Nghiên cứu phương thức quản lý môi trường hoạt động nuôi trồng thủy sản ở huyện Duyên Hải và Cầu Ngang,tỉnh Trà Vinh

đề tài. ..............................................................................................3 1.3. Đối tượng nghiên cứu. ..................................................................................3 1.4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................3 1.4.1. Phương pháp luận. ................................................................................3 1.4.2. Phương pháp cụ thể...............................................................................4 1.5. Nội dung nghiên cứu. ....................................................................................4 Chương 2: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÍ MÔI TRƯỜNG ......................................6 2.1. Nhiệm vụ của quản lí môi trường................................................................6 2.2. Các công cụ quản lí môi trường...................................................................7 2.2.1. Công cụ pháp lí ......................................................................................7 2.2.2. Công cụ kinh tế ......................................................................................8 Chương 3: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, Xà HỘI KHU VỰC DUYÊN HẢI - CẦU NGANG, TRÀ VINH. ..........................................................................11 3.1. Huyện Duyên Hải .......................................................................................11 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................11 3.1.1.1. Vị trí địa lý.....................................................................................11 3.1.1.2. Khí hậu ..........................................................................................13 3.1.2. Đặc điểm xã hội. ..................................................................................13 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -2- 3.1.2.1. Dân số và lao động........................................................................13 3.1.2.2. Cơ sở hạ tầng ................................................................................13 3.1.2.3. Văn hoá xã hội...............................................................................14 3.1.2.4. Quốc phòng - An ninh ...................................................................15 3.1.2.5. Chỉ tiêu kinh tế. .............................................................................15 3.1.2.6. Tình hình sản xuất ngư – nông – lâm – diêm nghiệp ....................16 3.2. Huyện Cầu Ngang ......................................................................................17 3.2.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................17 3.2.1.1. Vị trí địa lí .....................................................................................17 3.2.1.2. Địa hình- Địa chất.........................................................................19 3.2.1.3. Khí tượng- Thuỷ văn......................................................................19 3.2.2. Đặc điểm xã hội ...................................................................................20 3.2.2.1. Dân số............................................................................................20 3.2.2.2. Giáo dục. .......................................................................................21 3.2.2.3. Y tế .................................................................................................22 3.2.3. Đặc điểm kinh tế ..................................................................................23 Chương 4: HIỆN TRẠNG CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG KHU VỰC NGHIÊN CỨU. .........................................................................................................25 4.1. Môi trường nước .........................................................................................25 4.1.1. Nước mặt. .............................................................................................25 4.1.2. Nước ngầm...........................................................................................35 4.2. Môi trường đất ............................................................................................38 4.2.1. Tình hình sử dụng đất .........................................................................38 4.2.2. Tình hình sử dụng phân bón hóa học và thuốc BVTV trên địa bàn Tỉnh Trà Vinh năm 2004...................................................................................39 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -3- 3.2.3. Chất lượng môi trường đất .................................................................40 4.3. Môi trường không khí.................................................................................41 4.4. Hệ sinh thái môi trường tự nhiên ..............................................................43 4.4.1. Hệ sinh thái rừng.................................................................................43 4.4.2. Hệ sinh thái môi trường nước.............................................................44 Chương 5: HIỆN TRẠNG NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN KHU VỰC DUYÊN HẢI - CẦU NGANG, TRÀ VINH. ..........................................................................46 5.1. Tình hình nuôi trồng thuỷ sản khu vực nghiên cứu. ...............................46 5.1.1. Huyện Duyên Hải ................................................................................46 5.1.1.1. Nuôi tôm sú....................................................................................46 5.1.1.2. Nuôi cua ........................................................................................50 5.1.1.3. Nuôi nghêu ....................................................................................51 5.1.1.4. Nuôi cá ..........................................................................................52 5.1.1.5. Tổ hợp tác và kinh tế trang trại.....................................................52 5.1.2. Huyện Cầu Ngang ...............................................................................53 5.1.2.1. Nuôi tôm sú....................................................................................53 5.1.2.2. Nuôi tôm càng xanh.......................................................................54 5.1.2.3. Nuôi cá các loại.............................................................................55 5.1.2.4. Nuôi nhử tự nhiên..........................................................................55 5.1.2.5. Tổ hợp tác và kinh tế trang trại.....................................................55 5.2. Các mô hình nuôi trồng thuỷ sản đã được áp dụng tại khu vực ............56 5.3. Qui trình nuôi trồng thuỷ sản ....................................................................60 5.4. Hiện trạng quản lí môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực nghiên cứu.............................................................................................62 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -4- Chương 6: ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG HOẠT ĐỘNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN ................................................................................................65 6.1. Phân tích kiểm kê đầu vào và đầu ra của từng giai đoạn nuôi trồng ....65 6.2. Đánh giá tác động của nước thải nuôi trồng thuỷ sản tới môi trường...68 6.2.1. Nguồn gốc gây ô nhiễm môi trường nước..........................................68 6.2.1.1. Nước thải từ ao nuôi trồng thuỷ sản .............................................68 6.2.1.2. Nước thải sinh hoạt .......................................................................69 6.2.1.2. Nước mưa chảy tràn......................................................................69 6.2.2. Đánh giá mức độ ô nhiễm của nước thải ...........................................69 6.2.2.1. Nước thải từ ao nuôi......................................................................69 6.2.2.2. Nước thải sinh hoạt .......................................................................71 6.2.2.3. Nước mưa chảy tràn......................................................................73 6.2.3. Tác động của các chất ô nhiễm đến môi trường nước ......................74 6.3. Đánh giá tác động của chất thải rắn đến môi trường..............................75 6.3.1. Nguồn gốc gây ô nhiễm chất thải rắn.................................................75 6.3.2. Đánh giá mức độ ô nhiễm của chất thải rắn......................................75 6.3.3. Đánh giá tác động do các chất thải rắn..............................................76 6.4. Đánh giá tác động của khí thải đến môi trường.......................................76 6.4.1. Nguồn ô nhiễm không khí...................................................................76 6.4.2. Đánh giá mức độ ô nhiễm của khí thải ..............................................77 6.4.3. Đánh giá tác động của khí thải ...........................................................78 6.5. Tác động tới hệ sinh thái ............................................................................81 6.5.1. Suy giảm diện tích rừng tự nhiên .......................................................81 6.5.1.1. Đánh giá mức độ suy giảm diện tích rừng ....................................81 6.5.1.2. Đánh giá tác hại của việc giảm diện tích rừng.............................82 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -5- 6.5.2. Tiềm tàng nguy cơ bùng phát các loại tảo và vi sinh vật có hại cho vật nuôi ..............................................................................................................82 6.6. Ảnh hưởng đến môi trường đất .................................................................83 6.7. Tác động tới kinh tế - xã hội khu vực........................................................84 6.7.1. Tác động tích cực.................................................................................84 6.7.2. Tác động tiêu cực.................................................................................85 Chương 7: ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG HOẠT ĐỘNG NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN KHU VỰC NGHIÊN CỨU .....................................87 7.1. Qui hoạch nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn nghiên cứu.........................87 7.1.1. Mục tiêu tổng quát...............................................................................87 7.1.2. Phân vùng nuôi trồng thuỷ sản...........................................................88 7.2. Tiết kiệm nguyên vật liệu ...........................................................................89 7.3. Kiểm soát ô nhiễm.......................................................................................90 7.3.1. Nước thải..............................................................................................91 7.3.2. Chất thải rắn ........................................................................................92 7.4. