Nghiên cứu hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý chất thải sinh hoạt trên địa bàn quận 3, TpHCM

MÔÛ ÑAÀU 1.1. Lyù do choïn ñeà taøi: Ñaát nöôùc ta hieän nay ñang trong quaù trình ñoâ thò hoùa phaùt trieån khoâng ngöøng caû veà toác ñoä laãn qui moâ, soá löôïng laãn chaát löôïng. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, nhöõng tieán boä vöôït baäc thì vaãn coøn nhöõng maët tieâu cöïc, nhöõng haïn cheá maø khoâng moät nöôùc ñang phaùt trieån naøo khoâng phaûi ñoái maët, ñoù laø tình traïng moâi tröôøng ngaøy caøng bò oâ nhieãm cuï theå ñoù laø oâ nhieãm veà ñaát, nöôùc, khoâng khí vaø tình traïng taøi nguyeân thieân nhieân ngaøy caøng trôû neân caïn kieät, vaø haøng loaït caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng khaùc caàn ñöôïc quan taâm saâu saéc vaø kòp thôøi giaûi quyeát moät caùch nghieâm tuùc, trieät ñeå. Cuøng vôùi söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa ñaát nöôùc, Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät thaønh phoá ñoâng daân nhaát, ñoàng thôøi cuõng laø trung taâm kinh teá, vaên hoùa, giaùo duïc quan troïng cuûa Vieät Nam, goàm 19 quaän vaø 5 huyeän, toång dieän tích 2.095,01 km². Theo keát quaû ñieàu tra daân soá chính thöùc vaøo ngaøy 1 thaùng 4 naêm 2009 thì daân soá thaønh phoá laø 7.123.340 ngöôøi (chieám 8,30% daân soá Vieät Nam), maät ñoä trung bình 3.401 ngöôøi/km². Tuy nhieân neáu tính nhöõng ngöôøi cö truù khoâng ñaêng kyù thì daân soá thöïc teá cuûa thaønh phoá vöôït treân 8 trieäu ngöôøi. Giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá Vieät Nam, Thaønh phoá Hoà Chí Minh chieám 20,2 % toång saûn phaåm vaø 27,9 % giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp cuûa caû quoác gia. Nhôø ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, Thaønh phoá Hoà Chí Minh trôû thaønh moät ñaàu moái giao thoâng quan troïng cuûa Vieät Nam vaø Ñoâng Nam AÙ, bao goàm caû ñöôøng boä, ñöôøng saét, ñöôøng thuûy vaø ñöôøng haøng khoâng. Vaøo naêm 2007, thaønh phoá ñoùn khoaûng 3 trieäu khaùch du lòch quoác teá, töùc 70 % löôïng khaùch vaøo Vieät Nam. Caùc lónh vöïc giaùo duïc, truyeàn thoâng, theå thao, giaûi trí, Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeàu giöõ vai troø quan troïng baäc nhaát. Tuy vaäy, Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng vaán ñeà cuûa moät ñoâ thò lôùn coù daân soá taêng quaù nhanh, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá ngaøy caøng cao neân ñôøi soáng nhaân daân töøng böôùc ñöôïc caûi thieân, do vaäy nhu caàu tieâu duøng, tieân nghi trong sinh hoaït cuõng taêng leân moät caùch ñaùng keå, keát quaû daãn ñeán laø khoái löôïng raùc thaûi chaát thaûi raén sinh hoaït taêng leân lieân tuïc taïo aùp löïc raát lôùn cho coâng ty, thu gom vaø xöû lyù chaát thaûi raéc sinh hoaït. Quaù trình hình thaønh caùc khu ñoâ thò, khu daân cö ôû thaønh phoá seõ taïo ra moät löôïng ñaùng keå chaát thaûi raén sinh hoaït, beân caïnh ñoù vieäc thaûi boû chaát thaûi raén sinh hoaït moät caùch böøa baõi vaø khoâng ñaûm baûo caùc ñieàu kieän veä sinh ôû caùc khu ñoâ thò, khu daân cö laø nguyeân nhaân chính laø nguoàn goác gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, cuï theå noù taùc ñoäng tröïc tieáp leân moâi tröôøng ñaát, nöôùc vaø khoâng khí laøm cho chaát löôïng moâi tröôøng ôû ñaây giaûm ñi raát nhieàu gaây aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán cuoäc soáng vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi daân soáng trong khu vöïc. Chaát thaûi raén noùi chung vaø raùc thaûi sinh hoaït noùi rieâng neáu khoâng coù bieän phaùp quaûn lyù hay xöû lyù thích hôïp thì seõ laø moâi tröôøng soáng toát cho caùc vaät trung gian gaây beänh cuõng nhö caùc hieän traïng oâ nhieãm moâi tröôøng ôû caùc baõi chon laáp cuï theå laø hieän töôïng nöôùc roø ræ hay caùc khí phaùt sinh töø ñaây ñeàu coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán moâi tröôøng soáng cuûa ngöôøi daân trong khu vöïc. Thaønh phoá Hoà Chí Minh cuõng ñaõ vaø ñang ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc treân. Maëc duø ñaõ ñöôïc taêng cöôøng veà cô sôû vaät chaát, phöông tieän kyõ thuaät vaø con ngöôøi, theá nhöng coâng taùc thu gom, xöû lyù raùc thaûi vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc so vôùi nhu caàu thöïc teá. Ñieàu naøy noù theå hieän caùi ñöôïc vaø caùi chöa ñöôïc trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raên noùi chung vaø raùc thaûi sinh hoaït noùi rieâng cuûa thaønh phoá. Chính vì theá, vieäc nghieân cöùu hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät coâng vieäc caáp thieát vaø coù yù nghóa thöïc teá. Vì vaäy, tröôùc nhöõng yeâu caàu thöïc teá, ñeà taøi: “Ngieân cöùu hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn raùc thaûi sinh hoaït taïi Quaän 3 – Thaønh phoá Hoà Chí Minh” ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán ñeà taøi seõ goùp phaàn tìm ra caùc giaûi phaùp quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït thích hôïp. 1.2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Tröôùc söùc eùp ngaøy caønh gia taêng veà khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït, heä thoáng quaûn lyù ñaõ coù nhieàu khuyeát ñieåm yeáu trong caùc khaâu thu gom, vaän chuyeån cuõng nhö trong cô caáu toå chöùc thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén sinh hoaït treân ñòa baøn thaønh phoá. Vì vaäy, ñeà taøi naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc tieâu: - Ñaønh giaù vaø neâu nhöõng öu khuyeát ñieåm trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeå töø ñoù coù theå aùp duïng thaønh coâng vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn treân ñòa baøn quaän 3, Thaønh phoá Hoà Chí Minh. - Xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït nhaèm haïn cheá oâ nhieãm ra moâi tröôøng vaø taêng cöôøng tieát kieäm nguyeân lieäu thoâng qua vieäc phaân loaïi vaø taùi cheá. 1.3 Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Chaát thaûi raén coù nhieàu loaïi: CTR y teá, CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp, chaát thaûi raén xaây döïng,… nhöng do thôøi gian, ñieàu kieän coù haïn vaø coøn nhieàu haïn cheá neân ñoái töôïng taäp trung nghieân cöùu chuû yeáu laø CTR sinh hoaït bao goàm: + Chaát thaûi raén töø hoä gia ñình + Chaát thaûi raén phaùt sinh töø chôï + Chaát thaûi raén phaùt sinh töø cô quan, nhaø maùy, xí nghieäp, tröôøng hoïc, trung taâm thöông maïi. Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp taøi lieäu vaø soá lieäu saün coù veà heä thoáng thu gom, vaän chuyeån CTR treân ñòa baøn Quaän 3. - Ñaùnh giaù ñöôïc hieän traïng heä thoáng quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn Quaän (Nguoàn, thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù…). - Döï baùo toác ñoä phaùt sinh CTR, nhu caàu vaän chuyeån, nhu caàu xöû lyù CTR ñeán naêm 2020 - Ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn lyù ñeå nghieân cöùu löïa choïn phöông aùn toái öu heä thoáng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi ñoâ thò cuûa quaän 3 Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 1.4 Phöông phaùp luaän vaø phöông phaùp nghieân cöùu: 1.4.1 Phöông phaùp luaän: Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi laø nhaèm thu thaäp thoâng tin ñaày ñuû veà khoái löôïng vaø caùc quy trình thu gom, vaän chuyeån chaát thaûi raén treân ñòa baøn quaän. Tieán ñeán kieåm keâ caùc chaát thaûi naøy vaø döï baùo söï phaùt sinh chaát thaûi trong töông lai (ñeán naêm 2020). Vieäc thu gom, vaän chuyeån vaø choân laáp raùc hieän nay ñaõ ñöôïc thöïc hieän treân ñòa baøn quaän nhöng chöa thaät söï coù hieäu quaû cao. Trong ñoù vaán ñeà ñoâ thò hoùa seõ keùo theo nhieàu nhu caàu soáng, gia taêng daân soá keùo theo nhu caàu ñaát ôû, gia taêng khoái löôïng saûn phaåm cuõng nhö naûy sinh nhieàu vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, vaán ñeà chính laø raùc thaûi sing hoaït ngaøy caøng nhieàu. Vì vaäy caàn “nghieân cöùu heä thoáng quaûn lyù CTR ñoâ thò cho quaän”, ñeå ñaûm baûo löôïng raùc ñöôïc thu gom moät caùch trieät ñeå vaø giöõ veä sinh coâng coäng, ñem laïi nguoàn nguyeân lieäu taùi cheá, taùi söû duïng raùc hieäu quaû goùp phaàn ñem laïi myõ quan ñoâ thò cho quaän noùi rieâng vaø lôïi ích moâi tröôøng noùi chung. 