Nghiên cứu và đề xuất công nghệ tái chế khả thi chất thải Plastic ở một số quận nội thành Tp.HCM

ÑAËT VAÁN ÑEÀ TOÅNG QUAN VEÀ TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI. Tp.HCM ñang trong xu theá phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa ñang dieãn ra heát söùc maïnh meõ vôùi nhòp ñoä raát cao. Vaø quaù trình naøy ñöôïc ñònh höôùng seõ gia taêng nhanh hôn nöõa trong 10 naêm tôùi. Tuy nhieân, beân caïnh vieäc phaùt trieån naøy laø vaán ñeà gia taêng oâ nhieãm nghieâm troïng. Chính vì vaäy, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaán ñeà moâi tröôøng ñaõ trôû thaønh moái quan taâm haøng ñaàu cho toaøn xaõ hoäi. Tp.HCM vôùi hôn 7 trieäu daân, laø nôi taäp trung haøng traêm ngaøn nhaø haøng, khaùch saïn, khu thöông maïi, chôï, sieâu thò, coâng sôû, vaên phoøng, tröôøng hoïc, 84 beänh vieän, 400 trung taâm y teá vaø phoøng khaùm ña khoa, vaø hôn 12.000 cô sôû coâng nghieäp (lôùn, vöøa vaø nhoû) naèm trong vaø ngoaøi 15 khu coâng nghieäp vaø khu cheá xuaát... Moãi ngaøy, Tp.HCM thaûi ra khoaûng 6.000 - 6.500 taán chaát thaûi raén ñoâ thò. Trong ñoù, khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït töø caùc khu ñoâ thò khoaûng 3.500 - 4.500 taán/ngaøy, töø caùc cô sôû coâng nghieäp vaø y teá khoaûng 800 - 1.200 taán/ngaøy. Beân caïnh ñoù, coøn coù khoaûng 700 - 1.200 taán chaát thaûi raén xaây döïng (xaø baàn) vaø 700 - 900 taán chaát thaûi raén coâng nghieäp, trong ñoù coù khoaûng 150 - 200 taán chaát thaûi nguy haïi. Ñòa baøn Tp.HCM noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung, khoâng coù nhieàu caùc nhaø maùy xí nghieäp aùp duïng caùc coâng ngheä taùi cheá, taùi söû duïng, giaûm thieåu chaát thaûi maëc duø lôïi ích cuûa chuùng mang laïi laø raát lôùn. Thöïc teá cho thaáy haàu heát caùc loaïi chaát thaûi raén nhaát laø plastic ñeàu ñöôïc choân laáp taïi hai baõi choân laáp chính cuûa thaønh phoá laø baõi choân laáp Ñoâng Thaïnh vaø Goø Caùt. Hoaït ñoäng naøy ñaõ vaø ñang aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí, moâi tröôøng nöôùc, oâ nhieãm muøi... Hôn nöõa, söùc chöùa cuûa caùc baõi choân laáp cuõng haïn cheá. Moät trong caùc bieän phaùp goùp phaàn giaûm thieåu chaát thaûi laø vieäc tuaàn hoaøn – taùi cheá vaø taùi söû duïng hôïp lyù chaát thaûi, trong ñoù quan troïng nhaát laø ñoái vôùi chaát thaûi plastic. Coâng taùc naøy giuùp mang laïi lôïi ích kinh teá thoâng qua vieäc tieát kieäm nguyeân vaät lieäu cho ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp saûn phaåm plastic. Taïi Tp.HCM, thò tröôøng taùi cheá pheá lieäu ñaõ ñöôïc thöïc hieän vaø phaùt trieån töø hôn 30 naêm qua vôùi nhieàu loaïi nguyeân lieäu ñöôïc thu mua, taùi cheá nhö giaáy, thuûy tinh, nylon, kim loaïi... Theo thoáng keâ hieän nay coù khoaûng hôn 400 cô sôû taùi cheá vöøa vaø nhoû, taäp trung nhieàu ôû caùc khu vöïc nhö Bình Taân, Bình Chaùnh, Hoùc Moân, Quaän 11, Quaän 9... vôùi khoái löôïng chaát thaûi ñöôïc taùi cheá haøng ngaøy öôùc khoaûng 2.000 - 3.000 taán töông öùng khoaûng 600 - 800 trieäu ñoàng lôïi nhuaän moãi ngaøy. Rieâng ngaønh taùi cheá plastic laø ngaønh coù nguoàn pheá lieäu doài daøo do ñôøi soáng ngaén cuûa moät soá vaät duïng plastic. Beân caïnh ñoù, caùc saûn phaåm plastic mang laïi söï tieän ích raát lôùn cho ngöôøi tieâu duøng do ñoù nhu caàu söû duïng ngaøy caøng taêng ñoøi hoûi soá löôïng saûn xuaát ngaøy caøng cao, pheá phaåm plastic thaûi ra caøng nhieàu, gaây ra nhöõng vaán ñeà nan giaûi veà moâi tröôøng: caùc pheá phaåm plastic khi ñöôïc choân laáp raát khoù phaân huyû, maø söùc chöùa cuûa caùc baõi choân laáp thöôøng bò quaù taûi. Trong khi ñoù, caùc pheá thaûi plastic coù khaû naêng thu hoài raát cao. Hieän nay moät soá cô sôû saûn xuaát caùc saûn phaåm plastic ñaõ coù caùc bieän phaùp thu hoài vaø taùi söû duïng caùc pheá thaûi cuûa chính mình taïo ra. Tuy nhieân coâng taùc naøy chöa ñöôïc khai thaùc trieät ñeå, coøn raát manh muùng, caù nhaân - caù theå, tuyø thuoäc vaøo nhu caàu cuûa töøng doanh nghieäp vaø phuïc vuï cho caùc lôïi ích vaø tính toaùn kinh teá cuûa rieâng hoï. Thöïc teá cuõng cho thaáy ngaøy nay vôùi yeâu caàu veà chaát löôïng saûn phaåm ngaøy caøng naâng cao ñeå ñaùp öùng vôùi xu theá caïnh tranh treân thò tröôøng thì vieäc söû duïng caùc nguyeân lieäu taùi cheá ñang ñöùng tröôùc nguy cô ngaøy caøng haïn cheá. Tröôùc tình hình ñoù, vieäc nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp kyõ thuaät nhaèm taùi cheá, taùi söû duïng vaø tuaàn hoaøn chaát thaûi raén cho Tp.HCM laø moät nhu caàu böùc thieát nhaèm giaûm bôùt caùc söùc eùp ñoái vôùi baõi raùc vaø cuõng ñeå nhaèm goùp phaàn ngaên chaën caùc thaûm hoïa oâ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi raén gaây ra. Vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù naøo cho thích hôïp vaø coù hieäu quaû ñoái vôùi nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa chaát thaûi raén taïi Tp.HCM, qui moâ vaø hình thöùc ñaàu tö naøo laø phuø hôïp, ñòa ñieåm löïa choïn ôû ñaâu ñeå xaây döïng nhaø maùy xöû lyù cuøng vôùi vieäc xem xeùt ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng moâi tröôøng keøm theo, ñieàu kieän cung caáp thieát bò vaø haøng loaït caùc vaán ñeà khaùc coù lieân quan laø nhöõng coâng vieäc böùc thieát hieän nay cuûa Tp.HCM noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung. Xuaát phaùt töø nhöõng lyù do treân, em cho raèng vieäc tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi: “Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc coâng ngheä taùi cheá khaû thi chaát thaûi raén plastic treân ñòa baøn Tp.HCM” laø raát caàn thieát. Vôùi hy voïng mang laïi moät caùi nhìn toång quaùt veà vieäc tuaàn hoaøn - taùi cheá vaø taùi söû duïng chaát thaûi, cuõng nhö goùp phaàn naâng cao hieäu quaû heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi. MUÏC TIEÂU, NOÄI DUNG, PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI. Muïc tieâu Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc coâng ngeä taùi cheá khaû thi chaát thaûi raén plastic treân ñòa baøn Tp.HCM nhaèm tieát kieäm nguyeân vaät lieäu, taøi nguyeân thieân nhieân vaø goùp phaàn giaûm thieåu löôïng phaùt thaûi chaát thaûi raén ra moâi tröôøng. Noäi dung Luaän vaên goàm coù 5 chöông, trong ñoù: Chöông 1: Toång quan veà hoaït ñoäng taùi cheá chaát thaûi raén treân Theá giôùi vaø taïi Vieät Nam, ñoàng thôøi xem xeùt aûnh höôûng cuûa noù tôùi moâi tröôøng. Chöông 2: Hieän traïng coâng ngheä taùi cheá plastic treân Theá giôùi vaø taïi Vieät Nam, ñaëc bieät ñoái vôùi khu vöïc Tp.HCM. Chöông 3: Ñöa ra keát quaû khaûo saùt cuûa moät soá cô sôû taïi quaän 11 vaø quaän 6, töø ñoù ñaùnh giaù veà hoaït ñoäng taùi cheá chaát thaûi plastic khu vöïc Tp.HCM. Chöông 4: Treân cô sôû ñoù, phaân tích ñeå löïa choïn vaø ñeà xuaát coâng ngheä taùi cheá plastic khaû thi cho khu vöïc Tp.HCM. Chöông 5: Phaàn keát luaän, kieán nghò vaø ñònh höôùng phaùt trieån ngaønh taùi cheá plastic. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñieàu tra thöïc teá taïi caùc doanh nghieäp, cô sôû saûn xuaát taïi quaän 6 vaø quaän 11 veà hieän traïng chaát thaûi plastic vaø caùc bieän phaùp ñaõ vaø ñang ñöôïc aùp duïng trong vieäc tuaàn hoaøn vaø taùi söû duïng chaát thaûi baèng caùc phöông phaùp: phaùt phieáu ñieàu tra, phoûng vaán tröïc tieáp... Ñieàu tra cuï theå soá löôïng, hieän traïng cuûa caùc cô sôû ñang thöïc hieän coâng taùc taùi cheá plastic taïi quaän 6 vaø quaän11. Söu taàm, keá thöøa, choïn loïc caùc kinh nghieäm, caùc nghieân cöùu ñieån hình trong vaø ngoaøi nöôùc. Keá thöøa caùc soá lieäu tính toaùn veà löôïng phaùt thaûi chaát thaûi ñaõ coù saün. Hoïc hoûi kieán thöùc, tham khaûo yù kieán töø caùc thaày coâ giaùo, caùc chuyeân gia moâi tröôøng veà quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi. Tìm hieåu vaø nghieân cöùu caùc coâng ngheä taùi cheá chaát thaûi treân theá giôùi coù theå aùp duïng vaøo ñieàu kieän Tp.HCM. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu veà caùc giaûi phaùp coâng ngheä taùi cheá plastic cho khu vöïc Tp.HCM döïa treân quaù trình khaûo saùt ôû hai quaän ñieån hình laø Quaän 6 vaø Quaän 11. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Tính khoa hoïc Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc phöông phaùp nghieân cöùu coù cô sôû khoa hoïc cao phuø hôïp vôùi muïc tieâu vaø noäi dung nghieân cöùu vaø ñöôc xaây döïng treân neàn taûng tham khaûo töø nhieàu nguoàn taøi lieäu uy tín trong vaø ngoaøi nöôùc nhö: saùch giaùo khoa chuyeân ngaønh, caùc baùo caùo hoäi thaûo, saùch baùo, truyeàn hình, caùc coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc, taøi lieäu internet... mang tính khoa hoïc cao. Tham khaûo nhöõng coâng ngheä ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc nöôùc coù neàn coâng nghieäp phaùt trieån öùng duïng. Beân caïnh ñoù, ñeà taøi coøn theå hieän tính môùi: Soá lieäu veà chaát thaûi plastic treân ñòa baøn Tp.HCM laø môùi ñieàu tra thöïc teá vaø ñaùng tin caäy (10/2006). Toång hôïp caùc soá lieäu môùi vaø caùc qui trình coâng ngheä môùi veà taùi cheá, taùi söû duïng plastic. Tính kinh teá Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän nhaèm ñaùp öùng nhu caàu thöïc teá veà vieäc giaûi quyeát hieän traïng phaùt sinh chaát thaûi plastic treân ñòa baøn Tp.HCM. Coù theå ñöa ra nhöõng qui trình coâng ngheä veà taùi cheá, taùi söû duïng plastic trong luaän vaên aùp duïng vaøo nhöõng cô sôû saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp trong khu vöïc Tp.HCM. Taùi saûn xuaát ra moät löôïng saûn phaåm töø pheá lieäu ngoaøi taùc duïng naâng cao toång saûn phaåm noäi ñòa maø coøn goùp phaàn traùnh laõng phí töø vieäc nhaäp nguyeân lieäu cho saûn xuaát nhaát laø nguyeân lieäu plastic coù saün trong nöôùc. Tính xaõ hoäi Trong tình hình xöû lyù raùc thaûi khoù phaân huûy coøn boû ngoû nhö hieän nay, hoaït ñoäng thu gom pheá lieäu treân ñòa baøn Tp.HCM ñaõ goùp phaàn raát lôùn trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà nan giaûi naøy. Giaûm löôïng raùc thaûi ra moâi tröôøng, goùp phaàn laøm saïch moâi tröôøng. Ñeà taøi naøy cuõng höôùng ñeán vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, taïo thu nhaäp cho thaønh phaàn lao ñoäng ngheøo, khoâng coù voán vaø khoâng coù tay ngheà. Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ TAÙI CHEÁ CHAÁT THAÛI RAÉN ÑÒNH NGHÓA TAÙI CHEÁ Taùi cheá laø hoaït ñoäng thu hoài laïi töø chaát thaûi caùc thaønh phaàn coù theå söû duïng ñeå cheá bieán thaønh nhöõng saûn phaåm môùi söû duïng laïi cho caùc hoaït ñoäng sinh hoaït vaø saûn xuaát. [1, 92] Taùi cheá bao goàm: Taùi cheá vaät lieäu: bao goàm caùc hoaït ñoäng thu gom vaät lieäu coù theå taùi cheá töø doøng raùc, xöû lyù trung gian vaø söû duïng vaät lieäu naøy ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm môùi hoaëc saûn phaåm khaùc. Thu hoài nhieät: bao goàm caùc hoaït ñoäng khoâi phuïc naêng löôïng töø raùc thaûi. Hoaëc : Taùi cheá laø hoaït ñoäng taùi söû duïng pheá lieäu, chaát thaûi trôû thaønh nguyeân lieäu thoâ hoaëc saûn phaåm. [2] Ngoaøi ra : Theo CIWMB – California Intergrated Waste Management Board: “Taùi cheá” laø caû moät quaù trình bao goàm phaân loaïi, thu gom nhöõng chaát thaûi phuø hôïp vôùi muïc ñích taùi cheá vaø baét ñaàu moät qui trình saûn xuaát môùi saûn phaåm. Theo UNEP – United Nations Environment Programmes: quaù trình taùi cheá coøn bao goàm caû caùc hoaït ñoäng tieáp thò, taïo thò tröôøng cho caùc saûn phaåm sau khi taùi cheá laïi. Hình 1: “Voøng laëp kín”: Taùi cheá laøm giaûm tieâu thuï nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø giaûm raùc thaûi Tieâu huyû Raùc Saûn xuaát Taùi cheá Tieâu duøng Nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân Coù theå thaáy, taùi cheá töùc laø chuyeån ñoåi hoaëc taïo neân chöùc naêng cho chaát thaûi. Sau khi ñöôïc phaân loaïi vaø thu hoài thích hôïp thì giaù trò môùi cuûa chuùng ñöôïc taùi laäp vaø chaám döùt bò goïi laø chaát thaûi hoaëc raùc thaûi. Khi aáy vai troø cuûa chuùng töông töï nhö moät nguoàn taøi nguyeân vaø ñöôïc coi nhö nhöõng vaät lieäu thoâ thöù caáp. TOÅNG QUAN VEÀ HOAÏT ÑOÄNG TAÙI CHEÁ CHAÁT THAÛI TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM Theá giôùi Treân Theá giôùi, taïi caùc quoác gia coù neàn kinh teá phaùt trieån ñaõ xaây döïng moät chieán löôïc quaûn lyù chaát thaûi maø trong ñoù chính saùch thu hoài vaø taùi sinh chaát thaûi ñoùng vai troø taát yeáu trong toaøn boä heä thoáng. Naêm 1989, Lieân Hieäp Chaâu AÂu ñaõ laõnh ñaïo heä thoáng quaûn lyù naøy vaø öu tieân thöïc hieän coâng taùc ngaên ngöøa phaùt sinh chaát thaûi, thu hoài vaø giaûm thieåu thaûi boû cuoái cuøng. Thaùng 8/1996 Lieân Hieäp Chaâu AÂu ñaõ thoâng baùo moät chieán löôïc quaûn lyù chaát thaûi môùi döïa treân heä thoáng luaät ñònh quaûn lyù chaát thaûi cuûa naêm 1989, ñoù laø vieäc taùi söû duïng saûn phaåm vaø taùi cheá chaát thaûi ñoùng vai troø öu tieân nhaát trong heä thoáng, hoã trôï cho vieäc ñoát chaát thaûi nhaèm thu hoài naêng löôïng. Ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc ñöôïc thöïc hieän, Lieân Hieäp Chaâu AÂu khuyeán khích ñaåy maïnh hoaït ñoäng saûn xuaát saïch, coâng ngheä saïch nhaèm ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu chaát thaûi sinh ra trong quaù trình saûn xuaát vaø nhaát laø ngaên ngöøa vieäc phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi baèng caùch giôùi haïn hoaëc nghieâm caám söû duïng kim loaïi naëng trong caùc qui trình saûn xuaát vaø söï coù maët cuûa noù trong saûn phaåm cuoái cuøng, khuyeán khích söû duïng caùc coâng cuï kinh teá coù lieân quan ñeán vieäc ngaên ngöøa chaát thaûi phaùt sinh, phaùt huy vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp kieåm toaùn moâi tröôøng vaø caáp nhaõn moâi tröôøng. Theâm vaøo ñoù Lieân Hieäp Chaâu AÂu ñeà nghò gia taêng söï hôïp taùc giöõa caùc nöôùc thaønh vieân nhaèm giaûm thieåu xuaát nhaäp khaåu baát hôïp lyù vaø caùc hoaït ñoäng phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi. Ñieàu naøy ñöôïc xem nhö moät phaàn cuûa coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi, nhöõng nhaø saûn xuaát ôû nhöõng nöôùc naøy luoân phaûi tính ñeán khaû naêng taùi sinh pheá phaåm cuûa mình nhö moät muïc tieâu ñöôïc ñaët ra ñaàu tieân trong keá hoaïch thieát keá saûn xuaát, saûn xuaát vaø mua baùn.... Heä thoáng quaûn lyù naøy ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi höôûng öùng vaø aùp duïng cho vieäc quaûn lyù chaát thaûi raén nhö: Phaùp, Myõ, Haø Lan, Ñöùc .... Hoàng Koâng: Kinh nghieäm thu hoài vaø taùi sinh chaát thaûi ôû ñaây laø moät tieâu bieåu hôïp lyù cho caùc nöôùc phaùt trieån chaäm nhöng laïi môû roäng nhanh choùng ôû neàn kinh teá. Trong nhöõng naêm 1990, söï chuyeån ñoåi taùi sinh töø chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi ñoâ thò trôû thaønh moät hoaït ñoäng saûn xuaát khaù phoå bieán, noù cung caáp moät löôïng lôùn nguyeân lieäu thoâ cho caû ngaønh coâng nghieäp taùi sinh trong vaø ngoaøi nöôùc. Maëc duø coøn nhieàu khoù khaên nhöng Hoàng Koâng ñaõ xuaát khaåu 1,6 trieäu taán vaät lieäu taùi sinh vaøo naêm 1995, neàn coâng nghieäp taùi sinh noäi ñòa ñaõ taêng leân 600.000 taán chuû yeáu laø pheá lieäu giaáy, kim loaïi vaø plastic. Hoaït ñoäng xuaát khaåu saûn phaåm taùi cheá naøy ñaõ ñem veà cho Hoàng Koâng 28 trieäu USD naêm 1995 vaø chu caáp moät löôïng dö cho treân 40% saûn phaåm thaûi. Moät vaên phoøng coá vaán nghieân cöùu veà giaûm thieåu chaát thaûi töø naêm 1993 - 1995 cho bieát: taùi sinh pheá lieäu vaø thieâu ñoát chaát thaûi raén ñeå thu hoài naêng löôïng ñoùng vai troø quan troïng trong chieán löôïc giaûm thieåu chaát thaûi toång theå. Nhaät Baûn: Laø moät trong caùc quoác gia coù trình ñoä phaùt trieån ñöùng vaøo haøng ñaàu cuûa Theá giôùi vaø vaán ñeà xöû lyù caùc chaát thaûi coâng nghieäp cuõng laø moät trong caùc coâng taùc ñöôïc Nhaø nöôùc quan taâm haøng ñaàu. Nhaät Baûn cuõng laø moät trong caùc quoác gia ñi tieân phong trong vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä tieân tieán trong lónh vöïc xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp, vaø song song vieäc naøy Nhaät Baûn cuõng ñaõ phaùt trieån nhöõng coâng ngheä taùi cheá vaø taùi söû duïng chaát thaûi. Theo con soá thoáng keâ taïi Nhaät, naêm 2001: soá löôïng saûn phaåm PET ñöôïc thu hoài taùi cheá khoaûng 109.190 taán (28%), 50% giaáy pheá lieäu ñöôïc thu hoài vaø taùi cheá, 100% caùc chai mieång thuûy tinh vaø 75% toång löôïng voû kim loaïi, ñoà hoäp ñöôïc thu hoài vaø taùi cheá. Caùc hoaït ñoäng taùi cheá chaát thaûi ôû Nhaät ñöôïc hoã trôï bôûi heä thoáng loïc vaø caùc qui ñònh lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù chaát thaûi, nhö: luaät taùi cheá voû hoäp vaø bao bì ñöôïc ban haønh naêm 1996, luaät taùi cheá thieát bò ñieän naêm 1998. Vaøo cuoái nhöõng naêm 1990, ôû Nhaät coù khoaûng 14.000 nhaø maùy ñang hoaït ñoäng trong lónh vöïc xöû lyù trung gian cuõng nhö thöïc hieän vieäc taùi cheá caùc loaïi chaát thaûi coâng nghieäp. Ñöùc: Töø ñaàu nhöõng naêm 1980, Ñöùc coi 3R – giaûm thieåu, taùi söû duïng vaø taùi cheá chaát thaûi laø khaùi nieäm quaûn lyù chaát thaûi toång hôïp vaø sau ñoù trôû thaønh nguyeân taéc trong caùc chính saùch vaø luaät phaùp cuûa Ñöùc veà quaûn lyù chaát thaûi. Naêm 1996, Ñöùc ñaõ ban haønh luaät “ quaûn lyù vaø kheùp kín voøng tuaàn hoaøn chaát thaûi” qui ñònh roõ caùc nghóa vuï quaûn lyù, taùi cheá chaát thaûi an toaøn vaø chaát löôïng cao. Naêm 2001, ngaønh coâng nghieäp giaáy taùi söû duïng tôùi 80%, bao bì coù theå taùi söû duïng 61%. Naêm 2002, Ñöùc ban haønh luaät qui ñònh caùc haõng saûn xuaát oâtoâ thu hoài xe cuõ trong caû nöôùc. Theo öôùc tính, 85% xe cuõ tính theo troïng löôïng seõ ñöôïc thu hoài vaøo naêm 2006 vaø tyû leä taùi cheá, taùi söû duïng caùc vaät lieäu cuûa caùc xe cuõ ñaït 80%. Ñöùc ñaët muïc tieâu taùi cheá vaø taùi söû duïng vaät lieäu cuûa xe cuõ laø 95% vaøo naêm 2015. Baûng 1: Thoáng keâ tyû leä thu hoài vaø taùi cheá chaát thaûi raén cuûa moät soá quoác gia treân theá giôùi Teân nöôùc % Choân laáp % Ñoát % UÛ sinh hoïc % Thu hoài taùi cheáâ Nhaät 22.5 72.8 2.6 3.2 Myõ 67 16 2 15 Ñöùc 68.9 15.5 3.1 12.5 Phaùp 40 40 10 10 Anh 73 13 14 0 Haø Lan 52 27 8 13 Ñan Maïch 16 68 0 16 (Nguoàn: International Congress And Exhibition- Proceeding 1,1996) Vieät Nam Thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng, chieán löôïc Quaûn lyù moâi tröôøng ñeán naêm 2010, chieán löôïc Baûo veä moâi tröôøng Quoác gia giai ñoaïn 2015, taàm nhìn 2020 ñaõ xaùc ñònh caùc ñoâ thò trong ñoù coù Tp.HCM, phaûi taêng cöôøng coâng taùc taùi söû duïng, taùi cheá vaø aùp duïng coâng ngheä xöû lyù môùi nhaèm muïc tieâu ñeán naêm 2010 giaûm 30 - 50% löôïng chaát thaûi raén ñoâ thò thaûi ra caùc baõi choân laáp. Vieäc thu hoài vaø taùi söû duïng chaát thaûi raén laø hoaït ñoäng raát phaùt trieån ôû Tp.HCM. Ñoái vôùi doanh nghieäp Nhaø nöôùc, tröôùc ñaây taïi xí nghieäp phaân toång hôïp Hoùc Moân, chaát thaûi raén coù haøm löôïng höõu cô cao ñöôïc cheá bieán thaønh phaân compost töø naêm 1987 khoâng hoaït ñoäng nöõa do khoâng coù thieát bò thay theá. Caùc tö nhaân töï toå chöùc thu gom taùi cheá chaát thaûi raén theo hình thöùc thuû coâng nghieäp vaø saûn xuaát thöù phaåm... Heä thoáng naøy söû duïng raát nhieàu lao ñoäng vaø taäp hôïp nhöõng tay ngheà raát ñaëc bieät. Tröôùc ñaây, trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa Thaønh phoá khoâng ñeà caäp ñeán lónh vöïc taùi cheá naøy, xem ñoù laø moät hoaït ñoäng kinh teá hoaøn toaøn ñoäc laäp vì noù naèm trong moät lónh vöïc tö nhaân naêng ñoäng. Nhöõng phöông phaùp taùi cheá vaø ñieàu kieän laøm vieäc thöôøng raát vaát vaû veà phöông dieän veä sinh cuõng nhö aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Theo quan ñieåm tieáp caän hieän nay, chaát thaûi raén ñöôïc coi laø moät nguoàn taøi nguyeân caàn ñöôïc khai thaùc. Vôùi thaønh phaàn chaát thaûi raén (tröø raùc thöïc phaåm) coù khaû naêng taùi söû duïng, taùi cheá chieám ñeán khoaûng 10 - 45% (khoái löôïng öôùt), taùi cheá chaát thaûi raén khoâng chæ laø moät giaûi phaùp tieát kieäm vaø söû duïng hieäu quaû taøi nguyeân thieân nhieân maø coøn giaûm bôùt aùp löïc ñoái vôùi caùc khu choân laáp. SÔ LÖÔÏC CAÙC HOAÏT ÑOÄNG LIEÂN QUAN ÑEÁN TAÙI CHEÁ PHEÁ LIEÄU ÔÛ TP.HCM Nguoàn cung caáp pheá lieäu Chuû yeáu laø töø caùc nguoàn sau: Khu daân cö; Chôï; Khu thöông maïi, nhaø haøng, khaùch saïn; Coâng sôû, tröôøng hoïc; Chaát thaûi töø caùc cô sôû saûn xuaát, nhaø maùy xí nghieäp; Beänh vieän, caùc cô sôû y teá; Ngoaøi ra, do caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán pheá lieäu taïi Tp.HCM raát soâi ñoäng neân luoân thu huùt caû nhöõng nguoàn pheá lieäu töø caùc tænh khaùc. Phaân loaïi pheá lieäu Chuûng loaïi pheá lieäu raát ña daïng, ñöôïc phaân thaønh moät soá loaïi sau: Nhoâm: goàm: Nhoâm deûo: goàm nhöõng vaät duïng coù thaønh phaàn nhoâm tinh khieát cao (xoong, noài, thau, aám nöôùc...) Nhoâm cöùng: goàm nhöõng vaät duïng baèng nhoâm nhöng chaát löôïng nhoâm coù pha taïp chaát tuøy theo muc ñích söû duïng (nieàng xe, boä loïc maùy, piston...) Lon nhoâm: lon bia, lon nöôùc ngoït... Nhoâm taïp: goàm nhöõng vaät duïng baèng nhoâm coù kích thöôùc nhoû, vuïn, khoâng thuaàn nhaát. Nhöïa: laø pheá lieäu coù tính phoå thoâng do vieäc söû duïng roäng raõi vaät lieäu nhöïa trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Do ñoù, chuùng raát ña daïng veà chuûng loaïi, bao goàm moät soá loaïi chính sau: Nhöïa deûo trong (PE deûo): goàm nhöõng vaät duïng baèng nhöïa PE nguyeân chaát môùi qua moät laàn saûn xuaát. Muû thau (nhöïa PP): thau, roå, ca... Nhöïa cöùng (PVC, PS): oáng nöôùc cöùng, nhöõng vaät duïng nhöïa cöùng. Tuùi xoáp, bao nylon. Saét: bao goàm caû nhöõng khoái saét lôùn vaø nhöõng maåu saét vuïn. Giaáy pheá lieäu: Giaáy coù theå taùi söû duïng: thuøng carton, saùch baùo cuõ chöa bò raùch, baån... Giaáy vuïn, taïp. Nhôùt caën: töø caùc xe maùy, xe oâtoâ, ñoäng cô... Thuûy tinh pheá lieäu: goàm nhöõng chai loï chöa vôõ, keå caû nhöõng vaät lieäu thuûy tinh bò vôõ hoaëc bao bì thuûy tinh khoâng söû duïng ñöôïc nöõa. Gang: thöôøng laø nhöõng chi tieát maùy, vaät duïng gia ñình... Ñoàng: goàm: Ñoàng daây: daây ñieän, daây cuoán motor... Ñoàng mieáng: caùc vaät duïng baèng ñoàng khoâng söû duïng ñöôïc nöõa. Cao su: goàm muû cao su thaûi boû, cao su pheá phaåm, bao bì... Vaûi vuïn. Hieän traïng heä thoáng thu gom chaát thaûi taïi Tp.HCM Hình 2 : Sô ñoà heä thoáng thu gom pheá lieäu taïi Tp.HCM Nguoàn pheá lieäu Nguoàn thuaàn khieát, oån ñònh : cöûa haøng lôùn, xí nghieäp, caùc tænh Vöïa thu mua nhoû Vöïa thu mua trung bình Vöïa thu mua lôùn Pheá lieäu ít giaù trò: Raùc hoä daân, raùc ñöôøng phoá, raùc chôï Pheá lieäu coù giaù trò: Hoä gia ñình, cô quan, tröôøng hoïc Baõi choân laáp Caùc cô sôû taùi cheá, taùi söû duïng Thu mua ve chai daïo Phaân loaïi sô Thu nhaët doïc ñöôøng Thu nhaët taïi caùc baõi raùc Thu nhaët taïi caùc baõi raùc + Phaân loaïi kyõ (chuû yeáu laø nhöïa) Phaân loaïi kyõ Ngöôøi moâi giôùi (Nguoàn : Sôû Taøi Nguyeân Vaø Moâi Tröôøng) Ü Töø qui trình thu gom treân ta thaáy: Nhöõng ngöôøi nhaët raùc vaø ngöôøi thu mua ve chai töø caùc hoä gia ñình laø caáp thaáp nhaát trong heä thoáng naøy (chuû yeáu goàm phuï nöõ vaø treû em thaát hoïc xuaát thaân töø nhöõng gia ñình lao ñoäng ngheøo), hoï coøn thu nhaët raùc doïc ñöôøng phoá, taïi caùc baõi raùc ñeå thu löôïm nhöõng pheá lieäu coøn giaù trò. Ngoaøi ra coøn coù löïc löôïng coâng nhaân veä sinh thu gom raùc töø caùc