Nghiên cứu phát triển sản xuất lúa hàng hóa tại huyện Hải Hậu, Tỉnh Nam Định

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr­êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi ------&------ trÇn v¨n kú Nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa hµng hãa t¹i huyÖn h¶i hËu, tØnh nam ®Þnh LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh: trång trät M· sè: 60.62.01 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGs.ts. ph¹M tiÕndòng Hµ Néi - 2008 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch­a hÒ ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n ®· ®­îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n TrÇn V¨n Kú Lêi c¶m ¬n Trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu thùc hiÖn luËn v¨n, ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n, t«i ®· nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù quan t©m gióp ®ì cña c¸c c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Tr­íc hÕt, cho phÐp t«i ®­îc bÇy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn PGS.TS. Ph¹m TiÕn Dòng - Bé m«n hÖ thèng n«ng nghiÖp, ng­êi ®· tËn t×nh chØ b¶o, gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thùc hiÖn vµ hoµn thµnh luËn v¨n. T«i còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« trong bé m«n hÖ thèng n«ng nghiÖp - Khoa n«ng häc - Tr­êng §¹i häc n«ng nghiÖp Hµ Néi gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n cña m×nh. T«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Së Khoa häc c«ng nghÖ, Côc thèng kª, Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh Nam §Þnh, UBND , phßng n«ng nghiÖp, phßng thèng kª, kinh tÕ, d©n sè, Tr¹m khuyÕn n«ng, c¸n bé vµ nh©n d©n huyÖn H¶i HËu tØnh Nam §Þnh ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n cña m×nh. §Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy t«i cßn nhËn ®­îc sù ®éng viªn khÝch lÖ cña gia ®×nh, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp trong c¬ quan ®· tËn t×nh gióp ®ì ®éng viªn ®Ó t«i hoµn thµnh khãa häc. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng t×nh c¶m cao quý ®ã. Hµ Néi: ngµy 16 th¸ng 09 n¨m 2008 T¸c gi¶ luËn v¨n TrÇn V¨n Kú Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t vi Danh môc c¸c b¶ng vii Danh môc ch÷ viÕt t¾t BVTV B¶o vÖ thùc vËt BT 7 B¾c th¬m sè 7 CCCT C¬ cÊu c©y trång CL ChÊt l­îng DS - DL §Æc s¶n §µi Loan §VT §¬n vÞ tÝnh §/c ®èi chøng ha hecta HT 1 H­¬ng th¬m sè 1 HTX Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp Kg kilogam KHKTNN Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp LGTG Lóa g¹o thÕ giíi LHQ Liªn hîp quèc LT Lóa th­êng NSLT N¨ng suÊt lý thuyÕt NSTT N¨ng suÊt thùc thu NXB NXB Danh môc c¸c b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o cña c¸c n­íc s¶n xuÊt lóa chÝnh trªn thÕ giíi n¨m 2005 27 2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o ë n­íc ta tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2005 30 4.1. DiÔn biÕn thêi tiÕt khÝ hËu cña huyÖn 43 4.2. Mét sè lo¹i ®Êt chÝnh cña huyÖn H¶i HËu. 46 4.3. T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña huyÖn qua 3 n¨m 49 4.4. Mét sè chØ tiªu vÒ kinh tÕ cña huyÖn n¨m 2007. 51 4.5. Thùc tr¹ng c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng cña huyÖn n¨m 2007 53 4.6. T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng cña huyÖn n¨m 2007 54 4.7. Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp cña huyÖn n¨m 2007 56 4.8. §éng th¸i chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång qua c¸c n¨m 57 4.9. Dù b¸o s¶n l­îng mét sè c©y trång chñ yÕu cña huyÖn ®Õn n¨m 2010 58 4.10. T×nh h×nh sö dông gièng lóa n¨m 2007 cña huyÖn H¶i HËu 59 4.11a. T×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i ph©n bãn cña hé n«ng d©n qua c¸c n¨m trªn ®Þa bµn huyÖn H¶i HËu 61 4.11b. T×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i ph©n bãn ®èi víi tõng nhãm lóa cña hé n«ng d©n n¨m 2007 t¹i huyÖn H¶i HËu 62 4.12. Mét sè chØ tiªu vÒ chÊt l­îng c¸c lo¹i g¹o 64 4.13. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô thãc g¹o cña huyÖn 65 4.14. HiÖu qu¶ kinh tÕ c©y lóa cña hé n«ng d©n n¨m 2007 66 4.15. Ph©n tÝch SWOT ®èi víi s¶n xuÊt lóa hµng hãa cña huyÖn 70 4.16. Gi¶i ph¸p thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm 76 4.17. §éng th¸i t¨ng tr­ëng chiÒu cao c©y lóa cña c¸c gièng ë vô xu©n 2008 80 4.18 . Qu¸ tr×nh ®Î nh¸nh cña c¸c gièng lóa ë vô xu©n 2008 81 4.19. N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa ë vô xu©n 2008 82 4.20. So s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng thö nghiÖm 83 4.21. KÕt qu¶ theo dâi m« h×nh thö nghiÖm ph©n bãn cho lóa ë vô xu©n 2008 85 4.22. H¹ch to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh thö nghiÖm 87 4.23. Dù kiÕn ph¸t triÓn diÖn tÝch trång gièng lóa hµng hãa t¹i huyÖn H¶i HËu ®Õn n¨m 2015 89 Danh môc h×nh STT Tªn h×nh Trang 4.1a. BiÓu thÞ biÕn thiªn nhiÖt ®é vµ ®é Èm qua c¸c th¸ng trong n¨m cña huyÖn H¶i HËu 44 4.1b. DiÔn biÕn l­îng m­a qua c¸c th¸ng trong n¨m cña huyÖn 44 4.2. S¬ ®å biÓu thÞ c¸c lo¹i ®Êt trång lóa cña huyÖn H¶i HËu 47 4.3. C¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ cña huyÖn n¨m 2007 51 4.4. N¨ng xuÊt cña c¸c gièng lóa thö nghiÖm 82 1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Lúa là cây lương thực quan trọng của nhiều quốc gia. Khoảng 50% dân số trên thế giới đang dùng lúa làm thức ăn hàng ngày. Gần 100% dân số các nước Đông Nam Châu Á và Châu Mỹ La Tinh dùng lúa làm lương thực chính của mình, v× c©y lóa võa cung cÊp nguån l­¬ng thùc chÝnh cho toµn bé d©n sè, võa lµ n«ng s¶n xuÊt khÈu cã kim ng¹ch lín nhÊt hiÖn nay, ®ång thêi lóa g¹o cßn cã ¶nh h­ëng rÊt lín trong lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ cña nhiÒu Quèc gia. Tõ sau cuéc c¸ch m¹ng xanh ®Õn nay, ngµnh trång lóa ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín vµ ®­îc xem nh­ lµ mét ®iÓm son trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña thêi kú ®æi míi. N¨ng suÊt lóa b×nh qu©n toµn quèc hiÖn nay dÉn ®Çu c¸c n­íc ë §«ng Nam ¸. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n s¾p tíi ngµnh trång lóa ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao vÞ trÝ cña h¹t g¹o trªn thÕ giíi trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu. H¶i HËu lµ mét huyÖn ven biÓn n»m ë phÝa Nam cña tØnh Nam §Þnh, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc nãi chung vµ cña tØnh Nam §Þnh nãi riªng trong thêi kú héi nhËp, trong nh÷ng n¨m qua huyÖn ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn m×nh ®¸ng kÓ trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc x· héi kh¸c. VÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, toµn huyÖn ®· tËp trung ®æi míi m¹nh mÏ c¬ cÊu mïa vô, chÊt l­îng gièng. §­a nhanh vµ cã hiÖu qu¶ nh÷ng gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt vµo s¶n xuÊt, nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh. B×nh qu©n l­¬ng thùc ®Çu ng­êi ®¹t 516 kg, hµng n¨m cã kho¶ng 40% l­îng l­¬ng thùc lµ hµng hãa trong ®ã chñ yÕu lµ lóa ®Æc s¶n. (B¸o c¸o tæng kÕt, 2007)[37]. KÕt qu¶ nµy ®· ®ãng gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng, t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho phÇn lín ng­êi d©n. Tuy nhiªn, hiÖn nay gi¸ trÞ hµng ho¸ cña c©y lóa ch­a cao, do huyÖn cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa hµng ho¸ nh­: ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu, thuû v¨n vµ nguån lùc... nh­ng ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng bé TØnh lÇn thø XVII vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp “§Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng hµng hãa, t¹o b­íc chuyÓn biÕn m¹nh h¬n trong c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n”, trong b¸o c¸o quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 2006 ®Õn 2010 huyÖn H¶i HËu ®· ®Ò ra môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ sau: Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m lµ 8,8%, b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2010 ®¹t kho¶ng 7 triÖu ®ång (tÝnh theo gi¸ trÞ hiÖn hµnh), tû träng ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 31,5%, tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc hµng n¨m ®¹t: 152500 tÊn, b×nh qu©n gi¸ trÞ 1 ha canh t¸c hµng n¨m ®¹t: > 50 triÖu ®ång/ha. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn trong thêi gian tíi lµ: ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toµn diÖn c¶ trång trät vµ ch¨n nu«i theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ ®a d¹ng s¶n phÈm, coi träng gi¸ trÞ kinh tÕ, khai th¸c tèt tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn, kü thuËt vµ thÞ tr­êng, gi÷ v÷ng an ninh l­¬ng thùc, t¨ng gi¸ trÞ thu nhËp trªn 1 ha canh t¸c, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, øng dông tèt h¬n c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ­u tiªn c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, dµnh 35% diÖn tÝch ®Êt lóa ®Ó h×nh thµnh vïng lóa gièng vµ lóa ®Æc s¶n ®Ó cung cÊp cho thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu ( B¸o c¸o quy ho¹ch, 2006-2010) [36] . Dùa vµo nguån lîi tù nhiªn ®Êt ®ai, khÝ hËu vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, ph­¬ng h­íng nhiÖm vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña huyÖn H¶i HËu, chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi:“Nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa hµng hãa t¹i huyÖn H¶i HËu, TØnh Nam §Þnh”. 1.2. Môc ®Ých yªu cÇu 1.2.1. Môc ®Ých Trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tr¹ng cña s¶n xuÊt lóa, lóa hµng hãa, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n t¸c ®éng ®Õn hÖ thèng trång trät, s¶n xuÊt lóa hµng ho¸ cña huyÖn H¶i HËu - tØnh Nam §Þnh. Tõ ®ã ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p míi cã hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹i ®Þa ph­¬ng. 1.2.2. Yªu cÇu - §iÒu tra, ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi… chi phèi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i ®Þa ph­¬ng. - §iÒu tra, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt lóa cña huyÖn H¶i HËu: ThuËn lîi, khã kh¨n theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. - §Þnh h­íng chuyÓn dÞch vµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lóa hµng hãa phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph­¬ng. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ trªn c¬ së ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. 1.3. ý nghÜa cña ®Ò tµi * ý nghÜa khoa häc - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gãp phÇn bæ sung, hoµn thiÖn vÒ hÖ thèng c©y trång, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng s¶n xuÊt lóa hµng ho¸, sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn theo h­íng sinh th¸i n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. - X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng s¶n xuÊt lóa thÝch hîp theo h­íng hµng ho¸ t¹i huyÖn H¶i HËu, t¹o c¬ së cho c¸c huyÖn kh¸c trªn ®Þa bµn toµn TØnh * ý nghÜa thùc tiÔn - Gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña huyÖn H¶i HËu- tØnh Nam §Þnh. - §Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång ®Æc biÖt lµ c©y lóa theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸. 1.4. §èi t­îng nghiªn cøu vµ giíi h¹n cña ®Ò tµi 1.4.1. §èi t­îng nghiªn cøu. - §iÒu kiÖn tù nhiªn (®Êt ®ai, thêi tiÕt, khÝ hËu...), kinh tÕ - x· héi , c¬ chÕ chÝnh s¸ch, th«ng tin thÞ tr­êng, dÞch vô, c¬ së h¹ tÇng vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt lóa hµng ho¸ cña n«ng hé... cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹i huyÖn H¶i HËu. - Thùc tr¹ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt lóa vµ xu h­íng chuyÓn dÞch c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña huyÖn, n«ng hé. 1.4.2. Giíi h¹n cña ®Ò tµi Trong ph¹m vi thêi gian cña ®Ò tµi míi chØ tËp trung nghiªn cøu c¬ cÊu c©y trång hiÖn cã trong hÖ thèng n«ng nghiÖp cña huyÖn, tËp trung vµo nghiªn cøu, ®Þnh h­íng quy ho¹ch, ph¸t triÓn c©y lóa theo h­íng hµng ho¸ trªn ®Þa bµn toµn huyÖn. 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. Mét sè c¬ së lý luËn c¬ b¶n s¶n xuÊt hµng hãa 2.1.1. C¬ së lý thuyÕt vÒ hµng hãa 2.1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ hµng hãa Hµng hãa lµ nh÷ng thø cã thÓ tháa m·n ®­îc mong muèn hay nhu cÇu, yªu cÇu vµ ®­îc cung cÊp cho thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých tháa m·n ng­êi tiªu dïng.[42] Philip Kotler nhËn ®Þnh: Hµng hãa lµ tÊt c¶ nh÷ng c¸i g× cã thÓ tháa m·n ®­îc mong muèn hay nhu cÇu vµ ®­îc cung øng cho thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých thu hót sù chó ý, mua, sö dông hay tiªu dïng.