1.4.2 Phöông phaùp nghieân cöùu cuï theå: Trong khuoân khoå ñieàu kieän vaø thôøi gian cho pheùp, toâi ñaõ choïn phöông phaùp thích hôïp vôùi caùc nguoàn löïc hoã trôï sau: - Thu thaäp vaø choïn loïc caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi chung vaø Quaän 3 noùi rieâng. - Thu thaäp tö lieäu veà hieän traïng moâi tröôøng ñoâ thò ( thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù sô boä chaát thaûi raén ), caùc ñònh höôùng cuûa ngaønh veä sinh ñeán naêm 2020. - Keá thöøa caùc soá lieäu thoâng tin, baøi hoïc, kinh nghieäm töø döï aùn vaän ñoäng ngöôøi daân thu gom, phaân loaïi raùc taïi nguoàn do sôû khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng cuøng toå chöùc ENDA thöïc hieän. - Thaêm doø, phoûng vaán tham khaûo caùc yù kieán cuûa caùc caùn boä ñaàu ngaønh, nhöõng ngöôøi laøm vieäc tröïc tieáp trong coâng taùc veä sinh cuøng vôùi caùc cô quan lieân quan, ñaëc bieät laø tham khaûo caùc yù kieán cuûa caùc chuyeân gia trong lónh vöïc chaát thaûi raén. - Tham khaûo thöïc ñòa treân ñòa baøn quaän taïi caùc ñieåm taäp keát raùc, traïm trung chuyeån, boâ raùc. - Phöông phaùp moâ hình hoùa moâi tröôøng ñöôïc söû duïng trong luaän vaên ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén treân ñòa baøn quận 3 töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua phöông phaùp EuLer caûi tieán treân cô sôû soá lieäu daân soá hieän taïi vaø toác ñoä gia taêng daân soá. N’i+1 = N1 + r.Ni+1/2) t N’i+1 = Ni + r. t.Ni Trong ñoù: N’i+1 : Laø soá daân hieän taïi cuûa naêm tính toaùn (ngöôøi) Ni : Daân soá hieän taïi cuûa quaän 3 laø 189.764 ngöôøi (naêm 2009) Ni+1 : laø daân soá sau moät naêm Ni+1/2: Soá daân sau nöõa naêm (ngöôøi) t : khoaûng thôøi gian cheânh leäch (thöôøng laáy t = 1 naêm). r : toác ñoä gia taêng daân soá , r = 1.2% = 0.012 1.5 YÙ nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieån. Ñeà taøi cung caáp moät soá cô sôû tìm ra giaûi phaùp toái öu cho coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén taïi quaän theo hình thöùc toå chöùc heä thoáng thu gom raùc cuûa nhaø nöôùc treân cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp taïi quaän nhö: - Ñeà xuaát bieän phaùp phaân loaïi raùc taïi nguoàn - Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân. - Vaïch tuyeán thu gom hieäu quaû, trieät ñeå löôïng raùc phaùt sinh haøng ngaøy, ñoàng thôøi phaân loaïi, taùi söû duïng chaát thaûi raén. - Mang laïi lôïi ích kinh teá cho nhaø nöôùc trong chi phí xöû lyù raùc, ñoàng thôøi tìm ra ñöôïc giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát cho vaán ñeà ñaát choân laáp raùc ñang thieáu huït do khoái löôïng raùc gia taêng. CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 1.1 Khaùi nieäm cô baûn veà chaát thaûi raén: 1.1.1 Ñònh nghóa chaát thaûi raén: Theo quan nieäm chung: Chaát thaûi raén laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v...). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Theo quan ñieåm môùi: Chaát thaûi raén ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø: Vaät chaát maø con ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi raén ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän nhö moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huûy. Theo quan ñieåm naøy, chaát thaûi raén ñoâ thò coù caùc ñaëc tröng sau: - Bò vöùt boû trong khu vöïc ñoâ thò; - Thaønh phoá coù traùch nhieäm thu doïn. 1.1.2 Nguoàn goác chaát thaûi raén: Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh ra chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm: Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït). Töø caùc trung taâm thöông maïi. Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng. Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay. Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp. Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò. Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá. Chaát thaûi raén phaùt sinh töø nguoàn khaùc nhau, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm chaát thaûi coù theå phaân chia thaønh 3 nhoùm lôùn laø: chaát thaûi ñoâ thò, chaát thaûi coâng nghieäp, chaát thaûi nguy haïi. Baøn 1.1 : Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoâ thò Nguoàn Caùc hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi Loaïi chaát thaûi raén Nhaø ôû Nhöõng nôi ôû rieâng cuûa moät hay nhieàu gia ñình. Nhöõng caên hoä thaáp, vöøa vaø cao taàng … Chaát thaûi thöïc phaåm, giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, haøng deät, ñoà da, chaát thaûi vöôøn, ñoà goã, thuûy tinh, hoäp thieát, nhoâm, kim loaïi khaùc, taøn thuoác, raùc ñöôøng phoá, chaát thaûi ñaëc bieät (daàu, loáp xe, thieát bò ñieän …), chaát sinh hoaït nguy haïi Thöông maïi Cöûa haøng, nhaø haøng, chôï, vaên phoøng, khaùch saïn, dòch vuï, cöûa hieäu in,… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi nguy haïi,… Cô quan Tröôøng hoïc, beänh vieän, nhaø tuø, trung taâm chính phuû,… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi nguy haïi,… Xaây döïng vaø phaù dôõ Nôi xaây döïng môùi, söûa ñöôøng, san baèng caùc coâng trình xaây döïng, væa heø hö haïi. Goã, theùp beâtoâng, ñaát,… Dòch vuï ñoâ thò (traïm xöû lyù) Queùt doïn ñöôøng phoá, laøm ñeïp phong caûnh, laøm saïch theo löu vöïc, coâng vieân vaø baõi taém, nhöõng khu vöïc tieâu khieån khaùc. Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc ñöôøng phoá, vaät xeùn ra töø caây, chaát thaûi töø caùc coâng vieân, baõi taém vaø caùc khu vöïc tieâu khieån. Traïm xöû lyù, loø thieâu ñoát Quaùn trình xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi vaø chaát thaûi coâng nghieäp. Caùc chaát thaûi ñöôïc xöû lyù. Khoái löôïng lôùn buøn dö. (Nguồn: George Tchbanoglous, et al, Mc Graw - Hill Inc, 1993) 1.1.3 Phaân loaïi chaát thaûi raén: Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp xaùc ñònh caùc loaïi khaùc nhau cuûa chaát thaûi raén ñöôïc sinh ra. Khi thöïc hieän phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp seõ giuùp ta deã thöïc hieän vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn, taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng. Caùc chaát thaûi raén ñöôïc thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng khaùc nhau neân ñöôïc phaân theo nhieàu loaïi khaùc nhau nhö: 1.1.3.1 Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù: Phaân loaïi chaát thaûi raén theo loaïi naøy ngöôøi ta chia ra caùc thaønh phaàn sau: chaát chaùy ñöôïc, chaát khoâng chaùy ñöôïc vaø caùc chaát hoãn hôïp. (baûng 1.2) Baûng 1.2 : Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Ví duï 1. Caùc chaát chaùt ñöôïc - Giaáy - Caùc vaät lieäu laøm töû giaáy - Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bì, giaáy veä sinh - Haøng deät - Coù nguoàn goác töø sôïi - Vaûi, len,… - Raùc thaûi - Caùc chaát thaûi ra töû ñoà aên, thöïc phaåm - Caùc loaïi rau, quaû, thöïc