Nghiên cứu hiện trạng chất thải rắn sinh hoạt huyện Củ Chi và tìm hiểu chương trình phân loại chất thải rắn tại nguồn thực hiện trên địa bàn huyện Củ Chi

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP.HCM KHOA MOÂI TRÖÔØNG & COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC œ & š ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP Ñeà taøi: NGHIEÂN CÖÙU HIEÄN TRAÏNG CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT HUYEÄN CUÛ CHI VAØ TÌM HIEÅU CHÖÔNG TRÌNH PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI NGUOÀN THÖÏC HIEÄN TREÂN ÑÒA BAØN HUYEÄN CUÛ CHI CHUYEÂN NGAØNH: QUAÛN LYÙ MOÂI TRÖÔØNG MAÕ SOÁ NGAØNH : 108 GVHD : Th.S NGUYEÃN THÒ THU HÖÔNG SVTH : PHUØNG ANH TUØNG MSSV : 02DHMT319 LÔÙP : 02DHMT2 TP HOÀ CHÍ MINH, THAÙNG 7 - 2007 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM Tröôøng : ÑH KTCN TP HCM Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc Khoa : Moâi tröôøng vaø Coâng ngheä sinh hoïc Boä moân : NHIEÄM VUÏ ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP HOÏ VAØ TEÂN : PHUØNG ANH TUØNG MSSV : 02DHMT319 NGAØNH : MOÂI TRÖÔØNG LÔÙP : 02DHMT02 Ñaàu ñeà Ñoà aùn toát nghieäp : Nghieân cöùu hieän traïng chaát thaûi raén sinh hoaït huyeän Cuû Chi vaø tìm hieåu chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thöïc hieän treân ñòa baøn huyeän Cuû Chi . Nhieäm vuï (yeâu caàu veà noäi dung vaø soá lieäu ban ñaàu) : Caùc keát quaû ñieàu tra veà hieän traïng CTRSH taïi huyeän Cuû Chi – TP HCM . Nghieân cöùu hieän traïng vaø coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi huyeän Cuû Chi – TP HCM Tìm hieåu chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thöïc hieän treân ñòa baøn Huyeän Cuû Chi – Tp Hoà Chí Minh . Ngaøy giao ñoà aùn : Ngaøy hoaøn thaønh : Hoï vaø teân ngöôøi höôùng daãn Phaàn höôùng daãn Noäi dung vaø yeâu caàu ñoà aùn toát nghieäp ñaõ ñöôïc boä moân thoâng qua. Ngaøy thaùng naêm 200 Ngöôøi höôùng daãn chính Chuû nhieäm boä moân (Kyù vaø ghi roõ hoï teân) Phaàn daønh cho Khoa, boä moân Ngöôøi duyeät (chaám sô boä) ……………. Ñôn vò : ……………………………….. Ngaøy baûo veä : ………………………… Ñieåm toång keát : ……………………….. Nôi löu tröõ ÑATN : …………………… NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN Ñieåm baèng soá ……………… Ñieåm baèng chöõ ……………….. Tp. HCM, ngaøy thaùng naêm 2006 LÔØI CAÛM ÔN ~~¤~~ Tröôùc heát em xin chaân thaønh göûi lôøi caûm ôn ñeán quyù thaày, coâ hieän ñang coâng taùc vaø giaûng daïy taïi khoa Moâi Tröôøng – Coâng ngheä Sinh Hoïc tröôøng Ñaïi Hoïc Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ taän taâm daïy baûo vaø truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc quyù baùu cho em trong suoát quaù trình hoïc taäp. Vaø em xin chaân thaønh caûm ôn chò Nguyeãn Thò Thu Höông hieän ñang coâng taùc taïi phoøng QLCTR – Sôû taøi nguyeân moâi tröôøng ñaõ höôùng daãn taän tình, taïo ñieàu kieän vaø giuùp ñôõ em trong quaù trình thöïc hieän ñoà aùn toát nghieäp. Em chaân thaønh caøm ôn phoøng QLCTR – Sôû taøi nguyeân moâi tröôøng ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi, cung caáp nhöõng taøi lieäu, soá lieäu xaùc thöïc ñeå em hoaøn thaønh ñuôïc ñoà aùn toát nghieäp. Beân caïnh ñoù, em muoán chuyeån lôøi caûm ôn chaân thaønh ñeán gia ñình vaø baïn beø ñaõ luoân ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ em trong quaù trình laøm ñoà aùn toát nghieäp. Moät laàn nöõa, em xin chaân thaønh caûm ôn. Sinh vieân thöïc hieän : Phuøng Anh Tuøng DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT CTR : Chaát thaûi raén CRTSH : Chaát thaûi raén sinh hoaït CTRÑT : Chaát thaûi raén ñoâ thò CTRÑTTN : Chaát thaûi raén ñoâ thò taïi nguoàn PLCTRTN : Phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn PLCTRÑTTN : Phaân loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò taïi nguoàn BCL : Baõi choân laáp VSV : vi sinh vaät Coâng ty DVCI : Coâng ty dòch vuï coâng ích . Cty DVÑT : Coâng ty dòch vuï ñoâ thò Sôû TN & MT : Sôû taøi nguyeân vaø moâi tröôøng Coâng ty CTCC : Coâng ty coâng trình coâng coäng UBND : UÛy ban nhaân daân Tp.HCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh Phoøng QLÑT : Phoøng Quaûn lyù ñoâ thò Phoøng GD : Phoøng GD Phoøng TN & MT : Phoøng taøi nguyeân vaø moâi tröôøng Sôû GDÑT : Sôû giaùo duïc ñaøo taïo DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 : Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoâ thò Baûng 2.2 : Phaân loaïi theo tính chaát Baûng 2.3 : Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò phaân theo nguoàn goác phaùt sinh Baûng 2.4 : Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù Baûng 2.5 : Söï thay ñoåi thaønh phaàn theo muøa ñaëc tröng cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït Baûng 2.6 : Khoái löôïng rieâng vaø ñoä aàm caùc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò Baûng 2.7 : Soá lieäu trung bình veà chaát dö trô vaø nhieät naêng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò Baûng 2.8 : Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô döïa vaøo thaønh phaàn lignin Baûng 2.9 : Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc Baûng 2.10 : Nguoàn nhaân löïc vaø thieát bò hoã trôï trong vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Baûng 2.11 : Caùc loaïi thuøng chöùa söû duïng vôùi caùc heä thoáng thu gom khaùc nhau Baûng 2.12 : Ví duï minh hoïa veà lôïi ích trong vieäc söû duïng bieän phaùp taùi cheá Baûng 3.1 : Dieän tích , daân soá vaø ñôn vò haønh chính huyeän Cuû Chi Baûng 3.2 : Cô caáu söû duïng ñaát huyeän Cuû Chi Baûng 4.1 :Toång khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa Huyeän öôùc tính ñeán naêm 2010 Baûng 4.2 : Döï ñoaùn khoái löôïng raùc thöïc phaåm vaø thaønh phaàn coøn laïi Baûng 5.1 : Ban Chæ Ñaïo thí ñieåm döï aùn Baûng 5.2 : Ban Thöïc Hieän döï aùn DANH MUÏC CAÙC HÌNH, ÑOÀ THÒ Hình 2.1 : Sô ñoà tính caân baèng vaät chaát Hình 2.2: Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoäng kieåu thoâng thöôøng Hình 2.3 : Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoäng kieåu thay thuøng xe Hình 2.4 : Sô ñoà töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng coá ñònh Hình 2.5 : Sô ñoà phaân loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò Hình 2.6 : Coâng ngheä xöû lyù raùc baèng phöông phaùp eùp kieän Hình 2.7 : Sô ñoà xöû lyù raùc theo coâng ngheä Hydromex Hình 3.1 : Baûn ñoà huyeän Cuû Chi Hình 5.1 : Sô ñoà quy trình trieån khai chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn Hình 5.2 : Quy trình thu gom CTR höõu cô theo quy trình hieän coù Hình 5.3 : Quy trình thu gom raùc taùi cheá môùi Hình 5.4 : Sô ñoà vaän chuyeån raùc taùi cheá cuûa tö nhaân coù söû duïng thuøng 660 lít do nhaø nöôùc ñaàu tö ban ñaàu . Hình 5.5 : Quy trình thu gom raùc taùi cheá (coøn laïi) môùi do nhaø nöôùc ñaûm traùch Hình 5.6 : Sô ñoà toå chöùc trieån khai Lôøi caûm ôn Muïc luïc Danh saùch caùc töø vieát taét Danh saùch caùc baûng Danh saùch caùc ñoà thò, sô ñoà, hình CHÖÔNG 1 : MÔÛ ÑAÀU 1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ : ……………………………………………………………...1 1.2 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU: 2 1.3 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU : 3 CHÖÔNG 2 : TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ O NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN KHAÙI NIEÄM CHAÁT THAÛI RAÉN: 4 2.1.1 Ñònh nghóa veà chaát thaûi raén : 4 2.1.2 Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén : 4 2.1.3 Phaân loaïi chaát thaûi raén : 6 2.1.4 Thaønh phaàn chaát thaûi raén : 11 2.1.5 Tính chaát cuûa chaát thaûi raén : 13 2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén : 22 2.2 O NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN: 25 2.2.1 Moâi tröôøng nöôùc : 25 2.2.2 Moâi tröôøng ñaát : 26 2.2.3 Moâi tröôøng khoâng khí : 27 2.2.4 Caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi : 28 2.3 NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC KYÕ THUAÄT TRONG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN : 29 2.3.1 Quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn : 29 2.3.2 Thu gom, löu giöõ vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén : 30 2.3.3 Caùc phöông phaùp xöû lyù vaø tieâu huûy chaát thaûi raén : 38 2.3.3.1 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng coâng ngheä eùp kieän : 39 2.3.3.2 OÅn ñònh chaát thaûi raén baèng coâng ngheä Hydromex : 40 2.3.3.3 Xöû lyù cô hoïc : 42 2.3.3.4 Xöû lyù hoùa hoïc : 44 2.3.3.5 Taùi söû duïng/ taùi pheá lieäu : 44 2.3.3.6 Phöông phaùp uû sinh hoïc theo ñoáng : 46 2.3.3.7 Phöông phaùp ñoát : 46 2.3.3.8 Phöông phaùp choân laáp : 47 2.4 MOÄT SOÁ COÂNG NGHEÄ XÖÛ LYÙ RAÙC ÔÛ VIEÄT NAM : 49 2.4.1 Nhaø maùy xöû lyù pheá thaûi tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu : 49 2.4.2 Xöø lyù raùc taïi nhaø maùy Caàu Dieãn – Haø Noäi : 50 2.5 MOÄT SOÁ NEÙT VEÀ TÌNH HÌNH QUAÛN LYÙ RAÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM : 51 2.5.1 Tình hình quaûn lyù raùc treân theá giôùi : 51 2.5.2 Tình hình quaûn lyù raùc ôû Vieät Nam : 52 CHÖÔNG 3 : GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ KINH TEÁ - XAÕ HOÄI HUYEÄN CUÛ CHI . CAÙC ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN : 62 CAÙC ÑEÀIU KIEÄN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI HUYEÄN CUÛ CHI : 64 CHÖÔNG 4 : HIEÄN TRAÏNG CTRSH VAØ COÂNG TAÙC QUẢN LYÙ CTRSH CUÛA HUYEÄN CUÛ CHI . 4.1 :CAÙC KEÁT QUAÛ ÑIEÀU TRA VEÀ THAØNH PHAÀN VAØ KHOÁI LÖÔÏNG CTRSH : 714.1.1 Thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït Huyeän Cuû Chi : 71 4.1.2 Khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït Huyeän Cuû Chi : 714.2 HIEÄN TRAÏNG HEÄ THOÁNG KYÕ THUAÄT – QUAÛN LYÙ CYRSH HUYEÄN CUÛ CHI : 73 4.2.1 Heä thoáng löu tröõ beân nhaø : 73 4.2.2 Heä thoáng thu gom : 74 4.2.3 Heä thoáng trung chuyeån vaø vaän chuyeån : 77 4.2.4 Thu hoài vaø taùi söû duïng chaát thaûi raén vaø choân laáp : 77 4.2.5 Heä thoáng haønh chaùnh quaûn lyù CTRSH Huyeän Cuû Chi : 78 CHÖÔNG 5 : TÌM HIEÅU CHÖÔNG TRÌNH PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI NGUOÀN THÖÏC HIEÄN TREÂN ÑÒA BAØN HUYEÄN CUÛ CHI 5.1 GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ CHÖÔNG TRÌNH DÖÏ AÙN PLCTRÑTTN HUYEÄN : 79 5.2 TRIEÅN KHAI CHÖÔNG TRÌNH PHAÂN LOAÏI CTR TAÏI NGUOÀN: 82 5.2.1 Phöông aùn kyõ thuaät vaø coâng ngheä : 82 5.2.1.1 Chuaån hoùa trang thieát bò toàn tröõ vaø thu gom chaát thaûi raén : 83 5.2.1.2 Nghieân cöùu caûi tieán quy trình thu gom , vaän chuyeån CTRSH : 90 5.2.2 Chöông trình tham vaán coäng ñoàng vaø tuyeân truyeàn : 98 5.2.2.1 Toå chöùc trieån khai PLCTRTN : 98 5.2.2.2 Chöông trình tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn hoä gia ñình PLCTRTN : 103 5.2.2.3 Chöông trình tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn hoïc sinh , sinh vieân : 106 5.2.2.4 Chöông trình tuyeân truyeàn chung qua ñaøi PT&TH 107 CHÖÔNG 6 : KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ 6.1 KEÁT LUAÄN : 108 6.2 KIEÁN NGHÒ : 109 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC CHƯƠNG 1 : MỞ ĐẦU Ñaët vaán ñeà : Thaønh phoá Hoà Chí Minh vôùi daân soá 6.062.993 ngöôøi (thoáng keâ naêm 2004) soáng taïi 24 quaän huyeän , vôùi hôn 800 nhaø maùy rieâng reõ , 23.000 cô sôû saûn xuaát vöøa vaø nhoû , 12 khu coâng nghieäp , 3 khu cheá xuaát vaø 1 khu coâng ngheä cao , haøng traêm beänh vieän , trung taâm chuyeân khoa , trung taâm y teá haøng ngaøn phoøng khaùm tö nhaân … ñang ñoå ra moãi ngaøy khoaûng 5.500 – 5.700 taán chaát thaûi raén sinh hoaït (CTRSH) , 1.100 – 1300 taán chaát thaûi raén xaây döïng (xaø baàn) , khoaûng hôn 1000 taán (öôùc tính) chaát thaûi raén coâng nghieäp , trong ñoù coùkhoaûng 200 taán chaát thaûi nguy haïi , 7-9 taán chaát thaûi raén y teá Ñeå quaûn lyù khoái löôïng lôùn chaát thaûi raén noùi treân vôùi möùc taêng 10-15% naêm , TP HCM ñaõ hình thaønh (coù toå chöùc vaø töï phaùt) heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò vôùi söï tham gia cuûa gaàn 30 coâng ty nhaø nöôùc , 3-5 coâng ty traùch nhieäm höõu haïn , 01 hôïp taùc xaõ haøng traêm cô sôû taùi sinh taùi cheá tö nhaân haøng ngaøn toå daân laäp vaø 30.000 ngöôøi (goàm hôn 6.000 ngöôøi hoaït ñoäng trong thu gom , vaän chuyeån , choân laáp vaø hôn 20.000 ngöôøi hoaït ñoäng trong heä thoáng phaân loaïi , thu gom vaø mua baùn trao ñoåi pheá lieäu). Tuy nhieân cho ñeán nay , maëc duø ñaõ hoaøn thaønh vaø hoaït ñoäng haøng chuïc naêm , moãi naêm tieâu toán 600-700 tæ tieàn vaän haønh vaø haøng traêm tæ tieàn ñaàu tö trang thieát bò , xaây döïng baõi choân laáp vaø cô sôû haï taàng khaùc , coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò cuûa TP HCM vaãn phaûi ñoái maët vôùi raát nhieàu vaán ñeà vaø vaãn phaûi giaûi quyeát caùc vaán ñeà theo kieåu “tình theá” ñoù laø : Khoù khaên trong vieäc quaûn lyù heä thoáng thu gom raùc daân laäp . Chöa thöïc hieän ñöôïc vieäc thu phí quaûn lyù chaát thaûi raén . Chöa thöïc hieän ñöôïc chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Chöa quy hoaïch vaø thieáu nghieâm troïng heä thoáng ñieåm heïn , boâ / traïm trung chuyeån . Chöa quy hoaïch ñöôïc vò trí xaây döïng baõi choân laáp . O nhieãm naëng neà taïi caùc baõi choân laáp do nöôùc roø ræ vaø khí töø baõi choân laáp . Heä thoáng quaûn lyù cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc coøn yeáu veà caû nhaân löïc vaø trang thieát bò . Caùc coâng ty quaûn lyù chaát thaûi raén coøn thieáu ñoäi nguõ caùn boä kyõ thuaät , quaûn lyù gioûi vaø coâng nhaân laønh ngheà . Chi phí cho coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén taêng nhanh . Ñöùng tröôùc tình theá ñoù , ñeà taøi “Nghieân cöùu hieän traïng CTRSH huyeän Cuû Chi vaø tìm hieåu chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thöïc hieän treân ñòa baøn huyeän Cuû Chi – TP Hoà Chí Minh” ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán goùp phaàn tìm ra caùc giaûi phaùp quaûn lyù CTR thích hôïp cho Huyeän Cuû Chi noùi rieâng vaø TP Hoà Chí Minh noùi chung trong giai ñoaïn thaønh phoá ngaøy caøng phaùt trieån nhö hieän nay . 1.2 Noäi dung nghieân cöùu - Khaùi quaùt moät soá ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi taïi huyeän Cuû Chi – TP Hoà Chí Minh . - Nghieân cöùu hieän traïng vaø coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït taïi huyeän Cuû Chi – TP Hoà Chí Minh . - Tìm hieåu chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thöïc hieän treân ñòa baøn Huyeän Cuû Chi – TP Hoà Chí Minh . 