Nghiên cứu về chế độ MFN và NT nhằm hoàn thiện và điều chỉnh chính sách thơng mại của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế
Tài liệu Nghiên cứu về chế độ MFN và NT nhằm hoàn thiện và điều chỉnh chính sách thơng mại của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế: ... Ebook Nghiên cứu về chế độ MFN và NT nhằm hoàn thiện và điều chỉnh chính sách thơng mại của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế
Tóm tắt tài liệu Nghiên cứu về chế độ MFN và NT nhằm hoàn thiện và điều chỉnh chính sách thơng mại của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Thùc hiÖn ® êng lèi ®a ph ¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, ViÖt Nam ®· vµ ®ang dÇn dÇn tõng b íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp ®ã ®ßi hái viÖc x©y dùng vµ ¸p dông chÝnh s¸ch ph¶i tÝnh ®Õn luËt ph¸p vµ thùc tiÔn quèc tÕ. §èi víi lÜnh vùc th ¬ng m¹i, c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña th ¬ng m¹i quèc tÕ ®ang dÇn dÇn ® îc nghiªn cøu vµ ¸p dông t¹i ViÖt Nam.
§èi xö tèi huÖ quèc (MFN) vµ §èi xö quèc gia (NT) lµ hai nguyªn t¾c c¬ b¶n trong th ¬ng m¹i quèc tÕ, chóng ®Òu cã chung b¶n chÊt lµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hay nãi c¸ch kh¸c lµ ®èi xö b×nh ®¼ng. Hai nguyªn t¾c nµy ® îc thÓ hiÖn rÊt râ nÐt th«ng qua c¸c HiÖp ®Þnh cña Tæ chøc Th ¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), ®ång thêi chóng còng lµ nh÷ng nguyªn t¾c quan träng trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th ¬ng m¹i khu vùc vµ song ph ¬ng.
Nh»m ®¶m b¶o c¸c mèi quan hÖ th ¬ng m¹i ® îc tiÕn hµnh trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, viÖc ®µm ph¸n vµ ¸p dông MFN vµ NT trong quan hÖ th ¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét vÊn ®Ò quan träng gióp cho hµng ho¸ vµ dÞch vô cña chóng ta cã ® îc m«i tr êng b×nh ®¼ng ®Ó c¹nh tranh víi hµng ho¸ t ¬ng tù cña c¸c n íc kh¸c.
MÆc dï c¸c nguyªn t¾c nµy ®· ® îc quy ®Þnh trong mét sè c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ - th ¬ng m¹i song ph ¬ng víi n íc ngoµi nh ng do thiÕu kinh nghiÖm vµ ch a th«ng hiÓu luËt ph¸p quèc tÕ, viÖc ¸p dông MFN vµ NT ë ViÖt Nam cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam vèn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp so víi nh÷ng quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ MFN vµ NT. Do ®ã, ®Ó héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ vËn dông c¸c nguyªn t¾c MFN, NT mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× viÖc kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp nªu trªn lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®ã, ®Ò tµi “Nghiªn cøu vÒ chÕ ®é MFN vµ NT nh»m hoµn thiÖn vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ” ® îc thùc hiÖn nh»m ® a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam cho phï hîp víi luËt ph¸p khu vùc vµ quèc tÕ th«ng qua viÖc xem xÐt chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam trong t ¬ng quan víi hai nguyªn t¾c MFN vµ NT.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ® îc giíi h¹n ë viÖc nghiªn cøu vÒ MFN vµ NT trong lÜnh vùc th ¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th ¬ng m¹i dÞch vô lµ hai lÜnh vùc quan träng cña th ¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay.
Bè côc ®Ò tµi ® îc kÕt cÊu 3 ch ¬ng:
Ch ¬ng I: Néi dung c¬ b¶n vÒ chÕ ®é §èi xö tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia.
Ch ¬ng II: Nh÷ng ®iÓm t ¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ MFN vµ NT.
Ch ¬ng III: Ph ¬ng h íng ®iÒu chØnh nh÷ng quy ®Þnh cña chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam cho phï hîp víi nguyªn t¾c MFN vµ NT trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
ViÖc tiÕn hµnh mét nghiªn cøu tæng qu¸t vÒ MFN vµ NT trong mèi quan hÖ víi chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt do tÝnh phøc t¹p cña c¸c ®Þnh chÕ nµy. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ® îc c¸c ý kiÕn ®ãng gãp x©y dùng cña b¹n ®äc vµ thÇy c« ®Ó gãp phÇn vµo thµnh c«ng chung cña ®Ò tµi vµ thµnh c«ng chung cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Còng th«ng qua ®©y, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña thÇy c« vµ b¹n bÌ, ®Æc biÖt lµ Th¹c sü Ph¹m ThÞ Mai Khanh, ng êi ®· ® a ra nhiÒu ý kiÕn quý b¸u vµ tËn t×nh h íng dÉn ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
Hµ Néi, th¸ng 12, n¨m 2002
Sinh viªn
TrÇn Ph ¬ng Hµ
Ch ¬ng I
Néi dung c¬ b¶n vÒ chÕ ®é ®èi xö tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia
I. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ®èi xö tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia
Nh×n l¹i lÞch sö th ¬ng m¹i quèc tÕ ta cã thÓ thÊy §èi xö Tèi huÖ quèc (sau ®©y gäi lµ MFN) vµ §èi xö quèc gia (sau ®©y gäi lµ NT) lµ hai nguyªn t¾c quan träng nhÊt, lµ hai trô cét c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i song ph ¬ng vµ ®a ph ¬ng. Hai nguyªn t¾c nµy ®Òu cã chung b¶n chÊt lµ sù kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hay nãi c¸ch kh¸c lµ ®èi xö b×nh ®¼ng: Mét n íc kh«ng ® îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c nhµ cung cÊp n íc ngoµi, vµ kh«ng ¸p dông chÕ ®é ph©n biÖt ®èi xö bÊt lîi cho nh÷ng s¶n phÈm ®· th©m nhËp l·nh thæ cña n íc ®ã mét c¸ch hîp ph¸p. Tuy nhiªn, trong th ¬ng m¹i quèc tÕ c¸c nguyªn t¾c nµy ® îc ¸p dông hoµn toµn kh¸c nhau. §Ó cã thÓ thÊy hÕt tÇm quan träng vµ ý nghÜa thùc tiÔn cña hai nguyªn t¾c nµy, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt khÝa c¹nh lÞch sö cña chóng.
1. §èi xö Tèi huÖ quèc
ThuËt ng÷ MFN lµ mét thuËt ng÷ cã lÞch sö l©u ®êi, nã ®· xuÊt hiÖn tõ thÕ kû 12 ë mét sè d¹ng kh¸c nhau. Tuy nhiªn nã chØ chÝnh thøc trë thµnh mét nguyªn t¾c cã ý nghÜa trong th ¬ng m¹i quèc tÕ khi vµo thÕ kû 17 c¸c quèc gia ch©u ¢u c¹nh tranh víi nhau trong viÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i. HiÖp íc ®Çu tiªn cã ®iÒu kho¶n MFN lµ hiÖp íc gi÷a Hoa Kú vµ Ph¸p n¨m 1778. TiÕp theo ®ã, ®iÒu kho¶n MFN còng ® îc ® a vµo HiÖp íc Cobden-Chevalier n¨m 1860 gi÷a Ph¸p vµ Anh. Tõ ®ã trë ®i, nguyªn t¾c MFN ®· ® îc ¸p dông trong nhiÒu hiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i kh¸c cña Ch©u ¢u víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.
T×nh h×nh chÝnh trÞ c¨ng th¼ng tr íc vµ trong ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ®· lµm cho nguyªn t¾c MFN bÞ mai mét vµ gÇn nh bÞ mÊt h¼n. Khi chiÕn tranh gÇn ®Õn kÕt thóc, nhiÒu quèc gia ®· cã nh÷ng nç lùc nh»m phôc håi l¹i tÇm quan träng cña MFN nh ng kh«ng thµnh c«ng. M·i ®Õn th¸ng 1 n¨m 1918, t¹i ®iÓm thø ba trong ch ¬ng tr×nh 14 ®iÓm cña m×nh, Tæng thèng Hoa Kú Wilson ®· kªu gäi dì bá cµng nhiÒu cµng tèt tÊt c¶ c¸c hµng rµo c¶n trë kinh tÕ vµ thiÕt lËp c¸c ®iÒu kiÖn th ¬ng m¹i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c quèc gia cïng ®ång t©m phÊn ®Êu v× hoµ b×nh vµ cam kÕt duy tr× hoµ b×nh.
Héi nghÞ Hoµ b×nh thÕ giíi sau chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt kh«ng bµn ®Õn hµng rµo c¶n trë th ¬ng m¹i, nh ng trong HiÖp íc hoµ b×nh, §øc vµ mét sè n íc cã quyÒn lùc kh¸c ®· ® îc yªu cÇu më réng v« ®iÒu kiÖn MFN trong th ¬ng m¹i víi c¸c n íc ®ång minh trong 3 n¨m. Héi Quèc Liªn còng dÉn chiÕu tíi nguyªn t¾c "®èi xö b×nh ®¼ng” trong th ¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, ®iÒu nµy còng t ¬ng ® ¬ng víi nguyªn t¾c MFN.
Héi nghÞ Kinh tÕ ThÕ giíi Geneve th¸ng 5 n¨m 1927 ®· tuyªn bè ñng hé kh¶ n¨ng diÔn gi¶i nguyªn t¾c MFN, vµ nhÊn m¹nh r»ng nguyªn t¾c nµy cÇn ® îc sö dông réng r·i trong c¸c hiÖp íc th ¬ng m¹i.
N¨m 1933, Héi Quèc Liªn ®· xuÊt b¶n mét v¨n b¶n mÉu víi kho¶ng 300 tõ vÒ nguyªn t¾c MFN. Tuy nhiªn, do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929-1933, nguyªn t¾c MFN ®· kh«ng nhËn ® îc sù ñng hé réng r·i. Nguyªn t¾c nµy gÇn nh ®· biÕn mÊt v× cuéc ChiÕn tranh ThÕ giíi thø hai, nh ng sau chiÕn tranh nguyªn t¾c l¹i håi sinh m¹nh mÏ vµ cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng th ¬ng m¹i ®a ph ¬ng, víi sù ra ®êi cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th ¬ng m¹i (GATT 1947), MFN ®· trë thµnh nÒn t¶ng cña th ¬ng m¹i quèc tÕ.
Theo GATT 1947, MFN lµ nghÜa vô rµng buéc chung, bÊt kú mét ®èi xö nµo ® îc dµnh cho mét n íc th× ngay lËp tøc còng sÏ ® îc më réng tíi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c. §iÒu nµy còng ® îc quy ®Þnh trong mét sè hiÖp ®Þnh cña WTO. VÝ dô, tÊt c¶ thµnh viªn GATT dµnh cho nhau ®èi xö thuËn lîi trong viÖc ¸p dông vµ ®iÒu hµnh c¸c quy ®Þnh h¶i quan, thuÕ quan vµ c¸c kho¶n thu kh¸c cã liªn quan nh ®· dµnh cho bÊt kú mét n íc kh¸c.
NghÜa vô trªn ®· lµm ph¸t sinh mÆt tr¸i cña nguyªn t¾c MFN lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho phÐp nh÷ng n íc ¨n theo ® îc h ëng nh÷ng lîi Ých tõ tiÕn tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i cña c¸c n íc kh¸c mµ kh«ng ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng t ¬ng xøng víi viÖc h ëng lîi ®ã, hoÆc nh÷ng n íc kh«ng muèn tham gia vµo nh÷ng hµnh ®éng chung nh»m tù do ho¸ th ¬ng m¹i, nh ng l¹i muèn nhËn nh÷ng lîi Ých ®ã.
Kh«ng cã mét ®Þnh nghÜa chung vÒ MFN cho mäi lÜnh vùc, nh ng xÐt vÒ b¶n chÊt MFN ®¬n gi¶n cã nghÜa lµ nÕu mét n íc dµnh ®èi xö thuËn lîi nhÊt cho bÊt kú mét n íc th× còng dµnh ®èi xö nh vËy cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c cña WTO. Do ®ã, b¶n chÊt cña MFN lµ ®èi xö b×nh ®¼ng vµ nguyªn t¾c nµy ®· gãp phÇn thóc ®Èy tù do ho¸ th ¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö.
2. §èi xö quèc gia
Cïng víi MFN, nguyªn t¾c NT ® îc ®Ò cËp trong nhiÒu hiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng vµ ®a ph ¬ng. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng s¶n phÈm n íc ngoµi vµ ®«i khi lµ nhµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®ã ® îc ®èi xö trong thÞ tr êng néi ®Þa kh«ng kÐm u ®·i h¬n c¸c s¶n phÈm néi ®Þa hay c¸c nhµ cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®ã. Trong mét sè tµi liÖu cò, ®«i khi nguyªn t¾c nµy cßn ® îc gäi lµ "sù ngang b»ng néi ®Þa".
NT t ëng nh lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, nh ng nguyªn t¾c nµy ®· g©y ra nhiÒu sù tranh chÊp, mét phÇn lµ v× sù gi¶i thÝch chÆt chÏ cña nguyªn t¾c NT trªn thùc tÕ cã thÓ g©y ra sù bÊt lîi cho c¸c nhµ cung cÊp n íc ngoµi. V× lý do nµy, nguyªn t¾c NT ®· ® îc chØnh lý qua nhiÒu n¨m ®Ó cho phÐp ®èi xö kh¸c nhau hoÆc u ®·i h¬n mét c¸ch chÝnh thøc ®èi víi c¸c s¶n phÈm n íc ngoµi nÕu nh ®ã lµ c¸ch duy nhÊt ®Ó b¶o ®¶m r»ng c¸c s¶n phÈm n íc ngoµi kh«ng bÞ kÐm lîi thÕ h¬n. TÊt nhiªn, ®«i khi c¸c n íc cè t×nh dµnh cho c¸c nhµ ®Çu t n íc ngoµi nh÷ng u ®·i h¬n so víi chÕ ®é NT nh»m thu hót ®Çu t .
Tr íc GATT 1947, kh«ng mét HiÖp íc ®a ph ¬ng nµo cã quy ®Þnh vÒ NT. Sau khi ® îc ® a vµo §iÒu III cña GATT 1947, NT ®· trë thµnh nguyªn t¾c phæ biÕn trong c¸c hiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng vµ ®a ph ¬ng. Theo §iÒu III cña GATT, NT ®èi víi hµng ho¸ lµ sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi c¹nh tranh.
Trong Tuyªn bè cña OECD n¨m 1976 vÒ §Çu t Quèc tÕ vµ c¸c c«ng ty ®a quèc gia, ®· ®Ò cËp ®Õn NT. V¨n kiÖn nµy thiÕt lËp mét tiªu chuÈn ® îc quèc tÕ c«ng nhËn vÒ sù ®èi xö nh»m gióp xo¸ bá sù ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t n íc ngoµi trong c¸c n íc thµnh viªn OECD. §©y kh«ng ph¶i lµ sù cam kÕt cã tÝnh chÕ ®Þnh nh ng dùa trªn nh÷ng thñ tôc ®Þnh chÕ ® îc tho¶ thuËn.
WTO ® îc thµnh lËp lµ mét b íc ngoÆt trong viÖc më réng ph¹m vi ¸p dông cña nguyªn t¾c NT. LÇn ®Çu tiªn cã mét ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn §èi xö quèc gia trong dÞch vô, (§iÒu XVII HiÖp ®Þnh chung vÒ th ¬ng m¹i vµ dÞch vô-GATS), ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô n íc ngoµi vµ c¸c dÞch vô t ¬ng øng cña hä ® îc ®èi xö ngang b»ng so víi c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô trong n íc vµ c¸c dÞch vô mµ hä cung cÊp.
II. Nh÷ng quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ MFN vµ NT
1. Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ MFN vµ NT
1.1 Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ MFN
1.1.1 Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ MFN ®èi víi hµng ho¸
a. C¸c quy ®Þnh chung
§ îc quy ®Þnh trong hµng lo¹t c¸c hiÖp ®Þnh song ph ¬ng tr íc ®ã nh ng MFN chØ trë thµnh nguyªn t¾c hµng ®Çu trong th ¬ng m¹i quèc tÕ khi nã ® îc ® a vµo thµnh ®iÒu kho¶n ®Çu tiªn cña GATT n¨m 1947 vµ sau nµy lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña WTO víi mét tªn míi: GATT 1994.
Theo quy ®Þnh cña GATT, nguyªn t¾c MFN ® îc ¸p dông ®èi víi toµn bé c¸c biÖn ph¸p ¶nh h ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸. §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. RÊt nhiÒu ng êi ®· nhÇm lÉn khi cho r»ng chØ cÇn ¸p dông MFN ®èi víi nhËp khÈu vµ kh«ng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong tr êng hîp xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh.
