Nghiên cứu hiện trạng môi trường và xây dựng các giải pháp quản lý rác thải sinh hoạt tại TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

CHÖÔNG I: MÔÛ ÑAÀU 1.1 TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Trong söï nghieäp coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc, cuøng vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi, caùc ngaønh saûn xuaát ñang ñöôïc môû roäng vaø phaùt trieån nhanh choùng, quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi seõ phaùt sinh nhieàu loaïi chaát thaûi, gia taêng veà khoái löôïng, ña daïng veà thaønh phaàn, bao goàm caùc nguoàn Chaát thaûi raén töø hoaït ñoäng sinh hoaït, saûn xuaát, y teá, noâng nghieäp... Toång löôïng raùc thaûi sinh hoaït (RTSH) taïi caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam vaøo khoaûng 18.879 taán/ngaøy (naêm 1999_ nguoàn: Soá lieäu quan traéc CEETIA) nhöng chæ môùi thu gom ñöôïc khoaûng 65% - 80%. Khoái löôïng naøy ngaøy caøng taêng leân do taùc ñoäng cuûa söï gia taêng daân soá, phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi vaø söï phaùt trieån veà trình ñoä vaø tính chaát tieâu duøng cuûa ngöôøi daân. Taïi Vieät Nam, RTSH haèng ngaøy chöa ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn tröôùc khi ñöa ñi xöû lyù. ÔÛ ñaây RTSH ñöôïc thu gom ñoå vaøo caùc baõi raùc taïm bôï, ñaïi khaùi maø khoâng ñöôïc xöû lyù, choân laáp theo quy hoaïch vaø hôïp veä sinh gaây aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng, nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm trong khu vöïc. Thieát bò thu gom vaø vaän chuyeån raùc coøn laïc haäu, ít oûi, khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thu gom hieän taïi. Tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu laø moät trong nhöõng tænh coù möùc ñoä taêng tröôûng kinh teá cao nhaát nöôùc ta. Trong nhöõng naêm qua, kinh teá - xaõ hoäi cuûa tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu ñaõ khoâng ngöøng phaùt trieån, ñaëc bieät laø tieàm naêng phaùt trieån cuûa caùc ngaønh: khai thaùc daàu khí, coâng nghieäp, ñaùnh baét vaø nuoâi troàng haûi saûn, du lòch dòch vuï, caùc dòch vuï caûng.... Nhöõng lôïi ích kinh teá ñem laïi do quaù trình phaùt trieån kinh teá treân ñòa baøn ñaõ goùp phaàn naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ngöôøi daân trong tænh, moät vaán ñeà thaùch thöùc ñang ñaët ra cho tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu, ñoù laø vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng ñaõ, ñang vaø seõ laø vaán ñeà böùc xuùc vaø loâi cuoán söï quan taâm cuûa caùc cô quan quaûn lyù vaø coäng ñoàng daân cö. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi vaø gia taêng daân soá tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu ñang phaûi ñoái maët vôùi tình traïng phaùt sinh chaát thaûi. Trong ñoù chaát thaûi raén (CTR) treân ñòa baøn tænh phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, nhöng taäp trung nhieàu nhaát laø raùc sinh hoaït vaø coâng nghieäp. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, töø nhöõng naêm 1995 tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu laø ñòa phöông thöù hai (sau Haø Noäi) ñaõ maïnh daïn ñaàu tö nhaø maùy xöû lyù raùc sinh hoaït baèng coâng ngheä sinh hoïc do Vieät Nam thieát keá döïa treân coâng ngheä cuûa New Zeland. Tuy nhieân, keát quaû ñaït ñöôïc coøn thaáp vì coâng xuaát xöû lyù cuûa nhaø maùy khoâng ñuû ñaùp öùng löôïng raùc thaûi ra haèng naøy treân ñòa baøn thaønh phoá Vuõng Taøu. Vieäc quaûn lyù RTSH cuûa thaønh phoá Vuõng Taøu (TPVT) hieän nay coøn nhieàu baát caäp. RTSH treân ñòa baøn thaûi ra chöa ñöôïc phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù coù khoa hoïc. Löôïng RTSH chöa ñöôïc thu gom ñang laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñoâ thò. Vì vaäy, caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä nhaèm quaûn lyù coù hieäu quaû RTSH, haïn cheá nhöõng taùc ñoäng leân moâi tröôøng. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu thöïc theá treân chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi: “Nghieân cöùu hieän traïng moâi tröôøng vaø xaây döïng caùc giaûi phaùp quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït taïi thaønh phoá Vuõng Taøu, tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu”. 1.2 MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU - Nghieân cöùu hieän traïng RTSH cuûa thaønh phoá Vuõng Taøu vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng coù theå xaûy ra do RTSH gaây ra. - Xaây döïng caùc giaûi phaùp nhaèm quaûn lyù RTSH cuûa thaønh phoá Vuõng Taøu, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng vaø taêng cöôøng tieát kieäm nguyeân lieäu thoâng qua vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn vaø taùi cheá. CHÖÔNG II: TOÅNG QUAN RAÙC THAÛI SINH HOAÏT VAØ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO RAÙC THAÛI SINH HOAÏT 2.1 TOÅNG QUAN VEÀ RAÙC THAÛI SINH HOAÏT 2.1.1 Ñònh nghóa chaát thaûi raén (CTR) vaø raùc thaûi sinh hoaït (RTSH): Ñònh nghóa CTR: Chaát thaûi raén (Solid waste) laø thuaät ngöõ chung duøng ñeå chæ taát caû caùc loaïi raùc ñöôïc thaûi boû do khoâng coøn giaù trò söû duïng. Tuy nhieân treân thöïc teá chuùng cuõng coù theå ñöôïc taän duïng hoaëc taùi cheá moät phaàn hoaëc toaøn boä. Ngoaøi ra trong thaønh phaàn cuûa chuùng cuõng coù theå coù caû caùc chaát thaûi nguy haïi (CTNH). CTR laø toaøn boä caùc loaïi vaät lieäu ôû traïng thaùi raén hoaëc gaàn nhö raén ñöôïc loaïi boû töø nhöõng hoaït ñoäng kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa con ngöôøi hoaëc do nhöõng vaän ñoäng cuûa thieân nhieân taïo ra. Ñònh nghóa RTSH: RTSH laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø sinh hoaït cuûa con ngöôøi: thöïc phaåm thöøa, voû hoa quaû, baùnh keïo, caùc vaät duïng trong gia ñình… maø con ngöôøi khoâng duøng nöûa, vöùt boû ra ngoaøi moâi tröôøng. 2.1.2 Nguoàn goác phaùt sinh RTSH: Nguoàn goác phaùt sinh cuûa RTSH raát ña daïng, chuû yeáu töø quaù trình sinh hoaït ôû caùc hoä gia ñình, caùc chôï, caùc cô quan, tröôøng hoïc, nhaø haøng, khaùch saïn, caùc khu thöông maïi, khu vui chôi giaûi trí, nôi coâng coäng, caùc cöûa haøng… Nguoàn goác phaùt sinh, thaønh phaàn vaø toác ñoä phaùt sinh RTSH laø cô sôû quan troïng ñeå thieát keá, löïc choïn coâng ngheä vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù RTSH phuø hôïp. Coù nhieàu caùch phaân loaïi RTSH khaùc nhau, nhöng phaân loaïi thoâng thöôøng nhaát, RTSH goàm: raùc höõu cô vaø raùc voâ cô. Baûng 1. Nguoàn goác phaùt sinh vaø taùc ñoäng cuûa raùc thaûi sinh hoaït leân moâi tröôøng xung quanh Nguoàn phaùt sinh Thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït Taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng Khu daân cö Thöïc phaåm dö thöøa, giaáy, can nhöïa, thuûy tinh, can thieác, nhoâm… Gaây oâ nhieãm muøi trong khu vöïc daân cö, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc vaø chaát löôïng nöôùc ngaàm Khu thöông maïi Giaáy, nhöïa, thöïc phaåm thöøa, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi nguy haïi Taùc ñoäng ñeán tröõc tieáp söùc khoûa cuûa con ngöôøi trong khu vöïc Cô quan coâng sôû Giaáy, nhöïa, thöïc phaåm thöøa, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi nguy haïi Gaây muøi khoù chòu Coâng trình xaây döïng Goã, beâttoâng, theùp, gaïch, thaïch cao, buïi… Gaây maát veû ñeïp caûnh quan ñoâ thò vaø taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng khoâng khí… Dòch vuï coâng coäng ñoâ thò Raùc, caønh caây caét tæa, chaát thaûi chung taïi caùc khu vui chôi, giaûi trí Maát veû ñeïp caûnh quan, gaây aét taét giao thoâng, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët… Nhaø haøng, khaùch saïn, chôï… Caùc thöïc phaåm dö thöøa, khaên, hoäp xoáp, tuùi nylon, giaáy cuûa caùc hoäp bao bì… Gaây muøi hoâi khoù chòu, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa nhaân vieân laøm vieäc… Noâng nghieäp Thöïc phaåm bò thoái röõa, saûn phaåm noâng nghieäp thöøa, raùc, chaát ñoäc haïi Aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø nöôùc ngaàm… (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä_ 1996) 2.1.3 Thaønh phaàn RTSH: Raùc töø caùc hoä gia ñình chöùa chuû yeáu thaønh phaàn raùc thöïc phaåm, giaáy, nylon vaø nhöïa. Caùc thaønh phaàn khaùc chæ thænh thoaûng môùi xuaát hieän vôùi tyû leä phaàn traêm giao ñoäng khoâng lôùn. Ñoái vôùi RTSH, thaønh phaàn cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nhau nhö: möùc soáng, cung caùch soáng, trình ñoä saûn xuaát, caùc nguoàn taøi nguyeân quoác gia, muøa vuï trong naêm, khaû naêng thu hoài laïi caùc pheá lieäu thaûi… Baûng 2. Tyû leä caùc thaønh phaàn raùc thaûi sinh hoaït (Nguoàn: Marfred Schreier_Quaûn lyù Moâi tröôøng “Con ñöôøng kinh teá daãn ñeán kinh teá sinh thaùi”) 2.1.4 Tính chaát cuûa RTSH: 2.1.4.1 Caùc tính chaát vaät lyù: Troïng löôïng rieâng: Troïng löôïng rieâng cuûa raùc laø troïng löôïng cuûa raùc treân moät ñôn vò theå tích, thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng kg/m3 hoaëc taán/m3. Do raùc thaûi thöôøng toàn taïi ôû caùc traïng thaùi khaùc nhau (xoáp, chöùa trong container, khoâng neùn, neùn…) neân khi xaùc ñònh troïng löôïng rieâng cuûa baát kyø moät maãu raùc naøo cuõng ñeàu phaûi chuù thích roõ traïng thaùi cuûa noù luùc laáy maãu. Soá lieäu veà troïng löôïng rieâng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn khoái löôïng hay theå tích raùc thaûi phaûi quaûn lyù. Troïng löôïng rieâng thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: vò trí ñòa lí, muøa trong naêm, thôøi gian löu giöõ chaát thaûi do ñoù caàn phaûi thaän troïng khi choïn giaù trò thieát keá. Troïng löôïng rieâng cuûa moät chaát thaûi ñoâ thò ñieån hình laø khoaûng 500lb/yd3 (300 kg/m3) (1lb =0,4536kg, 1yd3 = 0,7646 m3). Ñoä aåm: Ñoä aåm cuûa CTR ñöôïc bieåu dieãn baèng 2 phöông phaùp ñoù laø phöông phaùp troïng löôïng öôùt vaø phöông phaùp troïng löôïng khoâ. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc theå hieän nhö laø phaàn traêm troïng löôïng öôùt cuûa vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng khoâ ñoä aåm trong moät maãu ñöôïc theå hieän nhö laø phaàn traêm troïng löôïng khoâ cuûa vaät lieäu. Ñoä aåm cuûa RTSH thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng % troïng löôïng öôùt cuûa vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñöôïc söû duïng phoå bieán trong lónh vöïc quaûn lí RTSH, bôûi vì phöông phaùp naøy coù theå laáy maãu tröïc tieáp ngoaøi thöïc ñòa. Ñoä aåm theo phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñöôïc tính nhö sau: M = (w-d)/ w * 100 Trong ñoù: M: laø ñoä aåm (%) w: laø troïng löôïng maãu luùc laáy taïi hieän tröôøng (kg, g) d: laø troïng löôïng maãu sao khi saáy khoâ ôû 1050C (kg, g) Kích thöôùc haït vaø caáp phoái haït: Kích thöôùc haït vaø caáp phoái haït cuûa raùc thaûi laø moät trong nhöõng thoâng soá quan troïng ñoái vôùi vieäc taùi sinh vaät lieäu, ñaëc bieät laø khi söû duïng caùc thieát bò cô khí nhö saøng quay vaø thieát bò phaân loaïi baèng töø tính. Caáp phoái haït cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc ñaëc tröng baèng kích thöôùc daøi nhaát vaø khaû naêng loït qua saøng cuûa noù. Thoâng qua caùc keát quaû thí nghieäm, ngöôøi ta coù theå bieåu dieãn ñoà thò caáp phoái haït theo caùc caùch khaùc nhau. Kích thöôùc haït cuûa caùc thaønh phaàn chaát thaûi raén coù theå ñöôïc gaùn baèng moät hoaëc nhieàu tieâu chuaån ñaùnh giaù sau ñaây: Trong ñoù: Dtñ – Kích thöôùc danh nghóa cuûa haït (mm) L – Chieàu daøi cuûa haït (mm) B – Chieàu roäng cuûa haït (mm) H – Chieàu cao cuûa haït (mm) Khaû naêng giöõ nöôùc hieän taïi: Khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng cuûa raùc thaûi laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu raùc thaûi döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc. Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa raùc thaûi laø moät trong nhöõng tieâu chuaån quan troïng ñeå xaùc ñònh söï hình thaønh nöôùc doø ræ töø baõi raùc. Nöôùc ñi vaøo maãu raùc thaûi vöôït quaù khaû naêng giöõ nöôùc cuûa noù seõ ñöôïc giaûi phoùng ra taïo thaønh nöôùc roø ræ. Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa raùc thaûi thay ñoåi phuï thuoäc vaøo möùc ñoä neùn vaø traïng thaùi phaân huûy cuûa raùc thaûi. Khaû naêng giöõ nöôùc 30% theo theå tích töông ñöông vôùi 30mm/100mm. Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa chaát thaûi khoâng neùn töø khu daân cö vaø thöông maïi thöôøng dao ñoäng trong khoaûng 50 – 60% (Traàn Hieáu Nhueä, 1996) Ñoä thaám cuûa RTSH ñaõ neùn: Tính daãn nöôùc cuûa raùc thaûi ñaõ neùn laø moät tính chaát vaät lyù quan troïng, ôû phaïm vi lôùn noù seõ chi phoái söï dòch chuyeån cuûa caùc chaát loûng vaø chaát khí trong baõi raùc. Heä soá thaám thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng coâng thöùc: Trong ñoù: K – Heä soá thaám C – Heä soá hình daïng, noù laø ñaïi löôïng khoâng thöù nguyeân d – Kích thöôùc trung bình cuûa caùc loã roãng g – Troïng löôïng rieâng cuûa nöôùc m – Ñoä nhôùt ñoäng hoïc cuûa nöôùc K0 – Ñoä thaám rieâng Tích soá Cd2 trong coâng thöùc treân ñaëc tröng cho ñoä thaám rieâng cuûa raùc thaûi ñaõ neùn. Ñoä thaám rieâng K0 phuï thuoäc chuû yeáu vaøo nhöõng tính chaát cuûa raùc thaûi, bao goàm: söï phaân boá kích thöôùc caùc loã roãng, dieän tích beà maët rieâng, ñoä roãng vaø tính goùc caïnh. Giaù trò ñaëc tröng cuûa ñoä thaám rieâng ñoái vôùi raùc thaûi ñaõ neùn ôû baõi raùc naèm trong khoaûng 10-11 ¸ 10-12 m2 theo phöông ñöùng vaø khoaûng 10-10 m2 theo phöông ngang. 4.1.4.2 Caùc tính chaát hoùa hoïc: Caùc döõ lieäu veà thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa raùc thaûi coù yù nghóa heát söùc quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù vaø taùi sinh chaát thaûi. Neáu raùc thaûi ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp thieâu ñoát thì 4 tính chaát hoùa hoïc quan troïng nhaát laø: Phaân tích sô boä; Ñieåm noùng chaûy cuûa tro; Phaân tích thaønh toá (chính xaùc); Nhieät trò. Trong tröôøng hôïp caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc sinh hoaït ñöôïc söû duïng laøm phaân uû (compost) hay ñöôïc söû duïng nhö laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát caùc cheá phaåm sinh hoïc khaùc thì caùc döõ lieäu phaân tích cuoái cuøng khoâng chæ bao goàm caùc nguyeân toá chính maø coøn ñoøi hoûi phaûi phaân tích haøm löôïng caùc nguyeân toá vi löôïng trong raùc thaûi. Phaân tích sô boä: Phaân tích sô boä ñoái vôùi caùc thaønh phaàn coù theå chaùy ñöôïc trong chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm caùc thí nghieäm xaùc ñònh caùc chæ tieâu sau: Ñoä aåm (löôïng nöôùc maát ñi sau khi saáy ôû 1050C trong 1 giôø); Thaønh phaàn vaät lieäu deã chaùy bay hôi (troïng löôïng maát ñi theâm khi ñem maãu raùc ñaõ saáy ôû 1050C trong moät giôø ñöa ñi ñoát chaùy ôû nhieät ñoä 9500C trong noài kín); Haøm löôïng cacbon coá ñònh (phaàn vaät lieäu deã chaùy coøn laïi sau khi loaïi boû caùc vaät lieäu bay hôi); Haøm löôïng tro (troïng löôïng coøn laïi sau khi ñoát trong loø hôû). Ñieåm noùng cuûa tro: Ñieåm noùng chaûy cuûa tro ñöôïc ñònh nghóa laø nhieät ñoä maø ôû ñoù tro coù ñöôïc töø söï ñoát chaùy chaát thaûi seõ hình thaønh moät khoái raén (goïi laø clinker) do söï naáu chaûy vaø keát tuï. Nhieät ñoä noùng chaûy ñieån hình ñeå hình thaønh clinker töø raùc thaûi trong khoaûng 2000 – 22000F (1100 – 12000C). Phaân tích cuoái cuøng caùc thaønh phaàn cuûa raùc: Phaân tích caùc thaønh phaàn RTSH ñieån hình laø xaùc ñònh caùc tyû leä % cuûa caùc nguyeân toá C, H, O, N, S vaø tro. Do coù söï sinh ra caùc hôïp chaát chlorine trong suoát quaù trình ñoát chaùy neân thaønh phaàn phaân tích cuoái cuøng bao goàm caû vieäc xaùc ñònh caùc halogen. Keát quaû phaân tích cuoái cuøng ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû caùc thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chaát höõu cô trong raùc. Keát quaû naøy cuõng ñöôïc söû duïng ñeå quyeát ñònh hoãn hôïp vaät lieäu thaûi coù tyû soá C/N thích hôïp cho quaù trình chuyeån hoùa sinh hoïc. Nhieät trò Haøm löôïng naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong RTSH coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo moät trong caùc caùch sau: Söû duïng noài hay loø chöng caát qui moâ lôùn nhö laø moät calorimeter; Söû duïng bình ño nhieät trò qui moâ phoøng thí nghieäm; Baèng caùch tính toaùn neáu nhö bieát ñöôïc caùc nguyeân toá caáu thaønh (coâng thöùc hoùa hoïc hình thöùc). Do khoù khaên trong vieäc trang bò moät loø chöng caát qui moâ lôùn neân haàu heát caùc soá lieäu veà haøm löôïng naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc ñoâ thò ñeàu döïa treân keát quaû thí nghieäm cuûa bình ño nhieät trò trong phoøng thí nghieäm. 4.1.4.3 Caùc tính chaát sinh hoïc cuûa RTSH: Ngoaïi tröø caùc thaønh phaàn plastic, cao su vaø da, veà phöông dieän sinh hoïc, thaønh phaàn höõu cô cuûa haàu heát raùc thaûi ñeàu coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Caùc phaân töû coù theå hoøa tan trong nöôùc nhö: ñöôøng, tinh boät, axit amin vaø nhieàu axit höõu cô khaùc; Baùn cellulose, caùc saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon; Cellulose, saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng glucose 6 cacbon; Daàu, môû vaø saùp – laø nhöõng ester cuûa caùc loaïi röôïu vaø axit beùo maïch daøi; Lignin, moät polymer coù chöùa voøng thôm vôùi nhoùm methoxyl (–OCH3) maø tính chaát hoùa hoïc cuûa noù cho ñeán nay vaãn chöa bieát ñöôïc moät caùch chính xaùc; Lignocelluloza: hôïp chaát do lignin vaø celluloza keát hôïp laïi vôùi nhau; Protein, chaát taïo thaønh caùc amino axit maïch thaúng. Coù leõ tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa thaønh phaàn höõu cô trong RTSH vìø haàu heát caùc thaønh phaàn höõu cô ñeàu coù theå chuyeån hoùa sinh hoïc thaønh khí vaø caùc chaát raén voâ cô, höõu cô trô khaùc. Söï boác muøi hoâi vaø sinh ruoài cuõng coù lieân quan ñeán tính deã phaân huûy cuûa caùc vaät chaát höõu cô trong RTSH nhö raùc thöïc phaåm. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong RTSH: Haøm löôïng chaát raén bay hôi (VS) ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát chaùy raùc thaûi ôû nhieät ñoä 5500C thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô trong raùc thaûi. Söû duïng chæ tieâu VS ñeå moâ taû khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén thì khoâng ñuùng bôûi vì moät vaøi phaàn töû höõu cô cuûa raùc thaûi raát deã bay hôi nhöng laïi coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc keùm, chaúng haïn nhö giaáy in vaø caùc caønh caây. Thay vaøo ñoù, haøm löôïng lignin cuûa raùc thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù tính toaùn phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc baèng caùch söû duïng bieåu thöùc sau: BF = 0,83 – 0,028 LC Trong ñoù: BF – Tyû leä phaàn phaân huûy sinh hoïc bieåu dieãn treân cô sôû VS; 0,83 vaø 0,028 – Caùc haèng soá thöïc nghieäm; LC – Haøm löôïng lignin, bieåu dieãn baèng % troïng löôïng khoâ. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa moät vaøi hôïp chaát höõu cô tìm thaáy trong raùc thaûi ñoâ thò döïa treân cô sôû haøm löôïng lignin. Caùc chaát thaûi raén vôùi haøm löôïng lignin cao nhö giaáy in coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc keùm hôn ñaùng keå so vôùi caùc chaát thaûi raén höõu cô khaùc trong RTSH. Söï phaùt muøi hoâi: Muøi hoâi coù theå sinh ra khi raùc sinh hoaït ñöôïc löu tröõ laâu trong nhaø, taïi traïm trung chuyeån vaø ôû baõi ñoå laøm aûnh höôûng xaáu ñeán myõ quan ñoâ thò vaø söùc khoûe coäng ñoàng. Trong ñieàu kieän khí haäu noùng aåm, muøi hoâi phaùt sinh nhanh choùng ôû caùc nôi chöùa raùc gaây khoù chòu cho moïi ngöôøi xung quanh. Muøi hoâi taïo thaønh laø do söï phaân huûy yeám khí caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc coù khaû naêng phaân raõ nhanh. Chaúng haïn nhö trong ñieàu kieän yeám khí, sulfate coù theå bò khöû thaønh sulfide (S2–), vaø sau ñoù noù keát hôïp vôùi hydro taïo thaønh hydrosulfua (H2S) coù muøi tröùng thoái raát khoù chòu. Söï taïo thaønh H2S coù theå ñöôïc minh hoïa bôûi caùc phaûn öùng sau: 2CH3CHOHCOOH + SO42– ® 2CH3COOH + S2– + H2O + CO2 (Lactic) (Sulfate) (Acetic) (Ion Sulfit) 4H2 + SO42– ® S2– + 4H2O S2– + 2H+ ® H2S Ion sulfit coù theå keát hôïp vôùi muoái kim loaïi coù maët trong raùc nhö saét ñeå hình thaønh sulfit kim loaïi: S2– + 2Fe2+ ® FeS Maøu ñen cuûa chaát thaûi raén ñaõ traûi qua quaù trình phaân huûy yeám khí laø do söï hình thaønh caùc sulfit kim loaïi treân. Söï bieán ñoåi sinh hoïc cuûa hôïp chaát höõu cô chöùa goác sulfur coù theå daãn ñeán söï hình thaønh caùc hôïp chaát coù muøi hoâi nhö methyl mercaptan vaø axit amino butyric. Söï bieán ñoåi cuûa methioine vaø amino axit nhö sau: CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH ® CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH (Methioine) (Methyl mercaptan) (Aminobutyric axit) Methyl mercaptan coù theå bò thuûy phaân sinh hoùa thaønh methyl alcohol vaø hydro sulfua: CH3SH + H2O ® CH4OH + H2S Muøi hoâi töø raùc phaân huûy yeám khí coù theå khaéc phuïc baèng caùch söû duïng caùc thuøng chöùa coù naép ñaäy kín vaø duy trì soá laàn thu gom thích hôïp. Caùc thuøng chöùa phaûi ñöôïc lau chuøi vaø röûa ñònh kyù. 4.1.5 Toác ñoä phaùt sinh RTSH: Toác ñoä phaùt thaûi (hay coøn goïi laø heä soá phaùt thaûi) RTSH laø moät trong nhöõng thoâng soá raát quan troïng ñoái vôùi vieäc tính toaùn thieáp laäp heä thoáng quaûn lyù RTSH cuõng nhö vieäc quy hoaïch caùc loø ñoát hay caùc baõi choân laáp cho töøng ñòa phöông. Tuøy thuoäc vaøo caùch thöùc phaân loaïi RTSH maø coù caùc heä soá phaùt thaûi khaùc nhau. Heä soá phaùt thaûi RTSH taïi caùc ñoâ thò thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng ñôn vò kg/ngöôøi/ngaøy. ÔÛ nhöõng ñoâ thò khaùc nhau, heä soá phaùt thaûi raùc ñoâ thò coù theå coù söï khaùc bieät tuøy theo möùc soáng (giaøu hay ngheøo), loái soáng (phung phí hay tieát kieäm), phong tuïc taäp quaùn vaø nhöõng ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng ñoâ thò. Theo thoáng keâ möùc sinh RTSH ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån trung bình laø 0,35- 0,45 kg/ngöôøi.ngaøy. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån laø 2,8 kg/ngöôøi.ngaøy. Möùc sinh RTSH taêng leân cuøng vôùi ñieàu kieän kinh teá ôû nhöõng thaønh phoá giaøu cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån löôïng RTSH sinh ra töông ñöông vôùi caùc nöôùc phaùt trieån. Theo taøi lieäu cuaû Traàn Hieáu Nhueä(1996) möùc sinh RTSH cuûa caùc thaønh phoá ôû nöôùc ta nhö sau: Haø Noäi : 0,88 kg/ngöôøi.ngaøy. Haûi Phoøng : 0,5 kg/ngöôøi.ngaøy. TP HCM : 0,66 kg/ngöôøi.ngaøy. Caùc ñoâ thò coøn laïi : 0,24 - 0,45 kg/ngöôøi.ngaøy. 2.2 OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO RTSH: 2.2.1 OÂ nhieãm khoâng khí: Caùc saûn phaåm khí chuû yeáu sinh ra töø baõi choân laáp raùc (methane vaø cacbon dioxyt) laø keát quaû cuûa söï phaân huûy baèng vi sinh vaät. ÔÛ nhöõng thôøi kyø ñaàu cuûa baõi choân laáp raùc, chaát khí chieám öu theá nhaát laø cacbon dioxyt. Khi baõi choân laáp raùc hoaøn thieän, khí sinh ra bao goàm chuû yeáu laø CO2 vaø CH4 vôùi tyû leä ngang baèng nhau. Bôûi vì methane laø chaát khí coù tính deã noå, neân söï chuyeån ñoäng cuûa noù caàn phaûi ñöôïc kieåm soaùt. Vieäc phoùng thích caùc chaát khí coù haøm löôïng raát thaáp töø baõi raùc cuõng caàn ñöôïc quan taâm do ñoäc tính cuûa chuùng. Hôn 150 chaát khí ñöôïc phaùt hieän ôû nhieàu baõi raùc. Nhieàu chaát trong soá ñoù ñöôïc lieät vaøo caùc hôïp chaát höõu cô deã bay hôi (VOC). Vieäc xaûy ra caùc noàng ñoä VOC ñaùng keå thöôøng lieân quan vôùi caùc baõi raùc cuõ hôn maø tröôùc ñoù chuùng ñaõ tieáp nhaän caùc chaát thaûi coâng nghieäp vaø thöông maïi coù chöùa caùc hôïp chaát ñoù. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, treân 90% theå tích khí sinh ra do söï phaân huûy cuûa RTSH laø meâtan vaø cacbonic. Khi meâtan coù maët trong khoâng khí vôùi noàng ñoä 5 – 15% noù seõ gaây noå. Tuy nhieân, trong baõi raùc khoâng coù oxy vaø khi noàng ñoä methane ñaït ñeán giaù trò noùi treân noù vaãn khoâng gaây noå. Maëc duø haàu heát khí methane thoaùt vaøo trong khí quyeån, nhöng vaãn coù theå tìm thaáy cacbon dioxyt vaø methane vôùi noàng ñoä leân ñeán 40% ôû khoaûng caùch 120m beân caïnh baõi raùc. Ñoái vôùi caùc baõi raùc khoâng coù söï thoâng khí, phaïm vi cuûa söï di chuyeån ngang naøy thay ñoåi phuï thuoäc vaøo ñaëc tính vaät lieäu bao phuû vaø ñaát ñaù xung quanh. Neáu khoâng kieåm soaùt söï thoâng khí vaøo baàu khí quyeån thì noù coù theå taäp trung beân döôùi caùc coâng trình xaây döïng, caùc khoaûng troáng xung quanh hoaëc caùc ñeâ chaén xung quanh baõi raùc. Neáu coù söï thoâng khí thích hôïp thì methane khoâng coøn laø vaán ñeà ñaùng quan taâm. Nhöng veà phöông dieän khaùc, cacbon dioxyt gaây ra moät soá vaán ñeà xaáu do tyû troïng cuûa chuùng. Nhö ñaõ bieát, cacbon dioxyt naëng gaáp 1,5 laàn khoâng khí vaø naëng gaáp 2,8 laàn methane, vì vaäy noù coù khuynh höôùng di chuyeån xuoáng döôùi ñaùy cuûa baõi raùc. Keát quaû laø noàng ñoä cacbon dioxyt trong caùc taàng beân döôùi cuûa baõi raùc coù theå ñaït ñeán giaù trò cao trong nhieàu naêm. Maët khaùc, do tyû troïng cuûa noù, cacbon dioxyt seõ di chuyeån xuyeân qua caùc lôùp ñaát ñaù ôû döôùi ñaùy baõi raùc cho tôùi khi noù tieáp xuùc vôùi nöôùc ngaàm. Cacbon dioxyt laäp töùc hoøa tan vaøo nöôùc laøm cho pH cuûa nöôùc ngaàm haï thaáp xuoáng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï hoøa tan caùc khoaùng vaät trong ñaát ñaù vaø do ñoù laøm taêng ñoä cöùng vaø haøm löôïng caùc muoái khoaùng trong nöôùc ngaàm, ñaëc bieät laø söï hieän dieän cuûa saét trong nöôùc ngaàm ôû nhöõng khoaûng noàng ñoä cao, gaây khoù khaên lôùn cho vieäc söû duïng nöôùc ngaàm laøm nguoàn nöôùc caáp cho saûn xuaát, sinh hoaït. OÂ nhieãm khoâng khí do RTSH khoâng chæ coù khí Meâtan vaø cacbon oxyt maø coøn coù caùc khí khaùc: NH3, H2S, SO2… gaây muøi hoâi thoái taïi caùc khu vöïc chöùa raùc. OÂ nhieãm moâi tröôøng ñaát: Khi choân laáp RTSH nöôùc roø ræ thaám qua caùc lôùp CTR cuûa hoác choân laáp keùo theõo caùc chaát oâ nhieãm töø RTSH ñi vaøo taàng ñaát ôû döôùi baõi choân laáp. Caùc chaát höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát ôû traïng thaí hieáu khí vaø kò khí. Khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian. Vôùi moät löôïng CTR vaø nöôùc roø ræ töø baõi choân laáp vöøa phaûi thì khaû naêng laøm saïch cuûa ñaát seõ laøm cho caùc chaát trôû neân ít oâ nhieãm hôn. Nhöng vôùi khoái löôïng lôùn thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø ñaát bò oâ nhieãm naëng, gaây suy thoaùi vaø giaûm ñoä phì nhieâu cuûa ñaát. Quaù trình phaân huûy caùc hôïp chaát trong RTSH laøm thay ñoåi tính chaát lyù hoùa cuûa ñaát, seõ taùc ñoäng ñeán heä sinh vaät trong moâi tröôøng ñaát. Hôn nöûa, caùc chaát oâ nhieãm thaám vaøo lôùp nöôùc ñöôùi ñaát, daãn ñeán oâ nhieãm nöôùc trong ñaát (nöôùc ngaàm), aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa con nguoàn khi khai thaùc söû duïng nguoàn nöôùc naøy. 2.2.3 OÂ nhieãm moâi tröôøng nöôùc: Hieän töôïng xaû raùc böøa baõi treân caùc con keânh, soâng, bieån… Vöøa gaây maát veû thaåm myõ caûnh quan, vöøa gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët. Neáu tình traïng keùo daøi, gaây neân höôïng töôïng thoái röûa, aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán nguoàn nöôùc maët vaø taïo muøi hoâi thoái aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân soáng trong khu vöïc. Thaønh phaàn nöôùc roø ræ töø caùc baõi raùc Thaønh phaàn Ñôn vò Noàng ñoä Baõi raùc môùi (döôùi 2 naêm) Baõi raùc cuõ (treân 10 naêm) Khoaûng dao ñoäng Giaù trò ñaëc tröng pH - 4,5 – 7,5 6,0 6,6 – 7,5 BOD5 mg/l 2.000 – 30.000 10.000 100 – 200 COD mg/l 3.000 – 60.000 18.000 100 – 500 TOC mg/l 1.500 – 20.000 6.000 80 – 160 TSS mg/l 200 – 2.000 500 100 – 400 Nitô höõu cô mg/l 10 – 800 200 80 – 120 N-NH3 mg/l 10 – 800 200 20 – 40 N-NO3 mg/l 5 – 40 25 5 – 10 Toång phospho mg/l 5 – 100 30 5 – 10 P-PO4 mg/l 4 – 80 20 4 – 8 Ñoä kieàm mgCaCO3/l 1.000 – 10.000 3.000 200 – 1.000 Ñoä cöùng toång mgCaCO3/l 300 – 10.000 3.500 200 – 500 Ca2+ mg/l 200 – 3.000 1.000 100 – 400 Mg2+ mg/l 50 – 1.500 250 50 – 200 K+ mg/l 200 – 1.000 300 50 – 400 Na+ mg/l 200 – 2.500 500 100 – 200 Cl– mg/l 200 – 3.000 500 100 – 400 SO42– mg/l 100 – 1.000 300 20 – 50 Saét toång coäng mg/l 50 – 1.200 60 20 – 200 (Nguoàn: Introduction to Environmental Engineering, 1998) Ñoái vôùi nguoàn nöôùc ngaàm, cuõng bò oâ nhieãm nghieâm troïng do taùc ñoäng cuûa raùc thaûi sinh hoaït. Nöôùc roø ræ taïi caùc baõi choân laáp thaám vaøo ñaát gaây oâ nhieãm tröïc tieáp ñeán nguoàn nöôùc ngaàm. Nöôùc doø ræ coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng chaát loûng taùch ra töø baõi raùc ñi vaøo moâi tröôøng xung quanh mang theo nhieàu thaønh phaàn oâ nhieãm. Trong haàu heát caùc baõi raùc ñoâ thò, moät phaàn nöôùc roø ræ laø do chaát loûng sinh töø söï phaân huûy caùc vaät chaát höõu cô vaø phaàn coøn laïi laø do chaát loûng ñi töø ngoaøi vaøo baõi raùc nhö: heä thoáng thoaùt nöôùc beà maët, nöôùc möa vaø nöôùc ngaàm. Khi nöôùc roø ræ thaám xuyeân qua chaát thaûi raén ñang bò phaân huûy yeám khí ôû caùc taàng beân döôùi cuûa baõi raùc seõ mang theo caùc thaønh phaàn oâ nhieãm hoùa hoïc vaø sinh hoïc. Nöôùc roø ræ coù chöùa nhieàu chaát hoøa tan vaø coù theå coù caû caùc vi khuaån gaây beânh di chuyeån thaâm nhaäp vaøo nguoàn nöôùc ngaàm, keát quaû laø nguoàn nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm naëng. 2.2.4 Taùc haïi cuûa RTSH leân caûnh quan vaø söùc khoeû coâng ñoàng: Caùc sinh vaät laây truyeàn beänh (vectors), oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí khoâng phaûi laø vaán ñeà lôùn taïi moät baõi choân laáp raùc ñöôïc vaän haønh vaø baûo döôõng ñuùng qui caùch. Vieäc neùn chaët toát chaát thaûi, taïo lôùp phuû moãi ngaøy cho chaát thaûi raén vôùi vieäc neùn chaët lôùp phuû, vaø quaûn lyù noäi taïi toát laø nhöõng coâng vieäc caàn phaûi laøm ñeå kieåm soaùt ruoài, caùc loaøi gaëm nhaám vaø söï chaùy. Vieäc ñoát chaùy, maø noù coù theå gaây ra oâ nhieãm khoâng khí, khoâng bao giôø cho pheùp ôû moät baõi choân laáp raùc hôïp veä sinh. Neáu söï chaùy xaûy ra baát ngôø, chuùng caàn phaûi ñöôïc daäp taét ngay töùc khaéc baèng caùch söû duïng ñaát, nöôùc hoaëc hoùa chaát. Muøi hoâi thoái coù theå ñöôïc kieåm soaùt baèng caùch taïo moät lôùp phuû leân chaát thaûi moät caùch nhanh choùng vaø caån thaän, vaø baèng caùch bít kín baát kyø nhöõng choã roø ró naøo coù theå phaùt trieån trong lôùp phuû. Vôùi khoái löôïng lôùn RTSH haøng ngaøy ôû caùc ñoâ thò, neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø quaûn lyù toát seõ gaây ra caùc vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng vaø laøm maát veõ myõ quan cuûa caùc ñoâ thò. RTSH ôû caùc ñoâ thò thöôøng raát phöùc taïp goàm ñuû moïi loaïi, trong ñoù chieám ña soá laø caùc thaønh phaàn höõu cô. Caùc thaønh phaàn höõu cô trong RTSH coù ñaëc tính phaân huûy sinh hoïc nhanh trong ñieàu kieän khí haäu noùng aåm, saûn sinh ra muøi hoâi thoái khoù chòu vaø trôû neân cöïc kyø haáp daãn vôùi chuoät, ruoài, boï vaø caùc loaïi coân truøng khaùc. Tröïc khuaån thöông haøn, tröïc khuaån lî, tröïc khuaån lao… toàn taïi ñöôïc töø 4 ñeán 42 ngaøy trong raùc. Rieâng tröïc khuaån phoù thöông haøn toàn taïi laâu hôn töø 24 ñeán 107 ngaøy. Trong raùc sinh hoaït cuûa caùc ñoâ thò vaø thaønh phoá lôùn vôùi thaønh phaàn chaát höõu cô chieám 30 – 70%, trong ñieàu kieän khí haäu aåm öôùt cuûa caùc vuøng nhieät ñôùi nhö Vieät Nam (ñoä aåm 50 – 80%) laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc vi sinh vaät gaây beänh phaùt trieån nhö: vi truøng thöông haøn (Salmonnella typhi, Salmonnella paratyphi A&B; lî (Shtaalla spp); tieâu chaûy (Escherichia coli); lao (Mycobacterium tubecudis); baïch haàu (Coryner bacterium doptheriac); giun saùn (Ascaris lumbricosdis taciaasagi-nata);… Nhöõng loaïi kyù sinh truøng naøy toàn taïi vaø phaùt trieån nhanh choùng, gaây neân nhöõng aûnh höôûng xaáu ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng. Ngoaøi nhöõng thuøng raùc gia ñình khoâng ñuùng tieâu chuaån, thieáu naép ñaäy, raùc thaûi thöôøng ñoå böøa baõi ôû goác caây, ñaàu ñöôøng, ngoõ heûm, coáng thoaùt nöôùc, keânh raïch hoaëc thaäm chí baát cöù nôi naøo maø ngöôøi ta muoán. Sau moãi ñôït toång veä sinh, thöïc hieän chieán dòch laøm saïch loøng leà ñöôøng, raùc vaãn tieáp tuïc toàn taïi. Vieäc thu g._.om, xöû lyù baát hôïp lyù chaát thaûi raén cuõng laø nguyeân nhaân quan troïng laøm taêng söï xuoáng caáp nghieâm troïng cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc. Raùc nhieàu khi ñöôïc ñoå böøa baõi tröïc tieáp vaøo heä thoáng coáng raõnh cuõng nhö keânh raïch tieâu thoaùt nöôùc, laøm taéc ngheõn caùc heä thoáng coáng thoaùt nöôùc, caûn trôû doøng chaûy, boài laéng keânh raïch… gaây oâ nhieãm naëng neà ñeán chaát löôïng caùc nguoàn nöôùc vaø aûnh höôûng xaáu ñeán caùc heä sinh thaùi nöôùc. 2.3 HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ RTSH ÔÛ VIEÄT NAM ÔÛ nöôùc ta do ñieàu kieän kinh teá chöa phaùt trieån neân haàu heát caùc ñoâ thò chöa ñöôïc ñaàu tö thích ñaùng cho coâng taùc xöû lyù raùc. Nhöõng thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán raùc laøm phaân höõu cô. Moät soá ñoâ thò khaùc ñaõ vaø ñang laäp döï aùn baõi choân laáp hôïp veä sinh vaø cheá bieán raùc laøm phaân höõu cô. 2.3.1 Tình hình nghieân cöùu treân theá giôùi: Nhö chuùng ta ñaõ bieát nhöõng thaùch thöùc vaø nguy cô toaøn caàu veà nhòp ñoä caïn kieät, suy thoaùi caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø gia taêng löôïng RTSH do daân soá ngaøy caøng taêng vaø nhu caàu tieâu thuï cuûa con ngöôøi ngaøy caøng nhieàu. AÛnh höôûng ngöôïc laïi cuûa nhöõng daáu hieäu suy thoaùi vaø oâ nhieãm ñoù tôùi taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ñang laø moái quan taâm saâu saéc cuûa nhieàu quoác gia, nhieàu toå chöùc quoác teá vaø caùc nhaø khoa hoïc ôû khaép moïi nôi treân theá giôùi. Ñieàu naøy ñaõ thuùc ñaåy vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån nhanh choùng moät lónh vöïc khoa hoïc coâng ngheä môùi coù tính chaát lieân ngaønh trong khoaûng hôn 100 naêm qua ôû lónh vöïc Khoa hoïc Coâng ngheä Moâi tröôøng, nhaèm goùp phaàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc khai thaùc, söû duïng hôïp lyù caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø xöû lyù chaát thaûi, baûo veä moâi tröôøng. Nhöõng thaønh töïu cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä moâi tröôøng ñaõ cung caáp nhieàu giaûi phaùp khaùc nhau ñeå xöû lyù chaát thaûi raén coâng nghieäp moät khi chuùng ñaõ ñöôïc sinh ra, tuy nhieân caùc giaûi phaùp ñoù nhìn chung ñöôïc tieán haønh theo 2 phöông thöùc cô baûn: Choân laáp hôïp veä sinh ôû caùc baõi choân laáp raùc. Cheá bieán chaát thaûi raén coâng nghieäp thaønh taøi nguyeân taùi taïo (vaät lieäu vaø/hoaëc naêng löôïng) cuøng vôùi vieäc choân laáp nhöõng phaàn coøn laïi tieáp sau ñoù. Nhieàu kyõ thuaät vaø coâng ngheä môùi cho vieäc choân laáp vaø thieâu ñoát CTR ñaõ ñöôïc khaùm phaù vaø ngaøy caøng phaùt trieån nhaèm naâng cao hieäu quaû xöû lyù vaø baûo veä moâi tröôøng. Maëc duø caùc kyõ thuaät vaø coâng ngheä choân laáp RTSH ñaõ ñöôïc bieát ñeán khaù sôùm, chi phí xöû lyù cuõng khoâng quaù cao nhöng hieän nay phöông thöùc naøy khoâng coøn ñöôïc öa chuoäng ôû nhieàu quoác gia vôùi lyù do caên baûn laø toán quaù nhieàu ñaát cho vieäc choân laáp vaø tieàm aån nhieàu ruûi ro ñoái vôùi moâi tröôøng (ñaëc bieät ñoái vôùi nöôùc ngaàm). ÔÛ caùc quoác gia chaâu AÂu, vieäc choân laáp tröïc tieáp chaát thaûi seõ bò caám trong voøng 10 ¸ 15 naêm tôùi bôûi moät luaät leä chung (hieän nay Thuïy Syõ ñaõ caám vieäc naøy). Thay vaøo ñoù, phöông thöùc cheá bieán RTSH thaønh taøi nguyeân taùi taïo (döôùi daïng vaät chaát vaø/hoaëc naêng löôïng), maëc duø coù chi phí xöû lyù cao hôn nhöng chuùng ngaøy caøng ñöôïc öa chuoäng hôn vì moät maët laø nhaèm ñeå khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm cuûa phöông thöùc choân laáp truyeàn thoáng vaø maët khaùc, cho pheùp baûo toàn taøi caùc nguoàn nguyeân thieân nhieân vaø thu lôïi töø vieäc baùn caùc saûn phaåm taùi sinh (vaät lieäu/naêng löôïng) ngoaøi thò tröôøng. Phaàn lôùn caùc loø ñoát raùc hieän ñaïi ñöôïc thieát keá nhaèm muïc ñích thu hoài laïi naêng löôïng. YÙ töôûng naøy ñaõ coù töø hôn 100 naêm qua. Heä thoáng cheá bieán raùc ñoâ thò thaønh ñieän naêng laàn ñaàu tieân ñöôïc xaây döïng ôû Hamburg (Ñöùc) vaøo naêm 1896. Naêm 1903, laàn ñaàu tieân ôû Myõ, nhieàu nhaø maùy ñoát raùc saûn xuaát ra ñieän naêng ñöôïc moïc leân ôû thaønh phoá New York vaø Hieän nay ôû Myõ ñaõ coù treân 200 nhaø maùy cheá bieán CTR thaønh naêng löôïng. Ngöôøi ta ñoát chaùy chaát thaûi raén trong moät loø ñoát ñaëc bieät ñöôïc thieát keá theo kieåu loø ñoát ñöôïc bao boïc xung quanh baèng caùc oáng chöùa ñaày nöôùc ñeå thu hoài laïi nhieät ôû daïng hôi nöôùc. Hôi nöôùc coù theå ñöôïc söû duïng tröïc tieáp ñeå gia nhieät hoaëc saûn xuaát ra ñieän. Theo soá lieäu nghieân cöùu cuûa Nhaät, soá löôïng loø ñoát raùc ôû caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån vaøo naêm 1994: Nhaät – 1.892, Myõ – 148, Canada – 17, Ñöùc – 53, Haø Lan – 11, Thuïy Ñieån – 21 ñaõ phaûn aûnh xu theá roõ raøng cuûa vieäc söû duïng phöông phaùp nhieät ñeå xöû lyù CTR. Nhieàu quoác gia cuõng ñaõ ban haønh caùc chính saùch nhaèm khuyeán khích vaø keâu goïi coäng ñoàng söû duïng ñieän baèng caùch mua ñieän ñöôïc saûn xuaát töø caùc nhaø maùy ñoát raùc. Vôùi hieäu quaû thu hoài nhieät vaø saûn xuaát ñieän, caùc nhaø maùy cheá bieán raùc thaønh naêng löôïng coù theå saûn xuaát ra khoaûng 600 kWh ñieän naêng treân moãi taán chaát thaûi raén sinh hoaït. Maëc duø ñaõ ñaït ñöôïc moät soá tieán boä nhaát ñònh trong vieäc xöû lyù chaát thaûi raén baèng phöông phaùp ñoát, song ngöôøi ta vaãn khoâng khoûi lo ngaïi veà vieäc phaùt sinh ra caùc chaát thaûi thöù caáp töø caùc loø ñoát raùc. Nhieàu baùo caùo cho thaáy coù moät löôïng lôùn dioxins phaùt thaûi töø loø ñoát chaát thaûi raén. Theo taøi lieäu “Nghieân cöùu toång theå caùc loø ñoát chaát thaûi” do Chính phuû Nhaät Baûn thöïc hieän naêm 1997, heä soá phaùt thaûi dioxins theo khí thaûi loø ñoát trung bình laø 4,5 mg TEQ/taán chaát thaûi; theo tro bay laø 45 mg TEQ/taán chaát thaûi vaø tích tuï trong tro ñaùy loø laø 3,45 mg TEQ/taán chaát thaûi. Keát quaû nghieân cöùu naøy ñaõ chæ roõ raèng haàu heát dioxins phaùt thaûi ra moâi tröôøng chuû yeáu theo tro bay vôùi taûi löôïng phaùt thaûi lôùn gaáp 10 laàn so vôùi khí thaûi. Ñieàu naøy ñaët ra vaán ñeà laø caàn öu tieân xöû lyù tro trong kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí töø caùc loø ñoát. Thaønh töïu môùi nhaát lieân quan ñeán vaán ñeà naøy laø phaùt trieån coâng ngheä nung chaûy tro vaø hoùa khí keát hôïp trong heä thoáng loø ñoát CTR. Vieäc nung chaûy tro vaø hoùa khí ngay trong heä thoáng loø ñoát khoâng chæ cho pheùp phaân huûy toaøn boä dioxin maø coøn oån ñònh kim loaïi naëng trong tro. Nhaät laø moät trong nhöõng quoác gia ñi ñaàu veà lónh vöïc coâng ngheä naøy vaø phaùt trieån raát nhanh (naêm 2000 Nhaät ñaõ laép ñaët 29 heä thoáng loø ñoát so vôùi 7 heä thoáng ñaõ ñöôïc laép ñaët vaøo naêm 1999). Chính phuû Nhaät ñang phaán ñaáu loaïi tröø hoaøn toaøn söï phaùt thaûi dioxin vaøo naêm 2005 thoâng qua söï phaùt trieån coâng ngheä naøy. Vöôït leân treân taát caû vaãn laø caùc noã löïc nhaèm giaûm thieåu löôïng chaát thaûi raén coâng nghieäp ñöa ñi xöû lyù (bao goàm caû vieäc ngaên ngöøa söï phaùt sinh ra chaát thaûi ngay taïi nguoàn vaø toái ña hoùa vieäc taùi söû duïng chaát thaûi coâng nghieäp). Thöïc teá ñaõ chæ cho thaáy raèng, caùch tieáp caän truyeàn thoáng trong vieäc quaûn lyù chaát thaûi raén – töùc laø taäp trung vaøo vieäc xöû lyù chaát thaûi moät khi noù ñaõ ñöôïc sinh ra (ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi khaù quen thuoäc “end of pipe approach”) ngaøy caøng boäc loä roõ nhieàu nhöôïc ñieåm: - Khoâng khuyeán khích giaûm chaát thaûi. - Laõng phí trong vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân – nguyeân nhaân chính cuûa söï caïn kieät vaø suy thoaùi taøi nguyeân thieân nhieân ôû qui moâ toaøn caàu. - Toán nhieàu ñaát cho vieäc choân caát chaát thaûi raén. - Nhieàu ruûi ro veà maët moâi tröôøng. - Khoâng coù cô mai cho vieäc thu hoài voán ñaàu tö xaây döïng vaø vaän haønh caùc heä thoáng xöû lyù chaát thaûi raén neáu xeùt ñôn thuaàn veà maët xöû lyù ñeå thoûa maõn caùc yeâu caàu baûo veä moâi tröôøng. Chính vì vaäy, xu höôùng hieän nay treân theá giôùi ñang thieân veà caùch tieáp caän “phoøng ngöøa” hôn laø xöû lyù ôû cuoái ñöôøng oáng maø chuùng ta ñaõ ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi laø “Quaûn lyù thoáng nhaát vaø toång hôïp chaát thaûi raén” (Integrated Solid Waste Management). Chæ trong voøng khoaûng 10 – 15 naêm qua, ôû chaâu AÂu vaø gaàn ñaây laø ôû Baéc Myõ, ñaõ daáy leân phong traøo maïnh meõ töø boû caùch tieáp caän “ôû cuoái ñöôøng oáng” trong quaûn lyù chaát thaûi coâng nghieäp, ñoàng thôøi höôùng tôùi caùc chieán löôïc giaûm thieåu chaát thaûi. Trong khoaûng thôøi gian naøy, nhieàu yù töôûng môùi ñaõ ñöôïc naûy sinh nhaèm laøm giaûm caùc chaát thaûi ngay taïi nguoàn. Nhöõng chieán löôïc moâi tröôøng vôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau, chaúng haïn nhö: Ngaên ngöøa oâ nhieãm (Pollution Prevention – P2), Giaûm thieåu chaát thaûi (Waste Minimization – WM), Saûn xuaát saïch hôn (Cleaner Production – CP)… daàn daàn ñöôïc tieáp caän nhö laø moät söï caàn thieát ñeå giaûm caùc khoaûn chi phí khoång loà cho vieäc xöû lyù chaát thaûi vaø caùc haønh ñoäng laøm saïch moâi tröôøng. Keát quaû laø hieän taïi ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, caùch tieáp caän “ôû cuoái ñöôøng oáng” ñang ñöôïc thay theá daàn baèng caùch tieáp caän tích cöïc ñöôïc öa chuoäng hôn – ñoù laø giaûm thieåu chaát thaûi. 2.3.2 Tình hình nghieân cöùu taïi Vieät Nam: Hieän nay nöôùc ta ñaõ xuaát hieän nhieàu ñieåm saùng trong cuoäc vaän ñoäng thu gom phaân loaïi RTSH goùp phaàn saïch ñeïp moâi tröôøng soáng cuûa caùc ñoâ thò vaø khu daân cö. ÔÛ nhieàu tænh ñaõ thaønh laäp caùc hôïp taùc xaõ, caùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn traùch nhieäm dòch vuï vieäc thu gom raùc doïn veä sinh ñöôøng phoá. Ñieån hình nhaát coù theå noùi laø tænh Thaùi Bình. Tænh Thaùi Bình ñaõ trieån khai khaù thaønh coâng chöông trình naøy treân toaøn thò xaõ Thaùi Bình: vöøa thu gom raùc vöøa vaän ñoäng, giaùo duïc ngöôøi daân phaân loaïi RTSH taïi nguoàn moät caùch coù keát quaû. Moät soá caù nhaân ñaõ laøm kinh teá thaønh coâng baèng thu gom phaân loaïi vaø taùi cheá raùc, trong ñoù coù caû xöû lyù RTSH höõu cô thaønh phaân boùn vi sinh nhö ôûø Höng Yeân, Haûi Phoøng, Thaùi Bình, Bình Thuaän… Taïi caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, TP Hoà Chí Minh, Haûi Phoøng vieäc thu gom RTSH do coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò ñaûm nhieäm cuõng ñaõ coù nhieàu ñoåi môùi, giaûi quyeát moâi tröôøng saïch ñeïp. Tuy nhieân do vaán ñeà phaân loaïi RTSH taïi caùc hoä gia ñình vaø nhöõng nôi coâng coäng chöa giaûi quyeát ñöôïc neân gaây khoù khaên cho nhaø maùy saûn xuaát phaân boùn höõu cô vi sinh töø RTSH cuõng nhö vaán ñeà chuyeân chôû raùc vaø baõi choân laáp raùc. Naêm 2002, Trung taâm Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån noâng nghieäp beàn vöõng cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Noâng nghieäp I Haø Noäi ñaõ trieån khai moät döï aùn nhoû thöû nghieäm thu gom vaø phaân loaïi raùc thaûi sinh hoaït taïi nguoàn (PLRTSHTN). Keát quaû nghieân cöùu thöû nghieäm naøy cho thaáy coâng taùc tuyeân truyeàn vaän ñoäng coäng ñoàng coù taùc duïng raát lôùn ñeå taêng söï hieåu bieát vaø höôûng öùng cuûa daân chuùng, coäng ñoàng. Tuy nhieân, ñeå thay ñoåi thoùi quen töø choã cho raùc hoãn hôïp vaøo thuøng raùc ñeán phaân loaïi töøng loaïi RTSH khoâng deã daøng thöïc hieän. Caàn phaûi coù söï hoã trôï nhaát ñònh cuûa caùc toå chöùc hoaëc nhaø nöôùc nhö: caáp thuøng/tuùi ñöïng raùc ñeå phaân loaïi theo raùc höõu cô, thaønh laäp caùc ñoä caùn boä tình nguyeän ñi tuyeân truyeàn, vaän ñoäng vaø giaùm saùt vieäc phaân loaïi raùc; toå chöùc xe, ngöôøi thu gom chuyeân choû RTSH ñeán nôi cheá bieán… Söï hoå trôï naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän kieân trì, nhieàu naêm ñeán vaøi theá heä môùi trôû thaønh thoùi quen xaõ hoäi. Baùo caùo môùi nhaát coâng boá cuoái thaùng 11/2004, mang teân Dieãn bieán moâi tröôøng Vieät Nam naêm 2004 laø keát quaû hôïp taùc giöõa Boä Taøi Nguyeân vaø Moâi Tröôøng, WB vaø CIDA thoâng qua döï aùn Waste-Econ cuûa Canada ñaõ chæ ra nhöõng thöû thaùch lôùn nhaát maø Vieät Nam phaûi vöôït qua trong lónh vöïc baûo veä moâi tröôøng. Theo ñoù, moãi naêm Vieät Nam saûn sinh treân 15 trieäu taán chaát thaûi, trong ñoù phaàn lôùn khoâng ñöôïc thieâu ñoát an toaøn ñang laø moät trong nhöõng nguy cô gaáy oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. Theo baùo caùo naøy, vieäc xöû lyù chaát thaûi ñuùng caùch bao goàm taùi söû duïng vaø taùi cheá, thu gom, xöû lyù vaø tieâu huyû laø thieát yeáu nhaèm cung caáp moät heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi coù hieäu quaû veà maët chi phí vaø coù khaû naêng haïn cheá ruûi ro vôùi söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng. Vieät Nam laø moät trong nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá khaù taêng tröôûng. Tuy nhieân, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá nhanh choùng ñoàng thôøi laøm naûy sinh caùc thaùch thöùc khoâng löôøng tröôùc ñöôïc vôùi moâi tröôøng, ñaëc bieät laø ôû caùc khu ñoâ thò môùi vaø caùc KCN, nôi RTSH trôû thaønh vaán ñeà noåi coäm gaáy ra caùc taùc ñoäng ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng. Vieät Nam ñaõ coù nhöõng bieän phaùp ñaùp öùng vôùi moät khung phaùp lyù toát, keá hoaïch ñaàu tö maïnh meõ vaø taäp trung vaøo muïc tieâu naâng cao chaát löôïngdòch vuï ôû caáp ñòa phöông, ñaëc bieät laø ôû caùc thaønh phoá lôùn. Trong nhieàu thaäp kyõ qua, Vieät Nam ñaõ coù nhieàu tieán boä trong vieäc caûi thieän heä thoáng quaûn lyù RTSH, nhöng vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Sau ñaây laø moät soá heä coâng ngheä xöû lyù RTSH taïi caùc ñoâ thò ôû Vieät Nam: Nhaø maùy xöû lyù raùc Nam Thaønh – Ninh Thuaän: Nhaø maùy ñöôïc khôûi coâng xaây döïng trong voøng 8 thaùng vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng töø 01/01/2003 cho ñeán nay. Toång soá voán ñaàu tö xaây döïng cuûa Coâng ty ban ñaàu laø 30 tyû. Ñaây laø nhaø maùy xöû lyù RTSH tö nhaân töï boû voán xaây döïng. Nhaø maùy chuû yeáu thu gom vaø xöû lyù löôïng RTSH taïi Tp Phan Rang. Thöïc teá hieän nay cho thaáy caùc trang thieát bò hieän ñaïi nhaäp töø nöôùc ngoaøi raát toán keùm nhöng khi ñöa vaøo hoaït ñoäng thì khoâng hieäu quaû. Vì vaäy coâng ty ñaõ nghieân cöùu cheá taïo vaø caûi tieán taát caû caùc thieát bò ñeå cho phuø hôïp vôùi tích chaát raùc thaûi cuûa Vieät Nam. Hieän nay coâng ty ñang tieán haønh caùc quy trình môùi cho nhaø maùy hieän ñaïi hôn. Coâng ty ñaõ coù ñaêng kyù ñoäc quyeàn saùng cheá xöû lyù. Nhaø maùy xöû lyù raùc Nam Thaønh nhaän xöû lyù toaøn boä RTSH treân ñòa baøn thaønh phoá Phan Rang, tænh Ninh Thuaän trong nhöõng naêm qua. Khoaûng 30.000 taán phaân boùn vi sinh, 500 taán haït nhöïa, phoâi nhöïa, bao bì caùc loaïi ñaõ ñöôïc saûn xuaát töø nguoàn RTSH thu gom haèng ngaøy. Coâng ty ñang coù keá hoaïch ñaàu tö moät soá nhaø maùy töông töï taïi TP HCM, thaønh phoá Vuõng Taøu, Khaùnh Hoaø