1.3 Phöông phaùp nghieân cöùu Thu thaäp taøi lieäu lieân quan: tham khaûo taøi lieäu cuûa nhieàu taùc giaû, caùc nghieân cöùu, baùo caùo khoa hoïc tröôùc ñaây vaø thu thaäp taøi lieäu töø caùc bên liên quan . Khảo sát thực tế tại huyện để nắm rõ tình hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt thực hiện trên địa bàn huyện . Tham khảo ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý chất thải rắn . Số liệu được xử lý với phần mềm Microsoft Excel . Phần soạn thảo văn bản được sử dụng với phần mềm CHÖÔNG 2 : TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ O NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1. Khaùi nieäm cô baûn veà chaát thaûi raén Ñònh nghóa veà chaát thaûi raén Chaát thaûi raén (Soild Waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát khoâng phaûi daïng loûng vaø khí ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v…). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Chaát thaûi raén ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø : Vaät chaát maø ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø chaát thaûi raén ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huyû. Raùc laø thuaät ngöõ duøng ñeå chæ chaát thaûi raén coù hình daïng töông ñoái coá ñònh, bò vöùt boû töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Raùc sinh hoaït hay chaát thaûi raén sinh hoaït laø moät boä phaän cuûa chaát thaûi raén, ñöôïc hieåu laø caùc chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng sinh hoaït thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén Nguoàn goác phaùt sinh, thaønh phaàn vaø toác ñoä phaùt sinh cuûa chaát thaûi raén laø caùc cô sôû quan troïng ñeå thieát keá , löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát caùc chöông trình quaûn lyù chaát thaûi raén. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoä thò goàm: Sinh hoaït cuûa coäng ñoàng Tröôøng hoïc, nhaø ôû, cô quan Saûn xuaát coâng nghieäp Saûn xuaát noâng nghieäp Nhaø haøng, khaùch saïn Taïi caùc traïm xöû lyù Töø caùc trung taâm thöông maïi, coâng trình coâng coäng Chaát thaûi ñoâ thò ñöôïc xem nhö laø chaát thaûi coäng ñoàng ngoaïi tröø caùc chaát thaûi trong quaù trình cheá bieán taïi caùc khu coâng nghieäp vaø chaát thaûi coâng nghieäp. Caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc nguoàn naøy ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.1. Chaát thaûi raén phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa chaát thaûi raén coù theå phaân chia thaønh 3 nhoùm lôùn nhaát laø : chaát thaûi ñoâ thò, coâng nghieäp vaø nguy haïi. Nguoàn thaûi cuûa raùc ñoâ thò raát khoù quaûn lyù taïi caùc nôi ñaát troáng bôûi vì taïi caùc vò trí naøy söï phaùt sinh caùc nguoàn chaát thaûi laø moät quaù trình phaùt taùn. Baûng 2.1 Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén ñoâ thò Nguoàn Caùc hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi Loaïi chaát thaûi raén Nhaø ôû Nhöõng nôi ôû rieâng cuûa moät gia ñænh hay nhieàu gia ñænh . nhöõng caên hoä thaáp , vöùa vaø cao taàng… Chaát thaûi thöïc phaåm, giaáy, bìa cöùng, haøng deät , ñoà da, chaát thaûi vöôøn, ñoà goã, thuûy tinh, hoäp thieác, nhoâm , kim loaïi khaùc, taøn thuoác , raùc ñöôøng phoá, chaát thaûi ñaëc bieät ( daàu , loáp xe, thieát bò ñieän, …), chaát thaûi sinh hoaït nguy haïi, Thöông maïi Cöûa haøng, nhaø haøng, chôï, vaên phoøng, khaùch saïn, dòch vuï, cöûa hieäu in… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät , chaát thaûi nguy haïi. Cô quan Tröôøng hoïc , beänh vieän, nhaø tuø, trung taâm chính phuû… Giaáy, bìa cöùng, nhöïa deûo, goã, chaát thaûi thöïc phaåm, thuûy tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät , chaát thaûi nguy haïi. Xaây döïng vaø phaù dôõ Nôi xaây döïng môùi , söûa ñöôøng, san baèng caùc coâng trình xaây döïng , væa heø hö haïi… Goã, theùp, beâ toâng, ñaát… Dòch vuï ñoâ thò (tröø traïm xöû lyù) Queùt doïn ñöôøng phoá, laøm ñeïp phong caûnh, laøm saïch theo löu vöïc, coâng vieân vaø baõi taém, nhöõng khu vöïc tieâu khieån khaùc. Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc, raùc ñöôøng phoá, vaät xeùn ra töø caây, chaá thaûi töø caùc coâng vieân, baõi taém vaù caùc khö vöïc tieâu khieån. Traïm xöû lyù, loø thieâu ñoát Quaù trình xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi vaø chaát thaûi coâng nghieäp Caùc chaát thaûi ñöôïc xöû lyù. Khoái löôïng lôùn buoàn dö. (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Phaân loaïi chaát thaûi raén Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp xaùc ñònh caùc loaïi khaùc nhau cuûa chaát thaûi raén ñöôïc sinh ra. Khi thöïc hieän vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp chuùng ta gia taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng laïi caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø baûo veä moâi tröôûng. Chaát thaûi raén ña daïng vì vaäy coù nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nhau nhö: 2.1.4 Phaân loaïi theo tính chaát Phaân loaïi chaát thaûi raén theo daïng naøy ngöôøi ta chia laøm: caùc chaát chaùy ñöôïc, caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc, caùc chaát hoãn hôïp . Phaân loaïi theo tính chaát ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2.2 Baûng 2.2: Phaân loaïi theo tính chaát Loaïi raùc thaûi Nguoàn goác 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc Giaáy Haøng deät Raùc thaûi Coû, goãcuûi, rôm Chaát deûo Da vaø cao su Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy Coù nguoàn goác töø sôïi Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, rôm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc : Kim loaïi saét Kim loaïi khoâng phaûi saét Thuyû tinh Ñaù vaø saønh söù Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt. Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuyû tinh. Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh 3. Caùc chaát hoãn hôïp : Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå chia laøm hai phaàn vôùi kích thöôùc > 5mm vaø < 5 mm. ( Nguoàn : Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn , Leâ Vaên Naõi, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Kyõ thuaät, 1999) Phaân loaïi theo vò trí hình thaønh Ngöôøi ta phaân bieät raùc hay chaát thaûi raén trong nhaø, ngoaøi nhaø, treân ñöôøng phoá, chôï… 2.1.3.3 Phaân loaïi theo nguoàn phaùt sinh Chaát thaûi sinh hoaït : laø nhöõng chaát thaûi lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan, tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vuï, thöông maïi. Chaát thaûi raén sinh hoaït coù thaønh phaàn bao goàm kim loaïi, saønh söù, thuyû tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát, ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa hoaëc quaù haïn söû duïng, xöông ñoäng vaät, tre, goã, loâng gaø loâng vòt, vaûi, giaáy, rôm raï, xaùc ñoäng vaät, voû rau quaû v.v… Theo phöông dieän khoa hoïc, coù theå phaân bieät caùc loaïi chaát thaûi raén sau : Chaát thaûi thöïc phaåm : bao goàm caùc thöùc aên thöøa, rau, quaû … loaïi chaát thaûi naøy mang baûn chaát deã bò phaân huyû sinh hoïc, quaù trình phaân huyû taïo ra caùc muøi khoù chòu, ñaëc bieät, ñaëc bieät trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng, aåm. Ngoaøi caùc loaïi thöùc aên dö thöøa töø gia ñình coøn coù thöùc aên dö thöøa töø caùc beáp aên taäp theå, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, kyù tuùc xaù, chôï … Chaát thaûi tröïc tieáp cuûa ñoäng vaät chuû yeáu laø phaân, bao goàm phaân ngöôøi vaø phaân ñoäng vaät khaùc. Chaát thaûi loûng chuû yeáu laø buøn ga coáng raõnh, laø caùc chaát thaûi ra töø caùc khu vöïc sinh hoaït daân cö. Tro vaø caùc chaát dö thöøa thaûi boû khaùc bao goàm : caùc loaïi vaät lieäu sau ñoát chaùy, caùc saûn phaåm sau khi ñun naáu baèng than, cuûi vaø caùc chaát thaûi deã chaùy khaùc trong gia ñình, trong kho cuûa caùc coâng sôû, cô quan, xí nghieäp, caùc