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường đất..........................................................93 7.5. Các biện pháp giáo dục...............................................................................94 7.6. Chương trình quan trắc chất lượng môi trường......................................95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. .................................................................................96 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1: Chất lượng nước - tiêu chuẩn chất lượng nước ngầm (TCVN 5344 – 1995) .................................................................................................................1 PHỤ LỤC 2: Chất lượng nước - chất lượng nước bảo vệ đời sống thuỷ sinh (TCVN 6774:2000) ....................................................................................................................3 PHỤ LỤC 3: Chất lượng nước – tiêu chuẩn nước thải công nghiệp thải vào các vực nước sông dùng cho mục đích bảo vệ đời sống thuỷ sinh (TCVN 6984:2001) ...........5 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -6- PHỤ LỤC 4: Tiêu chuẩn thực hành nuôi tốt nhất (BAP) của Liên Minh Nuôi Trồng Thuỷ Sản Toàn Cầu GAA.............................................................................................7 PHỤ LỤC 5: Bản đồ phân vùng nuôi trồng thuỷ sản của huyện Duyên Hải và Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh .................................................................................................12 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -7- DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Chỉ tiêu về dân số huyện Cầu Ngang............................................................20 Bảng 2: Các chỉ tiêu về giáo dục huyện Cầu Ngang..................................................21 Bảng 3: Các chỉ tiêu về y tế huyện Cầu Ngang..........................................................22 Bảng 4: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại cống La Bang mùa khô các năm. .......27 Bảng 5: Bảng theo dõi dư lượng thuốc BVTV có trong nước mặt mùa khô các năm tại một số địa điểm......................................................................................................27 Bảng 6: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại sông Long Bình (thị xã Trà Vinh) mùa khô các năm ................................................................................................................28 Bảng 7: Bảng theo dõi tổng hàm lượng dầu mỡ trong nước vào mùa khô các năm ..28 Bảng 8: Bảng theo dõi ô nhiễm vi sinh mùa khô các năm tại một số địa điểm .........29 Bảng 9: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại cống Bến Giá (Duyên Hải) mùa mưa.29 Bảng 10: Bảng theo dõi ô nhiễm vi sinh mùa mưa 2003-2004 tại một số địa điểm ..30 Bảng 11 : Bảng theo dõi dư lượng thuốc BVTV có trong nước mặt mùa khô các năm .....................................................................................................................................34 Bảng 12: Chất lượng nước ngầm ở xã Hiệp Mỹ (huyện Cầu Ngang) vào mùa mưa .....................................................................................................................................35 Bảng 13: Chất lượng nước ngầm ở một số giếng khoan trong tỉnh( mẫu lấy và phân tích vào tháng 7/2004 do trung tâm BVMT, EPC phân tích ) ....................................36 Bảng 14: Chất lượng nước ngầm ở một số giếng khoan trong tỉnh (mẫu lấy và phân tích vào tháng 7/2004 do trung tâm BVMT, EPC phân tích) .....................................36 Bảng 15: Thống kê lượng thuốc BVTT tỉnh Trà Vinh qua các năm..........................40 Bảng 16: Tính chất của đất ở khu vực Duyên Hải, Cầu Ngang. ................................41 Bảng 17: Chất lượng không khí tại khu vực chợ Cầu Ngang vào mùa khô...............42 Bảng 18: Chất lượng không khí tại Bến xe Cầu Ngang vào mùa khô .......................42 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -8- Bảng 19: Chất lượng không khí tại bến phà Long Toàn (Duyên Hải) vào mùa mưa 42 Bảng 20: Chất lượng không khí tại vòng xoay gần Uỷ ban nhân nhân huyện Duyên hải vào mùa mưa các năm 2003 - 2004 .....................................................................43 Bảng 21: Các mô hình nuô0i trồng thuỷ sản áp dụng ở Duyên Hải và Cầu Ngang...56 Bảng 22: Lượng vôi để khử độ chua cho ao nuôi tôm...............................................60 Bảng 23: Bảng phân tích kiểm kê đầu vào, đầu ra từng giai đoạn nuôi tôm sú.........66 Bảng 24: Nguyên nhân các tác động môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản ......66 Bảng 25: Kết quả phân tích nước thải từ ao nuôi vào mùa mưa ................................70 Bảng 26: Khối lượng chất ô nhiễm do mỗi người hàng ngày đưa vào môi trường ...71 Bảng 27: Tải lượng ô nhiễm trong nước thải sinh hoạt ở hợp tác xã Thắng Lợi.......72 Bảng 28: Nồng độ chất ô nhiễm trong nước thải sinh hoạt ở hợp tác xã Thắng Lợi .73 Bảng 29: Tải lượng các chất ô nhiễm từ khí thải máy phát điện................................77 Bảng 30: Nồng độ khí thải máy phát điện..................................................................78 Bảng 31: Tác động của ô nhiễm không khí đến sức khoẻ con người ........................79 Bảng 32:Tác động của ô nhiễm không khí đối với, thực vật, công trình và khí hậu .80 Bảng 33: Diện tích rừng bị suy giảm..........................................................................81 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Mục Lục -9- DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ Hình 1: Giếng bơm tay trong các hộ gia đình ............................................................14 Hình 2: Nuôi tôm thâm canh ở xã Trường Long Hoà, huyện Duyên Hải .................47 Hình 3: Ao tôm nuôi quảng canh cải tiến ở Long Toàn, Duyên Hải ........................48 Hình 4: Vận chuyễn nghêu thịt từ cồn nghêu về nhà máy .........................................51 Hình 5: Ao nuôi cá chép ở Hiệp Mỹ, Cầu Ngang ......................................................55 Bản đồ 1: Bản đồ ranh giới hành chính huyện Duyên Hải , tỉnh Trà Vinh. .............12 Bản đồ 2: Bản đồ ranh giới hành chính huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh................18 Bản đồ 3: Vị trí lấy mẫu đánh giá chất lượng nước mặt vào mùa mưa và mùa khô..26 Biểu đồ 1: Diễn biến ô nhiễm vi sinh của sông Long Bình mùa khô các năm 2003- 2004-2005 ...................................................................................................................30 Biểu đồ 2:Diễn biến ô nhiễm vi sinh của sông Long Bình mùa mưa ........................31 Sơ đồ 1: Sơ đồ nghiên cứu............................................................................................5 Sơ đồ 2: Sơ đồ qui trình nuôi trồng thuỷ sản chung...................................................60 Sơ đồ 3: Phân tích qui trình nuôi trồng thuỷ sản. .......................................................65 Sơ đồ 4: Sơ đồ phân vùng nuôi trồng thuỷ sản...........................................................89 Sơ đồ 5: Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải từ loại hình nuôi thuỷ sản công nghiệp...91 Sơ đồ 6: Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải loại hình nuôi thuỷ sản bán công nghiệp 92 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -1- LỜI NÓI ĐẦU Khi nói đến hoạt động nuôi trồng thuỷ sản người ta thường nghĩ ngay đến lợi ích kinh tế mà hoạt động này mang lại. Nhưng có bao nhiêu người nghĩ đến những tác động tiêu cực đến môi trường mà hoạt động nuôi trồng thuỷ sản có thể gây ra, có bao nhiêu người nghĩ cần bảo vệ môi trường trong hoạt động này. Bởi một lẽ, ý thức bảo vệ môi trường hay ý thức cộng đồng của đại bộ phận dân cư chưa được hình thành. Bảo vệ môi trường trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản rất quan trọng. Bên cạnh lợi ích kinh tế thì nuôi trồng thuỷ sản còn gây ra những ảnh hưởng mạnh mẽ làm suy thoái và ô nhiễm môi trường. Con người không thể vì lợi ích kinh tế mà làm ngơ trước các vấn đề môi trường. Trong những năm qua, nghề nuôi trồng thuỷ sản ở huyện Duyên Hải và Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh nói riêng và cả khu vực đồng bằng Sông Cửu Long nói chung đã và đang phát triển rất mạnh mẽ và có những tác động tích cực đến đời sống kinh tế của dân cư sống bằng nghề này. Tuy nhiên, nghề nuôi trồng thuỷ sản đã trải qua không ít những thăng trầm do những tác động của môi trường. Tác động sẽ rất lớn nếu như môi trường bị ô nhiễm. Vì vậy, lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường luôn phải đi song song với nhau trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản nhằm hướng tới sự phát triển bền vững. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -2- Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ Việt Nam là nước có thế mạnh về ngành thuỷ hải sản. Sản lượng ngày càng tăng, có khả năng đáp ứng không chỉ nhu cầu trong nước mà còn được xuất khẩu ra nước ngoài, góp phần thúc đẩy nền kinh tế cả nước ngày càng phát triển. Trà Vinh là một tỉnh thuộc đồng bằng Sông Cửu Long, nằm giữa sông Tiền và sông Hậu, tiếp giáp với biển Đông. Trà Vinh có 65 km đường bờ biển và khoảng 50.000 ha diện tích đất vùng ven biển bị nhiễm mặn trong mùa khô, tổng diện tích lưu vực các sông rạch trong toàn tỉnh 21.265 ha, cùng với điều kiện tự nhiên thuận lợi giúp cho Trà Vinh có nhiều tiềm năng phát triển mạnh hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. Cùng với sự phát triển của cả nước, giá trị sản lượng ngành thuỷ sản tỉnh Trà Vinh cũng đang ngày một gia tăng, đạt 13.6 % /năm. Hai huyện có sản lượng thuỷ sản cao nhất trong toàn tỉnh Trà Vinh là huyện Duyên Hải và Huyện Cầu Ngang, đạt hơn 50% sản lượng toàn tỉnh. Việc phát triển thuỷ sản đã mang lại hiệu quả kinh tế và năng cao đời sống xã hội cho nhân dân địa phương. Song song với với việc phát triển hoạt động nuôi trồng thuỷ sản thì các vấn đề môi trường phát sinh ngày càng nhiều. Hoạt động nuôi trồng thuỷ sản gây các tác động đến môi trường như: suy giảm chất lượng nước, làm nhiễm bẩn thuỷ vực do sự quá tải về dinh dưỡng, phá huỷ chỗ ở tự nhiên, làm biến dạng các hệ sinh thái và nghèo dần tính đa dạng sinh học, tiềm tàng nguy cơ bùng phát một số dịch bệnh. Trước vấn đề môi trường đó, việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp quản lí môi trường cho hoạt động nuôi trồng thuỷ sản là việc làm hết sức cần thiết để bảo vệ môi trường và góp phần vào công cuộc phát triển bền vững. Nhận thức được hiệu quả kinh tế, xã hội mà hoạt động nuôi trồng thuỷ sản mang lại và các vấn đề môi trường phát sinh từ hoạt động này, tác giả đã chọn đề tài: ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -3- “Nghiên cứu phương thức quản lý môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản ở huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh” làm luận văn tốt nghiệp. 