[42] Theo «ng mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu cô thÓ vµ hµng hãa ®­îc thÓ hiÖn theo 3 cÊp ®é kh¸c nhau - Nhu cÇu cô thÓ kh«ng ®­îc tháa m·n - Nhu cÇu cô thÓ ®­îc tháa m·n mét phÇn - Nhu cÇu cô thÓ ®­îc tháa m·n hoµn toµn (hay cßn gäi lµ nhu cÇu lý t­ëng) Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, nhµ s¶n xuÊt ph¶i nghiªn cøu nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ tr­íc hÕt, sau ®ã t¹o ra nh÷ng thø hµng hãa thÝch hîp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã. Hµng hãa ë ®©y ®­îc hiÓu theo nghÜa réng võa mang tÝnh chÊt ®Þnh h×nh võa mang tÝnh chÊt v« h×nh. Nã bao gåm c¶ dÞch vô, ®Þa ®iÓm, tæ chøc, c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng vµ ý t­ëng. Hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ sö dông lµ c«ng dông cña vËt phÈm cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi. Mçi hµng ho¸ ®Òu cã mét hay mét sè c«ng dông nhÊt ®Þnh cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con ng­êi; hoÆc lµ cho nhu cÇu tiªu dïng cña c¸ nh©n nh­ l­¬ng thùc, thùc phÈm…; hoÆc lµ nhu cÇu cho s¶n xuÊt nh­ thiÕt bÞ m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu; lµ nhu cÇu vËt chÊt hoÆc nhu cÇu tinh thÇn [34]. ChÝnh c«ng dông cña vËt phÈm lµm nã trë thµnh mét gi¸ trÞ sö dông hay cã mét gi¸ trÞ sö dông. BÊt cø vËt phÈm nµo còng cã mét sè c«ng dông nhÊt ®Þnh. Nhê sù ph¸t triÓn cña khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ mµ con ng­êi ngµy cµng ph¸t hiÖn ®­îc nhiÒu thuéc tÝnh cã Ých cña vËt phÈm, nh­ng viÖc ph¸t hiÖn, sö dông nh÷ng thuéc tÝnh Êy l¹i tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ. Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông nh»m ®Ó cho b¶n th©n ng­êi s¶n xuÊt ra nã tiªu dïng, mµ lµ gi¸ trÞ sö dông cho ng­êi kh¸c, tøc lµ gi¸ trÞ sö dông cña x· héi. Gi¸ trÞ sö dông chØ ®­îc thùc hiÖn trong viÖc sö dông hay tiªu dïng nã. khi ch­a tiªu dïng, gi¸ trÞ sö dông chØ ë tr¹ng th¸i kh¶ n¨ng. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lµ hao phÝ lao ®éng ®Ó t¹o ra hµng ho¸, kÕt tinh trong hµng ho¸, lµ c¬ së chung cña sù trao ®æi, gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸( Häc viÖn hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh, 2000)[31]. Gi¸ trÞ trao ®æi chØ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ néi dung, lµ c¬ së cña sù trao ®æi. Ng­êi s¶n xuÊt lµm ra hµng ho¸ ®Ó b¸n, nªn môc ®Ých cña hä lµ gi¸ trÞ chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông. Trong tay ng­êi s¶n xuÊt cã gi¸ trÞ sö dông nh­ng c¸i mµ hä quan t©m lµ gi¸ trÞ hµng ho¸. Ng­êi s¶n xuÊt chó ý ®Õn gi¸ trÞ sö dông còng chÝnh lµ ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých gi¸ trÞ. Ng­îc l¹i, ng­êi mua cÇn gi¸ trÞ sö dông, nh­ng muèn cã gi¸ trÞ sö dông th× tr­íc hÕt ph¶i tr¶ gi¸ trÞ cho ng­êi s¶n xuÊt ra nã, tøc lµ ph¶i thùc hiÖn ®­îc gi¸ trÞ hµng ho¸ th× míi chi phèi ®­îc gi¸ trÞ sö dông. Nh­ vËy, gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ lµ hai thuéc tÝnh cïng tån t¹i chóng thèng nhÊt víi nhau ë mét hµng ho¸. 2.1.1.2. S¶n xuÊt hµng ho¸ NguyÔn §×nh Hîi (1995)[6], ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng hãa ph¶i g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, chuyªn canh, th©m canh ngµy cµng cao vµ ph¶i g¾n n«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. S¶n xuÊt hµng ho¸ vËn hµnh theo c¬ chÕ riªng cã cña nã, chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt chi phèi, ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ trao ®æi. S¶n xuÊt hµng ho¸ chØ ra ®êi vµ tån t¹i trong mét sè ph­¬ng thøc s¶n xuÊt - x· héi, g¾n liÒn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. §iÒu kiÖn ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ph¶i cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®Ó h×nh thµnh chÕ ®é ®a së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. * Ph©n c«ng lao ®éng x· héi: lµ sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau, mçi ng­êi chØ s¶n xuÊt mét thø hoÆc vµi chi tiÕt cña s¶n phÈm. Song, nhu cÇu cña hä l¹i bao hµm nhiÒu thø kh¸c. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®ã, cÇn cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a hä víi nhau. V× vËy, chÝnh sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ph¶i sèng dùa vµo nhau, phô thuéc lÉn nhau, cã mèi quan hÖ kinh tÕ lÉn nhau [31]. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lu«n vËn ®éng theo tÝnh quy luËt sau: - Tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, cßn tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng c«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng. - Tû lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy cµng t¨ng vµ chiÕm phÇn lín so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng x· héi. - Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô cao h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. * H×nh thµnh chÕ ®é ®a së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt: trong lÞch sö ra ®êi cña s¶n xuÊt hµng ho¸, sù t¸ch biÖt nµy lµ do chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh. ChÕ ®é t­ h÷u x¸c ®Þnh ng­êi së h÷u s¶n phÈm lao ®éng. ChÕ ®é t­ h÷u lµm hä ®éc lËp víi nhau, do ®ã hä s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ nhiÒu hay Ýt ®Òu do hä quyÕt ®Þnh. Nh­ng hä vÉn n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, do ®ã hä phô thuéc lÉn nhau c¶ vÒ s¶n xuÊt lÉn tiªu dïng. V× thÕ, muèn tho¶ m·n nhu cÇu cña nhau th× cÇn ph¶i trao ®æi, mua b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng [31]. Theo V.I.Lªnin (1974) [16], s¶n xuÊt hµng ho¸ chÝnh lµ c¸ch tæ chøc kinh tÕ x· héi, trong ®ã s¶n phÈm ®Òu do nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt c¸ thÓ, riªng lÎ, s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, thµnh thö muèn tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña x· héi th× cÇn ph¶i cã mua b¸n s¶n phÈm (v× vËy s¶n phÈm trë thµnh hµng ho¸) trªn thÞ tr­êng. Do cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù tån t¹i nh÷ng h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, cho nªn quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt lµ quan hÖ m©u thuÉn. Hä võa ®éc lËp víi nhau, nh­ng l¹i cã mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ m©u thuÉn nµy ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i cã quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ víi nhau. Khi trao ®æi trë thµnh tËp qu¸n lµ môc ®Ých cña s¶n xuÊt th× kinh tÕ hµng ho¸ ra ®êi. Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, n«ng nghiÖp n­íc ta mang tÝnh tù cÊp tù tóc nªn hµng n¨m vÉn ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc v× s¶n l­îng l­¬ng thùc kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña toµn d©n. Trong suèt thêi gian dµi, s¶n l­îng l­¬ng thùc, thùc phÈm cña ta hÇu nh­ dËm ch©n t¹i chç, mµ chi phÝ s¶n xuÊt l¹i qu¸ cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, c¸c n«ng tr­êng quèc doanh n¨m nµo còng “l·i gi¶ lç thËt”, nhµ n­íc th­êng xuyªn ph¶i cung cÊp ng©n s¸ch ®Ó bï vµo. Tõ khi thùc hiÖn giao ®Êt n«ng nghiÖp cho hé n«ng d©n sö dông l©u dµi, t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· cã nhiÒu khëi s¾c, s¶n l­îng quy thãc kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®êi sèng cña ng­êi d©n ngµy cµng æn ®Þnh vµ b­íc ®Çu ®· cã tÝch luü. Kinh tÕ häc vi m« ®· kh¼ng ®Þnh: khi tån t¹i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× còng tån t¹i nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. VËy s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ g×? " §ã lµ viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm víi môc ®Ých ®em b¸n ®Ó thu vÒ gi¸ trÞ cña nã vµ cã gi¸ trÞ thÆng d­ ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng ". NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ra ®êi lµm n¶y sinh quy luËt “cung- cÇu” trªn thÞ tr­êng vµ toµn x· héi, ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× kh¶ n¨ng cung lµ c¸c n«ng s¶n phÈm nh­ l­¬ng thùc, thùc phÈm, nguyªn liÖu chÕ biÕn cßn cÇu cña n«ng d©n lµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh­ hµng ho¸ tiªu dïng, vËt t­ n«ng nghiÖp. ChÝnh v× thÕ, n«ng hé muèn tho¶ m·n nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng nh­ t¸i s¶n xuÊt th× buéc hä ph¶i cã s¶n phÈm ®em b¸n, hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu vµ s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét tÊt yÕu. S¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn th× thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n cµng ®­îc n©ng cao, thÞ tr­êng n«ng s¶n l­u th«ng sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ cña c¸c n«ng s¶n phÈm, tõng b­íc ®­a ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n tiÕn tíi ®êi sèng tèt h¬n. NÕu n«ng nghiÖp vÉn gi÷ lèi s¶n xuÊt cò th× kh¶ n¨ng tÝch luü cña n«ng d©n hÇu nh­ kh«ng cã, thu nhËp cña hä sÏ kh«ng v­ît qua nghÌo khæ. §èi víi quy m« s¶n xuÊt cña hé gia ®×nh nÕu kh«ng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt mçi lo¹i mét Ýt, nu«i nhiÒu lo¹i vËt nu«i th× kÕt qu¶ cao nhÊt còng chØ tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu cña gia ®×nh mµ kh«ng cã s¶n phÈm ®em trao ®æi ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ ®êi sèng tinh thÇn còng nh­ ®Ò phßng tai n¹n rñi ro. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng hµng ho¸ lµ h­íng ®i ®óng ®¾n gióp ng­êi n«ng d©n cã thu nhËp cao nhÊt. 2.1.2. C¬ së lý thuyÕt vÒ thÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ mét tËp hîp nh÷ng ng­êi mua hµng, b¸n hµng hiÖn cã vµ sÏ cã. Theo Philip Kotler (1997)[43], mét nÒn kinh tÕ ®¬n gi¶n gåm 4 thµnh phÇn: mét ng­ d©n, mét thî s¨n, mét thî gèm vµ mét n«ng d©n. Bèn thµnh phÇn nµy t×m c¸ch tháa m·n nhu cÇu cña m×nh theo ba ph­¬ng thøc kh¸c nhau. Mét lµ: tù cung, tù cÊp, trong ®ã mçi ng­êi tù kiÕm cho m×nh mäi thø cÇn thiÕt. Hai lµ; Trao ®æi ph©n t¸n, mçi ng­êi ®Òu coi ba ng­êi cßn l¹i lµ nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng hîp thµnh thÞ tr­êng cña m×nh. Ba lµ: Trao ®æi tËp trung, T¹i ®©y xuÊt hiÖn mét nh©n vËt trung gian cÇn thiÕt gäi lµ “ nhµ bu«n”, tån t¹i ë ®©u ®ã liªn quan trùc tiÕp víi 4 ng­êi nµy, t¹i n¬i ng­êi ta gäi lµ chî. C¶ 4 ng­êi ®Òu ®em thø m×nh cã ®Õn cho nhµ bu«n råi lÊy thø mµ hä cÇn ë ®ã. Nh­ vËy sù h×nh thµnh nhµ bu«n vµ thÞ tr­êng ®· lµm gi¶m thiÓu sè th­¬ng vô cÇn thiÕt, nãi c¸ch kh¸c lµ ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶ th­¬ng m¹i. Theo Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubingeld (Ng« §×nh Giao, 1999) [4], th× thÞ tr­êng lµ tËp hîp nh÷ng ng­êi mua vµ ng­êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau dÉn ®Õn kh¶ n¨ng trao ®æi. ThÞ tr­êng lµ trung t©m cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. ThÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, kh«ng cã mét c¸ nh©n nµo cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. Trong thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o th­êng phæ biÕn mét gi¸ duy nhÊt lµ gi¸ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ nh÷ng ng­êi b¸n kh¸c nhau cã thÓ ®Æt gi¸ kh¸c nhau cho cïng mét lo¹i s¶n phÈm, khi ®ã gi¸ thÞ tr­êng ®­îc hiÓu lµ gi¸ b×nh qu©n phæ biÕn. ThÞ tr­êng lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång hîp lý. Theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× c¬ cÊu c©y trång ph¶i lµm râ ®­îc c¸c vÊn ®Ò: trång c©y g× ?, ®èi t­îng phôc vô lµ ai ?. Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng cã t¸c ®éng ®Þnh h­íng cho ng­êi s¶n xuÊt nªn trång c©y g×, víi sè l­îng chi phÝ nh­ thÕ nµo ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña x· héi vµ thu ®­îc kÕt qu¶ cao. Th«ng qua thÞ tr­êng, ng­êi s¶n xuÊt ®iÒu chØnh quy m« s¶n xuÊt, c¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång, thay ®æi gièng c©y trång, c¬ cÊu mïa vô cho phï hîp víi thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng cã t¸c dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu c©y trång, chuyÓn dÞch theo h­íng ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. C¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång chÝnh lµ ®iÒu kiÖn, lµ yªu cÇu ®Ó më réng thÞ tr­êng. Khu vùc n«ng th«n lµ thÞ tr­êng cung cÊp n«ng s¶n hµng ho¸ cho toµn x· héi vµ lµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp, cung cÊp n«ng s¶n cho ngµnh dÞch vô vµ ®ã còng lµ n¬i cung cÊp lao ®éng cho c¸c ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do vËy, thÞ tr­êng vµ sù c¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. ThÞ tr­êng lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång, song nã cã mÆt h¹n chÕ lµ nÕu ®Ó cho ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t sÏ dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi ë mét giai ®o¹n, mét thêi ®iÓm nµo ®ã. ChÝnh v× vËy cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ®Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña thÞ tr­êng. Kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra dïng ®Ó mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ tr­êng, gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hµng ho¸ ph¶i th«ng qua thÞ tr­êng vµ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. (TÝnh theo Hå GÊm, 2003)[3]. Cã thÓ sö dông tû suÊt lîi nhuËn MBCR (Marginal Benefit Cost Ratio) ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¬ cÊu c©y trång. MBCR = Tæng thu nhËp CCCT míi - Tæng thu nhËp CCCT cò Tæng chi phÝ CCCT míi - Tæng chi phÝ CCCT cò Khi MBCR > 2 th× c¬ cÊu c©y trång cã hiÖu qu¶ kinh tÕ (Ph¹m ChÝ Thµnh, 1996)[21]. Th«ng tin thÞ tr­êng kh«ng chØ gióp n«ng d©n ra quyÕt ®Þnh cã lîi trong thêi h¹n ng¾n vµ khi nµo, ë ®©u ®Ó s¶n xuÊt phôc vô thÞ tr­êng còng nh­ gi¸ c¶ mµ hä mong ®îi cã ®­îc. Th«ng tin thÞ tr­êng còng cã nh÷ng chøc n¨ng quan träng kh¸c, gióp n«ng d©n quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×. Tõ ®ã gióp ng­êi n«ng d©n biÕt ®­îc nh÷ng xu h­íng, c¬ héi thÞ tr­êng vµ hä cã c¬ héi thµnh c«ng h¬n nh÷ng ng­êi kh¸c. Trong thùc tÕ, th«ng tin thÞ tr­êng gi÷ mét vai trß quan träng trong tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng b»ng viÖc quy ®Þnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh thÞ tr­êng, gióp c¸c ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt nh÷ng n«ng s¶n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, rót ng¾n c¸c kªnh thÞ tr­êng, gi¶m bít chi phÝ vËn chuyÓn, ®¶m b¶o c¸c giao dÞch thÞ tr­êng mét c¸ch c«ng b»ng. TÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia trong giao dÞch ®ã ®Òu ph¶i chia sÎ rñi ro vµ lîi nhuËn. 2.1.3. §Æc ®iÓm vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo hµng hãa S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt chÝnh trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa theo h­íng hµng ho¸ cÇn ph¶i n¾m ®­îc mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: S¶n xuÊt lóa n­íc ta hiÖn nay tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khã kh¨n phøc t¹p, v× vËy ®Ó ph¸t triÓn theo h­íng hµng ho¸ c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c hé gia ®×nh ph¶i theo dâi, n¾m v÷ng sù biÕn ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó chñ ®éng tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng xÊu vµ tranh thñ tËn dông nh÷ng biÕn ®æi theo chiÒu h­íng tèt mét c¸ch kÞp thêi ®¶m b¶o t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng, h¹n chÕ chi phÝ cho s¶n xuÊt ®Õn møc tèi thiÓu nh»m t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n. C¸c gièng lóa hiÖn nay chóng ta ®ang s¶n xuÊt cã ®Æc tÝnh sinh lý kh¸c nhau, chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng cña thêi tiÕt. Do ®ã, viÖc lùa chän gièng lóa phï hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn thÝch nghi víi sù biÕn ®éng thêi tiÕt lµ hÕt søc cÇn thiÕt.( NguyÔn V¨n Ng­u, 2007)[15]. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, do vËy n«ng hé ph¶i lùa chän gièng sao cho phï hîp kh¶ n¨ng ®Çu t­ cña m×nh, phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng nh»m t¨ng tû träng n«ng s¶n hµng ho¸, tõ ®ã t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n. V× vËy, ®Ó s¶n phÈm ®­a ra thÞ tr­êng vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng ®ßi hái c¸c hé cÇn ®Çu t­ hîp lý trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo TS Ph¹m V¨n Tiªm (2005)[20], khi thÞ tr­êng l­¬ng thùc ®­îc th«ng suèt, l­¬ng thùc ®­îc ®iÒu tiÕt theo quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng c¶ n­íc, vËn chuyÓn l­¬ng thùc tõ vïng d­ thõa sang vïng thiÕu ®­îc tù do, ngoµi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tù vËn chuyÓn, nhµ n­íc còng ®· tæ chøc l­u th«ng víi khèi l­îng lín trong nh÷ng n¨m 1989 – 1991 so víi c¸c n¨m 1976 – 1980. Còng chÝnh c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc tõ khi ®æi míi ®Õn nay còng ®· cã t¸c dông tÝch cùc, to lín thóc ®Èy s¶n xuÊt l­¬ng thùc ph¸t triÓn nhanh, liªn tôc, ®¹t møc t¨ng ®¸ng kÓ, hµng n«ng s¶n ®­îc tù do l­u th«ng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, më réng vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu kÝch thÝch s¶n xuÊt l­¬ng thùc ph¸t triÓn ngµy cµng hiÖu qu¶. Theo D­¬ng Ngäc TrÝ (2007)[29], ViÖt Nam tham gia héi nhËp lµ ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn më réng th­¬ng m¹i hµng hãa nãi chung vµ th­¬ng m¹i n«ng s¶n nãi riªng víi xu h­íng “ cµng chñ ®éng héi nhËp, ViÖt Nam cµng më réng th­¬ng m¹i vµ ®­a lîi Ých kinh tÕ ngµy cµng cao” Trong h¬n thËp kû qua, n«ng nghiÖp n­íc ta ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, ®· h×nh thµnh nhiÒu vïng chuyªn canh, s¶n xuÊt d­ thõa nhiÒu lo¹i n«ng s¶n phÈm, kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu trong n­íc vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm mµ cßn tham gia xuÊt khÈu, ®øng vÞ trÝ cao trªn thÕ giíi. N¨m 2005 kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m s¶n ®¹t 5.977 triÖu USD chiÕm 18,44% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc, (TrÇn V¨n §¹t, 2007 )[2]. §©y lµ tû lÖ rÊt cao so víi c¸c n­íc kh¸c, vµ cµng cã ý nghÜa khi n«ng nghiÖp n­íc ta ë tr×nh ®é cßn thÊp, xuÊt khÈu s¶n phÈm th« lµ chÝnh. Trong t­¬ng lai khi ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n ph¸t triÓn th× tû lÖ nµy ch¾c ch¾n cßn cao h¬n n÷a. Tuy nhiªn, hiÖn nay n«ng s¶n hµng ho¸ chÊt l­îng cao cña ta ch­a nhiÒu, s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng th«, gi¸ trÞ thÊp, tÝnh c¹nh tranh n«ng s¶n hµng ho¸ trong khu vùc vµ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn yÕu, thÞ tr­êng n«ng s¶n tæ chøc ch­a chÆt chÏ, tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao. C¬ së th­¬ng m¹i phôc vô tiªu thô cßn h¹n chÕ, c¸c hÖ thèng kªnh thÞ tr­êng ho¹t ®éng cßn ch­a th«ng suèt, hiÖu qu¶ th­¬ng m¹i cßn khiªm tèn, còng nh­ cßn cã sù mÊt c©n ®èi trong ph©n phèi hiÖu qu¶, lîi nhuËn gi÷a c¸c thµnh phÇn tham gia thÞ tr­êng trong tõng lo¹i n«ng - l©m s¶n trong tõng thÞ tr­êng khu vùc, ®ã lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi qu¶n lý nhµ n­íc trong tiªu thô n«ng s¶n hµng hãa trong thêi gian tíi. Gi¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ta ®ang tiÕp cËn dÇn víi gi¸ b×nh qu©n thÕ giíi, song ®Ó b¸n s¶n phÈm víi gi¸ b»ng hoÆc cao h¬n gi¸ thÕ giíi cÇn nghÜ tíi c¶i tiÕn chÊt l­îng thÝch øng víi thÞ tr­êng, ®a d¹ng hãa s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã, cÇn h¹ chi phÝ s¶n phÈm xuèng møc thÊp nhÊt, cã nh­ vËy lîi nhuËn tõ xuÊt khÈu míi lµ nguån thu ngo¹i tÖ lín sÏ lµ nguån ®Çu t­ quan träng cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong t­¬ng lai. H¬n n÷a, thÞ tr­êng n«ng nghiÖp néi ®Þa míi h×nh thµnh, n«ng nghiÖp xuÊt khÈu ®ang gÆp sù c¹nh tranh khèc liÖt trong ®iÒu kiÖn n­íc ta míi gia nhËp WTO, v× vËy trong n¨m tíi, nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn thÞ tr­êng n«ng s¶n, ®ßi hái ph¶i cã sù nh×n tæng thÓ vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cô thÓ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang thêi kú s¬ khai cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõng b­íc tham gia tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Trong ®iÒu kiÖn cña n­íc ta hiÖn nay, nhiÖm vô cña n«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i ®¶m b¶o 2 yªu cÇu lín lµ: Mét lµ: TiÕp tôc ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn thªm mét b­íc, cã ®ñ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kim ng¹ch xuÊt khÈu ngµy cµng lín. Hai lµ: §ång thêi ph¶i gãp phÈn gi¶i quyÕt yªu cÇu vÒ c«ng b»ng x· héi trong n«ng th«n, trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò ®ßi hái gi¶i quyÕt bøc b¸ch trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ [43]. 2.1.4. C¬ së lý luËn vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa. Môc ®Ých cuèi cïng cña n«ng nghiÖp kh«ng chØ lµ s¶n xuÊt ra n«ng s¶n mµ chÝnh lµ sù båi d­ìng vµ hoµn thiÖn ®êi sèng con ng­êi. §Ó ®¸p øng nhu cÇu nhiÒu mÆt ngµy cµng t¨ng cña con ng­êi ®ßi hái ngµnh n«ng nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu l­¬ng thùc, thùc phÈm, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n hµng ho¸, ®ång thêi t¹o ra c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn. Víi nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc n«ng nghiÖp, c¸c hé n«ng d©n, c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®· tËp trung s¶n xuÊt nh÷ng c©y trång cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i, cã lîi thÕ h¬n c¸c vïng kh¸c trªn thÞ tr­êng, h×nh thµnh hÖ thèng c©y trång ngµy cµng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. NhiÒu vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp cã nh÷ng nguån tµi nguyªn tiÒm Èn to lín, d­íi ¸nh s¸ng cña khoa häc kü thuËt, thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång h×nh thµnh nªn nh÷ng vïng chuyªn canh tËp trung mang tÝnh hµng ho¸ cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Sö dông mét c¸ch hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, kinh tÕ x· héi, g¾n lîi Ých tr­íc m¾t víi hiÖu qu¶ l©u dµi, bÒn v÷ng, g¾n lîi Ých kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i tr­êng vµ c¶i t¹o m«i tr­êng sinh th¸i (NguyÔn Duy TÝnh, 1995)[23], (§µo ThÕ TuÊn, 1997)[25]. ViÖc x©y dùng c¬ cÊu c©y trång míi ph¶i gãp phÇn h×nh thµnh nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. NÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ nÒn n«ng nghiÖp ®ßi hái sù qu¶n lý thµnh c«ng c¸c nguån tµi nguyªn n«ng nghiÖp, ®Ó tháa m·n nhu cÇu ®ang thay ®æi cña con ng­êi trong khi vÉn duy tr× hay t¨ng c­êng c¬ së tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ tr¸nh ®­îc sù suy tho¸i m«i tr­êng.(L­u §øc H¶i,2001)[5]. Theo FAO (1980)[38], th× Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù qu¶n lý b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Þnh h­íng sù thay ®æi vÒ n«ng nghiÖp vµ tæ chøc sao cho ®¹t tíi vµ tháa m·n nhu cÇu cña con ng­êi ë hiÖn t¹i còng nh­ t­¬ng lai. Sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ã cã thÓ lµ b¶o vÖ ®Êt n­íc, b¶o tån c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh«ng lµm suy tho¸i m«i tr­êng. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng chiÕm vÞ trÝ quan träng nhiÒu khi cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn chung cña x· héi. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn n«ng._. nghiÖp bÒn v÷ng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi míi chØ h×nh thµnh râ nÐt trong nh÷ng n¨m 1990 qua c¸c héi th¶o vµ xuÊt b¶n [22]. §iÒu c¬ b¶n nhÊt cña ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ c¶i thiÖn chÊt l­îng cuéc sèng trong sù tiÕp cËn ®óng ®¾n vÒ m«i tr­êng ®Ó gi÷ g×n nh÷ng tµi nguyªn c¬ b¶n nhÊt cho thÕ hÖ sau. Theo FAO (1989)[39], th× n«ng nghiÖp bÒn v÷ng bao gåm qu¶n lý cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn cho n«ng nghiÖp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng cña con ng­êi; ®ång thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr­êng vµ b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Cßn theo Bé N«ng nghiÖp Canada th× hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ hÖ thèng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi vÒ an ninh l­¬ng thùc; ®ång thêi gi÷ g×n vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chÊt l­îng m«i tr­êng sèng cho ®êi sau[38]. C¸c ®Þnh nghÜa cã thÓ cã nhiÒu c¸ch biÓu thÞ kh¸c nhau, song vÒ néi dung th­êng bao gåm 3 thµnh phÇn c¬ b¶n sau: - BÒn v÷ng vÒ an ninh l­¬ng thùc trong thêi gian dµi trªn c¬ së hÖ thèng n«ng nghiÖp phï hîp ®iÒu kiÖn sinh th¸i vµ kh«ng tæn h¹i m«i tr­êng. - BÒn v÷ng vÒ tæ chøc qu¶n lý, hÖ thèng n«ng nghiÖp phï hîp trong mèi quan hÖ con ng­êi cho c¶ ®êi sau. - BÒn v÷ng thÓ hiÖn ë tÝnh céng ®ång trong hÖ thèng n«ng nghiÖp hîp lý. Theo ®Þnh nghÜa cña Piere Croson [39] th× mét hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao vÒ ¨n vµ mÆc thÝch hîp cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, m«i tr­êng, x· héi g¾n víi viÖc t¨ng phóc lîi trªn ®Çu ng­êi. §¸p øng nhu cÇu lµ mét phÇn quan träng cÇn ®­a vµo ®Þnh nghÜa v× s¶n l­îng n«ng nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i ®­îc t¨ng tr­ëng trong nh÷ng thËp kû tíi. Phóc lîi cho mäi ng­êi v× phóc lîi cña ®a sè d©n trªn toµn thÕ giíi cßn rÊt thÊp. Trong tÊt c¶ c¸c ®Þnh nghÜa, ®iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i biÕt sö dông hîp lý tµi nguyªn ®Êt ®ai, gi÷ v÷ng, c¶i thiÖn tµi nguyªn m«i tr­êng, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, n¨ng suÊt cao vµ æn ®Þnh, t¨ng c­êng chÊt l­îng cuéc sèng, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thÕ hÖ, h¹n chÕ rñi ro. N«ng nghiÖp bÒn v÷ng ®¹t ®­îc lµ nhê 3 yÕu tè: qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng, c«ng nghÖ ®­îc c¶i tiÕn vµ hiÖu suÊt kinh tÕ ®­îc n©ng cao. Qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng chiÕm mét vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Môc tiªu cña qu¶n lý ®Êt bÒn v÷ng lµ “§iÒu hoµ c¸c môc tiªu vµ t¹o c¬ héi cho viÖc ®¹t ®­îc kÕt qu¶ vÒ m«i tr­êng, kinh tÕ, x· héi v× lîi Ých cña kh«ng chØ c¸c thÕ hÖ hiÖn nay mµ cßn cho c¸c thÕ hÖ trong t­¬ng lai” trong khi vÉn duy tr× vµ n©ng cao chÊt l­îng cña tµi nguyªn ®Êt (NguyÔn V¨n L¹ng, 2002)[11]. 