Trong thÕ giíi ngµy cµng phô thuéc lÉn nhau, viÖc xuÊt khÈu mét c¸ch ph©n biÖt ®èi xö còng cã thÓ g©y ¶nh h ëng ®Õn lîi Ých cña c¸c n íc kh¸c. NÕu mét n íc chiÕm h÷u mét nguån tµi nguyªn quý hoÆc mét mÆt hµng thiÕt yÕu mµ nhiÒu n íc kh¸c kh«ng cã ® îc chØ xuÊt khÈu chóng cho mét sè n íc nhÊt ®Þnh mµ kh«ng chÞu xuÊt khÈu cho n íc kh¸c th× ®ã còng lµ mét sù ph©n biÖt ®èi xö nghiªm träng, g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña nh÷ng n íc kh«ng ® îc quyÒn nhËp khÈu. Mét n íc tr íc ®©y cÊm xuÊt khÈu than ®¸ nay cho phÐp xuÊt khÈu than ®¸ ®Õn mét n íc kh¸c th× còng ph¶i cho phÐp xuÊt khÈu than ®¸ ®Õn tÊt c¶ c¸c n íc lµ thµnh viªn cña GATT/WTO.
ViÖc ¸p dông nguyªn t¾c MFN ®èi víi xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ sÏ ®em l¹i mét sè lîi Ých cho c¸c thµnh viªn ® îc h ëng ®èi xö nµy. Nh÷ng lîi Ých nµy cã thÓ lµ nh÷ng lîi thÕ, u tiªn, u ®·i cã liªn quan ®Õn xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸. Kho¶n 1, §iÒu I cña GATT ®· quy ®Þnh râ c¸c biÖn ph¸p ph¶i ¸p dông nguyªn t¾c MFN, gåm:
ThuÕ h¶i quan.
C¸c kho¶n phÝ thuéc bÊt kú lo¹i nµo ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu .
C¸c kho¶n phÝ thuéc bÊt kú lo¹i nµo cã liªn quan tíi hµng nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu.
C¸c kho¶n phÝ ®¸nh vµo viÖc chuyÓn kho¶n thanh to¸n quèc tÕ ®èi víi hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
C¸c biÖn ph¸p ®¸nh c¸c kho¶n thuÕ vµ phÝ.
TÊt c¶ c¸c quy ®Þnh vµ thñ tôc liªn quan ®Õn viÖc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu.
C¸c kho¶n thuÕ néi ®Þa vµ phÝ néi ®Þa (nh quy ®Þnh trong §iÒu III.2 cña GATT 1994).
C¸c luËt lÖ, quy ®Þnh vµ yªu cÇu ¶nh h ëng tíi viÖc b¸n hµng trong n íc ®èi víi viÖc tiªu thô, mua hµng, vËn chuyÓn, ph©n phèi hoÆc sö dông bÊt kú s¶n phÈm nµo (nh quy ®Þnh trong §iÒu III.4 cña GATT 1994).
Tõ quy ®Þnh vÒ ph¹m vi ¸p dông nªu trªn, cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng nhµ ®µm ph¸n ®Ó x©y dùng nªn GATT râ rµng kh«ng chØ nh»m ng¨n chÆn viÖc ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c nguån xuÊt xø hµng ho¸ kh¸c nhau t¹i cöa khÈu mµ cßn nh»m ng¨n chÆn viÖc ph©n biÖt ®èi xö ®ã cho ®Õn khi hµng ho¸ ®Õn ® îc tay ng êi tiªu dïng. Cho dï kh«ng ¸p ®Æt ph©n biÖt ®èi xö t¹i cöa khÈu, hµnh vi ph©n biÖt ®èi xö cña n íc nhËp khÈu dùa trªn xuÊt xø hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh tiªu thô hµng nhËp khÈu còng sÏ ¶nh h ëng ®Õn lîi Ých cña n íc xuÊt khÈu.
B¶n chÊt cña MFN lµ chèng ph©n biÖt ®èi xö. Do ®ã, ngoµi ph¹m vi ¸p dông th«ng th êng nªu trªn cßn cã ph¹m vi ¸p dông trong nh÷ng tr êng hîp ®Æc biÖt mµ nÕu chØ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p th«ng th êng sÏ kh«ng thÓ hiÖn ® îc b¶n chÊt kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña MFN. Nh÷ng tr êng hîp ®ã lµ:
- ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: theo §iÒu 9.2 cña HiÖp ®Þnh thùc thi §iÒu VI cña GATT (th êng ® îc gäi lµ HiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸) quy ®Þnh ¸p dông kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ tÊt c¶ c¸c nguån bÞ coi lµ b¸n ph¸ gi¸ vµ g©y tæn h¹i, trõ nh÷ng nguån ®· cã cam kÕt vÒ gi¸ ® îc chÊp nhËn theo qui ®Þnh cña HiÖp ®Þnh nµy. §iÒu nµy ® îc hiÓu, nh nªu trong b¸o c¸o thø hai cña Nhãm chuyªn gia vÒ c¸c kho¶n thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp, lµ ”do tÝnh c«ng b»ng vµ theo nguyªn t¾c MFN...khi cã sù b¸n ph¸ gi¸ cïng mét møc ®é tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau vµ khi ph¸ gi¸ ®ã g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra tæn h¹i vËt chÊt ë cïng mét møc ®é, n íc nhËp khÈu ph¶i thu c¸c kho¶n thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ mét c¸ch c«ng b»ng víi mäi nguån nhËp khÈu bÞ b¸n ph¸ gi¸”.
Nh vËy, kh«ng chØ ph¶i ¸p dông c¸c u ®·i mét c¸ch c«ng b»ng mµ, trong c¸c tr êng hîp ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt “trõng ph¹t” ®èi víi c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c chÕ tµi còng ph¶i ® îc ¸p dông mét c¸ch c«ng b»ng kh«ng tÝnh ®Õn xuÊt xø hµng ho¸.
- ¸p dông h¹n chÕ sè l îng: vÒ nguyªn t¾c, h¹n chÕ sè l îng kh«ng ® îc chÊp nhËn nh ng nh÷ng tr êng hîp h¹n chÕ sè l îng ® îc GATT cho phÐp th× còng ph¶i ¸p dông theo nguyªn t¾c MFN nh quy ®Þnh t¹i kho¶n 1, §iÒu 13 cña GATT, “bÊt kú thµnh viªn nµo còng kh«ng ® îc cÊm hay h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu bÊt kú mét s¶n phÈm nµo cã xuÊt xø tõ l·nh thæ cña mét thµnh viªn kh¸c hoÆc cÊm hay h¹n chÕ viÖc xuÊt khÈu bÊt kú mét s¶n phÈm nµo ®Õn l·nh thæ cña bÊt kú mét thµnh viªn kh¸c, trõ khi viÖc cÊm hay h¹n chÕ ®ã còng ® îc ¸p dông ®èi víi s¶n phÈm t ¬ng tù cho mét n íc thø ba kh¸c”. C¸c thµnh viªn còng kh«ng ® îc ® a ra quy ®Þnh r»ng giÊy phÐp nhËp khÈu ® îc sö dông ®Ó nhËp khÈu mét s¶n phÈm x¸c ®Þnh cã xuÊt xø tõ mét n íc hay mét nguån cô thÓ nµo (môc c, kho¶n 2, §iÒu 13). Tuy nhiªn, khi ¸p dông c¸c h¹n chÕ nhËp khÈu mét s¶n phÈm nµo ®ã, c¸c thµnh viªn cè g¾ng ph©n bæ th ¬ng m¹i cho phï hîp víi thùc tr¹ng th ¬ng m¹i cña s¶n phÈm ®ã, ®Ó c¸c thµnh viªn kh¸c cã thÓ cã ® îc sù ph©n bæ nh trong tr êng hîp kh«ng cã c¸c h¹n chÕ. (kho¶n 2, ®iÒu 8).
- C¸c doanh nghiÖp th ¬ng m¹i nhµ n íc: “C¸c doanh nghiÖp th ¬ng m¹i nhµ n íc” ® îc hiÓu lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc hoÆc c¸c doanh nghiÖp t nh©n ® îc trao cho c¸c quyÒn lîi ®Æc biÖt, ®éc quyÒn trong ho¹t ®éng mua, b¸n, xuÊt-nhËp khÈu. Nhê c¸c quyÒn lîi ®Æc biÖt hoÆc vÞ trÝ ®éc quyÒn cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ ho¹t ®éng th ¬ng m¹i quèc tÕ mét c¸ch ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi mét bé phËn doanh nghiÖp kh¸c hoÆc tù ¸p dông c¸c h¹n chÕ ®Þnh l îng. §iÒu XXVII cña GATT ®· quy ®Þnh nghÜa vô cho c¸c thµnh viªn WTO ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, bao gåm c¶ nguyªn t¾c MFN.
b. C¸c tr êng hîp ngo¹i lÖ
MÆc dï cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ nghÜa vô ph¸p lý hç trî cho nguyªn t¾c MFN nh ng trong th ¬ng m¹i quèc tÕ cã rÊt nhiÒu ngo¹i lÖ n»m ngoµi nguyªn t¾c nµy. Thùc tÕ, ng êi ta ®· íc tÝnh r»ng 25% th ¬ng m¹i thÕ giíi ®Òu thuéc mét c¬ chÕ ph©n biÖt ®èi xö nµo ®ã lµ ngo¹i lÖ cña nguyªn t¾c MFN.
Mét sè ngo¹i lÖ ® îc nªu râ trong nh÷ng b¶n dù th¶o ban ®Çu cña c¸c §iÒu kho¶n MFN, vÝ dô nh trong GATT. Khi x©y dùng HiÖp ®Þnh GATT, thùc tÕ ®· cã mét lo¹t c¸c hÖ thèng u ®·i cã hiÖu lùc, ®Æc biÖt lµ HÖ thèng ¦u ®·i cña Khèi ThÞnh V îng chung. HiÖp ®Þnh GATT 1947 ®· thõa nhËn sù tiÕp tôc tån t¹i cña c¸c hÖ thèng u ®·i nµy nh nh÷ng ngo¹i lÖ cã tõ tr íc GATT víi gi¶ thiÕt r»ng ¶nh h ëng cña c¸c u ®·i nµy sÏ gi¶m bít theo thêi gian. Trªn thùc tÕ, cïng víi sù sôp ®æ cña hÖ thèng thùc d©n cò, c¸c u ®·i ® îc ghi t¹i phô lôc kÌm theo §iÒu I cña GATT ®· mÊt ®i hiÖu lùc (vÝ dô nh “th ¬ng m¹i u ®·i” cña Ph¸p ®èi víi §«ng d ¬ng theo phô lôc B).
C¸c ngo¹i lÖ cña nghÜa vô MFN quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh GATT vµ c¸c HiÖp ®Þnh kh¸c gåm cã:
Tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc (liªn minh thuÕ quan, khu vùc th ¬ng m¹i tù do): C¸c thÓ chÕ th ¬ng m¹i khu vùc ®· vµ ®ang ® îc h×nh thµnh trªn nhiÒu khu vùc theo §iÒu kho¶n XXIV cña GATT 1994 (quy ®Þnh vÒ ¸p dông theo l·nh thæ, vËn chuyÓn biªn giíi, liªn minh quan thuÕ vµ c¸c khu vùc th ¬ng m¹i tù do).
Th ¬ng m¹i biªn giíi: Th ¬ng m¹i biªn giíi ® îc xem lµ mét thùc tÕ th ¬ng m¹i quèc tÕ ®Æc biÖt mµ c d©n hai bªn biªn giíi cña c¸c n íc l¸ng giÒng ® îc phÐp bu«n b¸n kh«ng theo nh÷ng quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu th«ng th êng. C¸c n íc l¸ng giÒng th êng cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho quan hÖ th ¬ng m¹i cña c d©n hai bªn biªn giíi vµ nh÷ng chÝnh s¸ch nµy kh«ng ph¶i ¸p dông ®èi víi nh÷ng n íc kh«ng cã cïng biªn giíi.
Mua s¾m cña ChÝnh phñ: NghÜa vô MFN cña §iÒu I, GATT kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu v× môc ®Ých tiªu dïng tøc thêi hoÆc tiªu dïng cuèi cïng cña ChÝnh phñ vµ kh«ng nh»m môc ®Ých b¸n l¹i hoÆc sö dông cho s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó b¸n.
Ngo¹i lÖ chung theo §iÒu XX cña GATT 1994: §iÒu kho¶n XX cña GATT 1994 cho phÐp c¸c thµnh viªn ® îc h¹n chÕ nhËp khÈu tõ hoÆc xuÊt khÈu ®Õn nh÷ng nguån cô thÓ. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ® îc ¸p dông v× nh÷ng môc ®Ých cô thÓ, gåm:
b¶o vÖ ®¹o ®øc c«ng céng;
b¶o vÖ cuéc sèng cña con ng êi, ®éng vËt hay thùc vËt vµ b¶o vÖ søc khoÎ;
b¶o ®¶m sù t«n träng ph¸p luËt vµ c¸c quy t¾c kh«ng bÊt t ¬ng thÝch víi c¸c quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh nµy;
liªn quan tíi c¸c s¶n phÈm sö dông lao ®éng cña tï nh©n;
b¶o vÖ di s¶n quèc gia cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt, lÞch sö hay kh¶o cæ;
liªn quan tíi viÖc g×n gi÷ nguån tµi nguyªn cã thÓ bÞ c¹n kiÖt, nÕu c¸c biÖn ph¸p ®ã còng ® îc ¸p dông h¹n chÕ c¶ víi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n íc;
thi hµnh nghÜa vô cña mét hiÖp ®Þnh liªn chÝnh phñ vÒ mét hµng ho¸ c¬ së ký kÕt phï hîp víi c¸c tiªu thøc ®· ® îc ®Ö tr×nh vµ kh«ng bÞ ph¶n ®èi;
h¹n chÕ víi xuÊt khÈu nguyªn liÖu do trong n íc s¶n xuÊt vµ cÇn thiÕt cã ®ñ sè l îng thiÕt yÕu nguyªn liÖu ®ã ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng chÕ t¸c trong thêi kú gi¸ néi ® îc duy tr× d íi gi¸ ngo¹i nh»m thùc hiÖn mét kÕ ho¹ch æn ®Þnh kinh tÕ cña chÝnh phñ, víi ®iÒu kiÖn c¸c h¹n chÕ ®ã kh«ng dÉn tíi t¨ng xuÊt khÈu hay t¨ng c êng møc b¶o hé víi ngµnh c«ng nghiÖp trong n íc vµ kh«ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña GATT vÒ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö;
nh»m cã ® îc hay ph©n phèi mét s¶n phÈm thuéc diÖn khan hiÕm chung trong n íc hay t¹i mét ®Þa ph ¬ng.
Ngo¹i lÖ vÒ an ninh theo §iÒu XXI cña GATT 1994: §iÒu XXI cña GATT cho phÐp c¸c thµnh viªn ® îc h¹n chÕ nhËp khÈu tõ vµ xuÊt khÈu ®Õn nh÷ng n íc cô thÓ v× lý do b¶o vÖ an ninh quèc gia.
Ngo¹i lÖ liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c ®èi xö kh¸c biÖt vµ thuËn lîi h¬n cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn. Ngo¹i lÖ nµy cho phÐp c¸c n íc dµnh c¸c ®èi xö kh¸c biÖt vµ thuËn lîi h¬n cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn mµ kh«ng ®ßi hái cã sù ®èi ®¼ng tõ c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn vµ kh«ng ph¶i ¸p dông cho c¸c n íc ph¸t triÓn kh¸c. Ngo¹i lÖ nµy ® îc ¸p dông trong c¸c tr êng hîp sau:
HÖ thèng u ®·i phæ cËp (GSP): ®©y lµ hÖ thèng thuÕ quan u ®·i mµ c¸c n íc ph¸t triÓn dµnh cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn;
§èi xö kh¸c biÖt vµ thuËn lîi h¬n ®èi víi c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan dµnh cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn;
C¸c tho¶ thuËn gi÷a c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn víi nhau kh«ng ph¶i ¸p dông cho c¸c n íc ph¸t triÓn;
§èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n íc kÐm ph¸t triÓn.
C¸c ngo¹i lÖ kh¸c ® îc GATT c«ng nhËn (thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, tr¶ ®òa theo quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp): C¸c hiÖp ®Þnh WTO cho phÐp ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ sau khi ®· ¸p dông c¸c thñ tôc cô thÓ d íi h×nh thøc thuÕ ®èi kh¸ng, thuÕ chèng ph¸ gi¸, c¸c biÖn ph¸p tr¶ ®òa theo quy tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¸c biÖn ph¸p nµy ® îc ¸p dông d íi h×nh thøc s¶n phÈm b¾t nguån tõ c¸c n íc thµnh viªn cô thÓ cña WTO.
C¸c hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn: C¸c HiÖp ®Þnh cña WTO bao gåm 4 HiÖp ®Þnh ® îc gäi lµ c¸c HiÖp ®Þnh nhiÒu bªn. §ã lµ: HiÖp ®Þnh Th ¬ng m¹i vÒ M¸y bay D©n dông, HiÖp ®Þnh vÒ Mua s¾m ChÝnh phñ, HiÖp ®Þnh Quèc tÕ vÒ S÷a vµ HiÖp ®Þnh Quèc tÕ vÒ S¶n phÈm ThÞt bß. C¸c HiÖp ®Þnh nµy chØ ¸p dông cho c¸c thµnh viªn tho¶ thuËn chÊp nhËn chóng, nªn nh÷ng quyÒn lîi dµnh cho c¸c thµnh viªn cña c¸c hiÖp ®Þnh nµy chØ giíi h¹n cho nh÷ng thµnh viªn nµo ®· chÊp nhËn tõng hiÖp ®Þnh ®ã. Tr êng hîp nµy gäi lµ MFN cã ®iÒu kiÖn: lµ viÖc dµnh MFN c¨n cø vµo mét sè ®iÒu kiÖn mµ n íc ® îc h ëng ph¶i ®¸p øng. Do ®ã quy chÕ thµnh viªn cña mét hiÖp ®Þnh cã thÓ lµ mét ®iÒu kiÖn. §iÒu nµy ®«i khi ® îc gäi lµ MFN víi ®iÒu kiÖn cïng tham gia mét hiÖp ®Þnh.
