ biønh nhöõng thaønh vieân vi phaïm quy taéc sinh hoaït cuûa taäp theå. Ñoù laø quaù trình ñaáu tranh vaø töï ñaáu tranh vôùi baûn thaân ñeå xaây döïng. Caùn boä lôùp phaûi thaáy ñöôïc söï caàn thieát ñoù, khoâng laãn traùnh, khoâng xí xoaù cho nhau theo kieåu bao che, ñieàu ñoù chæ laøm cho taäp theå ngaøy caøng suy yeáu. 23 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Trong moät soá tröôøng hôïp tieáp xuùc vôùi nhöõng thaønh vieân caù bieät cuûa taäp theå, naêng löïc töï quaûn coøn theå hieän ôû khaû naêng thuyeát phuïc, vaän ñoäng, tính kieân trì vaø phöông phaùp taùc ñoäng coù hieäu quaû, taïo neân nhöõng chuyeån bieán toát, loâi cuoán ñöôïc caû taäp theå vaøo nhöõng hoaït ñoäng chung moät caùch töï giaùc vaø tích cöïc. - Ngoaøi ra, ñoäi nguõ töï quaûn lôùp cuõng laø nhöõng thaønh vieân coù nhieàu ñieàu kieän nhaát ñeå quan taâm tieáp xuùc, gaàn guõi, hieåu bieát roõ töøng caù nhaân vôùi tö caùch laø nhöõng ngöøôi baïn, töø ñoù keát hôïp haøi hoaø lôïi ích caù nhaân vôùi lôïi ích taäp theå. Taäp theå hoïc sinh THCS laø moät taäp theå manh nha vôùi nhieàu bieán ñoäng phöùc taïp. Do ñoù, naêng löïc töï quaûn cuõng ñoøi hoûi cao hôn vaø vaát vaû hôn so vôùi hoïc sinh tieåu hoïc, thaäm chí coøn coù phaàn hôn caû taäp theå THPT ôû moät soá maët nhaát ñònh. Tuy nhieân, nhìn chung duø ôû caáp hoïc naøo, naêng löïc töï quaûn vaø nguyeân taéc giaùo duïc trong taäp theå vaø baèng taäp theå coù lieân quan maät thieát vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi vaø hoã trôï cho nhau. Nguyeân taéc treân laø cô sôû ñeà hình thaønh ñoäi nguõ töï quaûn, laø neàn taûng ñeå phaùt trieån naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh vaø ngöôïc laïi, naêng löïc töï quaûn cuõng taùc ñoäng trôû laïi nguyeân taéc giaùo duïc trong taäp theå giuùp nguyeân taéc naøy phaùt huy ñöôïc hieäu quaû, hình thaønh neân nhöõng taäp theå coù toå chöùc, ñoaøn keát vaø vöõng maïnh. 24 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª CHÖÔNG II: TÌM HIEÅU THÖÏC TRAÏNG & KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU I. ÑAËC ÑIEÅM TÌNH HÌNH CHUNG CUÛA TRÖÔØNG THCS LYÙ THÖÔØNG KIEÄT Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät naèm treân ñòa baøn phöôøng Myõ Bình thuoäc Thaønh phoá Long Xuyeân. Choïn ngoâi tröôøng naøy laøm ñoái töôïng nghieân cöùu, tröôùc heát toâi ñaõ tìm hieåu qua nhöõng ñaëc ñieåm chung cuõng nhö nhöõng khoù khaên vaø thuaän lôïi cuûa tröôøng ñeå treân cô sôû ñoù maø coù moät caùi nhìn khaùi quaùt veà tình hình giaùo duïc cuûa tröôøng cuõng nhö nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh: - Veà ñoäi nguõ giaùo vieân: Tröôøng coù toång coäng 106 giaùo vieân vaø Ban giaùm hieäu goàm 4 ngöôøi, ñaûm baûo neà neáp giaûng daïy, khoâng vi phaïm quy cheá chuyeân moân, ña soá laø giaùo vieân khaù gioûi, daïy laâu naêm, khoâng coù giaùo vieân trung bình. - Veà hoïc sinh: coù treân 2700 hoïc sinh chia laøm 62 lôùp goàm 4 khoái: khoái 6, 7 hoïc buoåi chieàu, khoái 8, 9 hoïc buoåi saùng. Ngoaøi hoïc sinh ôû 2 ñòa baøn chính laø Myõ Bình vaø Bình Khaùnh tröôøng coøn coù moät soá hoïc sinh cuûa 12 phöôøng xaõ trong thaønh phoá. + Hoïc sinh coù haïnh kieåm toát, neà neáp traät töï thöôøng xuyeân oån ñònh, vai troø töï quaûn, yù thöùc töï quaûn ngaøy ñöôïc naâng cao. Soá hoïc sinh haïnh kieåm loaïi toát, khaù chieám 90,4%, yeáu laø 20 hoïc sinh, giaûm so vôùi naêm tröôùc. + Neà neáp hoïc taäp, xaây döïng phong traøo hoïc taäp chuyeån bieán roõ, coù phöông phaùp hoïc taäp, chaát löôïng hoïc taäp ngaøy caøng ñöôïc naâng leân, hoïc sinh khaù gioûi chieám tæ leä cao 63,2% - Veà toå chöùc Ñoäi: vöõng maïnh, nhieàu naêm lieàn laø lieân ñoäi xuaát saéc, hoaït ñoäng töông ñoái maïnh ôû Long Xuyeân. Tröôøng coù moät lieân ñoäi, 62 chi ñoäi, vaø 62 phuï traùch ñoäi, coù 2.598 ñoäi vieân, trong ñoù BCH lieân ñoäi laø 17 em, chæ huy chi ñoäi laø 183 em. - Veà coâng ñoaøn: Keát hôïp chaët vôùi nhaø tröôøng trong vieäc xaây döïng khoái ñaïi ñoaøn keát noäi boä, phoái hôïp vôùi caùc boä phaän Ñoaøn, Ñoäi, thö vieän, theå duïc theå thao toå chöùc caùc phong traøo chuû ñieåm, noã löïc taïo nguoàn kinh phí, hoã trôï giaùo vieân gaëp khoù khaên ñau oám, thöïc hieän kòp thôøi cheá ñoä chính saùch theo quy ñònh. 25 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Veà tình hình CSVC cuûa tröôøng: Chu vi tröôøng nhoû heïp, soá hoïc sinh ñoâng, thö vieän thieát bò, phoøng thöïc haønh thí nghieäm tuy coøn khoù khaên thieáu thoán nhöng vaãn coá gaéng ñaùp öùng yeâu caàu cô baûn cuûa tieát daïy. - Veà tình hình ñòa phöông: phöôøng Myõ Bình thuoäc noäi oâ thaønh phoá Long Xuyeân trung taâm haønh chính cuûa tænh Æ cö daân trình