1.2. MỤC TIÊU ĐỀ TÀI. Thông qua hiện trạng nuôi trồng thuỷ sản và hiện trạng quản lí môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh, kết hợp với điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội khu vực nhằm phân tích, đánh giá các tác động môi trường của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản và những bất cập trong hiện trạng quản lí môi trường trong khu vực nghiên cứu. Từ đó đề xuất các phương thức quản lí môi trường phù hợp cho hoạt động nuôi trồng thuỷ sản khu vực huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. 1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề môi trường xung quanh hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.4.1. Phương pháp luận. Nuôi trồng thuỷ sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam. Sản lượng nuôi trồng thuỷ sản hàng năm của cả nước đạt khoảng 720.000 tấn/năm, với giá trị kim ngạch xuất khẩu là 1.100 triệu USD/năm. Cùng với sự phát triển của cả nước, giá trị sản lượng bình quân ngành thuỷ sản Trà Vinh cũng đang ngày một tăng, đạt từ 4.300 – 11.000 tấn/năm. Việc phát triển thuỷ sản đã mang lại hiệu quả kinh tế và nâng cao đời sống xã hội cho người dân địa phương. Tuy nhiên, do kỹ thuật nuôi trồng còn hạn chế, cùng với việc nuôi trồng thuỷ sản không được qui hoạch cho sự phát triển lâu dài nên đã phát sinh nhiều vấn đề môi trường như ô nhiễm môi trường đất, nước, sự phát triển các mầm bệnh,…. Mặt khác, diện tích nuôi trồng thuỷ sản ở Trà Vinh chủ yếu mang tính tự phát, chưa có sự quản lý tập trung và đồng bộ, người dân chưa có ý thức cao về bảo vệ môi trường ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -4- nên hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực đã và đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến môi trường xung quanh. Và những tác động này cũng đang ảnh hưởng ngược lại đến hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực. Vì vậy, cần xác định hiện trạng chất lượng môi trường đất, nước, không khí và hệ sinh thái tự nhiên trong khu vực nuôi trồng thuỷ sản. Góp phần trả lời câu hỏi môi trường khu vực đã thay đổi như thế nào khi hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực phát triển. Đề tài được thực hiện trên cơ sở quan sát, khảo sát và đánh giá tình hình hiện trạng, không bố trí các thí nghiệm mà chỉ kế thừa các kết quả đo đạc sẵn có. Từ đó đánh giá tác động môi trường trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản và đề xuất các phương thức quản lí môi trường phù hợp. 1.4.2. Phương pháp cụ thể. 9 Phương pháp hồi cứu: dựa vào các tư liệu về quản lí môi trường trong sản xuất công nghiệp và một số Tiêu Chuẩn Việt Nam để phục vụ nghiên cứu. 9 Phương pháp khảo sát thực địa: quan sát thực tế tại các vuông, ao, hồ nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực nghiên cứu. 9 Phương pháp điều tra xã hội học: phỏng vấn nhân dân tại khu vực nghiên cứu về hiệu quả kinh tế của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản và ý thức bảo vệ môi trường, cũng như các biện pháp bảo vệ môi trường của nhân dân và chính quyền địa phương. 9 Phương pháp ma trận: từ các kết quả phân tích, điều tra, tiến hành lập các bảng ma trận nhằm phân tích các dạng tác động của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. 9 Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến các chuyên gia. 1.5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU. Để đạt được các mục tiêu đề ra, đề tài có các nội dung sau: 9 Khảo sát, phân tích hiện trạng chất lượng môi trường khu vực nghiên cứu. 9 Khảo sát, đánh giá hiện trạng nuôi trồng thuỷ sản trong huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, Trà Vinh. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -5- 9 Đánh giá hiện trạng quản lí môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. 9 Đánh giá tác động môi trường của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực. 9 Đề xuất các phương thức quản lí môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản huyện Duyên Hải và huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. Sơ đồ 1: Sơ đồ nghiên cứu. Mục tiêu đề tài Điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội khu vực nghiên cứu. Đề xuất phương thức quản lí môi trường trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. Hiện trạng nuôi trồng thuỷ sản khu vực nghiên cứu. Đánh giá tác động môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực. Cơ sở lý thuyết về quản lí môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -6- Chương 2: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÍ MÔI TRƯỜNG 2.1. NHIỆM VỤ CỦA QUẢN LÍ MÔI TRƯỜNG Nhiệm vụ chủ yếu của công tác quản lí môi trường ở Việt Nam là: 9 Xây dựng, ban hành và phổ biến các văn bản pháp luật, các qui định và hướng dẫn về bảo vệ môi trường, các tiêu chuẩn môi trường. 9 Quản lí sự tuân thủ pháp luật, qui định bảo vệ môi trường, tiêu chuẩn môi trường đối với tất cả các hoạt động sản xuất công nghiệp của tất cả các tổ chức, cá nhân trong xã hội. 9 Quản lí sự sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên, trước hết là tài nguyên đất, tài nguyên nước, tài nguyên sinh vật. 9 Quản lí các nguồn thải từ sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp gây ô nhiễm môi trường và thúc đẩy các biện pháp giảm thiểu chất thải. 9 Thực hiện các chính sách ngăn ngừa ô nhiễm công nghiệp, trước hết là lồng ghép qui hoạch bảo vệ môi trường với qui hoạch phát triển kinh tế xã hội, thực hiện thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường. 9 Kiểm soát ô nhiễm môi trường, sự cố môi trường. 9 Thanh tra môi trường đối với các cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xử lý các vi phạm môi trường công nghiệp, các tranh chấp môi trường công nghiệp. 9 Tiến hành quan trắc và phân tích môi trường, theo dõi diễn biến môi trường định kì, lập báo cáo đánh giá hiện trạng môi trường. 9 Tham gia quản lí hạ tầng kỉ thuật, đảm bảo môi trường ở khu công nghiệp. 9 Nâng cao nhận thức cộng đồng, tuyên truyền kiến thức và trách nhiệm về bảo vệ môi trường cho mọi người dân, xây dựng nếp sống thân thiện với môi trường và tài nguyên thiên nhiên, tổ chức các phong trào quần chúng tự nguyện tham gia công tác bảo vệ môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -7- 2.2. CÁC CÔNG CỤ ĐỂ QUẢN LÍ MÔI TRƯỜNG 2.2.1. Công cụ pháp lí Công cụ pháp lí được sử dụng rất phổ biến trong quản lí môi trường, chiếm ưu thế ngay từ thời gian đầu thực hiện các chiến lược, chính sách bảo vệ môi trường ở các nước phát triển và hiện nay vẫn được áp dụng rộng rãi và có hiệu quả ở tất cả các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển trên thế giới. quản lí môi trường bằng công cụ pháp lí dựa trên nguyên tắc “mệnh lệnh và kiểm soát”, hay còn gọi là nguyên tắc CAC (Command And Control) Công cụ pháp lí bao gồm: - Các qui định và tiêu chuẩn môi trường - Các loại giấy phép về môi trường - Kiểm soát môi trường. - Thanh tra môi trường. - Đánh giá tác động môi trường. ™ Ưu điểm: Quản lí môi trường bằng công cụ pháp lí đáp ứng các mục tiêu của pháp luật và chính sách bảo vệ môi trường của quốc gia, đưa công tác quản lí môi trường vào nề nếp, quy củ. Cơ quan quản lí môi trường có thể dự đoán được mức độ hợp lý về mức ô nhiễm sẽ giảm đi bao nhiêu, chất lượng môi trường sẽ đạt đến mức độ nào, giải quyết các tranh chấp môi trường dễ dàng. Các cơ sở sản xuất, các tập thể, cá nhân và mọi thành viên trong xã hội thấy rõ mục tiêu, trách nhiệm và nghĩa vụ của mình đối với sự nghiệp bảo vệ môi trường quốc gia. ™ Nhược điểm: Bên cạnh các ưu điểm trên, quản lí môi trường bằng công cụ pháp lí còn có nhược điểm là thiếu tính mềm dẻo và trong một số trường hợp quản lí thiếu hiệu quả, chưa phát huy được tính chủ động, thiếu kích thích vật chất đối với sự sáng tạo của các cơ sở sản xuất trong các phương án giải quyết môi trường của họ, thiếu khuyến khích đổi mới công nghệ một khi cơ sở sản xuất đã đạt tiêu._. chuẩn môi trường. Quản ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -8- lí môi trường bằng công cụ pháp lí đòi hỏi bộ máy tổ chức quản lí môi trường cồng kềnh và chi phí cho công tác quản lí tương đối lớn. hơn nữa, phương cách này không đủ và không hiệu quả trong việc giải quyết nhiều vấn đề môi trường mà các nhà quản lí môi trường gặp phải gần đây, như là quản lí các nguồn ô nhiễm không phải là nguồn điểm, nước thải công nghiệp và đô thị, đổ bỏ chất thải rắn, các vấn đề môi trường toàn cầu. 2.2.2. Công cụ kinh tế Quản lí môi trường bằng các công cụ kinh tế dựa trên nguyên tắc “ người gây ô nhiễm phải trả tiền”, hay còn gọi là nguyên tắc 3P (Polluter Pays Principle). Theo nguyên tắc này, người gây ô nhiễm ở mức cao hơn sẽ bị phạt về tài chính cao hơn, còn ở mức ô nhiễm thấp hơn thì bị phạt tài chính thấp hơn. Các công cụ kinh tế nhằm mang lại sự mềm dẻo, hiệu quả, chi phí - hiệu quả cho các biện pháp kiểm soát ô nhiễm. Ở nước ta, phương cách quản lí môi trường bằng các công cụ kinh tế đang ở giai đoạn khởi đầu nghiên cứu áp dụng, chưa có kinh nghiệm thực tế. Công cụ kinh tế bao gồm: - Các lệ phí ô nhiễm. - Phí không tuân thủ. - Các phí đối với người dùng. - Lệ phí sản phẩm - Các lệ phí hành chính. - Tăng giảm thuế. - Các khoản trợ cấp - Ký quĩ – hoàn trả - Các khuyến khích cưỡng chế thực thi. - Đền bù thiệt hại. - Tạo ra thị trường mua bán “quyền” xả thải ô nhiễm ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -9- ™ Ưu điểm: - Khuyến khích sử dụng các biện pháp chi phí - hiệu quả để đạt được các mức ô nhiễm có thể chấp nhận được. - Kích thích sự phát triển công nghệ và tri thức chuyên sâu về kiểm soát ô nhiễm trong khu vực tư nhân. - Cung cấp cho chính phủ một nguồn thu nhập để hỗ trợ cho các chương trình kiểm soát ô nhiễm. - Cung cấp tính linh động trong các công nghệ kiểm soát ô nhiễm. - loại bỏ được yêu cầu của chính phủ về một lượng lớn thông tin chi tiết cần thiết để xác định mức độ kiểm soát khả thi và thích hợp đối với mỗi nhà máy và sản phẩm. ™ Nhược điểm: Bên cạnh những ưu điểm trên, công cụ kinh tế còn có những nhược điểm. Một vấn đề đáng lưu ý là tác động của các công cụ kinh tế đối với chất lượng môi trường là không thể dự đoán trước được như công cụ pháp lí vì những người gây ô nhiễm có thề lựa chọn giải pháp riêng cho họ. Hơn nữa trong trường hợp các phí, nếu mức thu phí không thoả đáng, một số người gây ô nhiễm có thể chịu nộp phí và tiếp tục gây ô nhiễm. Đối với các nước đang phát triển, một điểm yếu khác của công cụ kinh tế là chúng đòi hỏi phải có những thể chế phức tạp để thực hiện và buộc thi hành. ⇒ Trong thực tế, rất hiếm khi sử dụng riêng lẻ các công cụ kinh tế để thực hiện các mục tiêu bảo vệ môi trường.. nói chung, chúng bổ sung cho các qui định môi trường trực tiếp, để nâng cao khoản thu nhập, nhằm