Nghiên cứu phát triển các mô hình kinh tế hộ nông dân làm giàu trên địa bàn huyện Tân yên - Bắc Giang

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹I häc n«ng nghiÖp I ---------------------------- ®Æng thÞ loan Nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn T©n Yªn - B¾c Giang luËn v¨n th¹c sÜ KINH TÕ Chuyªn ngµnh : kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc : TS. nguyÔn h÷u ngoan Hµ Néi - 2007 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………i Lêi cam ®oan LuËn v¨n th¹c sÜ “Nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn T©n Yªn – B¾c Giang” chuyªn ngµnh kinh tÕ n«ng nghiÖp, m sè 60.31.10 lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. LuËn v¨n ® sö dông mét sè th«ng tin tõ nhiÒu nguån d÷ liÖu kh¸c nhau, c¸c th«ng tin nµy ®Òu ®−îc trÝch dÉn râ nguån gèc. T«i xin cam ®oan r»ng, c¸c sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ® nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo, hoÆc ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc nµo kh¸c. T¸c gi¶ luËn v¨n §Æng ThÞ loan Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………ii Lêi c¶m ¬n T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, khoa Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, khoa Sau ®¹i häc ® gi¶ng d¹y, gióp ®ì t«i hoµn thµnh kho¸ häc 2005 – 2007. §Ó hoµn thµnh luËn v¨n, t«i còng ® nhËn ®−îc sù quan t©m chØ b¶o, nhiÖt t×nh gióp ®ì cña tËp thÓ bé m«n Ph©n tÝch ®Þnh l−îng – Khoa kinh tÕ vµ ph¸t triÓn n«ng th«n trong suèt qóa tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n ®¶m b¶o ®−îc yªu cÇu ®Æt ra. §Æc biÖt, t«i xin bµy tá sù biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o – TS. NguyÔn H÷u Ngoan - ng−êi ® ®Þnh h−íng, trùc tiÕp h−íng dÉn vµ ®ãng gãp cô thÓ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n cña t«i. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸n bé c¸c phßng ban thuéc huyÖn T©n Yªn, c¸n bé, nh©n d©n vµ c¸c hé gia ®×nh ®−îc ®iÒu tra trªn ®Þa bµn huyÖn ® nhiÖt t×nh cung cÊp th«ng tin, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Do thêi gian cã h¹n, tr×nh ®é kiÕn thøc cßn non yÕu, ®Ò tµi ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, rÊt mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ néi, ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2007 T¸c gi¶ luËn v¨n §Æng ThÞ Loan Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………iii môc lôc 1. Më ®Çu 1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 3 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 4 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ kinh tÕ hé N«ng d©n 5 2.1 C¬ së lý luËn 5 2.2 C¬ së thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n 23 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 36 3.1 §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 36 3.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 48 3.3 HÖ thèng c¸c chØ tiªu nghiªn cøu 55 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu 58 4.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn tõ n¨m 2004 ®Õn nay 58 4.1.1 C¬ cÊu c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n ë T©n Yªn 58 4.1.2 Thùc tr¹ng vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn 60 4.1.3 T×nh h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn qua 3 n¨m 2004 - 2006 64 4.1.4 T×nh h×nh giµu nghÌo cña c¸c hé huyÖn T©n Yªn n¨m 2004-2006 70 4.1.5 §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn tõ n¨m 2004 ®Õn nay 71 4.2 Thùc tr¹ng c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng lµm giµu huyÖn T©n Yªn qua kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2006 72 4.2.1 Lùa chän m« h×nh 72 4.2.2 Sù h×nh thµnh vµ æn ®Þnh m« h×nh s¶n xuÊt cña hé 74 4.2.3 Thùc tr¹ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt chñ yÕu cña c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu 76 4.2.4 Ph©n tÝch kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 87 4.2.5 Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qña s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ c¸ch chi tiªu cña hé 121 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………iv 4.3 Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña c¸c nguån lùc ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu 131 4.3.1 ¶nh h−ëng cña chñ hé 131 4.3.2 ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt 131 4.3.3 ¶nh h−ëng cña yÕu tè tæ chøc s¶n xuÊt 132 4.3.4 ¶nh h−ëng cña yÕu tè khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ 133 4.3.5 ¶nh h−ëng cña mét sè ®iÒu kiÖn bªn ngoµi kh¸c ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña nhãm hé giµu 134 4.4 §¸nh gi¸ kÕt qu¶ nghiªn cøu 135 4.4.1 Nh÷ng nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ 135 4.4.2 Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt 138 4.4.3 Bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c hé n«ng d©n giµu cã 140 4.5 §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu huyÖn T©n Yªn 141 4.5.1 Víi nhãm hé thuÇn n«ng (m« h×nh ®iÓn h×nh VAC) 142 4.5.2 Víi nhãm hé NN kiªm NNDV (3 m« h×nh kiªm ®iÓn h×nh CBNS, DVL§, DVXS) 142 4.5.3 Lo¹i hé NNDV kiªm NN (m« h×nh tiªu biÓu VCHH, VLXD, KDLT-VT) 143 4.6 Ph−¬ng h−íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn c¸c m« h×nh KTHND giµu cã trªn ®Þa bµn huyÖn T©n Yªn tØnh B¾c Giang 144 4.6.1 Quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n giµu lµm giµu 144 4.6.2 Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu 146 4.6.3 §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu 148 4.6.3 Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu huyÖn T©n Yªn 152 5. KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 158 5.1 KÕt luËn 158 5.2 KhuyÕn nghÞ 160 Tµi liÖu tham kh¶o 156 Phô lôc 160 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………v Danh môc ch÷ viÕt t¾t BQC B×nh qu©n chung CBNS ChÕ biÕn n«ng s¶n CC C¬ cÊu CN - TTCN C«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp CNH – H§H C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ CPTG Chi phÝ trung gian DV DÞch vô DVL§ DÞch vô lµm ®Êt DVXS DÞch vô xay s¸t §VT §¬n vÞ tÝnh GO Gi¸ trÞ s¶n xuÊt GTSX Gi¸ trÞ s¶n xuÊt IC Chi phÝ trung gian KDLT - VT Kinh doanh l−¬ng thùc vµ vËt t− KHTSC§ KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh KTHND Kinh tÕ hé n«ng d©n L§G§ Lao ®éng gia ®×nh MI Thu nhËp hçn hîp NN N«ng nghiÖp NNDV Ngµnh nghÒ, dÞch vô NTTS Nu«i trång thuû s¶n NXB Nhµ xuÊt b¶n PTNT Ph¸t triÓn n«ng th«n SL Sè l−îng SX S¶n xuÊt SXKD S¶n xuÊt kinh doanh TBKHKT TiÕn bé khoa häc kü thuËt TN ThuÇn n«ng TNHH Thu nhËp hçn hîp VA Gi¸ trÞ gia t¨ng VAC V−ên ao chuång VCHH VËn chuyÓn hµng ho¸ VLXD VËt liÖu x©y dùng XDCB X©y dùng c¬ b¶n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………vi Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1 §Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n 15 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh ®Êt ®ai huyÖn T©n Yªn 37 3.2 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®ai cña huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 39 3.3 T×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng cña huyÖn T©n Yªn n¨m 2006. 40 3.4 Thùc tr¹ng c¬ së h¹ tÇng cña huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 42 3.5 KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña huyÖn 2004 – 2006 45 3.6 Mét sè ®Æc ®iÓm tù nhiªn - kinh tÕ - x héi huyÖn T©n Yªn 49 3.7. Nguån th«ng tin sè liÖu thø cÊp 50 3.8 Sè l−îng mÉu ®iÒu tra ë c¸c ®iÓm nghiªn cøu 52 4.1 C¬ cÊu hé n«ng d©n T©n Yªn ph©n theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt n¨m 2006 59 4.2 Quü ®Êt ®ai b×nh qu©n cña c¸c hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 60 4.3 Nh©n khÈu vµ lao ®éng BQ/hé trªn ®Þa bµn huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 61 4.4 Vèn vµ c¬ cÊu c¸c nguån vèn cña hé n«ng d©n huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 62 4.5 Mét sè chØ sè c¬ b¶n trong n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn huyÖn qua c¸c n¨m 2004 - 2006 64 4.6 T×nh h×nh s¶n xuÊt mét sè c©y trång chÝnh 3 n¨m qua ë T©n Yªn 65 4.7 Tæng hîp sè l−îng gia sóc, gia cÇm, NTTS trªn ®Þa bµn huyÖn n¨m 2004 - 2006 67 4.8 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn huyÖn n¨m 2004 - 2006 (gi¸ hiÖn hµnh) 68 4.9 Tæng hîp mét sè s¶n phÈm CN-TTCN chñ yÕu trªn ®Þa bµn huyÖn n¨m 2004 - 2006 69 4.10 T×nh h×nh giµu nghÌo cña c¸c hé huyÖn T©n Yªn N¨m 2006 70 4.11 Mét sè m« h×nh s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n lµm kinh tÕ giái 73 4.12 Thêi gian vµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m« h×nh s¶n xuÊt cña nhãm hé giµu 75 4.13 T×nh h×nh chung vÒ nh©n khÈu vµ lao ®éng trong nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 77 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………vii 4.14 Sù h×nh thµnh vµ t×nh h×nh sö dông quü ®Êt ®ai cña c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu n¨m 2006 80 4.15 Sù h×nh thµnh vµ æn ®Þnh nguån vèn ®Ó chuyÓn ®æi m« h×nh s¶n xuÊt cña nhãm hé giµu 82 4.16 Nhu cÇu vÒ vèn vay cña c¸c chñ hé giµu ë T©n Yªn n¨m 2006 83 4.17 T×nh h×nh trang bÞ t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña nhãm hé giµu 84 4.18 C¸c h×nh thøc tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c n«ng hé giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 86 4.19 Chi phÝ trung gian ngµnh trång trät cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 88 4.20 KÕt qu¶ s¶n xuÊt ngµnh trång trät cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 94 4.21 Chi phÝ trung gian ngµnh ch¨n nu«i cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 99 4.22 KÕt qu¶ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 102 4.23 Chi phÝ trung gian ngµnh nghÒ, dÞch vô cña c¸c lo¹i m« h×nh KTND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 107 4.24 KÕt qu¶ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ, dÞch vô cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 112 4.25 KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c lo¹i m« h×nh KTHND lµm giµu n¨m 2006 115 4.26 Tû suÊt gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu huyÖn T©n Yªn N¨m 2006 120 4.27 Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña m« h×nh VAC 122 4.28 Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhãm hé NN kiªm NNDV 124 4.29 Mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhãm hé NNDV kiªm NN 126 4.30 Tæng thu cña nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 128 4.31 Tæng chi cña nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 129 4.32 TÝch luü cña nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn n¨m 2006 130 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………viii Danh môc biÓu ®å STT Tªn biÓu ®å Trang 3.1. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña huyÖn T©n Yªn n¨m (2004 - 2006) 44 4.1. Tû suÊt s¶n phÈm hµng ho¸ cña nhãm hé giµu 121 4.2. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh trong nhãm hé thuÇn n«ng 123 4.3. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé n«ng nghiÖp kiªm CBNS 125 4.4. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé n«ng nghiÖp kiªm DVL§ 125 4.5. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé n«ng nghiÖp kiªm DVXS 125 4.6. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé VCHH 127 4.7. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé VLXD 127 4.8. Tû träng thu nhËp hçn hîp c¸c ngµnh cña hé KDLT-VT 127 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………ix Danh môc ¶NH STT Tªn ¶nh Trang 1 M¸y b¬m n−íc 85 2 M¸y nghiÒn thøc ¨n cho c¸ 85 3 M¸y sôc khÝ 85 4 M¸y nghiÒn bét 85 5 Nhµ kho 85 6 M¸y ®ïn ph¬ cña hé VLXD 85 7 V−ên c©y v¶i thiÒu sím 89 8 V−ên c©y vó s÷a tr¾ng 89 9 V−ên c©y v¶i thiÒu cùc sím cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao 91 10 C©y vó s÷a tr»ng 7 n¨m tuæi 92 11 C©y nhn muén 10 n¨m tuæi 92 12 M« h×nh trång rau qu¶ cao cÊp cña HND 93 13 M« h×nh ch¨n th¶ gµ d−íi v−ên c©y ¨n qu¶ 97 14 M« h×nh VA cña hé n«ng d©n 98 15 M« h×nh ch¨n nu«i lîn n¹c cña hé n«ng d©n 104 16 M« h×nh VAC cña HND 105 17 DÞch vô lµm ®Êt cña HND 109 18 M« h×nh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng x Ngäc Lý 110 19 Hé kinh doanh l−¬ng thùc vµ vËt t− n«ng nghiÖp 111 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………1 1. Më ®Çu 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi N«ng nghiÖp n−íc ta ® tr¶i qua nhiÒu b−íc th¨ng trÇm, bëi lÏ chóng ta ch−a thÊy ®−îc hÕt søc m¹nh cña kinh tÕ hé trong nÒn kinh tÕ x héi nãi chung vµ trong n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi riªng. Trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n võa lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt, võa lµ ®¬n vÞ tiªu dïng, võa lµ ®¬n vÞ kinh doanh, võa lµ ®¬n vÞ x héi. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n thùc chÊt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé. Thùc tÕ cho thÊy hÇu hÕt c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−a ra ®Òu liªn quan ®Õn viÖc th¸o gì, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®¬n vÞ kinh tÕ nµy ph¸t triÓn nh− chØ thÞ 100 cña ban bÝ th− TW §¶ng th¸ng 1/1981 (100- CT/TW), kho¸n 10 (NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ th¸ng 5/1998), LuËt §Êt ®ai söa ®æi n¨m 1993, söa ®æi bæ sung n¨m 1998 vµ n¨m 2001. Nhê cã t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸c chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é qu¶n lý míi, kinh tÕ n«ng hé tõ chç bÞ xem nhÑ, coi nh− kinh tÕ phô trong gia ®×nh Ýt ®−îc quan t©m, ® ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ vµ ®−îc b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô tr−íc ph¸p luËt, víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. §iÒu nµy ® lµm cho søc s¶n xuÊt trong c¸c n«ng hé ®ù¬c ph¸t huy m¹nh mÏ. Víi LuËt ®Êt ®ai ra ®êi, ®−îc hoµn thiÖn bæ sung ® lµm cho ng−êi n«ng d©n yªn t©m ®Çu t− s¶n xuÊt l©u dµi trªn m¶nh ®Êt ®−îc giao cña m×nh, hä lu«n x¸c ®Þnh là s¶n xuÊt c©y con g× cã hiÖu qu¶ nhÊt, øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i, t¨ng chÊt l−îng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng. Ng−êi n«ng d©n ® ph¸t huy ®−îc tÝnh tù chñ s¸ng t¹o trong s¶n xuÊt vµ v−¬n lªn lµm giµu. NhiÒu hé n«ng d©n ® kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ cña m×nh trong n«ng nghiÖp n«ng th«n. Hä sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, lao ®éng, tiÒn vèn... Cã mÆt ë kh¾p c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc lµm h¹t nh©n kÝch thÝch sù v−¬n dËy cña Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………2 c¸c hé n«ng d©n kh¸c, gióp hä cïng ph¸t triÓn theo. C¬ chÕ míi cïng víi nh÷ng tÝnh to¸n lo toan hÕt søc m×nh cña ng−êi n«ng d©n, chØ trong thêi gian tÝnh tõ n¨m 1988 ®Õn nay, n«ng nghiÖp, n«ng th«n n−íc ta ® ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, tõ mét n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, nghÌo nµn, hµng n¨m thiÕu ®ãi ph¶i nhËp khÈu l−¬ng thùc, chóng ta ® gi¶i quyÕt c¨n b¶n n¹n thiÕu l−¬ng thùc triÒn miªn, ®¸p øng ®ñ nhu cÇu l−¬ng thùc trong n−íc, cã dù tr÷ ®ång thêi giµnh mét s¶n l−îng kh¸ lín cho xuÊt khÈu. N¨m 1991 lÇn ®Çu tiªn n−íc ta cã g¹o ®Ó xuÊt khÈu. §Õn nay, ViÖt Nam ® cã nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chiÕm vÞ trÝ cao trªn tr−êng quèc tÕ nh−: g¹o, cµ phª, hå tiªu... N¨m 2004, ViÖt Nam trë thµnh n−íc xuÊt khÈu ®øng thø nhÊt vÒ hå tiªu (chiÕm 23% thÞ phÇn thÕ giíi), thø nhÊt vÒ cµ phª vèi (chiÕm 40% thÞ phÇn), thø hai vÒ lóa g¹o (chiÕm 13% thÞ phÇn), thø hai vÒ h¹t ®iÒu (chiÕm 9,5% thÞ phÇn thÕ giíi)... Gi¸ trÞ s¶n phÈm lµm ra trªn 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch t¨ng nhanh, b×nh qu©n 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp n¨m 2001 lµm ra gi¸ trÞ 17,6 triÖu ®ång; 22 triÖu ®ång/ha/n¨m 2004 vµ n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 25 triÖu ®ång. §Æc biÖt, cã nh÷ng hé s¶n xuÊt kinh doanh giái cã thu nhËp tõ 50 - 100 triÖu ®ång vµ h¬n 100 tr¨m triÖu ®ång/ha kh«ng ph¶i lµ ®iÒu xa l¹...[33]. §iÒu nµy cµng kh¼ng ®Þnh viÖc quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ® ®¹t ®−îc th× thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n−íc ta nãi chung vµ ë huyÖn T©n Yªn - B¾c Giang nãi riªng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch−a cao, kinh nghiÖm cña ng−êi n«ng d©n víi s¶n xuÊt hµng ho¸ còng nh− víi thÞ tr−êng cßn yÕu kÐm, ng−êi n«ng d©n ph¶i chÞu nhiÒu rñi ro trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt do gi¸ ®Çu vµo qu¸ cao, hoÆc sù Ðp gi¸ cña t− th−¬ng lµm cho gi¸ ®Çu ra thÊp, ho¹t ®éng ngµnh nghÒ, dÞch vô cßn nhá lÎ, mét sè chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc cßn v−íng m¾c nh− ®Êt ®ai, vèn, ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n... V× vËy, viÖc sö dông c¸c nguån lùc ch−a ph¸t huy triÖt ®Ó ë c¸c vïng, n¬i th× thõa lao ®éng, n¬i l¹i thõa ®Êt ®ai... Ch−a cã ®èi s¸ch h÷u hiÖu cho ng−êi nghÌo vay vèn... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………3 HËu qu¶ lµ sè hé giµu ch−a nhiÒu, sè hé nghÌo vÉn chiÕm tû lÖ cao. §Æc biÖt c¸c h¹n chÕ ®ã ngµy cµng ®−îc thÓ hiÖn ë mét sè huyÖn miÒn nói nh− T©n Yªn, c¬ cÊu kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh thuÇn n«ng, ng−êi n«ng d©n vÉn cã truyÒn thèng s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc, n¨ng suÊt cña c©y trång vËt nu«i nh×n chung cßn thÊp, tr×nh ®é qu¶n lý ë nhiÒu hé cßn yÕu kÐm. VÊn ®Ò ®Æt ra, cÇn ph¶i biÕt kinh nghiÖm lµm giµu tõ nh÷ng m« h×nh hé n«ng d©n lµm kinh tÕ giái, ®Ó trong thêi gian tíi nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n theo xu h−íng t¨ng tû lÖ hé giµu, gi¶m hé nghÌo, n©ng cao ®êi sèng n«ng hé trong céng ®ång kinh tÕ x héi. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã, chóng t«i tiÕn hµnh lùa chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi “Nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn T©n Yªn - B¾c Giang”. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu 1.2.1. Môc tiªu chung Trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm ¨n giái ë ®Þa ph−¬ng, lùa chän nh÷ng m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n cã hiÖu qu¶ cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ®−îc c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ m« h×nh, m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n, m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu... vµ vËn dông nh÷ng c¬ së lý luËn ®ã vµo nghiªn cøu c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn. - Tõ ph©n tÝch thùc tÕ, lùa chän ra ®−îc c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm ¨n giái, cã hiÖu qu¶ cao trªn tõng vïng sinh th¸i cña huyÖn, ®ång thêi ph©n tÝch râ nh÷ng −u thÕ vµ h¹n chÕ cña tõng m« h×nh, nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh. - §−a ra ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn nh©n réng ®−îc c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu trªn ®Þa bµn huyÖn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………4 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1. Ph¹m vi vÒ néi dung §Ò tµi tËp trung vµo néi dung nghiªn cøu ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu. Tõ ®ã gãp phÇn ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p gióp cho kinh tÕ hé n«ng d©n ph¸t triÓn. 1.3.2. Ph¹m vi vÒ kh«ng gian HuyÖn T©n Yªn - B¾c Giang, ®Ò tµi nghiªn cøu c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu ®iÓn h×nh trªn ®Þa bµn huyÖn. 1.3.3. VÒ thêi gian nghiªn cøu C¸c sè liÖu sö dông ®Ó nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ tuú thuéc vµo néi dung nghiªn cøu mµ sè liÖu ®−îc tæng hîp trong c¸c kho¶ng thêi gian kh¸c nhau. Sè liÖu ph¶n ¸nh vÒ t×nh h×nh c¬ b¶n cña huyÖn vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mét sè c©y con chÝnh trong c¸c m« h×nh hé n«ng d©n lµm kinh tÕ giái ®iÓn h×nh ®−îc thu thËp tõ n¨m 2004 - 2006. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………5 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ kinh tÕ hé N«ng d©n 2.1 C¬ së lý luËn 2.1.1 C¸c kh¸i niÖm 2.1.1.1 M« h×nh §Ó tiÕp cËn vµ tr×nh bµy ®èi t−îng nghiªn cøu, ng−êi ta cã thÓ dïng nhiÒu c«ng cô vµ ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. Trong ®ã m« h×nh lµ mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®−îc sö dông réng ri vµ phæ biÕn bëi: - M« h×nh lµ m« pháng cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña mét vËt ®Ó chóng ta tr×nh bµy vµ nghiªn cøu. - M« h×nh lµ h×nh ¶nh quy −íc ®−îc m« pháng ho¸, thu nhá l¹i vµ tr×nh bµy mét c¸ch ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu nhÊt cña ®èi t−îng nghiªn cøu mµ trong thùc tÕ chóng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. - M« h×nh lµ h×nh mÉu ph¶n ¸nh ®èi t−îng nghiªn cøu mét c¸ch hiÖn thùc vµ kh¸ch quan. - Qua m« h×nh gióp chóng ta nhËn biÕt ®−îc ®èi t−îng nghiªn cøu, thùc tr¹ng vµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a chóng. Do ®ã, mµ ë mçi gãc ®é tiÕp cËn vµ môc ®Ých nghiªn cøu riªng, tuú thuéc vµo quan niÖm vµ ý t−ëng cña ng−êi nghiªn cøu mµ m« h×nh ®−îc sö dông ®Ó m« pháng vµ tr×nh bµy lµ kh¸c nhau. Song khi sö dông m« h×nh ®Ó m« pháng ®èi t−îng nghiªn cøu, ng−êi ta ®Òu cã chung mét quan ®iÓm mµ chóng t«i ®Òu thèng nhÊt ®ã lµ: M« h×nh lµ h×nh mÉu ®Ó m« pháng hoÆc thÓ hiÖn ®èi t−îng nghiªn cøu, nã ph¶n ¶nh nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n nhÊt vµ gi÷ nguyªn ®−îc b¶n chÊt cña ®èi t−îng nghiªn cøu. 2.1.1.2 M« h×nh s¶n xuÊt S¶n xuÊt lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc, cã tæ chøc cña con ng−êi nh»m t¹o ra nhiÒu cña c¶i vËt chÊt cho x héi b»ng nh÷ng tiÒm n¨ng, nguån lùc vµ søc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………6 lao ®éng cña chÝnh m×nh. LÞch sö ph¸t triÓn cña x héi loµi ng−êi ® chøng minh sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng cô s¶n xuÊt - yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®−îc cÊu thµnh trong nÒn s¶n xuÊt. Tõ nh÷ng c«ng cô th« s¬, c«ng cô th−êng nay thay vµo ®ã lµ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, c«ng dông ®a n¨ng, ® thay thÕ mét phÇn rÊt lín cho lao ®éng sèng vµ lµm gi¶m hao phÝ vÒ lao ®éng sèng trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. §ã lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng cña nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Trong s¶n xuÊt, m« h×nh s¶n xuÊt lµ mét trong c¸c néi dung kinh tÕ cña s¶n xuÊt, nã thÓ hiÖn ®−îc sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c yÕu tè kinh tÕ, ngoµi nh÷ng yÕu tè kü thuËt cña s¶n xuÊt, do ®ã mµ: M« h×nh s¶n xuÊt lµ h×nh mÉu trong s¶n xuÊt thÓ hiÖn sù kÕt hîp cña c¸c nguån lùc trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cô thÓ, nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu vÒ s¶n phÈm vµ lîi Ých kinh tÕ [36]. 