ñoä cao, quan taâm nhieàu ñeán giaùo duïc. Quan ñieåm cuûa phöôøng raát quan taâm chæ ñaïo saùt, huy ñoäng hoïc sinh ra lôùp ñaït 100%, hieäu quaû ñaøo taïo cao, phoå caäp ñaït chuaån quoác gia. Caùc ban ngaønh ñoaøn theå, caùc toå chöùc phuï nöõ, thanh nieân, coâng ñoaøn hoaït ñoäng tích cöïc trong vieäc trôï giuùp hoïc sinh ñoùng hoïc phí, vaän ñoäng hoïc sinh boû hoïc trôû laïi tröôøng. Phöôøng coù phong traøo xaây döïng gia ñình vaên hoaù phaùt trieån maïnh, caùn boä coâng chöùc taäp trung Æ taùc ñoäng tích cöïc ñeán yù thöùc hoïc taäp cuûa hoïc sinh. * Khoù khaên - Ñòa baøn cö truù cuûa hoïc sinh khaù roäng, phöùc taïp neân vieäc phoái hôïp vôùi gia ñình gaëp nhieàu khoù khaên, hoïc sinh chöa ngoan, caù bieät vaãn coøn raûi raùc ôû caùc lôùp. - Coøn hieän töôïng löu ban boû hoïc do moät soá phuï huynh khoù khaên, ít quan taâm ñeán chuyeän hoïc cuûa con em mình. - Do vieäc saép xeáp laïi khu daân cö, ñieàu kieän laøm aên khoâng oån ñònh (taïm truù) gaây khoù khaên khi huy ñoäng hoïc sinh ñeán lôùp. - Cô sôû vaät chaát khoù khaên, saân chaät, hoïc sinh ñoâng, lòch hoïc kheùp kín neân hoaït ñoäng ngoaøi giôø haïn cheá nhieàu khi phaûi sinh hoaït caû buoåi toái vaø chuû nhaät. Nhö vaäy, töø tình hình chung ñoù, ta thaáy maëc duø coøn nhöõng khoù khaên haïn cheá veà cô sôû vaät chaát vaø nhöõng yeáu toá veà ñòa baøn daân cö - ñoù laø nhöõng khoù khaên thuoäc veà khaùch quan nhöng nhaø tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ñaõ tìm moïi caùch khaéc phuïc, phaùt huy ñöôïc toái ña hieäu quaû giaùo duïc cuûa tröôøng. Baèng chöùng laø tröôøng ngaøy caøng thu huùt ñöôïc nhieàu hoïc sinh töø khaép nôi treân ñòa baøn Tp. Long Xuyeân theo hoïc vaø tröôøng cuõng laø moät trong ba tröôøng ñieåm cuûa thaønh phoá beân caïnh tröôøng THCS Nguyeãn Traõi vaø THCS Huøng Vöông. Chaát löôïng daïy vaø hoïc cuûa taäp theå GV, hoïc sinh cuûa tröôøng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Ño._.AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª trieån nhaân caùch cuûa con ngöôøi XHCN. Ñaëc bieät, ñoái vôùi löùa tuoåi hoïc sinh THCS, yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn toát söõ giuùp hoïc sinh traùnh xa nhöõng taùc ñoäng tieâu cöcu, giaûi quyeát nhu caàu khaúng ñònh baûn thaân, taïo beân neàn taûng ñaïo ñöùc khaù oån ñònh cho nhöõng thôøi kyø phaùt trieån sau ñoù. Tuy nhieân, yù thöùc vaø naêng löïc naøy ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån qua hoaït ñoäng. Vì vaäy, nhaø tröôøng coù nhieäm vuï toå chöùc cho hoïc sinh töï quaûn qua nhöõng hoaït ñoäng phong phuù, ña daïng coù tính ñònh höôùng giaùo duïc ôû lôùp hoïc, ngoaøi giôø, trong hoaït ñoäng Ñoäi, trong gia ñình, ngoaøi xaõ hoäi. Muoán laøm ñöôïc ñieàu ñoù, nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi phaûi keát hôïp vôùi nhaøu ñeå thoáng nhaát taùc ñoäng, taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh hoaït ñoäng. Trong ñoù, vai troø cuûa nhaø tröôøng laø chuû ñaïo, ñònh höôùng taùc ñoäng cho gia ñình vaø xaõ hoäi, loaïi boû nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc, choïn löïa nhöõng taùc ñoäng tích cöïc, giaùo duïc hoïc sinh ôû moïi luùc moïi nôi. Qua nghieân cöùu thöïc teáá ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ,toâi ruùt ra ñöôïc moät soá keát luaän sau: a. Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ñaõ coù moät moâ hình töï quaûn raát toát, boài döôõng ñöôïc yù thöùc vaø phaùt huy naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh - Haèng tuaàn tröôøng coù moät tieát sinh hoaït ngoaøi giôø theo chuû ñeà cho hoïc sinh khoái 6, 7 nhaèm cuûng coá, boài döôõng yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cho hoïc sinh khoái ñaàu caáp. - Coù nhieàu hoaït ñoäng phong phuù, thu huùt ñöôïc haàu heát hoïc sinh tham gia vaø ñaït chaát löôïng cao. - Bieát phaùt huy nhöõng hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi sôû thích löùa tuoåi hoïc sinh: sinh hoaït ñoäi, vaên ngheä, tham quan, haùi hoa hoïc taäp, giao löu, … - Hoaït ñoäng töï quaûn treân lôùp dieãn ra raát toát. Caùn boä lôùp luoân chuû ñoäng trong coâng taùc quaûn lyù, toå chöùc nhieàu hình töùc hoïc taäp hoã trôï toát cho vieäc daïy vaø hoïc. Caùc hình thöùc hoïc taäp maø caùc em tieán haønh nhieàu nhaát vaø coù keát quaû toát laø: ñoâi baïn hoïc taäp, hoïc nhoùm, thi haùi hoa. - Nhaø tröôøng phoái hôïp vôùi ñòa phöông toå chöùc cho hoïc sinh tham gia caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi. - Tranh thuû ñöôïc söï quan taâm giuùp ñôõ cuûa phuï huynh hoïc sinh. 55 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Coù keá hoïach keát hôïp toát giöõa coâng taùc ñoäi vaø coâng taùc