2.1.5. Ph­¬ng ph¸p luËn trong nghiªn cøu chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa Trong thÕ giíi tù nhiªn còng nh­ trong x· héi loµi ng­êi mäi ho¹t ®éng ®Òu diÔn ra bëi c¸c hîp phÇn (components) cã nh÷ng mèi liªn hÖ, t­¬ng t¸c h÷u c¬ víi nhau ®­îc gäi lµ tÝnh hÖ thèng. V× vËy, muèn nghiªn cøu mét sù vËt, hiÖn t­îng, ho¹t ®éng nµo ®ã chóng ta ph¶i coi lý thuyÕt hÖ thèng lµ c¬ së cña ph­¬ng ph¸p luËn vµ tÝnh hÖ thèng lµ ®Æc tr­ng, b¶n chÊt cña chóng (§µo Ch©u Thu, 2003)[24]. Lý thuyÕt hÖ thèng ®· ®­îc nhiÒu ng­êi nghiªn cøu vµ ®­îc ¸p dông ngµy cµng réng r·i trong nhiÒu ngµnh khoa häc gióp cho sù hiÓu biÕt vµ gi¶i thÝch c¸c mèi quan hÖ t­¬ng hç. C¬ së lý thuyÕt hÖ thèng ®· ®­îc L.Vonbertanlanty ®Ò x­íng vµo ®Çu thÕ kû XX, ®· ®­îc sö dông nh­ mét c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p vµ tæng hîp. Mét vµi n¨m gÇn ®©y quan ®iÓm vÒ hÖ thèng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh vµ ¸p dông kh¸ phæ biÕn trong lÜnh vùc sinh häc vµ n«ng nghiÖp. Theo §µo ThÕ TuÊn (1998)[26], hÖ thèng lµ c¸c tËp hîp trËt tù bªn trong (hay bªn ngoµi) cña c¸c yÕu tè cã liªn quan ®Õn nhau (hay t¸c ®éng lÉn nhau), thµnh phÇn cña hÖ thèng lµ c¸c yÕu tè. C¸c mèi liªn hÖ vµ t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè bªn trong m¹nh h¬n so víi c¸c yÕu tè bªn ngoµi hÖ thèng vµ t¹o nªn trËt tù bªn trong cña hÖ thèng. Mét hÖ thèng lµ mét nhãm c¸c yÕu tè t¸c ®éng lÉn nhau, ho¹t ®éng cho mét môc ®Ých chung. HÖ thèng lµ mét tæng thÓ cã trËt tù c¸c yÕu tè kh¸c nhau cã quan hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i. Mét hÖ thèng cã thÓ x¸c ®Þnh nh­ mét tËp hîp c¸c ®èi t­îng hoÆc c¸c thuéc tÝnh ®­îc liªn kÕt b»ng nhiÒu mèi t­¬ng t¸c. Quan ®iÓm hÖ thèng lµ sù kh¸m ph¸ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng ®èi t­îng b»ng c¸ch nghiªn cøu b¶n chÊt vµ ®Æc tÝnh cña c¸c mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè [21]. HÖ thèng n«ng nghiÖp: HiÖn nay cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp (Agricultural system). Theo Vissac (1970)[22] th× hÖ thèng n«ng nghiÖp lµ tËp hîp kh«ng gian cña sù phèi hîp c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ c¸c kü thuËt do mét x· héi thùc hiÖn ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña m×nh. Nã biÓu hiÖn ®Æc biÖt sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a mét hÖ thèng sinh häc - sinh th¸i vµ m«i tr­êng tù nhiªn lµ ®¹i diÖn vµ mét hÖ thèng x· héi - v¨n ho¸, qua c¸c ho¹t ®éng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thµnh qu¶ kü thuËt. T¸c gi¶ Mayzoyer (1986) [22] l¹i cho r»ng hÖ thèng n«ng nghiÖp tr­íc hÕt lµ mét ph­¬ng thøc khai th¸c m«i tr­êng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong lÞch sö, mét hÖ thèng s¶n xuÊt thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i, khÝ hËu cña mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh, ®¸p øng víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ nhu cÇu cña thêi ®iÓm Êy. Cßn ®èi víi t¸c gi¶ Touve (1988)[22] th× hÖ thèng n«ng nghiÖp thÝch øng víi c¸c ph­¬ng thøc khai th¸c n«ng nghiÖp cña kh«ng gian nhÊt ®Þnh do mét x· héi tiÕn hµnh, lµ kÕt qu¶ cña sù phèi hîp c¸c nh©n tè tù nhiªn, x· héi - v¨n ho¸, kinh tÕ vµ kü thuËt. MÆc dï mçi t¸c gi¶ cã mét ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp, nh­ng nh×n chung hä ®Òu thèng nhÊt r»ng hÖ thèng n«ng nghiÖp thùc chÊt lµ mét hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ®­îc ®Æt trong mét ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh, tøc lµ hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ®­îc con ng­êi t¸c ®éng b»ng lao ®éng, c¸c tËp qu¸n canh t¸c, hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch… HÖ thèng n«ng nghiÖp = hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp + c¸c yÕu tè kinh tÕ, x· héi. HÖ thèng n«ng nghiÖp bao gåm nhiÒu hÖ phô nh­ hÖ phô trång trät; ch¨n nu«i, chÕ biÕn, ngµnh nghÒ; qu¶n lý, l­u th«ng vµ ph©n phèi. 2.1.6. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa hµng hãa. 2.1.6.1. Nhu cÇu thÞ tr­êng. Theo dù b¸o cña FAO, møc t¨ng s¶n l­îng vµ nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc vµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n sÏ t¨ng b×nh qu©n 2%/n¨m giai ®o¹n 2004 - 2010. Tuy nhiªn, nÕu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi, s¶n l­îng vµ tiªu dïng chØ t¨ng kho¶ng 0,7%/n¨m. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, s¶n l­îng vµ tiªu thô c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu b×nh qu©n ®Çu ng­êi dù b¸o t¨ng 1,4%/n¨m. Dù b¸o nhËp khÈu hµng n«ng s¶n cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ®¹t 190,5 tû vµo n¨m 2010.[45]. ThÞ tr­êng g¹o ®ang ®øng tr­íc ¸p lùc leo thang vÒ gi¸ trong bèi c¶nh cung g¹o toµn cÇu th¾t chÆt. Sù gia t¨ng nµy lµ b»ng chøng cho thÊy nguån cung g¹o t¹i mét sè n­íc xuÊt khÈu lín bÞ th¾t chÆt trong khi nhu cÇu nhËp khÈu g¹o kh«ng gi¶m. Dù b¸o cña Liªn Hîp Quèc cho thÊy, d©n sè thÕ giíi sÏ t¨ng thªm 2,5 tû ng­êi vµo n¨m 2020. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng ®¸ng kÓ khèi l­îng nhu cÇu tiªu dïng c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ l­¬ng thùc thùc phÈm. Do ®ã, cã thÓ thÊy r»ng thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang t¹o ra c¬ héi cho c¸c n«ng s¶n ViÖt Nam, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm l­¬ng thùc - ®ang lµ thÕ m¹nh cña n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay.[43] Theo NguyÔn V¨n Ng­u (2007)[15], nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng ngµy cµng cao vÒ chñng lo¹i vµ chÊt l­îng s¶n phÈm ë c¸c thµnh phè nh­: Hµ Néi, H¶i Phßng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh... Sù xuÊt hiÖn mét thÞ tr­êng míi vÒ g¹o cao cÊp ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ yªu cÇu t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ víi g¹o chÊt l­îng cao ®· ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc míi cho s¶n xuÊt lóa g¹o cña ViÖt Nam. 2.1.6.2. §iÒu kiÖn tù nhiªn. Sinh tr­ëng ph¸t triÓn vµ ph¸t dôc cña c©y trång ®Òu phô thuéc vµo nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh, c¸c quy luËt nµy l¹i chÞu sù khèng chÕ bëi ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn phøc t¹p. Do vËy ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng s¶n xuÊt cã ¶nh h­ëng lín ®Õn n¨ng xuÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm. §Êt, n­íc, khÝ hËu, thêi tiÕt, c©y trång cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau b»ng nh÷ng quy luËt chÆt chÏ, phøc t¹p. V× vËy chóng ta cÇn ph¶i hiÓu vµ n¾m ch¾c c¸c quy luËt ®ã ®Ó vËn dông chóng vµo trong s¶n xuÊt. 2.1.6.3. Gièng. Gièng c©y trång lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn ngµnh trång trät, lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó t¨ng quy m« c¶ vÒ s¶n l­îng vµ chÊt l­îng l­¬ng thùc. Gièng cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng chi phèi ®Õn nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña ngµnh n«ng nghiÖp. §Ó cã ®­îc gièng tèt, cÇn gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu sau: - Tæ chøc lai t¹o chän läc gièng, t¹o ra nguån gièng cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao, thÝch nghi ®­îc víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ s¶n xuÊt cô thÓ. Tæ chøc qu¶n lý tèt c¸c nguån gen gèc lµm c¬ së cho sù lai t¹o c¸c gièng lóa chÊt l­îng cao. - X©y dùng mét c¬ cÊu gièng hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña tõng khu vùc, ®Þa ph­¬ng. - X©y dùng mét hÖ thèng gièng quèc gia, t¨ng c­êng ®­a c¸c gièng míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµo s¶n xuÊt ®¹i trµ. 2.1.6.4. Ph©n bãn Tr­íc nh÷ng n¨m 70, ph©n bãn ®­îc sö dông chñ yÕu lµ c¸c lo¹i chuång, ph©n r¸c, ph©n xanh c¸c lo¹i... Tõ khi b¾t ®Çu cuéc "C¸ch m¹ng xanh" ®Õn nay, víi c¸c c¬ cÊu c©y trång míi; gièng míi (®Æc biÖt lµ c¸c gièng lai); hÖ thèng t­íi tiªu ®­îc c¶i thiÖn; kh¶ n¨ng cung øng ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®­îc t¨ng c­êng. §Æc biÖt sau khi mét sè ®iÒu trong LuËt ®Êt ®ai ®­îc söa ®æi (th¸ng 12/l998), s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn ®· ®i theo h­íng th©m canh, t¨ng vô ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng n«ng s¶n cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Trong sè c¸c thiÕu hôt vÒ dinh d­ìng cho c©y trång trªn c¸c lo¹i ®Êt, lín nhÊt vµ quan träng nhÊt vÉn lµ sù thiÕu hôt vÒ ®¹m, l©n vµ kali. §©y còng lµ nh÷ng chÊt dinh d­ìng mµ c©y trång hÊp thô víi l­îng lín nhÊt vµ sÏ chi phèi h­íng sö dông ph©n bãn. MÆt kh¸c, khi bãn ph©n ng­êi ta còng b¾t ®Çu tÝnh ®Õn nhu cÇu dinh d­ìng cña tõng lo¹i c©y trång, thËm chÝ cña tõng gièng cô thÓ, trong c¸c vô gieo trång trªn tõng lo¹i ®Êt riªng. V× vËy trong viÖc bè trÝ c¬ cÊu s¶n phÈm ph©n bãn, vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i n¾m ®­îc c¬ cÊu c©n ®èi dinh d­ìng cho c©y trång trong vô ®æng thêi cã tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i c©y trång vô tr­íc. Thùc tÕ còng chøng minh, ph©n h÷u c¬ chØ cã thÓ lµ mét lo¹i ph©n bãn bæ sung nh»m c©n ®èi dinh d­ìng vµ c¶i thiÖn tÝnh chÊt c¬ lý cña ®Êt chø kh«ng thÓ thay thÕ hoµn toµn ph©n v« c¬ (ph©n kho¸ng). Do vËy, ®Ó b¶o ®¶m cho mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ph¶i t¨ng c­êng sö dông ph©n bãn trªn c¬ së kÕt hîp hµi hßa gi÷a ph©n v« c¬ vµ ph©n h÷u c¬, trong ®ã c¸c lo¹i ph©n ®­îc sö dông kh«ng nh÷ng chØ c©n ®èi vÒ tû lÖ mµ cßn ph¶i c©n ®èi víi l­îng hÊp thô ®Ó bï l¹i l­îng thiÕu hôt do c©y trång lÊy ®i tõ ®Êt. V× vËy, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc nguyªn lý "tuyÖt ®èi kh«ng dïng ph©n hãa häc vµ thuèc trõ s©u hãa häc", ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn chóng ta ngµy cµng sö dông nhiÒu gièng c©y trång cã n¨ng suÊt cao. §Þnh h­íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ®ang ®Æt ra yªu cÇu sö dông ph©n bãn hîp lý vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. Tr­íc hÕt ph¶i t¨ng c­êng sö dông c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬, cïng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt kh¸c nh­: cµy vÆn r¹, cµy vïi phô phÈm c¸c lo¹i c©y trång (®Æc biÖt lµ c¸c c©y hä ®Ëu) hoÆc trång xen lo¹i c©y hä ®Ëu.v.v... Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc, kü thuËt, nhËn thøc cña ng­êi n«ng d©n còng ®· ®­îc n©ng cao, hä còng ®· dµn nhËn thÊy ®­îc t¸c h¹i cña viÖc bãn ph©n mÊt c©n ®èi nh­: (s©u bÖnh h¹i t¨ng, kh¶ n¨ng chèng chÞu cña c©y lóa gi¶m,…). Ng­êi n«ng d©n ë ®©y còng nhËn thÇy r»ng: Trong 3 nguyªn tè N, P, K; l©n th­êng cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao khi ®­îc bãn c©n ®èi. VÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc tÝnh ®Õn khi sö dông ph©n hçn hîp, ph©n phøc hîp cã tû lÖ N: P: K kh¸c nhau ®Ó nh»m môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ khi bãn thóc. Bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sinh häc nh­: sö dông c¸c c©y trång xen lµm ph©n xanh, n«ng d©n cÇn ph¶i sö dông ph©n hçn hîp NPK cã hµm l­îng nguyªn tè dinh d­ìng cao ®Ó gi¶m phÝ vËn chuyÓn, c«ng lao ®éng, th× hä còng ®· b¾t ®Çu t¨ng tû lÖ sö dông ph©n tæng hîp NPK ®Ó bãn cho c©y trång, nh­ng lo¹i ph©n, tû lÖ bãn vÉn cßn lµ bµi to¸n khã cho sù ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp theo h­íng ph¸t triÓn hµng hãa cña huyÖn trong t­¬ng lai.[46] 2.1.6.5. Quy tr×nh kü thuËt. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mçi lo¹i gièng lóa kh¸c nhau cã kh¶ n¨ng kh¸ng s©u - bÖnh dÞch kh¸c nhau, kh¶ n¨ng thÝch nghi kh¸c nhau. ThËm trÝ cïng mét lo¹i gièng c¸c giai ®o¹n sinh tr­ëng, ph¸t dôc kh¸c nhau th× nhu cÇu dinh d­ìng kh¸c nhau. V× vËy, víi mçi lo¹i cÇn cã c¸c quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt riªng phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh tr­ëng ph¸t dôc tõng giai ®o¹n, kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ søc chèng chÞu cña chóng theo môc ®Ých s¶n xuÊt cña con ng­êi. 2.1.6.6. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. * ChÝnh s¸ch liªn quan ®Õn tiªu thô,ph¸t triÓn n«ng s¶n hµng hãa. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi (20 n¨m), n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu ®¸ng kÓ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cã t¸c ®éng lín ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô n«ng l©m s¶n. C¶i c¸ch vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®­îc coi lµ cã vai trß ®ãng gãp quan träng hµng ®Çu cho thµnh tùu nµy. ChÝnh s¸ch “kho¸n 10” víi viÖc c«ng nhËn hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt tù chñ lµ ®éng lùc m¹nh nhÊt gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch n«ng d©n yªn t©m ®Çu t­ søc ng­êi, søc cña vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt. KÕt qu¶ lµ tõ mét n­íc thiÕu ®ãi l­¬ng thùc thùc phÈm triÒn miªn, ViÖt Nam ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o (n¨m 1989) vµ nhiÒu n«ng s¶n kh¸c. LuËt ®Êt ®ai n¨m n¨m 1993 trao quyÒn sö dông ®Êt cho n«ng d©n (giao ®Êt, giao rõng) ®­îc n«ng d©n hÕt søc hoan nghªnh, t¹o ®éng lùc lín trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Víi c¸c lÇn söa ®æi n¨m 2001 vµ n¨m 2003, LuËt ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý ngµy cµng th«ng tho¸ng (níi réng c¸c quyÒn sö dông ®Êt nh­ chuyÓn, nh­îng, cho thuª, cÇm cè, thÕ chÊp...), t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tËp trung, tÝch tô ®Êt cho s¶n xuÊt trang tr¹i, s¶n xuÊt quy m« lín. NghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ-CP vÒ Kinh tÕ trang tr¹i ®· ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i, khuyÕn khÝch vµ t¹o thuËn lîi cho s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín. Trong l­u th«ng vµ tiªu thô n«ng s¶n còng cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ trong hÖ thèng chÝnh s¸ch. Tr­íc thêi kú ®æi míi, chÝnh s¸ch cÊm chî ng¨n s«ng lµ c¶n trë lín nhÊt l­u th«ng hµng ho¸ gi÷a c¸c vïng. N«ng s¶n lµm ra chñ yÕu b¸n cho Nhµ n­íc (thuÕ n«ng nghiÖp, ®æi vËt t­). C¶i c¸ch c¬ b¶n ®¹t ®­îc trong l­u th«ng lµ: Tù do ho¸ l­u th«ng hµng ho¸ trong n­íc; N«ng d©n tù quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt vµ tiªu thô n«ng s¶n trªn c¬ së gi¸ c¶ thÞ tr­êng; KhuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia l­u th«ng hµng ho¸ n«ng s¶n, nhÊt lµ thµnh phÇn t­ nh©n. §Õn nay, thµnh phÇn t­ nh©n ®· tham gia tíi 70 - 80 % thÞ phÇn b¸n bu«n, 80 - 90% thÞ phÇn b¸n lÎ, nhiÒu lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ l­u th«ng trong n­íc (rau qu¶, thÞt lîn, lóa g¹o...). §èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, thµnh phÇn t­ nh©n còng chiÕm vai trß ngµy cµng t¨ng trong viÖc cung øng ch©n hµng vµ trùc tiÕp xuÊt khÈu. * Lao ®éng Sè l­îng, chÊt l­îng lao ®éng, c¬ cÊu lao ®éng ®Çu t­ nhiÒu hay Ýt, phï hîp hay kh«ng còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa theo h­íng hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ chÊt l­îng lao ®éng nh­: tr×nh ®é hiÓu biÕt, tay nghÒ, vËn dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ…. Do vËy, ®Ó ph¸t triÓn lóa hµng hãa cÇn n©ng cao d©n trÝ, båi d­ìng vµ ®µo t¹o c¸n bé c«ng nh©n lµnh nghÒ c¶ vÒ kü thuËt - qu¶n lý kinh tÕ, ®­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, nh»m ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp hµng hãa bÒn v÷ng. * Gi¸ c¶ ®Çu vµo, ®Çu ra. ViÖc lùa chän vµ phèi hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo còng nh­ viÖc x©y dùng thÞ tr­êng ®Çu ra víi gi¸ c¶ phï hîp lµ viÖc lµm cÇn c©n nh¾c tÝnh to¸n kü khi x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt. V× gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, gi¸ ®Çu ra cña s¶n phÈm ®Òu ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ. * Phong tôc tËp qu¸n s¶n xuÊt. Mçi khu vùc ®Þa ph­¬ng, mçi d©n téc cã phong tôc tËp qu¸n, cã nhu cÇu ®êi sèng v¨n ho¸ kh¸c nhau, tËp tôc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Nh÷ng phong tôc tËp qu¸n tõng ®Þa ph­¬ng, tõng ®Þa ph­¬ng, tõng khu vùc sÏ ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt ngµnh trång lóa t¹i ®Þa ph­¬ng, khu vùc ®ã. V× thÕ, viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cho mét khu vùc ®Þa ph­¬ng nµo ®ã, ta cÇn tÝnh ®Õn phong tôc tËp qu¸n vµ v¨n ho¸ cña ®Þa ph­¬ng ®ã. * C¬ së h¹ tÇng – giao th«ng. C¬ së h¹ tÇng t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong ®ã cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã hÖ thèng giao th«ng, c¬ së h¹ tÇng tèt, nã lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë ®Þa ph­¬ng, lµ ®iÒu kiÖn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n. * §iÒu kiÖn kinh tÕ n«ng hé. Theo ViÖn sÜ §µo ThÕ TuÊn (1997)[25] n«ng hé lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ vµ ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua n«ng hé. Do vËy, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa thùc chÊt lµ sù c¶i tiÕn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë c¸c hé nh»m ®em l¹i thu nhËp cho n«ng d©n. Do ®ã n«ng d©n lµ ®èi t­îng nghiªn cøu chñ yÕu cña khoa häc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. Tãm l¹i, hé n«ng d©n chuyÓn tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tù cÊp, tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n víi thÞ tr­êng tiªu thô ë c¸c møc ®é kh¸c nhau thuú thuéc vµo tr×nh ®é, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ nhµ n­íc hç trî, thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn nay, ®Ó ¸p dông thµnh c«ng mét tiÕn bé kü thuËt míi hay mét ph­¬ng thøc canh t¸c míi… vµo s¶n xuÊt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng n«ng s¶n vµ gi¸ trÞ thu nhËp/®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c th× cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t­, hç trî, trî gi¸ cña nhµ n­íc. * Tæ chøc vµ hiÖp héi Trong bèi c¶nh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ diÔn biÕn ngµy cµng nhanh dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÌ chøc n¨ng cña Nhµ n­íc, th× c¸c hiÖp héi cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trªn lÜnh vùc l­u th«ng hµng hãa. Richard vµ Ben Ross (2000) nhËn ®Þnh: ë c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn, khi nhµ n­íc kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô c«ng víi chÊt l­îng tèt vµ thÞ tr­êng vËn hµnh ch­a hoµn thiÖn, c¸c hiÖp héi ®ãng vai trß ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua thóc ®Èy thÞ tr­êng ho¹t ®éng hiÖu qu¶, trùc tiÕp cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô. Nh­ vËy hiÖp héi cã vai trß hÕt søc to lín trong ph¸t triÒn s¶n xuÊt theo h­íng hµng hãa. 2.2. C¬ së thùc tiÔn. 2.2.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt trªn ThÕ Giíi vµ ViÖt Nam. 2.2.1.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa trªn ThÕ Giíi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng trªn 100 quèc gia trång vµ s¶n xuÊt lóa g¹o, trong ®ã tËp trung nhiÒu ë c¸c n­íc Ch©u ¸, 85 % s¶n l­îng lóa trªn thÕ giíi phô thuéc vµo 8 n­íc ë Ch©u ¸: Th¸i Lan, ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên §é, In®«nªxia, Banglades, Myanmar vµ NhËt B¶n [2]. Theo sè liÖu cña FAO n¨m 2004, n¨ng suÊt chung cña toµn thÕ giíi tÝnh tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2004 t¨ng lªn rÊt chËm, n¨m 1997 ®¹t 3,82 tÊn/ha nh­ng ®Õn n¨m 2004 chØ ®¹t 3,97 tÊn/ha. S¶n l­îng n¨m 1997 lµ 577,40 triÖu tÊn vµ ®Õn n¨m 2004 lµ 608,50 triÖu tÊn. Theo FAO (2005) tæng diÖn tÝch trång lóa trªn toµn thÕ giíi lµ 153,78 triÖu ha, n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t 4,02 tÊn/ha vµ tæng s¶n l­îng lóa lµ 681,53 triÖu tÊn. N­íc cã n¨ng suÊt ®¹t cao nhÊt lµ NhËt B¶n víi 6,55 tÊn /ha, sau ®ã lµ Trung Quèc víi 6,33 tÊn/ha. Tuy nhiªn, xÐt vÒ s¶n l­îng th× Trung Quèc l¹i lµ n­íc cã s¶n l­îng lóa cao nhÊt ®¹t 185,45 triÖu tÊn, sau ®ã lµ Ên §é víi s¶n l­îng ®¹t 129 triÖu tÊn. VÒ diÖn tÝch th× Ên §é lµ n­íc cã diÖn tÝch trång lóa cao nhÊt víi 43 triÖu ha, sau ®ã lµ Trung Quèc cã diÖn tÝch lµ 29,3 triÖu ha. B¶ng 2.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o cña c¸c n­íc s¶n xuÊt lóa chÝnh trªn thÕ giíi n¨m 2005 Tªn n­íc N¨ng suÊt (tÊn/ha) DiÖn tÝch (triÖu ha) S¶n l­îng (triÖu tÊn) Toµn cÇu 4,022 153,784 681,534 Trung Quèc 6,330 29,300 185,454 Ên §é 3,000 43,000 129,000 In®«nªxia 4,569 11,801 53,985 Banglades 3,641 11,000 40,054 ViÖt Nam 4,885 7,340 35,856 Th¸i Lan 2,647 10,200 27,000 Myanmar 3,908 6,270 24,500 NhËt B¶n 6,549 1,680 10,989 Nguån: FAOSTAT.FAO Nh­ vËy, t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa trªn thÕ giíi vÉn ®ang cã xu h­íng t¨ng dÇn, tuy nhiªn víi tèc ®é t¨ng d©n sè nh­ hiÖn nay th× cÇn ph¶i n©ng cao h¬n n÷a n¨ng suÊt, s¶n l­îng còng nh­ chÊt l­îng míi ®¶m b¶o ®­îc vÊn ®Ò an ninh l­¬ng thùc cña toµn x· héi. Dù ®o¸n cña FAO th× trong vßng 30 n¨m tíi, tæng s¶n l­îng lóa trªn toµn thÕ giíi ph¶i t¨ng ®­îc 56% míi ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu l­¬ng thùc cho mäi ng­êi d©n [2]. Ch©u ¸ ®­îc coi lµ c¸i n«i cña lóa g¹o do s¶n xuÊt còng nh­ tiªu thô chiÕm tíi trªn 90% tæng s¶n l­îng lóa g¹o cña thÕ giíi, n¬i ®· diÔn ra cuéc “C¸ch m¹ng xanh” gi÷a thÕ kû XX, ë ®©y ®· lai t¹o ra nhiÒu gièng lóa n­íc ng¾n ngµy, n¨ng suÊt cao, nhê vËy ®· gãp phÇn thµnh c«ng trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vµ c¬ cÊu mïa vô theo h­íng s¶n xuÊt lóa hµng hãa ë nhiÒu quèc gia. Sù næi bËt cña vïng nµy cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh vµo t­¬ng lai còng nh­ qu¸ khø cña t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o trªn thÕ giíi. Tõ nh÷ng thËp niªn 60, c¸c nhµ sinh lý thùc vËt ®· nhËn thÊy r»ng: kh«ng mét lo¹i c©y trång nµo cã thÓ sö dông hoµn toµn triÖt ®Ó tµi nguyªn thiªn nhiªn cña mçi vïng. C¸c ViÖn nghiªn cøu n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi hµng n¨m ®· lai t¹o, tuyÓn chän ra nhiÒu lo¹i gièng c©y trång míi, ®­a ra nhiÒu c«ng thøc lu©n canh, quy tr×nh kü thuËt tiÕn bé, ®Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång thÝch hîp cho tõng vïng sinh th¸i nh»m t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l­îng vµ gi¸ trÞ s¶n l­îng/®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c, trong ®ã, viÖn nghiªn cøu lóa quèc tÕ IRRI ®· gãp nhiÒu thµnh tùu. (Vò Tuyªn Hoµng, 1995)[8], (TrÇn §×nh Long, 1997)[13]. §iÓn h×nh lµ NhËt B¶n, mét n­íc cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do ®ã c¸c nhµ khoa häc n«ng nghiÖp NhËt B¶n ®· tËp trung nghiªn cøu vµ ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch quan träng, x©y dùng nh÷ng ch­¬ng tr×nh cã môc tiªu nh­ an toµn l­¬ng thùc, c¶i c¸ch ruéng ®Êt, æn ®Þnh thÞ tr­êng n«ng s¶n vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng, nh»m ®¶m b¶o an ninh, an toµn l­¬ng thùc vµ thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt, c¶i c¸ch n«ng th«n… nhê vËy ®Õn nay NhËt B¶n ®· trë thµnh mét quèc gia cã nÒn c«ng nghiÖp n«ng nghiÖp (nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i) hµng ®Çu cña thÕ giíi (Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, 1996)[34]. C¸c nhµ khoa häc NhËt B¶n ®· hÖ thèng ho¸ 4 tiªu chuÈn cña hÖ thèng c©y trång lµ sù phèi hîp gi÷a c©y trång vµ vËt nu«i, c¸c ph­¬ng ph¸p trång trät vµ ch¨n nu«i gia sóc, c­êng ®é lao ®éng, vèn ®Çu t­, tæ chøc s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lµm ra, tÝnh chÊt hµng ho¸ cña s¶n phÈm (NguyÔn Duy TÝnh, 1995)[23]. Tõ n¨m 1975 ®· h×nh thµnh m¹ng l­íi nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång víi 4 n­íc thµnh viªn, ®Õn thËp kû 80 ®· më réng ph¹m vi ®Õn 16 n­íc vµ ®· tæ chøc héi nghÞ ë Th¸i Lan vµo n¨m 1981. C¸c nhµ khoa häc cña c¸c n­íc thµnh viªn ®· thèng nhÊt mét sè gi¶i ph¸p trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång nh­ sau: - T¨ng vô, b»ng c¸c gièng lóa ng¾n ngµy, thu ho¹ch tr­íc mïa lò. - Thö nghiÖm t¨ng vô c©y mµu b»ng c¸c c©y trång míi, xen canh, lu©n canh, th©m canh, t¨ng vô… - X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng thøc lu©n canh, t×m vµ kh¾c phôc c¸c yÕu tè h¹n chÕ ®Ó ph¸t triÓn c«ng thøc ®¹t hiÖu qu¶ cao (Lý Nh¹c, 1987)[17]. ë Ch©u Phi, lóa g¹o cµng ngµy cµng trë nªn quan träng vÒ thùc phÈm còng nh­ kinh tÕ. MÆt kh¸c, møc s¶n xuÊt cña vïng chØ ®¸p øng ®­îc 73% nhu cÇu mµ th«i, v× vËy Ch©u Phi vÉn cßn tiÕp tôc nhËp khÈu g¹o, do møc tiªu thô cña vïng vÉn tiÕp tôc t¨ng nhanh so víi c¸c vïng kh¸c. §©y còng chÝnh lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c n­íc cã nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc ph¸t triÓn theo h­íng hµng hãa. Ng­êi Ch©u Phi tiªu thô lóa g¹o ngµy cµng nhiÒu vµ dÇn thay thÕ c¸c lo¹i thøc ¨n cæ truyÒn ®Õn møc ®é ®· g©y ra nhiÒu cuéc tranh luËn trong vïng. Møc tiªu thô cña mçi ®Çu ng­êi cÊp vïng ®· t¨ng gÊp ®«i tõ 12 ®Õn 24 kg g¹o kÓ tõ n¨m 1970 ®Õn nay (FAO,2004). Theo FAOSTAT (2004), trong n¨m 2001, Ch©u Phi ®½ cÇn ®Õn 26,6 triÖu tÊn lóa trong khi chØ s¶n xuÊt ®­îc 16,6 triÖu tÊn vµ nhu cÇu lóa g¹o sÏ cßn t¨ng cao h¬n n÷a trong thêi gian s¾p tíi [2] Tãm l¹i, xu h­íng trong nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc n«ng nghiÖp hiÖn nay lµ tËp trung nghiªn cøu c¶i tiÕn hÖ thèng c©y trång trªn c¸c vïng ®Êt b»ng c¸ch ®­a thªm mét sè lo¹i c©y trång míi vµo hÖ canh t¸c nh»m t¨ng s¶n l­îng n«ng s¶n/1 ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c/1 n¨m víi môc ®Ých x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i ph¸t triÓn bÒn v÷ng [23]. 