hoä daân vaø doïc ñöôøng phoá. Hoï treo nhöõng bao taûi beân caïnh nhöõng chieác xe thu gom raùc cuûa mình vaø löïa laïi caùc pheá lieäu coù theå baùn ñöôïc ñeå cho vaøo bao taûi naøy. Pheá lieäu töø ñaây ñöôïc taäp trung veà caùc vöïa ve chai qui moâ nhoû naèm xen keõ trong khu daân cö. Caùc vöïa naøy thu mua taát caû caùc loaïi pheá lieäu, taïi ñaây pheá lieäu seõ ñöôïc phaân loaïi thaønh caùc thaønh phaàn rieâng vaø baùn laïi cho caùc vöïa thu mua pheá lieäu qui moâ trung bình vaø lôùn hoaëc baùn tröïc tieáp cho caùc cô sôû taùi cheá. Caùc vöïa thu mua qui moâ trung bình vaø lôùn chæ taäp trung thu mua moät hoaëc hai loaïi pheá lieäu nhaát ñònh ñaõ ñöôïc phaân loaïi vaø qua xöû lyù sô boä nhö: laøm saïch, eùp nhoû... töø caùc vöïa nhoû. Beân caïnh ñoù, vôùi nhöõng nôi coù nguoàn haøng doài daøo, thuaàn khieát vaø oån ñònh töø caùc cöûa haøng lôùn, kho, xí nghieäp, caùc tænh... thoâng qua maïng löôùi moái laùi trung gian - nhöõng ngöôøi chuyeân ñi tìm kieám nguoàn haøng vaø giôùi thieäu nôi tieâu thuï ñeå höôûng hueâ hoàng; löôïng pheá lieäu thu gom seõ ñöôïc cung caáp cho nhöõng ngöôøi chuyeân phaân loaïi. Hình thöùc naøy raát phoå bieán vôùi maët haøng nhöïa vì noù ña daïng vaø ñoøi hoûi chaát löôïng cao tröôùc khi baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Sau khi phaân loaïi vaø laøm saïch, pheá lieäu ñöôïc cung caáp cho caùc cô sôû taùi cheá trong Thaønh phoá. Do ñoù, hoaït ñoäng thu mua pheá lieäu cuûa caùc vöïa ve chai giöõ vai troø trung gian, noù ñieàu phoái löôïng “nguyeân lieäu” cho caùc cô sôû taùi cheá. Hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu ôû Tp.HCM Hoaït ñoäng thu hoài vaø taùi cheá pheá lieäu töø raùc xaûy ra trong caùc coâng ñoaïn cuûa quaûn lyù raùc nhö sau: Chaát thaûi raén taïi nguoàn ñöôïc thu hoài bôûi ngöôøi daân vaø nhöõng ngöôøi nhaët raùc. Song song vôùi quaù trình thu gom luoân laø hoaït ñoäng thu hoài raùc, hieän nay haàu heát caùc xe thu gom ñeàu trang bò caùc bao chöùa pheá lieäu beân hoâng xe. Thu hoài taïi baõi choân laáp raùc. Thaønh phaàn raùc ñöôïc taùch ra ñeå taùi sinh chuû yeáu laø caùc kim loaïi, nhöïa cöùng, cao su, giaáy, carton, vaûi, moät phaàn bao bì nhöïa - nylon caùc loaïi...., caùc thaønh phaàn nhö raùc thöïc phaåm, muùt xoáp, xaø baàn haàu nhö khoâng ñöôïc thu hoài vaø ñöôïc thaûi boû taïi caùc baõi raùc. Taïi caùc cô sôû taùi cheá, pheá lieäu ñöôïc phaân loaïi laàn cuoái, laøm saïch vaø ñöôïc taùi cheá thaønh nguoàn nguyeân lieäu môùi hoaëc caùc saûn phaåm. Nhìn chung lónh vöïc taùi cheá chuû yeáu do daân nhaäp cö, ngöôøi lao ñoäng trình ñoä thaáp thöïc hieän neân qui moâ saûn xuaát nhoû vaø möùc ñaàu tö coâng ngheä khoâng cao. Ña soá coâng ngheä ñeàu laïc haäu, maùy moùc thieát bò cuõ kyõ do ña soá ñöôïc cheá taïo trong nöôùc (baèng phöông phaùp thuû coâng) neân hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû, thöôøng xuyeân hö hoûng. Do ñoù, möùc ñoä tieâu hao pheá lieäu raát lôùn (10 - 20%) vaø tieâu thuï ñieän naêng nhieàu. Sô löôïc moät soá hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu: Chai mieång, thuyû tinh nguyeân seõ ñöôïc suùc röûa saïch vaø baùn laïi cho caùc haõng saûn xuaát nöôùc töông ñeå taùi söû duïng chai, phaàn maûnh chai vuïn thì baùn cho caùc cô sôû taùi cheá thuyû tinh. Pheá lieäu nhoâm seõ ñöôïc baùn laïi cho caùc cô sôû naáu nhoâm ñeå saûn xuaát nguyeân lieäu nhoâm baùn thaønh phaåm. Cao su pheá thaûi ñöôïc baùn cho caùc loø gaïch duøng laøm nguyeân lieäu ñoát loø. Giaáy vuïn saïch coù theå baùn laïi cho caùc cöûa haøng duøng ñeå goùi ñoà, phaàn lôùn giaáy vuïn ñöôïc baùn cho caùc cô sôû taùi cheá giaáy ñeå saûn xuaát giaáy cuoän vaøng, giaáy veä sinh... Bao bì nylon, nhöïa pheá lieäu ñöôïc caùc cô sôû taùi cheá thu gom ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm thöù caáp. Baûng 2: Caùc loaïi hình chaát thaûi coù khaû naêng taùi cheá hoaëc taùi söû duïng STT Loaïi pheá lieäu 1 Lon nhoâm, nhoâm caùc loaïi 2 Nhöïa caùc loaïi, tuùi nylon 3 Saét vuïn 4 Giaáy baùo, giaáy taäp, bìa carton 5 Nhôùt caën 6 Thuyû tinh 7 Gang 8 Ñoàng 9 Cao su 10 Vaûi vuïn Söï phaân boá caùc cô sôû thu mua vaø taùi cheá pheá lieäu ôû Tp.HCM Baûng 3: Soá löôïng caùc vöïa ve chai trong khu vöïc noäi thaønh Tp.HCM Quaän Soá löôïng vöïa (cô sôû) ve chai Quaän 1 3 Quaän 3 19 Quaän 4 13 Quaän 5 27 Quaän 6 47 Quaän 8 26 Quaän 10 11 Quaän 11 39 Quaän Phuù Nhuaän 13 Quaän Bình Thaïnh 29 Quaän Goø Vaáp 8 Quaän Taân Bình 24 Toång coäng: 259 (Nguoàn : ENDA – Vieät Nam) Thoâng qua baûng 3, chuùng ta coù theå nhaän thaáy söï phaân boá cuûa caùc cô sôû taùi cheá cuõng nhö caùc vöïa ve chai cung caáp “nguyeân lieäu taùi cheá” cho caùc cô sôû saûn xuaát taùi cheá ôû caùc quaän noäi thaønh khoâng ñeàu nhau. Chuû yeáu taäp trung ôû moät soá quaän nhö: quaän 5, 6, 11, Taân Bình... Taïi caùc quaän naøy, caùc cô sôû taùi cheá cuõng taäp trung thaønh töøng cuïm rieâng bieät vôùi maät ñoä khaùc nhau. Baûng 4: Soá cô sôû pheá lieäu phaân boá theo ngaønh (Quaän 5, 6, 11, Taân Bình) Ngaønh Soá cô sôû % treân toång soá Nhöïa 535 49.3 Gang 177 16.3 Giaáy 158 14.5 Saét, ñoàng, keõm 141 13.0 Thuûy tinh 41 3.8 Nhoâm 34 3.1 (Nguoàn : ENDA – Vieät Nam) Chuùng ta coù theå hình dung ñöôïc lyù do caùc vöïa ve chai taäp trung ôû caùc quaän naøy nhieàu hôn ôû caùc quaän khaùc laø do: ÔÛ caùc quaän naøy taäp trung caùc hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu cao. Caùc quaän naøy coù vò trí ñòa lyù naèm lieàn keà nhau, phaân boá cô sôû saûn xuaát caïnh nhau taïo thaønh cuïm tieåu thuû coâng nghieäp saûn xuaát pheá lieäu. Caùc vöïa ve chai vaø caùc cô sôû taùi cheá pheá lieäu naøy ñaõ hình thaønh töø laâu vaø coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau nhö moät ngheà truyeàn thoáng. Ñaây laø nhöõng khu vöïc taäp trung ñoâng daân lao ñoäng, ña phaàn laø daân nhaäp cö, trình ñoä hoïc vaán thaáp, chuyeân soáng baèng ngheà pheá lieäu. ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG TAÙI CHEÁ CHO CAÙC NGAØNH SAÛN XUAÁT Chæ coù chaát thaûi cuûa moät soá ngaønh coâng nghieäp laø coù theå taùi cheá, taùi söû duïng ñöôïc; phaàn chaát thaûi khoâng coù giaù trò taùi cheá ñöôïc ñöa ñi choân laáp ñoái vôùi chaát thaûi khoâng nguy haïi hoaëc thieâu ñoát ñoái vôùi chaát thaûi nguy haïi. Baûng 5: Ñaùnh giaù tyû leä % khaû naêng taùi cheá chaát thaûi cuûa caùc ngaønh saûn xuaát. STT Ngaønh coâng nghieäp % Khaû naêng taùi cheá % Taùi cheá thöïc teá 1 Cheá bieán thöïc phaåm 60 – 80 % 40 % 2 Deät nhuoäm, may maëc 80 – 90 % < 30 % 3 Thuûy tinh 100 % 100 % 4 Giaáy vaø boät giaáy 100 % 90 – 95 % 5 Goã 80 – 95 % 80 % 6 Cô khí 90 – 100 % 90 % 7 Luyeän kim 70 – 90 % 80 % 8 Plastic 100 % 100 % 9 Ñieän töû 50 – 80 % 40 % 10 Caùc ngaønh khaùc Choân laáp Choân laáp (Nguoàn : Sôû Taøi Nguyeân Vaø Moâi Tröôøng) Ngaønh cheá bieán thöïc phaåm: bao bì baèng giaáy, nhöïa … baùn laïi cho caùc cô sôû taùi cheá giaáy, taùi cheá nhöïa. Caùc voû toâm, voû gheï, ruoät caù … ñöôïc taùi cheá laøm thöùc aên cho gia suùc, gia caàm, laøm phaân boùn … Ngaønh may maëc, deät nhuoäm: vaûi vuïn ñöôïc taùi söû duïng laïi cho muïc ñích khaùc nhö laøm gieû lau nhaø, ñan thaønh taám chaø chaân; xô sôïi pheá phaåm ñöôïc duøng ñeå nhoài vaøo thuù boâng, taän duïng laøm ñeäm trong chaên (meàn). Ngaønh saûn xuaát thuûy tinh: chai loï thuûy tinh pheá phaåm, maûnh vôõ thuûy tinh … ñöôïc taùi saûn xuaát. Ngaønh giaáy vaø boät giaáy: giaáy vuïn, boät giaáy, caùc loaïi giaáy pheá phaåm ñöôïc ñem nghieàn vôùi giaáy nguyeân lieäu, troän phuï gia ñeå taùi cheá ra saûn phaåm môùi. Ngaønh saûn xuaát goã: goã vuïn, maït cöa, daêm baøo… taát caû ñeàu taän duïng laïi baùn laøm chaát ñoát. Ngaønh cô khí: kim loaïi pheá thaûi, vuïn saét ñöôïc taùi cheá laïi ngay trong nhaø maùy hoaëc baùn pheá lieäu cho caùc cô sôû taùi cheá khaùc beân ngoaøi nhaø maùy. Ngaønh saûn xuaát plastic: plastic pheá phaåm, bao bì nylon ñöôïc taùi söû duïng hoaëc taùi cheá thaønh nhöõng saûn phaåm khaùc ngay taïi nhaø maùy hoaëc baùn nguoàn “nguyeân lieäu pheá phaåm” naøy cho caùc cô sôû taùi cheá khaùc ngoaøi nhaø maùy. Trong caùc loaïi hình taùi cheá hieän höõu, loaïi hình taùi cheá plastic chieám tyû leä cao nhaát do nhu caàu töông ñoái lôùn cuûa thò tröôøng vaø ñaàu tö coâng ngh._.eä cuõng ít toán keùm hôn nhöõng loaïi hình taùi cheá khaùc. Söï phaân boá caùc loaïi hình taùi sinh taùi cheá cuûa caùc cô sôû nhö sau: Bảng 6: Số lượng cơ sở taùi cheá phaân boá treân caùc quận/huyện Loại hình taùi cheá Taùi cheá cao su Taùi cheá plastic Taùi cheá kim loại Taùi cheá giấy Taùi cheá thủy tinh Tổng cộng Quận 1 6 6 Quận 2 11 11 Quận 3 6 6 Quận 4 3 3 Quận 5 2 2 Quận 6 7 5 1 13 Quận 7 22 22 Quận 8 9 2 1 12 Quận 9 19 19 Quận 10 1 1 2 Quận 11 11 57 1 1 13 85 Quận 12 5 1 1 7 Q.Bình Tâaân 11 2 1 14 Q.Bình Thaïnh 14 14 Q.Goø Vaáp 4 3 7 Q.Phuù Nhuaän 2 2 Q.Taâân Bình 8 8 Q.Tâaân Phuù 34 2 1 37 Q.Thủ Đức 13 13 H.Bình Chaùnh 8 2 10 H.Củ Chi 3 3 H.Hoùc Moân 3 1 2 6 Tổng cộng 202 67 9 7 15 302 Tỷ lệ % 66,9 22,2 3,0 2,3 5,0 100 (Nguoàn : Sôû Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng)Hình 3: Söï phaân boá caùc loaïi hình thu mua - taùi cheá taïi Tp.HCM (Nguoàn : Sôû Taøi Nguyeân Vaø Moâi Tröôøng – Naêm 2006) THÒ TRÖÔØNG TIEÂU THUÏ SAÛN PHAÅM TAÙI CHEÁ Maëc duø hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu treân ñòa baøn Tp.HCM phaùt trieån maïnh nhöng thò tröôøng tieâu thuï caùc saûn phaåm vaø baùn thaønh phaåm töø nguoàn saûn xuaát pheá lieäu vaãn chöa coù söï oån ñònh vaø öu ñaõi ñeå khuyeán khích phaùt trieån. Ña soá caùc cô sôû taùi cheá kim loaïi vaø plastic tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình taïi thò tröôøng töï do (chôï vaø caùc moái laùi) coøn caùc cô sôû taùi cheá giaáy tieâu thuï saûn phaåm chuû yeáu taïi caùc cô sôû saûn xuaát. Baûng 7: Tyû leä tieâu thuï saûn phaåm töø nguyeân lieäu taùi cheá taïi Tp.HCM Nôi tieâu thuï Saûn phaåm töø kim loaïi pheá lieäu (%) Saûn phaåm töø giaáy pheá lieäu (%) Saûn phaåm töø plastic pheá lieäu (%) Nhaø maùy, hôïp taùc xaõ, cô sôû saûn xuaát. 