1.1.2 Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ MFN ®èi víi dÞch vô
Khi th ¬ng m¹i dÞch vô ngµy cµng ph¸t triÓn vµ chiÕm tíi h¬n 20% tæng gi¸ trÞ th ¬ng m¹i toµn cÇu, c¸c quy ®Þnh quèc tÕ ®iÒu chØnh th ¬ng m¹i dÞch vô trë nªn cÇn thiÕt. GATS ra ®êi ®· ® a th ¬ng m¹i dÞch vô vµo trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt quèc tÕ vµ nguyªn t¾c MFN còng lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña th ¬ng m¹i dÞch vô.
Th ¬ng m¹i dÞch vô hÕt søc ®a d¹ng vµ cã thÓ ® îc ph©n lo¹i d íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®Ó ph©n biÖt mét c¸ch dÔ dµng nhÊt, kho¶n 2 §iÒu I, GATS ®· ®Þnh nghÜa th ¬ng m¹i dÞch vô lµ sù cung cÊp dÞch vô theo 4 ph ¬ng thøc sau:
Tõ l·nh thæ cña mét thµnh viªn ®Õn l·nh thæ cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.
Trªn l·nh thæ cña mét thµnh viªn cho ng êi tiªu dïng dÞch vô cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.
Bëi mét ng êi cung cÊp dÞch vô cña mét thµnh viªn, th«ng qua sù hiÖn diÖn th ¬ng m¹i trªn l·nh thæ cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.
Bëi mét ng êi cung cÊp dÞch vô cña mét thµnh viªn th«ng qua sù hiÖn diÖn thÓ nh©n trªn l·nh thæ cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.
a. C¸c quy ®Þnh chung
Nguyªn t¾c MFN trong dÞch vô còng nh»m chèng l¹i sù ph©n biÖt ®èi xö trong th ¬ng m¹i quèc tÕ, cô thÓ lµ th ¬ng m¹i dÞch vô. Kho¶n 1, §iÒu II, GATS quy ®Þnh:
“§èi víi bÊt kú biÖn ph¸p nµo thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh nµy, mçi thµnh viªn ph¶i ngay lËp tøc vµ kh«ng ®iÒu kiÖn dµnh cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c, sù ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n sù ®èi xö mµ thµnh viªn ®ã dµnh cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô t ¬ng tù cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.”
C¸c biÖn ph¸p ¶nh h ëng ®Õn th ¬ng m¹i dÞch vô lµ mét kh¸i niÖm réng, nã bao gåm bÊt kú biÖn ph¸p nµo cho dï d íi h×nh thøc luËt, c¸c quy ®Þnh d íi luËt, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, quy chÕ hay bÊt kú h×nh thøc nµo kh¸c cã ¶nh h ëng ®Õn kh¶ n¨ng cung øng hoÆc tiªu dïng dÞch vô. C¸c biÖn ph¸p ®ã cã thÓ do chÝnh phñ hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph ¬ng ban hµnh hoÆc thËm chÝ lµ nh÷ng c¬ quan phi chÝnh phñ nh ng ® îc giao quyÒn bëi chÝnh phñ hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph ¬ng. Theo ®Þnh nghÜa cña §iÒu XXVIII, GATS th× “biÖn ph¸p cña c¸c thµnh viªn t¸c ®éng ®Õn th ¬ng m¹i dÞch vô” bao gåm c¸c biÖn ph¸p vÒ:
ViÖc mua, thanh to¸n hay sö dông mét dÞch vô;
ViÖc tiÕp cËn hay sö dông c¸c dÞch vô g¾n liÒn víi viÖc cung cÊp dÞch vô, c¸c dÞch vô ® îc c¸c thµnh viªn ®ã yªu cÇu ph¶i ® îc ® a ra phôc vô c«ng chóng mét c¸ch phæ biÕn;
Sù hiÖn diÖn, bao gåm c¶ hiÖn diÖn th ¬ng m¹i, cña thÓ nh©n thuéc mét thµnh viªn ®Ó cung cÊp dÞch vô trªn l·nh thæ cña thµnh viªn kh¸c.
MFN trong th ¬ng m¹i dÞch vô lµ nguyªn t¾c ¸p dông tù ®éng, kh«ng phô thuéc vµo cam kÕt cô thÓ. NÕu mét n íc ® a ra bÊt kú mét thuËn lîi nµo hoÆc ¸p ®Æt bÊt kú mét h¹n chÕ nµo cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô cña mét n íc kh¸c th× còng ph¶i ¸p dông ®èi víi dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô t ¬ng tù cña c¸c n íc kh¸c.
b. C¸c tr êng hîp ngo¹i lÖ
MÆc dï cã c¸c quy ®Þnh vÒ MFN trong th ¬ng m¹i dÞch vô, nh ng kh¸c víi th ¬ng m¹i hµng ho¸, nghÜa vô ¸p dông MFN trong th ¬ng m¹i dÞch vô ® îc phÐp linh ho¹t h¬n. C¸c n íc ® îc phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c MFN nh ng c¸c biÖn ph¸p ®ã ph¶i ® îc liÖt kª trong mét danh môc ngo¹i lÖ. Héi ®ång Th ¬ng m¹i dÞch vô cña WTO sÏ rµ so¸t c¸c miÔn trõ nµy trong vßng 5 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh WTO cã hiÖu lùc (tøc lµ n¨m 2000) vµ xem xÐt xem c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ¸p dông c¸c miÔn trõ nµy cã cßn tån t¹i hay kh«ng. Nh×n chung, c¸c miÔn trõ nµy kh«ng qu¸ 10 n¨m (tøc lµ kh«ng qu¸ n¨m 2005) nh ng kh«ng cã ®iÒu kho¶n h¹n chÕ thêi gian cô thÓ mµ vÊn ®Ò sÏ ® îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¸c cuéc ®µm ph¸n sau.
Gièng nh trong th ¬ng m¹i hµng ho¸, GATS còng cho phÐp ¸p dông ngo¹i lÖ MFN ®èi víi th ¬ng m¹i biªn giíi (§iÒu II.3), héi nhËp kinh tÕ (§iÒu V) vµ chÕ ®é ®èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt ®èi víi c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn (§iÒu IV). C¸c biÖn ph¸p kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c MFN còng ® îc phÐp ¸p dông nÕu sù kh¸c biÖt vÒ ®èi xö lµ kÕt qu¶ cña mét hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn cã gi¸ trÞ rµng buéc c¸c bªn tham gia.
1.2 Nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ NT
Còng nh nguyªn t¾c MFN, NT lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ xuyªn suèt c¸c HiÖp ®Þnh WTO vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô. Cã thÓ nãi, NT lµ mét b íc cao h¬n trong nç lùc thóc ®Èy th ¬ng m¹i c«ng b»ng trong ®iÒu kiÖn th ¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng.
1.2.1 Trong lÜnh vùc hµng ho¸
a. C¸c quy ®Þnh chung
C¸c vßng ®µm ph¸n th ¬ng m¹i quèc tÕ nh»m gi¶m thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®· dÇn dÇn më cöa ® îc c¸c thÞ tr êng, thóc ®Èy giao l u th ¬ng m¹i. C¸c n íc tham gia ®µm ph¸n, khi ®· cam kÕt gi¶m thuÕ sÏ bÞ rµng buéc bëi c¸c cam kÕt quèc tÕ nµy vµ hÖ qu¶ lµ, sù b¶o hé ®èi víi s¶n xuÊt trong n íc sÏ gi¶m ®i.
Tuy nhiªn, c¸c nhãm lîi Ých trong n íc kh«ng dÔ dµng chÞu ®Ó mÊt nh÷ng ®Æc quyÒn mµ hä cã ® îc th«ng qua hÖ thèng b¶o hé. Nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé gi¸n tiÕp cã thÓ ® îc x©y dùng ®Ó nh»m c¶n trë sù c¹nh tranh gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n íc vµ hµng nhËp khÈu. §Ó b¶o ®¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ kh«ng bÞ suy yÕu bëi c¸c h×nh thøc b¶o hé gi¸n tiÕp, nguyªn t¾c NT nh»m môc tiªu thiÕt lËp c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng cho hµng nhËp khÈu víi hµng s¶n xuÊt trong n íc trong thÞ tr êng n íc nhËp khÈu. Môc tiªu nµy ® îc GATT nªu râ trong kho¶n 1 §iÒu III nh sau: “C¸c bªn ký kÕt thõa nhËn r»ng c¸c kho¶n thuÕ vµ kho¶n thu néi ®Þa, còng nh luËt, hay quy t¾c hay yªu cÇu t¸c ®éng tíi viÖc b¸n hµng, chµo b¸n, vËn t¶i, ph©n phèi hay sö dông s¶n phÈm trong néi ®Þa cïng c¸c quy t¾c ®Þnh l îng trong n íc yªu cÇu cã pha trén, chÕ biÕn hay sö dông s¶n phÈm víi mét khèi l îng tû träng x¸c ®Þnh, kh«ng ® îc ¸p dông víi c¸c s¶n phÈm néi ®Þa hoÆc nhËp khÈu víi kÕt côc lµ b¶o hé hµng néi ®Þa.”.
Nguyªn t¾c NT ¸p dông khi hµng ho¸ ®· ® îc nhËp khÈu vµo thÞ tr êng cña n íc nhËp khÈu. Trong b¸o c¸o cña Ban gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ c¸c biÖn ph¸p cña ChÝnh phñ Italia liªn quan ®Õn c¸c lo¹i m¸y n«ng nghiÖp n¨m 1958, Ban gi¶i quyÕt tranh chÊp ®· nªu râ: “ môc ®Ých cña nh÷ng ng êi so¹n th¶o (GATT) lµ cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng mét khi hµng ho¸ ®· ® îc th«ng quan”. §iÒu nµy cho thÊy chØ cã hµng ho¸ ®· hoµn thµnh c¸c nghÜa vô thuÕ vµ ®· thanh to¸n xong toµn bé c¸c kho¶n thu kh¸c t¹i cöa khÈu míi lµ ®èi t îng ¸p dông cña nguyªn t¾c NT. C¸c lo¹i hµng ho¸, mÆc dï ®· cËp c¶ng vµ bèc hµng lªn bê nh ng ch a hoµn thµnh c¸c thñ tôc H¶i quan kh«ng ph¶i lµ ®èi t îng ¸p dông cña nguyªn t¾c nµy.
§iÒu III cña GATT quy ®Þnh nghÜa vô NT ® îc ¸p dông ®èi víi:
C¸c kho¶n thuÕ néi ®Þa hoÆc c¸c kho¶n thu kh¸c dï lµ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Hµng ho¸ nhËp khÈu sÏ kh«ng ph¶i chÞu c¸c kho¶n thuÕ néi ®Þa hoÆc c¸c kho¶n thu kh¸c dï lµ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp v ît qu¸ møc c¸c kho¶n thuÕ vµ kho¶n thu ®ã ¸p dông cho s¶n phÈm néi ®Þa (kho¶n 2, §iÒu III).
C¸c luËt lÖ, quy ®Þnh vµ yªu cÇu ¶nh h ëng tíi viÖc tiªu thô, rao b¸n, mua hµng, chuyªn chë, ph©n phèi hay sö dông trong néi ®Þa. Hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i ® îc h ëng sù ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n møc ®é ¸p dông cho s¶n phÈm néi ®Þa ®èi víi c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh vµ yªu cÇu ¶nh h ëng tíi viÖc tiªu thô, rao b¸n, mua hµng, chuyªn chë, ph©n phèi hay sö dông trong néi ®Þa (kho¶n 4, §iÒu III).
ThuËt ng÷ “®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n” quy ®Þnh tiªu chuÈn tèi thiÓu khi ¸p dông c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó b¶o ®¶m sù c«ng b»ng thùc tÕ trong c¹nh tranh ®èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n íc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nã kh«ng cÊm c¸c n íc ® îc ®Æt ra c¸c quy ®Þnh ph¸p lý mang l¹i thuËn lîi h¬n cho hµng ho¸ nhËp khÈu (cho dï ®iÒu ®ã lµ kh«ng x¶y ra trong thùc tÕ). Nh ng quan träng h¬n lµ nã cho phÐp c¸c n íc ® îc ¸p dông c¸c thñ tôc ph¸p lý kh¸c nhau cho hµng ho¸ nhËp khÈu vµ hµng ho¸ trong n íc nÕu nh kh«ng thÓ ¸p dông chung mét thñ tôc ph¸p lý cho c¶ hai lo¹i hµng nµy víi ®iÒu kiÖn lµ thñ tôc ph¸p lý ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu trªn thùc tÕ lµ kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n so víi thñ tôc ph¸p lý ¸p dông cho hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n íc.
ViÖc ¸p dông “®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n” theo tinh thÇn cña kho¶n 4, §iÒu III nãi trªn ® îc thùc hiÖn cho tõng lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu vµ kh«ng thÓ “®¸nh ®æi”. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét n íc kh«ng thÓ ®èi xö víi mét lo¹i hµng ho¸ ë møc “kÐm thuËn lîi h¬n” vµ båi hoµn b»ng c¸ch cho mét lo¹i hµng ho¸ kh¸c ® îc ®èi xö “thuËn lîi h¬n” vµ viÖn dÉn r»ng møc b×nh qu©n cña hai lo¹i khiÕn cho hµng nhËp khÈu nãi chung ® îc ®èi xö “kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n” hµng s¶n xuÊt trong n íc.
C¸c quy ®Þnh vÒ ®Þnh l îng néi ®Þa liªn quan ®Õn viÖc pha trén, chÕ biÕn hoÆc sö dông. C¸c thµnh viªn kh«ng ® îc ¸p ®Æt c¸c quy ®Þnh vÒ ®Þnh l îng néi ®Þa liªn quan ®Õn viÖc pha trén, chÕ biÕn hoÆc sö dông, theo ®ã trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp yªu cÇu b¾t buéc ph¶i sö dông mét s¶n phÈm trong n íc thay v× mét s¶n phÈm t ¬ng tù nhËp khÈu. ViÖc quy ®Þnh b¾t buéc sö dông ®ã ® îc gäi lµ yªu cÇu vÒ hµm l îng néi ®Þa vµ bÞ cÊm (kho¶n 5, §iÒu III).
C¸c thµnh viªn kh«ng ® îc ¸p dông thuÕ néi ®Þa hoÆc c¸c kho¶n thu néi ®Þa kh¸c hoÆc c¸c quy ®Þnh ®Þnh l îng trong n íc theo c¸ch thøc cã._. thÓ g©y ra sù b¶o hé cho s¶n phÈm trong n íc.
VÊn ®Ò “c¸ch thøc ¸p dông” cña quy ®Þnh thø t nªu trªn ®©y lµ t ¬ng ®èi trõu t îng vµ chØ th êng n¶y sinh trong c¸c tr êng hîp mµ s¶n phÈm nhËp khÈu vµ s¶n phÈm néi ®Þa liªn quan lµ hai s¶n phÈm c¹nh tranh trùc tiÕp hoÆc cã thÓ thay thÕ cho nhau. VÝ dô, mÆc dï mét n íc ®¸nh thuÕ nh nhau vµ rÊt cao cho s¶n phÈm cam nhËp khÈu vµ cam néi ®Þa, nh ng n íc ®ã l¹i kh«ng trång cam th× møc thuÕ cao ®ã sÏ lµm t¨ng gi¸ chØ cña cam nhËp khÈu. V× vËy, gi¸n tiÕp n íc nµy ®· b¶o hé cho viÖc s¶n xuÊt t¸o cña m×nh bëi v× cam lµ s¶n phÈm c¹nh tranh trùc tiÕp víi t¸o. ViÖc b¶o hé gi¸n tiÕp nh vËy bÞ cÊm trong §iÒu III cña GATT.
b. C¸c tr êng hîp ngo¹i lÖ
C¸c quy ®Þnh vÒ ngo¹i lÖ chung vµ ngo¹i lÖ liªn quan ®Õn an ninh quèc gia ® îc quy ®Þnh t¹i §iÒu XX vµ XXI cña GATT kh«ng chØ ® îc ¸p dông cho MFN mµ còng ® îc ¸p dông cho NT (xem phÇn ngo¹i lÖ MFN).
Bªn c¹nh ®ã, nghÜa vô NT còng sÏ kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh hay yªu cÇu qu¶n lý vÊn ®Ò mua s¾m chÝnh phñ mµ trong ®ã s¶n phÈm ® îc mua nh»m phôc vô môc ®Ých sö dông cña chÝnh phñ chø kh«ng nh»m b¸n l¹i v× môc ®Ých th ¬ng m¹i hay sö dông ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m b¸n l¹i v× môc ®Ých th ¬ng m¹i.
Ngoµi ra, cã mét sè tr êng hîp ngo¹i lÖ ®Æc thï nh sau:
Chi tr¶ c¸c kho¶n trî cÊp dµnh riªng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa: §iÒu III GATT 1994 quy ®Þnh: NghÜa vô NT sÏ kh«ng ng¨n c¶n viÖc chi tr¶ c¸c kho¶n trî cÊp dµnh riªng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa. Tuy nhiªn, viÖc chi tr¶ c¸c kho¶n trî cÊp nµy chØ ®Ò cËp tíi c¸c kho¶n trî cÊp trùc tiÕp ® îc thanh to¸n chø kh«ng ®Ò cËp ®Õn c¸c biÖn ph¸p kh¸c, vÝ dô nh tÝn dông thuÕ hoÆc gi¶m thuÕ.