2.2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa ë ViÖt Nam. HiÖn nay ë n­íc ta, c©y lóa mét trong nh÷ng c©y trång quan träng hµng ®Çu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nã kh«ng chØ cung cÊp l­¬ng thùc cho ng­êi d©n mµ cßn lµ c©y trång cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®em l¹i nguån doanh thu ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thµnh c«ng lín trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. C¬m g¹o lµ thøc ¨n chÝnh vµ s¶n xuÊt lóa g¹o ®· lµ c¨n b¶n cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam qua mÊy ngµn n¨m lÞch sö, s¶n xuÊt lóa g¹o ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ n«ng th«n ViÖt Nam, víi 80% d©n sè ViÖt Nam tham gia trång lóa g¹o. HÇu hÕt n«ng d©n vÉn coi c«ng viÖc trång lóa ®em l¹i nguån thu nhËp chÝnh cña hä thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o ë n­íc ta tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2005 N¨m N¨ng suÊt (tÊn/ha) DiÖn tÝch (triÖu ha) S¶n l­îng (triÖu tÊn) 2000 4,243 7,666 32,527 2001 4,285 7,493 32,108 2002 4,590 7,504 34,443 2003 4,639 7,452 34,570 2004 4,855 7,444 36,141 2005 4,885 7,340 35,856 Nguån: FAOSTAT.FAO Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy diÖn tÝch trång lóa cã xu h­íng gi¶m dÇn tõ 7,666 triÖu ha n¨m 2000 xuèng cßn 7,340 triÖu ha n¨m 2005 nh­ng s¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng tõ 32,527 triÖu tÊn n¨m 2000 lªn 35,856 triÖu tÊn n¨m 2005, vÉn ®¶m b¶o gi÷ v÷ng ®­îc an ninh l­¬ng thùc. ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt vµ ®­îc chøng minh b»ng viÖc ViÖt Nam tiÕp tôc giµnh nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh trong s¶n xuÊt g¹o so víi nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kh¸c vµ lîi thÕ nµy m¹nh ®èi víi s¶n phÈm g¹o chÊt l­îng cao. Tuy nhiªn vÉn cßn nh÷ng c©u hái ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó g¹o ®¹t ®­îc chÊt l­îng cao vµ duy tr× tèc ®é xuÊt khÈu nh­ hiÖn nay. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o cã thÓ t¸c ®éng tíi xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong c¸c céng ®ång lµng x·. Tuy nhiªn, chÝnh n«ng d©n còng ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ ®Êt ®ai, sù thÝch øng cña ®Êt cho nh÷ng môc ®Ých sö dông kh¸c vµ kh¶ n¨ng t×m nguån ®Çu t­ cÇn cho ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn nhiÒu gièng lóa c¶i tiÕn ®· h¹n chÕ viÖc t¨ng s¶n l­îng vµ chÊt l­îng, ®ång thêi vËt t­ ®Çu vµo còng bÞ h¹n chÕ ®Æc biÖt lµ cho vay tÝn dông, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, dÞch vô t­íi tiªu cïng víi nh÷ng dÞch vô khuyÕn n«ng kh¸c. Nh÷ng khã kh¨n nµy lµm gi¶m c¬ héi ®Ó n«ng d©n t¨ng chÊt l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o, tham gia vµo c¸c mèi quan hÖ trong thÞ tr­êng lóa g¹o t¨ng nguån thu nhËp.[30] Ngµy nay, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã ®Þnh h­íng ®­îc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, thÞ tr­êng n«ng s¶n h×nh thµnh vµ cã chuyÓn biÕn tÝch cùc, hµng ho¸ n«ng s¶n tiªu thô ngµy cµng cao. Tõ n¨m 2000, ®· cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, "®Þnh h­íng thÞ tr­êng", s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ tr­êng. Mét sè chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong tiªu thô s¶n phÈm ®· ®­îc ban hµnh. ChÊt l­îng n«ng s¶n ®­îc n©ng cao th«ng qua ch­¬ng tr×nh n©ng cÊp gièng c©y trång, vËt nu«i, c«ng nghÖ sinh häc, khuyÕn n«ng. (§µo ThÕ TuÊn, 1992)[27]. N«ng s¶n hµng ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng lín, ®¸p øng ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc, thùc phÈm trong n­íc, xuÊt khÈu ngµy mét t¨ng, nh­ng hÖ thèng tiªu thô hµng n«ng s¶n cho n«ng d©n ch­a ®­îc æn ®Þnh cßn phô thuéc nhiÒu vµo th­¬ng l¸i, trung gian vµ t­ th­¬ng.[35]. Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh thøc liªn kÕt ®a d¹ng mang tÝnh céng ®ång, hç trî cho sù ph¸t triÓn, b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp t¹o niÒm tin cho ng­êi s¶n xuÊt. Mét trong nh÷ng lo¹i h×nh liªn kÕt ®ã l¸ c¸c hiÖp héi ngµnh hµng. HiÖp héi kh«ng chØ lµ khu«n khæ cho c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt tù nguyÖn cña c¸c doanh nghiÖp mµ cßn lµ cÇu nèi cña c¸c quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn víi doanh nghiÖp vµ ng­êi s¶n xuÊt (NguyÔn §×nh Long 2007)[12]. NguyÔn §×nh Long [12] kh¼ng ®Þnh, mét ®ãng gãp hÕt søc quan träng cña c¸c hiÖp héi lµ hç trî ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt lóa më réng, t×m kiÕm thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i, x©y dùng vµ gi÷ v÷ng th­¬ng hiÖu, thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng hµng hãa. Trî gióp trong c«ng t¸c tæ chøc b¸n hµng vµ giíi thiÖu hµng qua c¸c héi trî, trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, nhê ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. LÞch sö ®· ghi l¹i, tõ thêi Hïng V­¬ng d©n ta ®· di chuyÓn tõ vïng gß ®åi xuèng vïng ®ång b»ng, ven biÓn ®Ó khai hoang x©y dùng ®ång ruéng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ h×nh thµnh nªn c¸c th«n, b¶n. Trong cuèn “V©n ®µi lo¹i ng÷”, t¸c gi¶ Lª Quý §«n - mét häc gi¶ næi tiÕng cña ViÖt Nam ®· ghi chÐp nhiÒu vÒ gièng lóa tÎ, lóa nÕp mµ d©n ta th­êng gieo cÊy tõ thêi tiÒn Lª (980 - 1005) (Bïi Huy §¸p, 1985)[1]. Trong nghiªn cøu vÒ hÖ thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa ph¶i ®­îc b¾t ®Çu b»ng c«ng t¸c kiÓm kª c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®¸nh gi¸ ®­îc hÖ canh t¸c truyÒn thèng. ViÖc c¶i tiÕn nh÷ng hÖ thèng canh t¸c cña n«ng d©n ®ang ®­îc c¸c nhµ khoa häc n«ng nghiÖp n­íc ta quan t©m nghiªn cøu, b­íc ®Çu ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt. C¶i tiÕn c¬ cÊu c©y trång trong thêi gian tíi cÇn nghiªn cøu bè trÝ l¹i hÖ thèng c©y trång thÝch hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ chÕ ®é n­íc kh¸c nhau, ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp nh»m khai th¸c cao nhÊt c¸c nguån lîi tù nhiªn, lao ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t­, ®a d¹ng gièng c©y trång vµ lo¹i c©y trång lµ biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng (TrÇn §×nh Long, 1997)[13]. Còng theo t¸c gi¶ nµy th× gièng c©y trång lµ t­ liÖu s¶n xuÊt sèng, cã liªn quan chÆt chÏ víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh, cã vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i hãa s¶n phÈm n«ng nghiÖp. §Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng cÇn t¸c ®éng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt thÝch hîp theo yªu cÇu cña gièng. Sö dông gièng tèt lµ mét biÖn ph¸p ®Ó t¨ng chÊt l­îng, Ýt tèn kÐm. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n­íc ta cßn nhiÒu khã kh¨n, chÞu nhiÒu rñi ro (b·o, lôt, h¹n h¸n, s©u bÖnh…) lµm cho n¨ng suÊt, chÊt l­îng c©y trång thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh, ._. chÊt l­îng, nh»m t×m ra nh÷ng gièng lóa cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn t¨ng thªm lßng tin cho n«ng d©n vµ t¹o sù ®a d¹ng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn lóa hµng hãa cña huyÖn. * KÕt qu¶ thö nghiÖm §èi víi c©y lóa nÕu ë giai ®o¹n ®Çu cña qua tr×nh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn, tèc ®é t¨ng tr­ëng chiÒu cao cña c©y cµng m¹nh sÏ cµng cã lîi cho sù ph¸t triÓn cña c©y ë c¸c giai ®o¹n sau nµy, bëi nã gióp c©y sím tÝch lòy ®Çy ®ñ c¸c chÊt dinh d­ìng cÇn thiÕt, tõ ®ã cã thÓ t¨ng ®­îc n¨ng suÊt cuèi cïng cña c©y. Sù t¨ng tr­ëng cña lóa ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 4.17. B¶ng 4.17. §éng th¸i t¨ng tr­ëng chiÒu cao c©y lóa cña c¸c gièng ë vô xu©n 2008 §¬n vÞ tÝnh: cm Gièng Ngµy theo dâi 20/3 27/3 3/4 10/4 17/4 24/4 1/5 12/5 B¾c th¬m 7(®/c) 20,7 32,4 41,0 47,3 60,4 72,5 87,9 105,3 H­¬ng th¬m 1 21,0 31,8 40,3 47,8 62,6 78,,2 96,9 112,7 H­¬ng cèm 23,8 33,4 47,6 51,3 66,6 81,2 101,0 120,5 N 46 22,5 31,7 43,2 49,6 64.7 78,6 92,5 108,9 DS – DL 22,6 35,4 46,6 61,1 67,5 76,9 86,5 100,2 Ghi chó :Nguån : Sè liÖu theo dâi. DS – DL : Gièng lóa §Æc s¶n §µi Loan Qua b¶ng 4.17, ta thÊy tèc ®é t¨ng tr­ëng chiÒu cao c©y lóa cña c¸c gièng qua c¸c giai ®o¹n cã sù kh¸c nhau. Trong giai ®o¹n ®Çu tõ 20/3 – 27/3/2008, khi c©y lóa bÐn rÔ håi xanh vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn th× tèc ®é t¨ng tr­ëng chiÒu cao cña c©y chËm, cao nhÊt còng chØ ®¹t 1,83 cm/ngµy nh­ ë gièng DS- DL Giai ®o¹n tiÕp theo tõ 27/3 – 3/4, khi c©y lóa ®­îc bæ xung thªm dinh d­ìng kÕt hîp víi lµm cá sôc bïn chiÒu cao còng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ ë tÊt c¶ c¸c gièng, vµ ®¹t cao nhÊt lµ gièng H­¬ng cèm ®¹t 2,03 cm/ngµy, cßn l¹i c¸c gièng ®Òu t¨ng tr­ëng tõ 1,22 ®Õn 1,64 cm/ngµy. Sang c¸c giai ®o¹n sau, ë tÊt c¶ c¸c gièng ®Òu cã sù t¨ng tr­ëng m¹nh vÒ chiÒu cao nh­ng nh×n chung sù t¨ng tr­ëng cña c¸c gièng còng kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ. T¨ng tr­ëng chiÒu cao c©y, còng nh­ qu¸ tr×nh ®Ó nh¸nh cña c¸c gièng lóa lµ mét ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y lóa, ë c¸c gièng, c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. Qu¸ tr×nh ®Î nh¸nh cña c©y lóa cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh sè b«ng lóa vµ n¨ng suÊt sau nµy cña c©y. Møc ®é ®Î nh¸nh cña c©y lóa phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­: ®iÒu kiÖn dinh d­ìng cho c©y, ®Êt ®ai, møc n­íc ë ruéng trong qu¸ tr×nh ®Î nh¸nh, ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é vµ chÕ ®é canh t¸c…Trong thùc tÕ lóa ®Î nh¸nh sím, tËp trung th× kh¶ n¨ng cho sè nh¸nh h÷u hiÖu cao, c©y lóa cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Î ph¸t triÓn, khi lóa ®Î nh¸nh lai giai th× kh¶ n¨ng cho sè b«ng h÷u hiÖu thÊp (do dinh d­ìng bÞ ph©n t¸n trong qu¸ tr×nh ®Î nh¸nh. Kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cña c¸c gièng lóa thÝ nghiÖm t¹i vô xu©n 2008 ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau. B¶ng 4.18 . Qu¸ tr×nh ®Î nh¸nh cña c¸c gièng lóa ë vô xu©n 2008 §¬n vÞ tÝnh: sè nh¸nh/khãm Gièng Ngµy theo dâi 20/3 27/3 3/4 10/4 17/4 24/4 B¾c th¬m 7(®/c) 6,4 11,5 15,4 17,6 19,2 15,4 H­¬ng th¬m 1 5,5 9,9 12,0 15,5 17,8 13,7 H­¬ng cèm 5,3 8,6 11,3 13,1 14,8 11,2 N 46 6,2 10,1 12,4 15,2 17,5 13,1 DS - DL 5,0 8,5 10,8 12,6 14,4 12,3 Nguån : Sè liÖu theo dâi KÕt qu¶ theo dâi kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cña tÊt c¸c c¸c giång lóa thö nghiÖm (b¶ng 4.18) chóng t«i nhËn thÊy, giai ®o¹n ®Çu sau cÊy kh¶ n¨ng ®Î cña c¸c gièng t­¬ng ®­¬ng nhau, ®¹t cao nhÊt ë gièng B¾c th¬m 7 lµ 11,5 d¶nh/khãm, trong khi ®ã gièng DS-DL chØ cã 8,5 d¶nh/khãm (giai ®o¹n tõ 20 – 27/3). ®¹t sè d¶nh tèi ®a ë giai ®o¹n tõ 10 -17/4 cã 14,2d¶nh/khãm (gièng DS-DL), H­¬ng th¬m 1 ®¹t 17,8 d¶nh/khãm, kh¸ nhÊt vÉn lµ gièng b¾c th¬m 7 ®¹t 19,2 d¶nh/khãm, ®iÒu ®ã cho thÊy kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cña c¸c gièng lóa kh¸c nhau, nã phô thuéc chÆt chÏ vµo b¶n chÊt cña tõng gièng. Kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cña c¸c gièng lóa cã liªn liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng cho sè b«ng/khãm cña tõng gièng, cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt cña c¸c gièng sau nµy vµ ®­îc thÓ hiÖn t¹i b¶ng 4.19. B¶ng 4.19. N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa ë vô xu©n 2008 Gièng ChØ tiªu theo dâi B/m2 P1000 (gr) H¹t/b TL- lÐp (%) NSLT (t¹/ha) NSTT (t¹/ha) So ®/c (%) B¾c th¬m 7(®/c) 292,6a 22,0 126,7a 7,5 75,5 70,8c 100,0 H­¬ng th¬m 1 273,5ab 24,6 132,5a 9,2 80,7 74,7b 105,5 H­¬ng cèm 247,0b 28,0 130,1a 15,5 76,0 65,7d 92,8 N 46 295,0a 24,6 128,6a 8,1 82,9 75,5b 106,7 DS - DL 311,5a 29,5 102,4b 5,2 89,2 80,3a 113,5 LSD 0,05 39,37 7,81 3,34 CV % 7,4 3,3 2,4 Nguån : Sè liÖu theo dâi H×nh 4.4. N¨ng xuÊt cña c¸c gièng lóa thö nghiÖm Sau khi theo dâi trªn thùc tÕ ®ång ruéng vµ c¸c chØ tiªu nghiªn cøu trong phßng cña c¸c gièng lóa thö nghiÖm ë vô Xu©n 2008 t¹i c¸c ®iÓm nghiªn cøu thÓ hiÖn ë b¶ng 4.19 vµ h×nh trªn cho thÊy: HÇu hÕt c¸c gièng ®Òu cã kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh kh¸ cao (b¶ng 4.18), sè b«ng/m2 kh¸ cao dao ®éng tõ 247 b«ng/m2 gièng