loaïi xæ than. Chaát thaûi raén coâng nghieäp : laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm : Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ, trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän; Caùc pheá thaûi töø nguyeân nhieân lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát; Caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä; Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. Chaát thaûi xaây döïng : laø caùc pheá thaûi nhö ñaát, ñaù, gaïch ngoùi, beâtoâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ, xaây döïng coâng trình v.v… chaát thaûi xaây döïng goàm Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây döïng; Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng; Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo … Chaát thaûi töø caùc heä thoáng cô sôû haï taàng kyõ thuaät nhö traïm xöû lyù nöôùc thieân nhieân, nöôùc thaûi sinh hoaït, buøn caën töø caùc coáng thoaùt nöôùc thaønh phoá. Chaát thaûi noâng nghieäp : laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, thí duï nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø caùc cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå … Phaân loaïi theo möùc ñoä nguy haïi Chaát thaûi nguy haïi : bao goàm caùc loaïi hoaù chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan … coù nguy cô ñe doaï tôùi söùc khoeû ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây coû. Nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nguy haïi chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng y teá, coâng nghieäp vaø noâng nghieäp. Chaát thaûi y teá nguy haïi : laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi beänh vieän bao goàm : Caùc loaïi boâng baêng, gaïc, neïp duøng trong khaùm beänh, ñieàu trò, phaãu thuaät; Caùc loaïi kim tieâm, oáng tieâm Caùc chi theå caét boû, toå chöùc moâ caét boû Chaát thaûi sinh hoaït töø caùc beänh nhaân; Caùc chaát thaûi coù chöùa caùc chaát coù noàng ñoä cao sau ñaây : chì, thuyû ngaân, Cadmi, Arsen, Xianua … Caùc chaát thaûi phoùng xaï trong beänh vieän. Caùc chaát nguy haïi do caùc cô sôû coâng nghieäp hoaù chaát thaûi ra coù tính ñoäc haïi cao, taùc ñoäng xaáu ñeán söùc khoeû, do ñoù vieäc xöû lyù chuùng phaûi coù nhöõng giaûi phaùp kyõ thuaät ñeå haïn cheá taùc ñoäng ñoäc haïi ñoù. Caùc chaát thaûi nguy haïi töø hoaït ñoäng noâng nghieäp chuû yeáu laø caùc loaïi phaân hoaù hoïc, caùc loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät. Chaát thaûi khoâng nguy haïi : laø nhöõng loaïi chaát thaûi khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc xaùc ñònh ôû Baûng 2.3 vaø Baûng 2.4 . Giaù trò thaønh phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi khoái löôïng chaát thaûi raén theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.5 . Thaønh phaàn raùc ñoùng vai troø quan troïng nhaát trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi. Baûng 2.3 : Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò phaân theo nguoàn goác phaùt sinh Nguoàn phaùt thaûi % troïng löôïng Dao ñoäng Trung bình Nhaø ôû vaø thöông maïi, tröø caùc chaát thaûi ñaëc bieät vaø nguy hieåm 50 - 75 62 Chaát thaûi ñaëc bieät( daàu , loáp xe, thieát bò ñieän, bình ñieän) 3 - 12 5 Chaát thaûi nguy haïi 0,1 - 1,0 0,1 Cô quan 3 – 5 3,4 Xaây döïng vaø phaù dôõ 8 – 20 14 Caùc dòch vuï ñoâ thò Laøm saïch ñöôøng phoá 2 – 5 3,8 Caây xanh vaø phong caûnh 2 – 5 3,0 Coâng vieân vaø caùc khu vöïc tieâu khieån 1,5 – 3 2,0 Löu vöïc ñaùnh baét 0,5 – 1,2 0,7 Buøn ñaëc töø nhaø maùy xöû lyù 3 – 8 6,0 Toång coäng 100 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Baûng 2.4: Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù Thaønh phaàn % troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 6 – 25 15 Giaáy 25 – 45 40 Bìa cöùng 3 – 15 4 Chaát deûo 2 – 8 3 Vaûi vuïn 0 – 4 2 Cao su 0 – 2 0,5 Da vuïn 0 – 2 0,5 Raùc laøm vöôøn 0 – 20 12 Goã 1 – 4 2 Thuûy tinh 4 – 16 8 Can hoäp 2 – 8 6 Kim loaïi khoâng theùp 0 – 1 1 Kim loaïi theùp 1 – 4 2 Buïi , tro , gaïch 0 – 10 4 Toång coäng 100 (Nguoàn: Nhoùm Traàn Hieàu Nhueä, Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén, Haø Noäi 2001) Baûng 2.5 : Söï thay ñoåi thaønh phaàn theo muøa ñaëc tröng cuûa CTRSH Chaát thaûi % khoái löôïng % thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng Chaát thaûi thöïc phaåm 11,1 13,5 21,6 Giaáy 45,2 40,0 11,5 Nhöïa deûo 9,1 8,2 9,9 Chaát höõu cô khaùc 4,0 4,6 15,0 Chaát thaûi vöôøn 18,7 24,0 28,3 Thuûy tinh 3,5 2,5 28,6 Kim loaïi 4,1 3,1 24,4 Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc 4,3 4,1 4,7 Toång coäng 100 100 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Tính chaát cuûa chaát thaûi raén. 2.1.5.1 Tính chaát vaät lyù Vieäc löïa choïn vaø vaän haønh thieát bò, phaân tích vaø thieát keá heä thoáng xöû lyù, ñaùnh giaù khaû naêng thu hoài naêng löôïng … phuï thuoäc raát nhieàu vaøo tính chaát vaät lyù cuûa chaát thaûi raén. Nhöõng tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc phaân loaïi vaø ñoä xoáp. Trong ñoù, khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm laø hai tính chaát ñöôïc quan taâm nhaát trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam Khoái löôïng rieâng: Khoái löôïng rieâng (hay maät ñoä) cuûa raùc thaûi thay ñoåi theo thaønh phaàn, ñoä aåm, ñoä neùn cuûa chaát thaûi. Trong coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén, khoái löôïng rieâng noùi leân khaû naêng neùn, giaûm kích thöôùc laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc thaûi. Qua ñoù coù theå phaân boá vaø tính ñöôïc nhu caàu trang thieát bò phuïc vuï cho coâng taùc thu gom vaän chuyeån ,khoái löôïng raùc thu gom vaø thieát keá quy moâ baõi choân laép chaát thaûi … Khoái löôïng rieâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi khoái löôïng cuûa vaät lieäu treân moät ñôn vò theå tích (kg/m3). Döõ lieäu veà khoái löôïng rieâng thöôøng caàn thieát ñeå ñònh möùc toång khoái löôïng vaø theå tích chaát thaûi caàn phaûi quaûn lyù. Khoái löôïng rieâng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.6 Bôûi vì khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi moät caùch roõ raøng theo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm vaø thôøi gian löu tröõ , do ñoù caùch toát nhaát laø söû duïng caùc giaù trò trung bình ñaõ ñöôïc löïa choïn. Khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi sinh hoaït thay ñoåi töø 120 ñeán 590 kg/m3. Khoái löôïng rieâng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp caân troïng löôïng ñeå xaùc ñònh tyû leä giöõa troïng löôïng cuûa maãu vôùi theå tích cuûa noù, coù ñôn vò laø kg/m3(hoaëc lb/yd3) Baûng 2.6 : Khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (lb/ yd3) Ñoä aåm (% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 220 – 810 490 50 – 80 70 Giaáy 70 – 220 150 4 – 10 6 Bìa cöùng 70 – 135 85 4 – 8 5 Nhöïa deûo 70 – 220 110 1 – 4 2 Haøng deät 70 – 170 110 6 – 15 10 Cao su 170 – 340 220 1 – 4 2 Da 170 – 440 270 8 – 12 10 Raùc thaûi vöôøn 100 – 380 170 30 – 80 60 Goã 220 – 540 400 15 – 40 20 Thuûy tinh 270 – 810 330 1 – 4 2 Voû ñoà hoäp 85 – 278 150 2 – 4 3 Nhoâm 110 – 405 270 2 – 4 2 Kim loaïi khaùc 220 – 1940 540 2 – 4 3 Buïi, tro 540 – 1685 810 6 – 12 8 Tro 1095 – 1400 1225 6 – 12 6 Raùc röôõi 150 – 305 220 5 - 20 15 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Chuù thích: lb/yd3 x 0,5933= kg/m3 Ñoä aåm : Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò trong löôïng chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuûy. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén laø thoâng soá coù lieân quan ñeán giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi, ñöôïc xem xeùt nhö löïa choïn phöông aùn xöû lyù, thieát keá baõi choân laép vaø loø ñoát. Ñoä aåm raùc thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo muøa trong naêm. Raùc thaûi thöïc phaåm coùñoä aåm töø 50 – 80%, raùc thaûi laø thuûy tinh, kim loaïi coù ñoä aåm thaáp nhaát. Ñoä aåm trong raùc cao taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc vi sinh vaät kò khí phaân huûy gaây thoái röûa. Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu dieån baèng 2 caùch: * Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu. * Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng öôùt thöôøng ñöôïc söû duïng trong lónh vöïc quaûn lyù c._.haát thaûi raén. Ñoä aåm theo phöông phaùp troïng löôïng öôùt ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng toaùn hoïc nhö sau: M =100*[(a-b)/a] Trong ñoù: M: ñoä aåm % a: troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu , kg(g) b: troïng löôïng rieâng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû 1050C , kg(g) 2.1.5.2 Thaønh phaàn hoùa hoïc Caùc chæ tieâu hoùa hoïc quan troïng cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: Chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch laáy maãu ñaõ laøm phaân tích xaùc ñònh ñoä aåm ñem ñoát ôû 950oC trong 1 giôø, ñeå nguoäi trong bình huùt aåm 1 giôø roài ñem caân ñeå xaùc ñònh löôïng tro coøn laïi sau khi ñoát. Thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng trong khoaûng 40 – 60%, giaù trò trung bình laø 35%. Chaát höõu cô ñöôïc tính theo coâng thöùc sau : Chaát höõu cô (%) = [(c – d)/c]x100 Trong ñoù : c : Troïng löôïng maãu ban ñaàu d : Troïng löôïng maãu chaát raén sau khi ñoát ôû 950oC Chaát tro: laø phaàn coøn laïi sau khi nung ôû 9500C, töùc laø chaát höõu cô dö hay chaát voâ cô. Chaát voâ cô(%) = 100 – chaát höõu cô(%) Haøm löôïng cacbon coá ñònh: laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi caùc chaát voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong tro khi nung ôû 9500C, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5- 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô khaùc trong tro goàm thuûy tin, kim loaïi… Ñoái vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò, caùc chaát voâ cô naøy chieám khoaûng 15 – 30%, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät trò: laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát chaát thaûi raén. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Duloâng: Btu/lb=145C + 610(H2 – 1/802) + 40S + 10 N Trong ñoù : C: % troïng löôïng cuûa Cacbon H: : % troïng löôïng cuûa H2 O2: % troïng löôïng cuûa Oxy S: % troïng löôïng cuûa sunfua N: % troïng löôïng cuûa Nitô Baûng 2.7: Soá lieäu trung bình veà chaát dö trô vaø nhieät naêng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò. Thaønh phaàn Chaát dö trô+(%) Nhieät trò(Btu/lb) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 2 – 8 5,0 1,500 -3,000 2,000 Giaáy 4 – 8 6,0 5,000-8,000 7,200 Bìa cöùng 3 – 6 5,0 6000 -7500 7,000 Nhöïa deûo 6 – 20 10,0 12,000 – 16,000 14,000 Haøng deät 2 – 4 2,5 6,500 – 8,000 7,50 Cao su 8 – 20 10.0 9,000 - 12,000 10,000 Da 8 – 20 10,0 6,500 – 8,500 7,500 Raùc thaûi vöôøn 2 – 6 4,5 1,000 – 8,000 2,800 Goã 0,6 – 2 1,5 7,500 – 8,500 8,000 Thuûy tinh 96 – 99* 98.0 50 – 100 60 Voû ñoà hoäp 96 - 99* 98,0 100 – 500 300 Nhoâm 90 - 99* 96,0 Kim loaïi khaùc 94 - 99* 98,0 100 – 500 300 Buïi, tro 60 – 80 70,0 1,000 – 5,000 3,000 Raùc sinh hoaït 4,000 – 5000 4,500 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) Chuù thích: + Sau khi chaùy hoaøn toaøn * Döïa keát quaû phaân tích 2.1.5.3 Thaønh phaàn sinh hoïc Tröø caùc hôïp chaát nhöïa deûo, cao su vaø da, phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát caùc chaát thaûi raén ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Xenluloza, moät söï hoùa ñaëc saûn phaåm cuûa ñöôøng glucoza 6 – cacbon Söï taïo thaønh nöôùc hoøa tan nhö laø hoà tinh boät amino axit, vaø caùc axit höõu cô khaùc Baùn cellulose : caùc saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon Chaát beùo, daàu vaø chaát saùp, laø caùc este cuûa röôïu vaø caùc axit beùo maïch daøi Chaát goã(lignin): moät polymer chöùa caùc voøng thôm vôí nhoùm methoxyl Ligoncelluloza: hôïp chaát do lignin vaø celluloza keát hôïp vôùi nhau Protein: chaát taïo thaønh caùc amino axit maïch thaúng Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò laø haàu nhö taát caû caùc hôïp phaàn höõu cô ñeàu coù theã bò bieán ñoåi sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát vaø chaát trô, caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán baûn chaát phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong chaát thaûi raén ñoâ thò. a) Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén: Haøm löôïng chaát raén bay hôi (VS), xaùc ñònh baèng caùch ñoát chaùy chaát ôû nhieät ñoä 550oC, thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa höõu cô trong chaát thaûi raén. Tuy nhieân söû duïng VS ñeå moâ taû khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén thì khoâng ñuùng vì moät vaøi thaønh phaàn höõu cô cuûa chaát thaûi raén raát deã bay hôi nhöng laïi keùm khaû naêng phaân huyû sinh hoïc laø giaáy in vaø caønh caây. Thay vaøo ñoù, haøm löôïng lignin cuûa chaát thaûi raén coù theå aùp duïng tæ leä phaàn deã phaân huyû sinh hoïc cuûa chaát thaûi raén, vaø ñöôïc tính toaùn baèng coâng thöùc nhö sau: BF = 0,83 – 0,028 LC Trong ñoù: BF phaàn coù theå phaân huûy sinh hoïc ñöïoc dieãn ñaït treân cô sôû caùc chaát raén deã bay hôi 0,83 vaø 0,028: haèng soá thöïc nghieäm LC: thaønh phaàn lignin cuûa chaát raén deã bay hôi ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ Khaû naêng phaân huûy chung cuûa caùc hôïp chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò, döïa vaøo thaønh phaàn lignin, ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.8. Theo ñoù, nhöõng chaát höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huûy sinh hoïc thaáp ñaùng keå so vôùi caùc chaát khaùc. Trong thöïc teá, chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén ñoâ thò thöôøng ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo khaû naêng phaân huûy nhanh hoaëc chaäm. Baûng 2.8: Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô döïa vaøo thaønh phaàn lignin. Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi (% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin (% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huûy sinh hoc Chaát thaûi thöïc phaåm 7 – 15 0,4 0,82 Giaáy baùo 94,0 21,9 0,22 Giaáy vaên phoøng 96.4 0,4 0,82 Bìa cöùng 94,0 12,9 0,47 Chaát thaûi vöôøn 50 – 90 4,1 0,72 (Nguoàn: George Tchobanoglous, et al , Mc Graw- Hill Inc, 1993) b) Söï phaùt sinh muøi hoâi Muøi hoâi coù theå sinh ra khi chaát thaûi ñöôïc chöùa trong khoaûng thôøi gian daøi trong nhaø, traïm trung chuyeån vaø ôû baõi ñoã. Muøi hoâi phaùt sinh ñaùng keå ôû caùc thuøng chöùa beân trong nhaø vaøo muøa khoâ coù khí haäu noùng aåm. Söï hình thaønh muøi hoâi laø do söï phaân huûy kò khí cuûa caùc thaønh phaàn höõu cô deã phaân huûy nhanh tìm thaáy trong chaát thaûi raén. c) Söï saûn sinh caùc coân truøng Vaøo thôøi gian heø ôû nhöõng vuøng khí haäu noùng aåm. Söï sinh saûn cuûa ruoài trong chaát thaûi raén laø vaán ñeà ñaùng quan taâm. Ruoài coù theå phaùt trieån nhanh trong khoaûng thôøi gian khoâng ñeán sau khi tröùng ruoài ñöôïc kí vaøo. Chu kyø phaùt trieån cuûa ruoài töø khi coøn trong tröùng cho ñeán khi tröôûng thaønh ñöôïc moâ taû nhö sau : Tröùng phaùt trieån : 8 ÷ 12 giôø Giai ñoaïn 1 cuûa aáu truøng : 20 giôø Giai ñoaïn 2 cuûa aáu truøng : 24 giôø Giai ñoaïn 3 cuûa aáu truøng : 3 ngaøy Giai ñoaïn nhoäng : 4 ÷ 5 ngaøy Toång coäng : 9 ÷ 11 ngaøy d) Söï chuyeån ñoåi lyù - hoùa sinh cuûa CTR Nhöõng bieán ñoåi lyù hoïc cô baûn coù theå xaûy ra trong quaù trình vaän haønh quaûn lyù CTR goàm : Phaân loaïi Giaûm theå tích cô hoïc Giaûm kích thöôùc cô hoïc Phaân loaïi : Quaù trình naøy coù theå taùch rieâng caùc thaønh phaàn CTR nhaèm taùch rieâng töø hoãn hôïp sang daïng töông ñoái ñoàng nhaát ñeå thu hoài caùc thaønh phaàn coù theå taùi sinh, taùi söû duïng cuûa CTR ñoâ thò. Ngoaøi ra coù theå taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng. Giaûm theå theå tích cô hoïc : Phöông phaùp neùn thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå giaûm theå tích chaát thaûi, thoâng thöôøng söû duïng nhöõng xe thu gom coù laép boä phaän eùp nhaèm taêng khoái löôïng raùc thu gom trong moät chuyeán thu gom töø CTR thoâng thöôøng, ñoùng kieän ñeå giaûm chi phí xöû lyù vaø vaän chuyeån. Ñoàng thôøi aùp duïng phöông phaùp naøy taêng thôøi gian söû duïng BCL. Giaûm kích thöôùc cô hoïc : Vieäc giaûm kích thöôùc cô hoïc nhaèm thu CTR coù kích thöôùc ñoàng nhaát vaø nhoû so vôùi kích thöôùc ban ñaàu cuûa chuùng. Trong moät soá tröôøng hôïp theå tích cuûa soá chaát thaûi sau khi giaûm kích thöôùc seõ lôùn hôn theå tích ban ñaàu. e) Söï chuyeån ñoåi hoùa hoïc Quaù trình chuyeån hoaù cuûa CTR bao goàm quaù trình chuyeån pha : töø raén sang loûng, loûng sang khí … Ñeå laøm giaûm theå tích vaø thu hoài saûn phaåm cuûa quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc thöôøng söû duïng caùc phöông phaùp sau : Ñoát (hay söï oxy hoaù hoaù hoïc) : laø phaûn öùng hoãn hôïp coù söï tham gia cuûa oxy vôùi caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi sinh ra caùc hôïp chaát bò oxy hoaù cuøng vôùi söï phaùt saùng vaø toaû nhieät. CHC + O2 ® CO2 + H2O + NO2 + O2 dö + NH3 + SOX Caùc thoâng soá caàn löu yù vôùi loø ñoát raùc : Löôïng oxy cung caáp Nhieät ñoä duy trì trong loø ñoát Thôøi gian ñoát Maät ñoä xaùo troän beân trong loø Vaät lieäu xaây döïng loø ñoát ñeå ñaûm baûo tính caùch nhieät. Quaù trình nhieät phaân : haàu heát caùc chaát höõu cô coù theå phaân huyû qua caùc phaûn öùng bôûi nhieät vaø ngöng tuï trong caùc ñieàu kieän khoâng coù oxy taïo thaønh nhöõng thaønh phaàn loûng vaø khí. Moät soá ñaëc tính cô baûn cuûa quaù tình nhieät phaân : Doøng khí sinh ra coù chöùa Hidro, CH4, Cacbon monoxit, Cacbon dioxit vaø nhieàu loaïi khí khaùc tuyø thuoäc vaøo baûn chaát, thaønh phaàn, tính chaát cuûa CTR ñem ñi ñieän phaân. Löôïng than daàu daïng loûng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng chöùa caùc hoaù chaát nhö : axit axetic, axeton, metanol. Thaønh phaàn cacbon nguyeân chaát vaø moät soá loaïi chaát trô khaùc. Quaù trình hoaù khí : laø quaù ñoát chaùy moät phaàn nguyeân lieäu cacbon ñeå thu nguyeân lieäu vaø khí CO, H2, vaø moät soá hidro cacbon, trong ñoù coù metan. e) Söï chuyeån ñoåi sinh hoïc Döïa treân ñaëc ñieåm cuûa CTR ñoâ thò coù caùc thaønh phaàn raùc höõu cô, coù theå bò phaân huyû bôûi vi sinh vaät nhö : vi khuaån, naám men. Ngöôøi ta saûn xuaát phaân compost ñeå boå sung theâm dung dòch caàn thieát trong quaù trình uû phaân, xaûy ra trong quaù trình hieáu khí hay kî khí. Quaù trình phaân huyû kî khí : quaù trình chuyeån hoaù caùc chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò trong ñieàu kieän kî khí xaûy ra theo caùc böôùc sau ñaây : Quaù trình thuyû phaân caùc hôïp chaát coù phaân töû löôïng thaønh nhöõng hôïp chaát thích hôïp laø nguoàn naêng löôïng. Chuyeån hoaù caùc hôïp chaát ôû giai ñoaïn tröôùc thaønh nhöõng hôïp chaát coù phaân töû löôïng thaáp hôn. Chuyeån ñoåi caùc hôïp chaát trung gian thaønh nhöõng saûn phaåm chuû yeáu laø CH4 vaø CO2. Trong quaù trình phaân huyû kî khí coù nhieàu loaïi vi sinh vaät tham gia vaøo quaù trình chuyeån hoaù chaát höõu cô cuûa chaát thaûi taïo thaønh nhöõng saûn phaåm beàn vöõng. Ngoaøi ra, coøn moät soá nhoùm vi sinh vaät kî khí leân men cuûa caùc saûn phaåm ñaõ caét maïch thaønh nhöõng hôïp chaát coù thaønh phaàn ñôn giaûn hôn, chuû yeáu laø axit axetic. Sau ñoù H2 vaø CH3COOH seõ ñöôïc tieáp tuïc chuyeån hoaù thaønh CH4 vaø CO2. Quaù trình phaân huyû hieáu khí : döïa treân hoaït ñoäng caùc vi khuaån hieáu khí vôùi söï coù maët cuûa oxy, thoâng thöôøng sau 2 ngaøy, nhieät ñoä phaùt trieån vaø ñaït khoaûng 45o. Sau 6 – 7 ngaøy nhieät ñoä 70 – 75oC. Vôùi ñieàu kieän nhieät ñoä naøy thì ñaûm baûo ñieàu kieän toái öu cho vi sinh vaät hoaït ñoäng. 2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén Vieäc tính toaùn toäc ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån tôùi quaûn lyù. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn gioáng nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ôû moät khu vöïc. Ño khoái löôïng Heä soá phaùt thaûi(kg/ngöôøi ngaøy hay kg/taán saûn phaåm) Phaân tích thoáng keâ Döïa treân caùc ñôn vò thu gom( thí duï thuøng chöùa) Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä raùc thaûi Tính aân baèng vaät chaát Nhaø maùy Xí nghieäp Löôïng vaøo Löôïng ra (Nguyeân lieäu+ nhieâu lieäu) Saûn phaåm Löôïng raùc thaûi Hình 2.1: Sô ñoà tính caân baèng vaät chaát Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán phaùt sinh chaát thaûi raén Söï phaùt sinh kinh teá vaø xaõ hoäi Caùc nghieân cöùu cho thaáy söï phaùt sinh chaát thaûi lieân heä tröïc tieáp vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa moät coäng ñoàng. Löôïng chaát thaûi sinh hoaït ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø coù giaûm ñi khi coù söï suy giaûm veà kinh teá (roõ nhaát laø trong thôøi gian khuûng hoaûng ôû theá kyû 17). Phaàn traêm vaät lieäu ñoùng goùi (ñaëc bieät laø tuùi nylon) ñaõ taêng leân trong ba thaäp kyû qua vaø töông öùng laø tyû troïng khoái löôïng (khi thu gom) cuûa chaát thaûi cuõng giaøm ñi. Maät ñoä daân soá Caùc nghieân cöùu xaùc minh raèng khi maät ñoä daân soá taêng, nhaø chöùc traùch seõ phaûi thaûi boû nhieàu raùc thaûi hôn. Nhöng khoâng phaûi raèng daân soá ôû coäng ñoàng coù maät ñoä cao hôn saûn sinh ra nhieàu raùc thaûi hôn maø laø daân soá ôû coäng ñoäng coù maät ñoä thaáp coù caùc phöông phaùp thaûi raùc khaùc chaúng haïn nhö laøm phaân compost trong vöôøn hoaëc ñoát raùc sau vöôøn. Söï thay ñoåi theo muøa Trong nhöõng dòp nhö giaùng sinh, teát aâm lòch (tieâu thuï ñænh ñieåm) vaø cuoái naêm taøi chính (tieâu thuï thaáp) thì söï thay ñoåi veà löôïng raùc thaûi ñaõ ñöôïc ghi nhaän. Nhaø ôû Caùc yeáu toá coù theå aùp duïng ñoái vôùi maät ñoä daân soá taêng coù theå aùp duïng ñoái vôùi caùc loaïi nhaø ôû. Ñieàu naøy ñuùng bôûi vì coù söï lieân heä tröïc tieáp giöõa loaïi nhaø ôû vaø maät ñoä daân soá. Caùc yeáu toá khaùc cuõng aûnh höôûng ñeán söï phaùt thaûi trong nhöõng khu nhaø maät ñoä cao nhö raùc thaûi vöôøn. Cuõng khoâng khoù ñeå giaûi thích vì sao caùc hoä gia ñình ôû vuøng noâng thoân saûn sinh ít chaát thaûi hôn caùc hoä gia ñænh ôû thaønh phoá. Taàn soá vaø phöông thöùc thu gom Vì caùc vaán ñeà naûy sinh ñoái