38.4 29.6 26.0 Thò tröôøng töï do (chôï vaø caùc moái laùi) 39.4 22.3 40.7 Khoâng xaùc ñònh 22.2 48.1 33.3 Toång coäng 100 100 100 (Nguoàn : Vieän Kyõ Thuaät Nhieät Ñôùi vaø Baûo Veä Moâi Tröôøng) LÔÏI ÍCH CUÛA HOAÏT ÑOÄNG TAÙI CHEÁ CHAÁT THAÛI RAÉN. Trong tình hình xöû lyù raùc thaûi khoù phaân huyû coøn boû ngoû nhö hieän nay, hoaït ñoäng thu gom pheá lieäu treân ñòa baøn Tp.HCM ñaõ goùp phaàn raát lôùn trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà nan giaûi naøy. Veà maët kinh teá Taùi saûn xuaát ra moät löôïng saûn phaåm töø pheá lieäu ngoaøi taùc duïng naâng cao toång saûn phaåm noäi ñòa coøn goùp phaàn tieát kieäm moät löôïng ngoaïi teä voán eo heïp trong vieäc nhaäp nguyeân lieäu cho saûn xuaát nhaát laø nguyeân lieäu plastic vaø nhoâm coù saün trong nöôùc. Chuû cô sôû coù theå thu ñöôïc moät khoaûn tieàn khoâng nhoû töø vieäc baùn pheá lieäu vaø tieát kieäm ñöôïc moät khoaûn tieàn lôùn cho chi phí ñoå raùc theo dòch vuï coâng ích cuûa Coâng Ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò Tp.HCM. Söû duïng nhöõng vaät lieäu thöù caáp seõ giaûm ñöôïc naêng löôïng trong quaù trình saûn xuaát so vôùi vieäc söû duïng nhöõng vaät lieäu thoâ. Baûng 8: Naêng löôïng tieát kieäm ñöôïc töø vieäc söû duïng nhöõng vaät lieäu thöù caáp. Vaät lieäu thöù caáp Naêng löôïng tieát kieäm ñöôïc (%) Theùp taùi cheá Nhoâm taùi cheá Ñoàng taùi cheá Chì taùi cheá Giaáy taùi cheá Plastic taùi cheá 74 95 85 65 64 80 (Nguoàn: BIR – Bureau International Recycling) Veà maët xaõ hoäi Giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, taïo thu nhaäp cho moät löïc löôïng laâu ñôøi trong ngaønh taùi cheá. Veà maët moâi tröôøng Giaûm löôïng raùc thaûi ra moâi tröôøng, goùp phaàn laøm saïch moâi tröôøng. Tieát kieäm nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân bôûi vieäc söû duïng vaät lieäu ñöôïc taùi cheá thay cho vaät lieäu goác. Giaûm taùc ñoäng moâi tröôøng do ñoå thaûi gaây ra, tieát kieäm ñöôïc dieän tích xaây döïng cuõng nhö keùo daøi tuoåi thoï cuûa caùc baõi choân laáp raùc. Baûng 9: Lôïi ích kinh teá vaø moâi tröôøng do aùp duïng saûn xuaát saïch hôn taïi caùc cô sôû coâng nghieäp Caùc lôïi ích Möùc tieát kieäm/giaûm thieåu chaát oâ nhieãm (%) Tieát kieäm nöôùc saûn xuaát 40 – 70 Tieát kieäm naêng löôïng 20 – 50 Chaát thaûi nguy haïi 50 – 100 Toång chaát raén lô löûng (TSS) 40 – 60 Kim loaïi naëng trong doøng thaûi 20 – 50 (Nguoàn : Hoäi nghò baøn troøn quoác gia veà saûn xuaát saïch hôn, 2004) Song song vôùi nhöõng lôïi ích neâu treân, hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu cuõng theå hieän moät soá khuyeát ñieåm caàn ñöôïc khaéc phuïc nhö: Haàu heát caùc cô sôû saûn xuaát coù lieân quan ñeán pheá lieäu ñeàu laø loaïi hình tö nhaân, caù theå do ñoù khoâng nhieàu thì ít ñeàu gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø nöôùc thaûi. Tuy vaäy, vaán ñeà naøy coù theå giaûi quyeát baèng bieän phaùp hoã trôï voán, chính saùch mieãn giaûm thueá nhaèm khuyeán khích caùc cô sôû caûi tieán thieát bò hieän ñaïi vaø trang bò caùc heä thoáng xöû lyù. Beân caïnh vieäc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu raát coù theå aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán söùc khoûe coâng nhaân trong daây chuyeàn taùi cheá. Chöông 2: HIEÄN TRAÏNG TAÙI CHEÁ NHÖÏA PHEÁ LIEÄU KHAÙI NIEÄM VEÀ NHÖÏA Nhöïa laø nguoàn nguyeân lieäu nhaân taïo ñöôïc cheá taïo töø daàu vaø khí töï nhieân. Nhöïa bao goàm nhieàu ñaïi phaân töû. Troïng löôïng phaân töû cuûa nhöïa coù theå thay ñoåi töø 20.000 ñeán 100.000.000 (trong khi troïng löôïng phaân töû cuûa nöôùc, muoái aên, vaø ñöôøng laàn löôït laø 18; 58.5 vaø 342). Nhöïa goàm caùc chuoãi daøi caùc ñôn phaân töû nhö Ethylene, Propylene, Styrene vaø Vinyl Chloride. Chuùng lieân keát vôùi nhau thaønh moät chuoãi, goïi laø hôïp chaát cao phaân töû, nhö laø Polyethylene, Polypropylene, Polystyrene vaø Polyvinyl Chloride. [4, 21] Nhöïa bao goàm nhöïa nhieät deûo vaø nhöïa nhieät raén. Nhöïa nhieät deûo coù theå laøm meàm nhieàu laàn baèng nhieät vaø laøm raén laïi baèng hôi laïnh. Khi noùng chaûy, chuùng gioáng nhö saùp neán vaø chuùng ñoâng laïi khi ôû nhieät ñoä phoøng. Khi noùng, chuùng meàm vaø coù theå eùp khuoân, sau ñoù chuùng ñoâng cöùng laïi vaø trôû neân hình daïng môùi khi noù nguoäi. Quaù trình naøy coù theå thöïc hieän nhieàu laàn nhöng ñaëc tính hoùa hoïc cuûa noù vaãn khoâng thay ñoåi. ÔÛ Chaâu AÂu, treân 80% saûn phaåm nhöïa laø nhöïa nhieät deûo. Tuy nhieân, nhöïa nhieät raén laïi khoâng thích hôïp vôùi caùch xöû lyù baèng nhieät nhieàu laàn do caáu truùc lieân keát giöõa caùc phaân töû cuûa chuùng. Caáu truùc naøy gioáng nhö moät daïng löôùi moûng khôùp vaøo nhau. Nguyeân lieäu naøy khoâng theå duøng ñeå taùi cheá thaønh saûn phaåm môùi nhö nhöïa nhieät deûo. Nhöïa nhieät raén ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc thieát bò ñieän vaø caùc maùy moùc töï ñoäng. Ñaëc tröng cuûa nhöïa nhieät raén laø Phenol Formaldehyde vaø Urea Formaldehyde. Hình 4: Caáu truùc cuûa nhöïa nhieät deûo (a) vaø nhöïa nhieät raén (b) (Nguoàn: Nijenhuiste – 1988, [4]) Ñaëc tính cuûa nhöïa coù theå bò thay ñoåi khi theâm vaøo moät soá chaát phuï gia nhö: Chaát choáng oxi hoùa: thöôøng ñöôïc theâm vaøo Polyethylene vaø Polypropylene, nhaèm laøm giaûm taùc ñoäng cuûa oxi ñoái vôùi nhöïa taïi nhieät ñoä cao. Chaát oån ñònh: coù theå laøm giaûm tyû leä tan raõ cuûa Polyvinyl Chloride (PVC). Chaát laøm meàm: ñöôïc söû duïng ñeå giuùp cho caùc loaïi nhöïa deûo vaø deã uoán hôn. Chaát laøm thoâng: ñöôïc söû duïng ñeå taïo ra caùc loã hoång trong caáu truùc cuûa nhöïa. Chaát laøm chaäm chaùy: ñöôïc theâm vaøo ñeå laøm giaûm tính deã chaùy cuûa nhöïa. Maøu: ñöôïc söû duïng ñeå taïo maøu cho nguyeân lieäu nhöïa. Hieäu quaû cuûa caùc chaát phuï gia ñoái vôùi ñaëc tính cuûa nhöïa laø moät ñieån hình veà söï ña daïng caùc saûn phaåm laøm töø nhöïa PVC, töø oáng daãn nöôùc, vaät duïng trong nhaø, ñóa haùt, taõ em beù ñeán caùc hoaït ñoäng theå thao. Moät soá ñònh nghóa: Chaát thaûi nhöïa laø caùc loaïi chaát thaûi ôû daïng raén coù nguoàn goác töø daàu moû. Nhöïa pheá lieäu laø saûn phaåm, vaät lieäu nhöïa bò loaïi ra trong saûn xuaát hoaëc tieâu duøng nhöng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu laøm nguyeân lieäu saûn xuaát cho chính baûn thaân ngaønh nhöïa (sau khi sô cheá) hoaëc cho caùc ngaønh saûn xuaát khaùc. Nguyeân lieäu nhöïa taùi cheá (coøn ñöôïc goïi laø nguyeân lieäu taùi cheá): saûn phaåm ñaõ qua söû duïng hoaëc pheá phaåm (chaát thaûi) nhöïa maø coøn coù theå söû duïng laïi hoaëc ñöôïc taùi cheá thaønh nguyeân lieäu thoâ. PHAÂN BIEÄT CAÙC LOAÏI NHÖÏA ÔÛ nhöõng nöôùc coâng nghieäp, coù haøng traêm loaïi nguyeân lieäu nhöïa coù giaù trò thöông maïi. ÔÛ nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá keùm phaùt trieån, nhöïa ñöôïc söû duïng ít hôn ôû nhöõng nöôùc coâng nghieäp. ÔÛ caû nhöõng nöôùc kinh teá keùm phaùt trieån vaø nhöõng nöôùc coâng nghieäp, coù boán loaïi nhöïa taùi cheá thoâng thöôøng laø: Polyethylene (PE), Polypropylene (PP), Polystyrene (PS) vaø Polyvinyl Chloride (PVC). Chuùng ñöôïc phaân loaïi theo tính chaát, thaønh phaàn vaø phöông thöùc saûn xuaát. Polyethylene (PE) Coù hai loaïi chính cuûa Polyethylene (PE) laø: Polyethylene tyû troïng thaáp (LDPE) vaø Polyethylene tyû troïng cao (HDPE). LDPE thì meàm, deûo, deã caét gioáng nhö laø saùp neán. Noù trong suoát khi ôû daïng moûng vaø coù maøu traéng söõa khi daøy, tröø khi cho theâm maøu. LDPE ñöôïc söû duïng laøm tuùi moûng, bao taûi hoaëc taám phuû, chai nhöïa, hoäp ñöïng thöùc aên, caùc oáng nhöïa deûo, vaät duïng trong nhaø nhö: xoâ, cheùn baùt, ñoà chôi… HDPE thì dai vaø cöùng hôn vaø noù coù maøu traéng söõa, noù ñöôïc duøng laøm tuùi xaùch vaø giaáy bao coâng nghieäp, chai uoáng nöôùc, caùc loaïi chai ñöïng hoùa myõ phaåm, ñoà chôi, thuøng raùc vaø caùc vaät duïng trong nhaø khaùc... Polypropylene (PP) Polypropylene thì cöùng hôn PE vaø saéc beùn hôn khi bò vôõ ra. Ñöôïc söû duïng ñeå laøm gheá, caùc duïng cuï gia ñình chaát löôïng cao nhö: bình acqui, vali, thuøng ñöïng röôïu, soït, oáng nöôùc, maùy moùc, daây caùp, löôùi, duïng cuï phaãu thuaät, bình söõa em beù, thuøng ñöïng thöùc aên… Polystyrene (PS) ÔÛ daïng thoâ, Polystyrene thöôøng deã gaõy vaø trong suoát. Noù thöôøng ñöôïc troän vôùi caùc nguyeân lieäu khaùc ñeå ñaït ñöôïc nhöõng ñaëc tính mong muoán. Polystyrene chaát löôïng cao (HIPS) ñöôïc taïo ra baèng caùch cho theâm cao su vaøo. Polystyrene ôû daïng boâït thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng caùch keát hôïp vôùi moät chaát khaùc ñöôïc thoåi vaøo trong suoát quaù trình saûn xuaát. PS ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát nhöõng duïng cuï nhaø beáp trong suoát, reû tieàn nhö ñeøn trang trí, chai loï, ñoà chôi, thuøng ñöïng thöùc aên… Polyvinyl chloride (PVC) Polyvinyl Chloride thì cöùng vaø deã gaõy, tröø khi cho theâm vaøo chaát laøm meàm. Thoâng thöôøng PVC ñöôïc duøng laøm caùc loaïi chai loï, bao ñoùng goùi trong suoát, taám phuû moûng, oáng nöôùc, maùng xoái, khung cöûa soå, baûng hieäu… Neáu cho theâm chaát laøm meàm deûo thì noù seõ laø PPVC (Plasticized Polyvinyl Chloride). PPVCù meàm, deã uoán vaø ít bò gaõy hôn, ñöôïc duøng ñeå laøm caùc saûn phaåm thoåi phoàøng nhö: traùi banh, oáng phun nöôùc, voøi sen, giaøy deùp, aùo möa, voû boïc daây caùp… Caùc loaïi nhöïa khaùc goàm: Polycarbonate (PC), Polyethylene Terephthalate (PET), Polyurethane (PU) vaø Nylon hoaëc Polyamide (PA). Haàu heát caùc nhaø saûn xuaát bao bì nhöïa hieän nay ñeàu kiù hieäu saûn phaåm cuûa hoï theo thöù töï töø 1 - 7, ñaëc tröng cho haàu heát caùc loaïi nhöïa saûn xuaát ñeå taïo ñieàu kieän cho vieäc phaân loaïi vaø taùi cheá. Baûng 10: Phaân loaïi, kyù hieäu vaø nguoàn söû duïng nhöïa Vaät lieäu Kyù hieäu Nguoàn söû duïng Polyethylene terephathlate High-density polyethylene Vinyl/polyvinyl chloride Low-density polyethylene Polypropylene Polystyrene Caùc loaïi nhöïa khaùc 1-PET 2-HDPE 3-PVC 4-LDPE 5-PP 6-PS 7-Loaïi khaùc Chai nöôùc giaûi khaùt, bao bì thöïc phaåm Chai söõa, bình ñöïng xaø phoøng, tuùi xaùch, ñoà chôi, thuøng raùc... Hoäp ñöïng thöùc aên trong gia ñình, oáng daãn, aùo möa, giaøy deùp... Bao bì nylon, taám traûi baèng nhöïa... Thuøng, soït, hoäp, roå... Ly, dóa, ñoà chôi, chai loï... Taát caû caùc saûn phaåm nhöïa khaùc NGUOÀN PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI NHÖÏA Raùc thaûi coâng nghieäp Nhieàu xí nghieäp ñaõ vöùt boû lôùp maøng phuû Polyethylene cuûa haøng hoùa, nhöng ñaây chính laø nguoàn nguyeân lieäu toát ñeå taùi cheá. Bôûi vì chuùng khaù daøy, hoaøn toaøn tinh khieát vaø laø nguoàn cung caáp nguyeân lieäu doài daøo. Ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát oâtoâ: caùc thieát bò thay theá cho oâtoâ, nhö laø caùnh quaït, voû boïc gheá, bình acqui. Caùc coâng ty xaây döïng: caùc oáng daãn, duïng cuï gia ñình vaø caùc taám phuû. Ngaønh ñieän vaø caùc ngaønh lieân quan ñeán ñieän: hoäp coâng taéc, voû boïc daây caùp, voû maùy cassette, maøn hình TV… Raùc thaûi thöông maïi Caùc phaân xöôûng, cöûa haøng, sieâu thò, nhaø haøng, khaùch saïn laø nhöõng nôi cung caáp soá löôïng raùc thaûi nhöïa khaù oån ñònh. Raùc thaûi noâng nghieäp Caùc khu vöïc troàng troït, nuoâi troàng thuûy saûn cung caáp moät löôïng lôùn raùc thaûi nhöïa nhö: caùc taám phuû, thuøng nhöïa, oáng daãn nöôùc vaø caùc oáng phun nöôùc… Raùc thaûi ñoâ thò Chaát thaûi nhöïa ñöôïc thu gom ôû khu vöïc daân cö, hoä gia ñình, ñöôøng phoá, coâng vieân, caùc baõi raùc. Seõ raát khoù cho vieäc thu gom, phaân loaïi, laøm saïch vaø xöû lyù neáu chuùng bò laãn vôùi chaát thaûi nguy haïi, tröø khi chuùng ñöôïc thu gom tröïc tieáp taïi nhaø. TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG CUÛA NHÖÏA PHEÁ THAÛI Nhöïa laø moät hoãn hôïp caùc chaát coù thaønh phaàn hoaù hoïc trung bình laø 60%C, 7.2%H, 22.8%O, 10% tro tính theo phaàn traêm troïng löôïng khoâ. [2, 4] Nhöïa laø moät chaát beàn vöõng trong moâi tröôøng. Tuy nhieân, khi thaûi ra moâi tröôøng, nhöïa gaây taùc ñoäng xaáu tôùi caùc nguoàn nöôùc, gaây caûn trôû giao thoâng, maát thaåm myõ vaø gaây taéc ngheõn caùc coâng trình thuûy lôïi, traïm bôm nöôùc... Nhöïa chöùa caùc thaønh phaàn phuï gia nhö boät maøu, chaát oån ñònh, chaát hoùa deûo... coù theå coù Chì, Cadmi laø nhöõng chaát ñoäc haïi. Nhöïa ñoùng goùp vaøo toång löôïng Cadmi, Chì trong raùc thaûi ñoâ thò khoaûng 28% vaø 2% töông öùng. Ñaëc bieät, ñoái vôùi nhöïa PVC khi ñoát ôû nhieät ñoä 300oC - 800oC seõ taïo ra Dioxin laø chaát raát ñoäc cho moâi tröôøng töï nhieân. Ngoaøi ra, nhöïa PVC khi bò vôõ vuïn seõ gaây ñau cô ôû ngöôøi vaø gaây ung thö ôû traâu boø. Tro taïo thaønh khi thieâu huûy nhöïa cuõng chöùa kim loaïi naëng, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. [2,4] Taùi cheá nhöïa pheá thaûi laø moät trong nhöõng phöông phaùp tích cöïc nhaát ñeå giaûm taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng. TOÅNG QUAN VEÀ HIEÄN TRAÏNG TAÙI CHEÁ NHÖÏA TREÂN THEÁ GIÔÙI Taùi cheá ôû caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa [4, dòch giaû: Th.S Nguyeãn Khoa Vieät Tröôøng] ÔÛ caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa, ngöôøi ta phaân bieät raïch roøi coâng vieäc taùi cheá sô caáp vaø thöù caáp. Chaát thaûi plastic sô caáp ñöôïc phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát vaø cheá taïo saûn phaåm. Ñaëc ñieåm cuûa chaát thaûi sô caáp laø chaát löôïng toát, coù ñoä tinh khieát