chuû nhieäm keát hôïp hoaït ñoäng giöõa caùc khoái lôùp ñaït hieäu quaû toát. - Moïi hoaït ñoäng cuûa taäp theå töï quaûn nhaèm taän duïng thôøi gian nhaøn roãi cuûa hoïc sinh, khuyeán khích phaùt huy tieàm naêng cuûa caùc nhaân vaø taäp theå töï quaûn hoïc sinh. - Tuy nhieân yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn coøn coù söï cheânh leäch giöõa hai khoái lôùp ñaàu caáp ( khoái 6) vaø cuoái caáp (khoái 9) + Naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh khoái 6 coøn non nôùt , yù thöùc xaây döïng taäp theå chöa cao , chöa chuû ñoäng trong coâng taùc , ít saùng taïo trong hoaït ñoäng . + Naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sin khoái 9 phaàn nhieàu ñaõ ñöôïc oån ñònh . Caùc em coù yù thöùc traùch nhieäm cao , hoaït ñoäng tích cöïc , coù theå töï quyeát ñònh ñöôïc nhöõng vaán ñeà lôùn , daïn dó trong ñieàu haønh , coù saùng taïo trong toå chöùc , coâng taùc Töø nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau veà yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hai khoái lôùp ñoù , tröôøng ñaõ coù söï phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa hai khoái 6 , 9 qua nhöõng hoaït ñoäng ñoaøn , ñoäi . Ngoaøi ra , tröôøng caàn toå chöùc cho hoïc sinh giöõa caùc khoái lôùp giao löu vôùi nhau qua tieát sinh hoaït ngoaøi giôø vaø nhöõng hoaït ñoäng chuû ñieåm ñeå hoïc taäp vaø hoã trôï cho nhau trong hoaït ñoäng . b. Cuõng nhö taát caû nhöõng quaù trình giaùo duïc khaùc, ñoái vôùi coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh, GVCN giöõ moät vai troø heát söùc quan troïng. Vôùi vai troø ñoù, GVCN phaûi theå hieän: - Nguyeân taéc laø coá vaán toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cuûa taäp theå hoïc sinh. Ñieàu haønh keá hoaïch cuûa lôùp toát nhaát phaûi ñeå cho lôùp tröôûng, caùc caùn boä lôùp ñöùng ra ñieàu haønh, song GVCN phaûi thöôøng xuyeân coù maët ñeå ñoäng vieân, ñieàu chænh, giaùm saùt, ñaùnh giaù, … - Döïa vaøo ñaëc ñieåm löùa tuoåi, ñaëc ñieåm lôùp maø toå chöùc ñoäi nguõ töï quaûn phuø hôïp. Ña soá GVCN döïa vaøo danh saùch caùn boä lôùp cuõ ñeå tìm hieåu roài tieán haønh bình baàu daân chuû taïi lôùp. - Ñònh höôùng cho hoïc sinh nhöõng tieâu chuaån ñuùng ñaén ñeå choïn ban ñaïi dieän cho taäp theå lôùp mình traùnh baàu theo caûm tình, töø ñoù boài döôõng yù thöùc laøm chuû taäp theå cho hoïc sinh. - Thöôøng xuyeân giaùo duïc tinh thaàn laøm vieäc vì taäp theå cho ñoäi nguõ caùn boä lôùp, tinh thaàn töï giaùc trong hoïc taäp vaø tham gia phong traøo cuûa hoïc sinh. 56 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - GVCN phaûi thaáy ñöôïc nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa ñoäi nguõ caùn boä lôùp ñeå khai thaùc nhaèm xaây döïng taäp theå vöõng maïnh, hoã trôï toát cho coâng taùc giaûng daïy. - Taïo cô hoäi cho hoïc sinh reøn luyeän naêng löïc baèng nhöõng nhieäm vuï vöøa söùc roài daàn daàn naâng leân nhöõng yeâu caàu cao hôn. - GVCN laø choã döïa tinh thaàn raát lôùn cho hoïc sinh. Haàu heát hoïc sinh khi gaëp khoù khaên ñeàu lieân heä vôùi GVCN. Vì vaäy, GVCN phaûi laø ngöôøi taâm huyeát vôùi ngheà, yeâu meán hoïc sinh, bieát linh hoaït trong xöû lyù tình huoáng, bieát caùch ñoäng vieân khuyeán khích caùc em khaéc phuïc khoù khaên. - GVCN phaûi höôùng daãn hoïc sinh coâng taùc, bieát caùch phaân boá thôøi gian ñeå vöøa hoïc toát vöøa coâng taùc toát, taïo ñöôïc loøng tin ôû phuï huynh hoïc sinh. - GVCN phaûi ñoaøn keát lôùp laïi, lieân heä vôùi Ñoäi, caùc toå chöùc trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng ñeå töø ñoù cuï theå hoùa caùc hoaït ñoäng trong keá hoaïch cuûa lôùp phuø hôïp vôùi keá hoaïch chung cuûa tröôøng. c. Moät soá toàn taïi vaø bieän phaùp khaéc phuïc * Toàn taïi - Moät soá hoaït ñoäng raát coù ích vaø hoïc sinh raát thích tham gia nhöng nhaø tröôøng chöa coù ñieàu kieän toå chöùc: caém traïi, tham quan, … - Moät soá GVCN vaãn coøn phuï thuoäc quaù nhieàu vaøo tình hình lôùp maø khoâng coù bieän phaùp khaéc phuïc (lôùp gioûi thì hoaït ñoäng toát, lôùp yeáu hôn thì hoaït ñoäng töï quaûn keùm) - Hoaït ñoäng töï quaûn coøn yeáu ôû khaâu traät töï. - Moät soá phuï huynh hoïc sinh chöa quan taâm thaät söï ñeán hoaït ñoäng töï quaûn cuûa hoïc sinh, ñoâi khi coøn ngaên caûn do quan nieäm caù nhaân sai laàm. * Giaûi phaùp - Lieân heä vôùi nhaø thieáu nhi möôïn saân cho caùc em toå chöùc caém traïi, lieân heä vôùi coâng ñoaøn nhöõng nôi ñeán tham quan ñeå coù keá hoaïch hoã trôï cho caùc em. - Phaân coâng keøm caëp giöõa hoïc sinh gioûi vaø yeáu. Neáu lôùp coù ít hoïc sinh gioûi thì GVCN coù theå ñeà nghò vôùi BCH lieân ñoäi phaân coâng nhöõng baïn gioûi ôû caùc lôùp khaùc giuùp ñôõ ñeå