H¹n ng¹ch vÒ thêi gian c«ng chiÕu phim ¶nh n íc ngoµi: §iÒu III cña GATT cã mét quy ®Þnh ®Æc biÖt dµnh cho lÜnh vùc phim ¶nh, theo ®ã, thµnh viªn cña GATT ® îc quyÒn ®Þnh ra hoÆc duy tr× c¸c quy t¾c h¹n chÕ sè l îng phim n íc ngoµi tr×nh chiÕu theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña §iÒu IV tiÕp theo - quy ®Þnh ®Æc biÖt vÒ phim - ®iÖn ¶nh.
Mét ngo¹i lÖ kh¸c n¶y sinh tõ HiÖp ®Þnh vÒ Trî cÊp vµ c¸c BiÖn ph¸p §èi kh¸ng cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay. Theo ngo¹i lÖ nµy, c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn ® îc phÐp ¸p dông trî cÊp ®èi víi viÖc sö dông hµng néi ®Þa vµ kh«ng ¸p dông cho hµng nhËp khÈu trong n¨m n¨m kÓ tõ HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc. §èi víi c¸c n íc kÐm ph¸t triÓn nhÊt, thêi h¹n cho phÐp lµ t¸m n¨m. Tuy nhiªn, thêi h¹n hiÖu lùc cña ngo¹i lÖ nµy ®Õn nay ®· hÕt ®èi víi c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn.
Hµm l îng néi ®Þa: mÆc dï yªu cÇu vÒ hµm l îng néi ®Þa vµ viÖc giíi h¹n sö dông s¶n phÈm nhËp khÈu ® îc coi lµ kh«ng phï hîp víi c¸c nghÜa vô cña §iÒu III cña GATT nh ng c¸c thµnh viªn ph¸t triÓn cña GATT cã thêi gian hai n¨m kÓ tõ HiÖp ®Þnh nµy cã hiÖu lùc ®Ó lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p nªu trªn. C¸c n íc ®ang ph¸t triÓn ® îc cho phÐp 5 n¨m vµ c¸c n íc kÐm ph¸t triÓn nhÊt cã t¸m n¨m ®Ó lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p mµ hä ®ang ¸p dông. Tuy nhiªn, thêi h¹n hiÖu lùc cña ngo¹i lÖ nµy ®Õn nay còng ®· hÕt ®èi víi c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn.
Ngoµi ra, HiÖp ®Þnh còng cho phÐp c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn ® îc t¹m thêi kh«ng tu©n thñ nghÜa vô vÒ viÖc kh«ng ¸p ®Æt c¸c biÖn ph¸p trªn trong giíi h¹n cho phÐp cña §iÒu XII vÒ c¸n c©n thanh to¸n.
1.2.2 Trong lÜnh vùc dÞch vô
a. C¸c quy ®Þnh chung
NT trong lÜnh vùc dÞch vô ® îc hiÓu lµ mét n íc sÏ ®èi xö víi dÞch vô hoÆc ng êi cung cÊp dÞch vô cña mét n íc kh¸c kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n ®èi xö víi dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô t ¬ng tù cña chÝnh n íc ®ã. §iÒu XVII, kho¶n 1 cña GATS quy ®Þnh:
“Trong nh÷ng lÜnh vùc ®· ® îc ghi trong danh môc cam kÕt, vµ tuú thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn vµ tiªu chuÈn ® îc quy ®Þnh trong Danh môc cam kÕt ®ã, liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p cã t¸c ®éng ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô, mét thµnh viªn ph¶i dµnh cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c sù ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n sù ®èi xö ® îc thµnh viªn ®ã dµnh cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô t ¬ng tù cña chÝnh m×nh.”
Nh vËy, kh¸c víi trong lÜnh vùc hµng ho¸, NT trong lÜnh vùc dÞch vô chØ bÞ rµng buéc khi nã ® îc x¸c ®Þnh ®èi víi nh÷ng dÞch vô ® îc cam kÕt trong danh môc cam kÕt cña n íc ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh nghÜa vô NT cho dÞch vô phô thuéc vµo nguyªn t¾c “chñ ®éng” (positive) trong khi x©y dùng cam kÕt. §iÒu ®ã nghÜa lµ mét n íc ® îc chñ ®éng lùa chän nh÷ng ngµnh hoÆc ph©n ngµnh ®Ó ® a vµo cam kÕt. Nh÷ng ngµnh vµ ph©n ngµnh kh«ng ® îc ® a vµo cam kÕt sÏ kh«ng ph¶i chÞu sù ®iÒu chØnh chÆt chÏ cña HiÖp ®Þnh GATS. Ngay c¶ khi cã cam kÕt, viÖc cho h ëng NT vÉn cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Æt ra trong c¸c phÇn vÒ x©m nhËp thÞ tr êng (market access) vµ NT. Trong rÊt nhiÒu tr êng hîp, mÆc dï cã cam kÕt nh ng do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, mét thµnh viªn vÉn cã thÓ kh«ng dµnh NT cho dÞch vô cña thµnh viªn kh¸c. Thùc tÕ nµy ph¶n ¸nh sù phøc t¹p trong quan hÖ th ¬ng m¹i dÞch vô mµ GATS kh«ng thÓ xö lý triÖt ®Ó ngay ® îc.
Kh«ng gièng nh trong GATT, khi NT chØ bao hµm c¸c biÖn ph¸p ë “trong biªn giíi”, GATS kh«ng ph©n biÖt vµ ¸p dông NT ®èi víi c¶ c¸c biÖn ph¸p trong biªn giíi vµ ngoµi biªn giíi. Trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò nµy g©y nhiÒu tranh c·i. Trªn nguyªn t¾c, NT kh«ng chØ bao hµm c¸c biÖn ph¸p trong n íc v× GATS ®iÒu chØnh mäi biÖn ph¸p cña mét n íc thµnh viªn ®èi víi viÖc cung cÊp dÞch vô theo 4 ph ¬ng thøc (mode), trong ®ã cã nh÷ng ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô ngoµi biªn giíi hoÆc xuyªn biªn giíi.
Mét n íc cã thÓ ®èi xö víi dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô cña n íc kh¸c theo nh÷ng h×nh thøc ®èi xö kh¸c víi h×nh thøc ¸p dông cho dÞch vô vµ ng êi cung cÊp dÞch vô cña n íc m×nh hoÆc cã thÓ ¸p dông t ¬ng tù. Tuy nhiªn, cho dï ¸p dông ®èi xö víi h×nh thøc t ¬ng tù hay kh¸c biÖt, theo §iÒu XVII, kho¶n 3 cña GATS, nh÷ng ®èi xö ®ã sÏ ® îc coi lµ kÐm thuËn lîi h¬n nÕu nã lµm thay ®æi ®iÒu kiÖn c¹nh tranh cã lîi h¬n cho dÞch vô hay ng êi cung cÊp dÞch vô cña n íc ®ã so víi dÞch vô hoÆc ng êi cung cÊp dÞch vô t ¬ng tù cña bÊt kú thµnh viªn nµo kh¸c.
b. C¸c tr êng hîp ngo¹i lÖ
Bªn c¹nh nh÷ng ngo¹i lÖ chung theo §iÒu XIV vµ XIV Bis cña GATS (nh tr×nh bµy t¹i phÇn MFN), c¸c n íc cã quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c NT nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o thùc hiÖn viÖc ®¸nh thuÕ hoÆc thu thuÕ trùc tiÕp mét c¸ch c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ ®èi víi dÞch vô hoÆc ng êi cung cÊp dÞch vô cña c¸c n íc kh¸c (§iÒu XIV, kho¶n d).
2. Khu«n khæ ph¸p luËt khu vùc vÒ MFN vµ NT
MFN vµ NT ®Òu cã nh÷ng tr êng hîp ngo¹i lÖ ® îc phÐp. Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng kh¸c biÖt vÒ nh÷ng ngo¹i lÖ nµy cña hai nguyªn t¾c c¬ b¶n nãi trªn lµ vÊn ®Ò c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc. C¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc kh«ng ph¶i lµ ®èi t îng ® îc ngo¹i lÖ vÒ NT nh ng l¹i lµ ®èi t îng ngo¹i lÖ cña MFN. V× vËy, phÇn nµy chØ tËp trung vµo ph©n tÝch mét sè khÝa c¹nh ph¸p luËt cña c¸c tho¶ thuËn khu vùc liªn quan ®Õn MFN.
ThÞ tr êng chung lµ mét khu vùc kÕt hîp nhiÒu n íc, trong ®ã tÊt c¶ hµng ho¸ ®Òu ® îc bu«n b¸n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn chung. Mét hÖ thèng nh vËy ®ßi hái ph¶i thiÕt lËp mét Liªn minh thuÕ quan vµ thªm n÷a lµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt còng nh hµng ho¸ vµ dÞch vô ® îc tù do lu©n chuyÓn, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ph¶i hµi hoµ.
Liªn minh thuÕ quan lµ tæ chøc gåm mét sè n íc, trong ®ã c¸c h¹n chÕ vÒ th ¬ng m¹i gi÷a c¸c n íc nµy ® îc lo¹i bá. Liªn minh cã chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i phèi hîp ®èi víi c¸c n íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn, ¸p dông mét biÓu thuÕ quan ®èi ngo¹i chung víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n íc ngoµi Liªn minh.
Nh vËy cã thÓ thÊy, ®Ó thµnh lËp ® îc mét ThÞ tr êng chung, c¸c n íc ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu b íc vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i thµnh lËp ® îc Liªn minh thuÕ quan. Khi Liªn minh ®· ® îc thµnh lËp hoµn toµn, c¸c quy ®Þnh vÒ tèi huÖ quèc gi÷a c¸c thµnh viªn víi nhau trë nªn kh«ng cÇn thiÕt khi hµng ho¸ ® îc bu«n b¸n tù do hoµn toµn trong ph¹m vi l·nh thæ cña Liªn minh. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nªn nh÷ng Liªn minh nµy (th«ng qua c¸c b íc gi¶m thuÕ, lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ...), c¸c quy ®Þnh vÒ MFN vÉn cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh bÊt kú sù ph©n biÖt ®èi xö nµo. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ MFN kh«ng chØ liªn quan ®Õn lÜnh vùc thuÕ mµ cßn liªn quan ®Õn hµng lo¹t vÊn ®Ò chÝnh s¸ch kh¸c nh ®· tr×nh bµy ë trªn.
ViÖc thµnh lËp c¸c Khu vùc th ¬ng m¹i tù do còng cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi MFN v×, kh¸c víi Liªn minh thuÕ quan vµ ThÞ tr êng chung, ngay c¶ khi thµnh lËp xong khu vùc th ¬ng m¹i tù do, c¸c n íc vÉn cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng cña m×nh ®èi víi c¸c n íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña Khu vùc th ¬ng m¹i tù do ®ã.
MÆc dï vËy, c¸c néi dung cña MFN ®· ® îc quy ®Þnh cô thÓ trong GATT/WTO. C¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc th êng chØ nªu l¹i mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ MFN ® îc ¸p dông vµ th êng kh«ng chi tiÕt thªm. §iÒu nµy ® îc hiÓu lµ néi dung MFN mµ c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc ghi nhËn ® îc tham chiÕu ®Õn c¸c quy ®Þnh cña GATT/WTO.
D íi ®©y lµ hai vÝ dô vÒ khu«n khæ ph¸p luËt khu vùc ®èi víi MFN.
§iÒu 56, Ch ¬ng 6 cña HiÖp íc vÒ viÖc thµnh lËp ThÞ tr êng chung §«ng Nam Phi (The COMESA Treaty) quy ®Þnh cô thÓ vÒ MFN nh sau: “C¸c quèc gia thµnh viªn sÏ dµnh cho c¸c thµnh viªn kh¸c MFN.”
Tuy nhiªn, mÆc dï ®· cã tho¶ thuËn khu vùc, HiÖp ®Þnh nµy kh«ng cÊm c¸c thµnh viªn tham gia ® îc cã nh÷ng tho¶ thuËn u ®·i h¬n víi ®iÒu kiÖn lµ, khi xuÊt hiÖn nh÷ng tho¶ thuËn u ®·i h¬n th× c¸c thµnh viªn kh¸c cña HiÖp ®Þnh còng sÏ ® îc h ëng trªn c¬ së cã ®i cã l¹i (nguyªn t¾c MFN).
HiÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng c êng hîp t¸c kinh tÕ cña HiÖp héi c¸c n íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) ®· nh¾c l¹i cam kÕt cña c¸c thµnh viªn ®èi víi c¸c nguyªn t¾c cña GATT mµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt cña GATT lµ nguyªn t¾c MFN.
Môc tiªu cña Ch ¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó thµnh lËp khu vùc th ¬ng m¹i tù do ASEAN (AFTA) lµ gi¶m thuÕ xuèng cßn tõ 0%-5% cho th ¬ng m¹i gi÷a c¸c thµnh viªn ASEAN. Tuy nhiªn, c¸c thµnh viªn ASEAN kh«ng bÞ ng¨n c¶n dµnh c¸c u ®·i ®ã cho c¸c n íc kh«ng thuéc khèi trªn c¬ së MFN. §iÒu nµy ® îc ngÇm ®Þnh ë §iÒu 2 kho¶n 7 HiÖp ®Þnh CEPT nh sau:
“C¸c n íc thµnh viªn cã thuÕ suÊt ®èi víi c¸c mÆt hµng ® îc ®ång ý ®· gi¶m thuÕ tõ 20% hoÆc thÊp h¬n xuèng cßn tõ 0%-5%, thËm chÝ mÆc dï c¸c thuÕ suÊt nµy ® îc ¸p dông trªn c¬ së MFN, còng vÉn ® îc h ëng c¸c nh îng bé (cña ASEAN)”.
3. MFN vµ NT trong quan hÖ th ¬ng m¹i song ph ¬ng
Nh trªn ®· kh¼ng ®Þnh, MFN vµ NT lµ hai nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ quan träng cña th ¬ng m¹i quèc tÕ. V× vËy, viÖc ¸p dông hai nguyªn t¾c nµy trong quan hÖ th ¬ng m¹i song ph ¬ng gi÷a c¸c n íc ngµy nay ®· trë nªn hÕt søc cÇn thiÕt vµ phæ biÕn.
Tuy nhiªn c¸c ®iÒu kho¶n vÒ MFN vµ NT trong c¸c HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng th êng dÉn chiÕu ®Õn GATT/WTO, hoÆc cho dï cã chi tiÕt ho¸ th× còng hoµn toµn tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vÒ hai nguyªn t¾c nµy.
VÒ MFN, §iÒu 1 HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i gi÷a Slovakia vµ Hoa Kú ghi râ: “ C¸c Bªn sÏ ¸p dông trong HiÖp ®Þnh nµy c¸c ®iÒu kho¶n cña GATT vµ sÏ dµnh cho s¶n phÈm cña mçi Bªn chÕ ®é ®èi xö tèi huÖ quèc nh quy ®Þnh trong GATT.”
HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú cã quy ®Þnh chi tiÕt h¬n vÒ MFN khi ® a ra nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ mµ c¸c bªn ph¶i dµnh MFN cho hµng ho¸ cña nhau, nh : thuÕ, c¸c lo¹i phÝ, ph ¬ng thøc thanh to¸n ®èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu,… Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®Òu ®· ® îc quy ®Þnh trong ®iÒu kho¶n cña GATT vÒ MFN. Nh vËy, nh÷ng quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh nµy chØ lµ sù nh¾c l¹i nh÷ng quy ®Þnh cña GATT mµ th«i. Bªn c¹nh ®ã, HiÖp ®Þnh ViÖt Nam – Hoa Kú còng dµnh ra 3 tr êng hîp ngo¹i lÖ ®èi víi ¸p dông MFN, ®ã lµ: tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc, th ¬ng m¹i biªn giíi vµ c¸c HiÖp ®Þnh nhiÒu bªn cña WTO. Râ rµng c¸c ngo¹i lÖ nµy ®Òu lµ nh÷ng ngo¹i lÖ mµ WTO cho phÐp.
VÒ nghÜa vô NT, §iÒu 4.1 HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i Canada – israel quy ®Þnh : “ Mçi Bªn dµnh sù ®èi xö quèc gia cho hµng ho¸ cña Bªn kia phï hîp víi §iÒu III cña GATT 1994, bao gåm c¶ c¸c ghi chó gi¶i thÝch ®iÒu kho¶n nµy, vµ víi môc ®Ých nh vËy §iÒu III cña GATT 1994 vµ c¸c ghi chó gi¶i thÝch cho nã, hoÆc bÊt kú ®iÒu kho¶n t ¬ng ® ¬ng nµo cña mét hiÖp ®Þnh kÕ thõa GATT mµ c¶ hai Bªn lµ thµnh viªn, lµ bé phËn kh«ng t¸ch rêi cña HiÖp ®Þnh nµy.” VËy lµ mét lÇn n÷a, GATT l¹i ® îc tham chiÕu tíi khi quy ®Þnh ®iÒu kho¶n vÒ NT trong HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng gi÷a hai n íc.