cao, phuø hôïp vôùi tieâu chuaån cheá taïo saûn phaåm nhö laø nguyeân lieäu môùi ban ñaàu. Caùc kyõ thuaät taùi cheá bao goàm: xay, eùp ñuøn, taïo vieân… Trong caùc ngaønh coâng nghieäp cheá taïo, caùc vieân nhöïa naøy coù theå ñöôïc söû duïng moät mình chuùng hoaëc thöôøng hôn laø troän vôùi nhöõng haït nhöïa môùi. Quaù trình taùi cheá caùc chaát thaûi sô caáp thaønh caùc saûn phaåm coù ñaëc ñieåm töông töï nhö quaù trình cheá taïo saûn phaåm ban ñaàu, ñöôïc goïi laø taùi cheá sô caáp. Quaù trình saûn xuaát caùc saûn phaåm plastic khoâng theå khoâng coù chaát thaûi, do ñoù ngöôøi ta thöôøng tieán haønh caùc hoaït ñoäng taùi cheá sô caáp ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu thaønh laäp caùc nhaø maùy saûn xuaát. Thuaät ngöõ “chaát thaûi thöù caáp” chæ nhöõng chaát thaûi plastic khoâng thuoäc lónh vöïc saûn xuaát coâng nghieäp. Chuùng khoâng tinh khieát, coù theå bò nhieãm baån, vaø laø hoãn hôïp cuûa nhieàu loaïi plastic khaùc nhau. Quaù trình cheá taïo laïi nhöõng hoãn hôïp naøy (goïi laø taùi cheá thöù caáp) thöôøng cho saûn phaåm laø nhöõng loaïi hoãn hôïp nhöïa coù caùc tính chaát cô hoïc keùm, vì caùc loaïi plastic thaønh phaàn cuûa chuùng thöôøng coù tính chaát raát khaùc nhau. Do vaäy, khaû naêng chaáp nhaän cuûa thò tröôøng ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm naøy seõ thaáp hôn. ÔÛ caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa, caû hai quaù trình taùi cheá sô caáp vaø thöù caáp ñeàu phuï thuoäc chaët cheõ vaøo voán ñaàu tö, lao ñoäng, thieát bò, naêng suaát saûn phaåm ñeå ñaûm baûo khaû naêng hoaøn voán cao nhaát. Caùc qui trình söû duïng trong coâng nghieäp taùi cheá plastic cuõng gioáng nhö laø caùc qui trình ñöôïc söû duïng trong quaù trình saûn xuaát caùc saûn phaåm plastic töø nhöïa tinh khieát. Vaøo ñaàu nhöõng thaäp kyû 80, caùc hoaït ñoäng taùi cheá plastic gia taêng ñaùng keå. Ñoái vôùi caùc chaát thaûi plastic hoãn taïp vaø nhieãm baån, ngöôøi ta phaùt trieån caùc qui trình cheá taïo vaø thò tröôøng cho caùc saûn phaåm ñaëc thuø coù theå söû duïng chuùng nhö laøm caùc haøng raøo, thay theá vaät lieäu cho caùc ñoà goã gia duïng. Caùc saûn phaåm nhö vaäy coù theå chaáp nhaän caùc loaïi vaät lieäu coù ñoä tinh khieát vaø ñoàng nhaát khoâng cao. Ban ñaàu, thò tröôøng hôi khoù khaên trong vieäc chaáp nhaän nhöõng saûn phaåm nhö vaäy, nhöng caøng veà sau, caùc öùng duïng cuûa caùc loaïi plastic hoãn taïp naøy taêng leân ñaùng keå. Nhìn chung, hoaït ñoäng taùi cheá seõ khoâng gaëp nhieàu vaán ñeà neáu caùc chaát thaûi ñaàu vaøo tinh khieát (ñoàng nhaát vaø khoâng bò nhieãm baån). Caùc chaát thaûi plastic töø caùc nguoàn coâng nghieäp vaø thöông maïi thöôøng duøng ñeå taùi cheá deã daøng hôn plastic coù nguoàn goác töø gia ñình, ôû ñaáy chuùng hoãn taïp hôn vaø deã bò nhieãm baån hôn. Coâng vieäc phaân loaïi plastic tröôùc khi taùi cheá thöôøng gaëp nhieàu khoù khaên nhöng raát quan troïng. Hieän nay cuõng ñaõ coù nhieàu coâng ngheä phuïc vuï cho coâng taùc phaân loaïi vaø laøm saïch nhöng chuùng hoaït ñoäng khoâng thaønh coâng laém. Coâng ngheä taùi cheá seõ deã daøng hôn raát nhieàu neáu chaát thaûi plastic ñöôïc phaân loaïi tröôùc khi thu gom. Caùc coâng ngheä taùi cheá vaãn ñaûm baûo tính khaû thi veà maët kyõ thuaät cuõng nhö kinh teá vì nhieàu lyù do, coâng ngheä taùi cheá plastic phaûi maát nhieàu thôøi gian ñeå thieát laäp hôn caùc hoaït ñoäng taùi cheá vaät lieäu nhö giaáy vaø thuûy tinh. Maëc duø hoaït ñoäng taùi cheá cuõng ñaõ coù beà daøy lòch söû nhöng tieàm naêng vaãn coøn raát lôùn. Hieän nay, löôïng plastic taùi cheá so vôùi löôïng plastic taïo ra vaãn coøn raát khieâm toán. Theosoá lieäu cuûa Hieäp hoäi Saûn xuaát Plastic Chaâu AÂu: naêm 1989, ôû Chaâu AÂu löôïng plastic taùi cheá chæ coù 840.000 taán trong khi ñoù 1.7 trieäu taán plastic thaûi ñöôïc ñoát ñeå thu hoài naêng löôïng, 9 trieäu taán plastic ñi ñeán caùc baõi choân laáp hoaëc ñoát maø khoâng thu hoài naêng löôïng. Taùi cheá ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån [4, dòch giaû: Th.S Nguyeãn Khoa Vieät Tröôøng] ÔÛ caùc quoác gia ñang phaùt trieån, hoaït ñoäng taùi cheá khoâng phaân bieät ranh giôùi sô caáp, thöù caáp nhö caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa. Maëc duø caùc ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát plastic baûn thaân noù vaãn taùi cheá haàu heát chaát thaûi sô caáp cuûa noù, nhöng böùc tranh toång theå laø toaøn boä chaát thaûi plastic thöù caáp ñeàu coù theå taùi cheá. Ngöôïc laïi vôùi caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa, thò tröôøng cho nhöõng saûn phaåm plastic taùi cheá chöa ñöôïc phaùt trieån. Thay vaøo ñoù ngöôøi ta saûn xuaát nhöõng saûn phaåm gioáng nhö tröôùc ñaây nhöng vaät lieäu laø plastic taùi cheá. Dó nhieân laø chaát löôïng keùm hôn vaø giaù thaáp hôn. Quaù trình taùi cheá ôû caùc nöôùc ngheøo toùm taét nhö sau (moät soá ñaëc ñieåm chính): Caùc nguyeân lieäu thoâ nhö daàu thoâ (ñeå taïo neân nhöïa), nhöïa haït (ñeå saûn xuaát thaønh phaåm) phaûi ñöôïc nhaäp khaåu. Chuùng töông ñoái ñaét, do ñoù vieäc söû duïng nhöïa taùi cheá reû hôn seõ goùp phaàn laøm cho chi phí nguyeân lieäu ñaàu vaøo thaáp hôn. Thò tröôøng caùc saûn phaåm giaù reû naøy raát roäng. Do soá löôïng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp lôùn, thò tröôøng chaáp nhaän nhöõng saûn phaåm reû hôn, chaát löôïng tuy thaáp hôn laø raát cao. Trong giôùi nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp, theo thoáng keâ, nhu caàu söû duïng caùc saûn phaåm nhö vaäy lôùn hôn nhieàu so vôùi caùc saûn phaåm ñaét hôn laøm töø nhöïa môùi. Tyû leä thaát nghieäp cao, giaù lao ñoäng reû laø nhöõng lôïi theá cho hoaït ñoäng taùi cheá plastic, caùc hoaït ñoäng thu gom, laøm saïch, phaân loaïi raát deã daøng khaû thi veà maët kinh teá. Coù raát ít hoaëc chöa coù nhöõng qui ñònh, tieâu chuaån chaát löôïng cho nhöõng saûn phaåm taùi cheá. Vaät lieäu taùi cheá plastic maëc duø khoâng toát baèng vaät lieäu nguyeân sô vaø ôû caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa, chaát löôïng cuûa nhöõng saûn phaåm naøy coù theå khoâng qua caùc test chaát löôïng tieâu chuaån, nhöng ôû nhöõng quoác gia möùc ñoä coâng nghieäp hoùa ít hôn, caùc saûn phaåm ñoù vaãn ñöôïc chaáp nhaän. ÔÛ caùc quoác gia coù neàn kinh teá keùm hôn, caùc nhaø maùy plastic lôùn thöôøng khoâng taùi cheá chaát thaûi plastic töø raùc thaûi ñoâ thò. Daây chuyeàn saûn xuaát cuûa hoï nhaïy caûm vôùi ñoä nhieãm baån cuûa plastic vaø ñoä ñoàng ñeàu cuûa caùc haït nhöïa, ñieàu ñoù seõ laøm giaûm chaát löôïng saûn phaåm cuûa hoï. Tuy nhieân caùc nhaø maùy lôùn naøy coù xu höôùng taùi cheá laïi chính chaát thaûi plastic cuûa hoï. Ñieàu naøy ñaûm baûo chaát löôïng veà veä sinh hôn. Caùc nhöïa taùi cheá seõ ñöôïc troän vôùi nhöïa môùi theo moät tyû leä naøo ñoù tuøy yeâu caàu cuûa nhaø saûn xuaát. Ngöôïc laïi vôùi caùc quoác gia coâng nghieäp hoùa, haàu heát plastic ñöôïc taùi cheá vôùi qui moâ nhoû (töï phaùt) phuï thuoäc chuû yeáu vaøo vaät lieäu ñöïôc taùi cheá. Caùc cô sôû saûn xuaát nhoû, coâng ngheä thaáp thöôøng taïo ra saûn phaåm coù chaát löôïng thaáp, giaù thaønh reû vaø ngöôøi ta coá gaéng giaûm chi phí baèng caùch tieát kieäm chi phí nguyeân lieäu ñaàu vaøo. Coâng ngheä söû duïng ôû caùc cô sôû nhoû veà nguyeân taéc vaãn gioáng nhö caùc cô sôû coâng nghieäp qui moâ lôùn, maëc duø caùc loaïi maùy moùc ñaõ quaù ñaùt vaø ñaõ ñöôïc naâng caáp, thay theá caùc phuï tuøng noäi ñòa vaøo. COÂNG NGHEÄ TAÙI CHEÁ PLASTIC CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ TAÏI CAÙC NÖÔÙC CHAÂU AÙ. Vieäc tham khaûo caùc moâ hình taùi cheá cuûa caùc nöôùc phaùt trieån coù theå giuùp chuùng ta xöû lyù caùc vaán ñeà veà nguyeân lieäu saûn xuaát vaø oâ nhieãm moâi tröôøng moät caùch hieäu quaû hôn. Hình 5: Sô ñoà taùi cheá nhöïa pheá lieäu ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp thaáp Laøm saïch laïi - ñoùng goùi Xay nhoû Phaân loaïi Laøm saïch Thu gom Chaát thaûi Ñoâ thò Chaát thaûi Noâng nghieäp Chaát thaûi Thöông maïi Chaát thaûi Coâng nghieäp Ñaåy Daïng oáng, daïng sôïi OÁng daãn, oáng tuyùp Thoåi maøng Thoåi Phun Tuùi xaùch, taám phuû Chai loï Vaät hoãn hôïp Nhöõng haït nhoû Taïo haït Ñaåy (Nguoàn: Vogler,1994,[4]) 2.6.1 Caùc coâng ñoaïn sô cheá nhöïa pheá lieäu Chaát löôïng cuûa saûn phaåm cuoái cuøng coù nguoàn goác töø nhöïa seõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå neáu taát caû caùc chaát oâ nhieãm ñöôïc loaïi boû vaø ñoä aåm ñöôïc giaûm ñeán möùc toái ña tröôùc khi ñem ñi taùi cheá. Caùch phaân bieät caùc loaïi nhöïa Trong hoaït ñoäng taùi cheá nhöïa, ñieàu quan troïng laø phaûi phaân bieät chính xaùc töøng loaïi nhöïa. Neáu khoâng, noù coù theå gaây ra nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng nhö saûn phaåm taïo ra xaáu, keùm chaát löôïng vaø nhöõng thuoäc tính cô hoïc yeáu keùm. Nhieàu loaïi nhöïa troâng coù veû gioáng heät nhau, hoaëc moät loaïi nhöïa laïi theå hieän nhieàu ñaëc tính vaät lyù vaø hoùa hoïc khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo chaát phuï gia ñöôïc theâm vaøo. Baûng 11: Ñaëc tính cuûa caùc loaïi nhöïa coù khaû naêng taùi cheá. Loaïi nhöïa Tyû troïng (g/cm3) Nhieät ñoä laøm meàm hoaëc naáu chaûy (oC) Low-density polyethylene (LDPE) 0.910 - 0.925 102 - 112 High-density polyethylene (HDPE) 0.94 - 0.96 0.95 (chai coù maøu) 0.96 (chai khoâng maøu) 125 - 135 Polypropylene (PP) 0.90 160 - 165 Polystyrene (PS) 1.04 - 1.10 70 - 115 Polyvinyl chloride (PVC) 1.30 - 1.35 150 - 200 Nguoàn: B.A. Hegberg et al., Mixed Plastics Recycling Technology (Noyes DataCorporation, Park Ridge, NJ, USA, 1992, [4]). Vaøi thí nghieäm ñôn giaûn coù theå ñöa ra nhöõng thoâng tin ñaày ñuû ñeå xaùc ñònh chính xaùc töøng loaïi nhöïa: 1. Ñeå phaân bieät giöõa nhöïa nhieät deûo vaø nhöïa nhieät raén, ta laáy moät maûnh daây ñoàng nung noùng ñoû roài nhaán vaøo vaät lieäu. Neáu noù xuyeân qua vaät lieäu thì noù laø nhöïa nhieät deûo, neáu khoâng xuyeân qua ñöôïc thì noù laø nhöïa nhieät raén. 2. Cuõng coù theå xaùc ñònh baèng caùch duøng moùng tay caøo. Tuy nhieân, caùch naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñaùng tin caäy. Ví duï nhö: nhöïa PE thì khoâng theå caøo ñöôïc vì noù gioøn vaø deã gaõy. Ngoaøi ra, baát kyø moät hôïp chaát polymer naøo khi moûng cuõng deûo vaø khi daøy thì cöùng. 3. Thöû nghieäm baèng tính noåi giuùp phaân loaïi ñöôïc caùc maûnh vuïn polymer bò troän laãn vôùi nhau cuõng nhö taùch rieâng nhöõng chaát khoâng phaûi laø nhöïa. Thí nghieäm naøy giuùp phaân bieät giöõa PP vaø HDPE, giöõa HDPE vaø LDPE. Khi ñaët chuùng vaøo moät chaäu nöôùc vôùi moät ít coàn (duøng tyû troïng keá ño trong khoaûng 0.9 - 1.0 g/cm3), chuùng seõ theå hieän tính noåi theo ñuùng tyû troïng cuûa chuùng. Ví duï: hoãn hôïp nöôùc vaø coàn ôû ñuùng tyû troïng laø 0.925, PP seõ noåi vaø HDPE seõ chìm; vaø ôû tyû troïng 0.93, LDPE seõ noåi vaø HDPE seõ chìm. Tuy nhieân, thí nghieäm baèng caùch naøy khoâng ñaùng tin caäy khi phaân bieät giöõa PP vaø LDPE. Trong tröôøng hôïp naøy thì caùc thöû nghieäm baèng moùng tay vaø quan saùt baèng maét seõ cho keát quaû chính xaùc hôn. Moät thöû nghieäm baèng tính noåi khaùc nöõa laø söû duïng nöôùc tinh khieát vaø muoái ñeå phaân bieät PS vaø PVC. Caû hai loaïi naøy ñeàu chìm trong nöôùc tinh khieát, nhöng khi cho theâm moät löôïng muoái xaùc ñònh vaøo nöôùc, PS seõ noåi leân beà maët, trong khi PVC vaø caùc chaát baån seõ bò giöõ laïi döôùi ñaùy. Löôïng muoái cho vaøo khoâng caàn phaûi ño chính xaùc, chuû yeáu laø baèng kinh nghieäm. 