daàn daàn naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa lôùp, taïo söï ñoàng ñeàu veà naêng löïc hoïc taäp, hoaït ñoäng giöõa caùc lôùp. 57 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Trong tieát sinh hoaït ngoaøi giôø, neân ñeå hoïc sinh caùc lôùp döï giôø cheùo nhaèm taïo ñieàu kieän cho caùc em giao löu hoïc hoûi vaø ñaùnh giaù laãn nhau. - Trong nhöõng buoåi hoïp phuï huynh hoïc sinh, cho phuï huynh thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa hoaït ñoäng töï quaûn. Hoaït ñoäng töï quaûn laø caàn thieát, laø quan troïng trong söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh. - Caàn chuù yù trieån khai caùc saùng kieán, hình thöùc hoïc taäp do caùn boä lôùp ñeå nghieäm thu, ñaùnh giaù, phaùt huy söï saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp. - Ban giaùm hieäu chuû ñoäng toå chöùc hoäi nghò lieân tòch cuøng vôùi caùc toå chöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh ñeå taïo ra söï thoáng nhaát nhaän thöùc, muïc tieâu, noäi dung, phaïm vi, thôøi gian hoaït ñoäng. II.KIEÁN NGHÒ 1. Veà phía nhaø tröôøng: - Ban giaùm hieäu coù quan taâm thaät söï ñeán coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh, ñeán hoaït ñoäng Ñoaøn – Ñoäi, keát hôïp nhieàu con ñöôøng, nhieàu giaûi phaùp, lieân heä vôùi nhieàu cô quan, ñoaøn theå khaéc phuïc nhöõng khoù khaên veà phöông tieän vaät chaát, kinh phí, trang bò theâm veà CSVC, trang thieát bò, giaûi quyeát ñeàu kieän saân baõi ñeå tieán haønh caùc hoaït ñoäng ngoaøi trôøi. - Só soá hoïc sinh moãi lôùp töø 35 – 38 hoïc sinh ñeå deã quaûn lyù hôn. - Neân oån ñònh taäp theå lôùp, khoâng neân thay ñoåi qua caùc naêm hoïc. - Saép xeáp lôùp theo tính dung hoaø, ñeàu ñaën veà naêng löïc hoïc taäp vaø haïnh kieåm 2. Veà phía Ñoäi TNTP HCM : - Hoaït ñoäng Ñoäi neân tieáp giaùo vieân chuû nhieäm höôùng daãn theâm coâng taùc lôùp coù lieân quan ñeán Ñoäi. - Taêng cöôøng toå chöùc caùc hoaït ñoäng giao löu hoïc taäp kinh nghieäm vôùi nhöõng ñôn vò coù nhieàu moâ hình môùi giöõa caùc tænh, thaønh phoá. - Toå chöùc cho hoïc sinh ñi thöïc teá, tham quan caùc trung taâm kinh teá nhaø maùy, xí nghieäp, caùc cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc, caùc vieän vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc thuoäc caùc lónh vöïc coù yù nghóa höôùng nghieäp, taïo ra ñoäng löïc hoïc taäp, reøn luyeän cuûa hoïc sinh trong thôøi gian hoïc taäp ôû tröôøng phoå thoâng. 58 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Thöôøng xuyeân hoïp toång phuï traùch theo ñònh lyø ñeå ruùt kinh nghieäm hoaït ñoäng thaùng, kòp thôøi chaán chænh caùc Lieân Ñoäi hoaït ñoäng yeáu. - Boài döôõng Toång phuï ttraùch Ñoäi theo töøng chuyeân ñeà veà kó naêng nghieäp vuï coâng taùc Ñoäi. - Caùc hoaït ñoäng hoaëc phong traøo cuûa caáp treân ñöa xuoáng cô sôû phaûi coù thôøi gian ñeå coù böôùc chuaån bò. - Hoäi ñoàng Ñoäi neân coù keá hoaïch heø sôùm – hoïp trieån khai sôùm ñeå cô sôû coù söï chuû ñoäng trong vieäc hình thaønh keá hoaïch vaø toå chöùc thöïc hieän . 3. Veà phía giaùo vieân chuû nhieäm : - Giaùo vieân chuû nhieäm caàn huy ñoäng söùc maïnh tinh thaàn cuõng nhö veà vaät chaát cuûa phuï huynh hoïc sinh trong coâng taùc phoái hôïp giaùo duïc ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoïc sinh noùi chung vaø con em cuûa hoï noùi rieâng trong moïi maët hoaït ñoäng, nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng. - Giaùo vieân chuû nhieäm thay maët nhaø tröôøng ñeå truyeàn ñaït ñeán phuï huynh hoïc sinh muïc ñích, noäi dung giaùo duïc, caùc hình thöùc giaùo duïc ñeå hoïc sinh thoâng suoát thì töø ñoù coâng taùc phoái hôïp giaùo duïc môùi coù theå ñaït hieäu quaû. - Coù keá hoaïch coâng taùc vôùi lôùp vaø chi ñoäi moät caùch cuï theå ñaït hieäu quaû laøm vieäc vaø lieân heä thöôøng xuyeân vôùi toång phuï traùch Ñoäi ñeå naém ñöôïc keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa lieân ñoäi cuõng nhö nhieäm vuï cuûa chi ñoäi lôùp mình phuï traùch. 4. Veà phía phuï huynh hoïc sinh : - Phuï huynh hoïc sinh caàn quan taâm ñeán con em khoâng chæ trong hoïc taäp maø coøn ôû caùc daïng hoaït ñoäng ngoaøi lôùp, ngoaøi tröôøng cuûa caùc em. - Phuï huynh caàn taïo ñieàu kieän cho con em ñöôïc phaùt huy naêng löïc tham gia hoaït ñoäng ôû taïi gia ñình. Cha meï khoâng neân laøm thay cho caùc em maø phaûi taäp daàn ñeå caùc em quen vôùi cuoäc soáng thöïc tieãn, xaõ hoäi. Coù nhö theá, trong taäp theå tröôøng lôùp, caùc em môùi coù theå phaùt huy naêng löïc töï quaûn. 