§iÒu 8 HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i tù do ký gi÷a HiÖp héi th ¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u (EFTA – European Free Trade Association) vµ Mªhic« còng ®· theo ®óng tinh thÇn cña GATT/WTO khi quy ®Þnh: “C¸c s¶n phÈm ® îc nhËp khÈu tõ l·nh thæ cña Bªn kia sÏ ® îc h ëng sù ®èi xö kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n sù ®èi xö ® îc dµnh cho c¸c s¶n phÈm t ¬ng tù trong n íc vÒ c¸c luËt lÖ, quy ®Þnh vµ yªu cÇu ¶nh h ëng ®Õn viÖc b¸n hµng trong néi ®Þa, viÖc chµo b¸n hµng, mua hµng, vËn t¶i, ph©n phèi hoÆc sö dông.”
HiÖp ®Þnh nµy cßn cã phÇn riªng nãi vÒ th ¬ng m¹i dÞch vô, trong ®ã nghÜa vô NT còng ® îc ®Ò cËp ®Õn theo nh÷ng chuÈn mùc mµ WTO ®· ® a ra.
Nh vËy, c¶ trong lÜnh vùc th ¬ng m¹i hµng ho¸ lÉn th ¬ng m¹i dÞch vô, néi dung vÒ nghÜa vô NT trong c¸c HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng gi÷a c¸c n íc kh«ng cã sù kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi nh÷ng g× mµ WTO ®· quy ®Þnh.
III. Thùc tiÔn ¸p dông MFN vµ NT trong th ¬ng m¹i quèc tÕ
NghÜa vô MFN vµ NT lµ hai nghÜa vô c¬ b¶n mµ c¸c n íc thµnh viªn cña WTO ph¶i tu©n thñ. §ång thêi nã còng lµ nghÜa vô b¾t buéc trong c¸c HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng, c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc. V× vËy, hÇu nh tÊt c¶ c¸c n íc trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nµy.
1. Thùc tiÔn ¸p dông nghÜa vô MFN
1.1 Thùc tiÔn ¸p dông MFN trong lÜnh vùc hµng ho¸
NghÜa vô MFN thuéc lo¹i nghÜa vô “ng¨n chÆn”, tøc lµ c¸c quèc gia bÞ ng¨n chÆn kh«ng ® îc x©y dùng, ban hµnh hay duy tr× c¸c quy ®Þnh t¹o nªn sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c ®èi t¸c th ¬ng m¹i cña m×nh. V× tÝnh chÊt “ng¨n chÆn” nµy, nãi chung nghÜa vô MFN hÇu nh kh«ng ® îc quy ®Þnh cô thÓ trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña c¸c quèc gia. Cã mét sè lý do gi¶i thÝch cho viÖc nµy, ®ã lµ:
§a sè c¸c n íc trªn thÕ giíi lµ thµnh viªn cña WTO, mµ mét sè hiÖp ®Þnh cña WTO ®· quy ®Þnh râ vÒ nghÜa vô MFN nªn c¸c n íc thµnh viªn kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cô thÓ ho¸ b»ng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt n÷a;
HÇu nh tÊt c¶ c¸c n íc trªn thÕ giíi lµ thµnh viªn, hoÆc ®ang ®µm ph¸n tham gia, cña Ýt nhÊt mét tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc vµ kho¶ng 50% tæng giao dÞch th ¬ng m¹i toµn cÇu ® îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc. Trong c¸c tho¶ thuËn nµy, nguyªn t¾c MFN ® îc quy ®Þnh rÊt râ rµng vµ cô thÓ.
Tuy nhiªn, do cã nh÷ng ngo¹i lÖ liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu (nh c¸c ngo¹i lÖ vÒ khu vùc th ¬ng m¹i tù do, c¸c tho¶ thuËn biªn mËu...) nªn trong c¸c luËt thuÕ xuÊt-nhËp khÈu hay luËt lÖ vÒ h¶i quan, c¸c n íc th êng cã quy ®Þnh mang tÝnh ®èi chiÕu vÒ MFN víi c¸c u ®·i ®Æc biÖt ® îc GATT cho phÐp. CÇn nãi thªm r»ng c¸c quy ®Þnh vÒ kh«ng cho h ëng MFN ngµy nay ®· trë nªn kh«ng phæ biÕn vµ th êng chØ ¸p dông v× nh÷ng lý do chÝnh trÞ h¬n lµ kinh tÕ: ®ã lµ tr êng hîp mét n íc quy ®Þnh dµnh MFN cho mét n íc kh¸c chØ khi mét sè ®iÒu kiÖn kh«ng liªn quan ®Õn th ¬ng m¹i ® îc ®¸p øng. VÝ dô tr êng hîp Quèc héi Hoa Kú th«ng qua LuËt Jackson-Vanik söa ®æi LuËt Th ¬ng m¹i 1974 h¹n chÕ viÖc dµnh MFN cho c¸c n íc thi hµnh chÝnh s¸ch di d©n tù do.
ViÖc söa ®æi LuËt Th ¬ng m¹i n¨m 1974 nµy do Th îng nghÞ sÜ Henry Jackson vµ H¹ nghÞ sÜ Charles Vanik cña §¶ng D©n chñ ®Ò xuÊt, sau nµy ® îc Quèc héi Hoa Kú th«ng qua víi tªn gäi LuËt Jackson-Vanik vµ ® îc ban hµnh d íi tªn Môc 402. §iÒu luËt nµy tõ chèi dµnh MFN cho c¸c n íc cã nÒn kinh tÕ phi thÞ tr êng nÕu c¸c n íc nµy:
Tõ chèi quyÒn di c ®èi víi c«ng d©n cña hä;
§¸nh thuÕ di c cao h¬n møc thuÕ danh nghÜa; vµ
¸p dông møc thu cao h¬n møc danh nghÜa ®èi víi ai muèn di c .
Tæng thèng Hoa Kú cã thÓ miÔn trõ yªu cÇu tu©n thñ Môc 402 nÕu x¸c ®Þnh ® îc r»ng ®iÒu ®ã thóc ®Èy ®¸ng kÓ c¸c quy ®Þnh vÒ di c tù do. §éng c¬ ® a ra LuËt Jackson-Vanik ban ®Çu nh»m vµo Liªn X« cò, cho ®Õn nay nã vÉn cßn hiÖu lùc vµ ®· ® îc sö dông trong quan hÖ th ¬ng m¹i gi÷a Hoa Kú víi Trung Quèc, ViÖt Nam, Rumani, M«ng Cæ... ViÖc Hoa Kú tõ chèi kh«ng cho c¸c n íc nãi trªn h ëng MFN cã nghÜa lµ hµng ho¸ cña c¸c n íc ®ã sÏ bÞ Hoa Kú ¸p dông thuÕ suÊt cao theo LuËt Smoot-Hawley. §iÒu nµy sÏ lµm cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cña c¸c n íc ®ã khã c¹nh tranh víi c¸c n íc kh¸c trªn thÞ tr êng Hoa Kú.
C¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ quan liªn quan ®Õn MFN t ¬ng ®èi ®¬n gi¶n. Trong c¸c BiÓu thuÕ quan nhËp khÈu cña c¸c n íc th êng ® îc chia thµnh nhiÒu cét, trong ®ã lÊy cét thuÕ suÊt MFN lµm c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn c¸c cét kh¸c (c¸c cét thuÕ u ®·i hoÆc thuÕ “trõng ph¹t”) theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Tuy vËy, trong c¸c tr êng hîp cã c¸c tho¶ thuËn cô thÓ, c¸c thuÕ suÊt trong cét thuÕ u ®·i kh«ng ph¶n ¸nh møc tû lÖ cña thuÕ suÊt MFN mµ tu©n thñ theo lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ® îc c¸c tho¶ thuËn x¸c lËp.
Nãi chung, c¸c n íc chØ cã thÓ lÈn tr¸nh nghÜa vô MFN b»ng c¸c biÖn ph¸p mµ GATT kh«ng ng¨n chÆn, ®ã lµ:
Sö dông ngo¹i lÖ vÒ an ninh: N íc cã hµnh vi “trèn tr¸nh” thùc hiÖn MFN ®Çu tiªn lµ Hoa Kú khi hä kh íc tõ dµnh MFN cho nh÷ng n íc x· héi chñ nghÜa lµ thµnh viªn cña GATT víi lý do “ngo¹i lÖ vÒ an ninh”. Sau nµy, kh íc tõ MFN theo ngo¹i lÖ vÒ an ninh ® îc sö dông th êng xuyªn nh c«ng cô chÝnh s¸ch cña Hoa Kú ®èi víi nh÷ng n íc kh«ng tu©n theo “chiÕc gËy chØ huy” cña Hoa Kú.
Sö dông ngo¹i lÖ vÒ c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc: Th êng xuyªn ® îc ¸p dông nhÊt ®Ó tr¸nh MFN lµ c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i “khu vùc”. Tõ khu vùc trong ngoÆc thÓ hiÖn r»ng kh¸i niÖm tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc ®· kh«ng cßn theo ®óng nghÜa mµ ng êi ta th êng hiÓu. GÇn ®©y, ng êi ta th êng gäi ®ã lµ “chñ nghÜa khu vùc” (regionalism) vµ thËm chÝ mét sè tr êng hîp cßn gäi lµ “chñ nghÜa song ph ¬ng” (bilateralism).
Vµo nh÷ng n¨m 1960, Hoa Kú cã mét lo¹t ®éng th¸i liªn quan ®Õn c¸c ®èi t¸c th ¬ng m¹i truyÒn thèng cña Hoa Kú. N¨m 1965, Hoa Kú ®· cïng Canada ký tho¶ thuËn vÒ c¸c s¶n phÈm « t« vµ ®· ®¹t ® îc sù cho phÐp cña GATT kh íc tõ thùc hiÖn MFN ®èi víi HiÖp ®Þnh nµy. CÇn nãi thªm lµ Hoa Kú l¹i lµ n íc chèng ®èi m¹nh mÏ nhÊt viÖc thùc hiÖn c¸c u ®·i cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn mµ GATT cho phÐp. Hoa Kú lµ n íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lín cuèi cïng thùc hiÖn HÖ thèng u ®·i phæ cËp (GSP) dµnh u ®·i cho c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn. Chñ nghÜa song ph ¬ng ®· ngµy cµng lµ trung t©m cña chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i Hoa Kú mÆc dï vÉn kªu gäi t¨ng c êng hÖ thèng th ¬ng m¹i ®a ph ¬ng.
NÕu nh kh¸i niÖm khu vùc th ¬ng m¹i tù do, vÒ mÆt truyÒn thèng, ® îc hiÓu lµ nhiÒu n íc trong mét khu vùc tËp hîp nhau x©y dùng mét khu vùc th«ng th ¬ng kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi thuÕ quan vµ c¸c rµo c¶n th ¬ng m¹i kh¸c th× Hoa Kú còng lµ n íc ®Çu tiªn x©y dùng lªn c¸i gäi lµ “khu vùc th ¬ng m¹i tù do song ph ¬ng” b»ng viÖc ký mét HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i tù do song ph ¬ng víi Israel, n íc n»m c¸ch Hoa Kú gÇn nöa vßng tr¸i ®Êt. Trong tr êng hîp nµy kh¸i niÖm “khu vùc” hoÆc bÞ bãp mÐo, hoÆc ® îc lý gi¶i theo nghÜa rÊt réng. Sau ®ã, Hoa Kú cã vÎ nh “khu vùc” h¬n khi ký HiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc th ¬ng m¹i tù do Hoa Kú-Canada (sau nµy ph¸t triÓn thµnh Khu vùc th ¬ng m¹i tù do B¾c Mü-NAFTA víi viÖc kÕt n¹p thªm Mª hi c«).
Do GATT thõa nhËn sù tån t¹i cña c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc nh mét ngo¹i lÖ cña MFN nªn trong 4 thËp kû tõ 1950 ®Õn 1990 cã 75 tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc ® îc h×nh thµnh vµ riªng thËp kû 1990 ®Õn 2000 ®· cã tíi 82 tho¶ thuËn nh vËy ra ®êi. Tuy nhiªn, cã tíi h¬n 100 kiÓu “tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc” chØ mang danh nghÜa v× chØ cã mét sè hµng ho¸ ® îc ® a vµo diÖn thùc hiÖn. Do ®ã, nghÜa vô MFN ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng vµ WTO ®· buéc ph¶i thµnh lËp mét Uû ban ®Ó rµ so¸t vµ kiÓm tra c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc nµy nh ng cho ®Õn nay, c¸c tho¶ thuËn th ¬ng m¹i khu vùc vµ song ph ¬ng cã chiÒu h íng ngµy cµng t¨ng lªn.
1.2 Thùc tiÔn ¸p dông MFN trong lÜnh vùc dÞch vô
¸p dông MFN trong lÜnh vùc dÞch vô lµ vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n ®èi víi nh÷ng n íc “kh«ng cã lîi Ých më cöa thÞ tr êng dÞch vô”, ®Æc biÖt lµ c¸c n íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn. V× vËy, vµo thêi ®iÓm ký kÕt hiÖp ®Þnh cuèi cïng cña Vßng ®µm ph¸n Uruguay, ngµy 15/4/1994, ®· cã tíi 61 danh môc miÔn trõ MFN ® îc c¸c n íc ®Ö tr×nh vµ trë thµnh mét bé phËn cña HiÖp ®Þnh chung vÒ th ¬ng m¹i dÞch vô (GATS). ViÖc tr×nh bµy ®Çy ®ñ 61 danh môc nµy sÏ lµ kh«ng cÇn thiÕt trong ph¹m vi nghiªn cøu nµy, v× vËy, d íi ®©y chØ lµ tãm t¾t nh÷ng nÐt chung c¬ b¶n cña c¸c miÔn trõ.
§Ó ®¶m b¶o thèng kª ®Çy ®ñ c¸c miÔn trõ MFN cña c¸c n íc, mçi n íc ® îc yªu cÇu cung cÊp 5 h×nh thøc th«ng tin vÒ mçi miÔn trõ MFN (miÔn trõ MFN) cña m×nh, bao gåm:
M« t¶ lÜnh vùc hoÆc c¸c lÜnh vùc mµ miÔn trõ MFN ® îc ¸p dông;
M« t¶ c¸c biÖn ph¸p vµ chØ ra lý do chóng kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh vÒ MFN cña GATS (§iÒu II);
N íc hoÆc c¸c n íc mµ c¸c biÖn ph¸p ®ã ¸p dông;
Thêi h¹n dù kiÕn cña miÔn trõ;
C¸c ®iÒu kiÖn t¹o nªn sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông miÔn trõ.
Khi c¸c cam kÕt theo GATS ® îc thùc hiÖn, miÔn trõ MFN sÏ cã t¸c dông chØ cho phÐp c¸c n íc mµ miÔn trõ MFN ¸p dông ® îc h ëng c¸c ®èi xö thuËn lîi h¬n trong khi c¸c n íc kh¸c kh«ng ® îc h ëng chóng. Danh môc miÔn trõ nµy kh«ng cÇn liÖt kª c¸c biÖn ph¸p cung cÊp tù do ho¸ th ¬ng m¹i dÞch vô thuËn lîi h¬n gi÷a c¸c thµnh viªn thuéc c¸c tho¶ thuËn héi nhËp kinh tÕ nh : c¸c khu vùc th ¬ng m¹i tù do, c¸c ®èi xö u ®·i theo §iÒu V cña GATS (héi nhËp thÞ tr êng lao ®éng).
N¨m 1996, c¬ quan §¹i diÖn th ¬ng m¹i Hoa Kú ®· nghiªn cøu c¸c danh môc cam kÕt cña chÝn (9) n íc Mü La tinh gåm Argentina, Bolivia, Brazil, Chile, Colombia, Paraguay, Peru, Uruguay, vµ Venezuela trong GATS. §èi víi miÔn trõ MFN, b¸o c¸o nhËn xÐt nh sau:
“Trong c¸c tr êng hîp cô thÓ, c¸c n íc Nam Mü ®· liÖt kª c¸c miÔn trõ MFN. Nh÷ng miÔn trõ nµy chñ yÕu ¶nh h ëng ®Õn dÞch vô giao th«ng ® êng bé vµ dÞch vô nghe nh×n. §èi víi dÞch vô giao th«ng ® êng bé, nhiÒu n íc ®· ® a ra miÔn trõ MFN ®Ó phï hîp víi c¸c tho¶ thuËn hiÖn hµnh mµ c¸c tho¶ thuËn nµy ®· dµnh c¸c ®èi xö u ®·i cho c¸c h·ng cña c¸c n íc l¸ng giÒng. §èi víi lÜnh vùc dÞch vô nghe nh×n, nhiÒu n íc ®· duy tr× quyÒn cÊp ®èi xö u ®·i cho c¸c n íc mµ hä cã c¸c tho¶ thuËn cïng s¶n xuÊt.”
B¸o c¸o cña Héi ®ång rµ so¸t c¸c miÔn trõ MFN häp ngµy 5/7/2000 ®· rµ so¸t l¹i c¸c miÔn trõ MFN mµ c¸c thµnh viªn WTO ® a ra vµ ghi nhËn hai lÜnh vùc quan träng lµ dÞch vô tµi chÝnh vµ dÞch vô giao th«ng vËn t¶i nh sau:
trong lÜnh vùc dÞch vô tµi chÝnh: cã 51 biÖn ph¸p kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c MFN;
trong lÜnh vùc dÞch vô giao th«ng vËn t¶i: cã gÇn 150 biÖn ph¸p liªn quan ®Õn 8 tiÓu lÜnh vùc kh«ng phï hîp víi MFN.