tài trợ cho các hoạt động kiểm soát ô nhiễm hoặc các biện pháp môi trường khác, tạo ra sự kích thích để thực hiện các qui định tốt hơn, và kích thích sự đổi mới kỹ thuật. Nói cách khác, công cụ kinh tế không thể thực hiện thành công được nếu không có các qui định pháp lí, các tiêu chuẩn môi trường thích hợp và năng lực quản lí nhà nước trong quản lí và điều hành thực thi. Vì vậy, trong hầu hết các nước trên thế giới đều phải sử dụng hỗn hợp công cụ kinh tế và công cụ pháp li trong quản lí môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -10- Ngoài hai công cụ quản lí môi trường trên, trong thực tế còn sử dụng một số phương cách phụ trợ khác nữa, như là định giá, giáo dục, trợ giúp kỹ thuật, lựa chọn công nghệ, thương lượng và sức ép của dân chúng, v.v… ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -11- Chương 3: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, Xà HỘI KHU VỰC DUYÊN HẢI - CẦU NGANG, TRÀ VINH. 3.1. HUYỆN DUYÊN HẢI 3.1.1. Điều kiện tự nhiên 3.1.1.1. Vị trí địa lý Huyện Duyên Hải nằm về phía Nam của tỉnh Trà Vinh giữa hai cửa Cung Hầu và Định An của hai nhánh sông Cửu Long: Sông Cổ Chiên và Sông Hậu. Phía Đông và Phía Nam của huyện giáp với Biển Đông, phía tây giáp với huyện Trà Cú và tỉnh Sóc Trăng (Qua ranh giới là sông Hậu), phía Bắc giáp huyện Cầu Ngang. Duyên Hải với tổng diện tích tự nhiên là 38.405 ha. Trong đó đất nông nghiệp 25.495 ha, đất trồng cây lâu năm 3.952 ha, đất chuyên dùng 1.206 ha. Ngoài ra huyện còn có 55 km bờ biển và 12 km bờ cửa sông, 2.640 ha sông, rạch và hơn 100 ha đất ven biển. Đây là điều kiện rất thuận lợi cho hoạt động nuôi trồng thuỷ sản Duyên Hải có địa hình mang tính chất của vùng đồng bằng ven biển đặc thù với những giồng cát hình cánh cung chạy dày theo hướng hướng song song với bờ biển. Các giồng cát tập trung chủ yếu ở các xã phía Bắc của huyện như: Long Hữu - Ngũ Lạc, Hiệp Thạnh - Trường Long Hoà, Long Vĩnh và rải rác ven theo bờ biển. Nhìn chung địa hình Duyên Hải khá thấp và tương đối bằng phẳng với cao trình bình quân phổ biến là 0,4 đến 1,2m. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -12- Bả n đồ 1 : B ản đ ồ hà nh c hí nh h uy ện D uy ên H ải , t ỉn h Tr à Vi nh . ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -13- 3.1.1.2. Khí hậu Duyên Hải thuộc khu vực nhiều nắng của đồng bằng SCL, nên chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của chế độ nhiệt đới gió mùa và mang tính chất hải dương đặc thù của vùng ven biển. Trong năm có 2 mùa mưa và khô rất rõ: - Mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11. - Mùa khô bắt đầu từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.Nhiệt độ trung bình trên tháng từ 250c đến 280c. 3.1.2. Đặc điểm xã hội. 3.1.2.1. Dân số và lao động Dân số chung của toàn huyện Duyên Hải ước tính đến đầu năm 2007 có 18.756 hộ, 90.487 khẩu. Trong đó dân tộc Khmer 3.057 hộ, 14.659 khẩu chiếm tỷ lệ 16,4% so tổng số hộ trong toàn huyện ( sống tập trung chủ yếu ở 03 xã: Long Vĩnh, Long Khánh và Ngũ Lạc ), còn lại là dân tộc kinh, dân tộc hoa và các dân tộc khác chiếm tỷ lệ không đáng kể. Mật độ dân cư trung bình 217 người/km2 .Phần đông dân cư tập trung ở các giồng cát và ven trục đường giao thông chính. Tỷ lệ gia tăng dân số bình quân hàng năm là 1,7%, dân số sống bằng nghề nông và nuôi trồng thuỷ sản chiếm trên 80%. 3.1.2.2. Cơ sở hạ tầng ™ Thuỷ lợi Thuỷ lợi cho trồng trọt chỉ có tưới tiêu được cho 2 xã Long Hữu và Ngũ Lạc, còn lại xã Hiệp Thành, Trường Long Hoà, Long Toàn chủ yếu là nước trời. Kênh cấp I có kênh Sa Rầy và Thị Ròn - Lạc Sơn tổng chiều dài 23.000m, kênh cấp II chiều dài 46.000m, cấp II chiều dài 27.000 m, đê ngăn mặn 2,1km và 110 cái bọng. Do ở cuối nguồn nên bị nhiễm mặn vào mùa khô đối với kênh cấp I. Khu vực đồng láng và đất rừng diện tích đất thuỷ lợi phục vụ cho nuôi trồng thuỷ sản là 68 ha, hầu hết nằm trong các dự án 773, hình thành mới là khu đê bao Đường Liếu, Ngũ Lạc và khu đê bao 15, 16, 17 xã Long Hữu. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -14- Hệ thống thuỷ lợi của huyện Duyên Hải còn thấp, chưa đồng bộ nên chưa phát huy tính tích cực phục vụ cho sản xuất, nhất là nuôi trồng thuỷ sản. ™ Giao thông Cho đến nay việc đi lại từ huyện xuống các xã đã thuận lợi hơn trước đây, hầu hết là lộ nhựa - Quốc lộ 53 láng nhựa đến Long Khánh và dự kiến đến kênh đào Long Vĩnh. - Đường tỉnh 914 láng đã láng nhựa xong. - Các tuyến đường từ huyện đến các xã Đông Hải, Dân Thành, Trường Long Hoà đã láng nhựa xong, đường đi xã Hiệp Thạnh đã cấp phối đá. - Cầu, phà cũng thuận lợi cho đi lại. - Ngoài đường bộ, đường thuỷ rất thuận lợi đi đến các xã trong huyện và đi ngoài tỉnh. ™ Nước sạch nông thôn Duyên Hải có thế mạnh là nguồn nước ngầm phong phú, bất cứ ở địa bàn nào trong huyện khoan đều có nước ngọt. Theo đánh giá, huyện Duyên Hải tỷ lệ hộ sử dụng nước ngọt đạt 100% toàn huyện, có hơn 8.000 giếng bơm tay và một đài nước tập trung sử dụng cho trung tâm huyện lị Duyên Hải. Đây là nguồn nước chính dùng để pha loãng độ mặn trong nước ao nuôi trồng thuỷ sản nước mặn và nước lợ. 3.1.2.3. Văn hoá xã hội ™ Giáo dục đào tạo - Hiện có 490 phòng học ( 470 phòng được xây dựng cơ bản và bán cơ bản). - Tổng số giáo viên 846 giáo viên (Nhà trẻ - Mẫu giáo 44, Tiểu học 427, Trung học cơ sở 296, phổ thông trung học 79). - Huy động trẻ trong độ tuổi đến trường hàng năm đều đạt trên 98%. Hình 1: Giếng bơm tay trong các hộ gia đình ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -15- - Qui mô về trường lớp, ngành học số lượng học sinh ngày càng tăng. Năm học 2004 - 2005 toàn huyện có 18.365 em học sinh ở các cấp. Đây là điều kiện để tạo ra nguồn lao động có trình độ kỹ thuật trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản ở địa phương. ™ Y tế: - Các xã - thị trấn đều có trạm y tế được xây dựng cơ bản. Trong đó có phòng khám đa khoa khu vực tại xã Dân Thành. Trung tâm y tế huyện vừa được nâng cấp với nhiều y cụ được bổ sung đã cơ bản đáp ứng công tác khám và điều trị cho bệnh nhân. - Tổng số Y, Bác sĩ, Điều dưỡng hiện có: 130 người, trong đó có 12 Bác sĩ. Có 3/10 xã- thị trấn có Bác sĩ ở tuyến cơ sở. 3.1.2.4. Quốc phòng - An ninh Vấn đề an ninh quốc phòng được ổn định vững vàng tạo điều kiện cho người dân an tâm lao động sản xuất. - Huyện có 3 đồn biên phòng: 626, 622 và C1 đóng trên địa bàn các xã Long Vĩnh, Trường Long Hoà và Long Toàn. - Công tác quốc phòng luôn được củng cố, đưa quân hàng năm đều đạt chỉ tiêu trên giao - Tình hình an ninh chính trị được giữ vững ổn định. 3.1.2.5. Chỉ tiêu kinh tế. Theo báo cáo tình hình kinh tế huyện Duyên Hải năm 2006, tổng giá trị gia tăng (theo giá năm 1994): 700 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) 23 - 24%, GDP bình quân đầu người 10,5 triệu (tương đương 677 USD) tăng 2 triệu đồng so với năm 2005. Trong đó thuỷ sản tăng 27,15% nông nghiệp 13,39%, công nghiệp xây dựng 16,31%, dịch vụ 17,27%. Cơ cấu giá trị gia tăng theo ngành kinh tế: - Ngư, nông, lâm: 84,15% - Công nghiệp, xây dựng: 6,14% ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -16- - Dịch vụ: 9,71% Những chỉ tiêu về số lượng: - Sản lượng thuỷ sản đạt 28.750 tấn trong đó 14.000 tấn tôm: (có 9.500 tấn tôm sú ), 5.000 tấn nghiêu, 750 tấn cua biển. - Sản lượng lương thực qui thóc: 12.700 tấn, trong đó có 11.700 tấn lúa. - Khoanh nuôi trồng mới 300 ha rừng. - Thu thuế nhà nước đạt 9,8 tỷ. - Giá trị công nghiệp địa phương đạt 33 tỷ đồng, riêng muối hạt: 10.000 tấn. - Thành lập mới 4 Hợp tác xã. - Có trên 80% hộ sử dụng điện. 3.1.2.6. Tình hình sản xuất ngư – nông – lâm – diêm nghiệp ™ Thuỷ sản Thuỷ sản là ngành kinh tế trọng yếu số một của huyện, đã sử dụng hơn 70% diện tích đất nông nghiệp, bằng 50% diện tích đất tự nhiên, thu hút hơn 50% tổng lao động xã hội. Sản lượng khai thác chung của ngành thuỷ sản tính đến năm 2006 đạt 13.372 tấn. Trong đó, tôm các loại 5.709 tấn, với 2.500 tấn tôm sú, đạt giá trị 330 tỷ đồng. ™ Nông nghiệp Theo báo cáo tình hình kinh tế huyện Duyên Hải năm 2006: - Cây lúa: diện tích gieo trồng 2.703,54 ha. Trong đó, lúa hè thu 593,6 ha, lúa mùa thường 2.109,94 ha. Năng suất bình quân 3,4 tấn/ha sản lượng lúa 9.666,9 tấn. - Cây màu: diện tích xuống giống 3.047,38 ha. Trong đó, cây công nghiệp ngắn ngày 621,3 ha, cây lương thực 576 ha, cây thực phẩm 1.850,08 ha. - Chăn nuôi: Tổng đàn trâu bò hiện có 5.183 con, đàn dê 2.915 con, đàn heo 15.697 con, gia cầm 243.918 con. Tổng sản lượng sản xuất nông nghiệp đạt 80 tỷ đồng ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -17- ™ Lâm nghiệp Tổ chức trồng và khôi phục rừng được 217,5 ha. Trong đó, dự án 5 triệu ha rừng đạt 164,78 ha và dân tự lực trồng đạt 52,8 ha. Ngoài ra còn tổ chức trồng gần 600.000 cây phân tán. ™ Diêm nghiệp: Năng suất bình quân đạt khoảng 50 tấn/ha. ⇒ Nhận xét về tình hình kinh tế huyện Duyên Hải: Nhìn chung kinh tế của huyện trong những năm qua trong các lĩnh vực sản xuất nông – lâm – ngư – diêm nghiệp hàng năm có tăng trưởng khá nhất là ngư nghiệp. Nhưng so với tiềm năng và lợi thế của huyện thì còn nhiều hạn chế. Trong những năm gần đây, mở mới diện tích mặt nước nuôi tôm so với hàng năm tăng cao nhưng năng suất tăng quá chậm, còn ở mức thấp. Hình thức nuôi chưa chuyển mạnh còn đến 50% diện tích mặt nước nuôi theo hình thức quảng canh cải tiến. Nuôi thâm canh lại có chiều hướng giảm. Kết quả nuôi tôm sú nhiều năm nay tỷ lệ rủi ro vẫn còn cao. Nuôi trồng thuỷ sản là ngành mũi nhọn tạo ra hàng hoá có giá trị xuất khẩu cao, nhưng vốn đầu tư cơ sở hạ tầng cho nuôi tôm sú còn rất khiêm tốn, nhất là thuỷ lợi. Các dự án 773 đầu tư lớn cho các xã ven biển để khai thác tiềm năng thuỷ sản nhưng sau dự án việc phối hợp để khai thác hiệu quả của dự án chưa có. Từ việc thiếu đầu tư nên tự phát trong dân là chính, không theo qui hoạch nên dẫn đến rủi ro cao (nguồn nước thoát của hộ này lại là nguồn nước cấp của hộ kia nên dễ lây lang dịch bệnh làm tôm chết hàng loạt). Nuôi tôm sú rất cần vốn nên thiếu vốn không thể phát triển mạnh nuôi thâm canh và bán thâm canh được vì vậy nuôi quản canh cải tiến chiếm tỷ lệ cao. 3.2. HUYỆN CẦU NGANG 3.2.1. Điều kiện tự nhiên 3.2.1.1. Vị trí địa lí Huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh là huyện đồng bằng ven biển, nằm giữa sông Tiền và sông Hậu, tiếp giáp biển đông, có 15 km bờ biển, cách thị xã Trà Vinh 24 km về phía biển đông nam, diện tích tự nhiên 32.548,39 ha, trong đó đất nông nghiệp là 26.931 ha, được tiếp giáp như sau: ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -18- - Ðông giáp biển Ðông, tỉnh Bến Tre và 01 phần huyện Châu Thành. - Tây giáp huyện Châu Thành và Trà Cú. - Nam giáp huyện Trà Cú và Duyên Hải. - Bắc giáp huyện Châu Thành. Bản đồ 2: Bản đồ ranh giới hành chính huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -19- 3.2.1.2. Địa hình- Địa chất Địa hình của huyện Cầu Ngang mang đặc thù của vùng đồng bằng ven biển, đất đai khá bằng phẳng với cao trình phổ biến từ 0,40 – 0,60 m. Đặc biệt có các giồng cát, cao trình trên 1,5m, phân bố ở Nhị Trường, Long Sơn, Mỹ Long