2.1.1.3 M« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n Tr−íc hÕt chóng ta t×m hiÓu thÕ nµo lµ kinh tÕ hé n«ng d©n: theo gi¸o s− Frank Ellis tr−êng §¹i häc Tæng hîp Cambridge (1998) cho r»ng kinh tÕ hé n«ng d©n kh¸c nh÷ng ng−êi lµm kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë 3 yÕu tè lµ ®Êt ®ai, lao ®éng vµ vèn. “Hé lµ c¬ së ho¹t ®éng cña x héi gióp cho c¸c tæ chøc x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ kinh tÕ, cïng chung mét nguån vèn, c¸c thµnh viªn cïng chung sèng d−íi mét m¸i nhµ, ¨n chung, mäi ng−êi ®Òu h−ëng phÇn thu nhËp, mäi quyÕt ®Þnh ®Òu ®−îc dùa trªn nh÷ng thµnh viªn (ng−êi lín trong hé) vµ kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña kinh tÕ x héi. C¸c nguån lùc ®Êt ®ai, t− liÖu s¶n xuÊt, vèn, lao ®éng ®−îc gãp chung, chung mét ng©n s¸ch, ngñ chung mét m¸i nhµ, ¨n chung, mäi quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng ®Òu do chñ hé ph¸t ra”. Nh− vËy m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµ h×nh mÉu s¶n xuÊt cña n«ng d©n sö dông nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng cña gia ®×nh ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp dïng trong tiªu dïng cho gia ®×nh vµ cho tiªu dïng x héi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………7 2.1.1.4 M« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu M« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lµ m« pháng sù kÕt hîp c¸c nguån lùc bè trÝ s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. §©y lµ nh÷ng m« h×nh trªn c¬ së thùc tr¹ng ®Êt ®ai, lao ®éng gia ®×nh vµ ®i thuª, tiÒn vèn d−íi t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x héi vµ thÞ tr−êng cô thÓ. Chñ hé ®−a ra quyÕt ®Þnh lùa chän vÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt, vÒ c¸c lo¹i m« h×nh s¶n xuÊt còng nh− viÖc ®Çu t− c¸c yÕu tè s¶n xuÊt hîp lý ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng chØ ®¸p øng cho tiªu dïng gia ®×nh mµ cßn cã gi¸ trÞ trao ®æi, s¶n phÈm mang tÝnh hµng ho¸, gi¸ trÞ kinh tÕ cao, ®a d¹ng víi c¸c s¶n phÈm t−¬i, s¶n phÈm kh«, s¶n phÈm chÕ biÕn trªn thÞ tr−êng vµ xuÊt khÈu... Nh»m ®em l¹i thu nhËp còng nh− hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ c¬ b¶n cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ x héi nãi chung. Nªn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ph¶i ®−îc chó träng vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a c¶ vÒ quy m«, n¨ng suÊt, s¶n l−îng, chÊt l−îng, cã c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i hîp lý trong mét tæng thÓ thèng nhÊt. Nh÷ng ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái nµy lµ c¬ së ®Ó nh©n réng, ph¸t triÓn ®−îc c¸c m« h×nh hé n«ng d©n kh¸c häc hái kinh nghiÖm lµm giµu theo, gióp cho kinh tÕ hé ngµy mét ph¸t triÓn vµ ®i lªn. 2.1.2 Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh ®−îc nh×n nhËn d−íi nhiÒu khÝa c¹nh vµ gãc ®é kh¸c nhau. Song tÝnh ®a d¹ng, phong phó vÒ c¸ch thÓ hiÖn ®ã gäi lµ ng«n ng÷ cña m« h×nh vµ ng−êi ta sö dông ph−¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ ®Ó tiÕp cËn vµ thÓ hiÖn m« h×nh th«ng th−êng qua nh÷ng c¸ch sau: • Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh b»ng s¬ ®å, l−îc ®å S¬ ®å, l−îc ®å lµ mét d¹ng ®Ó thÓ hiÖn m« h×nh. NÕu l−îc ®å diÔn t¶ mét c¸ch s¬ bé, tæng qu¸t vÒ ®èi t−îng ®Ó tr×nh bµy, nghiªn cøu th× s¬ ®å l¹i m« t¶ ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng nhÊt ®Þnh vÒ ®èi t−îng ®Ó tr×nh bµy, nghiªn cøu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………8 ®ång thêi qua qua sù ph©n tÝch trªn s¬ ®å mµ ng−êi ta rót ra nh÷ng kÕt luËn ®Ó ®i tíi nh÷ng quyÕt ®Þnh. • Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh b»ng ®å thÞ §å thÞ lµ mét d¹ng ng«n ng÷ cña m« h×nh dïng ®Ó diÔn ®¹t c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ x héi b»ng ®−êng vÏ trªn mét hÖ trôc biÓu thÞ sù thay ®æi c¸c gi¸ trÞ cña ®¹i l−îng nµy theo ®¹i l−îng kia. Gióp cho ta cã c¸ch nh×n tæng qu¸t h¬n vÒ ®èi t−îng ®Ó tr×nh bµy vµ nghiªn cøu, ®Ó nhËn biÕt ®−îc xu h−íng vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn cña chóng, trªn c¬ së ®ã ®−a ra c¸c nhËn xÐt, c¸ch gi¶i quyÕt phï hîp. • Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh b»ng to¸n häc To¸n häc lµ khoa häc sö dông nh÷ng con sè ®−îc thÓ hiÖn b»ng c¸c c«ng thøc to¸n häc, c¸c d¹ng ph−¬ng tr×nh to¸n häc ®Ó tr×nh bµy vµ nghiªn cøu, ®ång thêi nã còng thÓ hiÖn ®−îc b¶n chÊt ®èi t−îng cÇn nghiªn cøu. • Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh b»ng b¶ng tÝnh hoÆc dy sè liÖu Mét dy sè liÖu hoÆc b¶ng tÝnh lµ mét d¹ng ng«n ng÷ cña m« h×nh. Gåm hÖ thèng c¸c chØ tiªu nhÊt ®Þnh, ®−îc tr×nh bµy mét c¸ch tæng qu¸t nh»m m« pháng hiÖn t−îng kinh tÕ, x héi hoÆc tiªu chuÈn kü thuËt cña sù vËt, c¸c hiÖn t−îng ®Ó tr×nh bµy vµ nghiªn cøu. • Sù thÓ hiÖn cña m« h×nh th«ng qua viÖc m« t¶ b»ng lêi Sù m« t¶ b»ng lêi lµ mét d¹ng ng«n ng÷ cña m« h×nh. Th«ng qua lêi nãi hoÆc ch÷ viÕt ®Ó diÔn ®¹t mét c¸ch ng¾n gän nh÷ng néi dung chñ yÕu cña ®èi t−îng nghiªn cøu mµ vÉn thÓ hiÖn ®−îc b¶n chÊt cña chóng. Ngoµi ra, m« h×nh cßn ®−îc thÓ hiÖn b»ng h×nh vÏ, h×nh ¶nh, biÓu t−îng hoÆc c¸c kÝ hiÖu riªng kh¸c. 2.1.3 C¸c nh©n tè trong m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu 2.1.3.1 Chñ thÓ s¶n xuÊt M« h×nh s¶n xuÊt nãi chung vµ m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………9 nãi riªng lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt, mäi t¸c ®éng vµo m« h×nh ®Òu cã xu h−íng tËp chung vµo chñ thÓ s¶n xuÊt. Do vËy, chñ thÓ s¶n xuÊt lµ bé phËn chÝnh gi÷ vai trß chñ ®¹o trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña m« h×nh. Chñ thÓ trong c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lµ c¸c chñ hé, n«ng tr¹i, chñ trang tr¹i vµ c¸c thµnh viªn lµm viÖc trong c¸c n«ng hé, n«ng tr¹i vµ trang tr¹i ®ã. Chñ thÓ lµ ng−êi trùc tiÕp ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh cña m« h×nh. M« h×nh s¶n xuÊt cã thÓ cã mét hoÆc mét sè chñ thÓ, c¸c chñ thÓ x¾p xÕp theo mét c¬ cÊu nhÊt ®Þnh. C¬ cÊu nµy cµng hîp lý bao nhiªu th× cµng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m« h×nh ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ bÊy nhiªu. Ng−îc l¹i, nÕu c¬ cÊu nµy kh«ng hîp lý sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña m« h×nh. 2.1.3.2 Kh¸ch thÓ s¶n xuÊt Kh¸ch thÓ s¶n xuÊt lµ ®èi t−îng tiÕp nhËn hµnh ®éng cña chñ thÓ. Kh¸ch thÓ cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi chñ thÓ. Tuy tån t¹i mét c¸ch ®éc lËp víi chñ thÓ nh−ng kh¸ch thÓ cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh. Møc ®é t¸c ®éng cña kh¸ch thÓ ®èi víi chñ thÓ lµ tuú thuéc vµo mèi quan hÖ, møc ®é lîi dông, tr×nh ®é c¶i biÕn cña chñ thÓ víi kh¸ch thÓ. Kh¸ch thÓ lµ n¬i trùc tiÕp lµm ra c¸c s¶n phÈm. Møc ®é hoµn thiÖn cña kh¸ch thÓ cã t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc, tËm chÝ cßn lµm thay ®æi c¶ ho¹t ®éng cña chñ thÓ. Kh¸ch thÓ cña m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lµ hÖ thèng c¸c t− liÖu lao ®éng vµ ®èi t−äng lao ®éng c¸c t− liÖu lao ®éng nh− c«ng cô s¶n xuÊt; thøc ¨n cho gia sóc, gia cÇm, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc thó y... §èi t−îng lao ®éng gåm c©y trång vµ vËt nu«i nh− lóa, ng«, khoai, gia sóc, gia cÇm... Gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ s¶n xuÊt cã mét mèi liªn hÖ, mèi liªn hÖ ®ã thÓ hiÖn b»ng møc ®é t¸c ®éng gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ. Sù m« pháng m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ®−îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………10 Sö t¸c ®éng dông M«i tr−êng s¶n xuÊt Tù nhiªn KT - XH Kü thuËt S¬ ®å 2.1 M« pháng c¸c nh©n tè tham gia m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu : ThÓ hiÖn sù t¸c ®éng : Tiªu thô s¶n phÈm : Mét bé phËn s¶n phÈm quay trë l¹i lµm TLSX : KÕt qu¶ cña sù t¸c ®éng cña chñ thÓ vµo kh¸ch thÓ SX 2.1.4 Ph©n lo¹i chung vÒ m« h×nh, m« h×nh hé n«ng d©n 2.1.4.1 Ph©n lo¹i chung vÒ m« h×nh Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n lo¹i m« h×nh, nh−ng d−íi gãc ®é tiÕp cËn ®èi t−îng, môc tiªu nghiªn cøu vµ giíi h¹n cña ®Ò tµi, chóng t«i chØ tËp trung vµo mét sè c¸ch ph©n lo¹i sau: §øng trªn gãc ®é nghiªn cøu m« h×nh ®Ó vËn dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt ng−êi ta chia m« h×nh thµnh 2 lo¹i Chñ thÓ s¶n xuÊt Kh¸ch thÓ s¶n xuÊt Chñ hé vµ c¸c thµnh viªn s¶n xuÊt trong m« h×nh hé n«ng d©n lµm giµu HÖ thèng t− liÖu lao ®éng §èi t−îng lao ®éng S¶n phÈm c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ DV ThÞ tr−êng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………11 M« h×nh lý thuyÕt: Bao gåm hÖ thèng c¸c quan niÖm, lý luËn ®−îc ph©n tÝch khoa häc hoÆc tr×nh bµy d−íi d¹ng c¸c ph−¬ng tr×nh to¸n häc, c¸c phÐp tÝnh to¸n, ph−¬ng ph¸p lo¹i suy víi c¸c th«ng sè nhÊt ®Þnh gióp ng−êi ta ®¸nh gi¸, kh¸i qu¸t ®−îc b¶n chÊt cña nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu. M« h×nh thùc nghiÖm: Dùa trªn c¬ së m« h×nh lý thuyÕt ®Ó mµ vËn dông, triÓn khai nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu trong thùc tiÔn. C¨n cø vµo gãc ®é tiÕp cËn theo qui m« cña c¸c yÕu tè vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña kinh tÕ häc, ng−êi ta h×nh thµnh 2 lo¹i: M« h×nh kinh tÕ vi m«: M« pháng ®Æc tr−ng cña nh÷ng vÇn ®Ò kinh tÕ cô thÓ trong c¸c tÕ bµo kinh tÕ, c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ. M« h×nh kinh tÕ vÜ m«: M« pháng diÔn ®¹t nh÷ng ®Æc tr−ng, quan niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ chung, vÒ sù ph¸t triÓn tæng thÓ cña nÒn kinh tÕ. M« h×nh kinh tÕ vÜ m« cïng m« h×nh kinh tÕ vi m« t¹o thµnh mét hÖ thèng m« h×nh thèng nhÊt, lµm c¬ së ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ cã c¨n cø khoa häc. C¨n cø vµo ph¹m vi s¶n xuÊt cña ngµnh ng−êi ta chia m« h×nh thµnh 2 lo¹i: M« h×nh s¶n xuÊt riªng ngµnh lµ m« h×nh mang ®Æc tr−ng riªng cña ngµnh s¶n xuÊt nh− m« h×nh ch¨n nu«i, m« h×nh trång trät, m« h×nh dÞch vô n«ng nghiÖp, m« h×nh thuû s¶n... M« h×nh s¶n xuÊt liªn ngµnh lµ m« h×nh kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt nh»m ph¸t huy tèt nhÊt sù hç trî nhau cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh lµm ra s¶n phÈm nh− m« h×nh s¶n xuÊt n«ng - c«ng nghiÖp, m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp, m« h×nh n«ng - l©m - ng− nghiÖp, m« h×nh VAC, m« h×nh VAC- R... Ngoµi ra, tuú theo c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, theo thêi gian, theo ph¹m vi vÒ lnh thæ mµ ng−êi ta chia m« h×nh thµnh c¸c lo¹i nh− m« h×nh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………12 kinh tÕ thÞ tr−êng tù do, m« h×nh kin._.h tÕ chØ huy, m« h×nh kinh tÕ hçn hîp, m« h×nh kinh tÕ tÜnh, m« h×nh kinh tÕ ®éng, m« h×nh s¶n xuÊt vïng, lnh thæ, m« h×nh s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng. 2.1.4.2 Ph©n lo¹i m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n • Trong n«ng nghiÖp nÕu c¨n cø vµo qui m« diÖn tÝch vµ tû träng s¶n phÈm hµng ho¸ ng−êi ta chia m« h×nh kinh tÕ hé thµnh: M« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n: N«ng hé sö dông t− liÖu s¶n xuÊt ra n«ng s¶n phÈm dïng trong tiªu dïng gia ®×nh vµ cho tiªu dïng x héi, møc ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ thÊp. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i: N«ng hé sö dông t− liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng gia ®×nh vµ ®i thuª ®Ó s¶n xuÊt ra n«ng s¶n phÈm hµng ho¸ nh»m ®¸p øng víi yªu cÇu tiªu dïng cña gia ®×nh, cña x héi vµ xuÊt khÈu, møc ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ cao. • NÕu c¨n cø vµo ®Æc tr−ng riªng cña ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ng−êi ta chia m« h×nh c¸c lo¹i sau: - M« h×nh thuÇn n«ng vÒ trång trät. - M« h×nh −¬m gièng, s¶n xuÊt c©y con. - M« h×nh trång trät vµ ch¨n nu«i kÕt hîp . - M« h×nh tæng hîp trång trät - ch¨n nu«i - l©m nghiÖp. - M« h×nh chuyªn l©m nghiÖp. - M« h×nh chuyªn ch¨n nu«i. • NÕu c¨n cø vµo qui m« diÖn tÝch, loµi c©y vµ s¶n phÈm hµng ho¸ chñ lùc trong m« h×nh, ng−êi ta chia m« h×nh thµnh: - M« h×nh c©y l−¬ng thùc gåm: lóa , ng«, s¾n, khoai… - M« h×nh c©y c«ng nghiÖp gåm: c©y mÝa, hå tiªu, cµ phª, ®iÒu, døa... - M« h×nh c©y ¨n qu¶ gåm: nhn, v¶i, cam, quýt, b−ëi... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………13 - M« h×nh v−ên t¹p gåm: nhiÒu lo¹i c©y, nhiÒu tÇng vµ th−êng hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao. • NÕu c¨n cø theo chuyªn ®Ò [39] m« h×nh gåm cã: - M« h×nh trång trät. - M« h×nh trång hoa. - M« h×nh ch¨n nu«i. - M« h×nh trång c©y ¨n qu¶... • NÕu c¨n cø vµo hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp cña vïng nghiªn cøu m« h×nh gåm: - M« h×nh: C©y c«ng nghiÖp - ch¨n nu«i - ao - c©y c«ng nghiÖp. - M« h×nh: C©y n«ng nghiÖp - ch¨n nu«i - c©y l©u n¨m- c©y l©m nghiÖp. - M« h×nh: C©y l©u n¨m - ch¨n nu«i - c©y l©m nghiÖp. • Dùa vµo tiªu thøc tÝnh chÊt ngµnh, theo lo¹i h×nh s¶n xuÊt, ng−êi ta ph©n lo¹i hé thµnh: - Hé thuÇn n«ng nghiÖp. - Hé l©m nghiÖp. - Hé n«ng l©m kÕt hîp. - Hé kiªm dÞch vô. - Hé chuyªn ngµnh nghÒ. Nh− vËy, trªn c¬ së khoa häc theo quan ®iÓm hÖ thèng vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ ë c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng ®Ó lùa chän m« h×nh s¶n xuÊt cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x héi cô thÓ cña m×nh. 2.1.5 §Æc tr−ng cña c¸c hé n«ng d©n lµm giµu Qua nghiªn cøu ph¸t triÓn hé n«ng d©n cho thÊy, trong n«ng th«n vÉn cßn tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh n«ng hé ë c¸c møc ®é kh¸c nhau: hé tù cÊp, hé nöa tù cÊp, vµ hé s¶n xuÊt hµng ho¸ (hµng ho¸ nhá, hµng ho¸ trung b×nh, hµng ho¸ lín). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………14 Kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lµ nh÷ng hé s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, ®−îc thÓ hiÖn bëi nh÷ng ®Æc tr−ng víi møc ®é cao h¬n nh÷ng lo¹i hé kh¸c nh−: Môc ®Ých s¶n xuÊt chñ yÕu cña hé n«ng d©n lµm giµu lµ n«ng, l©m, thuû s¶n hµng ho¸ víi qui m« lín, bªn c¹nh ®ã, hé n«ng d©n cßn cã thÓ kÕt hîp viÖc s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh nghÒ dÞch vô n«ng nghiÖp ®Ó ®em l¹i thu nhËp còng nh− hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt cho hé, nh÷ng hé n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh− thÕ sÏ tæ chøc theo m« h×nh trang tr¹i. Møc ®é tËp trung vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ®iÒu kiÖn vµ yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n h¼n so víi s¶n xuÊt cña n«ng hé tù cÊp, nöa tù cÊp. Chñ hé cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, nh¹y bÐn trong viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng gia ®×nh vµ thuª lao ®éng bªn ngoµi s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao, cã thu nhËp v−ît tréi h¼n so víi hé n«ng d©n tù cÊp, nöa tù cÊp. Trong mét sè tr−êng hîp tr×nh bµy trªn ®©y, ® chØ ra nh÷ng ®Æc tr−ng, tÝnh chÊt ®Ó gióp x¸c ®Þnh râ h¬n kh¸i niÖm vÒ hé n«ng d©n lµm giµu. Nh− vËy cã thÓ thÊy trong giai ®o¹n hiÖn nay ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ®−îc thÓ hiÖn ë c¸c møc ®é kh¸c nhau vÒ qui m« s¶n xuÊt nh− hé tù cÊp, hé nöa tù cÊp, hé hµng ho¸ lín. Theo §ç Kim Chung, ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2.1 Kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lµ mét cÊp ®é trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸, nh−ng ph¸t triÓn ë møc ®é cao h¬n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………15 B¶ng 2.1 §Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ c¸c h×nh thøc s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n STT Tiªu chÝ Hé tù cÊp Hé nöa tù cÊp Hé hµng ho¸ lín (hé giµu) 1 Môc ®Ých s¶n xuÊt Tiªu dïng Tiªu dïng, b¸n Chñ yÕu ®Ó b¸n 2 Quy m« kinh tÕ Nhá Võa Lín 3 Tr×nh ®é s¶n xuÊt ThÊp Kh¸ Cao 4 Møc ®é quan hÖ víi thÞ tr−êng Ýt Trung b×nh NhiÒu 5 Kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt Ýt Võa NhiÒu 6 Ph©n lo¹i thu nhËp TB vµ nghÌo Kh¸ Giµu Qui m« s¶n xuÊt hµng ho¸ ®−îc thÓ hiÖn qua tû xuÊt hµng ho¸, lµ mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña nh÷ng hé n«ng d©n lµm giµu. Kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi qui m« lín nhê sù tËp trung cao h¬n víi móc b×nh qu©n chung cña kinh tÕ hé tù cÊp, tù tóc ë tõng vïng vÒ c¸c nguån lùc vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Qui m« cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu lín h¬n nhiÒu so víi møc b×nh qu©n cña c¸c hé tiÓu n«ng kh¸c kh«ng chØ ®−îc thÓ hiÖn b»ng quy m« cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo (®Êt ®ai, lao ®éng, vèn...) mµ c¶ qui m« vÒ thu nhËp... V× môc ®Ých s¶n xuÊt cña n«ng hé giµu lµ s¶n xuÊt hµng hãa víi quy m« lín nªn th−êng ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h−íng chuyªn m«n ho¸ kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp nh»m tËn dông tèi ®a −u thÕ cña vïng vµ tr¸nh rñi ro. Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt cña n«ng hé giµu lín h¬n c¸c n«ng hé tiÓu n«ng nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng vµ hiÖu qu¶ thu ®ù¬c ngµy cµng cao h¬n. 2.1.6 §iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu 2.1.6.1 §iÒu kiÖn thùc hiÖn m« h×nh a. §iÒu kiÖn chñ quan C¸c chñ hé ph¶i cã ý trÝ tho¸t c¶nh sèng ®ãi nghÌo, thiÕu thèn, cã −íc m¬ lµm giµu vµ quyÕt t©m thùc hiÖn −íc m¬ ®ã. Cã kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ s¶n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………16 xuÊt kinh doanh, chñ hé lµ ng−êi cã trÝ tuÖ, biÕt lµm giµu, biÕt sö dông mäi nguån lùc cã hiÖu qu¶ ®Ó lµm giµu vµ lu«n h−íng tíi c¸i míi. Hé n«ng d©n lµm giµu ph¶i cã qui m« ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn ®ñ lín theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng. HÖ thèng t− liÖu s¶n xuÊt ph¶i ®ång bé, phï hîp cho c¸c m« h×nh s¶n xuÊt tõ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai theo lo¹i h×nh, cho c©y trång vËt nu«i, mËt ®é nu«i trång, kü thuËt ch¨m sãc, hÖ thèng t−íi tiªu, c«ng cô, m¸y mãc phôc vô s¶n xuÊt, thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn... Lao ®éng ph¶i lµ ng−êi cã kiÕn thøc c¬ b¶n cã kü n¨ng kü thuËt vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng nh− kinh doanh dÞch vô n«ng nghiÖp. Ng−êi ®øng ®Çu tæ chøc, qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ph¶i x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt ®óng, lùa chän h×nh thøc tæ chøc kinh doanh, vµ b−íc ®i thÝch hîp. Lµ ng−êi nh¹y bÐn, ph¶n øng linh ho¹t víi thÞ tr−êng, biÕt tranh thñ thêi c¬, c¬ héi ®Ó ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt theo h−íng ph¸t triÓn liªn tôc, biÕt ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt, cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, dÞch vô ngµnh nghÒ... S¶n phÈm m« h×nh lµm ra ph¶i g¾n chÆt víi thÞ tr−ßng tiªu thô. M« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ph¸t triÓn chñ yÕu lµ c¸c m« h×nh kinh tÕ tæng hîp, ®a canh, c¸c m« h×nh kÕt hîp nh− VAC, VAC- R hoÆc m« h×nh chuyªn víi nh÷ng qui m« kh¸c nhau phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i. S¶n phÈm s¶n xuÊt kh«ng chØ ®Ó tiªu dïng néi bé mµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra chñ yÕu ®Ó b¸n t¹o ®iÒu kiÖn cho t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng gia ®×nh vµ më réng, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm hµng ho¸. S¶n phÈm thu ho¹ch theo mïa vô, chñ yÕu lµ s¶n phÈm t−¬i sèng cÇn tiªu thô ngay, trong khi ®ã c¬ së vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn h¹n chÕ ch−a ph¸t triÓn. Cho nªn thÞ tr−êng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó m« h×nh thùc hiÖn vµ ph¸t triÓn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………17 b. §iÒu kiÖn kh¸ch quan • C¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu n»m trong ®iÒu kiÖn cã: Cã tµi nguyªn khÝ hËu vµ ®Êt ®ai thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y trång vËt nu«i cã lîi thÕ so s¸nh ®èi víi c¸c vïng trong n−íc vµ ngoµi n−íc. Cã chÝnh s¸ch ®èi víi kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc nãi chung vµ cña c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn n«ng, l©m nghiÖp nh− chØ thÞ 100, nghÞ quyÕt 10, chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng... §Æc biÖt coi hé lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, mét tÕ bµo cña x héi. ThÞ tr−êng trong n−íc vµ ngoµi n−íc më réng theo h−íng kinh tÕ më. chÝnh s¸ch thÞ tr−êng tiÕn bé. Sù h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp trong ®ã ®Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c thÞ trÊn, thµnh phè míi... Cã kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ x héi nhÊt ®Þnh, ph¸t triÓn c¬ së nh− ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m, c¸c chî... Cã t¸c ®éng cña nhµ n−íc trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, c¸c bé ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan. 2.1.6.2 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu a. Nhãm yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn • VÞ trÝ ®Þa lý vµ ®Êt ®ai VÞ trÝ ®Þa lý cã ¶nh h−íng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n. C¸c n«ng hé gÇn ®−êng giao th«ng, gÇn c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n, gÇn thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm, gÇn trung t©m... sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt giao l−u hµng ho¸ h¬n. Bªn c¹nh ®ã th× qui m« ®Êt ®ai, ®Þa h×nh vµ tÝnh chÊt n«ng ho¸ thæ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………18 nh−ìng cã liªn hÖ mËt thiÕt tíi tõng lo¹i n«ng s¶n phÈm, tíi sè l−îng vµ chÊt l−îng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, tíi gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lîi nhuËn thu ®−îc. • KhÝ hËu thêi tiÕt vµ m«i tr−êng sinh th¸i Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu thuËn lîi ®−îc thiªn nhiªn −u ®i sÏ h¹n chÕ ®−îc nh÷ng bÊt lîi, nh÷ng rñi ro do thiªn nhiªn g©y ra vµ cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, t¨ng l−îng n«ng s¶n hµng ho¸ cña c¸c hé n«ng d©n. M«i tr−êng sinh th¸i còng ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé nhÊt lµ ngÇm n−íc, kh«ng khÝ. Nªn m«i tr−êng sinh th¸i thuËn lîi th× c©y trång, gia sóc ph¸t triÓn tèt, cho n¨ng suÊt s¶n phÈm cao. NÕu m«i tr−êng sinh th¸i kh«ng phï hîp th× sÏ t¸c ®éng ng−îc l¹i. b. Nhãm yÕu tè vÒ kinh tÕ vµ tæ chøc qu¶n lý Ng−êi lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é vµ kü n¨ng lao ®éng ®Ó tiÕp thu khoa häc kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt tiªn tiÕn. Trong s¶n xuÊt ph¶i giái chuyªn m«n, kü thuËt m¹nh d¹n ¸p dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt nh»m ®em l¹i lîi nhuËn cao. Tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n, còng nh− kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña ng−êi chñ hé cã vÞ trÝ quan träng, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù thµnh c«ng vµ thÊt b¹i trong s¶n xuÊt cña chñ hé. Vèn lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nã lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l−u th«ng hµng ho¸. Nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh hé s¶n xuÊt hµng ho¸. Khi cã qui m« vèn ®ñ lín th× kinh tÕ hé tù cÊp, tù tóc míi chuyÓn thµnh hé hµng ho¸ lín, ®ång thêi sÏ ph¸t triÓn ë møc ®é cao h¬n ®ã lµ c¸c trang tr¹i gia ®×nh. C¬ së h¹ tÇng chñ yÕu trong n«ng nghiÖp n«ng th«n bao gåm: giao th«ng thuû lîi, ®iÖn l−íi, ®iÖn tho¹i, trang thiÕt bÞ… §©y lµ yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hé. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………19 c. Nhãm yÕu tè vÒ khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ • YÕu tè kü thuËt canh t¸c Trong n«ng nghiÖp, tËp qu¸n, kü thuËt canh t¸c cña tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu. • YÕu tè øng dông tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ Qua nghiªn cøu cho thÊy nh÷ng hé nh¹y c¶m víi tiÕn bé kü thuËt vÒ gièng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, hiÓu biÕt thÞ tr−êng, d¸m ®Çu t− lín vµ chÊp nhËn nh÷ng rñi ro trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hä giµu lªn rÊt nhanh. Nhê cã c«ng nghÖ mµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh− lao ®éng, ®Êt ®ai, m¸y mãc... ®−îc kÕt hîp víi nhau ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Nh− vËy, viÖc øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, thËm trÝ cã thÓ lµm thay ®æi tr×nh ®é s¶n xuÊt cña mét vïng. Bªn c¹nh ®ã th× viÖc øng dông tèt sÏ t¹o ra s¶n phÈm c©y trång, vËt nu«i... ®a d¹ng, hiÖu qu¶ cao. d. Nhãm yÕu tè thuéc vÒ qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc Nhãm nh©n tè nµy bao gåm c¸c chÝnh s¸ch, chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n phÈm... C¸c chÝnh s¸ch nµy cã ¶nh h−ëng lín ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé vµ lµ c«ng cô ®¾c lùc ®Ó nhµ n−íc ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng hé ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi qui m« ngµy mét lín h¬n. C¸c nhãm yÕu tè t¸c ®éng, ¶nh h−ëng ®Õn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ®−îc minh ho¹ qua s¬ ®å sau: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………20 ¬ S¬ ®å 2.2 ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè ®Õn hé n«ng d©n lµm giµu e. YÕu tè thÞ tr−êng ThÞ tr−êng lµ yÕu tè t¸c ®éng quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña hé. S¶n xuÊt nhòng g×, nu«i c©y con g×... Phô thuéc chñ yÕu vµo gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng, nhu cÇu thÞ hiÕu trªn thÞ tr−êng nh÷ng s¶n phÈm nµo ®−îc gi¸, thÞ tr−êng −a chuéng th× c¸c hé n«ng d©n chó ý ph¸t triÓn. V× vËy, nhu cÇu thÞ tr−êng sÏ quyÕt ®Þnh hé s¶n xuÊt víi sè l−îng hµng ho¸ bao nhiªu vµ theo tiªu chuÈn chÊt l−îng nµo. Thùc tÕ cho thÊy vïng nµo cã thÞ tr−êng thuËn lîi n¬i ®ã s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn. Hé