B¶ng d íi ®©y cho thÊy mét sè ngo¹i lÖ vÒ MFN ® îc c¸c thµnh viªn APEC ¸p dông:
LÜnh vùc dÞch vô
N íc ¸p dông (thµnh viªn APEC)
DÞch vô kinh doanh
DÞch vô chuyªn m«n
New Zealand, Singapore, Th¸i Lan,
DÞch vô kh¸c
Canada, Malaysia, Mexico, Th¸i Lan
DÞch vô th«ng tin
DÞch vô viÔn th«ng
Hoa Kú
DÞch vô nghe nh×n
Australia, Brunei, Canada, Chilª, New Zealand, Singapore, Hoa Kú
DÞch vô x©y dùng
Indonesia
DÞch vô tµi chÝnh
Brunei, Canada, Indonesia, Pªru, Philippines, Singapore, Hoa Kú
DÞch vô du lÞch
Mexico
DÞch vô thÓ thao v¨n ho¸
Pªru
DÞch vô giao th«ng vËn t¶i
Hµng h¶i
Canada, Chilª, New Zealand, Pªru, Philippines, Th¸i Lan
Hµng kh«ng
Canada, Hµn quèc, Singapore, Th¸i Lan, Hoa Kú
§ êng s¾t
Chilª, Pªru
§ êng bé
Chilª, Mexico, Pªru, Th¸i Lan, Hoa Kú
§ êng èng
Hoa Kú
Phô trî
Singapore
Nguån: 2001/SOM1/CTI/005
Nh vËy, nh×n chung MFN ¸p dông trong th ¬ng m¹i dÞch vô kh«ng chÆt chÏ vµ kh¾t khe nh trong th ¬ng m¹i hµng ho¸. Tuy nhiªn, ®©y lµ ®èi t îng ®µm ph¸n trong c¸c cuéc ®µm ph¸n ®a ph ¬ng tíi ®©y cña WTO.
2. Thùc tiÔn ¸p dông nghÜa vô NT
2.1 Thùc tiÔn ¸p dông NT trong th ¬ng m¹i hµng ho¸
NghÜa vô NT còng lµ nghÜa vô “ng¨n chÆn”, tøc lµ c¸c n íc bÞ ng¨n chÆn kh«ng ® îc x©y dùng, ban hµnh hay duy tr× c¸c quy ®Þnh t¹o nªn sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ trong n íc víi hµng ho¸ nhËp khÈu. V× tÝnh chÊt “ng¨n chÆn” cña nghÜa vô nµy nªn còng nh víi MFN, NT hÇu nh kh«ng ® îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c n íc.
C¸c n íc ®Òu ph¶i ¸p dông ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô NT theo yªu cÇu cña GATT. C¸c vi ph¹m liªn quan ®Õn NT th êng bÞ ph¸t hiÖn nhanh chãng vµ lµ nguyªn nh©n g©y ra c¸c vô kiÖn t¹i Ban gi¶i quyÕt tranh chÊp cña GATT. ChØ cã mét ngo¹i lÖ duy nhÊt mµ c¸c n íc ® îc ¸p dông vµ th êng hay ® îc ¸p dông lµ c¸c kho¶n trî cÊp trùc tiÕp thanh to¸n cho nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa. Theo §iÒu III.8 (b) cña GATT th× viÖc thùc hiÖn nghÜa vô NT “sÏ kh«ng ng¨n c¶n viÖc chi tr¶ c¸c kho¶n trî cÊp chØ dµnh cho c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa, kÓ c¶ c¸c kho¶n trî cÊp dµnh cho c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa cã xuÊt xø tõ c¸c kho¶n thu thuÕ néi ®Þa ¸p dông phï hîp víi ®iÒu nµy (§iÒu III) vµ c¸c kho¶n trî cÊp thùc hiÖn th«ng qua viÖc chÝnh phñ mua c¸c s¶n phÈm néi ®Þa”.
2.2 Thùc tiÔn ¸p dông NT trong th ¬ng m¹i dÞch vô
ViÖc m« t¶ ¸p dông NT cña tõng n íc lµ kh«ng thÓ lµm ® îc trong ph¹m vi nghiªn cøu nµy. B¶ng d íi ®©y m« t¶ c¸c biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö trong khu«n khæ NT mµ c¸c n íc th êng dïng:
BiÖn ph¸p
BiÖn ph¸p
KiÓm tra sù cÇn thiÕt vÒ kinh tÕ
Ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc thu phÝ cÊp giÊy phÐp
H¹n chÕ sö dông tªn vµ th ¬ng hiÖu n íc ngoµi
Ph©n biÖt ®èi xö vÒ c¸c yªu cÇu liªn quan ®Õn giÊy phÐp, tiªu chuÈn vµ chÊt l îng
H¹n chÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n íc ngoµi
§Æt c¸c yªu cÇu vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ
H¹n chÕ sè l îng ng êi n íc ngoµi trong Héi ®ång qu¶n trÞ
§Æt thªm c¸c yªu cÇu kiÓm tra chÊt l îng
H¹n chÕ qu¶ng c¸o dÞch vô do ng êi n íc ngoµi cung cÊp
Ph©n biÖt ®èi xö trong ®¨ng ký kinh doanh
H¹n chÕ viÖc sö dông hÖ thèng giao th«ng vµ viÔn th«ng
Yªu cÇu ph¶i cã ®Þa vÞ th êng tró hoÆc c«ng d©n ®Ó thùc hiÖn c¸c dÞch vô chuyªn m«n
H¹n chÕ vÒ mua s¾m cña doanh nghiÖp n íc ngoµi
C¸c yªu cÇu liªn quan ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh (nh hµm l îng néi ®Þa...)
§¸nh c¸c kho¶n thuÕ chØ nh»m vµo doanh nghiÖp n íc ngoµi
Yªu cÇu vÒ gi¸o dôc trong l·nh thæ, yªu cÇu vÒ ng«n ng÷
H¹n chÕ nhËp khÈu thiÕt bÞ
C¸c c¶n trë vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ th«ng tin
H¹n chÕ trao ®æi th«ng tin quèc tÕ
C¸c kho¶n phÝ ® îc ¸p dông phi lý vµ qu¸ møc ®èi víi c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô n íc ngoµi.
Nguån: PECC 2000
Nh vËy, nh×n chung kh«ng cã nhiÒu quy ®Þnh chi tiÕt thÓ hiÖn viÖc thùc hiÖn MFN vµ NT. Tuy nhiªn, ®èi víi dÞch vô, c¸c ngo¹i lÖ MFN vµ viÖc kh«ng cam kÕt vÒ NT th êng ® îc xö dông víi môc ®Ých lÈn tr¸nh kh«ng ¸p dông c¸c nguyªn t¾c nµy.
Tãm l¹i, viÖc ¸p dông nghÜa vô MFN vµ NT c¶ trong th ¬ng m¹i hµng ho¸ lÉn th ¬ng m¹i dÞch vô ®Òu rÊt phøc t¹p vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c n íc trªn thÕ giíi. Tuy c¸c nghÜa vô nµy ®· ® îc quy ®Þnh rÊt cô thÓ vµ chÆt chÏ trong GATT/WTO, trong c¸c tho¶ thuËn khu vùc còng nh c¸c HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng nh ng viÖc ¸p dông chóng trªn thùc tiÔn kh«ng ph¶i lóc nµo còng tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh trªn vµ th êng g©y ra nhiÒu tranh c·i.
Sù kh¸c nhau trong viÖc ¸p dông MFN vµ NT gi÷a c¸c n íc lµ do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña tõng n íc kh«ng gièng nhau. Mçi nowcs khi ® a ra nh÷ng quy ®Þnh vÒ hai nguyªn t¾c nµy ®Òu c©n nh¾c ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña n íc m×nh trong khi vÉn ph¶i ®¶m b¶o tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i ®ang diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. Tr êng hîp ViÖt Nam lµ mét n íc ®ang ph¸t triÓn víi nÒn kinh tÕ cßn yÕu kÐm tham gia vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, chóng ta ph¶i ¸p dông nguyªn t¾c MFN vµ NT nh thÕ nµo ®Ó kh«ng ®i ng îc l¹i lîi Ých cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ång thêi vÉn thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt quèc tÕ. §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, viÖc lµm cÇn thiÕt lµ ph¶i xem xÐt hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam trong so s¸nh víi c¸c quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ MFN vµ NT.
Ch ¬ng II
Nh÷ng ®iÓm t ¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i viÖt nam vµ nh÷ng quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ mfn vµ nt
HiÖn nay, chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam ® îc thÓ hiÖn trong nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c nhau, bao gåm c¸c luËt do Quèc héi ban hµnh vµ c¸c v¨n b¶n d íi luËt do c¸c c¬ quan hµnh ph¸p ban hµnh. V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt quan träng, trùc tiÕp vµ c¬ b¶n nhÊt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng th ¬ng m¹i lµ LuËt Th ¬ng m¹i ® îc ban hµnh n¨m 1997. Bªn c¹nh ®ã cã nhiÒu luËt ®iÒu chØnh mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña ho¹t ®éng th ¬ng m¹i, vÝ dô nh c¸c LuËt thuÕ, LuËt ng©n hµng, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, LuËt ®Çu t n íc ngoµi… Tuy nhiªn, c¸c luËt chØ mang tÝnh nguyªn t¾c, trªn thùc tÕ kh«ng thÓ thùc thi ® îc nÕu kh«ng cã c¸c NghÞ ®Þnh h íng dÉn cña ChÝnh phñ vµ c¸c Th«ng t h íng dÉn cña c¸c Bé, c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh. V× vËy, xÐt vÒ mÆt thùc tiÔn, chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam ® îc thÓ hiÖn nhiÒu h¬n vµ râ rµng h¬n trong c¸c nghÞ ®Þnh, th«ng t , quyÕt ®Þnh, chØ thÞ… cña ChÝnh phñ, Thñ t íng ChÝnh phñ, c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé vµ c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ. Do ®ã, viÖc tËp hîp vµ so s¸nh, ®èi chiÕu hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam víi c¸c nguyªn t¾c MFN vµ NT lµ vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ mét viÖc rÊt cÇn thiÕt nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i n íc nhµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Ch ¬ng nµy sÏ chØ tËp trung ®èi chiÕu chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam víi c¸c nguyªn t¾c MFN vµ NT cña WTO v× nh÷ng quy ®Þnh cña tæ chøc nµy ® îc coi lµ nÒn t¶ng c¬ së vµ kim chØ nam cho viÖc quy ®Þnh vÒ MFN vµ NT trong c¸c tho¶ thuËn khu vùc còng nh c¸c HiÖp ®Þnh th ¬ng m¹i song ph ¬ng trªn thÕ giíi.
I. nh÷ng ®iÓm t ¬ng ®ång gi÷a chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i viÖt nam so víi c¸c quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ MFN vµ NT
1. Sù t ¬ng ®ång vÒ nguyªn t¾c MFN
Víi nguyªn t¾c c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i lµ ®a ph ¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ vµ mong muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n íc, ViÖt Nam kh«ng chñ tr ¬ng ph©n biÖt ®èi xö víi bÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi trong quan hÖ th ¬ng m¹i. V× vËy, nh×n chung chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam t ¬ng ®èi phï hîp víi nguyªn t¾c MFN. TÝnh ®Õn 20/8/2001, ViÖt Nam ®· dµnh cho 77 ®èi t¸c MFN vÒ thuÕ nhËp khÈu (thùc chÊt lµ thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu u ®·i). Cho ®Õn nay ch a cã mét ý kiÕn chÊt vÊn hoÆc x¶y ra xung ®ét nµo ®èi víi ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò nµy.
1.1 Kh¶ n¨ng thÝch øng cña c¸c chÝnh s¸ch thuÕ quan
Do ViÖt Nam kh«ng chñ tr ¬ng ph©n biÖt ®èi xö víi bÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi nªn c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ® îc vËn dông nh nhau ._. vi cho h ëng MFN vµ NT, mét c«ng t¸c cã lÏ cßn quan träng h¬n lµ ph¶i söa ®æi c¸c quy ®Þnh trong n íc tr¸i víi c¸c nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö nµy.
ViÖc vi ph¹m MFN vµ NT ë ViÖt Nam hiÖn ®ang thÓ hiÖn ë hai h×nh thøc: trªn c¸c v¨n b¶n ph¸p lý hoÆc trªn thùc tiÔn thi hµnh.
VÒ mÆt ph¸p lý, ta cã nhiÒu v¨n b¶n luËt còng nh d íi luËt kh«ng tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c MFN vµ NT. ViÖc ®iÒu chØnh c¸c v¨n b¶n luËt lµ t ¬ng ®èi khã kh¨n vÒ mÆt ph¸p lý, ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ nç lùc. ViÖc ®iÒu chØnh c¸c v¨n b¶n d íi luËt tuy dÔ h¬n vÒ mÆt kü thuËt nh ng còng kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. Trong nhiÒu tr êng hîp, c¸c quy ®Þnh vi ph¹m nguyªn t¾c MFN hoÆc NT nh ng l¹i lµ chñ tr ¬ng lín hoÆc tËp qu¸n l©u n¨m, khã cã thÓ lo¹i bá. §iÓn h×nh lµ ch ¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸ hay viÖc cÊm nhËp khÈu thuèc l¸ ®iÕu.
C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vi ph¹m nguyªn t¾c MFN vµ NT, ®Æc biÖt lµ nguyªn t¾c NT, ë ViÖt Nam hiÖn cßn rÊt nhiÒu. Nh÷ng quy ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n nµy g©y ra cho c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi nh÷ng bÊt lîi trong lÜnh vùc hµng ho¸ vµ nh÷ng h¹n chÕ trong lÜnh vùc dÞch vô nh ®· ph©n tÝch ë trªn. ViÖc söa ®æi, bæ sung nh÷ng v¨n b¶n nµy nh»m lo¹i bá sù vi ph¹m lµ rÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, ®©y kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc mét sím mét chiÒu mµ ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc. ViÖc tiÕn hµnh chØnh söa tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt g©y trë ng¹i cho viÖc vËn dông c¸c chÕ ®é MFN vµ NT ngay mét lóc lµ kh«ng thÓ lµm ®ùoc. Chóng ta ph¶i ®i tõng b íc, ph¶i nghiªn cøu xem nªn chØnh söa v¨n b¶n nµo tr íc, nh÷ng h¹n chÕ nµo cã thÓ lo¹i bá ® îc ngay vµ nh÷ng h¹n chÕ nµo cßn cÇn ph¶i duy tr× còng nh lé tr×nh xo¸ bá chóng. §Ó lµm ® îc ®iÒu nµy, c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng nªn rµ so¸t ngay tõ b©y giê c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt m©u thuÉn víi quy ®Þnh cña MFN vµ NT ®Ó cã kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh trong thêi gian gÇn nhÊt.
Trªn thùc tiÔn còng cã tr êng hîp x¶y ra ph©n biÖt ®èi xö, vÝ dô nh viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ ®Êu thÇu. ViÖc lo¹i bá c¸c quy ®Þnh nµy còng hÕt søc khã kh¨n v× nã ®ßi hái viÖc phæ biÕn, n©ng cao hiÓu biÕt ®Õn mäi giíi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng êi trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm thùc thi chÝnh s¸ch.
Ngoµi viÖc söa ®æi c¸c quy ®Þnh trong n íc mang tÝnh ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi ng êi n íc ngoµi, ta còng cÇn chó ý thèng nhÊt hÖ thèng ph¸p luËt ¸p dông cho doanh nghiÖp trong n íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoµi ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp n íc ngoµi l¹i ® îc u ®·i h¬n doanh nghiÖp trong n íc. Tuy c¸c quy ®Þnh cña MFN vµ NT kh«ng cÊm chóng ta dµnh u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi, nh ng nÕu lµm nh vËy th× c¸c doanh nghiÖp trong n íc sÏ kh«ng tr¸nh khái bÞ thua lín ngay trªn s©n nhµ. Do ®ã, nÕu kh«ng xo¸ bá ® îc t×nh tr¹ng nµy th× khã cã thÓ ¸p dông triÖt ®Ó ®èi xö MFN vµ NT v× khi ®ã chÝnh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ bÞ thiÖt thßi.
4. Ban hµnh quy ®Þnh vÒ quy chÕ xuÊt xø ®Ó cã thÓ ¸p dông MFN
HiÖn nay, ta vÉn ch a cã ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt xø hµng ho¸ ®Ó cã thÓ ¸p dông cã hiÖu qu¶ nguyªn t¾c MFN. ViÖc cho h ëng hay kh«ng cho h ëng MFN ®ßi hái c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i x¸c ®Þnh ® îc râ hµng ho¸ nµo cã xuÊt xø tõ nh÷ng n íc ® îc h ëng MFN. ViÖc thiÕu c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt xø hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng g©y ra t×nh tr¹ng v« hiÖu ho¸ viÖc ¸p dông MFN trong th ¬ng m¹i. NÕu cã c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt xø hµng ho¸ nh ng kh«ng chÆt chÏ th× còng lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña viÖc cho h ëng MFN v× c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cã thÓ lÈn tr¸nh c¸c quy ®Þnh nµy. ChÝnh v× vËy, viÖc x©y dùng c¸c quy t¾c xuÊt xø mang tÝnh toµn diÖn, cô thÓ lµ mét ®ßi hái bøc xóc, cÇn sím thùc hiÖn trong thêi gian tíi.