5. Veà phía Sôû GDÑT An Giang : - Neân môû hoäi nghò vaø bieân soaïn caùc ñeà taøi thuoäc coâng taùc töï quaûn ñeå caùc tröôøng hoïc taäp kinh nghieäm tieân tieán ñoàng thôøi coù cô sôû tham khaûo saâu hôn. 59 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª - Thöïc teá coâng taùc töï quaûn ôû tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät duø coøn moät soá khoù khaên haïn cheá nhöng nhìn chung laø moät moâ hình töï quaûn raát toát, coù hieäu quaû, caàn phoå bieán cho caùc tröôøng ôû noâng thoân hoïc taäp, ruùt kinh nghieäm vaø hoaøn thieän. 60 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc – phoù giaùo sö Haø Nhaät Thaêng, phoù giaùo sö Leâ Tieán Huøng. 2. Coâng taùc cuûa giaùo vieân chuû nhieäm lôùp – phoù giaùo sö Haø Nhaät Thaêng 3. Giaùo trình hoaït ñoäng giaùo duïc ôû tröôøng THCS – Haø Nhaät Thaêng chuû bieân – nhaø xuaát baûn giaùo duïc. 4. Chuyeân ñeà coâng taùc ñoäi – hoäi ñoàng trung öông phuï traùch ñoäi – nhaø xuaát baûn Kim Ñoàng. 5. Coâng taùc ñoäi thieáu nieân tieàn phong vaø nhi ñoàng Hoà Chí Minh – Buøi Só Tuïng – Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Haø Noäi 1. 6. Moät soá kinh nghieäm giaùo duïc ñaïo ñöùc cuûa giaùo vieân chuû nhieäm lôùp – Traàn Maïnh Duõng – Traàn Troïng Haø – Buøi Ñöùc Thaïch – Nhaø xuaát baûn giaùo duïc. 7. Toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc ôû Tröôøng THCS – Taøi lieäu löu haønh noäi boä do coâ Nguyeãn Vieät Aùi bieân soaïn. Cuøng moät soá taøi lieäu khaùc 61 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª PHUÏ LUÏC 1 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM, ÑIEÀU TRA TREÂN PHIEÁU A. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH KHOÂNG LAØ CAÙN BOÄ LÔÙP 1. Em coù thích laøm caùn boä lôùp khoâng ? a. Thích b. Khoâng 2. Em khoâng thích laøm caùn boä lôùp vì a. Khoâng coù khaû naêng b. Maát thôøi gian aûnh höôûng ñeán vieäc hoïc c. Khoù noùi d. Khoâng ai ñeà cöû 3. Em thích laøm caùn boä lôùp vì a. Ñöôïc goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån cuûa taäp theå lôùp b. Ñöôïc thaày coâ, baïn beø yeâu meán tín nhieäm c. Laøm caùn boä lôùp raát oai d. Taát caû nhöõng lí do treân 4. Neáu ñöôïc laøm caùn boä lôùp, em thích phuï traùch a. Hoïc taäp b. Phuï traùch chung caùc maët hoaït ñoäng c. Vaên ngheä, theå thao d. Lao ñoäng e. Sinh hoaït ñoäi f. Thuû quyõ 5. Em ñaõ tham gia nhöõng hoaït ñoäng ngoaøi giôø naøo ? Em thích hoaït ñoäng naøo nhaát ? a. Giöõ traät töï ñöôøng phoá b. Thi ñoá em (haùi hoa) c. Thi vaên ngheä d. Thi theå thao, hoäi khoeû phuø Ñoång e. Caém traïi f. Tham quan 62 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª g. Thaêm vieáng gia ñình coù coâng caùch maïng h. Ñi quyeân goùp i. Tham gia mittinh, coå ñoäng, tuyeân truyeàn j. Tham gia caâu laïc boä söu taäp tem k. Tham gia ñoäi nghi thöùc 6. Ñoái vôùi hoaït ñoäng Ñoaøn (Ñoäi), em caûm thaáy a. Raát thích sinh hoaït b. Sinh hoaït cuõng ñöôïc, khoâng sinh hoaït cuõng ñöôïc c. Khoâng thích sinh hoaït d. Ñaõ reøn luyeän cho em nhieàu maët 7. Caùn boä lôùp em hieän nay laø do a. GVCN chæ ñònh b. Lôùp baàu choïn c. Do baïn töï öùng cöû d. Em khoâng nhôù roõ 8. Caùn boä lôùp em a. Ñöôïc caùc baïn yeâu thích tín nhieäm b. Khoâng ñöôïc loøng caùc baïn vì quaù thaúng thaén c. Ñöôïc GVCN tin töôûng d. Khoâng bieát caùch laøm vieäc 9. Em ñaõ coù tham gia hoaït ñoäng chung cuûa lôùp nhö a. Laøm baùo töôøng b. Caém traïi c. Vaên ngheä d. Ngoaøi giôø leân lôùp e. Khoâng tham gia 10. Em ñaõ ñaït ñöôïc thaønh tích trong hoaït ñoäng cuûa tröôøng a. Coù b. Khoâng 11. Ñoái vôùi noäi quy cuûa tröôøng, em a. Chaáp haønh toát, keát quaû toát 63 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª b. Coá gaéng chaáp haønh, keát quaû khaù c. Coá gaéng chaáp haønh, coù keát quaû nhöng coøn nhöõng vi phaïm nhoû d. Chöa coù yù thöùc chaáp haønh vì nghó noù laøm maát traät töï do caù nhaân 12. Trong soá caùc baïn laøm caùn boä lôùp, em thích baïn naøo nhaát ? Em coù theå keå moät vaøo neùt veà baïn aáy. Baïn aáy ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp gì cho lôùp ? 13. Töø ñaàu naêm ñeán giôø, lôùp em ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh tích gì trong caùc hoaït ñoäng cuûa tröôøng ? Haõy keå ra vaø cho bieát em coù ñoùng goùp gì vaøo nhöõng thaønh coâng ñoù cuûa lôùp ? B. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH LAØ CAÙN BOÄ LÔÙP 1. Laø lôùp phoù hoïc taäp, trong lôùp coù moät soá baïn hoïc yeáu keùm, em ñaõ vaø seõ laøm gì ñeå giuùp ñôõ caùc baïn aáy ? Em seõ toå chöùc nhöõng hình thöùc hoïc taäp naøo ñeå lôùp hoïc toát ? 2. Laø lôùp tröôûng, trong lôùp coù moät baïn do hoaøn caûnh khoù khaên, ñi hoïc khoâng ñeàu, keát quaû hoïc taäp keùm, em seõ laøm gì ñeå huy ñoäng lôùp quan taâm giuùp ñôõ baïn aáy ? Em seõ giuùp ñôõ baèng caùch naøo ? 