n«ng d©n lµm giµu Kinh tÕ Tµi chÝnh Vèn KÕt cÊu h¹ tÇng ThÞ tr−êng Kü n¨ng lao ®éng Liªn kÕt - Hîp t¸c VÞ trÝ ®Þa lý §Êt ®ai KhÝ hËu M«i tr−êng Kü thuËt canh t¸c øng dông KHCN §iÒu kiÖn tù nhiªn Khoa häc C«ng nghÖ Qu¶n lý vÜ m« ChÝnh s¸ch viÖc lµm ChÝnh s¸ch tÝn dông ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai ChÝnh s¸ch thuÕ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………21 2.1.7 Vai trß cña c¸c m« h×nh n«ng hé lµm giµu Vai trß kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu tr−íc hÕt ®−îc kÓ ®Õn tõ vai trß kinh tÕ hé n«ng d©n nãi chung, tõ ®ã ®−îc më réng vµ t¨ng thªm khi ® trë thµnh nh÷ng n«ng hé giµu cã. Ph©n tÝch kÕt cÊu x héi n«ng d©n n−íc Nga, Lªnin ® l−u ý r»ng hé khai th¸c triÖt ®Ó n¨ng lùc s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña gia ®×nh vµ x héi. Lªnin coi träng vai trß kinh tÕ hé n«ng d©n thÓ hiÖn trong c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt lÇn thø 2 bµn vÒ “chÕ ®é hîp t¸c”, ®Æc biÖt sau nµy trong chÝnh s¸ch “kinh tÕ míi” vµ nhiÒu t¸c phÈm kh¸c [27]. Khi tæng kÕt kinh nghiÖm cña m« h×nh trang tr¹i gia ®×nh ë Mü, Italya, Anh, Hµ Lan... Traianop ® chøng minh søc sèng cña “kinh tÕ hé”, cña “kinh tÕ lao ®éng trªn m¶nh ®Êt gia ®×nh” [42]. C¸c t¸c gi¶ cña nhãm lý thuyÕt ph¸t triÓn cã c¸ch nh×n vÒ kinh tÕ hé, hä ®−a ra ý kiÕn vÒ ph¸t triÓn chiÕn l−îc sö dông c¸c nguån lùc cña hé trong x héi n«ng th«n. Hä cho r»ng kinh tÕ hé lµ “hÖ thèng c¸c nguån lùc” cã nghÜa hé lµ ®¬n vÞ duy tr×, ph¸t triÓn nguån lao ®éng, c«ng cô lao ®éng, tµi s¶n vèn... §¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x héi. HÖ thèng c¸c nguån lùc cña hé ®−îc sö dông víi nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c nhau, do ®ã ®em l¹i hiÖu qu¶ cao... ë ViÖt Nam, tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng th¨ng trÇm cña kinh tÕ hé, vÞ trÝ, vai trß cña nã ngµy cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh. Vai trß kinh tÕ hé gia ®×nh ® ®−îc Héi nghÞ lÇn thø V ban chÊp hµnh Trung ¦¬ng §¶ng kho¸ VII, chØ râ: “Ph¸t huy h¬n n÷a tiÒm n¨ng to lín vµ vÞ trÝ quan träng, l©u dµi cña kinh tÕ hé gia ®×nh” [14] nghÞ quyÕt 06 NQ/T¦ ngµy 10/11/1998 cña Bé ChÝnh trÞ Trung ¦¬ng §¶ng, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh “... Kinh tÕ hé gia ®×nh ë n«ng th«n lµ lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ - xW héi, tån t¹i, ph¸t triÓn l©u dµi, cã vÞ trÝ quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n...” [1]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………22 Tõ nh÷ng c¨n cø lý luËn vµ thùc tiÔn nªu trªn, cã thÓ thÊy vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ®−îc biÓu hiÖn c¶ vÒ kinh tÕ vµ x héi, réng h¬n n÷a cßn c¶ vÒ b¶o vÖ, ph¸t triÓn tµi nguyªn m«i tr−êng. VÒ mÆt kinh tÕ, hé n«ng d©n lµm giµu gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n, manh món, t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n ho¸, tËp trung hµng ho¸ vµ th©m canh cao. MÆt kh¸c thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, hé n«ng d©n lµm giµu gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy sù ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn bao giê còng ®i liÒn víi viÖc khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n so víi kinh tÕ n«ng hé tù cÊp, tù tóc. Do vËy, ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy sù t¨ng c−êng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n [47]. VÒ mÆt x héi, ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu gãp phÇn quan träng lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n, ®©y lµ nh÷ng ®iÓn h×nh s¶n xuÊt kinh doanh giái, g−¬ng mÉu lµm c¬ së ®Ó nh©n réng c¸c m« h×nh kh¸c cïng häc hái, cïng lµm theo. Ph¸t triÓn c¸c m« h×nh nµy nh»m t¹o thªm viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp cho lao ®éng. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc sóc cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn c¸c m« h×nh ®ã cßn gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trong n«ng th«n vµ t¹o tÊm g−¬ng cho c¸c hé n«ng d©n vÒ c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh... Do ®ã, viÖc ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò x héi vµ ®æi míi bé mÆt n«ng th«n n−íc ta. VÒ mÆt m«i tr−êng, do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………23 thùc, l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ hé lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i tr−êng, tr−íc hÕt lµ trong ph¹m vi kh«ng gian sinh th¸i cña hé ®Õn ph¹m vi tõng vïng... bªn c¹nh ®ã, viÖc ph¸t triÓn m« h×nh khu vùc miÒn nói ® gãp phÇn quan träng vµo vÊn ®Ò phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt dai. Nh÷ng viÖc lµm nµy ® gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i trªn c¸c vïng ®Êt n−íc. Nh− vËy, ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu kh«ng chØ ®em l¹i cuéc sèng Êm no, ®Çy ®ñ vËt chÊt, tinh thÇn cho tõng gia ®×nh mµ cßn cã ý nghÜa lín lao ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x héi cña toµn bé khu vùc n«ng th«n réng lín, ®ång thêi më réng ¶nh h−ëng ®èi víi toµn x héi. Vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n lµm giµu ® thÓ hiÖn râ nÐt c¶ vÒ mÆt kinh tÕ - x héi - m«i tr−êng, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n−íc m¹nh x héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. 2.2 C¬ së thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n 2.2.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ n«ng hé trªn thÕ giíi 2.2.1.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè n−íc ch©u ¢u vµ Ch©u Mü Tõ gi÷a thÕ kû XIX ®Õn nay, trong n«ng nghiÖp c¸c n−íc ë Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü tån t¹i h×nh thøc n«ng tr¹i gia ®×nh lµ phæ biÕn. Dï c¸c n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau vÒ lùc l−îng s¶n xuÊt ®Òu cã sù hiÖn diÖn cña kinh tÕ n«ng hé. KTHND cã vai trß to lín trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, chiÕm tû träng tuyÖt ®èi vÒ ®Êt ®ai canh t¸c vµ khèi l−îng n«ng s¶n lµm ra. LuËn v¨n nghiªn cøu mét sè n−íc nh− Anh, Mü, Hµ Lan. N−íc Anh, n¬i cã quan hÖ s¶n xuÊt TBCN ®−îc x¸c lËp sím nhÊt, khi sù ph¸t triÓn cña TBCN trong c«ng nghiÖp trë thµnh phæ biÕn. Lóc ®Çu c¸c nhµ nghiªn cøu dù ®o¸n con ®−êng h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt TBCN trong Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………24 n«ng nghiÖp sÏ diÔn ra qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ruéng ®Êt trªn qui m« lín vµo trong tay mét sè ng−êi, sau ®ã h×nh thµnh nh÷ng xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t− b¶n. Trªn thùc tÕ, thêi gian ®Çu ë n−íc Anh còng diÔn ra viÖc t−íc ®o¹t ruéng ®Êt cña nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng, biÕn hä thµnh v« s¶n tay tr¾ng ®Ó buéc hä ph¶i vµo lµm thuª cho c¸c trang tr¹i kinh doanh theo lèi t− b¶n. Song, theo thêi gian thùc tiÔn ® chøng minh ë n−íc Anh xu h−íng n«ng tr¹i gia ®×nh víi qui m« nhá d−íi 20 ha/n«ng tr¹i ngµy cµng t¨ng, trong khi c¸c xÝ nhiÖp t− b¶n cã qui m« lín l¹i lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ vµ kh«ng Ýt xÝ nghiÖp bÞ ph¸ s¶n. Thay vµo ®ã lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c n«ng tr¹i gia ®×nh víi qui m« võa vµ nhá kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù thay ®æi vÒ sè l−îng n«ng tr¹i cã xu h−íng gi¶m 2,1%, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m 1,5%, lao ®éng lµm thuª gi¶m 1,4%. Nh−ng diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i vµ qui m« s¶n xuÊt tõng trang tr¹i l¹i cµng t¨ng, n¨m 1987 cã 45,4% n«ng tr¹i cã qui m« s¶n xuÊt 20- 100 ha. Nh− vËy, kinh tÕ trang tr¹i ®ãng vai trß rÊt quan träng, ® cung cÊp hµng ho¸ cho thÞ tr−êng, ® ®Èy nhanh qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng ë Anh [15]. V× vËy, h×nh thóc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã lîi nhÊt kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp TBCN mµ lµ c¸c n«ng tr¹i gia ®×nh. Mü lµ n−íc tõ nhiÒu n¨m nay dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nh÷ng thµnh tùu cña nÒn n«ng nghiÖp n−íc nµy l¹i thuéc vÒ c¸c n«ng tr¹i gia ®×nh. Ng−êi Mü th−êng nãi n«ng tr¹i gia ®×nh lµ linh hån, lµ tÕ bµo cña nÒn n«ng nghiÖp Mü [15]. N«ng traÞ ë Mü qua b¶ng cho thÊy xu h−íng gi¶m vÒ sè l−îng 2,6% n¨m, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m 2,6% n¨m nh−ng diÖn tÝch b×nh qu©n t¨ng 2% n¨m. Qui m« s¶n xuÊt n¨m 1987 sè n«ng tr¹i trªn 100 ha chiÕm 46,3% tæng sè n«ng tr¹i, n¨ng suÊt lao ®éng ngµy cµng t¨ng cao vµ khoa häc kü thuËt ®−îc øng dông réng ri trong tõng n«ng tr¹i, t¹o ra nhiÒu n«ng s¶n víi chÊt l−îng cao. HiÖn nay, ë Mü c¸c trang tr¹i gia ®×nh ® s¶n xuÊt ra h¬n 50% s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng vµ ng« cña toµn thÕ giíi, xuÊt khÈu 40 - 50 triÖu tÊn lóa m×, 50 triÖu tÊn ng«, ®Ëu t−¬ng... Nhê ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………25 vµo s¶n xuÊt kinh doanh nªn s¶n l−îng n«ng s¶n lµm ra cña mét lao ®éng n«ng nghiÖp ®Õn n¨m 1990 ®ñ ®Ó nu«i ®−îc 80 ng−êi [25]. Ngoµi yÕu tè thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn... ba yÕu tè chñ yÕu ® t¹o nªn mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn cao cña Mü lµ c¸c n«ng tr¹i, hÖ thèng hîp t¸c x tù nguyÖn cña c¸c n«ng tr¹i vµ sù trî gióp vÒ mäi mÆt cña Nhµ n−íc. Hµ Lan, mét n−íc nhá bÐ víi diÖn tÝch kho¶ng 41,5 ngµn km2 d©n sè 14,800 ngh×n ng−êi, lao ®éng n«ng nghiÖp 5,5% d©n sè. ThÕ nh−ng mét n«ng nghiÖp ë ®©y cã thÓ nu«i ®−îc 112 ng−êi. Toµn bé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ®©y ®−îc tæ chøc theo n«ng tr¹i rÊt gän, cã hiÖu qu¶ rÊt cao, ng−êi lao ®éng cã ®Çu ãc kinh doanh say mª víi c«ng viÖc. Còng nh− ë n−íc Mü, Anh, sè l−îng n«ng tr¹i Hµ Lan còng cã xu h−íng gi¶m 2,7%/n¨m, lao ®éng n«ng nghiÖp, lao ®éng lµm thuª còng gi¶m 2,7% n¨m nh−ng diÖn tÝch b×nh qu©n t¨ng 2,2% n¨m, qui m« mçi n«ng tr¹i chñ yÕu tõ 5 - 20 ha. §a sè n«ng tr¹i lµ cña mét gia ®×nh gåm vî chång vµ c¸c con, s¶n xuÊt ra mét khèi l−îng s¶n phÈm kh¸ lín vµ chÊt l−îng cao, kh«ng nh÷ng ®−îc tiªu thô ë thÞ tr−êng trong n−íc mµ cßn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ [21]. Sè n«ng tr¹i ch¨n nu«i chiÕm tû träng kh¸ cao, trong ®ã 17% n«ng tr¹i nu«i tõ 80 - 200 con lîn, chiÕm 43,7% tæng ®µn lîn [20]. 2.2.1.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë c¸c n−íc ch©u ¸ ë ch©u ¸ kinh tÕ n«ng hé còng tån t¹i phæ biÕn kh¾p c¸c n−íc, gi÷ vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. So víi c¸c n−íc ch©u ¢u vµ Mü th× kinh tÕ n«ng hé ë ch©u ¸ qui m« nhá h¬n v× mËt ®é d©n c− ®«ng, diÖn tÝch ®Êt cã h¹n, b×nh qu©n 1- 2 ha/hé nh−ng vÉn ®¶m b¶o n¨ng suÊt cao nhê nh¹y bÐn víi thÞ tr−êng vµ tµi nghÖ trong ch¨m sãc vµ øng dông tiÕn bé kü thuËt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt. Th¸i Lan, tõ 1963 ®Õn 1988 xu h−íng c¸c n«ng tr¹i mçi n¨m t¨ng 2%, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………26 nªn lao ®éng n«ng nghiÖp mçi n¨m còng t¨ng 2%, diÖn tÝch b×nh qu©n mçi n«ng tr¹i t¨ng 1%. Qui m« n«ng tr¹i gia ®×nh s¶n xuÊt ra, chØ mét phÇn nhá do c¸c c«ng ty t− nh©n vµ c¸c tæ chøc liªn doanh s¶n xuÊt. NhiÒu n«ng tr¹i cã tr×nh ®é c¬ giíi ho¸ nh− n¨m 2003 ® cã 90% lµm ®Êt b»ng m¸y ®èi víi lóa, 95% lµm ®Êt b»ng m¸y ®èi víi ng« vµ 100% lµm ®Êt b»ng m¸y ®íi víi mÝa. S¶n phÈm n«ng nghiÖp Th¸i Lan ®−îc nhiÒu n−íc −a chuéng nh− g¹o, s¾n, cao su, ®−êng nhÊt lµ mÆt hµng rau qu¶, c©y c¶nh... ChÝnh phñ Th¸i Lan cã c¸c chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng khuyÕn khÝch c¸c n«ng tr¹i gia ®×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Çu t− ph¸t triÓn kÞp thêi c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng s¶n, g¾n n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Ên §é lµ mét n−íc ®«ng d©n ®øng thø 2 thÕ giíi sau Trung Quèc, lùc l−îng lao ®éng lµ 214,6 triÖu ng−êi. Ruéng ®Êt b×nh qu©n 1953 lµ 3,01ha/hé ®Õn 1985 lµ 1,68 ha/hé. Sè l−îng n«ng tr¹i cã xu h−íng mçi n¨m t¨ng 2,5%, lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng 2%, diÖn tÝch b×nh qu©n cã xu h−íng gi¶m 2,1% mçi n¨m. Qui m« s¶n xuÊt d−íi 1 ha cña c¸c n«ng hé cã xu h−íng t¨ng lªn vµ trªn 1 ha cã xu h−íng ngµy