HiÖn ta ®· cã mét sè quy ®Þnh vÒ quy t¾c xuÊt xø, vÝ dô nh quy t¾c xuÊt xø u ®·i dµnh cho hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ c¸c n íc ASEAN ®Ó thùc hiÖn CEPT (xuÊt xø form D). §©y lµ c¬ së tèt ®Ó ta triÓn khai x©y dùng c¸c quy chÕ xuÊt xø ¸p dông phæ cËp cho hµng ho¸ nhËp khÈu.
5. X©y dùng mét luËt chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp
Thùc hiÖn nguyªn t¾c ®·i ngé quèc gia vµ tèi huÖ quèc ®ßi hái ph¶i t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong n íc vµ ngoµi n íc. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i lo¹i bá nh÷ng u ®·i ®ang ® îc giµnh cho nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n íc vÒ quyÒn kinh doanh trªn mét sè ngµnh vµ lÜnh vùc, vÒ ®Êt ®ai, vÒ tÝn dông, vÒ xuÊt, nhËp khÈu v.v… vµ ®èi xö b×nh ®¼ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi, ®iÒu ®ã bao hµm viÖc lo¹i bá chÕ ®é hai gi¸ còng nh nh÷ng kh¸c biÖt vÒ u ®·i thuÕ so víi nh÷ng doanh nghiÖp trong n íc. Cho dï tr íc m¾t viÖc duy tr× nh÷ng u ®·i vµ chÕ ®é nãi trªn lµ cÇn thiÕt nh ng sím hay muén ViÖt Nam còng ph¶i kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®Ó cã thÓ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cã hiÖu qu¶.
VÒ nguyªn t¾c, NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø T Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng (Kho¸ VIII) (12-1997) ®· x¸c ®Þnh nh÷ng ph ¬ng h íng x©y dùng mét luËt chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, t¹o sù b×nh ®¼ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n v.v…, song viÖc thùc hiÖn c¸c ý t ëng ®ã cßn rÊt khã kh¨n vµ ®ßi hái thêi gian. Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lîi Ých cña c¸c c«ng ty cung cÊp s¶n phÈm dÞch vô nh viÖc ¸p dông hÖ thèng mét gi¸ ®iÖn, vÒ c íc ®iÖn tho¹i ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, vÊn ®Ò nµy cßn liªn quan ®Õn mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh quan ®iÓm nh sù cÇn thiÕt ph¶i u tiªn cho doanh nghiÖp nhµ n íc ®Ó b¶o ®¶m vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n íc.
§Ó thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nhÊt lµ ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th ¬ng m¹i thÕ giíi, ViÖt Nam cÇn ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh x©y dùng mét LuËt míi trong ®ã ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c Bé, ngµnh, cña c¬ quan chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. TiÕn tíi, vÒ l©u dµi, ViÖt Nam sÏ ph¶i xo¸ bá t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp dï cã muèn hay kh«ng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ó ban hµnh mét LuËt doanh nghiÖp chung ngay tõ b©y giê lµ rÊt cÇn thiÕt.
6. C¸c khuyÕn nghÞ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ
Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc còng nh thÕ giíi vµ ®Ó ¸p dông c¸c nguyªn t¾c MFN vµ NT ®ßi hái hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ n íc ta ph¶i cã nh÷ng b íc c¶i c¸ch phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ theo h íng më cöa, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. MÆc dï chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®iÓm t ¬ng ®ång víi quy ®Þnh cña nghÜa vô MFN vµ NT, nh ng nh trªn ®· nãi, sù t ¬ng ®ång ®ã chØ lµ t ¬ng ®èi vµ ch a ®Çy ®ñ. Do dã, ®Ó lµm cho chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam t ¬ng thÝch víi c¸c ®Þnh chÕ MFN vµ NT trong qu¸ tr×nh hép nhËp khu vùc vµ thÕ giíi th× viÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh lµ ®iÒu tÊt yÕu. Trong bèi c¶nh cña tiÕn tr×nh héi nhËp, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®¹t ® îc mét sè môc tiªu sau:
§¶m b¶o æn ®Þnh thu phï hîp víi møc t¨ng tr ëng kinh tÕ;
Gãp phÇn thu hót ®Çu t n íc ngoµi, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Çu t trong n íc;
T¨ng c êng vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt xuÊt khÈu;
Phï hîp víi xu h íng héi nhËp còng nh kh¶ n¨ng qu¶n lý thuÕ.
Ph ¬ng h íng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cã thÓ ® îc thùc hiÖn nh sau:
6.1 Thùc hiÖn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt
Cho ®Õn nay, do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n íc ta cßn thÊp, c¸c ngµnh kinh tÕ ch a ®¹t ® îc tr×nh ®é ph¸t triÓn ®ång ®Òu thÓ hiÖn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ tû lÖ lîi nhuËn, ®ßi hái nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vÒ sù trî gióp cña Nhµ n íc, vÒ b¶o hé, vÒ ®iÒu tiÕt. Trong ®iÒu kiÖn nh vËy, chÝnh s¸ch thuÕ bÞ chi phèi vµ ch a thÓ tÝnh to¸n c¸c møc thuÕ suÊt dùa trªn møc lîi nhuËn b×nh qu©n trong c¸c ngµnh.
Tuy nhiªn, viÖc tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c cña mét hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®ßi hái chóng ta ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng thuÕ trung lËp thÓ hiÖn râ nhÊt ë viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt ®Ó cã thÓ ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý, khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc cã lîi thÕ so s¸nh lín, cã thÓ ®¹t ® îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ® îc víi hµng ho¸ c¸c n íc. ViÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt tøc lµ ¸p dông nh÷ng møc thuÕ suÊt nh nhau cho nh÷ng hµng ho¸ cã xuÊt xø kh¸c nhau còng nh ¸p dông nh÷ng møc thuÕ suÊt nh nhau ®èi víi hµng trong n íc vµ hµng nhËp khÈu, ®èi víi doanh nghiÖp trong n íc vµ doanh nghiÖp n íc ngoµi. Qua ®ã gãp phÇn h×nh thµnh mét hÖ thèng thuÕ trung lËp, b íc ®Çu thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña nguyªn t¾c MFN vµ NT. §ång thêi mét hÖ thèng thuÕ trung lËp vµ râ rµng sÏ t¹o ra mét m«i tr êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, t¹o ®iÒu kiÖn thu hót ®Çu t n íc ngoµi, thùc hiÖn cô thÓ ®èi víi tõng s¾c thuÕ nh sau:
§èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt cho mäi ngµnh s¶n xuÊt, kÓ c¶ ®Çu t trong n íc vµ ®Çu t n íc ngoµi. §ång thêi, cÇn nghiªn cøu, x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt hîp lý so víi mÆt b»ng chung trong khu vùc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thu hót ®Çu t n íc ngoµi trùc tiÕp tõ nh÷ng n íc ngoµi khu vùc.
Chóng ta ®· chuyÓn sang thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) thay cho thuÕ doanh thu. Víi sù thay ®æi nµy, chóng ta kh«ng chØ kh¾c phôc ® îc t×nh tr¹ng ®¸nh trïng cña thuÕ doanh thu mµ cßn c¶i thiÖn mét c¸ch c¬ b¶n trong viÖc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ suÊt. Tuy nhiªn, møc thuÕ suÊt VAT còng cÇn ® îc nghiªn cøu, x¸c ®Þnh mét c¸ch hîp lý ®Ó võa cã t¸c ®éng thuËn lîi vÒ sè thu, võa t¸c ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ tíi viÖc khuyÕn khÝch kinh doanh.
6.2 Thùc hiÖn gi¶m nh÷ng thuÕ suÊt cao
Tuy cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, sè l îng khung thuÕ suÊt cña ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ® îc gi¶m xuèng nh ng ®Ó ¸p dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguyªn t¾c cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc nãi chung, hay nguyªn t¾c MFN vµ NT nãi riªng th× mét sè møc thuÕ suÊt cao cßn cÇn ph¶i ® îc gi¶m n÷a. §Æc biÖt, thuÕ suÊt MFN lµ møc thuÕ suÊt t ¬ng ®èi thÊp, khi ViÖt Nam ¸p dông h×nh thøc ®èi xö nµy cho c¸c ®èi t¸c n íc ngoµi th× còng ®ång nghÜa víi viÖc chóng ta ph¶i gi¶m nh÷ng møc thuÕ suÊt cao ®¸nh vµo hµng ho¸ cña hä. ViÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch, gi¶m dÇn nh÷ng møc thuÕ suÊt cao thùc tÕ sÏ liªn quan nhiÒu nhÊt ®Õn thuÕ nhËp khÈu, phï hîp víi viÖc chóng ta thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT còng nh tham gia vµo qu¸ tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i nãi chung. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy c¸c møc thuÕ suÊt cÇn ® îc nghiªn cøu, söa ®æi mét c¸ch hîp lý ®Ó phï hîp víi tr×nh ®é vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n íc, ph¶i c¨n cø trªn sù ph©n tÝch thÞ tr êng vµ chiÕn l îc, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh. Nh÷ng møc thuÕ suÊt nµy sÏ lµ nh÷ng c«ng cô quan träng gãp phÇn thiÕt lËp c¬ chÕ b¶o hé trong thêi gian tr íc m¾t cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n íc, thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t n íc ngoµi, ®ång thêi võa khuyÕn khÝch sù c¹nh tranh ®¶m b¶o s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶.
TiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c b íc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo tr×nh ®é ph¸t triÓn hiÖn t¹i cña ViÖt Nam sÏ lµ mét th¸ch thøc. ViÖt Nam cÇn ®Æt môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ quan tr íc n¨m 2003 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tr íc m¾t, vµ tr íc n¨m 2006 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng. ë ®©y ®ßi hái mét nç lùc rÊt lín vÒ c¶i c¸ch kinh tÕ vµ hµnh chÝnh, trong ®ã ph¶i c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n íc theo h íng hiÖu suÊt ho¸, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp t nh©n ho¹t ®éng, c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ®Ó huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶, v.v…
6.3 Më réng diÖn chÞu thuÕ
Thùc hiÖn gi¶m nh÷ng thuÕ suÊt cao ®Ó phï hîp víi nh÷ng cam kÕt cña AFTA vµ h íng tíi lµ WTO vÒ MFN vµ NT sÏ ¶nh h ëng lín ®Õn nguån thu ng©n s¸ch nhµ n íc. ViÖc nghiªn cøu, c¶i c¸ch c¸c s¾c thuÕ theo h íng më réng diÖn chÞu thuÕ cã mét ý nghÜa quan träng nh»m t¨ng thu cho ng©n s¸ch, gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ sè thu bÞ gi¶m khi chóng ta ph¶i c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu khi tham gia AFTA. Më réng diÖn chÞu thuÕ cã thÓ ® îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c s¾c thuÕ cô thÓ nh sau:
H¹n chÕ, lo¹i bá nh÷ng diÖn u ®·i, miÔn gi¶m trong mäi s¾c thuÕ;
Më réng viÖc ¸p dông ph ¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ t¹i nguån ®èi víi c¸c tr êng hîp cã nguån thu ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam cña c¸c ®èi t îng c tró n íc ngoµi.
§èi víi thuÕ nhËp khÈu, cã thÓ nghiªn cøu ®Ó n©ng møc thuÕ suÊt 0% trong mét sè tr êng hîp. Nh÷ng thuÕ suÊt nµy cÇn ® îc xem xÐt cô thÓ c¨n cø theo kim ng¹ch th ¬ng m¹i còng nh t×nh h×nh s¶n xuÊt ®Ó n©ng lªn møc 3% - 5%. Nh vËy sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cho ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nãi chung mµ vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña CEPT.
§èi víi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thùc hiÖn söa ®æi theo h íng më réng diÖn c¸c mÆt hµng ph¶i chÞu lo¹i thuÕ nµy. HiÖn nay, lo¹i thuÕ nµy chØ míi ¸p dông víi c¸c mÆt hµng: thuèc l¸, r îu bia, « t« nhËp khÈu, x¨ng, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é c«ng suÊt 90.000 BTU trë xuèng, vµng m·. Tuy nhiªn, nh÷ng mÆt hµng nµy kh«ng thuéc danh môc c¸c mÆt hµng ® a vµo thùc hiÖn ch ¬ng tr×nh CEPT. V× vËy, diÖn ®¸nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cÇn më réng thªm ®èi víi mét sè mÆt hµng tiªu dïng cao cÊp (ch¼ng h¹n nh m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é tÊt c¶ c¸c lo¹i, tñ l¹nh…). Cïng mét mÆt hµng thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th× dï s¶n xuÊt trong n íc hay nhËp khÈu ®Òu ph¶i chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt nh nhau.
Cã thÓ nghiªn cøu ban hµnh mét sè lo¹i thuÕ míi mét c¸ch hîp lý.
6.4 Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ
ViÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc chèng thÊt thu thuÕ. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng khi chóng ta tiÕn hµnh gi¶m c¸c møc thuÕ suÊt ®Ó thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c cña c¸c ®Þnh chÕ khu vùc vµ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp. §ång thêi, viÖc qu¶n lý thuÕ tèt còng nh»m ®¶m b¶o c¸c møc thuÕ suÊt, ®Æc biÖt lµ thuÕ suÊt MFN ® îc ¸p dông ®óng ®èi t îng, ®óng víi chñ tr ¬ng ®èi xö b×nh ®¼ng gi÷a c¸c quèc gia cña Nhµ n íc ta. Trong vÊn ®Ò nµy, cÇn tËp trung chó ý nhÊt viÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi nh÷ng thu nhËp ® îc ph¸t sinh tõ n íc ngoµi, tiÕn hµnh qu¶n lý ®èi t îng nép thuÕ b»ng m· sè. Ngoµi ra t¨ng c êng chÊt l îng kiÓm tra, thanh tra thuÕ vµ t¹o m«i tr êng ®¬n gi¶n, râ rµng ®Ó khuyÕn khÝch tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c ®èi t îng nép thuÕ.
Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp, viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ lµ cÇn thiÕt vµ ph¶i ® îc thùc hiÖn tõ khÝa c¹nh t¹o ra mét hÖ thèng qu¶n lý phï hîp víi c¸c n íc trong khu vùc vµ quèc tÕ. VÊn ®Ò nµy yªu cÇu râ nhÊt ®èi víi thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ thÓ hiÖn trong mét sè yªu cÇu hoµn thiÖn sau:
Söa ®æi hÖ thèng m· sè hiÖn hµnh cña BiÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo møc 8 sè phï hîp víi Danh môc biÓu thuÕ chung cña c¸c n íc ASEAN ®ang ® îc so¹n th¶o.
Nghiªn cøu ®Ó ¸p dông viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan theo GATT ®Ó xo¸ bá t×nh tr¹ng ¸p dông thuÕ nhËp khÈu tèi thiÓu kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ cã xuÊt xø kh¸c nhau.
Nghiªn cøu ®Ó ¸p dông c¸c møc thuÕ suÊt u ®·i, thuÕ suÊt phæ th«ng, thuÕ suÊt t¹m thêi… phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ, th ¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi.
Ngµy nay, nhiÒu n íc ®ang tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc còng nh nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §ã lµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i b»ng c¸c biÖn ph¸p c¾t gi¶m hµng rµo quan thuÕ vµ phi quan thuÕ. V× thÕ, vÒ l©u dµi thu vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu trong tæng sè thu ng©n s¸ch sÏ gi¶m dÇn vÒ tû träng còng nh vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi lµ xu thÕ tÊt yÕu. §iÒu nµy sÏ cµng x¶y ra nhanh chãng h¬n khi ViÖt Nam më réng diÖn dµnh ®èi xö tèi huÖ quèc cho c¸c ®èi t¸c n íc ngoµi. HiÖn nay, ë c¸c n íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, møc ®é tù do ho¸ th ¬ng m¹i t ¬ng ®èi cao, thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu chiÕm kho¶ng tõ 7% ®Õn 8% thu nhËp cña ChÝnh phñ, trong khi ®ã tæng thu vÒ ng©n s¸ch chiÕm kho¶ng tõ 40% ®Õn 50% GDP. Nh vËy, trong tiÕn t×nh tham gia héi nhËp khu vùc vµ thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c MFN, NT ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. Tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch hÖ thèng, chÝnh s¸ch thuÕ ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu sè thu tõ thuÕ, tû träng thuÕ gi¸n thu (trong ®ã cã thuÕ nhËp khÈu) sÏ gi¶m vµ ng îc l¹i tû träng thuÕ trùc thu sÏ t¨ng lªn. ViÖc chóng ta nghiªn cøu ban hµnh c¸c luËt thuÕ: thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n chÝnh lµ b íc c¶i c¸ch c¨n b¶n ®Çu tiªn nh»m khai th¸c tèi ®a c¸c nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n íc, ®ång thêi t¹o ra nh÷ng c«ng cô thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n íc.
7. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n íc vµ chÝnh s¸ch c«ng cô phi thuÕ quan
C¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung trong mét thêi gian dµi ®· t¹o cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n íc thãi quen û l¹i vµo chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, Ýt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, vÊn ®Ò hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. MÆt kh¸c, tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc, cïng c¸c n íc ASEAN x©y dùng khu vùc mËu dÞch tù do vµ tiÕn tíi lµ gia nhËp WTO, chóng ta kh«ng thÓ ®i ng îc l¹i víi xu thÕ chung cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i ®Ó tiÕp tôc duy tr× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch. H¬n n÷a, viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c MFN vµ NT còng ®ßi hái chóng ta ph¶i xo¸ bá nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé ®ang ® îc ¸p dông ®èi víi s¶n xuÊt trong n íc. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam hiÖn nay nÕu lo¹i bá ngay c¸c h×nh thøc b¶o hé th× c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n íc, vèn ®· yÕu kÐm so víi c¸c nhµ s¶n xuÊt n íc ngoµi ch¾c ch¾n sÏ kh«ng cßn c¬ héi v ¬n lªn ® îc. Nãi c¸ch kh¸c, nÕu kh«ng ® îc b¶o hé hîp lý trong thêi gian ®Çu héi nhËp th× c¸c doanh nghiÖp trong n íc sÏ bÞ chÕt yÓu ngay trªn s©n nhµ. Do ®ã vÊn ®Ò b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n íc cÇn ® îc thùc hiÖn nh sau:
* Nguyªn t¾c b¶o hé chung:
+ ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong n íc ®¸p øng nhu cÇu cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau, t¨ng thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng.
+ Nguyªn t¾c b¶o hé ph¶i ® îc ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn n íc ngoµi. §iÒu nµy ®ßi hái mét ®Þnh h íng s¸ng suèt trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr êng, t¹o ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh kinh tÕ.
+ C¬ së b¶o hé ® îc quy ®Þnh cho mét sè ngµnh nghÒ vµ cã thêi h¹n cô thÓ. VÒ nguyªn t¾c, kh«ng cã b¶o hé vÜnh viÔn bÊt kú ngµnh nghÒ nµo.
+ ViÖc b¶o hé ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th ¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ký kÕt.
Cô thÓ ®èi víi CEPT, v× CEPT lµ hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®Çu tiªn vÒ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc mµ ViÖt Nam tham gia, trong khi chóng ta cßn ch a cã kinh nghiÖm trong c¸c vÊn ®Ò thùc hiÖn b¶o hé th«ng qua c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan còng nh vÊn ®Ò tiÕn hµnh lo¹i bá chóng, do ®ã, khi thùc hiÖn AFTA, cÇn cè g¾ng duy tr× viÖc b¶o hé mét c¸ch hîp lý nhÊt, ®ång thêi thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt vÒ c¾t bá b¶o hé mét c¸ch tõ tõ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n íc cã thÓ quen dÇn víi m«i tr êng kh«ng cã b¶o hé, trªn c¬ së tõng b íc thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò sau:
X¸c ®Þnh cô thÓ chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n íc víi c¸c yªu cÇu vÒ møc ®é vµ thêi gian b¶o hé thÝch hîp cho tõng ngµnh s¶n xuÊt, phï hîp víi chiÕn l îc u tiªn ph¸t triÓn ngµnh nh ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn.
Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu vÒ møc ®é b¶o hé, x©y dùng tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¸c mÆt hµng trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi mét c¸ch thÝch hîp, theo h íng nh÷ng mÆt hµng nµo cÇn ® îc b¶o hé ë møc cao nhÊt sÏ ® îc ® a vµo c¾t gi¶m thuÕ sau cïng vµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng cÇn b¶o hé sÏ ® îc c¾t gi¶m thuÕ sím h¬n. Ch¼ng h¹n, ®èi víi nh÷ng ngµnh mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh tr íc m¾t, hµng rµo b¶o hé cã thÓ ® îc lo¹i bá sím h¬n vµ kÕ ho¹ch c¾t gi¶m thuÕ quan cã thÓ ® îc thùc hiÖn tr íc n¨m 2003; vµ ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh kÐm h¬n hay lµ nh÷ng lîi thÕ tiÒm n¨ng, hµng rµo b¶o hé cã thÓ ® îc duy tr× l©u h¬n vµ kÕ ho¹ch c¾t gi¶m thuÕ quan ® îc thùc hiÖn tr íc n¨m 2006.
HiÖn nay phÇn lín c¸c mÆt hµng cÇn ® îc b¶o hé cao - ®ang cã møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu lín h¬n 20% - ®Òu ®ang ® îc ® a vµo Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ®Ó cã thÓ kÐo dµi thêi gian ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ vµ lo¹i bá b¶o hé. B¾t ®Çu tõ n¨m 1999 chóng ta thùc hiÖn c¸c b íc chuyÓn hµng ho¸ tõ danh môc nµy sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ ®Ó thùc hiÖn c¾t gi¶m. Nh vËy, chóng ta cã mét kho¶ng thêi gian nhiÒu nhÊt lµ 2 n¨m ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu, x¸c ®Þnh cô thÓ chÝnh s¸ch b¶o hé víi c¸c møc ®é b¶o hé cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh.
Phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi quan thuÕ mét c¸ch linh ho¹t vµ thÝch hîp ®Ó cã thÓ duy tr× b¶o hé cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng tr êng hîp cÇn thiÕt.
* §ång thêi víi viÖc x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hé, cÇn gÊp rót triÓn khai viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan h÷u hiÖu, phï hîp vµ ® îc th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp. Thùc hiÖn ® îc vÊn ®Ò nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn b¶o hé hîp lý cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n íc khi chóng ta buéc ph¶i c¾t gi¶m hµng rµo b¶o hé thuÕ quan. §iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong thêi gian ®Çu ViÖt Nam míi thùc thi c¸c quy ®Þnh vÒ MFN vµ NT.
HiÖn nay c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña n íc ta cßn ®¬n gi¶n, chñ yÕu míi chØ lµ c¸c biÖn ph¸p vÒ giÊy phÐp, h¹n ng¹ch,… cßn thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p vÒ kü thuËt, chÊt l îng víi nh÷ng quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng vµ chi tiÕt nh c¸c n íc vµ nhÊt lµ ch a cã ®Þnh h íng theo chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n íc.
Tr íc tiªn, viÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam khi tham gia hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ph¶i ®¶m b¶o ® îc c¸c môc tiªu sau:
T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam, t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn t¨ng thu ng©n s¸ch;
B¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n íc, khuyÕn khÝch ®æi míi khoa häc kü thuËt, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr êng quèc tÕ;
Gãp phÇn tÝch cùc cho viÖc héi nhËp cña ViÖt Nam vµo nÒn th ¬ng m¹i thÕ giíi, phôc vô c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n íc.
ViÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan còng ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c sau:
Nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ ®· ® îc cô thÓ ho¸ ë WTO;
Ph¶i phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña ASEAN, APEC;
HÖ thèng phi thuÕ quan ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt non trÎ trong n íc, song còng ph¶i t¹o ®µ vµ thóc giôc c¸c doanh nghiÖp tù ®æi míi, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn tr êng quèc tÕ;
Tuy lÊy môc tiªu t¹o thuËn lîi cho th ¬ng m¹i lµ chÝnh, nh ng ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ, khÐo lÐo gi÷a hÖ thèng hµng rµo thuÕ quan víi hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan, gi÷a tù do ho¸ mËu dÞch theo quy ®Þnh cña CEPT víi viÖc b¶o hé s¶n xuÊt trong n íc, ®Æt quyÒn lîi quèc gia lªn hµng ®Çu;
HÖ thèng phi thuÕ quan ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c lu«n t¹o ra ® îc mét lèi tho¸t nhÊt ®Þnh khi nÒn th ¬ng m¹i trong n íc bÞ ®e do¹ tr íc søc c¹nh tranh quèc tÕ;
C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam cÇn ®Þnh h×nh theo h íng t¨ng c êng tù do ho¸ mËu dÞch, lo¹i bá dÇn nh÷ng trë ng¹i vÒ th ¬ng m¹i t ¬ng øng víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, phï hîp víi xu thÕ chung thêi ®¹i vµ víi yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp trong n íc, më ® êng cho kinh tÕ vµ th ¬ng m¹i ph¸t triÓn.
§Ó cã c¬ së ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan mét c¸ch h÷u hiÖu theo c¸c môc tiªu vµ nguyªn t¾c nªu trªn, ®ång thêi phï hîp víi chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n íc, tr íc m¾t chóng ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ danh môc nh÷ng mÆt hµng cÇn ® îc u tiªn b¶o hé vµ ph©n lo¹i chóng theo c¸c cÊp ®é b¶o hé kh¸c nhau. ViÖc tÝnh to¸n ® a ra danh môc hµng cÇn ® îc u tiªn b¶o hé ph¶i dùa trªn kÕt qu¶ cña nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l îng t×nh h×nh cung cÇu trong n íc, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi ®Þa vµ c¸c diÔn biÕn cña thÞ tr êng quèc tÕ.
MÆc dï ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i ch a cho phÐp cã nh÷ng nghiªn cøu s©u s¾c trªn, nh ng dùa trªn thùc tiÔn ViÖt Nam vµ c¸c n íc ASEAN, tr íc m¾t chóng ta cã thÓ dù kiÕn ph©n lo¹i c¸c mÆt hµng b¶o hé cña ViÖt Nam nh sau:
B¶o hé cÊp 1 (cao nhÊt): nh÷ng mÆt hµng thuéc danh môc nh¹y c¶m.
B¶o hé cÊp 2: nh÷ng mÆt hµng thuéc c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh « t«, xe m¸y, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, xi m¨ng, s¾t thÐp,…
B¶o hé cÊp 3: nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng trong n íc cã thÓ s¶n xuÊt.
Nh÷ng mÆt hµng kh«ng thuéc c¸c danh môc b¶o hé trªn cã thÓ huû bá ngay c¸c hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ quan, thùc hiÖn tù do ho¸ mËu dÞch.
HÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan cña ViÖt Nam tr íc m¾t cã thÓ x©y dùng thµnh bèn lo¹i lín sau dùa trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cò vµ x©y dùng thªm mét sè biÖn ph¸p míi phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO:
Lo¹i 1- nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng trong khu«n khæ WTO:
GiÊy phÐp nhËp khÈu tù ®éng vµ giÊp phÐp kh«ng tù ®éng.
Quota: quy ®Þnh theo WTO, bao gåm quota ®Þnh l îng, quota kÕt hîp c¶ ®Þnh l îng vµ thuÕ, quota kÕt hîp ®Þnh l îng vµ giÊy phÐp ®Æc biÖt.
KiÓm tra tr íc khi xÕp hµng lªn tµu.
Quy t¾c xuÊt xø.
ThuÕ ®èi kh¸ng.
BiÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸
BiÖn ph¸p phßng ngõa.
Lo¹i 2 - nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt:
Nh÷ng quy chÕ vÒ tiªu chuÈn kü thuËt.
Nh÷ng quy chÕ vÒ chÊt l îng.
VÖ sinh kiÓm dÞch.
B¶o vÖ m«i tr êng.
Lo¹i 3 – nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh: bao gåm nh÷ng quy chÕ xuÊt nhËp khÈu kh¸c cña n íc ta hiÖn nay nh ®Çu mèi xuÊt nhËp khÈu, c«ng ty quèc doanh,… mµ kh«ng thÓ s¾p xÕp chuyÓn vµo lo¹i 1 vµ 2 theo nh quy ®Þnh cña WTO ® îc.
Lo¹i 4 – nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt gi¸n tiÕp xuÊt nhËp khÈu: c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i, thanh to¸n, l·i suÊt, tÝn dông ng©n hµng, chÝnh s¸ch ®Çu t ,…
NÕu thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña CEPT vÒ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ mµ lÊy mèc hiÖn t¹i th× chóng ta sÏ ph¶i gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan sau khi ®· x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña m×nh. C«ng viÖc nµy cÇn ® îc tiÕn hµnh hÕt søc khÈn tr ¬ng v× ®©y lµ mét khèi l îng c«ng viÖc rÊt lín vµ cÇn sù phèi hîp cña nhiÒu Bé, ngµnh liªn quan.
Sau khi hoµn chØnh hÖ thèng chÝnh s¸ch phi thuÕ quan, chóng ta sÏ b¾t ®Çu thùc hiÖn qu¸ tr×nh lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan. Qu¸ tr×nh nµy sÏ ® îc kÕt hîp chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, dùa trªn sù ph©n lo¹i theo ba cÊp ®é b¶o hé nh ph©n tÝch ë trªn vµ cã thÓ ® îc thùc hiÖn theo c¸c b íc nh sau:
B íc 1: b¾t ®Çu b»ng viÖc gi¶m c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh.
B íc 2: gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng.
B íc 3: t¨ng c êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ c¸c h×nh thøc b¶o hé gi¸n tiÕp v« h×nh kh¸c.
KÕt luËn
C
¸c quy ®Þnh quèc tÕ vÒ néi dung §èi xö tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia rÊt phøc t¹p vµ cßn nhiÒu biÕn ®éng, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th ¬ng m¹i dÞch vô. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh n íc ta ngµy cµng héi nhËp s©u s¾c vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, tham gia nhiÒu cam kÕt quèc tÕ cã c¸c ®iÒu kho¶n vÒ MFN vµ NT th× viÖc thi hµnh ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt quèc tÕ nµy lµ rÊt quan träng. §Ó ®¶m b¶o tèt nhÊt viÖc thùc thi c¸c cam kÕt quèc tÕ trªn, ®iÒu quan träng lµ ph¶i h íng hÖ thèng chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i n íc nhµ tíi nh÷ng chuÈn quèc tÕ, ph¶i lµm sao ®Ó c¸c chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ quèc tÕ ®· ® îc thõa nhËn réng r·i mµ ®iÓn h×nh lµ hai nguyªn t¾c MFN, NT.
ViÖc thùc hiÖn c¸c b íc ®i ®ång bé trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch trong n íc cho phï hîp víi tinh thÇn vµ yªu cÇu cña hai nguyªn t¾c MFN vµ NT n»m trong chñ tr ¬ng, ® êng lèi héi nhËp, më cöa nÒn kinh tÕ phôc vô cho môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n íc cña ViÖt Nam. ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m cña m×nh trong viÖc mong muèn sím tham gia vµ thùc hiÖn nh÷ng chÕ ®Þnh chung cña th ¬ng m¹i quèc tÕ b»ng viÖc thùc hiÖn tõng b íc c¸c cam kÕt, thay ®æi chÝnh s¸ch theo h íng tÝch cùc trong c¸c lÜnh vùc chñ chèt, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc th ¬ng m¹i hµng ho¸. MÆc dï cßn nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt, ch a phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c nµy, nh ng víi nç lùc kh«ng ngõng trong thêi gian qua, hy väng r»ng ViÖt Nam sÏ t×m ® îc ph ¬ng c¸ch vµ t¹o cho m×nh kh¶ n¨ng vËn dông mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ tÝch cùc c¸c nguyªn t¾c MFN vµ NT trong mét t ¬ng lai kh«ng xa.
***************************
tµi liÖu tham kh¶o
I/ Tµi liÖu tiÕng ViÖt:
BiÓu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ban hµnh kÌm theo LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ngµy 20/5/1998.
ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam: sù tiÕn triÓn, nh÷ng vÊn ®Ò vµ triÓn väng, Lª Bé LÜnh. NXB Khoa häc X· héi 2000.
Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2000 – 2001, Thêi b¸o Kinh tÕ.
LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ban hµnh ngµy 26/12/1991.
LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ban hµnh ngµy 26/12/1991.
LuËt Th ¬ng m¹i th«ng qua ngµy 10/5/1997.
LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cã hiÖu lùc ngµy 1/1/1999.
LuËt ®Êt ®ai th«ng qua ngµy 14/7/1993.
LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp th«ng qua ngµy 10/7/1993.
LuËt kinh tÕ quèc tÕ, Häc viÖn quan hÖ quèc tÕ, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1999.
LuËt Th ¬ng m¹i quèc tÕ, Tr êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, NXB Khoa häc Kü thuËt 1999.
NghÞ ®Þnh sè 24/2000/N§-CP ngµy 31/7/200, quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt ®Çu t n íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
QuyÕt ®Þnh sè 242/1999/Q§-TTg ngµy 30/12/1999 vÒ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2000.
Tæ chøc Th ¬ng m¹i ThÕ giíi, Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph ¬ng, Bé ngo¹i giao. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2000.
ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn héi nhËp, Tr êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2001.
ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh cña Tæ chøc th ¬ng m¹i thÕ giíi, C«ng ty LuËt Vietbid, 1998.
Ph¸p lÖnh sè 41/2002/PL-UBTVQH 10 ngµy 25/5/2002 vÒ §èi xö tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia trong th ¬ng m¹i quèc tÕ.
B¸o c¸o giíi thiÖu néi dung Ph¸p lÖnh vÒ §èi xö tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia trong th ¬ng m¹i quèc tÕ ngµy 27/11/2001, Bé Th ¬ng m¹i.
§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc sè 2001 – 78 – 024 vÒ chÕ ®é MFN vµ NT trong th ¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th ¬ng m¹i dÞch vô, Vô ChÝnh s¸ch Th ¬ng m¹i §a biªn, Bé Th ¬ng m¹i, 2001.
II/ Tµi liÖu tiÕng n íc ngoµi:
Business Law and the Regulatory Environment, Lusk Series, 1986.
Dictionary of Trade Policy Terms, Walter Goode, 1995.
National Treatment, UNDP, United Nations, 1990.
Train for Trade, UNCTAD, 1996
The Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Policy, WTO Secretariat, 1995.
Uruguay Round Further Papers on Selected Issues, UNCTAD/UNDP, 1990.
WTO Dispute Settlement Decisions, Bernan Press, 1998.
APEC Symposium on Strenthening economic legal infrastructure, Falculty of Law, University of Indonesia, 2000.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
LV.doc- bia.doc
- khoaluantotnghiep.doc
- mucluc.doc