3. Khi bieát em ñöôïc laøm caùn boä lôùp, cha meï em coù vui khoâng ? Hoï noùi gì vôùi em ? 4. Em ñaõ laøm caùn boä lôùp maáy naêm roài ? Em ruùt ra cho mình nhöõng kinh nghieäm gì ? Em coù khoù khaên vaø thuaän lôïi gì ? 5. Khi gaëp khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù lôùp, em lieân heä vôùi ai vaø ñöôïc giuùp ñôõ nhö theá naøo ? 6. Laø caùn boä lôùp, em haõy keå moät kæ nieäm maø em nhôù nhaát trong coâng taùc cuûa mình ? 7. Qua tham gia caùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø, hoaït ñoäng Ñoaøn (Ñoäi), em coù quen ñöôïc nhieàu baïn ôû lôùp khaùc, caùc tröôøng khaùc khoâng ? Em hoïc hoûi ñöôïc gì töø nhöõng ngöôøi baïn aáy ? C. ÑOÁI VÔÙI GIAÙO VIEÂN CHUÛ NHIEÄM 1. Khi toå chöùc boä maùy töï quaûn lôùp, thaày (coâ) döïa vaøo nhöõng nguyeân taéc hay cô sôû naøo ? 2. Thaày (coâ) ñaõ laøm gì ñeå boài döôõng yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cho ñoäi nguõ caùn boä lôùp ? 3. Laø giaùo vieân chuû nhieäm khoái ñaàu caáp (khoái 6), thaày (coâ) thaáy yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa caùc em nhö theá naøo ? Coâ coù nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên gì trong vieäc quaûn lyù taäp theå lôùp ? 4. Ñoäi nguõ töï quaûn lôùp ñaõ coù nhöõng taùc ñoäng tích cöïc gì ñeán nhöõng thaønh vieân cuûa lôùp ? Xin thaày (coâ) cho bieát moät vaøi tröôøng hôïp cuï theå ? 64 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª 5. Laø giaùo vieân chuû nhieäm khoái cuoái caáp (khoái 9), thaày (coâ) thaáy yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh nhö theá naøo ? Coâ coù nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên gì trong vieäc quaûn lyù taäp theå lôùp ? 6. Thaày (coâ) coù saùng kieán hay kinh nghieäm gì trong vieäc hoaøn thieän ñoäi nguõ töï quaûn lôùp cuõng nhö phaùt huy yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh ? 7. Neáu ñöôïc ñeà xuaát nhöõng khoù khaên caàn giuùp ñôõ hay nhöõng saùng kieán gì caàn thöïc hieän, thaày (coâ) seõ ñeà xuaát nhöõng gì ? 8. Veà phía gia ñình vaø xaõ hoäi, thaày (coâ) thaáy nhöõng löïc löôïng naøy coù taùc ñoäng gì ñeán coâng taùc töï quaûn (gaây caûn trôû hay thuùc ñaåy) ? Xin cho bieát moät vaøi tröôøng hôïp cuï theå. D. ÑOÁI VÔÙI TOÅNG PHUÏ TRAÙCH ÑOÄI 1. Trong khi toå chöùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø, thaày (coâ) coù nhaän xeùt gì veà yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh ? Öu ñieåm vaø haïn cheá ? 2. Laø toång phuï traùch ñoäi, vai troø cuûa thaày (coâ) laø gì ? 3. Phuï huynh hoïc sinh vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi coù aûnh höôûng gì ñeán coâng taùc Ñoaøn (Ñoäi). 4. Theo thaày (coâ), tham gia coâng taùc Ñoaøn (Ñoäi), hoïc sinh reøn luyeän ñöôïc nhöõng phaåm chaát gì ? Noù coù taùc ñoäng gì ñoái vôùi coâng taùc töï quaûn lôùp ? 5. Giöõa hoïc sinh ñaàu caáp vaø hoïc sinh cuoái caáp, hoaït ñoäng töï quaûn coù gì khaùc bieät? Naêng löïc cuûa caùc em cheânh leäch nhau nhö theá naøo ? 6. Neáu ñöôïc caùc caáp laõnh ñaïo khaùc giuùp ñôõ, thaày (coâ) muoán ñöôïc giuùp ñôõ nhö theá naøo trong coâng taùc Ñoaøn (Ñoäi) ? 7. Cuoái cuøng, xin thaày (coâ) cho bieát moät soá kinh nghieäm xaây döïng Ñoäi vöõng maïnh, phaùt huy ñöôïc toái ña yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh. 65 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª PHUÏ LUÏC 2 CAÂU HOÛI PHOÛNG VAÁN A. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH KHOÂNG LAØ CAÙN BOÄ LÔÙP 1. Em coù höùng thuù khi nhaø tröôøng hay lôùp phaùt ñoäng caùc hoaït ñoäng vui chôi, giaûi trí ? 2. Em coù chuaån bò gì cho baûn thaân tröôùc khi tham gia vaøo hoaït ñoäng taäp theå (troø chôi, baøi haùt, duïng cuï, …) 3. Em coù hay giuùp ñôõ hay goùp yù cho ban caùn söï lôùp trong nhöõng coâng vieäc chung cuûa lôùp hay khoâng ? 4. GVCN lôùp em laø ngöôøi nhö theá naøo ? (deã hay khoù, thöông yeâu vaø quan taâm ñeán hoïc sinh, caùu gaét hay teá nhò, linh hoaït) 5. Khoâng khí lôùp em coù vui khoâng ? Taïi sao ? B. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH LAØ CAÙN BOÄ LÔÙP 1. Em coù thích tham gia caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi (mittinh, coå ñoäng, tuyeân truyeàn, töø thieän, …) khoâng ? Taïi sao ? 2. Laø caùn boä lôùp, em nghó gì veà vai troø cuûa mình ñoái vôùi taäp theå lôùp ? 3. Coù bao giôø caùc em töï toå chöùc cuøng nhau töï laøm moät vieäc toát naøo ñoù maø khoâng thoâng qua yù kieán cuûa GVCN lôùp ? 4. Em coù tham gia vaøo ban chaáp haønh Ñoaøn (Ñoäi) khoâng ? Em ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh tích gì trong coâng taùc naøy ? 5. Lôùp em coù toå chöùc nhöõng hình thöùc thi ñua naøo ñeå hoïc taäp toát ? Reøn luyeän ñaïo ñöùc toát ? 