Nam, Thạnh Hoà Sơn,… Nhìn chung, địa hình thích hợp cho canh tác lúa, nuôi trồng thuỷ sản, hoa màu và cây lâu năm. Trong tổng số 32.548,39 ha đất tự nhiên của huyện Cầu Ngang bao gồm: - Nhóm đất phù sa (chủ yếu là đất phù sa phát triển) 21.357,72 ha (chiếm 65,44%) - Nhóm đất phèn có 7.099,08 ha (chiếm 21,75%), trong đó đất phèn hoạt động 5.472,24 ha và đất phèn tiềm tàng 1.626,84 ha. Sa cấu đất nặng (sét), có khoảng 50% diện tích trong nhóm tích tụ mùn trên mặt nên tiềm năng dinh dưỡng khá cao. - Nhóm đất cát giồng 4.181,79 ha (chiếm 12,81%). Có hình cánh cung song song với bờ biển, địa hình cao. Sa cấu chủ yếu là cát pha ít thịt-sét, giữ nước kém, thoát nước nhanh, không bị ngập nước vào mùa mưa, mực thuỷ cấp rút sâu (3 -4m). Hạn chế chính trong sử dụng loại đất này là đất nghèo dinh dưỡng và thiếu nguồn nước tưới. Đất trong huyện có sa cấu là sét đến sét pha thịt, tầng canh tác từ trung bình đến khá dầy, thích hợp cho việc trồng lúa. Có phần đất mặn và nhiễm mặn thích hợp cho nuôi tôm sú nước lợ. 3.2.1.3. Khí tượng- Thuỷ văn Huyện Cầu ngang nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa ven biển Đông, hình thành 2 mùa mưa nắng rõ rệt trong năm: mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11 dương lịch, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ trung bình năm biến thiên từ 26 – 27,60C. Lượng mưa trung bình 1.350 mm/năm. Độ ẩm tương đối trung bình khá cao, từ 77 – 91%. Huyện Cầu Ngang có nguồn nước mặt phân bố trên các sông rạch với tổng diện tích các sông rạch tự nhiên khoảng 5.311 ha. Khả năng khai thác nước ngầm 97.000 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -20- m3/ngày, chiều sâu của 3 tầng chứa nước thay đổi từ 60m đến 400m, phổ biến từ 90 – 120m, hiện tại nguồn nước ngầm được sử dụng rất hạn chế. Chế độ thuỷ văn chịu ảnh hưởng chế độ bán nhật triều không đều biển Đông thông qua cửa Cung Hầu thuộc sông Cổ Chiên (một nhánh của sông Tiền) đi qua huyện, chi phối nguồn nước mặt phần lớn diện tích ở phía đông Quốc Lộ 53 và Hương Lộ 17. Do các công trình ngăn mặn và tiếp ngọt nên một phần diện tích khu vực phía tây Hương Lộ 17 chịu ảnh hưởng của chế độ nước sông Hậu thông qua kênh Thống Nhất và kênh 3/2. Hàng năm có trên 90% đất tự nhiên bị nhiễm mặn với chiều dài xâm nhập của nước mặn đến 30km từ biển vào nội địa. Sự truyền mặn bắt đầu vào tháng 12 tại Hưng Mỹ và cửa sông Vũng Liêm trên sông Cổ Chiên. Mặn liên tục từ tháng 11 đến tháng 6, kết thúc vào tháng 6, thời gian sớm hay muộn phụ thuộc vào lượng mưa trên thượng nguồn và địa phương. Đây là điều kiện thuận lợi đối với nuôi trồng thuỷ sản nước mặn và nước lợ. 3.2.2. Đặc điểm xã hội. 3.2.2.1. Dân số Dân số huyện Cầu Ngang theo thống kê năm 2006 là 138.069 người, mật độ dân số 424 người/km2, tỷ lệ tăng dân số 1,35%, mức giảm tỷ lệ sinh 0,05%. Trong đó có 69.230 nữ, chiếm 50,14%. Dân số thành thị chiếm tỷ lệ 10,22%. Dân tộc Khmer chiếm 53% dân số toàn huyện. Đây là nguồn lao động dồi dào cho hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. Bảng 1: Chỉ tiêu về dân số huyện Cầu Ngang So sánh (%) Chỉ tiêu ĐVT TH năm 2006 KH năm 2007 Ước TH năm 2007 KH năm 2008 Ước TH 2007 so TH 2006 KH 2008 so ước TH 2007 Dân số trung bình Người 138.069 139.8 92 139.8 92 141.7 10 101,32 101.30 Mức giảm tỷ lệ sinh % 0.05 0.05 0.05 0.04 100 80 Mức tăng dân số % 1,35 1,30 1,30 1,26 96,30 96,92 (Nguồn: Báo cáo thực hiện kế hoạch kinh tế-xã hội 6 tháng đầu năm 2007- Uỷ Ban Nhân Dân huyện Cầu Ngang) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -21- 3.2.2.2. Giáo dục. Huyện Cầu Ngang có hơn 17% dân số trong độ tuổi đi học. Hiện tại cả huyện có 62 trường học và kế hoạch đến năm 2008 là 66 trường học. Từ năm 2006, trường Đại Học Trà Vinh đã mở chi nhánh tại huyện Cầu Ngang để đào tạo hệ tại chức từ bật cao đẳng trở xuống, đáp ứng được nhu cầu giáo dục của phần lớn dân số trong huyện, chủ yếu là thanh niên. Đây là nơi cung cấp một lượng lớn lao động có kỹ thuật cho nuôi trồng thuỷ sản ở địa phương. Bảng 2: Các chỉ tiêu về giáo dục huyện Cầu Ngang Chỉ tiêu ĐVT TH 2006-2007 KH 2007-2008 1.Tổng số trường học 62 66 Mầm non, nhà trẻ 1 1 Mẫu giáo 14 14 Tiểu học 28 28 Phổ thông cơ sở 14 16 Trung học phổ thông 3 5 Trung tâm dạy nghề 1 1 Trung tâm KTHNDH Trường 1 1 2. Tổng số lớp 870 881 Mầm non, nhà trẻ 8 9 Mẫu giáo 142 150 Tiểu học 439 425 Phổ thông cơ sở 199 215 Trung học phổ thông Lớp 82 82 3. Tổng số học sinh 23.649 24.809 Mầm non, nhà trẻ 72 80 Mẫu giáo 3.313 3.515 Tiểu học 10.392 9.875 Phổ thông cơ sở 6.812 7.579 Trung học phổ thông Học sinh 3.060 3.760 (Nguồn: Báo cáo thực hiện kế hoạch kinh tế-xã hội 6 tháng đầu năm 2007- Uỷ Ban Nhân Dân huyện Cầu Ngang) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -22- 3.2.2.3. Y tế. Huyện đã chú trọng đầu tư xây dựng các cơ sở y tế để chăm sóc sức khoẻ của người dân. hiện tại trên toàn huyện đã có 1 bệnh viện và 3 phòng khám đa khoa khu vực cùng 12 trạm y tế cấp xã. Bảng 3: Các chỉ tiêu về y tế huyện Cầu Ngang Chỉ tiêu ĐVT TH 2006 KH 2007 Ước TH 2007 KH 2008 1.Tổng số cơ sở khám chữa bệnh Cơ sở 16 16 16 16 Bệnh viện huyện 1 1 1 1 Phòng khám khu vực 3 3 3 3 Trạm y tế 12 12 12 12 2. Tổng số giường bệnh Giường 180 180 180 180 Bệnh viện huyện 100 100 100 100 Phòng khám khu vực 20 20 20 20 Trạm y tế 60 60 60 60 3.tổng số cán bộ Người 195 202 208 220 Bác sĩ 49 51 52 60 Y sĩ 74 74 75 71 Dược sĩ đại học 1 1 1 3 Dược sĩ trung cấp 11 12 12 16 Cán bộ khác 60 64 68 70 Tỷ lệ xã có bác sĩ % 100 100 100 100 (Nguồn: Báo cáo thực hiện kế hoạch kinh tế, xã hội 6 tháng đầu năm 2007 - Uỷ Ban Nhân Dân huyện Cầu Ngang) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -23- 3.2.3. Đặc điểm kinh tế. Theo báo cáo tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế 6 tháng đầu năm 2007 thì giá trị tổng sản phẩm nội địa GDP tăng 15,91% so với cùng kỳ, đạt 35,98% kế hoạch. Trong đó, giá trị sản xuất ngành nông nghiệp tăng 19,20%, lâm nghiệp tăng 14,29%, thuỷ sản tăng 34,20%, công nghiệp tăng 2,90%, xây dựng tăng 12,4%, dịch vụ tăng 7,96%. a) Sản suất nông - ngư nghiệp - Lúa hè thu: Trong 6 tháng đầu năm 2007, diện tích xuống giống 9.550 ha, đạt 100,5% so với cùng kỳ. Các giống sử dụng phổ biến là OM2718, VND95-20, CL8, Hàm Trâu. Tuy nhiên do lượng mưa nhiều nên liên tục gây thiệt hại 520 ha bị ngập úng. Nhưng đã được bà con nông dân khắc phục tốt phần diện tích bị thiệt hại. - Cây màu: Trong 6 tháng đầu năm 2007, toàn huyện đã xuống giống được 8.830 ha, đạt 82,15% kế hoạch (tăng 522 ha so với cùng kì năm trước), với những loại giống có năng suất chất lượng và có hiệu quả kinh tế cao như đậu phộng, bắp lai, khoai lang. Trong đó, màu lương thực 1.645 ha, màu thực phẩm 4.309 ha, màu công nghiệp ngắn ngày 2.876 ha (trong đó có 2.846 ha đậu phộng, năng suất bình quân 3,4 – 4 tấn/ha). - Công tác thuỷ lợi: Tập trung huy động được 1.329 lực lượng, thực hiện 72 công trình với tổng chiều dài 55.467 m, khối lượng đào lắp 130.200 m3. Các công trình cống cấp II trung ương đầu tư đang thi công cống Bình Tân, cống Ông Tà và cống Tầm Du. vận hành tốt các cống đầu mối phục vụ sản xuất. thu thuỷ lợi phí 6 tháng đầu năm 2007 được 55,9 triệu đồng, đạt 95,5% kế hoạch. - Nuôi trồng thuỷ sản: từ đầu năm 2007 đến giữa năm, toàn huyện có 7.385 lượt hộ thả nuôi 531 triệu con tôm sú giống trên diện tích 1.215 ha mặt nước, đạt 90,3% kế hoạch (có 587 hộ thả nuôi công nghiệp, với số lượng 105 triệu con giống). So với cùng kì năm 2006, diện tích mặt nước tăng 265 ha, số lượng con giống tăng 84,9 triệu con. Từ đầu vụ tôm đến nay, có 1.889 hộ thu hoạch, sản lượng đạt 800 tấn (trong đó số hộ nuôi có lãi chiếm 39,4%, số hộ nuôi huề vốn chiếm 22,4%, số hộ ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -24- nuôi bị lỗ do tôm chết phải thu hoạch sớm chiếm 38,2%). Nguyên nhân tôm bị chết đa số là do các hộ nuôi không đúng qui trình và chất lượng con giống kém. - Khai thác biển và nội đồng: Sản lượng 15.460 tôm, cá các loại ( trong đó có 1.970 tấn tôm), đạt 49,8% kế hoạch. Từ năm 2006 cho đến nay có 55 hộ hành nghề cào, lưới chuyển sang nghề “rập ghẹ” có kinh tế cao hơn. b) Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp có bước phát triển tốt trông những năm gần đây. Trong 6 tháng đầu năm 2007 đã phát triển thêm 6 cơ sở công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, trong đó có 3 nhà máy xay xát, 2 cơ sở sản xuất nước đá bẹvà 1 cơ sở cưa xẻ gỗ, tính đến nay toàn huyện có 699 cơ sở công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp. Giá trị tổng sản lượng 49,39 tỷ đồng (theo giá cố định năm 1994), đạt 53,39% kế hatch, tăng 1,39 tỷ đồng so với cùng kỳ. c) Thương mại - dịch vụ Trong 6 tháng đầu năm 2007, hoạt động thương mại dịch vụ tiếp tục phát triển mới 60 cơ sở, nâng tổng số đến nay toàn huyện có 2.371 cơ sở kinh doanh, giá trị dịch vụ 178 tỷ đồng, đạt 51% kế hoạch ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -25- Chương 4: HIỆN TRẠNG CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG KHU VỰC NGHIÊN CỨU. 4.1. MÔI TRƯỜNG NƯỚC. 4.1.1. Nước mặt. Hiện nay toàn tỉnh có 75% số hộ có nước sạch sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày và trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên việc sử dụng không hợp lí nguồn nước để nuôi trồng thuỷ sản, tình trạng xả rác bừa bãi, tình trạng sử dụng thuốc Bảo vệ thực vật, nước thải công nghiệp không qua quá trình xử lí thải trực tiếp xuống ao hồ, sông rạch làm cho nguồn nước ngày ngày càng ô nhiễm. Năm 2006, tình trạng nắng nóng kéo dài làm cho nước mặn ngày càng xâm nhập sâu vào nội đồng , nguồn nước bị cạn kiệt. Việc ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình nuôi trồng thuỷ sản. Đặc biệt là khu vực huyện Duyên Hải , tôm sú được thả nuôi số lượng lớn bị chết trên diện rộng trong những tháng đầu vụ, nước không đủ phục vụ tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp (trồng hoa màu,…). ™ Điểm lấy mẫu nước mặt: Điểm lấy mẫu nước mặt được chọn là những điểm đại diện có thể phản ánh được chất lượng môi trường nước mặt trong khu vực. Ngoài ra, đây là những điểm có ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng nước nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực nghiên cứu. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -26- Bản đồ 3: Vị trí lấy mẫu đánh giá chất lượng nước mặt vào mùa mưa và mùa khô. 2 1 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Chú giải: - 1: Cống Lang Bang. - 2: Sông Long Bình. - 3: Cống Bến Giá. - 4: Nước Sông Cầu Tập Sơn. - 5: Nước Sông Cầu Tiểu Cần - 6: Nước Sông Chợ Cầu Ngang - 7: Nước Sông Cầu Phước Hưng - 8: Nước Sông Cầu Vinh Kim - 9: Rạch Cần Chông - 10: Sông Long Toàn - 11: Sông Hậu : điểm lấy mẫu ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -27- ™ Bảng kết quả quan trắc đánh giá chất lượng nước mặt vào mùa khô: Bảng 4: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại cống La Bang mùa khô các năm. Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 TCVN- 5942-1995 PH SS Cl- DO COD BOD T. Phospho T. Fe N-NH4+ N-NO3- T. Coliform - mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l MPN/100ml 7,9 132 9.450 4,3 12 5 0,09 0,16 0,13 0,45 900 7,3 5 10.720 3,8 20 6 0,04 0,043 0,07 0,25 110.000 7,3 31 14.950 6,2 40 8 0,07 0,23 0,4 0,44 3.900 5,5- 9 <80 <250 ≥ 6 <35 <25 - <1 0,05 10 <5.000 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) Bảng 5: Bảng theo dõi dư lượng thuốc BVTV có trong nước mặt mùa khô các năm tại một số địa điểm (Tổng hàm lượng Chlor hữu cơ, đơn vị tính mg/l x 10-6) Địa điểm Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Nước cầu Phước Hưng (Trà Cú) 0,8 1,4(KPH có DDT) 42,7(DDT chiếm 0,8) Nước cầu Vinh Kim (Cầu Ngang) 1,2 6,8(DDT chiếm 0,1) 19,2(DDT chiếm 1) Nước rạch Cần Chông (Tiểu Cần) 1,1 26,2(DDT chiếm 0,2) 8,6 (KPH có DDT) TCVN 5942-1995: Tổng hóa chất BVTV : < 0,15mg/l ; DDT < 0,01 mg/l (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -28- Bảng 6: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại sông Long Bình (thị xã Trà Vinh) mùa khô các năm Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 TCVN- 5942-1995 pH SS Cl- DO COD BOD T. Phospho T. Fe N-NH4+ N-NO3- T. Coliform - mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l MPN/100ml 8,2 25 680 4,9 - 8 0,18 0,07 0,43 0,50 46.000 7,8 105 2.480 3,7 22 8 0,08 1,265 0,31 0,49 240.000 7,9 165 2.690 3,5 30 11 0,09 3,52 0,03 0,5 240.000 5,5- 9 <80 <250 ≥ 6 <35 <25 - <1 0,05 10 <5.000 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) Bảng 7: Bảng theo dõi tổng hàm lượng dầu mỡ trong nước vào mùa khô các năm Địa điểm Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Nước sông Long Toàn Sông Hậu ở Định An 0,10 0,13 0,3 0,12 0,02 0,02 TCVN 5942- 1995 nguồn nước loại 2 có tổng hàm lượng dầu mỡ < 0,3 mg/l (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -29- Bảng 8: Bảng theo dõi ô nhiễm vi sinh mùa khô các năm tại một số địa điểm Tổng Coliform Địa điểm Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Nước sông Long Bình Nước cống Bến Giá Nước cống La Bang Nước sông cầu Tập Sơn Nước cầu Tiểu Cần Nước sông chợ Cầu Ngang 46.000 400 900 110.000 140.000 15.000 240.000 110.000 110.000 46.000 46.000 46.000 240.000 400 3.900 12.000 46.000 46.000 TCVN-5942-1995 : Tổng Coliform/100ml nguồn nước loại 2 < 5.000 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ™ Bảng kết quả quan trắc đánh giá chất lượng nước mặt vào mùa mưa: Bảng 9: Kết quả phân tích mẫu nước mặt tại cống Bến Giá (Duyên Hải) mùa mưa Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2003 Năm 2004 TCVN-5942- 1995 PH SS Cl- DO COD BOD T. Phospho T. Fe N-NH4+ N-NO3- T. Coliform - mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l MPN/100ml 7,1 65 1540 3,4 20 9 0,05 1,07 0,18 0,34 240.000 7,4 30 14.058 3,7 20 7 0,08 1,736 0,08 0,2 110.000 5,5- 9 < 80 <250 ≥ 6 <35 <25 - <1 0,05 10 <5.000 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -30- Bảng 10: Bảng theo dõi ô nhiễm vi sinh mùa mưa 2003-2004 tại một số địa điểm Tổng Coliform Địa điểm Mùa mưa 2003 Mùa mưa 2004 Nước sông Long Bình Nước cống Bến Giá Nước cống La Bang Nước sông cầu Tập Sơn Nước cầu Tiểu Cần Nước sông chợ Cầu Ngang 240.000 240.000 240.000 240.000 46.000 240.000 240.000 110.000 110.000 46.000 240.000 46.000 TCVN-5942-1995 : Tổng Coliform/100ml nguồn nước loại 2 < 5.000 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ™ Biểu đồ đánh giá chất lượng nước mặt: 0 50000 100000 150000 200000 250000 2003 2004 2005 Diễn biến TCCP Biểu đồ 1: Diễn biến ô nhiễm vi sinh của sông Long Bình mùa khô các năm 2003- 2004-2005 (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -31- Biểu đồ 2:Diễn biến ô nhiễm vi sinh của sông Long Bình mùa mưa (Nguồn: Sở tài nguyên môi trường tỉnh Trà Vinh) ™ Nhận xét: Căn cứ vào kết quả phân tích các mẫu ở cầu Long Bình và một số m._.hay vào đó là thức ăn công nghiệp vì thức ăn công nghiệp đã được chế biến với hàm lượng các thành phần phù hợp cho thuỷ sản, ít gây ô nhiễm hữu cơ hơn thức ăn tự nhiên. Để điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp cần thiết kế các khây (sàn ăn) để kiểm tra thức ăn ở quanh bờ ao nuôi. Khi cho ăn cần rải điều thức ăn khắp mặt ao, giữ lại từ 2 – 4% lượng thức ăn của một lần cho ăn để rải vào sàn ăn. Khoảng 1 – 3 giờ sau tiến hành kiểm tra sàn ăn để tăng hoặc giảm lượng thức ăn lần sau. ™ Dầu DO: Dầu DO được dùng để chạy máy quạt cung cấp oxy cho ao nuôi, việc đốt dầu DO sinh ra các khí ảnh hưởng đến sức khoẻ con người như: SO2, CO2, NOx,… Để hạn chế sử dụng dầu DO có thể thực hiện các biện pháp sau: - Cải tiến thiết bị, dàn máy quạt. - Sử dụng nhiên liệu sạch, ô nhiễm như sức gió, nước,… - Tạo nguồn oxy hoà tan từ tự nhiên bằng các biện pháp: + Cho ăn đúng liều lượng như đã trình bày ở trên nhằm hạn chế ô nhiễm hữu cơ trong nước vì ô nhiễm này là nguyên nhân làm suy giảm oxy hoà tan trong nước. + Thay nước đúng chu kỳ để tận dụng oxy hoà tan từ bên ngoài. + Gia cố kỷ bờ ao nuôi để giữ nước trong mùa khô. Ngoài ra, để hạn chế ảnh hưởng của khí thải sinh ra do đốt nhiên liệu cần: - Trồng cây xanh xung quanh khu vực. - Đặt dàn thiết bị, dàn máy quạt ở cuối hướng gió. 7.3. KIỂM SOÁT Ô NHIỄM. Hầu hết các khu vực nuôi trồng hiện nay chưa có hệ thống xử lý chất thải bao gồm: nước thải, chất thải rắn, khí thải. Vì thế cần đưa ra các biện pháp xử lý ô nhiễm trước khi thải ra môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -91- 7.3.1. Nước thải. Quy hoạch khu vực nuôi trồng để tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung. Xây dựng Hệ thống thuỷ lợi cấp nước và thoát nước riêng biệt. Hệ thống thuỷ lợi này được xây dựng khi đã quy hoạch được khu vực nuôi trồng. Với hệ thống thuỷ lợi này, nước cấp vào ao nuôi được đảm bảo chất lượng hơn, hạn chế các bệnh phát sinh do nguồn nước. Đồng thời cũng dễ dàng cho việc quản lý nguồn nước thải ra từ ao nuôi, giúp hệ thống xử lý nước thải hoạt động có hiệu quả hơn. Công nghệ xử lý nước thải cần đáp ứng nhanh và vận hành tốt để đáp ứng được lưu lượng nước thải ra từ các ao nuôi và nước rửa ao. Dựa vào cách thức nuôi trồng và các phân tích mẫu nước thải của hai loại hình nuôi công nghiệp và bán công nghiệp cho thấy sự khác nhau giữa nước thải của hai loại hình nuôi này. Nước thải của loại hình nuôi bán công nghiệp có hàm lượng chất hữu cơ cao hơn do lượng thức ăn dư thừa nhiều nên BOD cao hơn nước thải loại hình nuôi công nghiệp. Ngược lại, nước thải loại hình nuôi công nghiệp lại có COD và độ màu cao hơn loại hình nuôi bán công nghiệp. Dựa vào sự khác nhau này có thể đề xuất công nghệ xử lý nước thải cho hai mô hình nuôi như sau: ™ Đối với mô hình nuôi công nghiệp: Sơ đồ 5: Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải từ loại hình nuôi thuỷ sản công nghiệp Nước thải từ mương chứa nước thải được đưa vào bể trộn cùng với phèn sắt. Tại đây, quá trình xáo trộn thuỷ lực sẽ làm gia tăng khả năng tiếp xúc của phèn sắt và Bể trộn Bể phản ứng Bể lắng Bể lọc Bể khử trùng Máy ép bùn Nước thải Phèn Nước Nguồn tiếp nhận Bùn ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -92- chất thải. Hỗn hợp này được đưa qua bể phản ứng có cánh khoáy chậm với vận tốc từ 20 đến 35 vòng/phút để hình thành các bông cặn lớn và hấp phụ màu cùng với các các hạt kích thước nhỏ. Nước thải cùng với các bông cặn được đưa qua bể lắng để lắng các bông cặn và các hạt kích thước lớn, sau đó nước thải được cho chảy tràn qua bể lọc để tiếp tục lọc các cặn lơ lửng và các hạt mịn còn lại. Cuối cùng, nước thải được khử trùng bằng chlorua vôi ở bể khử trùng trước khi đưa ra nguồn tiếp nhận. Ở bể lắng, phần bông cặn và các hạt lắng xuống sẽ được chuyển qua bộ phận ép bùn, nước thải từ ép bùn sẽ được đưa trở lại bể phản ứng và tiếp tục được xử lý. ™ Đối với mô hình nuôi bán công nghiệp: Sơ đồ 6: Sơ đồ công nghệ xử lý nước thải loại hình nuôi thuỷ sản bán công nghiệp Nước thải được bơm vào bể hiếu khí. Tại đây, bể được cung cấp oxy bằng các ống thổi khí, các vi sinh vật hiếu khí sẽ phân huỷ các chất hữu cơ trong nước thải tạo thành các bông bùn lơ lửng trong nước. Hỗn hợp nước bùn được đưa qua bể lắng để lắng các bông bùn và các hạt có kích thước lớn. Nước thải được cho chảy tràn từ bể lắng qua bể lọc để tiếp tục lọc các cặn mịn còn lại. Sau đó, nước thải được đưa qua bể khử trùng để khử trùng bằng chlorua vôi và được thải ra nguồn tiếp nhận. Ở bể lắng, phần bùn lắng xuống một phần được đưa hoàn lưu trở lại bể hiếu khí, một phần được chuyển đến bộ phận ép bùn để ép nước trong bùn. Phần nước sau khi ép bùn được đưa trở lại bể hiếu khí và tiếp tục xử lý. 7.3.2. Chất thải rắn. Chất thải rắn trong nuôi trồng thuỷ sản chủ yếu là các loại bao bì, chai nhựa, thùng nhựa, chất thải hữu cơ,… từ các bao bì chứa thức ăn và các loại thuốc kích thích tăng trọng hoặc từ các thức ăn tự chế biến. Cùng với các loại chất thải trên, lượng bùn đáy nạo vét lên ở giai đoạn cải thiện, chuẩn bị ao nuôi cũng được xem là Bể hiếu khí Bể lắng Bể lọc Bể khử trùng Nước thải Nguồn tiếp nhận Máy ép bùn Nước Bùn ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -93- chất thải rắn. Có thể hạn chế tác động của chất thải rắn lên môi trường bằng biện pháp thu gom riêng biệt các loại chất thải hữu cơ, chất thải vô cơ và bùn đáy. Sau đó, từng loại chất thải rắn sẽ được áp dụng một biện pháp xử lý thích hợp với tính chất, thành phần của nó. Cụ thể như sau: - Chất thải hữu cơ: Xử lý bằng kỹ thuật ủ phân để làm phân bón cho cây vừa đơn giản vừa dễ thực hiện đối với đại đa số các hộ gia đình. - Chất thải vô cơ: Các loại phế liệu như bao bì, thùng, chai,… cần được thu gom lại để tránh gây ô nhiễm môi trường và có thể tái sử dụng cho các công việc khác.Đối với các phế liệu như bao bì, thùng, chai, xô, thau, ca,… bằng chất liệu nylon, carton, thuỷ tinh hay nhựa đã bị rách, thủng,… không thể sử dụng lại được có thể mang đi bán ve chai để được tái chế lại. Biện pháp này vừa mang lại hiệu quả kinh tế vừa tránh gây ô nhiễm môi trường bên ngoài vì các chất liệu kể trên rất khó phân huỷ trong môi trường. - Bùn đáy: Lượng bùn đáy nạo vét lên từ đáy ao nuôi có thể được dùng để bón cho cây vì hàm lượng hữu cơ trong loại bùn đáy này rất cao. 7.4. GIẢM THIỂU Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG ĐẤT. Vấn đề cần quan tâm đối với môi trường đất trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản là nhiễm phèn và nhiễm mặn. Vì vậy cần có những biện pháp thích hợp để hạn chế tối đa sự nhiễm phèn và sự xâm nhập mặn vào sâu trong nội đồng. Biện pháp giảm thiểu ô nhiễm và suy thoái môi trường đất được đề xuất như sau: - Quy hoạch sử dụng hợp lý tài nguyên đất cho nuôi trồng thuỷ sản, đất nông nghiệp và đất trồng rừng dựa trên cơ sở vốn đất hiện có, hiện trạng của các ngành theo định hướng phát triển kinh tế chung của huyện, cân đối và phân bố sử dụng đất hợp lý, tiết kiệm ổn định lâu dài và hiệu quả cao. - Đảm bảo diện tích rừng ngập mặn, khôi phục và phát triển rừng phòng hộ bảo vệ môi trường và cân bằng sinh thái, đa dạng sinh học, hạn chế nhiễm mặn sâu vào nội đồng. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -94- - Khi đào đắp bờ ao, bờ kênh và làm đáy ao nuôi cần giữ lại lớp đất mặt. Sau khi đắp xong lõi các bờ và đắp ao xong cần thiết sử dụng lớp đất mặt lên phía ngoài các bờ ao, kênh mương và đáy ao để hạn chế sự oxy hoá lớp đất bên dưới. - Sử dụng vôi hoặc CaMnCO3 vừa khử acid vừa khử các mần bệnh. Vôi được rải một lớp đều sau đó phủ lớp đất mặt lên trên. - Khi tiến hành đắp bờ ao, cần tiến hành rải đều vôi với khối lượng 10 kg/100m2, từng lớp cách nhau 30 cm tính theo chiều cao của bờ (Nguồn: Phòng nông nghiệp và thuỷ sản huyện Duyên Hải), sau đó dùng đất mặt phủ phía ngoài các bờ ao, bờ kênh, dầm nén kỹ để tránh hiện tượng rửa trôi phèn xuống ao nuôi. - Trước mỗi vụ thả cần tiến hành vệ sinh đáy ao, phơi nắng đáy ao cùng vôi để khử các mần bệnh và khử phèn. 7.5. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC. Cần tổ chức thực hiện các chương trình giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho người dân trong khu vực nuôi trồng thuỷ sản như: - Thường xuyên mở các lớp khuyến nông, khuyến ngư giúp người dân nắm vững các kỹ thuật nuôi trồng, lòng ghép với kỹ thuật nuôi trồng là các biện pháp hạn chế tác động môi trường của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. - Xây dựng các mô hình thí điểm như: mô hình nuôi tôm sạch, nuôi cá bè sạch,…, tổ chức các buổi thăm, tham quan các hộ nuôi trồng có cải tiến kỹ thuật để học hỏi kinh nghiệm. - Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng: các thông tin môi trường liên quan đến nuôi trồng thuỷ sản, thông tin về các sản phẩm bị lỗi do chứa chất kháng sinh,… Bên cạnh các chương trình giáo dục ý thức cho người dân, cần tăng cường nguồn nhân lực có trình độ khoa học kỹ thuật cao ở các huyện. Đây sẽ là nguồn nhân lực chủ chốt nhằm chuyển giao kỹ thuật công nghệ đến với người dân. Ngoài ra, cần tăng cường đội ngũ cán bộ ở các địa phương để thực hiện việc thanh tra, giám sát chất lượng môi trường của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản nhằm nâng cao năng suất nuôi trồng và bảo vệ môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -95- 7.6. CHƯƠNG TRÌNH QUAN TRẮC CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG. Song song với các biện pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường là các chương trình quan trắc, kiểm soát và dự báo về chất lượng môi trường nhằm đảm bảo môi trường cho hoạt động nuôi trồng thuỷ sản và môi trường sống của con người.Cần thiết lập mạng lưới quan trắc hợp lý để đưa ra các dự báo chính xác và kịp thời nhất về chất lượng môi trường nước cũng như dịch bệnh. ™ Giám sát chất lượng nước trong ao nuôi: - Hằng ngày cần theo dõi các chỉ tiêu như: DO, pH, độ đục, độ màu, nhiệt độ nước trong ao nuôi. - Định kỳ quan trắc 1 lần/tháng các chỉ tiêu thuỷ hoá: ƒ Độ mặn: 15 – 30 % ƒ pH: 7,5 – 8,5 ƒ N-NH3: <0,1 ppm. ƒ N-NO2: <0,25 ppm. ƒ BOD: <10 mg/l ™ Giám sát chất lượng nước ngoài ao nuôi: - Vị trí lấy mẫu: lấy mẫu phân tích tại nguồn nước cấp vào ao nuôi và nước thải ra nguồn tiếp nhận sau khi đã qua xử lý. - Thông số phân tích: pH, SS, BOD5, COD, tổng N, tổng P, kim loại nặng, dầu mỡ khoáng, coliform. - Tần suất lấy mẫu: 3 tháng/lần. - Tiêu chuẩn so sánh: ƒ Tiêu chuẩn TCVN 6984:2001 đối với nước thải. ƒ Tiêu chuẩn TCVN 6774:2000 đối với nguồn nước ngọt cấp vào ao nuôi. ƒ Tiêu chuẩn ngành 28 TCN 171:2001 đối với nguồn nước mặn, lợ cấp vào ao nuôi. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -96- KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. KẾT LUẬN Qua kết quả điều tra hiện trạng nuôi trồng thuỷ sản và đánh giá tác động môi trường do nuôi trồng thuỷ sản nhằm đề ra các biện pháp quản lí phù hợp ở huyện Duyên Hải và Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh cho thấy một số vấn đề sau: - Do phần lớn tài nguyên đất ở cả 2 huyện, đặc biệt là huyện Duyên Hải, thường xuyên bị nhiễm mặn trong thời gian dài nên hoạt động nuôi trồng thuỷ sản nước mặn, lợ rất phát triển, nhất là nuôi tôm sú. - Ngành nuôi trồng thuỷ sản hiện đang là ngành kinh tế thế mạnh trong khu vực huyện Duyên Hải và Cầu Ngang nói riêng và của toàn tỉnh Trà Vinh nói chung. - Vùng nuôi trồng thuỷ sản ở huyện Duyên Hải và Cầu Ngang không được quy hoạch cụ thể ngay từ đầu, không có hệ thống cấp thoát nước riêng biệt, ao nuôi được bố trí tuỳ tiện. Lượng nước thải ra kênh do chế độ bán nhật triều lại được đưa trở lại ao nuôi khiến cho chất lượng nước ít được cải thiện và dịch bệnh dễ lây lan. - Hoạt động nuôi trồng thuỷ sản một cách tự phát đã làm giảm đi phần lớn diện tích rừng tự nhiên, đặc biệt là rừng ngập mặn. Chính điều này đã làm cho môi trường sinh thái mất dần tính đa dạng sinh học, giảm khả năng điều hoà khí hậu, gây xói mòn đất. Tuy nhiên, diện tích rừng bị mất đi lại khó phục hồi lại được vì hoạt động đào ao nuôi trồng thuỷ sản đã làm cho đất bị nhiễm phèn, phải mất nhiều thời gian mới có thể cải tạo lại được. - Hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực đang làm tài nguyên đất bị suy thoái và ô nhiễm. Quá trình nhiễm phèn và xâm nhập mặn vào sâu trong nội đồng ngày càng xảy ra trên diện tích rộng. - Chất thải chủ yếu trong nuôi trồng thuỷ sản là nước thải và bùn đáy ao. Các loại chất thải này có hàm lượng hữu cơ cao và được thải trực tiếp ra nguồn tiếp nhận làm cho môi trường nước ngày càng trở nên suy thoái. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -97- - Trong nuôi trồng thuỷ sản thì vấn đề quan trọng và cần thiết là xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường. Nguồn nước này được quản lý tốt sẽ có tác động tích cực đến hoạt động nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực. - Hiện nay ở khu vực huyện Duyên Hải và Cầu Ngang vẫn chưa có biện pháp quản lý môi trường cụ thể đối với hoạt động nuôi trồng thuỷ sản. - Từ điều tra hiện trạng, đánh giá tác động môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản khu vực Duyên Hải và Cầu Ngang, Trà Vinh có thể đưa ra các biện pháp quản lý môi trường bao gồm: quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản, tiết kiệm nguyên vật liệu, kiểm soát ô nhiễm, các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường đất, tái sử dụng và tái chế, các biện pháp giáo dục, xây dựng chương trình quan trắc môi trường. KIẾN NGHỊ Nhằm đẩy mạnh chiến lược quản lý môi trường hoạt động nuôi trồng thuỷ sản, có thể đề xuất các kiến nghị sau: - Các cơ quan chức năng bên cạnh công tác đẩy mạnh phát triển nuôi trồng thuỷ sản trong khu vực cần xem xét đến các yếu tố môi trường nhằm phát triển nuôi trồng thuỷ sản ổn định và bền vững. - Nghiên cứu lòng ghép giảng dạy kỹ thuật nuôi trồng với giáo dục về môi trường. - Nghiên cứu áp dụng các công nghệ mới thân thiện với môi trường. - Tình hình nuôi trồng trong khu vực còn mang tính tự phát nên cần quy hoạch phân cùng nuôi trồng cụ thể để công tác quản lý môi trường được dễ dàng hơn. - Hiện nay trong các vùng nuôi trồng thuỷ sản của huyện vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải nên cần xây dựng hệ thống xử lý nước thải hoàn chỉnh. - Xây dựng các chương trình quản lí, giám sát môi trường nuôi trồng thuỷ sản cụ thể cho từng huyện, hạn chế sự phụ thuộc trong công tác quản lí môi trường vào các chỉ thị của tỉnh ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN -98- - Cần tăng cường thêm nguồn nhân lực có trình độ khoa học kỹ thuật cao trong nuôi trồng thuỷ sản. Dùng đội ngũ này làm đội ngũ chủ chốt trong công tác chuyển giao kỹ thuật đến với người dân. - Tăng cường đội ngũ cán bộ môi trường ở cả hai huyện nhằm đẩy mạnh công tác thanh tra, giám sát môi trường. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Huy Bá (chủ biên) - 2003 - Đại Cương Quản Trị Môi Trường - Nhà xuất bản Đại Học Quốc Gia Thành Phố Hồ Chí Minh. 2. Sở Thuỷ Sản Trà Vinh - 2004 - Tóm Tắt Qui Hoạch Chi Tiết Nuôi Thuỷ Sản Huyện Cầu Ngang, Tỉnh Trà Vinh Đến Năm 2010. 3. Phạm Ngọc Đăng – 2004 - Quản Lí Môi Trường Đô Thị Và Khu Công Nghiệp- Nhà xuất bản Xây Dựng. 4. Trần Xuân Quang – 2005 - Điều Tra, Đánh Giá Chất Lượng Môi Trường Đất, Nước Vùng Nuôi Tôm Huyện Duyên Hải, Tỉnh Trà Vinh - Luận văn tốt nghiệp. 5. Uỷ Ban Nhân Dân Huỵên Cầu Ngang - 2007 - Báo Cáo Tình Hình Thực Hiện Kế Hoạch Kinh Tế - Xã Hội 6 Tháng Đầu Năm 2007. 6. Uỷ Ban Nhân Dân Huỵên Cầu Ngang – 2006 - Báo Cáo Tổng Kết Tình Hình Nuôi Trồng Thuỷ Sản Năm 2006. 7. Uỷ Ban Nhân Dân Huỵên Duyên Hải – 2007 - Báo Cáo Tình Hình Thực Hiện Kế Hoạch Kinh Tế - Xã Hội 6 Tháng Đầu Năm 2007. 8. Uỷ Ban Nhân Dân Huỵên Duyên Hải - 2006 - Báo Cáo Tổng Kết Tình Hình Nuôi Trồng Thuỷ Sản Năm 2006. 9. Uỷ Ban Nhân Dân Huỵên Duyên Hải – 2001 - Kế Hoạch Chuyển Đổi Cơ Cấu Sản Xuất Ngư – Nông – Lâm – Diêm Nghiệp Đến Năm 2010. 10. Võ Thị Mỹ Duyên - 2005 - Vận Dụng Phương Pháp Đánh Giá Chu Trình Sản Phẩm Để Góp Phần Quản Lí Môi Trường Ngành Nuôi Trồng Và Chế Biến Thuỷ Sản Trên Địa Bàn Tỉnh Trà Vinh - Luận văn tốt nghiệp. 11. Website: - www.travinh.gov.vn - www.vietlinh.com.vn - www.gaalliance.org ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -1- PHỤ LỤC 1 CHẤT LƯỢNG NƯỚC – TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG NƯỚC NGẦM (TCVN 5344 – 1995) 1. Phạm vi áp dụng 1.1. Tiêu chuẩn này quy định giới hạn các thông số và nồng độ cho phép của các chất ô nhiễm trong nước ngầm. 1.2. Tiêu chuẩn này áp dụng để đánh giá chất lượng của một nguồn nước ngầm, để giám sát tình trạng ô nhiễm nước ngầm trong một khu vực xác định. 2. Giá trị giới hạn 2.1. Danh mục các thông số, chất ô nhiễm và mức giới hạn cho phép của chúng trong nước ngầm được quy định trong bảng dưới đây. 2.2. Phương pháp lấy mẫu, phân tích, tính toán, xác định từng thông số và nồng độ cụ thể được quy định trong các TCVN tương ứng. Bảng giá trị giới hạn cho phép của các thông số và nồng độ cho phép trong nước ngầm Thứ tự Thông số Đơn vị Giá trị giới hạn 1 PH 2 Màu Pt-C0 6,5 - 8,5 3 Độ cứng ( tính theo CaCO3) mg/l 5 - 50 4 Chất rắn tổng số mg/l 300 - 500 5 Asen mg/l 750 - 1500 6 Cadimi mg/l 0,05 7 Clorua mg/l 0,01 8 Chì mg/l 200 - 600 9 Crom(VI) mg/l 0,05 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -2- 10 Xianua mg/l 0,05 11 Đồng mg/l 0,01 12 Florua mg/l 1,0 13 Kẽm mg/l 1,0 14 Mangan mg/l 5,0 15 Nitrat mg/l 0,1 - 0,5 16 Phenola mg/l 45 17 Sắt mg/l 1 - 5 18 Sunfat mg/l 200 - 400 19 Thuỷ ngân mg/l 0,001 20 Selen mg/l 0,01 21 Fecal coli MPN/100ml Không 22 Coliform MPN/100ml 3 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -3- PHỤ LỤC 2 CHẤT LƯỢNG NƯỚC - CHẤT LƯỢNG NƯỚC BẢO VỆ ĐỜI SỐNG THUỶ SINH (TCVN 6774:2000) 1. Phạm vi áp dụng - Tiêu chuẩn này áp dụng để làm hướng dẫn đánh giá chất lượng một nguồn nước mặt phù hợp và an toàn đời sống thủy sinh. - Tiêu chuẩn này áp dụng làm căn cứ để lập ra các yêu cầu về quản lý chất lượng của nguồn nước nhằm mục đích bảo vệ đời sống thủy sinh. 2. Chất lượng nước bảo vệ đời sống thủy sinh Để bảo vệ đời sống thủy sinh, mọi hoạt động kinh tế - xã hội có liên quan đến nước htải và kiên quan đến khai thác, sử dụng nguồn nước mặt, đều không gây ra sự biến đổi các mức thông số chất lượng nguồn nước sai khác với các giá trị nêu trong