phaåm - Coû, goã, cuûi, rôm - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, rôm - Ñoà duøng baèng goã nhö baøn, gheá,... - Chaát deûo - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo - Phim cuoän, tuùi chaát deûo, bòch nilon,… - Da vaø cao su - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su - Giaáy, baêng cao su,… 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc. - Kim loaïi saét - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt. - Haøng raøo, dao, naép loï,… - Kim loaïi khoâng phaûi saét - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt - Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi. - Thuûy tinh - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuûy tinh. - Chai, loï, ñoà duøng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn,… - Ñaù vaø saønh söù - Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuûy tinh - Voû chai, oác, gaïch, ñaù, goám xöù… 3. Caùc chaát hoãn hôïp: - Taát caø caùc vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå chia laøm 2 phaàn vôùi kích thöôùc >5mm vaø < 5mm  - Ñaù cuoäi, caùt, ñaát,.. (Nguoàn : Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn, Leâ Vaên Naõi,nhaø XBKHKT, 1999) 1.1.3.2 Phaân loaïi theo quan ñieåm thoâng thöôøng: - Raùc thöïc phaåm: Chaát thaûi thöïc phaåm bao goàm caùc thöùc aên thöøa, rau, quaû... loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã bò phaân huûy sinh hoïc, quaù trình phaân huûy taïo ra caùc chaát coù muøi khoù chòu, ñaëc bieät trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng aåm. Ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, kyù tuùc xaù, chôï ... - Raùc röôûi: bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc sinh ra töø caùc hoä gia ñình, coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi,…caùc chaát chaùy ñöôïc nhö giaáy carton, plastic, vaûi, cao su, … vaø caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc nhö thuûy tinh, voû hoäp kim loaïi,… - Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc bao goàm: caùc loaïi vaät lieäu sau ñoát chaùy, caùc saûn phaåm sau khi ñun naáu baèng than , cuûi vaø caùc chaát thaûi deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sôû, cô quan, xí nghieäp, caùc loaïi xæ than. - Chaát thaûi xaây döïng: laø caùc pheá thaûi nhö ñaát caùt, gaïch ngoùi, beâ toâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ, xaây döïng coâng trình v.v...chaát thaûi xaây döïng goàm: + Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng; + Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng ; + Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo... + Caùc chaát thaûi töø caùc heä thoáng cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït , buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá. - Chaát thaûi raén coâng nghieäp: laø caùc chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm: + Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro , xæ trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän; + Caùc pheá thaûi töø nhieân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát; + Caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä; + Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. - Chaát thaûi nguy haïi: bao goâm chaát thaûi hoùa chaát, sinh hoïc deã chaùy noå mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi ñoäng vaät , thöïc vaät . Nhöõng chaát naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå raén, long vaø khí. Ñoái vôùi chaát thaûi naøy vieäc thu gom xöû lí phaûi heát söùc caån thaän. 1.1.4 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén: - Vieäc tính toaùn ñöôïc toác ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát, tieâu duøng, ñoàng thôøi döï baùo ñöôïc trong töông lai ñeå coù keá hoaïch vaø bieän phaùp quaûn lyù chaët cheõ töø khaâu thu gom, trung chuyeån, vaän chuyeån ñeán xöû lyù. Vì theá ñeå quaûn lyù toát löôïng raùc phaùt sinh ta caàn bieát toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn gioáng nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ra ôû moät khu vöïc, ñoù laø: Ño khoái löôïng. Phaân tích thoáng keâ. Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc (ví duï thuøng chöùa). Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä raùc thaûi. Tính caân baèng vaät chaát. Löôïng vaøo Nhaø maùy Löôïng ra Nguyeân lieäu, nhieân lieäu Xí nghieäp saûn phaåm 1.1.5 Thaønh phaàn chaát thaûi raén: Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc xaùt ñònh ôû baûng 1.3 baø baûng 1.4. Giaù trò cuûa caùc thaønh phaàn trong chaát thaûi raén thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi khoái löôïng chaát thaûi raén theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy ôû baûng 1.5. Thaønh phaàn cuûa raùc thaûi ñoùng vai troø quan troïng nhaát trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi. Baûng 1.3: Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo nguoàn goác phaùt sinh Thaønh phaàn % Troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Nhaø ôû vaø thöông maïi, tröø caùc chaát thaûi ñaëc bieät vaø nguy hieåm 6 - 25 15 Chaát thaûi ñaëc bieät (daàu, loáp xe, thieát bò ñieän, bình ñieän) 24 - 45 40 Chaát thaûi nguy haïi 3-15 4 Cô quan 2-8 3 xaây döïng vaø phaù dôõ 0 - 4 2 Cao su 0 - 2 0,5 Da vuïn 0 - 2 0,5 Saûn phaåm vöôøn 0 - 20 12 Goã 1-4 2 Thuûy tinh 4-16 8 Can hoäp 2-8 6 Kim loaïi khoâng theùp 0 - 1 1 Kim loaïi theùp 1-4 2 Buïi, tro, gaïch 0 - 10 4 Toång coäng 100 Nguoàn: George Tchbanous, etal, Mc Graw - Hill inc, 1993 Baûng 1.4: Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù Thaønh phaàn % Troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 6 - 25 15 Giaáy 24 - 45 40 Catton 3-15 4 Chaát deûo 2-8 3 Vaûi vuïn 0 - 4 2 Cao su 0 - 2 0,5 Da vuïn 0 - 2 0,5 Saûn phaåm vöôøn 0 - 20 12 Goã 1-4 2 Thuûy tinh 4-16 8 Can hoäp 2-8 6 Kim loaïi khoâng theùp 0 - 1 1 Kim loaïi theùp 1-4 2 Buïi, tro, gaïch 0 - 10 4 Toång coäng 100 GS.TS.Traàn Hieáu Hueä, Quaûn lyù chaát thaûi raén, Haø Noäi 2001 Baûng 1.5: Söï thay ñoåi ñaëc tröng theo muøa cuûa Chaát thaûi raén Chaát thaûi % khoái löôïng % Thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng - Chaát thaûi thöïc phaåm 11.1 13.5 21.6 - Giaáy 45.2 40.0 11.5 - Nhöïa deûo 9.1 8.2 9.9 - Chaát höõu cô khaùc 4.0 4.6 15.0 - Chaát thaûi vöôøn 18.7 24.0 28.3 - Thuûy tinh 3.5 2.5 28.6 - Kim loaïi 4.1 3.1 24.4 - Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc 4.3 4.1 4.7 Toång coäng 100 100 Nguoàn: George Tchbanous, etal, Mc Graw - Hill inc, 1993 1.1.6 Tính chaát cuûa chaát thaûi raén: 1.1.6.1 Tính chaát vaät lyù: Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò goàm: koi61 löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc phaân loaïi vaø ñoä xoáp. Trong ñoù khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm laø nhöõng tính chaát ñöôïc quan taâm nhaát trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam. - Khoái löôïng rieâng: hay maät ñoä cuûa raùc thaûi thay ñoåi theo thaønh phaàn, ñoä aåm, ñoä neùn chaët cuûa chaát thaûi. Coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén thì khoái löôïng rieâng laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù. Qua ñoù vaän chuyeån qua ñoù coù theå phaân boá vaø tính ñöôïc nhu caàu trang thieát bò chuaån cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån raùc thu gom, thieát keá quy moâ baõi chon laáp ñoái vôùi raùc thöïc phaåm, khoái löôïng rieâng khoaûng 100-500 kg/m3. Khoái löôïng rieâng cuûa raùc thaûi ñöôïc xaùc ñònh baèng tæ soá giöõa troïng löôïng cuûa maãu raùc vaø theå tích chieám choã cuûa noù. Vì khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi moät caùch roõ rang theo vò trí ñòa lí, muøa trong naêm vaø thôøi gian löu tröõ, do ñoù söû duïng caùc giaù trò trung binh ñaõ ñöôïc löïa choïn. Khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi sinh hoaït thay ñoåi töø 120-590 kg/m3. Ñoái vôùi xe vaän chuyeån raùc coù thieát bò eùp raùc leân ñeán 830 kg/m3. - Ñoä aåm: Laø thoâng soá coù lieân quan ñeán giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc xem xeùt khi löïa choïn phöông aùn xöû lí, thieát keá baõi chon laáp vaø loø ñoát. Ñoä aåm raùc thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo muøa trong naêm. Raùc thaûi thaønh phoá coù ñoä aåm töø 50-80%, raùc thaûi laø thuûy tinh, khoái löôïng coù ñoä aåm thaáp. Ñoä aåm trong raùc cao taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vi sinh vaät kî khí phaân huûy gaây thoái röõa. Baûng 1.6: Troïng löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (1b/yd3) Ñoä aåm (% troïng löôïng ) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình - Chaát thaûi thöïc phaåm 220-810 490 50-80 70 - Giaáy 70-220 150.0 4-10 6 - Nhöïa deûo 70-200 110 1-4 2 - Haøng deät 70-170 110 0-15 10 - Bìa cöùng 70-135 85 4-8 5 - Cao su 170-340 220 1-4 2 - Da 170-440 270 8-12 10 - Raùc thaûi vöôøn 100-380 170 30-180 60 - Goã 220-540 400 15-40 20 - Thuûy tinh 270-810 350 115-440 220 - Voû ñoà hoäp 85-270 150 2-4 3 - Nhoâm 110-405 270 2-4 2 - Kim loaïi khaùc 220-1940 540 2-4 2 - Buïi tro 540-1685 810 6-12 8 - Tro 1095-1400 1255 6-12 6 - Raùc röôûi 150-305 220 5-20 15 1b/yd3 x 0.5983 = kg/m3 Nguoàn: George Tchbanous, etal, Mc Graw - Hill inc, 1993 1.1.6.2 Tính chaát hoùa hoïc vaø giaù trò nhieät löôïng Khi löïa choïn phöông aùn xöû lí chaát tahi3, thôøi gian thu gom, vaän chuyeån raùc thoâng thöôøng, raùc thaûi coù giaù trò nhieät löôïng cao nhö: goã, cao su, traáu,…seõ ñöôïc söû duïng laøm chaát ñoát, raùc thaûi coù thaønh phaàn löõu cô deã phaân huûy phaûi thu gom trong ngaøy vaø öu tieân xöû lí theo phöông phaùp sinh hoïc. Ñeå coù soá lieäu veà tính chaát hoùa hoïc vaø giaù trò nhieät löôïng ngöôøi ta thöôøng xaùc ñònh thoâng soá sau: * Tính chaát hoùa hoïc: + Thaønh phaàn löõu cô: ñöôïc xaùc ñònh laø thaønh phaàn thaát thoaùt ( chaát bay hôi ) sau khi nung raùc ôû nhieät ñoä 9500C. + Thaønh phaàn voâ cô: laø thaønh phaàn tro coøn laïi sau khi nung raùc thaûi. + Thaønh phaàn phaàn traêm cuûa C, H, O, N, S vaø tro ñöôïc xaùc ñònh ñeå tính nhieät löôïng cuûa raùc. * Giaù trò nhieät löôïng: Giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò naøy ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong caûi tieán: H = 145C + 610(H2 – 1/8O2) + 40S + 10N) ( Btu/1b) Trong ñoù: C: % troïng löôïng cuûa Carbon. H: % troïng löôïng cuûa Hidro. O: % troïng löôïng cuûa Oxi. S: % troïng löôïng cuûa Sulfua. N: % troïng löôïng cuûa Nitô. Baûng 1.7: Soá lieäu thöôøng thaáy khi phaân tích caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa chaát thaûi ñoâ thò Thaønh phaàn raùc thaûi % trọng lượng C H O N S Tro - Thöïc phaåm 48 6 38 2.5 0.5 5 - Giaáy 43.5 6.0 44 0.3 0.2 6 - Nhöïa 60 7 23 10 - Thuûy tinh 0.5 0.1 0.4 < 0.1 99 - Kim loaïi 5 0.6 43 0.1 90 - Da, cao su, vaûi 55 7 20 5 0.2 3 - Buïi tro gaïch 26 3 2 0.5 0.2 68 Nguồn: Environment engineering,Gerad Kiely, 1998 Theo Frank Kreith, giaù trò nhieät löôïng trong thaønh phaàn raùc thaûi ñoâ thò ñöôïc trình baøy trong baûng 1.8 Baûng 1.8: Gía trò nhieät löôïng trong thaønh phaàn cuûa raùc thaûi ñoâ thò Thaønh phaàn Giaù trị nhiệt lượng Btu/1b Khoảng giaù trị Trung bình - Chaát thaûi thöïc phaåm 1500-3000 2000 - Giaáy 5000-8000 7200 - Plastic 12000-16000 14000 - Thuûy tinh 50-100 60 - Kim loaïi 100-500 300 - Da 6500-8500 7500 - Cao su 9000-12000 10000 - Vaûi 6500-8000 7500 - Buïi tro gaïch 1000-5000 3000 - Raùc ñoâ thò 4000-6500 4500 - Goã 1000-8000 2500 - Raùc laøm vöôøn 7500-8500 8000 Nguoàn: Handbook of solid waste management, 1994 1. 1.6.3 Tính chaát sinh hoïc: Tröø caùc hôïp phaàn nhöïa deûo, cao su vaø da, phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát caùc chaát thaûi raén ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: - Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò haàu nhö taát caû caùc hôïp phaàn höõu cô ñeàu coù theå bò phaân huûy sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát vaø khí trô, caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan ñeán. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán baûn chaát phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong chaát thaûi raén. Thaønh phaàn chaát raén deã bay hôi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát ôû 5500C, thöôøng ñöôïc söû duïng nhö moät thöôùc ño khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò. Vieäc söû duïng chaát thaûi raén deã bay hôi trong moâ taû khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò coù khaû naêng bay hôi cao hôn nhöng khaû naêng phaân huûy laïi thaáp (nhö: giaáy in baùo vaø phaàn xeùn boû caây troàng). Khaû naêng löïa choïn thaønh phaàn lignin cuûa moät chaát thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc, söû duïng quan heä: BF = 0.83 – 0.028 LC Trong ñoù: BF: Phaàn coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc ñöôïc dieãn ñaït treân cô sôû chaát raén deã bay hôi. 0.83: Heä soá thöïc nghieäm 0.028: Heä soá thöïc nghieäm LC: Thaønh phaàn lignin cuûa chaát thaûi raén deã bay hôi ñöôïc dieãn ñaït = % cuûa troïng löôïng khoâ. Baûng 1.9: Khả naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa chaát höõu cô döïa vaøo thaønh phaàn lignin Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi(% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin(% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huûy sinh hoïc - Chaát thaûi thöïc phaåm 7-15 0.4 0.82 - Giaáy baùo 94.0 22 0 - Giaáy vaên phoøng 96.4 0.4 0.82 - Bìa cöùng 94.0 12.9 0.47 - Chaát thaûi vöôøn 50-90 4.1 0.72 Nguồn: George Tchbanous, etal, Mc Graw - Hill inc, 1993 - Khaû naêng phaân huûy chung cuûa caùc hôïp chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò döïa vaøo thaønh phaàn lignin ñöôïc trình baøy ôû baûng 1.9. Nhöõng chaát höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huûy thaáp ñaùng keå so vôùi chaát khaùc. Trong thöïc teá, chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò thöôøng ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo khaû naêng phaân huûy nhanh hay chaäm. 1.2 Quaù trình thu gom – Vaän chuyeån chaát thaûi raén Thu gom chaát thaûi laø quaù trình thu nhaët raùc thaûi töø caùc nhaø daân, caùc coâng sôû hay töø nhöõng ñieåm thu gom, chaát chuùng leân xe vaø chôû ñeán ñòa ñieåm xöû lyù, chuyeån tieáp, trung chuyeån hay choân laáp. Dòch vuï thu gom raùc thaûi coù theå chia ra thaønh hai loaïi: sô caáp vaø thöù caáp. - Thu gom sô caáp (thu gom ban ñaàu) laø thu gom raùc thaûi töø nguoàn phaùt sinh ra noù vaø chôû ñeán baõi chöùa chung, caùc ñòa ñieåm hoaëc baõi chuyeån tieáp. - Thu gom thöù caáp (thu gom ban ñaàu) laø thu gom caùc loaïi chaát thaûi raén töø caùc ñieåm thu gom chung (ñieåm caåu raùc) tröôùc khi vaän chuyeån chuùng theo töøng thaønh phaàn hoaëc caû tuyeán thu gom ñeán moät traïm trung chuyeån, moät cô sôû xöû lyù hay baõi choân laáp baèng caùc loaïi phöông tieän chuyeân duïng coù ñoäng cô. Quaù trình vaän chuyeån bao goàm boác xeáp chaát thaûi raén töø thuøng leân xe roài chuyeån chôû chaát thaûi raén töø caùc vò trí ñaët caùc thuøng chöùa tôùi ñieåm taäp trung (traïm trung chuyeån, traïm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp). Thôøi gian thao taùc taïi baõi thaûi bao goàm thôøi gian boác dôõ vaø thôøi gian chôø ñôïi. Ngoaøi ra quaù trình vaän chuyeån coøn tính ñeán thôøi gian hoaït ñoäng ngoaøi haønh trình (thôøi gian tính toaùn ñeån kieåm tra phöông tieän, thô._.