6. Khi laøm vieäc em coù thoâng qua taäp theå lôùp khoâng ? Caùc baïn coù tham gia ñoùng goùp yù kieán cho em khoâng ? 7. Thaày (coâ) chuû nhieäm coù thöôøng xuyeân lieân heä vôùi caùc em ngoaøi giôø hoïc khoâng ? Moái quan heä giöõa GVCN vaø caùn boä lôùp dieãn ra nhö theá naøo ? C. ÑOÁI VÔÙI GIAÙO VIEÂN CHUÛ NHIEÄM 1. Laø GVCN, thaày (coâ) nhaän xeùt gì veà ñoäi nguõ töï quaûn lôùp ? Caùc em coù nhöõng öu ñieåm vaø nhöõng haïn cheá gì ? 66 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª 2. Moái quan heä giöõa GVCN vaø caùn boä lôùp dieãn ra nhö theá naøo ? (Moãi tuaàn thaày (coâ) gaëp caùc em maáy tieát ? Trieån khai keá hoaïch nhö theá naøo ? 3. Thaày (coâ) coù thöôøng xuyeân trao ñoåi yù kieán vôùi Toång phuï traùch ñoäi veà ñoäi nguõ caùn boä lôùp cuûa mình khoâng ? 4. Sinh hoaït Ñoäi coù taùc ñoäng theá naøo ñoái vôùi hoaït ñoäng töï quaûn cuûa lôùp ? 5. Xin thaày (coâ) cho bieát nhöõng thaønh vieân tích cöïc nhaát cuûa lôùp tham gia töï quaûn. Theo thaày (coâ), do ñaâu caùc em coù yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn ? 6. Theo thaày (coâ), yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa caùc em coù ñoàng ñeàu khoâng neáu nhö ñöôïc GVCN quan taâm giaùo duïc ? 7. Lôùp coù hay toå chöùc ñi chôi, ñi tham quan, giao löu vôùi caùc lôùp khaùc khoâng ? Coâ nhaän xeùt gì veà nhöõng hoaït ñoäng ñoù ? 8. Lôùp coù tham gia hoaït ñoäng xaõ hoäi khoâng ? Coâ ñaùnh giaù gì veà yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng naøy ? 9. Theo thaày (coâ) nhaän xeùt yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh ôû ñaàu naêm hoïc vaø cuoái naêm hoïc coù gì khaùc bieät ? 10. Thaày (coâ) ñaõ töøng giao cho ñoäi nguõ töï quaûn lôùp laøm moät vieäc gì maø keát quaû laøm coâ haøi loøng nhaát ? Theo coâ keát quaû toát ñoù laø do yeáu toá naøo mang laïi ? 11. Lôùp coù thöôøng xuyeân thay ñoåi caùn boä lôùp khoâng ? D. ÑOÁI VÔÙI TOÅNG PHUÏ TRAÙCH ÑOÄI 1. Thöa thaày (coâ) ôû tröôøng hieän nay coù nhöõng hoaït ñoäng ngoaøi giôø naøo ? Hình thöùc naøo noåi troäi nhaát ? 2. Toå chöùc Ñoäi cuûa tröôøng nhö theá naøo ? Theo thaày (coâ) toå chöùc ñoù ñaõ hoaøn thieän chöa ? 3. Trong toå chöùc Ñoaøn (Ñoäi) coâ cho bieát nhöõng thaønh vieân ñöôïc xem laø tích cöïc nhaát ? Thaày (coâ) coù theå cho bieát moät vaøi hoaït ñoäng coù hieäu quaû cuûa caùc em taùc ñoäng ñeán nhöõng thaønh vieân cuûa toå chöùc ? 4. Giöõa toång phuï traùch Ñoäi vaø GVCN coù thöôøng xuyeân trao ñoåi yù kieán vaø coù hoã trôï nhau trong coâng taùc ? 5. Theo thaày (coâ) taát caû hoïc sinh laø ñoäi vieân (ñoaøn vieân) ñeàu coù yù thöùc vaø naêng löïc töï quaûn ? Taïi sao ? 6. Ñoaøn (Ñoäi) coù hay lieân heä vôùi ñòa phöông ñeå toå chöùc hoaït ñoäng cho caùc em khoâng ? 67 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª 68 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª MUÏC LUÏC WX WX Trang Lôøi caûm taï...................................................................................................................... 1 Lôøi noùi ñaàu .................................................................................................................... 2 PHAÀN I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG I. Teân ñeà taøi ................................................................................................................... 3 II. Lyù do choïn ñeà taøi ...................................................................................................... 3 III. Muïc ñích nghieân cöùu ñeà taøi ..................................................................................... 3 IV. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu ......................................................................... 3 V. Giaû thuyeát khoa hoïc.................................................................................................. 4 VI. Nhieäm vuï cuûa ñeà taøi ................................................................................................ 4 VII. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi ................................................................................................. 4 VIII. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu................................................................................ 4 IX. Daøn yù ñeà taøi nghieân cöùu .......................................................................................... 