bảng Bảng mức chất lượng nước bảo vệ đời sống thủy sinh Thông số chất lượng Đơn vị Mức thông số Ghi chú 1. Oxi hòa tan mg/l 5 Trung bình ngày 2. Nhiệt độ oC Nhiệt độ tự nhiên của thủy vực Tương ứng theo mùa 3. BOD520oC mg/l Nhỏ hơn 10 4. Thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ Aldrin/Diedrin Endrin B.H.C DDT Endosulfan Lindan Clordan Heptaclo μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l < 0,008 < 0,014 < 0,13 < 0,004 < 0,01 0,38 0,02 0,06 5. Thuốc bảo vệ thực vật μg/l < 0,40 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -4- phospho hữu cơ Paration Malation μg/l < 0,32 6. Hóa chất trừ cỏ 2,4D 2,4,5T Paraquat mg/l mg/l mg/l < 0,45 < 0,16 < 1,80 7. CO2 mg/l Nhỏ hơn 12 8. pH 6,5 – 8,5 9. NH3 mg/l < 2,20 < 1,33 < 1,49 < 0,93 pH = 6,5; toC = 15 pH = 8,0; toC = 15 pH = 6,5; toC = 20 pH = 8,0; toC = 20 10. Xyanua mg/l < 0,005 11. Đồng mg/l 0,0002 – 0,004 tuỳ thuộc độ cứng của nước (CaCO3) 12. Asen mg/l < 0,02 13. Crôm mg/l < 0,02 14. Cadmi μg/l 0,80 – 1,80 tuỳ thuộc độ cứng của nước 15. Chì mg/l 0,002 – 0,007 tuỳ thuộc độ cứng của nước 16. Selen mg/l < 0,001 17. Thủy ngân (tổng số) μg/l < 0,10 18. Dầu mỡ (khoáng) Không quan sát thấy váng, nhũ 19. Phênol (tổng số) mg/l < 0,02 20. Chất rắn hòa tan mg/l < 1000 21. Chất rắn lơ lửng mg/l < 100 22. Chất hoạt động bề mặt mg/l < 0,5 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -5- PHỤ LỤC 3 CHẤT LƯỢNG NƯỚC – TIÊU CHUẨN NƯỚC THẢI CÔNG NGHIỆP THẢI VÀO CÁC VỰC NƯỚC SÔNG DÙNG CHO MỤC ĐÍCH BẢO VỆ ĐỜI SỐNG THUỶ SINH (TCVN 6984:2001) 1. Phạm vi áp dụng. 1.1. Tiêu chuẩn này quy định chi tiết giá trị giới hạn các thông số và nồng độ của các chất ô nhiễm trong nước thải công nghiệp theo thải lượng và theo lưu lượng nước của sông tiếp nhận. Trong tiêu chuẩn này, nước thải công nghiệp được hiểu là dung dịch thải hay nước thải do các quá trình sản xuất, chế biến, kinh doanh của các loại hình công nghiệp thải ra. Khoảng cách giữa điểm xả và nguồn tiếp nhận theo các qui định hiện hành. 1.2. Tiêu chuẩn này áp dụng đồng thời với TCVN 5945 : 1995 và dùng để kiểm soát chất lượng nước thải công nghiệp khi đổ vào vực nước sông hoặc suối cụ thể ( sau đây gọi chung là "sông" ) có chất lượng nước dùng cho mục đích bảo vệ thuỷ sinh. 2. Tiêu chuẩn viện dẫn. TCVN 5945 : 1995 Nước thải công nghiệp – Tiêu chuẩn thải 3. Giá trị giới hạn 3.1. Giá trị giới hạn các thông số và nồng độ của các chất ô nhiễm trong nước thải theo thải lượng khi thải vào các vực nước sông có lưu lượng nước khác nhau, không được vượt quá các giá trị nêu trong bảng dưới đây. Các thông số và nồng độ các chất ô nhiễm không nêu ra trong bảng được áp dụng theo TCVN 5945-1995. 3.2. Phương pháp lấy mẫu, phân tích, tính toán, xác định từng thông số và nồng độ cụ thể được qui định trong các Tiêu chuẩn Việt Nam tương ứng hoặc theo các phương pháp khác do cơ quan có thẩm quyền về môi trường chỉ định. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -6- Bảng giá trị giới hạn các thông số và nồng độ các chất ô nhiễm trong nước thải công nghiệp khi thải vào vực nước sông dùng cho mục đích bảo vệ thuỷ sinh Q > 200 m3/s Q = 50 ÷ 200 m3/s V < 50 m3/s TT Thông số F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 1 Mầu , Co – Pt ở pH =7 50 50 50 50 50 50 50 50 50 2 Mùi, cảm quan Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ Nhẹ 3 Tổng chất rắn lơ lửng, mg/l 100 100 100 90 80 80 80 80 80 4 pH 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 6- 8,5 5 BOD5 (20 0C ), mg/l 50 45 40 40 35 30 30 20 20 6 COD, mg/l 100 90 80 80 70 60 60 50 50 7 Arsen, As, mg/l 0,1 0,1 0,1 0,08 0,08 0,08 0,05 0,05 0,05 8 Cadmi,Cd, mg/l 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 9 Chì, Pb, mg/l 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 10 Sắt, Fe, mg/l 5 5 5 4 4 4 3 3 3 11 Xyanua, CN-, mg/l 0,1 0,1 0,1 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 12 Dầu và mỡ khoáng, mg/l 10 5 5 10 5 5 5 5 5 13 Dầu và mỡ động thực vật, mg/l 20 20 20 20 10 10 10 10 10 14 Phospho hữu cơ, mg/l 1 1 0,8 0,8 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 15 Phospho tổng số, mg/l 10 8 8 6 6 6 5 5 4 16 Clorua, Cl-, mg/l 1000 1000 1000 800 800 800 750 750 750 17 Chất hoạt động bề mặt, mg/l 10 10 10 5 5 5 5 5 5 18 Coliform, MPN/100 ml 5000 5000 5000 5000 5000 5000 5000 5000 5000 19 PCB, mg/l 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Chú thích: Q là lưu lượng sông, m3/s; F là thải lượng, m3/ngày (24 giờ); F1 từ 50 m3/ngày đến dưới 500 m3/ ngày, F2 từ 500 m3/ngày đến dưới 5000 m3/ngày, F3 bằng hoặc lớn hơn 5000 m3/ ngày ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -7- PHỤ LỤC 4 TIÊU CHUẨN THỰC HÀNH NUÔI TỐT NHẤT (BAP) CỦA LIÊN MINH NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN TOÀN CẦU GAA Tiêu chuẩn thực hành nuôi tốt nhất của Liên minh Nuôi trồng thuỷ sản toàn cầu (Global Aquaculture Alliance s Best Aquaculture Practices Standards, viết tắt: GAA s Best Aquaculture Practices Standards hoặc BAP) xác định những yếu tố quan trọng nhất trong nuôi trồng thuỷ sản (NTTS) có trách nhiệm, cung cấp tài liệu hướng dẫn và quy trình kiểm tra, đánh giá các hoạt động thực hành nuôi. Những cơ sở được chứng nhận là đạt tiêu chuẩn BAP có thể sử dụng dấu chứng chỉ để quảng cáo và in dấu đó trên nhãn hàng hoá sản phẩm bán buôn của mình. Hội đồng cấp chứng chỉ của GAA trong NTTS là cơ quan độc quyền xét và cấp chứng chỉ chơ cơ sở đạt tiêu chuẩn BAP. Ðể hoàn thành chuỗi tiêu chuẩn trên, trong những tháng tới GAA sẽ hoàn chỉnh tiêu chuẩn cho các trại nuôi tôm, các nhà máy chế biến thức ăn, các phòng thí nghiệm kiểm tra xác minh chất lượng sản phẩm cuối cùng. Trong tương lai có thể bổ sung thêm những loài mới vào danh mục các đối tượng được áp dụng BAP. Dưới đây là phác thảo những tiêu chuẩn cơ bản về BAP cho trại nuôi tôm. 1. Quyền sở hữu và chế độ quản lý đồng thuận Các trại phải tuân thủ pháp luật của Nhà nước và các quy định của địa phương, thực hiện các quy định về quản lý môi trường và trình các giấy tờ xác nhận quyền sử dụng đất, nước, giấy phép xây dựng và giấy phép kinh doanh (hoặc Giấy đăng ký kinh doanh). 2. Những mối quan hệ cộng đồng Trại nuôi không được ngăn cản cộng đồng địa phương tiếp cận các khu vực rừng ngập mặn công cộng, khu vực đánh cá hoặc các nguồn tài nguyên công cộng khác. 3. Quan hệ người lao động và an toàn cho công nhân ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -8- Các trại nuôi phải tuân theo luật lao động của địa phương và quốc gia để đảm bảo an toàn lao động, chế độ bồi dưỡng và điều kiện sống phù hợp tại địa phương. Về môi trường 4. Bảo vệ rừng ngập mặn Việc xây dựng và hoạt động của trại không được gây tổn thất cho rừng ngập mặn. Trong trường hợp cần thiết và được phép chặt rừng thì trại phải trồng lại gấp 3 lần diện tích rừng đã bị chặt. 5. Quản lý chất lượng nước Các trại nuôi định kỳ giám sát chất lượng nước theo quy định để đảm bảo chất lượng nước đáp ứng các tiêu chuẩn BAP. Các chỉ tiêu về chất lượng nước được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận kiểm tra phải đáp ứng cả tiêu chuẩn BAP và tiêu chuẩn theo quy định của cơ quan có thẩm quyền của địa phương. Các trại nuôi phải thực hiện tiêu chuẩn BAP cuối cùng trong vòng 5 năm. Trường hợp ngoại lệ: Nguồn nước cho các trại nuôi có thể có những chỉ tiêu về chất lượng nước cao hơn mức tiêu chuẩn giới hạn ban đầu cho phép. Trong những trường hợp này, nếu các chỉ tiêu nói trên trong nước thải của trại nuôi không tăng (hoặc không giảm đối với chỉ tiêu ôxy hoà tan) so với nước nguồn thì trại nuôi được chấp nhận là đã đáp ứng tiêu chuẩn BAP. Trường hợp ngoại lệ này không được áp dụng cho độ mặn. Chỉ tiêu (đơn vị đo, mức độ thường xuyên) Giá trị ban đầu Giá trị cuối pH (đơn vị tiêu chuẩn- T) 6 9,5 6 9 Tổng chất rắn lơ lửng (mg/l -Q) ≤ 100 ≤ 50 Phốtpho hoà tan (mg/l-T) ≤ 0,5 ≤ 0,3 Tổng Nitơ ammonia (mg/l-T) ≤ 5 ≤ 3 ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -9- BOD trong 5 ngày (mg/l-Q) ≤ 50 ≤ 30 Ôxy hoà tan (mg/l-M) ≥ 4 ≥ 4 Ðộ mặn nước thải (T) Không xả nước có hàm lượng chloride trên 800mg/l vào môi trường nước ngọt (tương ứng độ mặn 1,5 ) Không xả nước có hàm lượng chloride trên 550mg/l vào môi trường nước ngọt (tương ứng độ mặn 1,0 ) Nước có độ mặn < 1 hoặc có độ dẫn đặc trưng dưới 1.500 mhos/cm hoặc làm lượng chloride nhỏ hơn 550 mg/l (tương ứng 1,0 được coi như nước ngọt T = định kỳ hàng tháng, Q = Ðịnh kỳ hàng quý 6. Quản lý chất thải rắn Các trại nuôi phải quản lý chất thải rắn từ các ao nuôi, kênh mương và các ao lắng, không làm mặn hoá hoặc gây hại tới hệ sinh thái của đất và nước ở vùng xung quanh. 7. Bảo vệ đất và nước Xây dựng trại và các hoạt động sản xuất không được làm mặn hoá đất và nước hoặc làm suy kiệt nguồn nước ngầm ở khu vực xung quanh. 8. Nguồn giống Postlarvae Các trại được chứng nhận đạt tiêu chuẩn BAP không được sử dụng con giống thu ngoài tự nhiên và phải tuân theo các quy định của chính phủ về nhập tôm giống có nguồn gốc bản địa hoặc giống ngoại nhập ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -10- 9. Bảo quản và huỷ bỏ hàng hoá của trại nuôi Nhiên liệu, dầu nhờn và các hoá chất nông nghiệp phải được bảo quản và huỷ bỏ một cách an toàn và có trách nhiệm. Giấy và chất dẻo phế thải phải được thải bỏ theo cách hợp vệ sinh và có trách nhiệm. An toàn thực phẩm 10. Quản lý thuốc và hoá chất Không được sử dụng những thuốc kháng sinh và các hoá chất khác bị cấm . Thuốc dùng để chữa bệnh được sử dụng theo hướng dẫn ghi trên nhãn sản phẩm để kiểm soát những bệnh đã đã được xác định hoặc theo nhu cầu quản lý ao, không nhằm các mục đích phòng ngừa bệnh. Tôm sẽ được kiểm tra định kỳ các dư lượng thuốc trừ sâu, PCBs và các kim loại nặng đã được khẳng định là có trong môi trường xung quanh. 11. Vệ sinh phòng bệnh do vi khuẩn Không được dùng chất thải của người và phân động vật chưa qua xử lý cho các ao nuôi tôm . Phải xử lý nước thải của trại để không làm ô nhiễm khu vực xung quanh. 12. Thu hoạch và vận chuyển Tôm được thu hoạch và vận chuyển trong điều kiện nhiệt độ được kiểm soát, giảm tối đa tổn hại đến thân tôm và nhiễm bẩn. Trường hợp xử lý bằng sulfite hoặc các chất gây dị ứng khác phải được ghi trên nhãn kèm theo lô hàng. Truy xuất nguồn gốc 13. Yêu cầu lưu giữ hồ sơ Ðể truy xuất nguồn gốc sản phẩm, phải ghi chép các thông tin dưới đây riêng cho từng ao và từng chu kỳ sản xuất. - Số chứng thư của ao, diện tích ao và ngày thả giống - Chất lượng giống thả, nguồn giống (tên trại SX giống) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -11- - Các thuốc kháng sinh, hoá chất, thuốc diệt cỏ, diệt tảo và các loại thuốc trừ sâu khác đã sử dụng. - Cơ sở sản xuất và số lô của từng loại thức ăn đã dùng - Ngày thu hoạch, sản lượng - Sulfite và biên bản sử dụng - Nhà máy chế biến hoặc người mua (tôm nguyên liệu) ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP GVHD: ThS. LÊ THỊ VU LAN SVTH: NGUYỄN THỊ HỒNG NGOAN Phụ Lục -12- PHỤ LỤC 5 BẢN ĐỒ PHÂN VÙNG NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN HUYỆN DUYÊN HẢI VÀ CẦU NGANG ._.