vaø caùc tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long. Saûn phaåm chính cuûa nhaø maùy Nam Thaønh laø bao bì, haït nhöïa, phoâi nhöïa, phaân boùn moãi naêm nhaø maùy saûn suaát hôn 10 taán phaân boùn. Giaù thaønh phaân boùn baùn taïi nhaø maùy laø 500 ñoàng/1kg. caùc loaïi phaân vi sinh höõu cô naøy laø saûn phaåm höõu cô sinh hoïc ñöôïc söû duïng cho taá caû caùc loaïi caây troàng noâng nghieäp, coâng nghieäp, caây hoa maøu, rau saïch, ñaëc bieät laø coù caùc hôïp ñoàng baùn cho nhaø maùy lôùn cuûa Ñaøi Loan taïi Laâm Ñoàng. Ña soá caùc saûn phaåm ñöôïc baùn cho noâng daân, ñaïi lyù, ngöôøiø tieâu duøng vaø nhaø phaân phoái. Xöû lyù raùc taïi baõi raùc Buoân Ma Thuoät: Moät nhaø maùy phaân raùc môùi ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 5/1994 taïi thò xaõ Buoân Ma Thuoät (tænh Ñaclak). Do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá lieäu noâng saûn coù nguoàn goác höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû caø pheâ) vaø doài daøo veà phaân gia suùc vaø than buøn, baõi raùc naøy löïa choïn coâng ngheä uû raùc yeám khí. Böôùc ñaàu ôû ñaây cho thaáy hieäu quaû kinh teá vaø phaân saûn phaåm coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát. Treân cô sôû saûn phaåm phaân höõu cô, cô baûn nhaø maùy naøy coøn coù döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK. Xöû lyù raùc taïi baõi raùc Hoùc Moân _Tp Hoà Chí Minh: Tröôùc giaûi phoùng vaø sau giaûi phoùng moät thôøi gian ngaén taïi ñaây ñaõ söû duïng coâng ngheä uû raùc hieáu khí cuûa Ñan Maïch. Coâng ngheä naøy ñöôc cô khí hoùa, söû duïng hai loø quay trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm. Taïi ñaây ñaõ aùp duïng phöông phaùp uû raùc yeám khí, haàu heát caùc thao taùc laø thuû coâng nhöng toû ra coù hieäu quaû kinh teá. Caùc baõi taäp keát raùc ñöôïc ñoå gom thaønh nhöõng ñoáng cao 1,5 - 2 meùt vaø ñöôïc phuû baèng moät lôùp voâi boät ñeå khöû muøi. Tuy nhieân do löôïng raùc gia taêng maïnh vieäc uû yeám khí khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc do thôøi gian uû quaù laâu, ñoøi hoûi maët baèng lôùn, hieän taïi Hoà Chí Minh ñang ñoái phoù vôùi vieäc ñoå raùc khoâng xöû lyù kòp. Tuy nhieân sau moät thôøi gian hoaït ñoäng coâng ngheä naøy trôû neân khoâng phuø hôïp vì : - Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc ngaøy moät gia taêng. - Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc ngaøy caøng phöùc taïp, khoâng phuø hôïp vôùi coâng ngheä phaân loaïi ñaõ ñöôïc thieát keá. - Giaù thaønh cao do chi phí naêng löôïng vaø quaûn lyù vaän haønh lôùn. 2.4 CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT OÂ NHIEÃM RTSH ÔÛ Vieät Nam hieän nay, haàu heát caùc thò xaõ vaø thaønh phoá trong caû nöôùc môùi thu gom moät phaàn vaø xöû lyù raùc baèng phöông phaùp ñôn giaûn : ñoå ñoáng taïi baõi raùc taäp trung. Tuy nhieân, moät soá coâng ngheä xöû lyù tieân tieán ñaõ ñöôïc aùp duïng thay theá daàn phöông thöùc xöû lyù cuõ chöa ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng, ñoù laø: Ñeå giaûm thieåu gaùnh naëng oâ nhieãm cho moâi tröôøng, hieän nay treân theá giôùi ñaõ coù nhieàu coâng ngheä tieân tieán phuïc vuï cho vieäc xöû lyù raùc nhöng phaân tích, löïa choïn phöông phaùp toái öu laø vieäc caàn caân nhaéc vaø xem xeùt kyû löôõng. Sau ñaây laø nhöõng phöông phaùp xöû lyù raùc thöôøng ñöôïc löïa choïn. 2.4.1 Xöû lyù cô hoïc: Xöû lyù cô hoïc laø phöông phaùp xöû lyù sô boä nhaèm laøm cho raùc coù theå tích nhoû laïi ñeå coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp xöû lyù tieáp theo. Nhöõng phöông phaùp xöû lyù cô hoïc thoâng duïng: 2.4.1.1 Phaân loaïi raùc baèng tay Laø moät coâng taùc raát quan troïng trong vieäc löïa choïn bieän phaùp xöû lyù thích hôïp ñoái vôùi caùc thaønh phaàn raùc khaùc nhau. Vieäc phaân loaïi raùc hoaøn toaøn coù theå taùch ra thaønh caùc chaát höõu cô, caùc chaát trô, caùc chaát nguy haïi ñeå xöû lyù. Vieäc phaân loaïi raùc baèng tay thöôøng ñöôïc thöïc hieän taïi caùc hoä gia ñình, caùc cô quan, coâng sôû coù khoái löôïng raùc thaûi haèng ngaøy nhoû. 2.4.1.2 Neùn eùp raùc baèng thieát bò chuyeân duïng Nhaèm laøm giaûm theå tích raùc, thuaän tieän trong quaù trình vaän chuyeån vaø xöû lyù tieáp theo, raùc ñöôïc ñöa vaøo thieát bò chuyeân duïng eùp ôû aùp löïc khoaûng 7-35kg/cm2. Caùc thieát bò neùn thöôøng coù hai loaïi coá ñònh vaø di ñoäng. Vieäc thu gom raùc hieän nay thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng xe chôû raùc chuyeân duïng coù chöùc naêng eùp, khi raùc ñeán baõi choân laáp thì neùn eùp baèng caùch keát hôïp xe uûi vaø neùn ñeå giaûm theå tích raùc. 2.4.2 Thieâu ñoát raùc: Thieâu ñoát (incineration) laø phöông phaùp xöû lyù raùc khaù phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Thieâu ñoát laø moät coâng ngheä xöû lyù trieät ñeå raùc thaûi vaø cuõng laø moät phöông phaùp toán keùm nhaát. Coâng ngheä naøy thöïc hieän caùc quoác gia phaùt trieån vì moät soá lyù do: - Vieäc thu gom raùc ñöôïc thöïc hieän taän goác, ñaõ qua phaân loaïi sô boä cuûa ngöôøi daân vaø caùc cô sôû coâng nghieäp. - Neàn kinh teá ñuû maïnh ñeå bao caáp cho coâng vieäc thieâu ñoát raùc nhö laø moät dòch vuï phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa toaøn daân. Raùc thaûi ñöôïc phaân loaïi sô boä bôûi caùc ñoái töôïng xaû raùc, ñöôïc chöùa trong caùc bòch nilon vaø caùc boâ raùc coâng coäng. Xe chôû raùc gom veà nhaø maùy xöû lyù, taïi ñaây coù söï loaïi rieâng caùc thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng nhö kim loaïi, thuûy tinh vuïn, giaáy vuïn... vaø caùc taïp chaát voâ cô. Phaàn coøn laïi ñöôïc ñöa vaøo loø ñoát (incinerator) ôû nhieät ñoä cao. Loø ñoát coù theå duøng nhieät hoaëc daàu, naêng löôïng phaùt sinh coù theå ñöôïc taän duïng cho caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn nhieät. Moãi loø ñoát ñeàu phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi toán keùm nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình ñoát raùc coù theå gaây ra. Tuy nhieân, theo xu höôùng phaùt trieån toaøn caàu bieän phaùp ñoát coù phaàn haïn cheá aùp duïng maëc duø cho keát quaû xöû lyù trieät ñeå do phaùt sinh khí CO2, hôi nöôùc gaây hieäu öùng nhaø kính vaø laøm tieâu huûy nguyeân lieäu. Öu ñieåm - Xöû lyù trieät ñeå löôïng raùc caàn xöû lyù. - Tieâu dieät trieät ñeå caùc vi sinh vaät gaây beänh. - Xöû lyù toát caùc chaát oâ nhieãm. - Ít toán dieän tích xaây döïng loø. - Vaän haønh ñôn giaûn. - Coù theå xöû lyù nhöõng chaát raén coù thôøi gian phaân huûy laâu daøi. - Löôïng tro sau khi thieâu ñoát coù theå duøng laøm phaân boùn. - Phaïm vi aùp duïng roäng raõi, coù theå söû duïng cho nhieàu loaïi chaát thaûi raén. Nhöôïc ñieåm: Loø thieâu ñoát chaát thaûi raén beân caïnh nhöõng öu ñieåm vaãn coøn toàn taïi caùc nhöôïc ñieåm sau: - Sinh ra khoùi buïi vaø caùc khí thaûi ñoäc haïi nhö: SO2, HCl, NOx, COx… - Caàn xaây döïng heä thoáng xöû lyù khí thaûi. - Chi phí ñaàu tö ban ñaàu cao, öôùc tính khoaûng 160 – 200 trieäu USD cho moät nhaø maùy coù coâng suaát 3000 taán/ngaøy. - Thaønh phaàn raùc ñoøi hoûi nhieät trò cao khoaûng hôn 4.500 kcal/kg quaù trình thieâu thieâu ñoát raùc môùi kinh teá. - Taïo thaønh Dioxin khi ñoát PVC ôû nhieät ñoä döôùi 200oC hoaëc khi haï nhieät ñoä töø 800 – 1100oC xuoáng döôùi 300oC trong khoaûng thôøi gian quaù 30 giaây. 2.4.3 Xuaát khaåu raùc: Xuaát khaåu raùc laø moät trong nhöõng bieän phaùp tieän lôïi nhaát ñoái vôùi caùc nöôùc phaùt trieån nhö Myõ, Ñöùc vaø moät soá nöôùc Baéc AÂu. Raùc xuaát khaåu chuû yeáu laø chaát thaûi coâng nghieäp nhö nhöïa pheá thaûi, giaáy vuïn, vaûi vuïn vaø caùc pheá thaûi coâng nghieäp ñoäc haïi khaùc. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø chaäm phaùt trieån ôû Chaâu AÙ, Chaâu Phi, Ñoâng AÂu vaø Myõ La tinh laø nhöõng nöôùc nhaäp khaåu caùc loaïi raùc naøy (trong ñoù coù Vieät Nam). Tuy nhieân do tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng trôû neân traàm troïng hôn, caùc quoác gia ngaøy caøng haïn cheá nhaäp khaåu caùc loaïi pheá thaûi coâng nghieäp ñoù. Trong moät thôøi gian ngaén nöõa, vieäc xuaát khaåu pheá thaûi coù theå seõ bò caám hoaøn toaøn. 2.4.4 Taùi söû duïng caùc pheá lieäu: Caùc thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng nhö nylon, kim loaïi, nhöïa, thuûy tinh, kim loaïi, giaáy… sau khi taùch rieâng seõ ñöôïc thu gom vaø phaân phoái hay baùn cho caùc cô sôû saûn xuaát coù yeâu caàu. Coâng vieäc naøy heát söùc quan troïng vì theo thôøi gian nguoàn nguyeân lieäu töï nhieân, löôïng döï tröõ caùc daïng vaät chaát khaùc nhau seõ caïn daàn neáu khoâng coù söï tieát kieäm trieät ñeå trong vieäc khai thaùc vaø söû duïng thì coù theå daãn ñeán haäu quaû to lôùn. Caùc thaønh phaàn RTSH coù theå taùi söû duïng, taùi cheá ñöôïc: Giaáy vaø Carton Giaáy laø thaønh phaàn chieám tyû leä khaù cao trong caùc thaønh phaàn cuûa RTSH ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Hai thaønh phaàn naøy chieám tyû leä töø 1.2 – 4.6% trong RTSH. Vieäc thu hoài vaø taùi söû duïng giaáy seõ mang laïi nhieàu hieäu quaû veà kinh teá vaø giaûm ñöôïc khoái löôïng chaát thaûi raén ñoå ra baõi choân laáp, ñoàng thôøi taùi söû duïng laïi nguoàn lôïi coù saün vaø giaûm taùc ñoäng ñeán röøng do haïn cheá vieäc khai thaùc goã laøm giaáy. Caùc loaïi giaáy coù theå taùi cheá ñöôïc nhö: Giaáy baùo: coù theå taùi sinh baèng caùch taåy möïc roài taïo ra aán phaåm môùi, saûn xuaát thaønh giaáy veä sinh, thuøng carton, xoáp traàn nhaø, xoáp carton… Giaáy chaát löôïng cao: loaïi giaáy naøy thöôøng goàm giaáy in, giaáy traéng, giaáy ñaùnh maùy…coù theå thay theá tröïc tieáp boät goã hoaëc taåy möïc ñeå saûn xuaát giaáy veä sinh hay nhieàu loaïi giaáy chaát löôïng cao khaùc. Caùc loaïi giaáy hoãn hôïp: goàm giaáy baùo, taïp chí, truyeän…ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát thuøng carton vaø eùp thaønh caùc saûn phaåm khaùc. Thuøng carton: laø moät trong nhöõng nguoàn giaáy pheá lieäu rieâng bieät ñeå taùi cheá. Nguoàn phaùt sinh giaáy carton ñaùng keå nhaát laø töø sieâu thò vaø caùc cöûa haøng baùn leû. Thuøng carton ñöôïc eùp thaønh kieän vaø ñöôïc chuyeån ñeán cô sôû taùi cheá laøm vaät lieäu cho lôùp ñaùy giöõa hoaëc lôùp ñaùy cuûa caùc daïng bao bì carton. Nhöïa Caùc saûn phaåm nhöïa ngaøy caøng chieám lónh thò tröôøng vì chuùng coù khaû naêng thay theá caùc saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø kim loaïi, thuûy tinh vaø giaáy. Do ñaëc tính nheï neân chi phí vaän chuyeån caùc saûn phaåm nhöïa bao giôø cuõng reû hôn so vôùi kim loaïi vaø thuûy tinh. Saûn phaåm nhöïa ña daïng veà hình daïng vaø thích hôïp vôùi caùc loaïi saûn phaåm öôùt cuõng nhö söû duïng trong caùc loø vi ba. Cuøng vôùi söï phaùt trieån caùc maët haøng tieâu thuï baèng nhöïa, nhöïa pheá thaûi, nylon ngaøy caøng chieám tyû troïng ñaùng keå trong thaønh phaàn RTSH. Polyethylene Terephthalate – PETE: ñöôïc taùi cheá ñaàu tieân ñeå saûn xuaát caùc loaïi sôïi polyester duøng trong saûn xuaát tuùi nguû, goái, chaên vaø quaàn aùo muøa ñoâng. Sau naøy PETE ñöôïc söû duïng ñeå cheá taïo thaûm, caùc saûn phaåm ñuùc, baêng chuyeàn, bao bì thöïc phaåm vaø caùc saûn phaåm khaùc, nhöïa kyõ thuaät coøn duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát oâ toâ. High density polyethylene – HDPE: thay ñoåi raát nhieàu tuøy thuoäc vaøo saûn phaåm caàn cheá taïo. HDPE taùi cheá thöôøng duøng ñeå saûn xuaát can chöùa boät giaët vaø thuøng chöùa daàu nhôùt. Caùc loaïi thuøng chöùa naøy thöôøng coù ba lôùp trong ñoù lôùp giöõa ñöôïc cheá taïo baèng nguyeân lieäu taùi cheá. HDPE taùi cheá coøn ñöôïc duøng ñeå cheá taïo caùc loaïi khaên phuû, tuùi chöùa haøng hoaù, oáng daãn, thuøng chöùa nöôùc vaø ñoà chôi treû em. Polyvinyl Chloride – PVC: ñöôïc söû duïng roäng raõi laøm bao bì thöïc phaåm, daây ñieän, chaát caùch ñieän vaø oáng nöôùc. Maëc duø PVC laø loaïi chaát löôïng cao haàu nhö khoâng caàn pha troän vôùi caùc saûn phaåm phuï gia. Tuy