5 PHAÀN II: NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Chöông I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI.................................................................. 7 I. Cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn cho hoïc sinh THCS........................................................................................................ 7 1. Vai troø cuõa hoaït ñoäng töï quaûn trong söï phaùt trieån nhaân caùch .................................... 7 2. Ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh THCS – Cô sôû ñeå toå chöùc hoaït ñoäng töï quaûn ôû Tröôøng THCS ....................................................................................................................................... 9 II. YÙ thöùc vaø naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS...................................................... 12 1. YÙ thöùc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS ......................................................................... 12 2. Naêng löïc töï quaûn cuûa hoïc sinh THCS ..................................................................... 15 III. Vai troø cuûa GVCN lôùp vaø Toång phuï traùch Ñoäi ...................................................... 18 1. Vai troø cuûa GVCN lôùp ............................................................................................. 18 2. Vai troø cuûa Toång phuï traùch Ñoäi ............................................................................... 21 69 Ñeà taøi taâm lyù giaùo du GVHD: Nguyeãn Vieät AÙi SVTH: Ñoã Thò Ngoïc Traâm ª IV. Moái quan heä giöõa coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh vôùi nguyeân taéc giaùo duïc trong taäp theå vaø baèng taäp theå ...................................................................................................... 22 Chöông II: TÌM HIEÅU THÖÏC TRAÏNG VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ..................... 26 I. Ñaëc ñieåm tình hình chung cuûa Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät ................................ 26 II. Caùc hình thöùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø leân lôùp hieän nay ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät.............................................................................................................................. 28 III. Hoaït ñoäng töï quaûn treân lôùp .................................................................................... 35 IV. Hoaït ñoäng toå chöùc Ñoäi ôû Tröôøng THCS Lyù Thöôøng Kieät...................................... 45 V. Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán coâng taùc töï quaûn cuûa hoïc sinh ................................... 49 1. Nhaân toá gia ñình ...................................................................................................... 49 2. Nhaân toá xaõ hoäi ......................................................................................................... 50 3. Nhaân toá nhaø tröôøng .................................................................................................. 52 Chöông III: MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP XAÂY DÖÏNG YÙ THÖÙC VAØ NAÊNG LÖÏC TÖÏ QUAÛN CUÛA HOÏC SINH ............................................................................................. 54 I. Bieän phaùp xaây döïng vaø hoaøn thieän ñoäi nguõ töï quaûn lôùp ........................................... 54 1. Phaûi löïa choïn ñuùng .................................................................................................. 54 2. Boài döôõng chu ñaùo................................................................................................... 55 II. Nhöõng kinh nghieäm xaây döïng Ñoäi vöõng maïnh ....................................................... 58 1. Veà toå chöùc................................................................................................................ 58 2. Veà hoaït ñoäng ........................................................................................................... 58 III. Keát luaän sö phaïm vaø kieán nghò .............................................................................. 59 1. Keát luaän sö phaïm..................................................................................................... 59 2. Kieán nghò ................................................................................................................. 63 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO.......................................................................................... 66 PHUÏ LUÏC I................................................................................................................. 67 PHUÏ LUÏC II ............................................................................................................... 72 70 ._.