4. Thöû nghieäm baèng caùch ñoát. Caét moät maûnh nhöïa daøi 5cm, roäng 1cm vaø boùp nhoïn moät ñaàu. Hô ñaàu nhoïn treân moät ngoïn löûa, phía döôùi ñaët moät caùi chaäu hoaëc moät hoøn ñaù. Maøu vaø muøi töø ngoïn löûa seõ theå hieän loaïi chaát deûo. Rieâng ñoái vôùi nhöïa PVC, ta coù theå xaùc ñònh baèng caùch: chaïm maãu nhöïa vaøo moät sôïi daây ñoàng ñöôïc nung noùng ñoû. Sau ñoù, giöõ sôïi daây ñoàng treân moät ngoïn löûa. Ngoïn löûa coù maøu xanh laù do söï coù maët cuûa Clo. Baûng12: Caùch phaân bieät caùc loaïi nhöïa Caùch thöû nghieäm PE PP PS PVC Nöôùc Noåi Noåi Chìm Chìm Ñoát Löûa maøu xanh, treân ñænh ngoïn löûa coù maøu vaøng. Chaûy nhoû gioït. Löûa maøu vaøng xanh Löûa maøu vaøng, coù muoäi ñen. Chaûy nhoû gioït. Coù khoùi maøu vaøng ñen. Khoâng tieáp tuïc chaùy khi dôøi ngoïn löûa ñi. Muøi sau khi ñoát Gioáng muøi saùp neán. Gioáng muøi saùp neán nhöng nheï hôn so vôùi PE Coù muøi thôm Muøi axit HCl Caøo Ñöôïc Khoâng Khoâng Khoâng (Nguoàn : Vogler-1984, [4]) Röûa Coâng ñoaïn naøy raát quan troïng, bôûi vì pheá lieäu nhöïa saïch seõ coù giaù cao hôn vaø chaát löôïng saûn phaåm taïo ra seõ toát vaø ñeïp hôn. Nhöïa coù theå ñöôïc laøm saïch ôû nhieàu giai ñoaïn khaùc nhau trong quaù trình taùi cheá nhö: tröôùc, sau hoaëc ngay khi phaân loaïi. Nhöïa cöùng thöôøng ñöôïc röûa saïch laàn nöõa sau khi chuùng ñöôïc caét nhoû. Pheá lieäu nhöïa coù theå ñöôïc röûa baèng tay hoaëc baèng maùy. Maùy röûa goàm moät beå nöôùc coù gaén boä caùnh khuaáy chaïy vôùi toác ñoä chaäm. Nhöïa ñöôïc ngaâm trong beå nöôùc nhieàu giôø, trong khi caùc caùnh khuaáy hoaït ñoäng lieân tuïc. Chaát baån (chuû yeáu laø ñaát caùt) seõ laéng xuoáng vaø nhöïa saïch ñöôïc vôùt leân. Neáu pheá lieäu bò dính daàu môõ thì coù theå röûa baèng nöôùc noùng vôùi xaø boâng, thuoác taåy hoaëc vôùi NaOH. ÔÛû Cairo, nhöõng phaàn nhöïa cöùng sau khi caét nhoû seõ ñöôïc röûa baèng moät beå nöôùc noùng vaø moät beå nöôùc laïnh. Vôùi moãi taán nhöïa, ngöôøi ta cho 25kg KOH vaø 2kg boät taåy vaøo 2000 lít nöôùc noùng. Sau ñoù, chuùng seõ ñöôïc röûa nheï baèng nöôùc laïnh. Maát khoaûng 5 ngaøy ñeå röûa 1 taán nhöïa nhö vaäy. Phôi Haàu heát caùc cô sôû taùi cheá ñeàu coù qui moâ vöøa vaø nhoû, do ñoù dieän tích saân phôi thöôøng khoâng lôùn. Pheá lieäu nhöïa coù theå ñöôïc phôi khoâ baèng tay hoaëc saáy khoâ baèng maùy. Neáu phôi baèng tay thì nhöïa ñöôïc traûi ra saân phôi döôùi naéng vaø ñöôïc trôû maët ñeàu ñaën. Loaïi nhöïa taám coù theå treo thaønh töøng haøng. Nhö vaäy seõ coù theå giaûm ñöôïc dieän tích saân phôi so vôùi vieäc phaûi traûi ra. Ñoái vôùi nhöïa pheá lieäu (PE) ñaõ ñöôïc caét nhoû thì coù theå duøng maùy saáy. Thôøi gian saáy khoâ seõ nhanh hôn vaø pheá lieäu khoâng bò nhieãm baån trôû laïi so vôùi vieäc phôi ngoaøi trôøi. Phaàn nhöïa cöùng thì khoâng theå saáy baèng maùy maø phaûi traûi ra phôi cho raùo nöôùc. Thôøi gian phôi tuøy thuoäc vaøo gioù vaø nhieät ñoä cuûa khu vöïc phôi. Ví duï, ôû Istanbul, maùy saáy goàm coù moät ngaên ñaët væ saét ñeå nhöïa PE vuïn, moät caùi quaït vaø moät moû haøn khí. Quaït thoåi hôi noùng töø phía döôùi lôùp nhöïa vuïn ñeå saáy khoâ. Thænh thoaûng, ngöôøi ta duøng moät caùi que ñeå ñaûo ñeàu. Thôøi gian saáy khoaûng 2 - 3 giôø, ôû nhieät ñoä 70 - 90oC. Baèm nhoû Kyõ thuaät baèm nhoû laø kyõ thuaät chia nhoû vaät lieäu baèng nhieàu caùch nhaèm laøm taêng theâm soá löôïng nguyeân lieäu taùi cheá vaø thuaän lôïi cho vieäc vaän chuyeån vaø deã daøng ñöa vaøo caùc thieát bò maùy moùc. Nhöïa thoâ sau khi phaân loaïi seõ ñöôïc cho vaøo maùy baèm ñeå baèm nhoû ra. Nguyeân lieäu ñöôïc ñoå vaøo moät caùi pheãu ôû phía treân maùy baèm, löôõi caét xoay ñeàu vaø caét ra thaønh nhieàu maûnh nhoû. Sau ñoù, chuùng seõ ñöôïc qua moät væ loïc vaø rôùt xuoáng thuøng chöùa ñaët phía döôùi. Hình 6: Maùy baèm (Nguoàn: Vogler, 1984, [4]) Caùc löôõi caét quay ñeàu nhôø ñöôïc gaén motor ñieän phía sau, motor quay seõ laøm cho daây curoa quay. Phía treân pheãu coù naép ñaäy ñeå traùnh nhöõng maåu nhöïa bò vaêng ra ngoaøi. Nh._.phaûi ôû möùc thaáp nhaát do phaàn lôùn lao ñoäng trong ngaønh taùi cheá laø nhöõng thaønh phaàn lao ñoäng ngheøo, saûn xuaát ôû qui moâ nhoû vôùi soá voán ñaàu tö thaáp. Voán ñaàu tö vaøo caùc daây chuyeàn coâng ngheä phaûi thaáp. Hieäu suaát saûn xuaát cuûa caùc coâng ngheä phaûi cao vaø giaûm thieåu vieäc phaùt thaûi ra moâi tröôøng tôùi möùc thaáp nhaát. Veà kyõ thuaät Tính khaû thi veà maët kyõ thuaät ñoái vôùi coâng ngheä taùi cheá ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau : Coâng ngheä ñöôïc choïn (keå caû caùc coâng ngheä phuï trôï kem theo) phaûi coù caáu truùc thieát bò ñôn giaûn, deã vaän haønh … ñeå phuø hôïp vôùi trình ñoä coøn thaáp cuûa ña soá lao ñoäng trong ngaønh naøy. Phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cô sôû haï taàng hieän taïi cuûa caùc cô sôû taùi cheá taïi Tp.HCM. Nghóa laø thieát bò maùy moùc phaûi nhoû, goïn ñeå phuø hôïp vôùi maët baèng nhìn chung laø chaät heïp cuûa caùc cô sôû naøy. Coâng ngheä phaûi ñaûm baûo coù caùc thieát bò thay theá vaø ñaûm baûo khaû naêng cung caáp, baûo döôõng, söûa chöõa caùc trang thieát bò keøm theo. Phaûi coù hieäu suaát taùi cheá cao cuõng nhö chaát löôïng saûn phaåm taùi cheá phaûi ñöôïc ñaûm baûo ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc vôùi haøng ngoaïi nhaäp coù chaát löôïng cao ñang xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng. Ngoaøi ra möùc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc naâng cao cuõng laøm thay ñoåi thò hieáu ngöôøi tieâu duøng, daãn ñeán xu höôùng hieän nay laø ñoøi hoûi caùc saûn phaåm coù chaát löôïng cao. Maët khaùc, nguyeân lieäu taùi cheá coøn phaûi caïnh tranh vôùi nguoàn nguyeân lieäu chính phaåm doài daøo ñang ñöôïc nhaäp vôùi giaù reû. Veà moâi tröôøng Muïc tieâu cuûa vieäc taùi cheá chaát thaûi laø nhaèm giaûm thieåu löôïng chaát thaûi caàn phaûi xöû lyù vaø thu ñöôïc lôïi ích kinh teá töø vieäc taän duïng laïi chaát thaûi cho caùc muïc ñích khaùc nhau. Vì vaäy, tính khaû thi veà maët moâi tröôøng ñoái vôùi coâng ngheä taùi cheá chaát thaûi ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua moät soá chæ tieâu cô baûn sau: Khoâng ñöôïc phaùt sinh ra caùc chaát thaûi thöù caáp coù khaû naêng gaây oâ nhieãm vaø taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng. Töùc laø, coâng ngheä taùi cheá chaát thaûi phaûi bao haøm taát caû giaûi phaùp kyõ thuaät vaø coâng ngheä hoã trôï nhaèm xöû lyù trieät ñeå vaø thoûa maõn caùc qui ñònh hieän haønh veà baûo veä moâi tröôøng ñoái vôùi caùc chaát thaûi thöù caáp sinh ra, ví duï nhö: Nöôùc thaûi; Khí thaûi; Caën buøn töø heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi; Tro töø caùc loø ñoát nhieân lieäu; Buïi phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát; Caùc thaønh phaàn trô khaùc sau khi ñöôïc taùch rieâng khoûi vaät lieäu taùi cheá. Coâng ngheä phaûi ñaûm baûo tính an toaøn vaø haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát nhöõng ruûi ro, taùc haïi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa nhöõng ngöôøi tröïc tieáp vaän haønh heä thoáng. Saûn phaåm sau taùi cheá phaûi ñaûm baûo ñaït chaát löôïng moâi tröôøng vaø an toaøn ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Veà chính saùch Hieän nay, trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén cuûa Thaønh phoá chöa ñeà caäp ñeán lónh vöïc taùi cheá. Ñaây laø moät hoaït ñoäng kinh teá hoaøn toaøn ñoäc laäp vì noù naèm trong moät lónh vöïc tö nhaân naêng ñoäng. Maëc duø hoaït ñoäng taùi cheá chieám tyû leä khaù cao (10 - 15%) trong xöû lyù chaát thaûi raén cuûa Thaønh phoá nhöng vaãn chöa nhaän ñöôïc sö quan taâm ñuùng möùc cuûa chính quyeàn Thaønh phoá. Cuï theå laø thaønh phoá chöa coù chính saùch, qui cheá khuyeán khích vaø hoã trôï thieát thöïc caùc cô sôû taùi cheá nhöïa, vaø vì vaäy chöa thu huùt ñöôïc ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp cuõng nhö caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Caùc cô sôû taùi cheá hieän nay cuõng khoâng coù ñoäng löïc vaø hoã trôï caàn thieát ñeå naâng caáp coâng ngheä vaø môû roäng saûn xuaát. Hoaït ñoäng taùi cheá ñöôïc lieät vaøo danh saùch caùc ngaønh ngheà saûn xuaát, kinh doanh khoâng caáp môùi giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh, khoâng caáp môùi hoaëc ñieàu chænh giaáy pheùp ñaàu tö trong khu daân cö taäp trung. Nhöng nhieàu cô sôû thu mua, taùi cheá nhöïa vaãn moïc leân trong khu daân cö hoaëc trong khu qui hoaïch maø vaãn khoâng bò quaûn thuùc vaø xöû lyù vi phaïm bôûi ñòa phöông hay caùc cô quan quaûn lyù moâi tröôøng. ÑEÀ XUAÁT COÂNG NGHEÄ PHUØ HÔÏP CHO ÑIEÀU KIEÄN TP.HCM Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn laø vaán ñeà raát caàn thieát, vaø coù hieäu quaû kinh teá vaø caû vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng. Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn laøm cho chaát thaûi trôû neân saïch hôn, laøm taêng hieäu quaû cuûa caùc quaù trình taùi cheá, taùi söû duïng caùc loaïi pheá lieäu. Ñoàng thôøi laøm giaûm möùc ñoä oâ nhieãm taïi caùc cô sôû phaân loaïi vaø taùi cheá. Moät lôïi ích to lôùn khaùc cuûa vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn laø coù theå giaûm ñöôïc dieän tích ñaát söû duïng cho caùc baõi choân laáp cuûa thaønh phoá. Do ñoù, thaønh phoá caàn thöïc hieän chöông trình phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn. Cuï theå: Ñoái vôùi ngöôøi daân: Höôùng daãn naâng cao nhaän thöùc ngöôøi daân, khuyeán khích moãi gia ñình neân coù ít nhaát hai thuøng raùc ñeå phaân chaát thaûi raén thaønh hai loaïi: loaïi coù khaû naêng taùi cheá (giaáy, chai loï thuûy tinh, nhöïa, lon ñoà hoäp…) vaø caùc chaát höõu cô deã phaân huûy (thöïc phaåm dö thöøa) ñeå laøm phaân compost. Toát hôn nöõa thì phaân chaát thaûi raén coù khaû naêng taùi cheá thaønh töøng loaïi rieâng bieät, chuùng seõ ñöôïc ñöa thaúng ñeán cô sôû taùi cheá maø khoâng phaûi phaân loaïi laàn hai. Coâng ñoaïn naøy ñoøi hoûi ngöôøi phaân loaïi phaûi hieåu bieát taùc haïi, tính chaát vaø thaønh phaàn caùc chaát ñaõ phaân loaïi. Do ñoù caàn phaûi laäp chöông trình haønh ñoäng, tuyeân truyeàn cho moïi ngöôøi daân hieåu bieát veà caùch phaân loaïi chaát thaûi theo thaønh phaàn, tính chaát cuõng nhö taùc haïi cuûa chaát thaûi raén. Thaønh phoá caàn loàng gheùp lôïi ích cuûa ngöôøi daân vaøo trong chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Coù nhö vaäy ngöôøi daân môùi tích cöïc tham gia. Ñoàng thôøi ñeà ra qui ñònh, qui cheá vaø bieän phaùp thöïc hieän buoäc caùc hoä gia ñình thöïc hieän nghieâm tuùc. Ñoái vôùi caùc xí nghieäp, nhaø maùy: höôùng daãn naâng cao nhaän thöùc coâng nhaân, laõnh ñaïo nhaø maùy veà hieäu quaû cuûa vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Keøm theo caùc qui ñònh, höôùng daãn phaân loaïi raùc thaûi coâng nghieäp vaø caû caùc bieän phaùp xöû lyù ñoái vôùi doanh nghieäp khoâng thöïc hieän vieäc phaân loaïi töø nguoàn. Ñoái vôùi chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc cô quan chöùc naêng: Thieát keá qui trình thu gom rieâng cho caùc loaïi raùc. Coâng taùc naøy neân phoái hôïp vôùi löïc löôïng thu gom raùc taïi nhaø ñeå xaây döïng qui trình phuø hôïp. Thaønh laäp ban chæ ñaïo chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Ban chæ ñaïo hoïp ñònh kyø ñeå kieåm tra vaø xöû lyù quaù trình thöïc hieän. Xaây döïng theâm traïm phaân loaïi thöù caáp sau khi phaân loaïi sô caáp taïi nguoàn ñeå löïa choïn caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi cho phuø hôïp vôùi töøng loaïi (ñaëc bieät laø vieäc phaân loaïi nhöïa khaù phöùc taïp). Xaây döïng theâm caùc traïm taùi cheá nhaèm thu hoài lôïi nhuaän phuïc vuï cho caùc coâng taùc khaùc lieân quan ñeán coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén. Hoaït ñoäng thu mua Hoaït ñoäng thu mua nhöïa pheá lieäu taïi ñòa baøn Tp.HCM hieän nay nhìn chung cuõng khaù trieät ñeå. Tuy nhieân, vieäc thu hoài pheá