nhieân, hieän nay raát ít caùc pheá lieäu PVC ñöôïc taùi cheá vì chi phí thu gom vaø phaân loaïi khaù cao. Caùc saûn phaåm töø nhöïa PVC taùi cheá bao goàm: bao bì haøng tieâu duøng, maøn cöûa, taám loùt xe taûi, thaûm traûi phoøng thí nghieäm, taám loùt saøn nhaø, loï hoa, ñoà chôi treû em, oáng nöôùc…. Polystyrene PS: Caùc saûn phaåm quen thuoäc cuûa PS bao goàm bao bì thöïc phaåm, ñóa, khay ñöïng thòt, ly uoáng nöôùc, bao bì ñoùng goùi saûn phaåm, ñoà duøng nhaø beáp, hoäp ñöïng yogurt… PS taùi cheá ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát vaên phoøng phaåm, khay thöùc aên, chaát caùch ñieän vaø ñoà chôi. Caùc loaïi nhöïa khaùc: Caùc nhaø saûn xuaát söû duïng nhöïa hoãn hôïp ñeå taùi cheá thaønh loaïi haït nhöïa ñeå saûn xuaát caùc maët haøng khoâng yeâu caàu khaéc khe vaø ñaëc tính nhöïa söû duïng chaúng haïn nhö baøn gheá ngoaøi saân, choã ñaäu xe, haøng raøo… Thuûy tinh Trong thaønh phaàn RTSH taïi caùc hoä gia ñình thuûy tinh chieám tyû leä lôùn, trong ñoù chuû yeáu laø mieång chai. Caùc loaïi chai loï nguyeân haàu nhö ñöôïc ngöôøi daân baùn cho nhöõng ngöôøi thu mua pheá lieäu. Nhöõng lôïi ích cuûa vieäc thu hoài vaø taùi cheá thuûy tinh coù theå keå ñeán bao goàm taùi söû duïng nguyeân lieäu, tieát kieäm naêng löôïng, giaûm dieän tích choân laáp caàn thieát vaø trong moät soá tröôøng hôïp cuï theå laøm phaân compost coù chaát löôïng toát hôn, saïch hôn. Haàu heát thuûy tinh ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát caùc loaïi chai loï thuûy tinh môùi, moät phaàn nhoû duøng ñeå cheá taïo boâng thuûy tinh hoaëc chaát caùch ñieän baèng sôïi thuûy tinh, vaät lieäu laùt ñöôøng vaø vaät lieäu xaây döïng nhö gaïch, ñaù laùt töôøng, ñaù laùt saøn nhaø vaø beâtoâng nheï. Caùc cô sôû saûn xuaát chai thuûy tinh duøng mieång chai cuøng vôùi caùc nguyeân lieäu khaùc (caùt, ñaù, voâi), do vaäy caùc cô sôû saûn xuaát ñoàng yù traû giaù mieång chai cao hôn so vôùi nguyeân lieäu thoâ vì coù theå tieát kieäm ñöôïc naêng löôïng vaø taêng tuoåi thoï cuûa loø naáu thuûy tinh. Kim loaïi, ñoà hoäp kim loaïi: + Lon nhoâm laø loaïi chaát thaûi ñöôïc taùi cheá thaønh coâng nhaát. Taùi cheá lon nhoâm mang laïi hieäu quaû kinh teá do vieäc taùi cheá taïo ra nguoàn nguyeân lieäu trong nöôùc oån ñònh; naêng löôïng caàn thieát ñeå saûn xuaát moät lon nhoâm töø nhoâm taùi cheá ít hôn so vôùi töø nhoâm nguyeân chaát 5%; lon nhoâm ñöôïc taùi cheá laø nguyeân lieäu ñoàng nhaát coù thaønh phaàn xaùc ñònh bieát tröôùc vaø haàu nhö khoâng coù taïp chaát; taùi cheá cho pheùp caùc nhaø maùy saûn xuaát lon nhoâm caïnh tranh vôùi caùc nhaø maùy saûn xuaát bao bì thuûy tinh vaø kim loaïi. + Kim loaïi maøu: Kim loaïi chieám töø 0 – 0.1% trong thaønh phaàn RTSH töø hoä gia ñình. Nhöõng pheá lieäu kim loaïi maøu ñöôïc thu hoài töø ñoà duøng ñeå ngoaøi trôøi, ñoà duøng nhaø beáp, thang xeáp, duïng cuï, maùy moùc, töø chaát thaûi xaây döïng (daây ñoàng, maùng nöôùc, cöûa,…). Haàu nhö pheá lieäu kim loaïi maøu ñeàu ñöôïc taùi cheá neáu chuùng ñöôïc phaân loaïi vaø taùch chaát khac nhö nhöïa, cao su, vaûi… Cao su Cao su ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá loáp xe, laøm nhieân lieäu vaø nhöïa raûi ñöôøng. Cuõng nhö caùc thaønh phaàn pheá lieäu khaùc. Cao su sau khi phaân loaïi cuõng ñöôïc eùp thaønh kieän ñeå giaûm theå tích tröôùc khi chuyeån ñeán cô sôû taùi cheá. Pin gia duïng, ñieän thoaïi di ñoäng: Haàu nhö nhöõng ngöôøi tieâu duøng ñeàu khoâng nhaän thöùc ñöôïc raèng pin gia duïng laø moät nguoàn chaát thaûi ñoäc haïi. Vieäc taùi cheá pin gia duïng raát khoù vì haàu nhö ít coù coâng ty naøo coù coâng ngheä thích hôïp ñeå taùi cheá pin gia duïng. Theâm vaøo ñoù, pin tieåu (trong caùc loaïi ñoàng hoà ñeo tay, pin trong vieát chæ baûng, … ) vaø caùc loaïi ñieän thoïai di ñoäng raát khoù phaân loaïi vaø coù theå gaây ñoäc do hôi thuûy ngaân. Caùc loaïi pin kieàm vaø cacbon keõm khoâng theå taùi cheá ñöôïc vì coù chöùa thuûy ngaân neân baét buoäc phaûi ñöôïc thaûi boû theo quy ñònh ñoái vôùi chaát taûhi nguy haïi. Chæ coù pin Ni – Cd hoaëc Oxyt thuûy ngaân vaø Oxyt baïc môùi coù theå taùi cheá ñöôïc. Ñoái vôùi voû cuûa ñieän thoaïi di ñoäng coù theå taùch phaàn voû vaø phaàn ruoät vaø coù theå taùi cheá phaàn voû thaønh._.g vaán ñeà veà baõi choân laáp (BCL): Baõi choân laáp veä sinh (Sanitary Landfill) laø moät khu ñaát ñöôïc söû duïng ñeå thieát keá phöông phaùp ñoå boû raùc thaûi sao cho möùc ñoä gaây ñoäc haïi ñeán moâi tröôøng laø nhoû nhaát. Trong baõi choân laáp veä sinh, ñaàu tieân caùc hoá choân raùc ñöôïc ñaøo theo kích thöôùc thieát keá, coù heä thoáng lôùp loùt ñaùy, heä thoáng oáng thu nöôùc roø ræ vaø heä thoáng oáng thu khí ñöôïc laép ñaët trong caùc hoá choân laáp. Raùc thaûi ñöôïc choân laáp baèng caùch traûi roäng treân maët caùc hoá ñaøo, sau ñoù ñöôïc ñaàm neùn vaø phuû moät lôùp ñaát daøy khoaûng 15 – 20cm ôû cuoái moãi ngaøy. Khi baõi choân laáp veä sinh ñaõ söû duïng heát coâng suaát thieát keá ñöôïc phuû lôùp ñaát sau cuøng daøy khoaûng 60 cm ñöôïc phuû cuøng vôùi lôùp choáng thaám HDPE. Baõi choân laáp chaát thaûi raén veä sinh coù caùc öu ñieåm sau: Ôû nhöõng ñoâ thò coù quõy ñaát döï tröõ töông ñoái roäng nhö ôû tænh BRVT, baõi choân laáp veä sinh thöôøng laø phöông phaùp kinh teá nhaát cho vieäc xöû lyù CTR. Chi phí ñaàu tö ban ñaàu vaø chi phí cuûa hoaït ñoäng cuûa baõi raùc veä sinh thaáp so vôùi caùc phöông phaùp khaùc (ñoát, laøm phaân uû). Baõi raùc veä sinh coù theå tieáp nhaän taát caû caùc loaïi raùc thaûi raén maø khoâng caàn thieát phaûi thu gom rieâng reõ hay phaân loaïi töøng loaïi. Baõi raùc veä sinh raát linh hoaït trong khi söû duïng, khi khoái löôïng raùc taêng coù theå taêng cöôøng theâm coâng nhaân vaø thieát bò cô giôùi, trong khi ñoù caùc phöông phaùp khaùc phaûi môû roäng qui moâ coâng ngheä ñeå taêng coâng suaát. Do chaát thaûi ñöôïc neùn chaët vaø coù moät lôùp ñaát phuû leân treân moãi ngaøy neân caùc loaïi coân truøng, chuoät boï, ruoài muoãi khoù coù theå sinh soâi naûy nôû. Caùc hieän töôïng chaùy ngaàm hay chaùy buøng khoù coù theå xaûy ra, ngoaøi ra giaûm thieåu ñöôïc muøi hoâi thoái ít gaây oâ nhieãm khoâng khí. Do coù heä thoáng lôùp loùt vaø heä thoáng oáng thu nöôùc roø ræ ôû ñaùy baõi raùc veä sinh neân giaûm thieåu ñeán möùc toái ña khaû naêng gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët. Caùc baõi choân laáp veä sinh sau khi ñoùng baõi coù theå xaây döïng chuùng thaønh coâng vieân, saân vaän ñoäng, saân golf, hay caùc coâng trình coâng coäng khaùc. Tuy nhieân, vieäc xaây döïng caùc baõi raùc veä sinh cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm: Trong BCL, do quaù trình phaân huyû kî khí cuûa chaát thaûi raén coù phaùt sinh khí metan, hydrogen sulfide, amoniac vaø nhieàu khí ñoäc haïi khaùc coù khaû naêng gaây chaùy noå hay gaây ñoäc haïi cho moâi tröôøng xung quanh. Saûn löôïng khí metan coù theå ñöôïc taän duïng thu hoài ñeå laøm khí ñoát neáu khoái löôïng CTR choân laáp haøng ngaøy nhieàu, neáu khoái löôïng chaát thaûi raén khoâng nhieàu thì phöông aùn xöû lyù khí metan laø ñoát boû taïi baõi baèng nhöõng ñaàu ñoát. BCL veä sinh khoâng ñöôïc xaây döïng vaø quaûn lyù toát seõ laø nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm, oâ nhieãm khoâng khí vaø oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát. Caùc lôùp ñaát phuû, raùc ôû caùc baõi raùc thöôøng hay bò gioù thoåi vaø phaùt taùn ñi xa. Löïa choïn giaûi phaùp BCL hôïp veä sinh: Ñaây laø giaûi phaùp cuoái cuøng cuûa giaûi phaùp xöû lyù RTSH, sau khi phaân loaïi vaø xaùc ñònh caùc thaønh phaàn raùc coù theå taùi cheá, phaàn coøn laïi khoâng coù khaû naêng taùi cheá seõ ñöôïc ñeâm ñeán baõi choân laáp hôïp veä sinh. Taïi ñaây phaàn raùc coøn laïi coù theå ñeâm ñoát ñeå giaûm theå tích raùc, sau ñoù nhöõng taøn tro vaø nhöõng loaïi khoâng chaáy ñeâm ñi choân laáp. Döïc vaøo baûn ñoà quy hoaïch, vaø caùc ñieåm ñieåm töï nhieân, ñòa hình thoå nhöôõng, taùc giaû ñeà xuaát xaây döïng baõi BCL hôïp veä sinh nhö sau: Löïa choïn vò trí xaây döïng baõi choân laáp: Ñòa ñieåm xaây döïng BCL hôïp veä sinh RTSH treân dòa baøn TPVT laâu daøi ôû xaõ Toùc Tieân, huyeän Taân Thaønh coù moät soá ñaëc ñieåm thuaän lôïi sau: Maët baèng roäng, ñaát troáng. Khoâng toán chi phí cho vieäc di dôøi giaûi toaû caùc hoä gia ñình. Caùch xa khu daân cö khoaûng 3,5 km. Caùch xa vò trí khai thaùc vaø cung caáp nöôùc cho nhu caàu sinh hoaït cuûa khu daân cö. Vò trí ñaõ ñöôïc UBND tænh BRVT pheâ duyeät, naèm trong khu vöïc quy hoaïch cuûa TPVT. Thôøi gian söû duïng laø 5 naêm. Caùc haïng muïc baûo veä moâi tröôøng: coù heä thoáng xöû lyù nöôùc roø ræ, heä thoáng choáng thaám, daûi caây xanh ngaên caùch… Löïa choïn loaïi BCL hôïp veä sinh: Treân cô sôû ñaëc ñieåm töï nhieân cöûa tænh BRVT taïi huyeän Taân Thaønh, nôi döï kieán xaây döïng BCL hôïp veä sinh cho TPVT, taùc giaû ñeà xuaát xaây döïng BCL noåi . Dieän tích choân laáp 100 hecta. Vôùi moät soá qui ñònh vaø yeâu caàu kyõ thuaät thieát keá baõi choân laáp veä sinh ñöôïc trình baøy ôû phuï luïc 1. Sau khi ñaõ thieát keá BCL hôïp veä sinh, thì vaán ñeà vaän haønh BCL cuõng laø vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm. Caàn ñaøo taïo moät löïc löôïng vaän haønh BCL coù chuyeân moân vaø kyõ thuaät, ñaëc bieät laø trong coâng taùc khoáng cheá oâ nhieãm taïi BCL do nöôùc roø ró töø baõi raùc. Hình 8. Sô ñoà coâng ngheä xöû lyù nöôùc roø ró töø BCL hôïp veä sinh taïi TPVT Beå Metan xöû lyù buøn BCL hôïp veä sinh Xöû lyù sinh hoïc Beå laéng Nguoàn tieáp nhaän Xöû lyù hoùa hoïc Beå gom ,chöùa nöôùc roø ró Bôm Xaû ra nguoàn tieáp nhaän CAÙC GIAÛI PHAÙP QUAÛN LYÙ 4.7.6 Taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù cuûa nhaø nöùôc trong quaûn lyù RTSH: Ñaøo taïo ñoäi nguû caùn boä tham möu vaø caùn boä cuûa ngaønh ñuû trình ñoä vaø naêng löïc quaûn lyù. Taêng cöôøng vieäc söû duïng caùc thoâng tin, keát quaû khoa hoïc, coâng ngheä vaø phöông phaùp tieân tieán trong vieäc xaây döïng vaø ñöa ra caùc chính saùch moâi tröôøng. Môû caùc khoaù hoïc quoác gia ñaøo taïo veà moâi tröôøng caùn boä chæ ñaïo cuûa sôû TNMT. Mua saém caùc trang thieát bò caàn thieát phuïc vuï cho coâng taùc kieåm tra, ñaùnh giaù chaát löôïng Moâi Tröôøng cuûa TPVT. Xaây döïng cô cheá ñieàu phoái vaø hôïp taùc, ñoàng boä vaø hieäu quaû trong coâng taùc quaûn lyù. Coâng taùc ñaøo taïo phaûi chuù troïng caân ñoái tæ leä caùn boä chuyeân moân moâi tröôøng, caùn boä quaûn lyù moâi tröôøng , caùn boä kieâm nhieäm coâng taùc baûo veä moâi tröôøng ôû taát caû caùc caáp, caùc ngaønh. Taêng cöôøng naêng löïc chuyeân moân cho caùc phoøng ban chuyeân traùch thuoäc sôû Taøi nguyeân Moâi tröôøng, caùc Sôû, Ban, Ngaønh coù lieân quan. Ñaøo taïo chuyeân saâu veà QLMT cho caùc caùn boä ñaàu ngaønh cuûa Sôû TNMT, Sôû KHCN thoâng qua caùc khoaù ñaøo taïo thaïc syõ, tieán syõ. Tranh thuû nguoàn taøi trôï cuûa caùc toå chöùc quoác teá vaø caùc nöôùc trong khu vöïc ñeå cöû caùn boä ñi tham quan hoïc taäp, tham quan hoäi nghò hoäi thaûo. Môøi caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi toå chöùc caùc khoaù ñaøo taïo chuyeân ñeà. Toå chöùc caùc khoaù ñaøo taïo naâng cao nhaän thöùc veà baûo veä moâi tröôøng trong caùc toå chöùc caù nhaân treân ñòa baøn tænh. Toå chöùc ñaøo taïo baèng caùch keát hôïp vôùi caùc nhaø khoa hoïc trong vuøng tham gia caùc ñeà taøi nghieân cöùu caáp nhaø nöôùc, ñòa phöông. Beân caïnh ñoù, caàn taêng cöôøng hôïp taùc Quoác teá, thieát laäp caùc moái quan heä vaø tham gia tích cöïc vaøo caùc hoaït ñoäng Quoác teá ñeå trao ñoåi thoâng tin trong lónh vöïc QLRTSH, tìm kieám söï trôï giuùp trong vieäc thu thaäp, xöû lyù, phaân tích, löu tröõ caùc soá lieäu phuïc vuï cho coâng taùc QLRTSH treân ñòa baøn ñaït hieäu quaû cao. UBND TPVT Cty Lieân doanh UBND phöôøng xaõ Cty CTÑT TPVT Vaên phoøng Phoøng Kyõ thuaät Vaän chuyeån, trung chuyeån Thu gom raùc heø phoá Khôi naïo coáng raûnh Ñoä caây xanh Ñoäi veä