øi gian ñi töø cô quan tôùi vò trí boác xeáp ñaàu tieân, thôøi gian khaéc phuïc do ngoaïi caûnh gaây ra, thôøi gian baõo döôõng, söûa chöõa thieát bò…). Sô ñoà toång quaùt cuûa quaù trình vaän chyeån raùc: Thu gom Vaän Trung Baõi raùc Chuyeån chuyeån Hình 1.1: Sô ñoà toång quaùt quaù trình vaän chuyeån raùc 1.3 Moâ hình quaûn lyù chaát thaûi raén hieän nay. Do tính chaát quan troïng cuûa chaát thaûi raén neân caàn phaûi coù moät soá bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm. Moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng ñeå quaûn lyù chaát thaûi raén laø giaûm ñöôïc nguoàn sinh ra chaát thaûi raén baèng caùch hoaøn löu taùi söû duïng, thu gom, vaän chuyeån, cheá bieán vaø choân laáp hôïp veä sinh. Noùi caùch khaùc laø nhaèm ñöa ra möùc ñoä thích hôïp vaø thoûa maõn ñöôïc vieäc baûo veä taøi nguyeân. Vaøo nhöõng naêm ñaàu theá kyû, löôïng chaát thaûi thaønh phoá taïo ra coøn nhieàu haïn cheá do daân soá coøn raát ít, caùc chaát höõu cô ñöôïc ñöa vaøo ñaát nhö phaân boùn vaø thöông maïi hieän ñang coøn vaéng boùng. Thöïc teá naøy vaãn coøn ñuùng ñoái vôùi moät soá vuøng, ñaëc bieät ôû vuøng noâng thoân caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nhöng trong böùc tranh chung söï thay ñoåi ñang dieãn ra raát nhanh. Thöïc vaäy, tieâu chuaån cuûa cuoäc soáng tieán boä chöùng minh ñieàu ñoù. Caùc saûn phaåm cuõ kyõ bò thu heïp laïi vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng veà chaát thaûi cuõng phaùt trieån. Ôû haàu heát caùc nöôùc, söï ñoâ thò hoùa dieãn ra raát nhanh, keát quaû hieån nhieân laø taêng ñaùng keå chaát thaûi ñoâ thò. Theo möùc ñoä ñoâ thò hoùa, löôïng chaát thaûi taêng leân theo ñaàu ngöôøi ôû moät soá nöôùc: - Canada 1,7 kg/ngöôøi/ngaøy - Australia 1,6 kg/ngöôøi/ngaøy - Thuïy Só 1,3 kg/ngöôøi/ngaøy - Nhaät Baûn 0,9 kg/ngöôøi/ngaøy - Thuïy Ñieån 0,8 kg/ngöôøi/ngaøy - Trung Quoác 0,5 kg/ngöôøi/ngaøy - Vieät Nam dao ñoäng töø 0,35-1,2 kg/ngöôøi/ngaøy Quaûn lyù chaát thaûi ñoâ thò laø ñiuaà quan troïng ñaàu tieân vaø coù khaû naêng xem xeùt möùc ñoä quan troïng cuûa noù. Tuy theá, vieäc giaûi quyeát vaãn coøn chung chung tuøy thuoäc vaøo caùc nhaø chöùc traùch ñòa phöông. Caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò 1- Hoaøn löu, taùi söû duïng Phaân loaïi raùc trong gia ñình vaø taùi söû duïng laø vieäc laøm lôùn nhaát ñeå giaûm chaát thaûi vaø baûo veä taøi nguyeân. Kinh nghieäm moät soá nöôùc cho thaáy coù ñeán 90% chai vaø treân 90% can ñöôïc ñöa vaøo söû duïng laïi trung bình töø 15 – 20 laàn. Ñeå thöïc hieän ñöôïc caàn phaûi coù vò trí ñeå taäp trung thuaän tieän cho ngöôøi daân, hieän nay phöông phaùp thöôøng duøng hôn caû laø heä thoáng thu gom. ÔÛ nhöõng ñòa ñieåm trung taâm, ngöôøi ta ñaët caùc thuøng chöùa thích hôïp, coù theå ñöôïc thieát keá ñeå thu nhaän “saûn phaåm mong muoán”, chaúng haïn maøu traéng ñeå thu gom thuûy tinh… thu gom taäp trung laø bieän phaùp thích hôïp ñeå phuïc vuï coäng ñoàng noùi chung vaø vieäc hoaøn löu – taùi söû duïng cuõng ñaït keát quaû cao hôn. Hôn nöõa, thu gom taäp trung laø bieän phaùp raát ñôn giaûn: caùc chaát thaûi thu gom ñöôïc ñem tôùi nôi chöùa taïm thôøi hoaëc tröïc tieáp ñeán khu cheá bieán. Hoaøn löu – taùi söû duïng veà maët kinh teá khoâng coù lôïi nhöng chính quyeàn phaûi khuyeán khích quaàn chuùng phaûi quan taâm vaø uûng hoä vieäc naøy. Moâi tröôøng chæ coù yù nghóa thaät söï khi giaûm ñöôïc löôïng chaát thaûi, baûo veä taøi nguyeân, giaûm tieâu hao naêng löôïng, giaûm söû duïng nöôùc. 2- Thu gom Ôû ñoâ thò, chaát thaûi thöôøng ñaët ngay ôû væa heø hoaëc sau khu xaây döïng, ñöïng trong caùc tuùi nylon, thuøng raùc, hoaëc ñöôïc mang tôùi nôi coâng coäng rieâng bieät vaø ñaët vaøo caùc thuøng raùc kín hôn. Ñoái vôùi khu vöïc coù soá daân cö khoaûng 500 ngöôøi coù moät choã thu gom laø toát nhaát. Söï hôïp lyù hoùa heä thoáng thu gom chaát thaûi laø ñieàu quan troïng, coù theå thu gom ñeán 80 – 85% chaát thaûi raén vaøo nôi thu gom thoáng nhaát. Nghieân cöùu quaûn lyù chaát thaûi raén khoâng neân cho raèng chaát thaûi ñöôïc thu gom chôø vöùt boû. Trong vieäc hôïp lyù hoùa heä thoáng thu gom, caàn xaùc ñònh möùc ñoä phuïc vuï ñaõ ñeà ra nhö thu gom thöôøng xuyeân, phaân tích kho chöùa taïm thôøi vaø phöông phaùp thu gom ñaõ söû duïng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa tuyeán ñöôøng thu gom. 3- Vaän chuyeån Khi trung taâm ñoâ thò phaùt trieån vaø khaû naêng choân laáp chaát thaûi ngaøy caøng caïn kieät, caàn phaûi ñaåy maïnh vieäc chuyeân chôû chaát thaûi vaø taát nhieân taïi ñieåm naøo ñoù maø söï chuyeân chôû phaûi duøng ñeán caùc loaïi phöông tieän chuyeân chôû lôùn. Ñeå thuaän tieän thöïc hieän caùc coâng vieäc treân, taêng soá löôïng traïm trung chuyeån. Chaát raén chôû ñi coù theå coù hoaëc khoâng ñöôïc eùp, ñieàu naøy cuõng caàn tính toaùn ñeán trong quaù trình xaây döïng traïm chung chuyeån, söùc chöùa cuûa baõi chöùa vaø khaû naêng vaän chuyeån. 4- Cheá bieán Chaát thaûi ñoâ thò coù theå cheá bieán tröôùc khi ñem vöùt boû. Muïc tieâu cuûa cheá bieán chaát thaûi nhaèm giaûm löôïng thaûi, laáy laïi nhöõng chaát coøn coù khaû naêng söû duïng vaø thu naêng löôïng. Do giaù trò cuûa nguoàn khoâng ñaùng keå, veà maët kinh teá, lôïi nhuaän veà cheá bieán chaát thaûi raát ít. Choân laáp tröïc tieáp vaãn laø bieän phaùp kinh teá nhaát, song caùc yeâu caàu veà khu choân laáp gaàn trung taâm bò caïn kieät, phaûi vaän chuyeån ñeán khu vöïc xa hôn, keát quaû laøm taêng giaù vaän chuyeån. Chæ tôùi luùc ñoù khaû naêng höôùng tôùi vieäc laáy laïi caùc chaát coù theå söû duïng môùi coù söù haáp daãn kinh teá hôn. Caùc böôùc cuûa quaù trình cheá bieán chaát thaûi: - Phaân loaïi: coù theå phaân loaïi thu coâng hay cô khí. - Gaén lieàn vôùi qui hoaïch vuøng. - Gaàn ñoâ thò phuïc vuï. - Ñöôøng giao thoâng. - Vuøng thuûy lôïi - Ñieàu kieän khí haäu Taïi vuøng choân laáp, xaûy ra quaù trình phaân huûy kî khí chaát höõu taïo biogas, coù theå duøng laøm nguyeân lieäu trong coâng nghieäp. 1.4 OÂ nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi raén: 1.4.1 AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng nöôùc: - Chaát thaûi raén ñaëc bieät laø chaát höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Taïi caùc baõi raùc, nöôùc trong baõi raùc seõ taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö: nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët, hình thaønh nöôùc roø ræ. Nöôùc roø ræ di chuyeån trong baõi raùc seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö trong quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. - Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc, hoùa hoïc,..Nhìn chung möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao ( COD: töø 3000-45000 mg/l; N-NH3: töø 10-800 mg/l; BOD5: töø 2000-30000 mg/l; TOC (cacbon höõu cô toång hôïp): töø 1500-20000 mg/l; phospho toång coäng: töø 1-70 mg/l; …vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät). - Ñoái vôùi baõi raùc thoâng thöôøng ( lôùp baõi raùc khoâng lôùp choáng thaém, suït luùn, hoaëc lôùp choáng thaám bò thaám …) Caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc ngaàm vaø seõ raát nguy hieåm cho con ngöôøi khi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra chuùng coøn ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. - Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng leân men acid seõ cao hôn so vôùi giai ñoaïn leân men metan. Caùc hôïp chaát hydroxyt voøng thôm, acid humic vaø acid fulvic coù theå taïo phuùc vôùi Feralit, Pb, Cu, Cd, Mn, Zn… Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kò khí khöû saét coù hoùa trò 3 thaønh Feralit coù hoùa trò 2 seõ keùo theo söï hoøa tan caùc kim loaïi nhö: Ni, Cd, Pb, Zn. Vì vaäy khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc ngaàm trong khu vöïc baõi raùc phaûi kieåm tra xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng trong thaønh phaàn nöôùc ngaàm. - Ngoaøi ra, nöôùc roø ræ coù theå chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi: chaát höõu cô bò Halogen hoùa, caùc hyrocacbon ña voøng thôm, chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng cho söùc khoûe tính maïng cuûa con ngöôøi ôû hieän taïi vaø caû theá heä con chaùu mai sau. 1.4.2 AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng ñaát: - Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát ôû hai ñieàu kieän hieáu khí vaø kò khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra caùc haøng loaït saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn H2O, CO2, CH4,… - Vôùi moät löôïng raùc vaø nöôùc ræ raùc vöøa phaûi thæ khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huûy caùc chaát naøy trôû thaønh nhöõng chaát ít oâ nhieãm hoaëc khoâng oâ nhieãm. Nhöng vôùi löôïng raùc quaù lôùn vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø bò oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng vôùi kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi cuøng vôùi vi truøng thep nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng nguoàn nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc naøy. - Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy ( nhöïa, cao su… ) neáu khoâng coù giaûi phaùp thích hôïp seõ laø nguy cô gaây thoaùi haùo vaø giaûm ñoä phì nhieâu cuûa ñaát. 1.4.3 AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng khoâng khí: Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù theå coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm khoâng khí tröïc tieáp, cuõng coù loaïi raùc deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây hö hoûng,…) trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 350C vaø ñoä aåm thích hôïp laø 70-80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi, nhieàu loaïi khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoä thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc baõi chon lap61rac1 ñöôïc theå hieän ôû bang 1.10 Baûng 1.10: Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ôû baõi choân laáp Thaønh phần khí % thể tích - CH4 54-60 - CO2 40-60 - N2 2-5 - NH3 0.1-1.0 - SO3C, H2O, Mercaptan 0.1-10 - H2 0-1.0 - CO2 0-0.20 - Chất hữu cơ bay hơi 0.01-0.6 Nguồn: Handbook of solid waste management, 1994 1.4.4 AÛnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán söùc khoûe con ngöôøi: - Chaát thaûi phaùt sinh töø caùc ñoâ thò neáu khoâng ñöôïc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, taïo myõ quan xaáu vaø nghieâm troïng hôn laø aûnh höôûng söùc khoûe coäng ñoàng. - Thaønh phaàn chaát thaûi raén raát phöùc taïp, coù voâ soá maàm beänh nguy hieåm tieàm aån do chaát thaûi phaùt sinh töø nhieàu nguoàn. Khi chuùng phaân huûy seõ taïo ra nhieàu khí ñoäc, laø caùc saûn phaåm trung gian cuûa quaù trình phaân huûy yeám khí, trong ñoù coù caû vi khuaån, vi sinh vaät vaø kí sinh truøng gaây beänh cho con ngöôøi. Nhieàu thoáng keâ cho thaáy raèng ngöôøi daân soáng gaàn caùc baõi raùc böøa baõi, maát veä sinh thöôøng coù nguy cô nhieãm beänh do sinh vaät gaây ra hôn nôi khaùc. Moät soá beänh maéc phaûi nhö soát reùt, soát xuaát huyeát, thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, vaø moät soá beänh ngoaøi da… - Caùc baõi choân laáp laø nôi sinh saûn lyù töôûng cuûa ruoài, muoãi gaây phieàn nhieãu cho ngöôøi daân vaø taïo ra caùc vaät chuû trung gian. - Moät caùch aûnh höôûng söùc khoûe coäng ñoàng khaùc laø söï giaûi phoùng muøi hoâi thoái. Muøi hoâi thoái coù theå aûnh höôûng ñeán söùc kheûo vaø theå traïng cuûa con ngöôøi, cuõng nhö gaây aûnh höôûng tröïc tieáp veà kinh teá leân giaù trò caùc khu nhaø ñaát xung quanh. Chöông 2 : TOÅNG QUAN VEÀ QUAÄN 3 2.1 Toång quan veà Quaän 3 - Thaønh phoá Hoà Chí Minh: Tröôùc 1975, Quaän 3 laø moät quaän mang tính cö truù, haønh chính. Laø moät trong caùc Quaän trung taâm Saøi Goøn coù caùc cô quan ñaàu naõo cuûa chính quyeàn Myõ - Nguïy vaø söù quaùn nöôùc ngoaøi. Laø nôi maø phong traøo ñaáu tranh caùch maïng laøn roäng trong töøng ngoõ heûm, ñöôøng phoá. Laø nôi maø nieàm töï haøo cuûa nhaân daân Quaän 3 veà nhöõng ngöôøi con caùch maïng kieân cöôøng anh duõng nhö Leâ Vaên Syõ, Traàn Quoác Thaûo, Nguyeãn Vaên Troãi … vaø nhöõng ngöôøi meï suoát ñôøi hy sinh cho caùch maïng ñaõ ñi vaøo thi ca nhö "Ngöôøi meï Baøn Côø", laø nôi ñaët Boä chæ huy tieàn phöông trong ñôït toång tieán coâng vaø noåi daäy Maäu Thaân 1968 (Phôû Bình soá 7 Lyù Chính Thaéng). Ngaøy nay, treân ñaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vôùi nhöõng böôùc chuyeån mình quaän 3 ñaõ trôû thaønh moät quaän coù neàn kinh teá taêng tröôûng khaù, traät töï xaõ hoäi oån ñònh vaø coù moät vò trí quan troïng trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. 2.2 Ñaëc ñieåm veà töï nhieân - Vò trí ñòa lyù: Quaän 3 naèm ôû trung taâm thaønh phoá, dieän tích 4,9 km2 coù ñòa giôùi haønh chaùnh : phía Baéc giaùp quaän Phuù Nhuaän vaø quaän Taân Bình, phía Ñoâng vaø phía Nam giaùp quaän 1, phía Taây giaùp quaän 10. Daân soá quaän 3 hieän nay khoaûng 200 ngaøn ngöôøi, maät ñoä daân soá 40.000 ngöôøi/km2. Daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng chieám tyû leä cao, khoaûng 75% daân. Laø nôi taäp trung nhieàu ñình, chuøa, nhaø thôø lôùn nhö : chuøa Vónh Nghieâm, chuøa Xaù Lôïi, Trung taâm Phaät giaùo Thích Quaûng Ñöùc. Nhaø thôø Taân Ñònh, Doøng Chuùa Cöùu Theá, Nhaø thôø Buøi Phaùt, Ñình Xuaân Hoaø, Ñình Phuù Thaïnh, Ñình OÂng Suùng… Ngoaøi ra coøn coù thaùp töôûng nieäm nôi Hoøa thöôïng Thích Quaûng Ñöùc töï thieâu, coù nhaø baûo taøng chöùng tích chieán tranh thu huùt nhieàu khaùch tham quan. 2.3 Daân soá Quaän 3 laø moät quaän noäi thaønh cuûa Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Quaän 3 coù dieän tích 4,92 km², daân soá: 189.764 ngöôøi (theo ñieàu tra ngaøy 1/4/2009), ñöôïc chia laøm 14 phöôøng, ñaùnh soá töø 1 ñeán 14. Baøng 2.1: Baûng soá lieäu dieän tích, daân soá vaø maät ñoä cuûa töøng phöôøng treân ñòa baøn quaän 3 Phöôøng Soá Hoä Soá Daân (Ngöôøi) Soá Khu phoá Soá Toå daân phoá Dieän tích(m2) Maät ñoä daân soá ( Ngöôøi/Km2) Toång soá 45.250 189.764 63 874 4.919.669 38.573 Phöôøng 01 3.507 14.847 6 69 147.729 100.502 Phöôøng 02 2.265 9.814 3 45 152.701 64.269 Phöôøng 03 2.568 10.957 5 50 154.792 70.785 Phöôøng 04 4.149 19.032 6 98 307.579 61.877 Phöôøng 05 3.421 14.028 4 65 248.460 56.460 Phöôøng 06 1.795 7.203 4 55 883.183 8.156 Phöôøng 07 3.102 12.551 5 72 918.068 13.671 Phöôøng 08 3.641 15.215 4 79 396.490 38.374 Phöôøng 09 4.604 18.398 5 66 443.030 41.528 Phöôøng 10 2.279 9.148 4 44 158.526 57.707 Phöôøng 11 5.311 23.344 6 81 476.849 48.955 Phöôøng 12 3.134 11.315 3 45 162.001 69.845 Phöôøng 13 1.406 7.166 3 32 164.091 43.671 Phöôøng 14 4.068 16.746 5 73 306.170 54.695 Nguồn: Công ty Dịch vụ Công Ích Quận 3 Hình 2.1: Daân soá vaø maät ñoä töøng phöôøng cuûa quaän 3 2.4 Heä thoáng giao thoâng: Maät ñoä ñöôøng saù daøy ñaëc, coù nhieàu truïc ñöôøng giao thoâng quan troïng chaïy ngang qua nhö : ñöôøng Caùch Maïng Thaùng 8 noái vôùi Quoác loä 22 ñi Taây Ninh sang Campuchia, ñöôøng Ñieän Bieân Phuû noái vôùi Quoác loä 1 xuyeân Vieät, ñöôøng Nam Kyø Khôûi Nghóa ñi saân bay Taân Sôn Nhaát. Veà giao thoâng ñöôøng saét, Ga Saøi Goøn naèm treân ñòa baøn quaän 3 laø ga ñaàu moái giao thoâng cuûa thaønh phoá vaø caùc tænh phía Nam ñi caû nöôùc treân tuyeán ñöôøng saét Nam - Baéc. 2.5 Kinh teá - Xaõ hoäi Töø naêm 1975 trôû veà tröôùc, Quaän 3 laø ñòa baøn daân cö, hoaït ñoäng kinh teá khoâng ñaùng keå. Qua 30 naêm phaùt trieån, hieân nay Quaän 3 laø moät quaän coù caùc hoaït ñoäng kinh teá thuoäc loaïi khaù cuûa Thaønh phoá theo cô caáu: Thöông maïi – dòch vuï vaø Coâng nghieäp – tieåu coâng nghieäp. Veà trung taâm thöông maïi coù 4 chôï caáp Quaän quaûn lyù: Baøn Côø, Vöôøn Chuoái, Nguyeãn Vaên Troãi, Buøi Phaùt; 2 sieâu thò: Coopmart Nguyeãn Ñình Chieåu, Citymart Minh Chaâu; 3 trung taâm ñieän maùy: Loäc Leâ, Ideal, VietnamShop. 