H­¬ng cèm ®Õn 311,5 b«ng/m2 gièng DS-DL. Sè h¹t/ b«ng cña c¸c gièng lµ t­¬ng ®­¬ng nh­ ®èi chøng, riªng chØ cã gièng DS-DL lµ thÊp h¬n c¶ chØ cã 102,6 h¹t/b«ng víi tû lÖ h¹t lÐp còng chØ cã 5,2% h¹t lÐp. Riªng ®èi víi gièng DS - DL, mÆc dï kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cña gièng kh«ng cao nh­ng tû lÖ b«ng h÷u hiÖu l¹i rÊt cao, ®¹t 56,9% b«ng h÷u hiÖu, cao h¬n B¾c th¬m 7 (®/c) 18,9 b«ng/m2 vµ n¨ng suÊt thùc thu còng cao nhÊt ®¹t 80,3 t¹/ha v­ît ®èi chøng B¾c th¬m 7 lµ 13,5%. Cßn l¹i c¸c gièng kh¸c còng ®Òu t¨ng h¬n so víi ®èi chøng tõ 105,5% ë H­¬ng th¬m 1 ®Õn 106,7% ë gièng N 46, chØ cã h­¬ng cèm lµ thÊp nhÊt chØ ®¹t 92,8% so ®/c. Trong sè 4 gièng lóa chÊt l­îng chóng t«i ®­a vµo thö nghiÖm so víi gièng ®¹i trµ th× cã 3 gièng cã n¨ng suÊt h¬n vµ cã thÓ bæ xung thªm vµo c¬ cÊu gièng chÊt l­îng cho ®Þa ph­¬ng, t¨ng thªm sù ®a d¹ng s¶n phÈm lóa hµng hãa cña huyÖn H¶i HËu vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau. B¶ng 4.20. So s¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng thö nghiÖm Gièng lóa ChØ tiªu NS (t¹/ha) Gi¸ (1000®/t¹) Thµnh tiÒn (1000®) So ®/c (%) B¾c th¬m 7(®/c) 70,8 700 49.560 100 H­¬ng th¬m 1 74,7 700 52.290 105,5 H­¬ng cèm 65,7 700 45.990 92,8 N 46 75,5 700 52.850 106,6 DS - DL 80,3 700 56.210 113,4 Nguån: sè liÖu theo dâi Ghi chó : Chi phÝ cña c¸c gièng lµ nh­ nhau KÕt luËn : th«ng qua kÕt qu¶ theo dâi thö nghiÖm chóng t«i nh©n thÊy, gièng H­¬ng cèm lµ cã hiÖu qu¶ thÊp nhÊt chØ ®¹t 92,8% so víi ®èi chøng. V× vËy cã thÓ bæ xung vµo c¬ cÊu gièng lóa chÊt l­îng cña ®Þa ph­¬ng víi 3 gièng lµ : N46, H­¬ng cèm vµ DS-DL. 4.5.2. Thö nghiÖm ph©n bãn §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt lóa, tr×nh ®é th©m canh, t×nh h×nh sö dông ph©n bãn cho c©y lóa, ®iÒu tra, kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ thÞ tr­êng tiªu thô g¹o, chÊt l­îng g¹o chóng t«i nhËn thÊy: HiÖn nay, do gi¸ c¶ thÞ tr­êng t¨ng nhanh, chi phÝ vËt t­ cho s¶n xuÊt lóa cao, t×nh h×nh sö dông ph©n bãn cña n«ng d©n biÕn ®éng rÊt lín theo mïa vô, gièng lóa, ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ tr×nh ®é canh t¸c cña tõng hé. MÆc dï ®· ®­îc khuyÕn c¸o c«ng thøc ph©n bãn cho tõng lo¹i ®Êt, trªn tõng lo¹i gièng cô thÓ, nh­ng thùc tÕ n«ng d©n ¸p dông rÊt Ýt, mµ chñ yÕu hä bãn theo kinh nghiÖm, MÆt kh¸c do tËp qu¸n canh t¸c cña n«ng d©n chØ chó träng ®Õn bãn ph©n §¹m (Ure) mµ Ýt quan t©m ®Õn ph©n l©n vµ kali ®· dÊn ®Õn t×nh tr¹ng l·ng phÝ vµ mÊt c©n ®èi lín vÒ ph©n bãn. KÕt qu¶ ®iÒu tra trong 150 hé n«ng d©n ®­îc hái thuéc 3 HTX n«ng nghiÖp cña huyÖn H¶i HËu cho thÊy, cã 100% c¸c hé ®Òu sö dông ph©n §¹m (Ure) bãn cho lóa nh­ng chØ cã 52,6 % sè hé cã sö dông ph©n l©n, 65,0 % sö dông ph©n kali vµ cã tíi 44,7% lµ sö dông ph©n bãn tæng hîp NPK bãn cho lóa. Trong khi ®ã theo, ViÖn n«ng hãa thæ nh­ìng khuyÕn c¸o nªn bãn ph©n cho lóa theo tû lÖ 1N : 1P : 1K lµ c©n ®èi vµ hîp lý. ViÖc nghiªn cøu gãp phÇn c¶i tiÕn, hoµn thiÖn hÖ thèng s¶n xuÊt lóa n­íc nh»m t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm lµ vÊn ®Ò thiÕt thùc. Qua ®iÒu tra, nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt, th©m canh c©y lóa cña toµn huyÖn hiÖn nay chóng t«i nhËn thÊy. VÊn ®Ò ®­îc nhiÒu ng­êi n«ng d©n quan t©m hiÖn nay trong quy tr×nh th©m canh c©y lóa lµ sö dông ph©n bãn tæng hîp NPK cho c©y lóa. V× ph©n bãn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l­îng n«ng phÈm, bãn ph©n c©n ®èi hîp lý lµ yÕu tè t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng n«ng phÈm. Ph©n bãn tæng hîp NPK lµ mét tiÕn bé kü thuËt ®ang ®­îc bµ con n«ng d©n ­a chuéng vµ ¸p dông réng r·i. §¸p øng yªu cÇu ®ã, trong vô xu©n 2008 chóng t«i ®· tiÕn hµnh triÓn khai m« h×nh bãn ph©n NPK L©m thao cho c©y lóa trªn ®Þa bµn huyÖn H¶i HËu víi môc tiªu gióp ng­êi n«ng d©n thÊy ®­îc hiÖu qu¶ cña viÖc dïng ph©n tæng hîp so víi bãn ph©n ®¬n §¹m-L©n-Kali cho c©y lóa. .* KÕt qu¶ thö nghiÖm Vô xu©n 2008, ®Çu vô cã ®ît rÐt ®Ëm, rÐt h¹i kÐo dµi tíi 38 ngµy ®óng vµo thêi vô gieo m¹. NhiÒu HTX m¹ bÞ chÕt rÐt ph¶i gieo l¹i m¹. Giai ®o¹n cÊy nhiÖt ®é trung b×nh/ ngµy kh¸ thuËn lîi cho c©y lóa ph¸t triÓn. Tuy nhiªn giai ®o¹n trç b«ng, ph¬i mµu gÆp ®ît n¾ng nãng, nhiÖt ®é cao 36–380 C (27-30/5) sÏ ¶nh h­ëng tíi tû lÖ kÕt h¹t. B¶ng 4.21. KÕt qu¶ theo dâi m« h×nh thö nghiÖm ph©n bãn cho lóa ë vô xu©n 2008 ChØ tiªu §VT M« h×nh §èi chøng Gièng B¾c th¬m 7 B¾c Th¬m 7 Ngµy gieo 17/2/2008 17/2/2008 Ngµy cÊy 4/3/2008 4/3/2008 TGST ngµy 128 128 Cao c©y cm 108,2 111 B«ng/ m2 315,4 281,2 Dµi b«ng cm 24,7 25,3 H¹t/ b«ng 139,2 143,7 Tû lÖ lÐp % 10,1 15,4 P1000 h¹t gr 22 22 NSLT t¹/ha 86,8 75,2 NSTT* t¹/ha 69,4 66,7 % so ®èi chøng 104,0 100 Kh¶ n¨ng chèng chÞu §¹o «n 1 - 3 3 - 5 Kh« v»n 1 - 3 3 - 5 Nguån: Sè liÖu theo dâi thö nghiÖm Ghi chó: NSTT kh¸c nhau víi α <0,05 Qua b¶ng theo dâi trªn cho thÊy: - VÒ sinh tr­ëng ph¸t triÓn: Do gieo ë giai ®o¹n cßn ¶nh h­ëng rÐt h¹i ®Çu vô, nªn c©y m¹ sinh tr­ëng ph¸t triÓn chËm, giai ®o¹n cÊy nhiÖt ®é phï hîp c©y lóa sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn kh¸. So ®èi chøng, d¶nh m« h×nh bãn NPK to mËp h¬n, b¶n l¸ xanh vµng, cøng l¸ h¬n, chiÒu cao c©y chØ ®¹t 108,2cm trong khi ®ã bãn ph©n ®¬n cÊy lóa ®¹t 111 cm . - Giai ®o¹n trç chÝn: Giai ®o¹n trç kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a m« h×nh bãn NPK vµ bãn ph©n ®¬n, gièng trç kh¸ gän. Giai ®o¹n chÝn ruéng cã bãn NPK h¹t lóa s¸ng qu¶ h¬n bãn ®¬n, dµn lóa ®é ®ång ®Òu cao, ®é tµn l¸ chËm h¬n. - VÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt th×: bãn NPK cã sè b«ng cao h¬n bãn ph©n ®¬n 34,2 b«ng/m2, sè h¹t/b«ng, chiÒu dµi b«ng lóa l¹i thÊp h¬n so víi ®èi chøng bãn ph©n ®¬n, nh­ng tû lÖ h¹t lÐp Ýt h¬n chØ cã 10,1% trong khi ®ã ë ph©n ®¬n lµ 15,4%. VÒ n¨ng suÊt cho thÊy ë ph©n ®¬n lµ 66,7 t¹/ha cßn ë m« h×nh bãn ph©n tæng hîp NPK ®¹t n¨ng suÊt lµ 69,4 t¹/ha cao h¬n ®èi chøng 104,0% Nh­ vËy sö dông ph©n bãn tæng hîp NPK cho hiÖu qu¶ cao h¬n so víi sö dông ph©n ®¬n th«ng dông cña ng­êi n«ng d©n ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 4.22. H¹ch to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh thö nghiÖm STT ChØ tiªu theo dâi §VT M« h×nh §èi chøng Sè l­îng §¬n gi¸ (1000®) Thµnh tiÒn (1000®) Sè l­îng §¬n gi¸ (1000®) Thµnh tiÒn (1000®) I Tæng chi 8477,7 9768,1 1 Gièng: kg 55 20 1100 55 20 1100 2 Ph©n bãn 5099,9 5726 §¹m kg 300 8,5 2550 L©n kg 555 3,2 1776 Kali kg 140 1,0 1400 NPK (5-10-3) kg 694,4 3,2 2222,1 NPK (12-5-10) kg 777,8 3,7 2877,8 3 Thuèc BVTV 888,8 1553,1 S©u CL (Regent) gr 111,1 5 555,5 166,2 5 831,0 Rầy (Actara) gr 55,5 3 166,6 Đạo ôn (Beam) 10gr 55,5 6 333,3 55,5 6 333,3 Khô vằn (Avil) 10ml 55,5 4 222,2 4 Chi khác: 1389 1389 Cày bừa… II Tổng thu 48580 46690 Tæng thu T¹/ha 69,4 700 48580 66,7 700 46690 III L·i 40102,3 36921,9 L·i so víi ®/c 3180,4 Ph©n bãn NPK L©m Thao , trªn gièng B¾c th¬m 7 trong vô xu©n 2008 víi liÒu l­îng bãn lãt 25 kg NPK lo¹i (5-10-3), bãn thóc 28 kg NPK lo¹i (12-5-10) lµ hoµn toµn phï hîp. §©y lµ lo¹i ph©n bãn tæng hîp bãn khÐp kÝn kh«ng ph¶i phèi hîp víi ph©n ®¬n nªn cã tÝnh c©n ®èi vµ hîp lý rÊt cao. C©y lóa ph¸t triÓn c©n ®èi, s©u bÖnh h¹i nhÑ h¬n so víi ®èi chøng (B¶ng 4.19), chi phÝ 1ha nÕu dïng ph©n NPK lµ 8.477.700 ®ång trong khi ®ã nÕu sö dông ph©n ®¬n lµ 9.768.100 ®ång so víi ph©n ®¬n lµ 3.180.400 ®ång. NhËn xÐt, theo kÕt qu¶ nghiÖm cøu cho thÊy n«ng d©n nªn ¸p dông ph­¬ng ph¸p bãn ph©n tæng hîp cho c©y lóa, võa t¨ng n¨ng suÊt chÊt l­îng c©y trång võa gi¶m c«ng lao ®éng vµ ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n h¼n bãn ph©n ®¬n. 4.6. Dù kiÕn sù ph¸t triÓn lóa hµng hãa t¹i huyÖn H¶i HËu trong t­¬ng lai Sau khi nghiªn cøu hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt lóa hµng hãa cña huyÖn chóng t«i nhËn thÊy. H¶i HËu lµ mét huyÖn cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng theo h­íng hµng hãa. - VÒ gièng, huyÖn cã mét bé gièng lóa ®a d¹ng, phong phó víi nhiÒu gièng cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao nh­ : T¸m Xoan, B¾c Th¬m sè 7, ViÖt H­¬ng ChiÕm, Nam §Þnh 1, H­¬ng Th¬m sè 1…. - VÒ diÖn tÝch : 100% diÖn tÝch ®Êt trång lóa cña H¶i HËu ®Òu cã thÓ thµnh vïng s¶n xuÊt hµng hãa vµ ®­îc ph©n thµnh c¸c vïng chÝnh sau : + Vïng lóa ®Æc s¶n: kho¶ng 1850 ha chiÕm 17,1% diÖn tÝch lóa toµn huyÖn + Vïng lóa chÊt l­îng : kho¶ng 4950 ha chiÕm 45,8 % diÖn tÝch + Vïng lóa th­êng : kho¶ng 3900 ha chiÕm 36,2 % diÖn tÝch. Nh­ vËy, H¶i HËu lµ huyÖn cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Î s¶n xuÊt lóa hµng hãa, nh­ng do nhu cÇu ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc nªn hµng n¨m trªn toµn huyÖn chØ cã kho¶ng 4000 – 5000 ha ®Êt dïng ®Ó s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng cung cÊp cho thÞ tr­êng vµ cô thÓ nh­ sau. B¶ng 4.23. Dù kiÕn ph¸t triÓn diÖn tÝch trång gièng lóa hµng hãa t¹i huyÖn H¶i HËu ®Õn n¨m 2015 Tªn gièng N¨m 2007 N¨m 2015 DiÖn tÝch S¶n l­îng DiÖn tÝch S¶n l­îng ha % TÊn % ha % TÊn % Tæng 10823 100 613.464 100 10800 100 629780 100 1. Lóa th­êng 6509 60,1 397358 64,7 3900 36,2 248630 39,5 T¹p giao 1.955 14,3 123165 20,1 1300 12,0 87100 13,8 Q5 1.981 18,3 119256 19,4 1000 9,3 65000 10,3 Khang d©n 555 5,1 32468 5,3 300 2,8 17550 2,8 ¶i c¸c lo¹i 178 1,6 9861 1,6 100 0,9 5540 0,9 L­ìng qu¶ng 1.840 17,0 112608 18,4 1200 11,1 73440 11,7 2.Lóa chÊt l­îng 2620 24,2 140933 23,0 4950 45,8 287250 45,6 B¾c th¬m sè 7 1.271 11,7 68888 11,2 1500 13,9 86850 13,8 ViÖt H­¬ng 326 3,0 17930 2,9 500 4,6 27500 4,4 H­¬ng th¬m 716 6,7 37232 6,1 950 8,8 49400 7,8 Nam ®Þnh 307 2,8 16885 2,8 500 4,6 27500 4,4 N46 1000 9,3 60000 9,5 DS-DL 500 4,6 36000 5,7 3. Lóa ®Æc s¶n 1543 14,3 67470 11,0 1850 17,1 88400 14,0 T¸m ®Æc s¶n 605 5,6 20570 3,4 650 6,0 26000 4,1 NÕp 938 8,7 46900 7,6 1200 11,1 62400 9,9 4.C¸c gièng kh¸c 151 1,41 7701 1,3 100 0,9 5500 0,9 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn Sau khi ®iÒu tra ph©n tÝch vµ nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi, hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña huyÖn H¶i HËu tØnh Nam §Þnh, chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau: 1. HuyÖn H¶i HËu tØnh Nam §Þnh cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp theo h­íng hµng hãa, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa, võa ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc võa t¹o ra s¶n phÈm g¹o cung cÊp cho thÞ tr­êng trong vµ ngoµi tØnh, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy cao cña con ng­êi, t¨ng thu nhËp cho ng­êi n«ng d©n. 2. Tæng diÖn tÝch s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng còng nh­ s¶n l­îng lóa lµm hµng hãa cña huyÖn cßn thÊp (chØ cã 38% diÖn tÝch lóa chÊt l­îng vµ tû lÖ hµng hãa lµ 58%), nguyªn nh©n lµ do bé gièng chÊt l­îng ch­a ®a d¹ng, kü thuËt sö dông ph©n bãn ch­a c©n ®èi dÉn tíi chÊt l­îng hµng hãa kh«ng cao. 3. Thö nghiÖm cña chóng t«i vÒ gièng vµ ph©n bãn cho c©y lóa ®­îc ng­êi n«ng d©n h­ëng øng cao v× th«ng qua ®ã ®· gióp hä bæ sung thªm vµo c¬ cÊu gièng lóa mét sè gièng lóa míi cã n¨ng suÊt chÊt l­îng cao, còng th«ng qua thö nghiÖm ph©n bãn ®· gióp hä cã c¸i nh×n chÝnh x¸c h¬n trong viÖc sö dông c¸c lo¹i ph©n bãn cho c©y lóa trªn ®ång ®Êt cña m×nh. - VÒ gièng: Trong sè 4 gièng lóa chÊt l­îng chóng t«i ®­a vµo thö nghiÖm so víi gièng ®¹i trµ th× cã 3 gièng cã n¨ng suÊt h¬n vµ cã thÓ bæ xung thªm vµo c¬ cÊu gièng chÊt l­îng cho ®Þa ph­¬ng, t¨ng thªm sù ®a d¹ng s¶n phÈm lóa hµng hãa cña huyÖn H¶i HËu, bao gåm HT1, N46 vµ DS-DL. Riªng gièng lóa N46, ®©y lµ gièng lóa cã kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh tèt, chÊt l­îng g¹o ngon gÇn nh­ gièng B¨c th¬m 7, n¨ng suÊt cao h¬n BT 7 vµ ®Æc biÖt lµ gièng ng¾n ngµy bæ sung vµo c¬ cÊu mïa sím ch©n vô ®«ng vµ mïa chÝnh vô. - VÒ ph©n bãn: CÇn sö dông 700 kg NPK lo¹i 5-10-3 vµ 780 kg NPK lo¹i 12-5-10 sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cho c©y lóa, ®ång thêi ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi dïng ph©n ®¬n nh­ ng­êi d©n ®ang bãn. 4. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ thö nghiªm chóng t«i ®Ò nghÞ t¨ng diÖn tÝch lóa chÊt l­îng lµm hµng hãa ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, t¨ng gi¸ trÞ thu nhËp cho ng­êi s¶n xuÊt, víi c¬ cÊu 60% lóa chÊt l­îng, 40 % lóa th­êng theo c¬ cÊu c¸c nhãm gièng lóa chÊt l­îng gieo cÊy trong thêi gian tr­íc m¾t nh­ sau: Vô Xu©n: BT 7, N 46, DS- DL, HT1, vµ mét sè gièng chÊt l­îng kh¸c. Vô Mïa: T¸m th¬m, c¸c gièng ®Æc s¶n cæ truyÒn , N 46, HT1, cô thÓ theo b¶ng. 5. §Ó t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm hµng hãa cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p chÝnh cÇn thùc hiÖn: TiÕn hµnh qui ho¹ch thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt lóa hµng hãa; më réng ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ gièng, vÒ kü thuËt th©m canh; hoµn chØnh bè trÝ c¬ cÊu c¸c trµ lóa víi nh÷ng bé gièng lóa ®Æc s¶n thÝch hîp, ®Æc biÖt chó träng gieo cÊy nhãm gièng ®Æc s¶n cæ truyÒn; x©y dùng nh÷ng c¬ së t­ nh©n s¶n xuÊt h¹t gièng ®Ó ®¸p øng ®ñ nhu cÇu gièng cã phÈm cÊp cao cho s¶n xuÊt; t¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tËp huÊn kü thuËt ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vÒ khoa häc – kü thuËt canh t¸c lóa ®Æc s¶n, lóa chÊt l­îng cho n«ng d©n... 5.2. KiÕn nghÞ Tõ nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc qua nghiªn cøu hÖ thèng s¶n xuÊt lóa trong c¸c n«ng hé ë huyÖn H¶i HËu , ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p ®· ®Ò ra, chóng t«i m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau: - T¨ng c­êng khuyÕn khÝch, h­íng dÉn c«ng t¸c dån ®iÓn ®æi thöa ®Ó mçi hé d©n nªn cã 1-2 m¶nh ruéng th× c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi cã ®iÒu kiÖn dÔ rµng ®­îc øng dông vµ thuËn lîi trong quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt hµng hãa. - HuyÖn cÇn tiÕp tôc kh¶o nghiÖm thªm nhiÒu gièng lóa cã n¨ng suÊt chÊt l­îng tèt ®Ó bæ xung vµo c¬ cÊu gièng lóa hµng hãa, phôc vô cho nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng­êi tiªu dïng. - §Èy m¹nh h¬n n÷a trong c«ng t¸c nghiªn cøu, m¹nh d¹n ®­a c«ng nghÖ, tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt, x©y dùng quy tr×nh kü thuËt cô thÓ cho tõng gièng nh»m ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña tõng gièng, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. - M¹nh d¹n thµnh lËp hîp t¸c x·, hiÖp héi thu gom vµ tiªu thô s¶n do n«ng hé s¶n xuÊt ra. Th­êng xuyªn theo dâi t×nh h×nh biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tiªu thô qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng trong vµ ngoµi ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng. Tµi liÖu tham kh¶o I/tiÕng viÖt Bïi Huy §¸p (1985), V¨n minh lóa n­íc vµ nghÒ trång lóa ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. TrÇn V¨n §¹t (2007), S¶n xuÊt lóa g¹o thÕ giíi- HiÖn tr¹ng vµ khuynh h­íng ph¸t triÓn trong thÕ kû 21, NXB N«ng nghiÖp, TP Hå ChÝ Minh. Hå GÊm (2003), Nghiªn cøu gãp phÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹i huyÖn Dak Mil, tØnh Dak Lak, LuËn v¨n Th¹c sü N«ng nghiÖp, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. Ng« §×nh Giao (1999), Kinh tÕ häc vi m«, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. L­u §øc H¶i, NguyÔn Ngäc Sinh (2001), Qu¶n lý m«i tr­êng cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng, NXB §¹i häc quèc gia hµ Néi NguyÔn §×nh Hîi (1995), Kinh tÕ, tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp, NXB thèng kª Hµ Néi NguyÔn V¨n Hoµn (1999), ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ ë huyÖn HiÖp Hoµ, tØnh B¾c Giang, LuËn v¨n Th¹c sü kinh tÕ N«ng nghiÖp, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. Vò Tuyªn Hoµng (1995), Chän t¹o c¸c gièng lóa cho c¸c vïng ®Êt kh« h¹n, ngËp óng, chua phÌn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Vò Tuyªn Hoµng (1999), Mét sè ý kiÕn x©y dùng c¸c diÖn tÝch s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu ë §BSH, Héi th¶o vÒ Qui ho¹ch ph¸t triÓn vïng lóa hµng hãa chÊt l­îng cao ë §BSH, H¶i HËu, Nam §Þnh. Ph¹m ThÞ H­¬ng, Ph¹m TiÕn Dòng (2005), HÖ thèng n«ng nghiÖp (Bµi gi¶ng cao häc n«ng nghiÖp), Tr­êng §HNNI, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 11 . NguyÔn V¨n L¹ng (2002), Nghiªn cøu c¬ së khoa häc ®Õ x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång hîp lý t¹i huyÖn C­jut- Daklak, LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp, §HNNI, Hµ Néi. NguyÔn §×nh Long (2007), HiÖp héi ngµnh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ë ViÖt Nam, NXB n«ng nghiÖp Hµ Néi TrÇn §×nh Long (1997), Chän gièng c©y trång, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. NguyÔn Quang NghiÖp, Nghiªn cøu c¸c hÖ thèng s¶n xuÊt cña n«ng hé t¹i mét sè x· thuéc vïng ®ång b»ng huyÖn Kim B¶ng tØnh Hµ Nam. LuËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sØ- ViÖn Khoa häc n«ng nghiÖp ViÖt Nam 2005. NguyÔn V¨n Ng­u (2007), Ngµnh s¶n xuÊt lóa ViÖt Nam- Nh×n qua lÞch sö, v¨n hãa &kü thuËt, NXB N«ng nghiÖp – TP Hå ChÝ Minh. V.I. Lª nin (1974), Toµn tËp, Nhµ xuÊt b¶n tiÕn bé, Matxc¬va. Lý Nh¹c, Phïng §¨ng Chinh, D­¬ng H÷u TuyÒn (1987), Canh t¸c häc, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. TrÇn An Phong (1996), C¬ së khoa häc bè trÝ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Vò ThÞ Ngäc Phïng vµ tËp thÓ t¸c gi¶ (2005), Kinh tÕ ph¸t triÓn, NXB Lao ®éng x· héi, Hµ Néi Ph¹m V¨n Tiªm (2005), G¾n bã cïng n«ng nghiÖp - n«ng th«n - n«ng d©n trong thêi kú ®æi míi, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi Ph¹m ChÝ Thµnh (1996), HÖ thèng n«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi Ph¹m ChÝ Thµnh, Ph¹m TiÕn Dòng, §µo Ch©u Thu, TrÇn §øc Viªn (1996), HÖ thèng n«ng nghiÖp (Bµi gi¶ng cao häc n«ng nghiÖp), Tr­êng §HNNI, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi NguyÔn Duy TÝnh ( 1995), Nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ b¾c Trung bé, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. §µo Ch©u Thu (2003), HÖ thèng n«ng nghiÖp (Bµi gi¶ng cao häc n«ng nghiÖp), NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. §µo ThÕ TuÊn (1997), C¬ së khoa häc cña viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång hîp lý, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. §µo ThÕ TuÊn& Pascal BERGERET (1998), HÖ thèng n«ng nghiÖp l­u vùc s«ng hång, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. §µo ThÕ TuÊn (1992), Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng n«ng nghiÖp ®ång b»ng s«ng Hång, ViÖn khoa häc kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam, kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc n«ng nghiÖp 1987-1991, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Tµo Quèc TuÊn (1994), X¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång hîp lý vïng phï sa ngät ven vµ gi÷a s«ng TiÒn, s«ng HËu, ®ång b»ng s«ng Cöu Long, LuËn ¸n Phã tiÕn sü n«ng nghiÖp. D­¬ng Ngäc TrÝ (2007), Cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam gia nhËp WTO, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2005) ,Khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi – TËp 7, Kinh tÕ-chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, NXB chÝnh trÞ quèc qia Häc viÖn hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh (2000), Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ph¸t triÓn (dïng cho hÖ cao cÊp lý luËn chÝnh trÞ), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Tæng côc Thèng kª (1998), Niªn gi¸m thèng kª. Tæng côc Thèng kª (2001), Niªn gi¸m thèng kª. Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n (1996), Ph©n tÝch chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp n«ng th«n, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. ViÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn (2001), C¬ së khoa häc cña mét sè vÊn ®Ò trong chiÊn l­îc ph¸t triÓn Kinh tÕ - X· héi cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n 2020, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. UBND huyÖn H¶i HËu, tØnh Nam §Þnh (2006), B¸o c¸o quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn Kinh tÕ - X· héi giai ®o¹n 2006-2010. UBND huyÖn H¶i HËu n¨m 2007, B¸o c¸o tæng kÕt II/TiÕng Anh FAO-1980. World Census of Agriculture Analysis and international comparison of the results Rome FAO (1989), Farming Systems development: Concepts, methods, application, Rome. Mann R. A. and Ashrat M. (2001), “Improvem ent of Basmati and its production practices in Pakistan”, Speciality Rice of The World. Breeding, Production and Marketing, pp 129 - 135. Peng S., Khush G. S., Cassman G. (1994), Evaluation of the New Plant Ideotype for Increased Yeld Potential in Braking the Yeld Barriers, IRRI Los Banos Philippines. Philipcolter (1997), Marketing c¨n b¶n (PTS Phan Th¨ng DÞch, Vò ThÞ Ph­îng, Giang V¨n ChiÕn dÞch), NXB Thèng kª, Hµ Néi. III/ Tµi liÖu tõ internet http//:www. agro.gov.vn http//www. www. agroviet.gov.vn. http//:www.Fao.gow.2005 http//:www.hoachatvietnam.com. Phô lôc ¶nh 1. ThÝ nghiÖm c¸c gièng lóa vô xu©n 2008 ¶nh 2. ThÝ nghiÖm c¸c gièng lóa vô xu©n 2008 ¶nh thÝ nghiÖm ¶nh ThÝ nghiÖm gièng lóa H­¬ng Cèm ¶nh thÝ nghiÖm ph©n bãn trªn gièng BT7 ¶nh ThÝ nghiÖm ph©n bãn trªn gièng BT7 KÕt qu¶ xö lý thèng kª BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE KY NS 29/ 8/ 8 14:45 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 GIONG$ 4 357.909 89.4773 28.30 0.000 3 2 NLAI 2 163.025 81.5126 25.78 0.000 3 * RESIDUAL 8 25.2946 3.16183 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 546.229 39.0164 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE KY NS 29/ 8/ 8 14:45 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT GIONG$ ------------------------------------------------------------------------------- GIONG$ NOS NS Bacthom7 3 70.7667 Huongthom1 3 74.6333 Huongcom 3 65.7000 N46 3 75.5000 DSDL 3 80.2667 SE(N= 3) 1.02662 5%LSD 8DF 3.34769 ------------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT NLAI ------------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS NS 1 5 77.2600 2 5 73.6600 3 5 69.2000 SE(N= 5) 0.795214 5%LSD 8DF 2.59311 ------------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE KY NS 29/ 8/ 8 14:45 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |GIONG$ |NLAI | (N= 15) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | NS 15 73.373 6.2463 1.7782 2.4 0.0002 0.0004 VARIATE V003 BONG/M2 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 GIONG$ 4 7292.64 1823.16 4.17 0.041 3 2 NLAI 2 566.457 283.229 0.65 0.552 3 * RESIDUAL 8 3499.08 437.384 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 11358.2 811.298 ----------------------------------------------------------------------------- VARIATE V004 HAT/B LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 GIONG$ 4 1816.26 454.064 26.36 0.000 3 2 NLAI 2 64.1494 32.0747 1.86 0.216 3 * RESIDUAL 8 137.804 17.2255 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 2018.21 144.158 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GIONG$ ------------------------------------------------------------------------------- GIONG$ NOS BONG/M2 HAT/B Bac thom 7 3 292.600 126.700 Huong thom 1 3 273.467 132.533 Huong com 3 246.983 130.133 N46 3 294.933 128.600 DS_DL 3 311.500 102.400 SE(N= 3) 12.0746 2.39621 5%LSD 8DF 39.3739 7.81381 ------------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT NLAI ------------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS BONG/M2 HAT/B 1 5 291.340 126.740 2 5 284.060 121.700 3 5 276.290 123.780 SE(N= 5) 9.35291 1.85610 5%LSD 8DF 30.4989 6.05255 ------------------------------------------------------------------------------- F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |GIONG$ |NLAI | (N= 15) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | BONG/M2 15 283.90 28.483 20.914 7.4 0.0412 0.5523 HAT/B 15 124.07 12.007 4.1504 3.3 0.0002 0.2162 PhiÕu ®iÒu tra Chñ hé: .................................................................................................................... §Þa chØ: ..................................................................................................................... Lo¹i h×nh kinh tÕ hé: GiÇu Kh¸ Trung b×nh NghÌo Sè nh©n khÈu:........................................................................................................... Sè lao ®éng:.............................................................................................................. DiÖn tÝch ®Êt...........................................trång lóa..................................................... Tæng thu nhËp b×nh qu©n n¨m................................................................(triÖu ®ång) Trong ®ã: N«ng nghiÖp....................................................(tr/®) Phi n«ng nghiÖp...............................................(tr/®) 1.Bè trÝ c©y trång trong n¨m STT Thêi vô Ch©n ®Êt C©y trång DiÖn tÝch (m2) Gièng c©y trång Ghi chó ChÊt l­îng Kh¸c 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ sö dông l­¬ng thùc cña hé Vô C©y trång N¨ng suÊt (t¹/ha) S¶n l­îng (t¹/ha) H×nh thøc sö dông Ghi chó §Ó dïng (%) B¸n (%) 3. T×nh h×nh sö dông ph©n bãn cña n«ng hé Thêi vô Lo¹i c©y trång Lo¹i ph©n Ghi chó §¹m Ure L©n Supe Kali Clorua NPK 4.Tæng hîp chi phÝ c©y trång Thêi vô Lo¹i c©y trång Chi phÝ (ngh×n ®ång/ha) Ghi chó Gièng §¹m L©n Kali BVTV C«ng Kh¸c Ghi chó: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ngµy …..... th¸ng…… n¨m 200 Ng­êi ®iÒu tra ._.