sinh Phuï traùch xöû lyù raùc thaûi sinh hoaït treân ñòa baøn Thu gom töø hoä daân vaø vaän chuyeån ñeán ñieåm taäp keát raùc Quaûn lyù, thu gom, vaän chuyeån vaø trung chuyeån raùc ñeán nôi xöû lyù Hình 9. Ñeà xuaát moâ hình heä thoáng quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït taïi thaønh phoá Vuõng Taøu 4.7.7 Xaõ hoäi hoùa trong coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït: Coâng taùc quaûn lyù RTSH noùi rieâng vaø quaûn lyù CTR noùi chung khoâng coøn laø vaán ñeà rieâng cuûa caùc caáp quaûn lyù nhaø nöôùc. Maø ñeå quaûn lyù toát hôn thì caàn phaûi coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Vì vaäy, nhaø nöôùc vaø caùc caáp coù lieân quan caàn phaûi tuyeân truyeàn nhöõng kieán thöùc cô BVMT vaø raùc thaûi cho toaøn boä ngöôøi daân treân ñòa baøn. Ñeå nhaän ñöôïc söï uûng hoä, höôûng öùng cuûa ngöôøi daân. Nhaø nöôùc neân khuyeán khích thaønh laäp caùc coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn vaø coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp thuoäc nhaø nöôùc hoaït ñoäng trong lónh vöïc thu gom, vaän chuyeån, trung chuyeån vaø xöû lyù RTSH vôùi nhöõng öu ñaõi veà voán, thueá… Naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng: Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà yù thöùc giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng laø vieäc laøm raát quan troïng ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït (QLRTSH). YÙ thöùc ngöôøi daân ñöôïc naâng cao seõ laøm cho vieäc thu gom deã daøng, khoâng coøn hieän töôïng ñoå raùc böøa baõi, ñöôøng phoá saïch ñeïp hôn. Vì vaäy, caùc cô quan, ñôn vò, caùc toå chöùc xaõ hoäi, toå chöùc ñoaøn theå, caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng caàn phoái keát hôïp chaët cheõ, thöôøng xuyeân, lieân tuïc trong vieäc tuyeân truyeàn, phoå bieán, höôùng daãn cho coäng ñoàng daân cö veà yù thöùc giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng, töï giaùc chaáp haønh nhöõng quy ñònh cuûa nhaø nöôùc, chính quyeàn ñòa phöông trong lónh vöïc quaûn lyù veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò. Caùc hình thöùc, tuyeân truyeàn, giaùo duïc vaø vaän ñoäng coù theå aùp duïng nhö: Toå chöùc hoäi hoïp, tuyeân truyeàn, phoå bieán ; toå chöùc sinh hoaït, thi tìm hieåu caùc vaán ñeà moâi tröôøng ñoâ thò trong ñoaøn theå, toå chöùc xaõ hoäi; ñöa noäi dung giaùo duïc veà moâi tröôøng vaøo chöông trình ngoaïi khoaù cuûa caùc tröôøng hoïc phoå thoâng… Tuyeân truyeàn, phoå bieán, höôùng daãn treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng (baùo, ñaøi phaùt thanh, truyeàn hình), panoâ, xe thoâng tin löu ñoäng… Toå chöùc toång keát, ñaùnh giaù chöông trình hoaït ñoäng cuûa caùc ñoäi veä sinh, caùc cuoäc thi tìm hieåu veà vaán ñeà moâi tröôøng… Khen thöôûng, trao danh hieäu xanh - saïch - ñeïp … cho ñôn vò vaø caù nhaân coù thaønh tích toát trong caùc hoaït ñoäng veà moâi tröôøng. Xaây döïng moâ hình xaõ hoäi hoùa quaûn lyù RTSH taïi TPVT: Moâ hình ñeà xuaát laø moâ hình daân laäp _ keát hôïp nöõa tö nhaân nöûa nhaø nöôùc. Sau ñoù, coù theå giao haún cho tö nhaân ñaûm nhieäm nhieäm vuï naøy. Thaønh laäp caùc coâng ty TNHH thu gom vaø taùi cheá raùc treân ñòa baøn TPVT. Vöøa giuùp cho vieäc QLRTSH treân ñòa baøn ñöôïc ñaûm baûo toát hôn, vöøa taïo coâng aên vieäc laøm vaø thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng. Aùp duïng quaûn lyù moâi tröôøng döïa vaøo coäng ñoàng (CBM) ñeå phaân loaïi raùc sinh hoïat taïi nguoàn. Ña daïng hoùa trong coâng taùc thu gom, xöû lyù vaø taùi cheá… 4.7.8 Xaây döïng giaûi phaùp chính saùch: Chính saùch quaûn lyù RTSH ôû moãi quoác gia seõ khaùc nhau do coù söï khaùc nhau giöõa phong tuïc, taäp quaùn sinh hoaït, trình ñoä daân trí, söï phaùt trieån veà khoa hoïc kyõ thuaät, söï phaùt trieån cuûa kinh teá nöôùc nhaø, nhu caàu tieâu duøng haøng ngaøy, ñieàu kieän khí haäu, ñieàu kieän töï nhieân, ñaëc ñieåm ñòa lyù cuûa töøng vuøng, tuøng khu vöïc, töøng quoác gia,… tuy vaäy, moät soá noäi dung chuû yeáu cuûa luaät leä quaûn lyù RTSH coù nhöõng ñieåm cô baûn nhö sau: Tìm hieåu thoâng tin, xaùc ñònh vaø taêng cöôøng chöùc naêng cuûa heä thoáng QLRTSH. Quy ñònh quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm cuûa ñôn vò, ngöôøi thu gom thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù RTSH. Quy ñònh khoái löôïng chaát thaûi raén giaûm vaø ñònh höôùng caàn giaûm. Coù ñònh höôùng kyõ thuaät, taøi chính cho nhöõng cô quan, ñon vò thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù raùc. Aùp duïng caùc bieän phaùp xöû phaït, xöù lyù nghieâm khaéc ñoái vôùi caùc caù nhaân, ñôn vò coá tình vi phaïm luaät baûo veä moâi tröôøng. Quy ñònh tieâu chuaån cho caùc phöông tieän toàn tröõ, löu tröõ, chuyeân chôû, thu gom, vaän chuyeån, xöû lyùvaø khaéc phuïc söï coá. Ñònh höôùng ñaøo taïo, huaán luyeän caùc toå chöùc, caù nhaân laøm coâng taùc quaûn lyù raùc. Toå chöùc, phaùt ñoäng phong traøo thi ñua naâng cao nhaän thöùc trong coäng ñoàng goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng xanh – saïch – ñeïp. 4.7.9 Xaây döïng giaûi phaùp quy hoaïch QLRTSH: Trong söï nghieäp coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc, cuøng vôùi söï phaùt trieån KT-XH, caùc ngaønh saûn xuaát ñang ñöôïc môû roäng vaø phaùt trieån nhanh choùng, quaù trình phaùt trieån KT-XH seõ phaùt sinh nhieàu CTR, gia taêng veà khoái löôïng, ña daïng veà thaønh phaàn, bao goàm caùc nguoàn CTR töø hoaït ñoäng sinh hoaït, saûn xuaát, y teá, noâng nghieäp... maø trong ñoù quan troïng nhaát laø söï hieän dieän cuûa caùc loaïi CTNH trong taát caû caùc nguoàn thaûi naøy. Trong töông lai TPVT phaûi chòu nhieàu aùp löïc veá kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Moät trong nhöõng aùp löïc veà moâi tröôøng maø TPVT phaûi ñoái maët ñoù laø vaán ñeà gia taêng moät caùch ñaùng keå khoái löôïng RTSH. Hieän nay khoâng nhöõng taïi TPVT maø caùc nôi treân ñòa baøn Tænh BRVT noùi chung, heä thoáng QLRTSH coøn nhieàu vaán ñeà baát caäp. Cho ñeán hieän nay, TP vaãn chöa coù moät heä thoáng roõ raøng veà vieäc xöû lyù RTSH treân ñòa baøn. Theo nghò quyeát 41-NQ/IW cuûa Boä Chính trò ngaøy 15/11/2004 veà baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø ñoåi môùi ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc coù neâu roõ nhieäm vuï cuûa caùc tænh thaønh trong caû nöôùc: “… thu gom vaø xöû lyù toaøn boä RTSH vaø RTCN baèng caùc phöông phaùp thích hôïp…”. Tuy nhieân, vieäc quaûn lyù RTSH treân ñòa baøn TPVT vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Vì vaäy, caàn thieát phaûi thöïc hieän quy hoaïch quaûn lyù RTSH treân ñòa baøn TPVT. Moät heä thoáng quaûn lyù vôùi nhöõng nhieäm vuï vaø traùch nhieäm roõ raøng seõ giuùp cho caùc cô quan chöùc naêng coù theå kieåm soaùt, thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moät caùch hieäu quaû vaø trieät ñeå caùc nguoàn chaát thaûi raén vaø chaát thaûi nguy haïi treân ñòa baøn. Hình 10. Baûn ñoà quy hoaïch cuûa thaønh phoá Vuõng Taøu Muïc ñích cuûa vieäc thöïc hieän quy hoaïch quaûn lyù RTSH treân ñòa baøn TPVT töø nay ñeán 2020: Töøng böôùc hoaøn thieän coâng taùc thu gom quaûn lyù RTSH phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa ñòa phöông. Xaây döïng cô sôû vöõng chaéc veà coâng taùc quaûn lyù vaø kyõ thuaät ñeå TPVT coù theå thöïc hieän thaønh coâng caùc muïc tieâu ñeà ra trong “Chieán löôïc Quaûn lyù Moâi tröôøng Tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu ñeán naêm 2020”. Noäi dung chính trong vieäc thöïc hieän quy hoaïch quaûn lyù RTSH Xaùc ñònh nguoàn goác, thaønh phaàn vaø tính chaát RTSH. Ñieàu tra hieän traïng quaûn lyù caùc nguoàn RTSH., ñaùnh giaù caùc khoù khaên vaø thuaän lôïi, döï baùo caùc thaùch thöùc Xaùc ñònh caùc muïc tieâu quy hoaïch: Cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc muïc tieâu quy hoaïch Xaùc ñònh caùc muïc tieâu quy hoaïch Xaây döïng caùc cô sôû ñeå thöïc hieän muïc tieâu quy hoaïch: Ñeà xuaát cô sôû quaûn lyù ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu quy hoaïch Ñeà xuaát cô sôû kyõ thuaät ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu quy hoaïch Xaùc ñònh muïc tieâu quy hoaïch QLCTR-ÑT Cô sôû ñeå xaùc ñònh muïc tieâu quy hoaïch RTSH: Theo nghò quyeát 41-NQ/IW cuûa Boä Chính trò ngaøy 15/11/2004 veà baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyø ñoåi môùi ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc coù neâu roõ nhieäm vuï cuûa caùc tænh thaønh trong caû nöôùc: “… thu gom vaø xöû lyù toaøn boä RTSH vaø RTCN baèng caùc phöông phaùp thích hôïp…”. Quyeát ñònh 34/2005/QÑ.TTg cuûa Thuû Töôùng Chính phuû ngaøy 22/02/2005 ban haønh chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính phuû thöïc hieän Nghò quyeát 41-NQ/TW, trong ñoù chöông trình kieåm soaùt oâ nhieãm veà quaûn lyù CTR töø: “… Quy hoaïch vaø xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät moâi tröôøng ñoâ thò, noâng thoân, khu coâng nghieäp, taêng cöôøng ñaàu tö cho caùc cô sôû thu gom, xöû lyù, taùi cheá chaát thaûi, trong ñoù chuù troïng quy hoaïch, xaây döïng caùc nhaø maùy xöû lyù taäp trung chaát thaûi, ñaëc bieät laø chaát thaûi nguy haïi…”. Chæ thò soá:23/2005/CT.TTg cuûa Thuû töôùng Chính phuû ngaøy 21/06/2005 veà ñaåy maïnh coâng taùc quaûn lyù CTR taïi caùc ñoâ thò vaø caùc khu coâng nghieäp, trong ñoù yeâu caàu: “…thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù 90% troûng löôïng RTSH taïi caùc ñoâ thò vaø KCN…”. Quyết định 256/2003/QĐ.TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc pheâ duyệt Chiến lược bảo vệ moâi trường Quốc gia đến năm 2010 vaø định hướng đến năm 2020, trong ñoù coù muïc tieâu cụ thể: “…thu gom 90% chất thải rắn sinh hoạt, coâng nghiệp vaø dịch vụ, xử lyù treân 60% chất thải nguy hại vaø 100% chất thải bệnh viện….” Quyết định 2986/2005/QĐ.UB ngaøy 16/8/2005 của UBND tỉnh về ban haønh chương trình haønh động thực hiện Quyết định 34/2005/QĐ.TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong chương trình haønh ñoäng: “ Ưu tieân xaây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật moâi trường đô thị, noâng thoân, khu coâng nghiệp; tăng cường đầu tư cơ sở thu gom, xöû lyù, taùi chế chất thải, trong ñoù chuù trọng quy hoạch, xaây döïng khu xử lyù tập trung chất thải, đặc biệt laø RTSH, CTCN VAØ CTNH….” Chỉ thị số: 29/2005/CT.UBND của UBND tỉnh ngaøy 05/10/2005 về việc tăng cường coâng taùc quaûn lyù chất thải rắn tại caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp treân ñòa baøn tỉnh BRVT coù quy định: “ …xaây dựng quy hoạch quản lyù CTR, CTNH treân ñòa baøn tænh đến năm 2010 vaø định hướng đến năm 2020, xaây dựng quy chế quản lyù CTR treân ñòa baøn tænh, khuyến khích 100% caùc phöôøng thuoäc TPVT thò xaõ Baø Ròa vaø thị trấn thuộc caùc huyện thực hiện xaõ hoäi hoùa coâng taùc quaûn lyù, xử lyù CTR thoâng qua cơ chế đặt haøng hay đấu thầu dịch vụ treân cơ sở bảo đảm caùc quy định về bảo vệ moâi trường; thu gom, vận chuyển vaø xöû lyù 95% tổng lượng chất thải rắn phaùt sinh tại caùc ñoâ thị, 100% tổng lượng chất thải rắn phaùt sinh tại caùc khu coâng nghiệp vaøà 100% chất thải y tế nguy hại; thực hiện phaân laoïi raùc thaûi sinh hoaït taïi caùc hộ gia đình trong đoâ thị, ưu tieân taùi sử dụng, taùi chế chất thải; đoùng cửa tất cả caùc baõi raùc khoâng hợp vệ sinh treân ñòa baøn tænh… Caùc vaán ñeà toàn taïi Thuaän lôïi Nhìn chung, coâng taùc quaûn lyù RTSH hieän nay treân ñòa baøn TPVT cuõng ñaõ ñi vaøo neà neáp, maëc duø tyû leä thu gom chöa cao nhöng caùn boä vaø caùc ban ngaønh luoân quan taâm vaø tìm höôùng giaûi quyeát cho vaán ñeà nan giaûi naøy. Vaán ñeà VSMT trong khu vöïc ñöôïc thöïc hieän khaù toát, tröôøng hôïp vöùt raùc böøa baõi ra ñöôøng phoá, xuoáng keânh raïch laø raát ít thaáy taïi ñòa baøn. Khoù khaên Ngoaøi nhöõng thuaän lôïi treân, coâng taùc quaûn lyù RTSH treân ñòa baøn TPVT coøn gaëp nhöõng khoù khaên sau: Löïc löôïng caùn boä CNV laøm coâng taùc