2.6 Veà vaên hoùa – Giaùo duïc: 2.6.1 Cô sôû hoaït ñoäng vaên hoaù: Quaän 3 coù ñöôïc söï hoäi tuï cuûa nhieàu ñôn vò trung taâm sinh hoaït vaên hoùa nhö : Nhaø vaên hoùa Thieáu nhi Thaønh phoá, Nhaø Truyeàn thoáng Phuï nöõ Nam boä, Nhaø Tröng baøy toäi aùc chieán tranh xaâm löôïc… quaän cuõng ñaõ ñaàu tö xaây döïng moät soá cô sôû vaên hoùa nhö Trung taâm Vaên hoùa quaän 3, Trung taâm sinh hoaït thanh thieáu nieân Quaän 3. Caâu laïc boä Lao ñoäng, caâu laïc boä Höu Trí Quaän 3… Caâu laïc boä aâm nhaïc Caàu Voàng taïi 126 Caùch Maïng Thaùng 8 thuoäc Trung taâm Vaên hoùa Quaän ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng tuï ñieåm phuïc vuï vaên ngheä cho ñoâng ñaûo thanh thieáu nieân vaø nhaân daân lao ñoäng trong Thaønh phoá. Hoaït ñoäng vaên hoùa vaên ngheä Quaän 3 vôùi caùc chuû ñeà ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc, chuû ñeà veà nguoàn, phaùt huy phong traøo vaên ngheä quaàn chuùng qua caùc hoäi dieãn ñaõ coù nhieàu tieáng vang ôû thaønh phoá, ñöôïc söï höôûng öùng roäng raõi treân nhieàu mieàn ñaát nöôùc taïo neân söï giao tieáp, giao löu giöõa caùc ñôn vò trong vaø ngoaøi quaän 2.6.2 Coâng taùc Giaùo duïc – ñaøo taïo: Ñaõ hoaøn thaønh phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc, phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû ñuùng ñoä tuoåi vaø ñaït chuaån phoå caäp trung hoïc phoå thoâng vaøo cuoái naêm 2005. - Ñaøo taïo: coù 3 tröôøng ñaïi hoïc: Kinh teá, Kieán truùc, Môû-baùn coâng. Daïy ngheà coù Tröôøng trung hoïc Giao thoâng vaän taûi, Tröôøng coâng nhaân kyõ thuaät Nhaân ñaïo, Trung taâm daïy ngheà Quaän 3. - Giaùo duïc: maïng löôùi giaùo duïc Quaän 3 coù 30 cô sôû giaùo duïc maàm non 24 tröôøng tieåu hoïc, 12 tröôøng phoå thoâng, trung hoïc cô sôû . Trường Nguyeãn Thò Minh Khai Tröôøng Marie Curie 2.7 Y teá: Quaän 3 cuõng laø nôi taäp trung nhieàu beänh vieän, chuyeân khoa lôùn cuûa thaønh phoá, trung öông nhö : beänh vieän Bình Daân, beänh vieân Da Lieãu, beänh vieân Y hoïc Daân toäc, beänh vieän Maét, Trung taâm Tai - Muõi - Hoïng, Vieän Pasteur … Taïi quaän, ngoaøi Trung taâm Y teá quaän, maïng löôùi y teá ñòa phöông goàm caùc ñoäi chuyeân khoa , veä sinh phoøng dòch, lao - taâm thaàn, hoä saûn, caáp cöùu vaø 14 traïm y teá phöôøng. Hai beänh vieän tö nhaân ñaàu tieân cuûa Thaønh phoá ñöôïc thaønh laäp treân ñòa baøn Quaän : beänh vieân Hoaøn Myõ (treân ñöôøng Traàn Quoác Thaûo) vaø beänh vieän Hoàng Ñöùc (treân ñöôøng Pasteur). 2.8 Vaên hoùa – Theå thao Trong hoaït ñoäng theå duïc theå thao, quaän 3 laø nôi cung caáp nhieàu vaän ñoäng vieân xuaát saéc cho thaønh phoá, laø nôi hoäi tuï nhieàu taøi naêng treû ñaõ ñaït ñöôïc caùc thaønh tích thi ñaáu caáp thaønh phoá, caû nöôùc vaø quoác teá. Caâu laïc boä Hoà Xuaân Höông, hoà bôi Kyø Ñoàng vöøa laø nôi cung caáp nhieàu vaän ñoäng vieân baùn taäp trung cho thaønh phoá vaø cho ñaát nöôùc, vöøa laø nôi thu huùt ñoâng ñaûo caùc taàng lôùp quaàn chuùng ñeán taäp luyeän vaø vui chôi giaûi trí. Chöông 3: ÑAÙNH GIAÙ HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN TREÂN ÑÒA BAØN QUAÄN 3 3.1 Thaønh phaàn vaø khoái löôïng chaát thaûi raén quaän 3. 3.1.1 Nguoàn phaùt sinh vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït: - Cuõng nhö nhieàu ñoâ thò khaùc thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït quaän 3 noùi rieâng vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi chung raát phöùc taïp, bao goàm khoaûng 14-16 thaønh phaàn tuøy thuoäc vaøo muïc ñích phaân loaïi. Theo coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän 3 thì löôïng raùc chôï chieám 8,42% toång khoái löôïng raùc sinh hoaït treân ñòa baøn quaän. Suy ra khoái löôïng raùc thaûi raén töø caùc hoä gia ñình, tröôøng hoïc, nhaø haøng, khaùch saïn,… chieám 91.58%. - Chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa quaän phaùt sinh töø nhöõng nguoàn chính sau: + Khu daân cö. + Chôï + Khu thöông maïi, nhaø haøng, khaùch saïn + Coâng sôû, tröôøng hoïc + Khu coâng coäng ( coâng vieân, khu giaûi trí,..) + Chaát thaûi raén töø caùc cô sôû saûn xuaát, nhaø maùy, xí nghieäp trong ñòa baøn quaän + Chaát thaûi raén sinh hoaït töø beänh vieän, cô sôû y teá. + Xaø baàn. + Trong ñoù chaát thaûi raén sinh hoaït khoâng ñoàng nhaát bao goàm nhieàu loaïi: * Chaát thaûi thöïc phaåm: chaát thaûi thöïc phaåm laø phaàn coøn laïi cuûa ñoäng vaät, traùi caây, rau quaû thaûi ra trong quaù trình löu tröõ, cheá bieán vaø tieâu thuïc phaåm. Tính chaát cuûa nhöõng loaïi naøy coù khaû naêng thoái röõa cao, phaân huûy raát nhanh, gaây muøi hoâi thoái, ñaëc bieät trong ñieàu kieän nhieät ñoä coù ñoä aåm cao ôû nöôùc ta khoaûng 30-340C vaø ñoä aåm khoaûng 80-90% ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh. * Raùc röôûi: raùc röôûi thaûi ra töø nhaø beáp, coâng sôû, khu thöông maïi,… bao goàm caùc thaønh phaàn ñaát ñöôïc vaø khoâng ñaát ñöôïc. Trong raùc röôûi coù caû caùc loaïi chaát thaûi coù khaû naêng thoái röõa cao. Caùc loaïi chaát thaûi naøy coù khaû naêng ñoát ñöôïc nhö giaáy, carton, plastic, vaûi, cao su, da, goã,…vaø caùc loaïi chaát thaûi khoâng coù khaû naêng ñoát ñöôïc nhö thuûy tinh, ñoà hoäp baèng nhoâm, thieát, saét vaø caùc kim loaïi khaùc. * Tro: laø phaàn coøn laïi trong quaù trình ñoát ñeå cung caáp naêng löôïng söôûi aám vaø naáu nöôùng. * Chaát thaûi ñaëc bieät: bao goàm raùc queùt ñöôøng, thuøng chöùa, xaùc ñoäng vaät 3.1.2 Khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït taïi quaän 3. - Theo soá lieäu thoáng keâ vaø Coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän vaø Nghieäp doaøn raùc daân laäp thì khoái löôïng chaát thaûi raén thu gom treân ñòa baøn quaän 3 taêng khoâng ñaùng keå so vôùi caùc naêm ñöôïc trình baøi trong baûng 3.7. Trong ñoù chaát thaûi raén phaùt sinh töø khu daân cö chieám tyû leä cao nhaát. Cuõng nhaán maïnh raèng khoái löôïng raùc phaùt sinh treân ñòa baøn quaän coù giaù trò khoâng nhö nhau ôû caùc thôøi ñieåm khaùc nhau trong naêm. Löôïng raùc phaùt sinh vaø thu gom ñöôïc haøng ngaøy thay ñoåi theo caùc thaøng khaùc nhau trong naêm vaø ñaëc bieät taêng cao vaøo caùc ngaøy leã, nghó, ngaøy coù chieán dòch veä sinh ñöôøng phoá,… theâm vaøo ñoù cuõng caàn löu yù caùc soá lieäu thoáng keâ döôùi ñaây khoâng keå ñeán phaàn chaát thaûi sinh hoaït töø beänh vieän. Baûng 3.1: Baûng thoáng keâ khoái löôïng chaát thaûi raéc sinh hoaït thu gom treân ñòa baøn do Coâng ty Dòch vuï coâng ích quaän 3 vaø Nghieäp ñoaøn raùc daân laäp phuï traùch Naêm Khoái löôïng bình quaân(taán / ngaøy) Tyû leä taêng(%) 2005  165  / 2006  165  / 2007  169  Tăng 0,98  (so với 2005 - 2006) 2008  169 /  2009 171  Tăng 0,98  (so với 