lieäu taïi caùc baõi raùc cuûa thaønh phoá thöôøng coù söï caïnh tranh giöõa nhöõng ngöôøi nhaët raùc. Do ñoù, vieäc thu gom raùc cuõng caàn coù moät toå chöùc quaûn lyù. Moãi naêm, Thaønh phoá caàn ñöa ra moät hôïp ñoàng ñaáu thaàu ñeå thu hoài chaát thaûi raén taïi caùc baõi raùc. Chuû thaàu seõ thueâ nhöõng ngöôøi nhaët raùc, thöôøng laø phuï nöõ vaø treû em, nhöõng ngöôøi nhaäp cö trong cuøng gia ñình soáng caïnh caùc baõi raùc. Hoï seõ phaân loaïi vaø gom nhöõng pheá lieäu coù theå taùi cheá ñöôïc ngay khi caùc xe thu gom raùc tôùi ñoå raùc xuoáng. Chuû thaàu seõ traû löông theo soá löôïng pheá lieäu maø hoï thu gom ñöôïc. Chuû thaàu seõ baùn pheá lieäu tröïc tieáp cho caùc cô sôû taùi cheá trong thaønh phoá, khoâng phaûi qua tay moái laùi trung gian. Soá löôïng pheá lieäu ñöôïc baùn ra phuï thuoäc vaøo nguoàn cung caáp pheá lieäu ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa caùc cô sôû taùi cheá. Caùc coâng ñoaïn sô cheá Phaân loaïi Plastic Coù theå aùp duïng moät soá caùch nhö: Thöû nghieäm baèng nöôùc. Thöû nghieäm baèng caùch ñoát vaø quan saùt. Thöû nghieäm baèng moùng tay. (xem chi tieát ôû muïc 2.6.1.1 chöông 2) Vaøi nguyeân taéc cô baûn ñeå phaân loaïi nhöïa laø: Taát caû nhöõng loaïi dính nhau ( nhö giaáy nhaõn) ñeàu bò loaïi boû. Nhöïa moûng, xoáp vaø nhöïa cöùng phaûi ñöôïc taùch rieâng. Nhöõng loaïi nhöïa khaùc nhau (PP, PE, PS, PVC) cuõng caàn ñöôïc taùch rieâng, nhaát laø PVC. Nhöïa PE moûng caàn ñöôïc phaân ra thaønh loaïi coù maøu vaø loaïi trong suoát. Nhöïa PE cöùng cuõng caàn phaân ra thaønh loaïi coù maøu saùng (trong suoát, maøu traéng) vaø loaïi coù maøu khaùc. Phôi - Saáy Haàu heát caùc cô sôû taùi cheá trong thaønh phoá ñeàu coù qui moâ vöøa vaø nhoû, do ñoù dieän tích saân phôi thöôøng khoâng lôùn. Loaïi nhöïa daïng maøng moûng coù theå treo thaønh töøng haøng. Nhö vaäy seõ coù theå giaûm ñöôïc dieän tích saân phôi so vôùi vieäc phaûi traûi ra. Ñoái vôùi nhöïa pheá lieäu (PE) ñaõ ñöôïc caét nhoû thì coù theå duøng maùy saáy. Phaàn nhöïa cöùng thì khoâng theå saáy baèng maùy maø phaûi traûi ra phôi ñeå cho raùo nöôùc. Caûi tieán chaát löôïng Chaát löôïng cuûa haït nhöïa cuõng nhö chaát löôïng saûn phaåm seõ ñöôïc caûi thieän neáu thöïc hieän theâm caùc böôùc sau: Tyû leä haït nhöïa môùiâ ñöôïc theâm vaøo theo yeâu caàu chaát löôïng saûn phaåm. Tyû leä nhöïa môùi cho vaøo caøng nhieàu thì chaát löôïng saûn phaåm caøng cao. Neáu caùc maûnh vuïn nhöïa cöùng ñöôïc saáy caøng khoâ thì chaát löôïng haït nhöïa seõ caøng toát hôn. Neáu chaát löôïng haït nhöïa chöa ñaït yeâu caàu, haït nhöïa coù theå ñöôïc cho vaøo maùy ñuøn moät laàn nöõa vaø qua moät væ loïc nhoû hôn. Coâng ñoaïn naøy cuõng nhaèm laøm giaûm ñoä aåm cuûa haït nhöïa do chuùng ñi qua beå nöôùc laïnh ôû laàn thöù nhaát. Ñeå laøm taêng coâng suaát cuûa maùy ñuøn, moät truïc vít ñöôïc ñaët thaúng ñöùng ôû trong pheãu. Khi truïc vít quay seõ nhaán nguyeân lieäu xuoáng vaø ñi vaøo caùc khe cuûa maùy ñuøn. Maùy ñuøn caàn ñöôïc gaén theâm quaït thoâng gioù ñeå laøm thoaùt hôi noùng aåm, do ñoù haït nhöïa seõ khoâng bò xoáp vaø chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc caûi thieän. Tuøy theo loaïi vaø chaát löôïng nguyeân lieäu thoâ (HDPE daïng maøng moûng hoaëc sôïi LDPE) maø chuùng ñöôïc troän laãn vaø baèm nhoû. Sôïi LDPE laø raùc thaûi töø caùc quaù trình taùi cheá khaùc trong nhaø maùy. Hai loaïi PE naøy ñöôïc troän laãn ñeå taïo ra moät ñaëc tính vaät lyù khaùc cho saûn phaåm. Sau quaù trình ñaåy vaø taïo haït, tính deûo vaø nhöõng ñaëc tính khaùc cuûa nguyeân lieäu theå hieän ôû nhöõng haït nhöïa deûo vaø dai. Caùc loaïi nhöïa meàm (tuùi xaùch, drap traûi giöôøng..) khoâng thích hôïp ñeå ñöa vaøo caùc thieát bò maùy moùc nhö maùy baèm, maùy ñuøn. Vì vaäy phaûi keát tuï chuùng tröôùc khi caét, baèng caùch laøm cho noù noùng leân baèng nhieät sau ñoù cho noù ñoâng laïi. Quaù trình naøy seõ caûi thieän chaát löôïng cuûa saûn phaåm cuoái cuøng. Nguyeân lieäu keát tuï phaûi saïch, vì caùc taïp chaát seõ aûnh höôûng ñeán tính chaát cuûa nhöïa vaø hieån nhieân ñoä deûo cuûa nhöïa seõ khoâng ñaït yeâu caàu. Chaát baån caàn ñöôïc laáy ra trong suoát quaù trình naøy. Polystyrene chaát löôïng cao (HIPS) ñöôïc taïo ra baèng caùch cho theâm cao su vaøo Neáu cho theâm chaát laøm meàm deûo vaøo PVC thì noù seõ laø PPVC (Plasticized Polyvinyl Chloride). PPVCù meàm, deã uoán vaø ít bò gaõy hôn, ñöôïc duøng ñeå laøm caùc saûn phaåm thoåi phoàøng nhö: traùi banh, oáng phun nöôùc, voøi sen, giaøy deùp, aùo möa, voû boïc daây caùp…… Qui trình taùi cheá nhöïa toång hôïp 4.2.5.1 Giaûi phaùp taùi cheá tieát kieäm nguyeân lieäu Hieän nay, coâng ngheä taùi cheá taïi caùc cô sôû taùi cheá qui moâ vöøa vaø nhoû ñaõ quaù laïc haäu, maùy moùc thieát bò quaù cuõ, do ñoù vieäc roø ræ nguyeân lieäu trong quaù trình taùi cheá laø khoâng traùnh khoûi. Moät soá cô sôû thaûi boû pheá phaåm cuøng vôùi raùc sinh hoaït hoaëc taùi cheá laïi nhöng chaát löôïng saûn phaåm khoâng cao. Caùc giaûi phaùp tieát kieäm nguyeân lieäu taùi cheá vaø coù theå caûi thieän chaát löôïng saûn phaåm laø troän pheá phaåm vôùi nhöïa môùi theo moät tyû leä thích hôïp ñeå tieáp tuïc saûn xuaát. Sau ñaây laø moät soá quy trình taùi cheá nhaèm caûi thieän vieäc roø ræ nguyeân lieäu, mang laïi lôïi ích kinh teá cho caùc cô sôû saûn xuaát cuõng nhö giaûm thieåu löôïng chaát thaûi ra moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù, chaát löôïng saûn phaåm cuõng ñöôïc caûi thieän. Hình 14: Qui trình taùi cheá haït nhöïa Nhöïa haït (qua taùi cheá 2-3 laàn) Troän vôùi haït nhöïa môùi theo yeâu caàu Maùy taïo khuoân thuû coâng/chaïy ñieän Saûn phaåm Choïn chaát löôïng Tyû leä thaûi 5% Loaïi boû Thaønh phaåm Ñoùng goùi Nghieàn nhoû baèng maùy nghieàn Troän haït Thò tröôøng Hình 15: Qui trình saûn xuaát tuùi nhöïa Haït nhöïa (troän vôùi chaát thaûi nhöïa coâng nghieäp) Caáp vaøo maùy ñuøn thoåi (nhieät ñoä t0 = 3500C, aùp suaát 5 lb/m2) Cuoän nhöïa Choïn chaát löôïng Cuoän nhöïa bò loaïi Chuyeån qua khaâu taïo haït Choïn chaát löôïng Loaïi boû Cuoän nhöïa thaønh phaåm Maùy caét (haøn ñaùy) Saûn phaåm Tuùi nhöïa thaønh phaåm Ñoùng goùi Thò tröôøng 4.2.5.2 Thieát bò ñeå taùi cheá nhöïa pheá lieäu baèng caùch hoùa haït: Goàm: boä naïp lieäu, maùy troän vaø eùp ñuøn, löôùi taïo haït (löôùi naøy coù daïng hình noùn coù ñænh höôùng veà boä phaän caét), boä phaän caét. Öu ñieåm cuûa thieát bò naøy laø thieát bò coù löôùi taïo haït ôû daïng hình noùn vaø coù ñænh höôùng veà phía boä phaän caét seõ taïo ra khaû naêng hoaøn thieän ñieàu kieän khuaáy troän vaø eùp ñuøn vaät lieäu, coøn vieäc boá trí caùc loã cuûa löôùi treân caùc quyõ ñaïo rieâng bieät dòch chuyeån theo höôùng baùn kính vaø chieàu truïc so vôùi caùc loã kia seõ ngaên ngöøa söï dính baùm laãn nhau cuûa caùc phaàn polymer ñaõ ñöôïc caét vaø ñaûm baûo thu ñöôïc caùc haït nhöïa khoâng bò bieán daïng. Hình 16: Quy trình taùi cheá nhöïa pheá lieäu baèng caùch hoùa haït Nhöïa pheá lieäu Nghieàn sô boä Boä naïp lieäu Chaát keát dính Maùy troän vaø eùp ñuøn Löôùi taïo haït Boä caét lieäu Saûn phaåm Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Nhöïa pheá lieäu ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû baèng maùy nghieàn ñi vaøo boä naïp lieäu goàm coù pheãu vaø moät truïc vít ñaët thaúng ñöùng trong pheãu, taïi ñaây vaät lieäu ñöôïc ñònh löôïng vaø taåm öôùt baèng chaát keát dính. Nhôø truïc vít quay neân vaät lieäu ñöôïc khuaáy troän vaø ñöôïc chuyeån xuoáng maùy eùp ñuøn. Taïi ñaây, nhöïa vaø chaát keát dính laïi ñöôïc troän moät laàn nöõa thaønh moät hoãn hôïp ñoàng nhaát vaø chuùng bò eùp traøo qua caùc loã cuûa löôùi taïo haït thaønh daïng hình thoi. Sau ñoù chuùng ñöôïc chuyeån ñeán boä caét lieäu vaø ñöôïc caét thaønh töøng haït coù chieàu daøi caàn thieát. 4.2.5.3 Taùi cheá raùc thaûi nylon laøm vaät lieäu xaây döïng: Laâu nay, vieäc taùi cheá nylon coøn ôû trình ñoä thaáp. Hoï chæ nhaët vaø taùi cheá nhöõng maøng PE daøy, to; boû qua phaàn lôùn tuùi nylon moûng. Phöông phaùp naøy coù theå taän duïng toái ña nguoàn raùc thaûi do vaùn eùp laø thaønh phaåm khoâng keùn nguyeân lieäu. Vôùi öu ñieåm veà khaû naêng chòu aåm, nheï, maët nhaün, khoâng dính beâtoâng vaø ñoä beàn cao, khoâng taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoûe con ngöôøi… nhöõng taám vaät lieäu naøy coù theå ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát ñoà gia duïng nhö baøn, gheá, tuû, coù theå xaây döïng nhaø ôû vuøng ngaäp luït, möông daãn nöôùc, vaät lieäu caùch aâm, caùch nhieät… Hình 17: Coâng ngheä taùi cheá raùc thaûi nylon laøm vaät lieäu xaây döïng Raùc thaûi nylon Raùc thaûi nylon Xay röûa Saáy Nghieàn nhoû Troän Maùy ñuøn Khuoân eùp Saûn phaåm Thaùo khuoân Phoái lieäu + phuï gia Vieäc xay röûa nhaèm muïc ñích giaûm theå tích cuûa nhöïa pheá thaûi vaø loaïi boû taïp chaát baån laø coâng ñoaïn quan troïng nhaát cuûa quaù trình xöû lyù raùc thaûi nylon. Coâng ngheä saáy raùc thaûi nylon phaûi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu laøm khoâ gaàn nhö tuyeät ñoái raùc nylon sau khi röûa. Vì vaäy, coâng ngheä saáy taàng soâi laø phuø hôïp vôùi qui trình naøy vì tính hieäu quaû, lieân tuïc vaø naêng suaát saáy cao. Sau caùc böôùc sô cheá nhö phaân loaïi raùc, laøm saïch, caét nhoû, saáy khoâ vaø pha troän vôùi caùc chaát phuï gia laø boät ñaù, sô döøa hay sôïi thuûy tinh vaø chaát keo dính… nguyeân lieäu hoãn hôïp treân ñöôïc ñöa vaøo maùy eùp ñeå taïo thaønh taám vaät lieäu. Theo tính toaùn, ñeå laøm ra 1m2 taám vaät lieäu (daøy 1cm) caàn 9 - 10 kg nylon. Coâng ngheä taùi cheá saûn phaåm nhöïa lai goã Qua nghieân cöùu vaø tham khaûo coâng ngheä taùi cheá saûn phaåm nhöïa lai goã treân Theá giôùi, taùc giaû nhaän thaáy ñaây laø moät coâng ngheä môùi, hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Tp.HCM. Do caùc vaät lieäu goã duøng ñeå taùi cheá nhö: maït cöa, rôm raï, voû ñaäu phoäng, voû traáu… coù raát nhieàu ôû vuøng noâng thoân. Coâng ngheä cuõng khaù ñôn giaûn, coù theå aùp duïng vaøo caùc cô sôû taùi cheá qui moâ vöøa vaø nhoû cuûa Thaønh phoá. Vôùi coâng ngheä naøy, caùc cô sôû taùi cheá nhöïa pheá lieäu qui moâ vöøa vaø nhoû ôû Tp.HCM coù ñuû khaû naêng ñeå trang bò maø saûn phaåm taïo ra coù chaát löôïng cao, coù theå caïnh tranh vôùi caùc saûn phaåm chính phaåm trong vaø ngoaøi nöôùc. Hình 18: Qui trình ñuøn hoãn hôïp nhöïa - goã Nhöïa vaø caùc chaát phuï gia Goã Hôi nöôùc thoaùt ra Nöôùc Truïc vít keùp Boä phaän truyeàn ñoäng Truïc vít ñôn ñöa nguyeân lieäu vaøo khuoân Hình 19: Qui trình cheá taïo saûn phaåm töø nhöïa lai goã Maùy ñuøn OÁng laøm maùt OÁng ño nhieät Khuoân Nhöïa Goã Baøn caét Truïc ñaåy Khuoân raäp Cöa Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Qui trình ñuøn nhöïa lai goã goàm coù hai maùy ñuøn: moät maùy coù truïc vít keùp ñeå saáy vaø troän nguyeân lieäu nhöïa vaø goã, moät maùy coù truïc vít ñôn ñeå ñuøn nguyeân lieäu vaøo khuoân. Maùy ñuøn coù truïc vít keùp coù hai loã thoâng khí ñeå thoaùt hôi aåm. Ñaàu tieân, boät goã ñöôïc cho vaøo pheãu, maùy ñuøn seõ saáy boät goã vaø ñaåy noù leân phía tröôùc. Haït nhöïa seõ ñöôïc cho vaøo pheãu thöù hai. Maùy ñuøn coù truïc vít keùp coù hai chöùc naêng. Chöùc naêng thöù nhaát laø ñeå saáy boät goã, chöùc naêng thöù hai laø naáu chaûy vaø laøm ñoàng nhaát hoaøn toaøn hoãn hôïp nhöïa - goã vaø caùc chaát phuï gia. Hoãn hôïp sau ñoù seõ ñi xuoáng maùy ñuøn coù truïc vít ñôn ñeå ñaåy nguyeân lieäu vaøo khuoân. Hoãn hôïp naøy seõ qua moät caùi caân ñeå xaùc ñònh chính xaùc khoái löôïng. Sau khi ra khoûi khuoân, hoãn hôïp seõ qua moät oáng ño nhieät ñeå kieåm soaùt nhieät ñoä vaø qua oáng phun nöôùc ñeå laøm nguoäi. Sau ñoù, noù ñöôïc raäp khuoân thaønh töøng taám vaø ñem leân baøn