cµng gi¶m. Kinh tÕ n«ng hé ë Ên §é ® cã nh÷ng thµnh tùu ph¶n ¸nh sù nh¶y vät trong lÜnh vùc trång trät “c¸ch m¹ng xanh” vµ ph¶n ¸nh sù nh¶y vät vÒ ch¨n nu«i “c¸ch m¹ng tr¾ng”, t¹o ra nhiÒu hµng ho¸ n«ng nghiÖp cho nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc vµ xuÊt khÈu. Cã ®−îc kÕt qu¶ trong n«ng nghiÖp chÝnh lµ nhê chÝnh phñ Ên §é ® cã nhËn thøc ®óng vÒ vai trß cña kinh tÕ n«ng hé vµ ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch ®óng ®¾n kÞp thêi vÒ vèn, khoa häc c«ng nghiÖp, gi¸o dôc, thuÕ, li suÊt cho vay n«ng nghiÖp n«ng th«n. Nam TriÒu Tiªn, sè l−îng n«ng tr¹i cã xu h−íng gi¶m hµng n¨m 0,7%, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m 0,5%/n¨m. DiÖn tÝch b×nh qu©n mçi n«ng tr¹i cã xu h−íng t¨ng 0,9%/n¨m, qui m« s¶n xuÊt mçi n«ng tr¹i nhá chñ yÕu d−íi 0,5 ha. ChÝnh v× ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai nhá hÑp nh− vËy c¸c n«ng tr¹i ë ®©y cã Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………27 xu h−íng hîp t¸c víi nhau h×nh thµnh c¸c tæ hîp t¸c x theo ba cÊp: toµn quèc, tØnh thµnh phè vµ x. §Õn nay, trong toµn quèc cã 1.470 hîp t¸c x n«ng nghiÖp ®a ngµnh ë c¬ së víi 2,1 triÖu hé x viªn, thu hót gÇn 100 % n«ng tr¹i gia ®×nh. Chøc n¨ng cña hîp t¸c x lµ cung cÊp vËt t−, thiÕt bÞ kü thuËt n«ng nghiÖp vµ hµng tiªu dïng cho c¸c hé d©n, chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng s¶n, ®¶m b¶o dÞch vô tÝn dông cho n«ng d©n, b¶o hiÓm c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, h−íng dÉn kü thuËt n«ng nghiÖp. Trung Quèc, tõ n¨m 1982 ® nhanh chãng thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n ®Õn tõng hé. N¨m 1984, nhµ n−íc giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n. §ång thêi ChÝnh phñ ®−a ra chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tÝch cùc viÖc më mang ngµnh nghÒ dÞch vô, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng th«n cïng ph¸t triÓn. C¶i c¸ch gi¸ c¶ thu mua n«ng s¶n theo h×nh thøc “c¸nh kÐo gi¸ c¶ hîp lý” ®Ó b¶o trî s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña n«ng d©n. §Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn víi ngµnh nghÒ chÝnh nh− gia c«ng n«ng phÈm, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô trªn c¬ së “li n«ng bÊt li h−¬ng”, lÊy c«ng bï l−¬ng ® t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ thu hót ®−îc sè lao ®éng d− thõa trong n«ng nghiÖp. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng chuyÓn giao khoa häc kü thuËt cho n«ng d©n ®ã lµ “kÕ ho¹ch ®èm löa”. N¨m 1985 c¶ n−íc cã 25 triÖu hé chuyªn trong tæng sè 180 triÖu n«ng hé, tû träng s¶n phÈm hµng ho¸ cña c¸c hé chuyªn chiÕm tíi 50% tæng s¶n phÈm . ChØ sau 10 n¨m thùc hiÖn c¶i c¸ch, bé mÆt n«ng th«n Trung Quèc ® thay ®æi nhanh chãng, b×nh qu©n hµng n¨m gi¸ trÞ s¶n l−îng trång trät t¨ng 4,6%, ch¨n nu«i t¨ng 9%, thu nhËp b×nh qu©n 1 ng−êi d©n t¨ng 10,7% qui m« xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ngµy cµng ®−îc më réng. N¨m 1978 cã 1.524 triÖu xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn, n¨m 1991 cã 1.908 triÖu xÝ nghiÖp víi tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ 846,1 tû nh©n d©n tÖ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 20% lao ®éng ë n«ng th«n [37]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………28 Tõ thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng tr¹i cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn, chÕ ®é chÝnh s¸ch kh¸c nhau cho thÊy: ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, th−êng trong giai ®o¹n ®Çu cã sè l−îng n«ng tr¹i lín víi qui m« nhá. Theo b−íc tiÕn cña c«ng nghiÖp ho¸, sè l−îng n«ng tr¹i gi¶m dÇn, quy m« n«ng tr¹i t¨ng lªn. N«ng s¶n phÈm hµng ho¸ t¨ng lªn nhanh chãng, do ®ã ® thóc ®Èy nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt, vÒ c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ho¸ häc ho¸ vµ ngµy nay lµ tin häc ho¸ ngµy cµng x©m nhËp n«ng nghiÖp n«ng th«n. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, kinh tÕ n«ng nghiÖp gia ®×nh ë d¹ng kinh tÕ n«ng hé tù cÊp, tù tóc cßn chiÕm mét bé phËn quan träng bé phËn kinh tÕ n«ng hé chuyÓn sang kinh tÕ n«ng tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy mét nhiÒu. Sù chuyÓn dÞch nµy gÇn nh− lµ mét b−íc ®i tÊt yÕu, mét qui luËt kh¸ch quan. B−íc ®i nhanh hay chËm lµ tuú thuéc vµo tr×nh ®é d©n trÝ, tiÕn bé khoa häc kü thuËt, thÓ chÕ nhµ n−íc vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cã hiÖu lùc. 2.2.2 Thùc tiÔn ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ n«ng hé lµm giµu ë ViÖt Nam 2.2.2.1 Chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ThÊy râ tÇm quan träng vµ lîi Ých kinh tÕ hé n«ng d©n §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ® ban hµnh nhiÒu s¾c lÖnh vÒ ®Êt ®ai, thuÕ, tÝn dông... nh»m khuyÕn khÝch, thóc ®Èy kinh tÕ hé ®i lªn. Kh©u ®ét ph¸ lµ chØ thÞ 100 ._.kiªm CBNS, DVL§, DVXS) • VÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - Do lîi thÕ vÒ nguån thøc ¨n tõ c¸c s¶n phÈm phô cña chÕ biÕn n«ng s¶n, c¸c hé lªn tËn dông nguån thøc ¨n nµy vµ më réng quy m« ch¨n nu«i, khi ®ã sÏ gi¶m ®−îc mét l−îng chi phÝ thøc ¨n ®¸ng kÓ. - TËp trung vµo mét sè c©y, con cã lîi thÕ trªn ®Þa bµn huyÖn hiÖn nay. - §Çu t− th©m canh, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm lµ viÖc lµm quan träng. - TËn dông s¶n phô tõ ngµnh ch¨n nu«i lµm nguån ph©n bãn cho ph¸t triÓn c©y trång (®èi víi hé CBNS th× nguån ph©n cã t¸c dông lín cho viÖc ph¸t triÓn c¸c c©y rau cao cÊp). • VÒ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ kiªm - Víi hé kiªm DVL§: Do ®Æc ®iÓm thêi vô, mét n¨m chØ phôc vô cho cµy bõa m¸y lµ 2 vô chÝnh, thêi gian cßn l¹i c¸c hé lªn tËn dông ®éng c¬ ®Ó phôc vô cho viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ nhá. - Víi hé kiªm DVXS: §Ó lµm gi¶m hao phÝ vÒ c«ng suÊt m¸y mãc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho dÞch vô xay s¸t, c¸c hé lªn lùa chän nh÷ng m¸y mãc cã c«ng suÊt phï hîp víi nhu cÇu xay s¸t cña ®Þa ph−¬ng. N©ng cao chÊt l−îng phôc vô tõ viÖc n©ng cÊp thiÕt bÞ m¸y mãc víi m¸y läc s¹n, m¸y nghiÒn, m¸y xay s¸t, víi hé cã ®iÒu kiÖn cã thÓ phôc vô b»ng m¸y xay s¸t di ®éng. - Víi hé lµm bón cÇn tËp trung cho viÖc n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, më réng thÞ tr−êng tíi c¸c ®iÓm trung t©m. c. Hé ngµnh nghÒ, dÞch vô kiªm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp • Hé VCHH kiªm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp N©ng cao chÊt l−îng m¸y mãc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng phôc vô kh¸ch hµng, më réng thÞ tr−êng sang mét sè huyÖn b¹n. • Hé KDLT-VT kiªm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………157 §Ó viÖc kinh doanh cã hiÖu qu¶, gi¶m t×nh tr¹ng nî ®äng vèn trong d©n, c¸c hé chØ lªn b¸n chÞu cho nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®ång thêi ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm tiªu thô. §ång thêi c¸c hé còng cÇn ®Çu t− cho ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i lîn, gµ nh»m tËn dông lîi thÕ cña m« h×nh s¶n xuÊt. • Hé s¶n xuÊt VLXD kiªm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp CÇn s¶n xuÊt theo quy ho¹ch cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Do thuËn lîi vÒ thÞ tr−êng ®Çu ra viÖc t¨ng quy m« s¶n xuÊt cã thÓ ®em l¹i thu nhËp h¬n cho n«ng hé. MÆt kh¸c, viÖc hîp t¸c gi÷a c¸c hé lµm t¨ng hiÖu qu¶ sö dông m¸y mãc, sö dông lao ®éng thuª, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo vµ t¨ng nhanh tèc ®é quay vßng vèn, v× vËy lµm t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn. Bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn g¹ch m¸y ra c¸c hé còng cÇn ®Çu t− cho n«ng nghiÖp ®Ó tËn dông thêi gian nh− nh÷ng th¸ng thêi tiÕt m−a giã. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………158 5. KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 5.1 KÕt luËn Kinh tÕ n«ng hé lµ thµnh phÇn c¬ b¶n thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng vµ kinh tÕ x h«i nãi chung. Tr¶i qua bao th¨ng trÇm, giê ®©y kinh tÕ n«ng hé ® vµ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n míi ë kh¾p c¸c ®Þa ph−¬ng trªn mäi miÒn ®Êt n−íc, ®Æc biÖt víi nh÷ng hé giµu, lµm kinh tÕ giái ® ® vµ ®ang lµ nh÷ng c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, n«ng tr¹i, c¸c xÝ nghiÖp... s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung vµ khu vùc T©n Yªn nãi riªng. §Ó khu vùc T©n Yªn cã nhiÒu hé lµm kinh tÕ giái vµ trë lªn giµu cã. LuËn v¨n ® ®i s©u tËp trung nghiªn cøu vµ ®−a ra mét sè kÕt luËn nh− sau : 1. HÖ thèng hãa c¬ së lý luËn vÒ KTHND nãi chung, KTHND lµm giµu nãi riªng, t×m hiÓu kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë mét sè n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n vµ KTHND lµm ¨n giái ë ViÖt Nam. 2. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn KTHND huyÖn T©n Yªn giai ®o¹n 2004 – nay: S¶n xuÊt cña hé chñ yÕu lµ trång trät, ch¨n nu«i lµ chñ yÕu, ngµnh nghÒ, dÞch vô Ýt, ch−a ph¸t triÓn m¹nh c¸c lµng ngµnh nghÒ truyÒn thèng. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu cña ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, thiªn tai, dÞch bÖnh. VÒ t×nh h×nh giµu nghÌo cã sù chªnh lÖch lín. Cô thÓ n¨m 2006 møc chªnh lÖch gi÷a 20% hé nghÌo nhÊt vµ 20% hé giµu nhÊt lµ 6,45 lÇn. Tû lÖ hé nghÌo cßn cao (n¨m 2006 lµ 17,05%). 3. KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu ë T©n Yªn n¨m 2006 cho thÊy : - Ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh hé nh− lo¹i h×nh hé thuÇn n«ng víi m« h×nh ®iÓn h×nh VAC, hé NN kiªm NNDV víi c¸c m« h×nh ®iÓn h×nh CBVS, DVL§, DVSX, hé NNDV kiªm NN víi c¸c m« hinh chñ yÕu lµ VCHH, VLXD, KDLT – VTNN. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………159 - VÒ qóa tr×nh h×nh thµnh vµ æn ®Þnh m« h×nh s¶nh xuÊt cã kh¸c nhau gi÷u c¸c nhãm hé, nh− hé thuÇn n«ng ph¶i mÊt tõ 5 – 7 n¨m, hé ngµnh nghÒ ph¶i mÊt tõ 3 – 5 n¨m, hé dÞch vô chØ mÊt 1 – 3 n¨m. - VÒ nguån lùc : §Êt ®ai lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn h−íng s¶n xuÊt cña hé, víi nh÷ng hé cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai réng, hé cho ph¸t triÓn víi lo¹i h×nh thuÇn n«ng (®iÓn h×nh lµ m« h×nh VAC) lµ chñ yÕu. Nh÷ng hé cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai võa tËp trung chñ yÕu ë c¸c hé NN kiªm NNDV, víi nh÷ng hé cã Ýt ®Êt ®ai, hä tËp trung ph¸t triÓn NNDV bªnh c¹nh ®ã kiªm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - VÒ nguån vèn, lao ®éng trong nhãm hé giµu t−¬ng ®èi dåi dµo. Tuy nhiªn cßn biÓu hiÖn mét sè h¹n chÕ nh− ngoµi nguån vèn do tÝch luü ra th× nhu cÇu vÒ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt víi c¸c hé lín, 55,04% c¸c hé thiÕu vèn. Tr×nh ®é chñ hé c¶ vÒ v¨n ho¸ vµ chuyªn m«n ch−a cao, 67,41% ch−a ®ù¬c qua ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n. - VÒ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña hé : Thu nhËp hçn hîp cña nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn t−¬ng ®èi cao. Tuy nhiªn tuú theo h−íng s¶n xuÊt cña tõng hé, mµ c¬ cÊu thu nhËp tõ c¸c ngµnh kh¸c nhau nh−: + Hé thuÇn n«ng ®iÓn h×nh lµ m« h×nh VAC, TTHH cña nhãm hé nµy lµ 66,21 triÖu ®ång/hé/n¨m chñ yÕu lµ tõ trång trät, ch¨n nu«i, TTHH mét n¨m 1 L§G§ lµ 19,47 triÖu ®ång. + Hé NN kiªm NNDV (m« h×nh ®iÓn h×nh CBCN, DVL§, DVXS), TNHH cña nhãm hé nµy b×nh qu©n lµ 60,53triÖu ®ång/hé/n¨m, TNHHH/n¨m 1l§G§ lµ 20,10 triÖu. + Hé NNDV kiªm NN (m« h×nh ®iÓn h×nh VCHH, VLXD, KDVL) b×nh qu©n mçi n¨m TNHH/hé lµ 67,89 triÖu, TNHH/n¨m 1L§G§ lµ 24,27 triÖu chñ yÕu lµ tõ ngµnh nghÒ, dÞch vô. Hµng n¨m, nhãm hé giµu huyÖn T©n Yªn cã tÝch luü tõ 12,68 triÖu ®Õn 27,72 triÖu. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………160 4. Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ §Æc tr−ng kinh tÕ n«ng hé quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hé nãi riªng vµ kinh tÕ x héi nãi chung, ph¸t triÓn kinh tÕ cña hé ®ßi hái ng−êi chñ hé ph¶i mang cã tÝnh n¨ng ®éng cao, s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt hµng ho¸, møc ®é hoµn thiÖn c¸c nguån lùc quyÕt ®Þnh t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m« h×nh s¶n xuÊt cña hé. 5. Qua t×m hiÓu thùc tr¹ng kinh tÕ HND lµm giµu, luËn v¨n ® ®−a ra mét sè vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt: Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý, hiÓu biÕt vÒ KHKT cña chñ hé cßn yÕu, thiÕu kiÕn thøc vÒ thÞ tr−êng, x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng s¶n xuÊt, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh doanh, thiÕu vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh më réng, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng n«ng th«n vµ c¸c c¬ së b¶o qu¶n chÕ biÕn n«ng s¶n phÈm, sù liªn kÕt 4 nhµ trong viÖc ph¸t triÓn c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu cßn h¹n chÕ, vÊn ®Ò thÞ tr−êng ®Çu ra cho c¸c hé vÒ mét sè n«ng s¶n ch−a cã lêi gi¶i... Rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c hé n«ng d©n giµu cã. 6. LuËn v¨n ® ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn c¸c m« h×nh KTHND lµm giµu: - §Èy m¹nh øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n. - Më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm. - T¨ng c−êng vèn ®Çu t− cho hé n«ng d©n. - Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng gi÷a c¸c hé. - ChuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. - Tõ ®ã cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi tõng nhãm hé. 5.2 KhuyÕn nghÞ * §èi víi chÝnh phñ Xóc tiÕn viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng mét c¸ch triÖt ®Ó theo luËt ®Þnh, ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n, thùc hiÖn chÝnh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………161 s¸ch tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n víi li suÊt phï hîp cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña hé, hoµn thiÖn c«ng t¸c dù b¸o vµ cung cÊp th«ng tin thÞ tr−êng, t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô vµ bao tr÷ s¶n phÈm hµng ho¸ cho n«ng d©n, cã ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vÒ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, bao gåm cã tæng kÕt thùc tiÔn, x©y dùng m« h×nh, thö nghiÖm, nh©n réng, gi¶i ph¸p, b−íc ®i, chÝnh s¸ch... * §èi víi ®Þa ph−¬ng (tØnh, huyÖn, xS) §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé qu¶n lý, hç trî n¨ng lùc, hiÓu biÕt cña c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸, quy ho¹ch c¸c vïng chuyªn canh theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Þnh h−íng s¶n xuÊt cho c¸c n«ng hé, t¨ng c−êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tuyªn truyÒn ®−a nhanh c¸c TBKT, c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, tiÕp tôc thùc hiÖn vµ ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, c¬ cÊu kinh tÕ cña hé, cña ®Þa ph−¬ng. * Víi c¸c hé n«ng d©n lµm giµu. - TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu kinh tÕ b¶n th©n hé m×nh theo h−íng th©m canh, chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ hîp lý, hoµn thiÖn viÖc tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh kh¾c phôc nh÷ng lóng tóng. hiÖn nay. - TiÕp tôc häc tËp, trao ®æi kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é tiÕp thÞ, theo dâi th«ng tin thÞ tr−êng ®Ó n©ng cao tÝnh thÝch øng vµ hoµ nhËp mét c¸ch hiÖu qu¶. - Nªn cã sù h×nh thµnh mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n«ng hé. - M¹nh d¹n ®Çu t− vµo mét sè ngµnh, lÜnh vùc míi cã kh¶ n¨ng ®em l¹i thu nhËp cao. - Hç trî, d×u d¾t c¸c hé n«ng d©n xung quanh cïng m×nh ®i lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, víi ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt kh¸c nhau, b»ng nh÷ng hiÓu biÕt kinh nghiÖm cña m×nh, vÒ mÆt kü thuËt, tæ chøc, qu¶n lý, b»ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cã thÓ. ChØ cã mét céng ®ång n«ng th«n giµu cã phån vinh th× sù giµu cã phån vinh cña b¶n th©n m×nh míi míi æn ®Þnh. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………162 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ban t− t−ëng – v¨n ho¸ trung −¬ng – Bé NN vµ PTNT (2002), Con ®−êng CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 2. B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam (2004), NghÌo, B¸o c¸o chung cña c¸c nhµ tµi trî t¹i héi nghÞ t− vÊn c¸ nhµ tµi trî ViÖt Nam, Hµ Néi. 3. Bé NN vµ PTNT (2000), Mét sè chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch míi vÒ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp , thuû s¶n, thuû lîi vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 4. Bé NN vµ PTNT (2000), Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, NXB Lao ®éng x héi. 5. Bé C«ng nghiÖp (2006), TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi c¸c tØnh trung du miÒn nói B¾c Bé, NXB Lao ®éng - x héi, Hµ Néi. 6. NguyÔn V¨n ChiÕn (2000), Xu h−íng ph¸t triÓn Kinh tÕ HND trong kinh tÕ thÞ tr−êng ë n«ng th«n §ång B»ng S«ng Cöu Long, LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia HCM, Hµ Néi. 7. §ç Kim Chung (2005), ChÝnh s¸ch vµ ph−¬ng thøc chuyÓn giao kü thuËt tiÕn bé kü thuËt trong n«ng nghiÖp ë miÒn nói vµ trung du phÝa B¾c ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 8. NguyÔn Sinh Cóc (2000), Nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña n«ng nghiÖp n−íc ta 15 n¨m ®æi míi, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 260, Hµ Néi. 9. Mai Thanh Cóc, QuyÒn §×nh Hµ (2006), Gi¸o tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 10. Côc thèng kª tØnh B¾c Giang, phßng thèng kª huyÖn T©n Yªn (2005, 2006, 2007), Niªn gi¸m thèng kª 2004, 2005. 2006. 11. TrÇn V¨n D− (2003), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ HND ë vïng ®åi nói tØnh Hoµ B×nh theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸, LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 12. Ph¹m ThÞ Mü Dung (1996), Ph©n tÝch kinh tÕ n«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 13. NguyÔn TiÕn Dþ (2006), Kinh tÕ- xS héi ViÖt Nam c¸c tØnh-thµnh phè-QuËn-HuyÖn n¨m 2010, NXB thèng kª, T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o – Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, Hµ Néi. 14. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (1993), NghÞ quyÕt sè 05-NQ/HNTW ngµy 10/6/1993 héi nghÞ lÇn thø V Ban chÊp hµnh Trung ¦¬ng §¶ng kho¸ VII tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn KT-XH n«ng th«n, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………163 15. NguyÔn §iÒn (1993), Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi vµ Ch©u ¸, NXB thèng kª, Hµ Néi. 16. QuyÒn §×nh Hµ (2004), B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi khoa häc cÊp bé, Nghiªn cøu x©y dùng khu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thu nhËp cao t¹i xS Tr©u Quú huyÖn Gia L©m- Hµ Néi, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 17. NguyÔn Thu H»ng (2004), Thùc tr¹ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn L−¬ng S¬n, tØnh Hoµ B×nh, LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 18. Lª Xu©n Hoa (1997), Ph−¬ng ph¸p tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp trong (SNA), NXB thèng kª, Hµ Néi. 19. Hµ ThÞ Minh HuÕ (2005), §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh canh t¸c Lóa-c¸ vÞt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i huyÖn øng Hoµ tØnh Hµ T©y, LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 20. NguyÔn V¨n Hu©n, Kinh tÕ hé, VÞ trÝ, vai trß trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- xS héi n«ng th«n ë ViÖt Nam 21. L©m Quang Huyªn (1995), Kinh tÕ n«ng hé vµ kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp, NXB khoa häc x héi. 22. L©m Quang Huyªn (2004), Kinh tÕ n«ng hé vµ kinh tÕ hîp t¸c trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam, NXB trÎ, thµnh phè HCM. 23. HuyÖn Uû – Héi ®ång nh©n d©n – Uû Ban nh©n d©n huyÖn T©n Yªn (1996), §Þa chÝ huyÖn T©n Yªn, T©n Yªn. 24. HuyÖn Uû T©n Yªn (2006), 6 ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi träng t©m, giai ®o¹n 2006 - 2010 thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng Bé huyÖn lÇn thø XIX, T©n Yªn. 25. NguyÔn §×nh H−¬ng (2000), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú CNH, H§H ë ViÖt Nam, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 26. TrÇn Xu©n Kiªn – Phóc Kú (1999), Lµm giµu b»ng kinh tÕ trang tr¹i, NXB thanh niªn. 27. NguyÔn §×nh Long (2000), ThÞ tr−êng n«ng th«n – cÇn kh¬i th«ng vµ më réng dßng ch¶y, T¹p chÝ kinh tÕ n«ng nghiÖp (01, 2000), Hµ Néi. 1. 28.NguyÒn TiÕn M¹nh, NguyÔn §×nh Long (1996), ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n vïng sinh th¸i B¸n S¬n §Þa trung du phÝa B¾c. 28. NguyÕn ThÞ H¶i Ninh (2004), Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë huyÖn Yªn B×nh tØnh Yªn B¸i, LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ §HNN I, Hµ Néi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………164 29. NguyÔn V¨n Ngõng (1998), Kinh tÕ hé gia ®×nh trong b−íc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng ë n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay, LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia HCM, Hµ Néi. 30. NhiÒu t¸c gi¶ (2006), §Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ hé, NXB lao ®éng, Hµ Néi. 31. §ç Quang Quý (1996), Kh¶o s¸t mét sè m« h×nh n«ng hé lµm kinh tÕ giái ë vïng ven Thµnh phè Th¸i Nguyªn – TØnh B¾c Th¸i. 32. §Æng Kim S¬n (2006), N«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam 20 n¨m ®æi míi vµ ph¸t triÓn, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 33. NguyÔn V¨n Tiªm, NguyÔn Trung QuÕ, NguyÔn TiÕn M¹nh, Ph¹m V¨n Khiªn (1997), Nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ, tæ chøc vµ qu¶n lý nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n miÒn trung, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 34. Tæng Côc Thèng kª (1998), Ph−¬ng ¸n ®iÒu tra kh¶o s¸t kinh tÕ trang tr¹i (Ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 359/1998/Q§ - TCTK ngµy 1/7/1998 cña tæng côc tr−ëng tæng côc thèng kª, NXB thèng kª, Hµ Néi. 35. D−¬ng V¨n HiÓu (2001), Nghiªn cøu m« h×nh ch¨n nu«i bß s÷a ë mét sè vïng träng ®iÓm thuéc B¾c Bé, LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, §HNN I, Hµ Néi. 36. §µo ThÕ TuÊn (1997), Kinh tÕ n«ng th«n, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 37. NguyÔn ThÞ Ph−¬ng Th¶o (2000), Xu h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé miÒn §«ng Nam Bé trong giai ®o¹n hiÖn nay, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia HCM, Hµ Néi. 38. §Æng Trung ThuËn (1999), M« h×nh kinh tÕ sinh th¸i phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 39. Vò §×nh Th¾ng (2006), Gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng nghiÖp, NXB §¹i häc kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. 40. Vò ThÞ Ngäc Tr©n (1995), Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé s¶n xuÊt hµng ho¸ ë vïng §ång B»ng S«ng Hång, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc kinh tÕ, §H kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. 41. Minh TrÝ (1999), T×m thÊy l¹i A.V Traianèp, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 176 – 177, Hµ Néi. 42. NguyÔn V¨n TrÝ (2007), Ng−êi n«ng d©n lµm giµu kh«ng khã lËp trang tr¹i lµm VAC, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 43. NguyÔn TrÇn Träng (1996), Nh÷ng m« h×nh kinh tÕ HND miÒn nói ®i lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 44. TrÇn §øc Viªn (2005), ThÞ tr−êng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m kÕt hîp t¹i vïng nói ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………165 45. NguyÔn ThÞ Tó Uyªn (2004), §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ mét sè m« h×nh kinh tÕ v−ên ®åi chñ yÕu cña n«ng hé huyÖn §oan Hïng – TØnh Phó Thä, LuË v¨n th¹c sÜ kinh tÕ. §HNN I, Hµ Néi. 46. Hoµng ViÖt (2000), Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh trang tr¹i, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 2. Tài liệu tệ internet 3. Thanh Hoµ (2006), Më réng m« h×nh liªn kÕt 4 nhµ. 4. pageid=35,280791& dad=portal& schema=PORTAL&pers id=280681&item id=322298&p details=1 5. Khoa học và công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế qua phân tích SWOT 6. 