2007 - 2008) 2010  171 Tăng 0,98   (so với 2007 - 2008) Nguồn: Coâng ty dịch vụ công ích quận 3 Baûng 3.2: Nguoàn phaùt sinh chính vaø khoái löôïng raùc treân ñòa baøn Quaän Nguoàn phaùt sinh Khoái löôïng(taán / ngaøy) Tyû leä (%) - Khu daân cö  134,67  / - Chôï 14,40   / - Cô sôû saûn xuaát, nhaø maùy, xí nghieäp  / /  - Raùc ñöôøng phoá  21,93 /  Toáng coäng  171  / Nguồn: Công ty Dịch vụ Công ích Quận 3 - Hieän nay treân ñòa baøn quaän 3 coù 4 chôï, haàu heát caùc chôï naøy ñeàu kinh doanh haøng löông thöïc, thöïc phaåm cho neân raùc thaûi haàu heát laø raùc thaûi thuc74 phaåm vôùi khoái löôïng khoaûng 14.40 taán/ ngaøy. Vieäc thu gom vaø vaän chuyeån do Coâng nhaân veä sinh Xí nghieäp Dòch vuï Moâi tröôøng Ñoâ thò thuoäc Coâng ty Dòch vuï coâng ích quaän 3 thöïc hieän. Baûng 3.3: Khoái löôïng chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc chôï Chợ Khối lượng(tấn / ngaøy)  Chôï Baøn côø (phöôøng 3) 04  Chôï Vöôøn Chuoái (phöôøng 4) 04  Chôï Buøi Phaùt (phöôøng 12) 02  Chôï Nguyeãn Vaên Troåi (phöôøng 13) 04,40 Nguoàn: Coâng ty dòch vuï coâng ích quaän 3 3.2 Heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi: 3.2.1 Quaûn lyù haønh chaùnh: 3.2.1.1 Ñôn vò quaûn lyù: Xí nghieäp Dòch vuï Moâi tröôøng Ñoä thò thuoâc coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän 3 chòu traùch nhieäm thu gom, vaän chuyeån, vaø xöû lyù chaát thaûi raén. Coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän 3 laø doanh nghieäp hoaït ñoäng coâng ích cuûa nhaø nöôùc goàm coù chöùc naêng kinh doanh vaø nhöõng ngaønh ngheà sau: - Duy tu baûo döôõng ñöôøng, coáng thoaùt nöôùc, væa heø. - Veä sinh moâi tröôøng, laøm coâng taùc vaän ñoäng tuyeân truyeàn xaõ hoäi hoùa moâi tröôøng, thu gom, vaän chuyeån, xöû lyù raùc thaûi treân ñòa baøn quaän, baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa nhaân daân. - Xaây döïng, quaûn lyù coâng vieân caây xanh vaø tö vaán caây xanh trong nhaân daân. - Saûn xuaát, öôm troàng caây gioáng vaø kinh doanh caây gioáng, hoa, caây caûnh. - Xaây döïng, quaûn lyù, khai thaùc heä thoáng chieáu saùng. - Xaây döïng neàn, maët ñöôøng , xaây döïng möông, coáng, raõnh thoaùt nöôùc ñöôøng phoá. - Toå chöùc, thöïc hieän dòch vuï mai taùng treân ñòa baøn quaän. - Quaûn lyù nhaø cho thueâ, söõa chöõa, naâng caáp nhaø thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc treân ñòa baøn. - Laäp keá hoaïch,hoà sô cho thueâ nhaø, baùn nhaø thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc ñöôïc giao quaûn lyù. 3.2.1.2 Nhaân löïc - So vôùi caùc quaän khaùc trong thaønh phoá thì löïc löôïng lao ñoäng tröïc tieáp cuõng nhö caùc caùn boä quaûn lyù cuûa Xí nghieäp Dòch vuï Moâi tröôøng ñoâ thò thuoäc Coâng ty Dòch vuï Coâng ích töông ñoái huøng haäu vôùi toång soá nhaân vieân laø 246 ngöôøi. Thống kê chi tiết lực lượng lao động của Xí nghiệp Dịch vụ Môi trường đô thi thuộc Công ty Dịch vụ Công ích Q.3 Tổng số CBCNV Xí nghiệp Dịch vụ Môi trường đô thị thuộc Cty DVCI Riêng CB CNV trong ngành quản lí rác Trực tiếp Gián tiếp Quét; thu gom thủ công Thu gom, vận chuyển bằng cơ giới Sửa chữa xe chuyên dùng Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ  83 86   46 /  07 / 13 11 Nguồn: Công ty Dịch vụ Công ích Quận 3 3.2.2 Quaûn lyù kyõ thuaät 3.2.2.1 Toå chöùc thu gom - Raùc ñöôøng phoá, raùc töø caùc cô quan xí nghieäp vaø caùc chôï do Xí nghieäp Dòch vuï Moâi tröôøng ñoâ thò thuoäc Coâng ty Dòch vuï Coâng ích quaän thu gom. Khoaûng 30 % raùc töø caùc hoä daân do Ñoäi veä sinh thuoäc Coâng ty Dòch vuï coâng ích Quaän thu gom, phaàn coøn laïi 70 % do löïc löôïng veä sinh daân laäp ñaûm traùch thu gom ôû caùc heûm. Thôøi gian thu gom vaø leä phí thu gom ñöôïc thoûa thuaän giöõa caùc hoä thu gom daân laäp vaø hoä gia ñình. Möùc thu phí veä sinh, phí baûo veä moâi tröôøng (Quyeát ñònh 88/2008/QÑ-UBND ban haønh ngaøy 20/12/2008 cuûa UÛy ban nhaân daân thaønh phoá) goàm: * Hoä gia ñình: Maët tieàn ñöôøng = 20.000 ñoàng/hoä/thaùng. Trong heûm = 15.000 ñoàng/hoä/thaùng. * Ngoaøi hoä gia ñình: goàm + Nhoùm 1: 60.000 ñoàng/thaùng (khoái löôïng raùc phaùt sinh töø 250 kg/thaùng trôû xuoáng). + Nhoùm 2: 110.000 ñoàng/thaùng (khoái löôïng raùc phaùt sinh töø 250 kg ñeán 420 kg/thaùng). + Nhoùm 3: 176.800 m3/thaùng (khoái löôïng raùc phaùt sinh töø 420 kg/thaùng » 01m3 trôû leân). - Soá hoä gia ñình ñaêng kyù thu gom raùc treân ñòa baøn quaän 3 chieám 68,39% soá hoä cuûa toaøn Quaän. Baûng 3.4: Tình hình thu gom raùc hoä daân treân ñòa baøn quaän 3 STT Phöôøng Toång soá hoä Soá hoä ñaêng kyù thu gom Soá hoä khoângñaêng kyù thu gom Tæ leä ñaêng kyù thu gom(%) 1 Phöôøng 1 3356 2046 1310 60.97 2 Phöôøng 2 2325 1497 828 64.39 3 Phöôøng 3 2530 2206 324 87.19 4 Phöôøng 4 4299 3019 1280 70.23 5 Phöôøng 5 3106 2338 768 75.27 6 Phöôøng 6 2185 2185 0 100.00 7 Phöôøng 7 3099 2044 1055 65.96 8 Phöôøng 8 3573 2937 636 82.20 9 Phöôøng 9 3988 1281 2707 32.12 10 Phöôøng 10 2145 1500 645 69.93 11 Phöôøng 11 4570 3553 1017 77.75 12 Phöôøng 12 2612 1887 725 72.24 13 Phöôøng 13 1477 1178 299 79.76 14 Phöôøng 14 3144 1334 1810 42.43 15 Toång 42409 29005 13404 68.39 Nguoàn: Xí nghieäp Dòch vuï Veä sinh Ñoâ thò quaän 3, naêm 2008 Hình 3.1: Tình hình thu gom raùc hoä daân treân ñòa baøn quaän 3 Qua bieåu ñoà tyû leä ñaêng kyù thu gom raùc treân ñòa baøn quaän ta thaáy soá hoä khoâng ñaêng kyù thu gom chieám 31,61% töùc laø một löôïng lôùn raùc sinh hoaït khoâng ñöôïc thu gom, xöû lyù. Nhöõng phöôøng coù hoä daân khoâng ñaêng kyù thu gom chuû yeáu laø caùc hoä môùi, caùc hoä thueâ nhaø, ôû nhöõng vuøng daân cö môùi hình thaønh laø chuû yeáu. 3.2.2.2 Phöông thöùc thu gom: - Phöông tieän löu tröõ: Caùc phöông tieän löu giöõ taïi nguoàn bao goàm caùc tuùi nylon, bao bì, thuøng nhöïa, caùc loaïi thuøng chöùa raùc loaïi 660 lít ñaët ôû moät soá vò trí coâng coäng trong quaän. Caùc loaïi duïng cuï naøy löu giöõ caùc loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït khaùc nhau tuøy töøng khu vöïc thaûi boû nhö: + Caùc hoä gia ñình thöôøng duøng tuùi nylon, thuøng nhöïa, duøng bao nylon ñeå ñöïng raùc. + Caùc trung taâm thöông maïi, nhaø haøng, khaùch saïn trung taâm coâng coäng thöôøng duøng caùc loaïi thuøng 660 lít ñeå ñöïng chaát thaûi raén. + Taïi caùc chôï thöôøng boû taäp trung thaønh ñoáng tröôùc khi xe eùp raùc ñeán laáy. + Taïi caùc cô quan, nhaø maùy thì thöôøng duøng caùc loaïi thuøng chöùa baèng nhöïa, polymer. Hieän nay, phöông thöùc thu gom raùc treân ñòa baøn quaän ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc thu gom thuû coâng, coâng taùc thu gom goàm: Veä sinh ñöôøng phoá: Haèng ngaøy coâng nhaân veä sinh thöïc hieän queùt doïn ñöôøng phoá, væa heø, coâng vieäc naøy ñöôcï thöïc hieän vaøo thôøi gian töø 0 giôø ñeán 7 giôø 30 saùng. Nhieäm vuï queùt doïn raùc, laù caây treân heø phoá, treân leà ñöôøng vaø loøng ñöôøng. Raùc ñöôøng phoá ñöôïc thu gom taäp trung laïi vaø ñoå vaøo caùc thung xe ba gaùc ñaåy tay coù dung tích 660 lít. Raùc thaûi cuûa toaøn quaän ñöôïc thu gom qua caùc tuyeán ñöôøng laáy raùc maø ñoäi ñaõ daêng kyù. Toå thu gom ñi vaøo trong caùc ñöôøng heûm vaø gom raùc leân xe ba gaùc ñaåy tay sau ñoù raùc ñöôïc ñoå taïi ñieåm taäp trung raùc roài xe eùp raùc ñeán ñöa leân xe eùp laïi sau ñoù chuyeån ñi. Phöông thöùc thu gom raùc taïi caùc khu vöïc phöôøng nhö sau: Raùc trong caùc heûm vaø caùc truïc loä chính ngöôøi daân ñem raùc ra tröôùc nhaø chôø coâng nhaân veä sinh ñeán laáy. Raùc ñöôïc thu gom baèng xe ñaåy tay sau ñoù taäp trung taïi nhöõng vò trí ít aûnh höôûng ñeán nhaø daân khu vöïc. Chaát thaûi raén töø Chaát thaûi raé._.