caét thaønh töøng taám nhoû ñeå laøm thaønh saûn phaåm. Saûn phaåm nhöïa lai goã raát ña daïng nhö: vaùn loùt saøn ngoaøi trôøi, vaùn ñoùng thuyeàn, haøng raøo, gheá trong saân vaän ñoäng, ñoà trang trí, khung cöûa, vaät duïng trong nhaø vaø nhöõng saûn phaåm thay theá goã khaùc. OÁng nöôùc baèng vaät lieäu nhöïa lai goã Vaùn loùt saøn ngoaøi trôøi baèng vaät lieäu nhöïa lai goã ÑEÀ XUAÁT MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP TOÅNG HÔÏP ÑEÅ NGAÊN NGÖØA VAØ GIAÛM THIEÅU CHAÁT THAÛI Caùc chöông trình naâng cao nhaän thöùc Toå chöùc vieäc tuyeân truyeàn, taäp huaán, giaùo duïc… cho ngöôøi daân vaø coâng nhaân caùc xí nghieäp veà taát caû caùc khí caïnh veà baûo veä moâi tröôøng. Naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân veà caùc lôïi ích cuûa caùc chöông trình giaûm thieåu chaát thaûi. Kieåm tra giaùm saùt caùc ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng taïi caùc cô sôû. ÖÙng duïng vaø baûo ñaûm duy trì hoaït ñoäng coù hieäu quaû caùc chöông trình giaûm thieåu chaát thaûi Ñieàu kieän tieân quyeát ñöôïc yeâu caàu laø moãi cô sôû, xí nghieäp phaûi aùp duïng ngay moät chöông trình giaûm thieåu oâ nhieãm cho rieâng mình, ví duï nhö moät chöông trình saûn xuaát saïch hôn. Moät soá caùc hoaït ñoäng nhö vieäc phaân loaïi chaát thaûi höõu hieäu ngay taïi nguoàn phaùt sinh chaát thaûi, naâng cao naêng löïc cuûa quaù trình thu gom chaát thaûi trong phaïm vi xí nghieäp… nhaèm muïc ñích “giaûm thieåu chaát thaûi” nhö : Giaûm thieåu caùc nguoàn thaûi coá ñònh: kieåm tra ngaên ngöøa söï roø ræ vaø thaát thoaùt chaát thaûi raén; khaéc phuïc tính hieäu quaû cuûa caùc nguyeân lyù vaø qui taéc coâng ngheä ñang toàn taïi. Ñoåi môùi hay caûi tieán coâng ngheä: Thay ñoåi nguyeân lieäu ñaàu vaøo. Kieåm soaùt toát hôn caùc quaù trình saûn xuaát. Khaéc phuïc caùc thieát bò hieän coù. Ñoåi môùi coâng ngheä. Khaéc phuïc saûn phaåm: caùc ñaëc tính cuûa caùc saûn phaåm coù theå ñöôïc khaéc phuïc ñeå coù theå giaûm bôùt caùc taùc ñoäng cuûa chuùng leân moâi tröôøng trong suoát quaù trình saûn xuaát cuõng nhö giaûm thieåu caùc taùc ñoäng cuûa caùc saûn phaåm naøy trong caùc quaù trình tieâu thuï vaø thaûi boû sau naøy. Ñoùng cöûa hoaëc di dôøi caùc cô sôû neáu thaáy caàn thieát: Ñoái vôùi caùc cô sôû khoâng coøn khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm vì nhieàu lyù do thì phaûi tuyeät ñoái döøng saûn xuaát ngay vaø tính ñeán khaû naêng thay ñoåi coâng ngheä hoaëc di dôøi vaøo caùc khu coâng nghieäp taäp trung. Chính saùch hoã trôï ngaønh taùi cheá nhöïa Hoã trôï maët baèng Hoã trôï, tö vaán tìm kieám maët baèng saûn xuaát phuø hôïp. Öu tieân boá trí maët baèng cho caùc döï aùn taùi cheá noùi chung vaø taùi cheá nhöïa noùi rieâng trong qui hoaïch caùc khu lieân hieäp xöû lyù chaát thaûi raén cuûa thaønh phoá. Hoã trôï haï taàng kyõ thuaät (ñöôøng giao thoâng, heä thoáng caáp thoaùt nöôùc, heä thoáng caáp ñieän, heä thoáng thoâng tin lieân laïc, heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi…). Mieãn hoaëc giaûm tieàn thueâ ñaát trong moät soá naêm nhaát ñònh khi döï aùn môùi ñi vaøo hoaït ñoäng. Hoã trôï veà taøi chính Hoã trôï veà voán: caùc cô sôû ñöôïc öu tieân cho vay voán laõi suaát thaáp hoaëc laõi suaát baèng 0 trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö veà coâng ngheä taùi cheá nhöïa, ñaàu tö caûi thieän chaát löôïng saûn phaåm nhöïa taùi cheá, caûi tieán heä thoáng thu mua vaø phaân loaïi coù hieäu quaû hôn. Öu ñaõi veà thueá: mieãn hoaëc giaûm thueá giaù trò gia taêng, thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong moät soá naêm nhaát ñònh. Hoã trôï kyõ thuaät vaø thoâng tin Caùc cô sôû taùi cheá nhöïa ñöôïc taïo ñieàu kieän tieáp caän vôùi coâng ngheä taùi cheá tieân tieán, ñöôïc hoã trôï thoâng tin vaø tö vaán kyõ thuaät, ñaëc bieät laø veà: Coâng ngheä taùi cheá nhöïa tieân tieán. Caùc giaûi phaùp saïch hôn cho ngaønh taùi cheá nhöïa. Kyõ thuaät xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng do hoaït ñoäng taùi cheá nhöïa. Thoâng tin veà caùc chính saùch hoã trôï taùi cheá nhöïa. Hoã trôï nguoàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo vaø tieâu thuï saûn phaåm ñaàu ra Caùc hình thöùc hoã trôï nguyeân lieäu ñaàu vaøo: Môû roäng vaø naâng cao chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn caû veá phaïm vi vaø chaát löôïng. Mieãn hoaëc giaûm thueá ñoái vôùi mua baùn nhöïa pheá lieäu. Caùc hình thöùc hoã trôï tieâu thuï saûn phaåm ñaàu ra: Hoã trôï caùc cô sôû giôùi thieäu, quaûng baù saûn phaåm nhöïa taùi cheá. Ñaåy maïnh caùc chöông trình khuyeán khích söû duïng saûn phaåm taùi cheá treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng, naâng cao yù thöùc coäng ñoàng veà yù nghóa cuûa söû duïng saûn phaåm taùi cheá. Giaûm thueá giaù trò gia taêng (VAT) ñoái vôùi caùc saûn phaåm nhöïa taùi cheá. Chöông 5 : KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ NHAÄN XEÙT CHUNG VEÀ HIEÄN TRAÏNG TAÙI CHEÁ PHEÁ LIEÄU NHÖÏA TAÏI TP.HCM Hoaït ñoäng xöû lyù – thu hoài vaø taùi söû duïng chaát thaûi raén noùi chung vaø pheá lieäu nhöïa noùi rieâng ôû Tp.HCM coøn ñang vöôùng phaûi nhieàu vaán ñeà: Chính saùch khuyeán khích phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn chöa ñöôïc phaùt huy hieäu quaû. Taïi khu xöû lyù chaát thaûi raén chöa coù phöông tieän vaø thieát bò phaân loaïi neân chöa coù theå phaùt trieån caùc phöông tieän xöû lyù coù qui moâ lôùn vaø hieän ñaïi. Chaát thaûi sinh hoaït bò choân laãn vôùi chaát thaûi nguy haïi. Tyû leä chaát thaûi raén ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá, taùi söû duïng vaøo khoaûng 20 - 40%, chuû yeáu do nhöõng ngöôøi chuyeân bôùi raùc thu nhaët. Tuy nhieân hoaït ñoäng thu thaäp chaát thaûi raén - pheá lieäu laø hoaøn toaøn töï phaùt, khoâng ñöôïc toå chöùc vaø quaûn lyù. Hieän traïng caùc cô sôû taùi cheá ôû qui moâ vöøa vaø nhoû, ña phaàn laø caùc hoä saûn xuaát caù theå vôùi coâng ngheä vaø daây chuyeàn saûn xuaát taùi cheá laïc haäu, trang thieát bò thoâ sô, thuû coâng. Chöa coù söï quan taâm ñuùng möùc cuûa Nhaø Nöôùc vaø caùc ban ngaønh chöùc traùch. Vaán ñeà an toaøn lao ñoäng cho coâng nhaân cuõng nhö an toaøn lao ñoäng cuûa nhaø xöôûng chöa ñaûm baûo. Veä sinh moâi tröôøng nhaø xöôûng vaø moâi tröôøng xung quanh khu vöïc saûn xuaát ñang laø vaán ñeà noùng boûng nhö: oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët, moâi tröôøng ñaát do söï coá kyõ thuaät trong saûn xuaát, hoùa chaát vaø nguyeân vaät lieäu chaûy traøn - roø ræ… Ngoaøi ra coøn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí töø caùc loø ñoát, khí thaûi, oâ nhieãm muøi… Nhieân lieäu ñoát taïi caùc cô sôû taùi cheá hieän nay chuû yeáu laø duøng nhôùt caën vaø cuûi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. Phöông phaùp choân laáp raùc hôïp veä sinh nhö hieän nay chöa ñaït yeâu caàu trong vaán ñeà ñaët heä thoáng thu nöôùc raùc roø ræ cuõng nhö thu khí gas sinh ra. Vieäc taùi cheá pheá lieäu ñem laïi khaù nhieàu tích cöïc, ñoù laø: Coâng ngeä taùi cheá nhöïa hieän taïi coù theå taùi cheá ñöôïc taát caû caùc loaïi nhöïa pheá lieäu hieän coù töø bao bì nylon, oáng nöôùc PVC hö hoûng, nhöïa töø caùc vaät duïng nhö: thau, roå, chai, ly, ca nhöïa… Ñoái vôùi nhaø saûn xuaát, vieäc taùi cheá pheá lieäu giuùp ñem laïi lôi nhuaän töø vieäc baùn pheá lieäu, tieát kieäm ñöôïc moät löôïng kinh phí ñaùng keå trong vieäc nhaäp nguyeân lieäu cuõng nhö chi phí xöû lyù chaát thaûi. Hôn nöõa noù coøn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho moät soá lôùp lao ñoäng ñang thaát nghieäp taïi Thaønh phoá. Veà maët moâi tröôøng, vieäc taùi cheá pheá lieäu giuùp giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng do caùc hoaït ñoäng saûn xuaát. Ñoàng thôøi giuùp tieát kieäm ñöôïc dieän tích xaây döïng cuõng nhö keùo daøi tuoåi thoï caùc baõi choân laáp raùc. Tuy vaäy, hieän nay haàu heát caùc hoaït ñoäng taùi cheá pheá lieäu taïi Tp.HCM ñeàu do caùc cô sôû tö nhaân ñaûm traùch. Ñaây laø nhöõng cô sôû nhoû, voán ñaàu tö thaáp, hoaït ñoäng chuû yeáu mang tính töï phaùt, phöông tieän saûn xuaát ña soá laø thuû coâng. Do vaäy, vaán ñeà gaây oâ nhieãm cho moâi tröôøng do hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc cô sôû naøy laø moät baøi toaùn khoù cho caùc nhaø moâi tröôøng. ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NGAØNH TAÙI CHEÁ NHÖÏA Döïa treân nhöõng öu - nhöôïc ñieåm vaø thuaän lôïi - khoù khaên, ngaønh taùi cheá nhöïa caàn ñöôïc phaùt trieån theo höôùng toàn taïi song song caùc döï aùn taùi cheá nhöïa qui moâ lôùn vôùi qui trình kheùp kín vaø coâng ngheä hieän ñaïi beân caïnh caùc cô sôû vöøa vaø nhoû vôùi coâng ngheä truyeàn thoáng. Vôùi toác ñoä phaùt sinh raùc thaûi khoâng ngöøng gia taêng hieän nay, löôïng nhöïa pheá thaûi caàn ñöôïc taùi cheá ñöôïc ñaùnh giaù laø ñaõ vöôït quaù naêng löïc cuûa caùc cô sôû taùi cheá nhoû leû. Beân caïnh ñoù, vôùi coâng ngheä thoâ sô truyeàn thoáng, caùc cô sôû naøy ñang daàn khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa thò tröôøng caû veà chaát löôïng vaø soá löôïng vaø laø caùc nguoàn gaây oâ nhieãm quan troïng trong caùc khu daân cö. Vì vaäy coâng nghieäp hoùa ngaønh taùi cheá noùi chung vaø taùi cheá nhöïa noùi rieâng laø vieäc laøm caàn laøm ngay. Caàn phaûi coù söï ñaàu tö phaùt trieån caùc döï aùn taùi cheá nhöïa qui moâ coâng nghieäp, vôùi daây chuyeàn taùi cheá nhöïa hieän ñaïi. Caùc döï aùn naøy seõ ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu quan troïng sau: Taùi cheá nhöïa vôùi saûn löôïng lôùn vaø hieäu quaû taùi cheá cao. Ñaûm baûo vaán ñeà moâi tröôøng. Chaát löôïng saûn phaåm taùi cheá cao, caïnh tranh ñöôïc vôùi saûn phaåm töø nhöïa nguyeân lieäu môùi. Tuy nhieân, caùc cô sôû taùi cheá qui moâ lôùn hieän nay vaãn coøn haïn cheá veà phaïm vi thu gom. Ngoaøi ra, caùc cô sôû taùi cheá naøy coøn coù yeâu caàu cao veà soá löôïng vaø chaát löôïng nguyeân lieäu nhöïa pheá thaûi ñaàu vaøo. Trong tình hình hieän nay, ñaây seõ laø nhöõng nguyeân nhaân laøm haïn cheá khaû naêng xöû lyù trieät ñeå löôïng nhöïa vaø nylon pheá thaûi caàn taùi cheá phaùt sinh treân ñòa baøn thaønh phoá. Vì vaäy, trong giai ñoaïn saép tôùi vaãn raát caàn duy trì hoaït ñoäng cuûa caùc cô sôû taùi cheá qui moâ vöøa vaø nhoû, hoaït ñoäng nhö nhöõng veä tinh thu mua vaø phaân loaïi nhöïa vaø nylon pheá thaûi cho caùc cô sôû taùi cheá nhöïa qui moâ coâng nghieäp. Caùc cô sôû qui moâ vöøa vaø nhoû naøy ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn ñaùp öùng thò tröôøng saûn phaåm nhöïa taùi cheá giaù reû voán bò caùc cô sôû qui moâ coâng nghieäp boû ngoû. Caùc cô sôû vöøa vaø nhoû naøy vôùi nhöõng öu ñieåm rieâng, ñaëc bieät laø maïng löôùi thu mua roäng ñaõ ñöôïc thieát laäp laâu naêm coù khaû naêng thu mua nhöïa pheá lieäu vôùi hieäu quaû cao vaø trieät ñeå. Tuy nhieân, caàn phaûi coù söï quaûn lyù thoáng nhaát maïng löôùi caùc cô sôû naøy vaø chuùng phaûi töøng böôùc ñöôïc naâng caáp thaønh heä thoáng thu mua, phaân loaïi vaø taùi cheá chuyeân nghieäp hôn vöøa ñaûm baûo muïc tieâu saûn xuaát vöøa ñaûm baûo khoâng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Duy trì chính saùch di dôøi caùc cô sôû taùi cheá nhöïa gaây oâ nhieãm naèm trong khu vöïc daân cö. Caùc cô sôû naøy neân ñöôïc boá trí laïi ôû caùc khu lieân hieäp xöû lyù chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc qui hoaïch nhö: Khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén Taây Baéc Tp.HCM (xaõ Phöôùc Hieäp, huyeän Cuû Chi). Khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén ôû Thuû Thöøa, Long An. Ñaëc bieät, khu lieân hôïp xöû lyù chaát thaûi raén ôû Thuû Thöøa, Long An ñöôïc ñònh höôùng qui hoaïch theo moâ hình khu coâng nghieäp taùi cheá sinh thaùi. ._.