7. §Æng Trung Kiªn (2006), Ch−¬ng tr×nh “C¸nh ®ång 50 triÖu vµ hé 50 triÖu” ë §ång b»ng s«ng Cöu Long: Lµm giµu bÒn v÷ng. 8. http: www.vietlinh.com.vn/dbase/LVCNNShwContent.asp?ID=778 9. Tổng cục thống kê, Số liệu sơ bộ tổng ñiều tra nông nghiệp, nông thôn và thuỷ sản năm 2006 10. 11. Nguyễn ðức Triều (2003), Tác ñộng của WTO tới nông nghiệp Việt Nam và mối quan tâm của hội nông dân Việt Nam với WTO HoinongdanVN-v.pdf 12. Viện nghiên cứu kinh tế quản lý TW (2006), Báo cáo tổng quan về phát triển kinh tế hộ tại Hà Tây, Phú Thọ, Nghệ An, Quảng Nam, Khánh Hoà, Lâm ðồng và Long An o.doc 13. WB, Báo cáo phát triển Việt Nam 2004, nghèo 20Reference/20434424/Ngheo.pdf Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………166 Phô lôc phô ôC Tr ườ n g ð ại họ c Nô n g n gh iệ p H à N ội – Lu ận vă n th ạc sỹ kh o a họ c K in h tế … … . … … … … 16 7 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………168 PhiÕu ®iÒu tra hé n«ng d©n Sè: Th«n .... X ..... HuyÖn: T©n Yªn ..... TØnh: B¾c Giang ........... Ngµy pháng vÊn: ...................... Ng−êi pháng vÊn: ................ PhÇn I: Nh÷ng th«ng tin chung vÒ hé 1. Tªn chñ hé: ............................................................................. 2. D©n téc: ................................................................................... 3. Lo¹i hé: ................................................................................... 4. Sè nh©n khÈu: .......................................................................... 5. Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng: ............................................. 6. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña chñ hé:.................................................. 7. Tr×nh ®é chuyªn m«n cña chñ hé: ........................................... 8. Sè lao ®éng cña gia ®×nh so víi nhu cÇu s¶n xuÊt nh− thÕ nµo Thõa, §ñ, ThiÕu, K«ng cã lao ®éng:.............................................. 9. Nguån thu nhËp lín nhÊt cña hé trong 12 th¸ng qua tõ: ......... - N«ng l©m thuû s¶n: ..................................................................... - CN,XD: ....................................................................................... - DÞch vô: ....................................................................................... - Nguån kh¸c: ................................................................................ 10. Ngµnh s¶n xuÊt chÝnh cña hé lµ g×? ........................................... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………169 PhÇn II: Tµi s¶n chñ yÕu dïng cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t (n¨m 2006) 1. Tµi s¶n chñ yÕu dïng cho s¶n xuÊt Lo¹i tµi s¶n §V T Sè l−îng Nguyªn gi¸ (1000 §) N¨m mua Dù kiÕn sè n¨m sö dông 1. M¸y b¬m n−íc 2. M¸y ph¸t ®iÖn 3. M¸y nghiÒn T¡GS 4. B×nh phun thuèc s©u 5. M¸y phun thuèc s©u 6. Tr©u, bß cµy kÐo 7. M¸y kÐo nhá 8. Xe c¶i tiÕn 9. ¤ t« 10. C«ng n«ng 11. M¸y xay s¸t 12. M¸y cµy bõa 13. M¸y qu¹t n−íc ... 2. Tµi s¶n chñ yÕu dïng cho sinh ho¹t Lo¹i tµi s¶n Hiªn tr¹ng së h÷u Sè l−îng N¨m mua 1. Nhµ x©y kiªn cè 2. Tñ l¹nh 3. Xe m¸y 4. Ti vi mµu 5. §iÖn tho¹i 6. TS cã gi¸ trÞ T§ lín kh¸c PhÇn III: Vèn tù cã n¨m 2006 (TÝnh b×nh qu©n trong n¨m) Lo¹i vèn §VT Sè l−îng Gi¸ trÞ (1000 ®) - TiÒn mÆt - TiÒn göi - TiÒn cho vay - S¶n phÈm dù tr÷ - Nguyªn vËt liÖu …. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………170 PhÇn IV: Chi phÝ vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña mét sè c©y,con, dÞch vô chñ yÕu cña hé n¨m 2006 1. C©y hµng n¨m * Thöa thø .... - DiÖn tÝch cña thöa ruéng (sµo, th−íc): - C«ng thøc lu©n canh (TÝnh cho toµn bé diÖn tÝch ®−îc trång trªn thöa ruéng ®ã) Lo¹i c©y trång Kho¶n môc §VT SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) 1. DiÖn tÝch trång sµo, th 2. Chi phÝ NVL - Gièng 1000 ® - Ph©n chuång tÊn - Ph©n ®¹m kg - Ph©n kali kg - Ph©n l©n kg - Ph©n tæng hîp kg - Thuèc trõ s©u 1000 ® - Thuèc trõ cá 1000 ® - - Chi phÝ vËt chÊt kh¸c 1000 ® 3. Chi phÝ lao ®éng - C«ng lµm ®Êt n.c«ng - C«ng gieo cÊy n.c«ng - C«ng ch¨m sãc n.c«ng - C«ng thu ho¹ch n.c«ng Trong ®ã: L§ thuª tÝnh cho tÊt c¶ c¸c kh©u n.c«ng 4. Chi phi kh¸c - Thuû lîi phÝ kg thãc - B¶o vÖ ®ång 1000 ® 5. ThuÕ sö dông ®Êt 1000 ® 6. S¶n l−îng thu ®−îc - S¶n phÈm chÝnh kg - S¶n phÈm phô kg Trong ®ã: B¸n ra kg Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………171 * Thöa thø: ................................... - DiÖn tÝch thöa (sµo, th−íc): ... - C«ng thøc lu©n canh : ............ (TÝnh cho toµn bé diÖn tÝch ®−îc gieo trång trªn thöa ruéng ®ã) Lo¹i c©y trång Kho¶n môc §VT SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) 1. DiÖn tÝch trång sµo, th 2. Chi phÝ NVL - Gièng 1000 ® - Ph©n chuång tÊn - Ph©n ®¹m kg - Ph©n kali kg - Ph©n l©n kg - Ph©n tæng hîp kg - Thuèc trõ s©u 1000 ® - Thuèc trõ cá 1000 ® - - Chi phÝ vËt chÊt kh¸c 1000 ® 3. Chi phÝ lao ®éng - C«ng lµm ®Êt n.c«ng - C«ng gieo cÊy n.c«ng - C«ng ch¨m sãc n.c«ng - C«ng thu ho¹ch n.c«ng Trong ®ã: L§ thuª tÝnh cho tÊt c¶ c¸c kh©u n.c«ng 4. Chi phi kh¸c - Thuû lîi phÝ kg thãc - B¶o vÖ ®ång 1000 ® 5. ThuÕ 1000 ® 6. S¶n l−îng thu ®−îc - S¶n phÈm chÝnh kg - S¶n phÈm phô kg Trong ®ã: B¸n ra kg Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………172 2. C©y l©u n¨m (tÝnh cho nh÷ng lo¹i c©y l©u n¨m ®ang ë thêi kú kinh doanh) (C¸c kho¶n chi phÝ vµ s¶n l−îng thu ®−îc tÝnh trªn toµn bé diÖn tÝch trång trong 1 n¨m) Lo¹i c©y trång C©y..... C©y..... C©y..... Kho¶n môc §VT SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) SL GT (ng.®) 1. DiÖn tÝch trång sao, th 2. Chi phÝ NVL - Ph©n chuång tÊn - Ph©n ®¹m kg - Ph©n kali kg - Ph©n l©n kg - Ph©n tæng hîp kg - Thuèc trõ s©u 1000 ® - Thuèc trõ cá 1000 ® - Chi phÝ vËt chÊt kh¸c 1000 ® … 3. Chi phÝ lao ®éng - C«ng ch¨m sãc n.c«ng - C«ng thu ho¹ch n.c«ng - Trong ®ã: L§ thuª cho tÊt c¶ c¸c kh©u n.c«ng 4. Chi phi kh¸c - Thuû lîi phÝ 1000 ® - B¶o vÖ 1000 ® 5. ThuÕ sö dông dÊt 1000 ® 6. Gi¸ trÞ v−ên c©y ban ®Çu 1000 ® 7. Møc khÊu hao 1000 ® 7. S¶n l−îng thu ®−îc - S¶n phÈm chÝnh kg - S¶n phÈm phô kg Trong ®ã: B¸n ra kg Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………173 3. Ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm * Lo¹i vËt nu«i thø nhÊt:.............. - Sè con xuÊt/1 løa: ..................... Sè ngµy nu«i:........................ Kho¶n môc §VT Sè l−îng §¬n gi¸ (1000®) Thµnh tiÒn (1000®) Chi phÝ s¶n xuÊt 1. Con gièng kg, con - Mua ngoµi - Tù s¶n xuÊt 2. Thøc ¨n - Thøc ¨n tù chÕ + C¸m kg + G¹o kg + Ng« kg + Rau kg + Kh¸c..... kg - Thøc ¨n c«ng nghiÖp kg 3. Chi ®iÖn, than, cñi, n−íc.... 1000® 4. KhÊu hao TSC§ 1000® 5. Dông cô nhá 1000® 6. Chi phÝ phßng dÞch bÖnh 1000® 7. Chi phÝ thuª ngoµi C«ng 8. Chi phÝ lao ®éng tù lµm cña hé C«ng 9. S¶n phÈm thu ®−îc kg, con, qu¶ - S¶n phÈm chÝnh - S¶n phÈm phô Trong ®ã: B¸n ra Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………174 4. Nu«i trång thuû s¶n (tÝnh cho toµn bé diÖn tÝch ao, hå trong 1 n¨m) S¶n phÈm Con 1 Con 2 Con 3 Kho¶n môc §VT SL GT SL GT SL GT 1. DiÖn tÝch ao Sµo, th−íc 2. Chi phÝ vËt chÊt - Gièng kg, con - Thøc ¨n tù chÕ kg - Thøc ¨n c«ng nghiÖp kg - Phßng trõ bÖnh 1000® .... 3. Lao ®éng Ngµy c«ng Trong ®ã: Lao ®éng thuª 4. Chi phÝ kh¸c - ThuÕ ®Êt 1000® - B¶o vÖ 1000® 5. Chi phÝ XDCB 6. S¶n phÈm thu ®−îc - S¶n phÈm chÝnh kg - S¶n phÈm phô kg Trong ®ã: B¸n ra kg 5. Ngµnh nghÒ, dÞch vô, ngµnh nghÒ ngoµi n«ng nghiÖp kh¸c Lo¹i h×nh Kho¶n môc Ngµnh nghÒ DÞch vô Ngµnh nghÒ dÞch vô kh¸c - Chi phÝ - Chi phÝ NVL - Chi phÝ lao ®éng - KhÊu hao TSC§ - ThuÕ ®Êt - ThuÕ ph¶i nép kh¸c - Li tiÒn vay Thu nhËp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………175 phÇn v: TÝn dông 1. Vèn cña hé gia ®×nh so víi nhu cÇu s¶n xuÊt ®ñ hay thiÕu: ................................................................................................ 2. Tæ chøc tÝn dông mµ hé vay: ................................................................................................ 3. Lý do vay tõ h×nh thøc tæ chøc ®ã: ................................................................................................ 4. Sè tiÒn muèn vay, sè tiÒn thùc tÕ ®−îc vay, thêi h¹n vay li suÊt, môc ®Ých vay: ................................................................................................ 5. Vèn ®Çu t− vµ tÝch luü cña hé: ................................................................................................. Tæng vèn ®Çu t− thùc hiÖn Tæng sè (1000®) I. Ph©n theo nguån vèn 1. Vèn chñ hé 2. Vèn vay (Trong ®ã vay ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông) 3. Vèn kh¸c II. Ph©n theo kho¶n môc ®Çu t− 1. Vèn ®Çu t− cho TSC§ - Vèn ®Çu t− XDCB - Vèn ®Çu t− mua s¾m TSC§ - Vèn ®Çu t− söa ch÷a lín, n©ng cÊp TSC§ 2. Vèn ®Çu t− bæ sung cho tµi s¶n l−u ®éng 3. Mua s¾m ®å dïng l©u bÒn cã gi¸ trÞ dïng cho sinh ho¹t III. Ph©n theo kho¶n môc ®Çu t− 1. N«ng nghiÖp 2. L©m nghiÖp 3. Thuû s¶n 4. C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 5. Th−¬ng nghiÖp 6. DÞch vô kh¸c Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………176 PhÇn VI: T×nh h×nh chi tiªu cña gia ®×nh n¨m 2006 C¸c kho¶n chi tiªu §VT Tæng sè I. Chi cho s¶n xuÊt 1. Chi phÝ v¹t chÊt, dÞch vô 2. Tr¶ l·i tiÒn vay 3. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh 4. Nép thuÕ II. Chi cho ®êi sèng 1. Chi cho sinh ho¹t - Chi cho ¨n uèng - Gi¸o dôc, y tÕ - §i l¹i, th«ng tin liªn l¹c - May mÆc - §iÖn n−íc, gas - Héi hÌ, hiÕu hû - Söa ch÷a, x©y dùng c¬ b¶n - §å dïng sinh ho¹t gia ®×nh 2. Chi kh¸c ... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế ……. …………177 PhÇn vii: Mét sè th«ng tin pháng vÊn kh¸c 1. ¤ng bµ cã nhu cÇu më réng thªm diÖn tÝch ®Êt ®ai kh«ng? - Muèn më réng b»ng c¸ch nµo................................... - Khai hoang, ®Êu thÇu, mua l¹i, thuª…...................... - Muèn më réng diÖn tÝch lµ do: Cã vèn, s¶n xuÊt cã li, cã lao ®éng, ý kiÕn kh¸c….... 2. Vèn s¶n xuÊt cña hé ®ñ hay thiÕu?...................................... - CÇn thªm bao nhiªu................................................... - Dïng vµo viÖc g×: më réng quy m« s¶n xuÊt; chi tiªu; ®Çu t− th©m canh, môc ®Ých kh¸c.............................................................................. - Muèn vay tõ ®©u: Ng©n hµng, tÝn dông, dù ¸n, c¸c héi, tõ kh¸c ..................................................................................... - Theo «ng bµ li suÊt bao nhiªu th× phï hîp: ............. 3. Lao ®éng s¶n xuÊt cña hé thiÕu hay ®ñ, thõa? .................... - CÇn thuª m−ín thªm bao nhiªu c«ng : ..................... - ¤ng (bµ) cÇn thuª vµo nh÷ng c«ng viÖc g×? Vµo thêi ®iÓm nµo? Trång, ch¨m sãc, thu ho¹ch, chÕ biÕn, kü thuËt, thêi vô, lao ®éng kh¸c… ..................................................................................... - ¤ng bµ cã sè lao ®éng thõa nh− thÕ nµo? ..................................................................................... - Cã ý ®Þnh sö dông lao ®éng thõa nh− thÕ nµo? ..................................................................................... 4. Hé cña «ng bµ hiÖn nay ®ang gÆp khã kh¨n g×: thiÕu ®Êt ®ai, thiÕu vèn, thiÕu lao ®éng, thiÕu th«ng tin, thiÕu kiÕn thøc, gi¸ s¶n phÈm thÊp, ý kiÕn kh¸c? ..................................................................................... 5. S¶n phÈm cña trang tr¹i sau khi thu ho¹ch xong ®−îc sö lý nh− thÕ nµo? - D¹ng th«, ChÕ biÕn: ................................................. 6. H×nh thøc b¸n s¶n phÈm nh− thÕ nµo/ - Trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, qua trung gian: ........................ 7. ThÞ tr−êng tiªu thô ®©u lµ chÝnh? - Trong huyÖn, ngoµi huyÖn, xuÊt khÈu: .................... 8. ¤ng bµ cã nguyÖn väng ph¸t triÓn thªm ngµnh nghÒ kh¸c kh«ng? ý ®Þnh cô thÓ: ..................................................................................... 9. ¤ng bµ cho ý kiÕn cña m×nh vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc: ..................................................................................... 10. ¤ng bµ cã kiÕn nghÞ g× kh«ng?............................................ Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! §iÒu tra viªn (Ký, ghi râ hä tªn) Ngµy ... th¸ng ... n¨m 2007 Chñ hé (Ký, ghi râ hé tªn) ._.