veä sinh coøn raát moûng. Trang thieát bò thu gom khoâng ñuû ñaùp öùng cho nhu caàu thöïc teá treân ñòa baøn. Trang thieát bò baûo hoä lao ñoäng, trình ñoä vaø nhaän thöùc cuûa coâng nhaân veä sinh Coâng ty CTÑT TPVT cuõng nhö coâng nhaân cuûa caùc Toå thu gom raùc daân laäp coøn chöa cao. Caùc thaùch thöùc trong töông lai Söï gia taêng veà khoái löôïng raùc caàn phaûi thu gom: Trong töông lai, löôïng raùc treân ñòa baøn TPVT seõ taêng nhanh. Cuøng vôùi quaù trình ñoâ thò hoaù vaø coâng nghieäp hoaù, kinh teá phaùt trieån, möùc soáng taêng cao ñoàng thôøi seõ keùo theo thoùi quen söû duïng laïi phaàn chaát thaûi höõu cô laøm thöùc aên chaên nuoâi gia suùc ngaøy caøng giaûm neân khoái löôïng raùc caàn ñöôïc thu gom seõ taêng leân. Söï thay ñoåi veà thaønh phaàn raùc: Kinh teá phaùt trieån, möùc soáng taêng cao seõ thay ñoåi taäp quaùn söû duïng caùc loaïi vaät lieäu gia duïng, ngöôøi ta ngaøy caøng coù khuynh höôùng thaûi ra nhieàu chaát thaûi khoù phaân huûy (bao nylon, tuùi xoáp, chai nhöïa PET) vaø CTNH (bình xòch muoãi, bình gas mini...), ngaøy caøng ít quan taâm ñeán vieäc taùi söû duïng caùc loaïi chaát thaûi naøy. Söï thay ñoåi naøy seõ gaây aùp löïc lôùn ñeán coâng taùc thu gom vaø xöû lyù raùc neáu löôïng chaát thaûi naøy khoâng ñöôïc taùch rieâng ngay töø khi phaùt sinh (taïi caùc hoä gia ñình). Söï thieáu huït veà nhaân löïc: Do ñaëc ñieåm cuûa coâng vieäc laø naëng neà vaø ñoäc haïi nhöng thu nhaäp khoâng cao neân ngaøy caøng coù khuynh höôùng thieáu huït löïc löôïng lao ñoäng trong ngaønh naøy, vaán ñeà naøy seõ coù aûnh höôûng lôùn ñeán coâng taùc quaûn lyù RTSH trong töông lai. Ñeà xuaát caùc muïc tieâu quy hoaïch QLRTSH treân ñòa baøn TPVT: Döïa treân caùc cô sôû veà naêng löïc quaûn lyù, veà cô sôû haï taàng cuõng nhö vieäc döï baùo caùc thaùch thöùc trong töông lai, muïc tieâu quy hoaïch quaûn lyù RTSH treân ñòa baøn TPVT ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Giai ñoaïn tröôùc maét (2006 ñeán 2010) Ban haønh caùc vaên baûn phaùp lyù veà khen thöôûng – xöû phaït Hoaøn thaønh coâng taùc phaân loaïi raùc taïi nguoàn treân ñòa baøn TPVT (tröø xaõ Long Sôn) Ñaûm baûo treân 90% löôïng cuûa caùc phöôøng trong TPVT vaø 70% löôïng raùc taïi xaõ Long Sôn ñöôïc thu gom vaø chuyeån veà baõi choân laáp. Thöïc hieän thí ñieåm caùc hình thöùc xöû lyù raùc taïi caùc hoä gia ñình nhaø vöôøn Giai ñoaïn 2010-2020 Hoaøn thieän boä maùy quaûn lyù RTSH Hoaøn thaønh coâng taùc phaân loaïi raùc taïi nguoàn treân toaøn TPVT Hoaøn thieän quy trình thu gom RTSH treân toaøn TPVT Thöïc hieän thu gom 100% löôïng chaát thaûi phaùt sinh Hoaøn thieän caùc hình thöùc xöû lyù raùc taïi caùc hoä gia ñình nhaø vöôøn (taïi xaõ Long Sôn). Söû duïng caùc coâng cuï kinh teá trong coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït Aùp duïng coâng cuï kinh teá laø vieäc laøm caàn thieát trong chính saùch quaûn lyù chaát thaûi raén. Vieäc söû duïng caùc coâng cuï kinh teá coù taùc duïng maïnh meõ trong quaù trình ñieàu chænh tính töï giaùc cuûa caùc ñôn vò, caù nhaân vaø taát caû caùc thaønh vieân trong xaõ hoäi. Caùc coâng cuï kinh teá ñöôïc aùp duïng hieän nay chuû yeáu: Thu leä phí thu gom cho vieäc xaû thaûi raùc taïi TPVT: Ñoái vôùi caùc hoä gia ñình: leä phí cho vieäc xaû thaûi ra moâi tröôøng laø 10.000 ñoàng/ thaùng/hoä ( Thôøi gian tôùi thì möùc thu naøy coù theå taêng leân, dao ñoäng töø 10.000 -20.000 ñoàng/thaùng/hoä). Ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc vaø tröôøng hoïc: tuøy theo quy moâ vaø löôïng raùc maø möùc leä phí coù theå dao ñoäng töø 50.000 – 100.000 ñoàng/ thaùng/ñôn vò. Ñoái vôùi caùc ñieåm kinh doanh, buoân baùn thöùc aên, nhaø haøng/khaùch saïn: do löôïng raùc thaûi ra haèng ngaøy nhieàu vaø soá laàn thu gom cao hôn ñeå ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng trong khu vöïc. Neân möùc thu leä phí coù theå dao ñoäng töø 70.000 150.000 ñoàng/thaùng/ñôn vò. Quy ñònh möùc phaït ñoái vôùi caùc haønh vi coá tình vöùt xaû raùc böøa baõi ra ñöôøng phoá, xuoáng keânh, möông, raïch, soâng, suoái…khoâng ñöôïc cho pheùp. Vôùi moãi haønh vi xaû raùc coù theå thu möùc phaït laø 20.000 ñoàng/laàn/ngöôøi ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp ngöôùi xaõ raùc treân 16 tuoåi. Khuyeán khích, giaûm thueá cho caùc ñôn vò saûn xuaát aùp duïng coâng ngheä ngaên ngöøa oâ nhieãm coâng nghieäp, taïo ra caùc saûn phaåm ít sinh ra chaát thaûi, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaàu tö caùc cô sôû nghieân cöùu, caùc ñeà taøi nghieân cöùu veà coâng ngheä quaûn lyù chaát thaûi, coâng ngheä taùi cheá chaát thaûi… Ñieàu caàn löu yù laø khi aùp duïng caùc coâng cuï kinh teá caàn coù söï phoái hôïp giöõa caùc ban ngaønh, UBND caùc ñòa phöông, caùc toå chöùc tuyeân truyeàn luaät BVMT cho caùc ñoái töôïng, caùc ban ngaønh, phöôøng, xaõ, caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh, sinh vieân, hoïc sinh, döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau nhö: vaên baûn, taäp huaán, thi ñoá vui, thi veõ tranh, caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, phaùt böôùm, ... Caàn theå hieän döôùi nhieàu hình thöùc phong phuù ñeå vaän ñoäng nhaân daân thöïc hieän giöõ veä sinh nôi coâng coäng nhö: toå chöùc tham gia phong traøo, cuoäc thi “ngaøy chuû nhaät xanh”, “vì Vuõng Taøu ngaøy mai” … tuyeân truyeàn yù thöùc BVMT, khoâng xaû raùc böøa baõi... loâi cuoán moïi taàng lôùp tham gia, ñaët bieät laø sinh vieân, hoïc sinh, thanh thieáu nieân, ngöôøi lôùn tuoåi. 4.7.11 Xaây döïng giaûi phaùp veà nguoàn voán: Ñeå vieäc quaûn lyù RTSH ñöôïc thöïc hieän ñaït hieäu quaû nhaát thieát phaûi coù söï hoã trôï veà voán. Ñaây laø giaûi phaùp hoã trôï vieäc di dôøi caùc baõi choân laáp maát veä sinh, xaây döïng caùc nhaø maùy xöû lyù taùi cheáâ, taùi söû duïng RTSH, mua trang thieát bò phuïc vuï cho vieäc PLRTSHTN… giuùp cho vieäc thöïc hieän QLRTSH tieán haønh nhanh choùng vaø ñaït hieäu quaû. Giaûi phaùp naøy coù yù nghóa voâ cuøng to lôùn, giuùp cho caùc nhaø quaûn lyù vaø caùc chuû doanh nghieäp muoán ñaàu tö vaøo lónh vöïc xöû lyù RTSH coù ñieàu kieän toát nhaát ñeå thöïc hieän vieäc QLRTSH ñaït hieäu quaû. Giaûi phaùp voán coù theå huy ñoäng cho hoaït ñoäng quaûn lyù RTSH taïi TPVT bao goàm: Nguoàn voán töø ngaân saùch trung öông: theo keá hoaïch daøi haïn, haøng naêm, caùc chöông trình baûo veä moâi tröôøng pheâ duyeät. Nguoàn voán töø ngaân saùch tænh: theo keá hoaïch daøi haïn, haøng naêm, caùc chöông trình baûo veä moâi tröôøng pheâ duyeät. Nguoàn voán töø caùc doanh nghieäp, cô sôû saûn xuaát kinh doanh. Nguoàn voán töø caùc toå chöùc quoác teá ( voán taøi trôï). Nguoàn voán töø aùp duïng caùc coâng cuï kinh teá nhö thu phí moâi tröôøng, phí xaû thaûi… Vaø ñieàu quan troïng nhaát laø phaûi quaûn lyù caùc nguoàn voán ñaàu tö cho BVMT theo höôùng tieát kieäm, hieäu quaû, ñaàu tö coù troïng taâm, troïng ñieåm, traùch daøn traûi vaø hieäu quaû thaáp. 4.7.12 Giaùm saùt moâi tröôøng: Sôû TNMT seõ thöïc hieän baùo caùo giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng ñònh kyø 2 laàn trong moät naêm. Trong baùo baùo naøy, Sôû seõ ñöa ra caùc soá lieäu quan traéc veà caùc chæ soá phaân tích ño ñöôïc töø caùc baõi choân laáp, vaø caùc thaønh phaàn moâi tröôøng xung quanh baõi choân laáp cuõng nhö khu vöïc nhaø maùy taùi cheá. Töø ñoù ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng cuûa RTSH leân moâi tröôøng soáng xung quanh. Neáu nhaän thaáy hoaït ñoäng cuûa nhaø maùy taùi cheá hay baõi choân laáp coù taùc ñoäng xaáu laøm aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng xung quanh thì ngay laäp töùc Sôû ñeà nghò ñeán caùc Ban, Ngaønh coù lieân quan cuûa Tænh BRVT ñeå ngaên chaën kòp thôøi, hoaëc taïm thôøi ngöøng hoaït ñoäng nhöõng BCL khoâng hôïp veä sinh. CHÖÔNG V: KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ 5.1 KEÁT LUAÄN Caên cöù vaøo dieãn bieán hieän traïng raùc thaûi sinh hoaït vaø hoaït ñoäng thu gom, vaän chuyeån, trung chuyeån vaø xöû lyù raùc hieän nay treân ñòa baøn TPVT, vaø nhöõng keát quaû thu ñöôïc trong ñôït khaûo saùt nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân trong ñòa baøn vaø nhöõng kieán thöùc thöïc teá trong quaù trình laøm ñoà aùn toát nghieäp, taùc giaû coù moät soá keát luaän sau: 1. Hieän traïng RTSH treân ñòa baøn TPVT: hieäu quaû thu gom coøn thaáp; quaù trình vaän chuyeån, trung chuyeån coøn nhieàu khoù khaên do thieáu trang thieát bò vaø kieán thöùc chuyeân moân; hieän traïng phaân loaïi raùc taïi caùc hoä gia ñình coøn rôøi raïc, chöa thoáng nhaát ñoàng boä; tình hình taùi cheá, taùi söû duïng raùc thaûi sinh hoaït chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc; xöû lyù choân laáp raùc khoâng hôïp veä sinh… Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø maát thaãm myõ caûnh quan ñoâ thò. 2. Hieän traïng quaûn lyù: heä thoáng quaûn lyù coøn nhieàu choå baát oån, trong töông lai neân xaõ hoäi hoùa trong coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi, xaây döïng moâ hình quaûn lyù vöøa nhaø nöôùc vöøa tö nhaân, hay thaønh laäp caùc coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn ñaûm nhieäm coâng taùc thu gom vaø xöû lyù raùc. Coù nhö vaäy thì hieäu quaû cuûa heä thoáng quaûn lyù raùc thaûi môùi ñöôïc naâng cao. 3. Maëc duø UBND thaønh phoá Vuõng Taøu ñaõ daàu tö trong coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi sinh hoaït nhöng keát quaû ñaït ñöôïc coøn raát kieâm toán, coøn nhieàu vaán ñeà baáp caäp chöa giaûi quyeát thích ñaùng. Chaát thaûi ñoâ thò, ñaëc bieät laø raùc thaûi sinh hoaït hieän ñang gaây aùp löïc lôùn ñoái vôùi TPVT töø khaâu choïn coâng ngheä, ñeán nguoàn voán ñaàu tö, do ñoù tình traïng oâ nhieãm do raùc thaûi ñang ôû möùc baùo ñoäng. 4. Ñeå töøng böôùc khaéc phuïc tình traïng naøy, UBND thaønh phoá Vuõng Taøu caàn taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù, taêng cöôøng thanh tra, kieåm tra xöû lyù vi phaïm veà xaû raùc khoâng ñuùng nôi quy ñònh, vaø kòp thôøi cho ñoùng cöûa caùc baõi choân laáp khoâng hôïp veä sinh. 5.2 KIEÁN NGHÒ 1. Coâng taùc giaùo duïc, tuyeân truyeàn vaän ñoäng coäng ñoàng trong vieäc thu gom, PLRTSHTN phaûi ñaët leân haøng ñaàu nhaèm taïo yù thöùc vaø thoùi quen cho ngöôøi daân nöôùc ta. Chöông trình giaùo duïc caàn ñöa vaøo caùc tröôøng phoå thoâng vaø cao daúng, ñaïi hoïc ñeå giaùo duïc cho thanh nieân. Caùc noäi dung tuyeân truyeàn, vaän ñoäng coâäng ñoàng caàn ñöa vaøo hoaït ñoäng daân phoá, phöôøng xaõ thöôøng xuyeân vaø coù söï giaùm saùt cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi. 2. Nhaø nöôùc vaø caùc döï aùn nghieân cöùu caàn ñaàu tö cho caùc nhaø khoa hoïc vaø toå chöùc khuyeán caùo thöû nghieäm nhöõng chöông trình: Xaây döïng baøi giaûng vaø phöông phaùp, hình thöùc giaùo duïc, tuyeân truyeàn coäng ñoàng. Nghieân cöùu aùp duïng nhöõng phöông thöùc thu gom, phaân loaïi raùc sinh hoaït taïi caùc khu daân cö. Nghieân cöùu caùc quy trình kyõ thuaät xöû lyù RTSH treân ñòa baøn cuõng nhö laø chaát thaûi noùi chung thích hôïp trong ñieàu kieän Vieät Nam. 3. Toå chöùc caùc cuoäc hoäi thaûo, hoäi nghò trao ñoåi kinh nghieäm: Tuyeân truyeàn vaän ñoäng coäng ñoàng. Phöông tieän, hình thöùc thu gom, phaân loaïi raùc sinh hoaït taïi nguoàn. 4. Söï hôïp taùc nghieân cöùu vaø saûn xuaát vôùi caùc cô sôû ñaøo taïo vaø nghieân cöùu laø raát caàn thieát: Thöû nghieäm caùc phöông thöùc uû, xöû lyù raùc thích hôïp, saûn xuaát gioáng vi sinh vaät vaøo ñeå uû, kieåm ñònh chaát löôïng phaân. Cöû caùn boä khoa hoïc, kyõ thuaät chuyeân nhaønh vaø sinh vieân giuùp ñòa phöông xaây döïng vaø thöïc hieän quy trình: thu gom, phaân loaïi, xöû lyù RTSH coù hieäu quaû cao. Cuøng vôùi cô sôû ñòa phöông toå chöùc caùc cuoäc trao ñoåi khoa hoïc, kinh nghieäm vôùi coäng ñoàng, môû ra caùc lôùp taäp huaán cho coäng ñoàng. Xaây döïng nguoàn nhaân löïc môùi cho caùc coâng taùc tuyeân truyeàn khuyeán caùo vaø chuyeån giao coäng ngheä saûn xuaát. ._.