vôùí raùc thaûi trong vaø quanh nhaø, caùc gia ñình seõ tæm caùch khaùc ñeå thaûi raùc. Ngöôøi ta phaøt hieän raèng neáu taàng soá thu gom raùc thaûi giaûm ñi thì löôïng raùc thaûi seõ giaûm ñi. Vôùi söï thay ñoåi töø caùc thuøng 90lít sang caùc thuøng di ñoäng 240l, löôïng raùc thaûi ñaõ taêng leân, ñaëc bieät laø raùc thaûi vöôøn. Do ñoù vaán ñeà quan troïng trong vieäc xaùc ñònh löôïng raùc phaùt sinh khoâng chæ töø löôïng raùc ñöôïc thu gom, maø coøn xaùc ñònh löôïng raùc ñöôïc vaän chuyeån thaúng ra khu choân laép, vì raùc thaûi vöôøn ñaõ töøng ñöôïc xe vaän chuyeån ñeán nôi choân laép. Ngoaøi ra coøn coù caùc yeáu toá khaùc nhö: dö luaän, yù thöùc coäng ñoàng…Theo döï aùn moâi tröôøng Vieät Nam Canada thì toác ñoä phaùt sinh raùc thaûi ñoâ thò Vieät Nam nhö sau: Raùc thaûi khu daân cö: 0,3 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi thöông maïi: 0,1 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi queùt ñöôøng: 0,05 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy Raùc thaûi coâng sôû: 0,05 – 0,2 kh/ngöôøi/ngaøy Tính trung bình ôû: Vieät Nam: 0,5 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy Sigapore: 0,87 kg/ngöôøi/ngaøy Hoàng koâng : 0,85 kg/ngöôøi/ngaøy Karachi, Pakistan: 0,50 kg/ngöôøi/ngaøy O nhieãm moâi tröôøng do chaát thaûi raén O nhieãm ñeán moâi tröôøng nöôùc Chaát thaûi raén, ñaëc bieät laø chaát höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Taïi caùc baõi raùc, nöôùc coù trong raùc seõ ñöôïc taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö: nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö quaù trình vaän chuyeån caùc chaát gaây oâ nhieãm ra moâi tröôøng xung quanh. Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc, hoùc hoïc… Nhìn chung, möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao (COD: töø 3.000 – 45.000 mg/l; N-NH3: töø 10 – 800 mg/l; BOD5: töø 2.000 – 30.000 mg/l; TOC (Cacbon höõu cô toång coäng): töø 1.500 – 20.000 mg/l; Phosphours toång coäng: töø 1- 70 mg/l … vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät ). Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (ñaùy baõi raùc khoâng coù lôùp choáng thaám, suït luùn hoaëc lôùp choáng thaám bò thuûng …) caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm gaây oâ mhieãm cho taàng nöôùc ngaàm vaø seõ raát nguy hieåm khi con ngöôøi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït . Ngoaøi ra, chuùng coøn coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang, ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, noàng ñoä kim loaïi naëng trong giai ñoaïn leân men axit seõ cao hôn vôùi giai ñoaïn leân men metan. Ñoù laø do caùc axit beùo môùi hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi tao thaønh phöùc kim loaïi. Caùc hôïp chaát hydroxyt voøng thôm, axit humic vaø axit fulvic coù theå taïo phöùc Fe, Pb, Cu, Mn, Zn… Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kò khí khöû saét coù hoùa trò 3 thaønh saét coù hoùa trò 2 seõ keùo theo söï hoøa tan cuûa caùc kim loaïi nhö Ni, Pb, Cd, Zn. Vì vaäy, khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc ngaàm trong khu vöïc baõi raùc phaûi kieåm tra xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng trong thaønh phaàn nöôùc ngaàm. Ngoaøi ra, nöôùc roø ræ coù theà chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi nhö: chaát höõu cô bò halogen hoùa, caùc hydrocacbon ña voøng thôm … chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên, gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng cho söùc khoûe, sinh maïng cuûa con ngöôøi hieän taïi vaø caû theá heä con caùi mai sau. O nhieãm ñeán moâi tröôøng ñaát Raùc sau khi choân laép seõ taïo thaønh khí CH4 trong ñieàu kieän hieáu khí laøm xuaát hieän theâm chaát ñoäc cho moâi tröôøng ñaát vaø sau ñoù, neáu khoâng söû duïng chaát khí vöøa thoaùt ra naøy, noù seõ boác leân vaø taêng hieäu öùng nhaø kính. Söï phaân giaûi raùc höõu cô cuõng gaây oâ nhieãm, do caùc saûn phaåm trung gian hoaëc vi khuaån gaây beänh cho ñaát neáu choân raùc khoâng ñuùng kyõ thuaät Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy ( nhöïa, cao su…) neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp seõ laø nguy cô gaây thoaùi hoùa vaø giaûm ñoä phì cuûa ñaát O nhieãm töø caùc baûi raùc seõ taïo ra muõi hoâi thoái khieán cho khoâng khí trong ñaát ngoät ngaït, aûnh höôûng ñeán ñoäng vaät trong ñaát, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân xung quanh. Nöôùc buøn vaø coáng raõnh ôû thaønh phoá nhö soâng Toâ Lòch(Haø Noäi), Nhieâu Loäc - Thò Ngheø, Taân Hoùa, Loø Goám - Beán Ngheù(Tp Hoà Chí Minh), trong ñoù hoãn hôïp goàm raùc sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp thaønh phoá, maø thaønh phaàn höõu cô, voâ cô, kim loaõi vöøa taïo neân moät hoãn hôïp vöøa taïo thaønh caùc phöùc chaát hoaëc ñôn chaát; vöøa coù muøn vöøa coù buøn,caùt; vöøa coù hôi khí vöøa coù nöôùc; vöøa coù vi sinh vaät, vöøa coù ñoäng vaät vaø thöïc vaät chuùng seõ gaây aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng ñaát. Haøm löôïng kim loaïi naëng nhö Al, Fe, Zn, Cu,Cr… trong buøn coáng raõnh theo nöôùc thaám vaøo ñaát. Noù coù theå tích luõy cao trong ñaát vaø laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm naëng moâi tröôøng ñaát vaø nguy hieåm cho taát caû vi sinh vaät trong moâi tröôøng. O nhieãm ñeán moâi tröôøng khoâng khí Caùc chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, cuõng coù loaïi raùc thaûi deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây hoûng…), trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Keát quaû quaù trình laø gaây oâ nhieãm khoâng khí. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc baõi choân laép raùc ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2.9 Baûng 2.9 : Thaønh phaàn moät soá chaát khí cô baûn trong khí thaûi baõi raùc Thaønh phaàn khí % theå tích CH4 CO2 N2 O2 NH3 SOx, H2S, Mercaptan… H2 CO Chaát höõu cô bay hôi 45 – 50 40 – 60 2 – 5 0,1 – 1,0 0,1 – 1,0 0 – 1.0 0 – 0,2 0 – 0,2 0,01 – 0,6 (Nguoàn : Handbook of Soil Waste Management, 1994) Caûnh quan vaø söùc khoûe con ngöôøi Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò , neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát myõ quan ñoâ thò. Thaønh phaàn chaát thaûi raén phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi hoaëc gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô, xaùc suùc vaät cheát… tao ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät, ruoài… sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi, nhieàu luùc trôû thaønh dòch. Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng… toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö beänh: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao… Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lyù raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc chaát thaûi raén nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö: kim tieâm, oáng chích, maàm beänh… Taïi caùc baõi raùc loä thieân , neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø cho coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeâu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc. 2.3 Nhöõng nguyeân taéc kyõ thuaät trong quaûn lyù chaát thaûi raén. 2.3.1 Quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Quaûn lyù vaø phaân loaïi CTR taïi nguoàn bao goàm hoaït ñoäng nhaët, taäp trung vaø phaân loaïi chaát thaûi raén ñeå löu tröõ, cheá bieán chaát raén tröôùc khi ñöôïc thu gom. Trong quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn caùc loaïi nhaø ôû vaø coâng trình phaân loaïi döïa vaøo soá taàng. Ba loaïi thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát laø: * Nhaø thaáp taàng: döôùi 4 taàng * Nhaø trung taàng: töø 4 ñeán 7 taàng * Nhaø cao taàng: treân 7 taàng Nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm vaø caùc thieát bò hoã trôï ñöôïc söû duïng cho vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.10 Baûng 2.10: Nguoàn nhaân löïc vaø thieát bò hoã trôï trong vieäc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Nguoàn Ngöôøi chòu traùch nhieäm Thieát bò hoã trôï Khu daân cö Thaáp taàng Daân thöôøng truù, ngöôøi thueâ nhaø Caùc vaät chöùa gia ñình, thuøng chöùa lôn, xe ñaåy raùc nhoû. Trung taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø, nöõng ngöôøi thu gom theo hôïp ñoàng. Caùc maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naêng, xe thu gom Cao taàng Ngöôøi thueâ nhaø, nhaân vieân phuïc vuï, ngöôøi coi nhaø. Caùc maùng ñoå raùc troïng löïc, caùc baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn, maùy naêng, xe thu gom Thöông maïi Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång Caùc xe thu gom coù baùnh laên, caùc thuøng chöùa, maùy naâng, baêng chuyeàn chaïy baèng khí neùn Coâng nghieäp Nhaân vieân, ngöôøi gaùc coång Caùc xe thu gom coù baùnh laên, caùc thuøng chöùa, maùy naâng, baêng taûi. Khu vöïc ngoaøi trôøi Ngöôøi chuû khu vöïc, caùc nhaân vieân ñoâ thò Caùc thuøng chöùa coù naép che gay naép ñaäy. Traïm xöû lyù Caùc nhaân vieân vaän haønh traïm. Caùc loaïi baêng taûi khaùc nhau, caùc thieát bò vaän haønh thuû coâng. Noâng nghieäp Ngöôøi chuû vöôøn, coâng nhaân Thay ñoåi khaùc nhau tuyø theo saûn phaåm. Nguoàn: George Tchobanoglous, et al, Mc Graw-Hill Inc, 1993 2.3.2 Thu gom, löu giöõ vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén Thu gom chaát thaûi laø quaù trình thu nhaët raùc thaûi töø caùc nhaø maùy, caùc coâng sôû hay töø nhöõng ñieåm thu gom, chaát chuùng leân xe vaø chôû ñeán ñòa ñieåm xöû lyù, chuyeån tieáp, trung chuyeån hay choân laép. Dòch vuï thu gom raùc thaûi thöôøng coù theå chia ra thaønh caùc dòch vuï” sô caáp” vaø “ thöù caáp”. Söï phaân bieät naøy phaûn aùnh yeáu toá laø ôû nhieàu khu vöïc, vieäc thu gom phaûi ñi qua moät quaù trình hai giai ñoaïn: thu gom raùc töø caùc nhaø ôø vaø thu gom raùc taäp trung veà choã chöùa trung gian roài töø ñoù laïi chuyeån tieáp veà traïm trung chuyeån hay baõi choân laép. Giai ñoaïn thu gom sô caáp aûnh höôûng tröïc tieáp ñoái vôùi ngöôøi daân cuõng nhö ñooái vôùi myõ quan ñoâ thò vaø hieäu quaû cuûa caùc coâng ñoaïn sau ñoù. Thu gom sô caáp( thu gom ban ñaàu) laø caùch maø theo ñoù raùc thaûi ñöôïc thu gom töø nguoàn phaùt sinh ra noù( nhaø ôû hay nhöõng cô sôû thöông maïi) vaø chôû ñeán caùc baõi chöùa chung, caùc ñòa ñieåm hoaëc baõi chuyeån tieáp. Thöôøng thì caùc heä thoáng thu gom sô caáp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån bao goàm nhöõng xe chôû raùc nhoû, xe hai baùnh keùo baèng tay ñeå thu gom raùc vaø chôû ñeán caùc baõi chöùa chung hay nhöõng ñieåm chuyeån tieáp. Thu gom thöù caáp bao haøm khoâng chæ vieäc gom nhaët caùc chaát thaûi raén töø nhöõng nguoàn khaùc nhau maø coøn caû vieäc chuyeân chôû caùc chaát thaûi ñoù tôùi ñòa ñieåm tieâu huûy. Vieäc dôõ ñoå caùc xe raùc cuõng ñöôïc coi laø moät phaàn cuûa hoaït ñoäng thu gom raùc thöù caáp. Nhö vaäy thu gom thöù caáp laø caùch thu gom caùc loaïi chaát thaûi raén töø töø caùc ñieåm thu gom chung ( ñieåm caåu raùc) tröôùc khi vaän chuyeån chuùng theo töøng phaàn hoaëc caû tuyeán thu gom ñeán moät traïm chung chuyeån, moät cô sôû xöû lyù hay baõi choân laép baèng caùc loaïi phöông tieän chuyeân duïng coù ñoäng cô. Do vaäy, thu gom sô caáp seõ ñöôïc caàn ñeán trong moïi heä thoáng quaûn lyù thu gom vaø vaän chuyeån, coøn thu gom thöù caáp laïi phuï thuoäc vaøo caùc loaïi xe coä thu gom ñöôïc löïa choïn hay coù theå coù ñöôïc vaø vaøo heä thoáng vaø caùc phöông tieän vaän chuyeån taïi choã. Khi thu gom raùc thaûi töø caùc nhaø ôû hay coâng sôû thöôøng ít chi phí hôn so vôùi vieäc queùt doïn chuùng töø ñöôøng phoá ñoàng thôøi caàn phaûi coù nhöõng ñieåm chöùa ôû nhöõng khoaûng caùch thuaän tieän cho nhöõng ngöôøi coù raùc vaø chuùng caàn ñöôïc quy hoaïch, thieát keá sao cho raùc thaûi ñöôïc ñöa vaøo thuøng chöùa ñöïng ñuùng vò trí taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho thu gom thöù caáp. 2.3.2.1 Quy hoaïch thu gom chaát thaûi raén. Quy hoaïch thu gom chaùt thaûi raén laø vieäc ñaùnh giaù caùc caùch söû duïng nguoàn nhaân löïc vaø thieát bò ñeå tìm ra moät caùch saép seáp hieäu quaû nhaát. Caùc yeáu toá caàn xem xeùt khi tieán haønh quy hoaïch thu gom chaát thaûi raén goàm: - Chaát thaûi raén ñöôïc taïo ra: soá löôïng, tyû troïng, nguoàn taïo thaønh - Phöông thöùc thu gom: gom rieâng bieät hay gom keát hôïp - Möùc ñoä dòch vuï caàn cung caáp: leà ñöôøng loái ñi,… - Taàn suaát thu gom vaø naêng suaát thu gom: soá coâng nhaân vaø toå chöùc cuûa moät kíp, laäp trình thu gom theo töøng khu vöïc, ghi cheùp nhaät kí vaø baùo caùo. - Thieát bò thu gom: kích côõ, chuûng loaïi, soá löôïng, söï thích öùng vôùi caùc coâng vieäc khaùc. - Khoâi phuïc nguoàn löïc: giaù thaønh, thò tröôøng, thu gom, phaân loaïi,… - Tieâu huyû: phöông phaùp, ñòa ñieåm, chuyeân chôû, tính phaùp lyù. - Maät ñoä daân soá: kích thöôùc nhaø cöûa, soá löôïng ñieåm döøng, löôïng chaát thaûi raén taïi moãi ñieåm, nhöõng ñieåm döøng coâng coäng… - Caùc ñaëc tính vaät lyù cuûa khu vöïc: hình daïng vaø chieàu roäng ñöôøng phoá, ñòa hình, moâ hình giao thoâng (giôø cao ñieåm, ñöôøng moät chieàu…) - Khí haäu, möa gioù, nhieät ñoä…. - Ñoái töôïng vaø khu vöïc phuïc vuï: daân cö (caùc hoä caù theå vaø nhöõng ñieåm döøng coâng coäng), doanh nghieäp, nhaø maùy. - Caùc nguoàn taøi chính vaø nhaân löïc. Caùc tieâu chí chính ñaëc tröng cho hieäu quûa thu gom: 1. Soá taán chaát thaûi ñöôïc thu gom trong moät giôø 2. Toång soá hoä ñöôïc phuïc vuï trong moät giôø 3. Chi phí cuûa moät ngaøy thu gom 4.Chi phí cho moãi laàn döøng ñeå thu gom 5. Soá löôïng ngöôøi ñöôïc phuïc vuï bôûi moät xe trong moät tuaàn. 2.3.2.2 Caùc phöông thöùc thu gom Thu gom ñònh kyø taïi töøng hoä gia ñình: trong heä thoáng naøy caùc xe thu gom chaïy theo moät quy trình ñeàu ñaën, theo taàn suaát ñaõ ñöôïc thoaû thuaän tröôùc (2-3 laàn/ tuaàn hay haøng ngaøy). Coù nhieàu caùch aùp duïng khaùc nhau nhöng ñieåm chung laø moãi gia ñình ñöôïc yeâu caàu phaûi coù thuøng raùc rieâng trong nhaø vaø mang ñeán cho ngöôøi thu gom raùc vaøo nhöõng ñòa ñieåm vaø thôøi ñieåm ñaõ ñöôïc qui ñònh tröôùc. Thu gom ven ñöôøng: trong moät soá tröôøng hôïp, chính quyeàn Thaønh phoá cung caáp nhöõng thuøng raùc ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù cho töøng hoä gia ñình. Thuøng raùc naøy ñöôïc ñaëc tröôùc cöûa nhaø ñeå coâng nhaân veä sinh thu gom leân xe raùc. Heä thoáng thu gom naøy ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän ñeàu ñaën vaø moät thôøi gian bieåu töông ñoái chính xaùc. Löu yù raèng, neáu nhöõng thuøng raùc chöa coù daïng chuaån thì coù hieän töôïng raùc khoâng ñoå ñöôïc heát khoûi thuøng (thí duï nhö caùc loaïi gioû, hoäp carton…). Trong nhöõng ñieàu kieän naøy, raùc coù theå bò gioù thoåi bay hay xuùc vaät laøm vöông vaõi ra, do vaäy laøm cho quaù trình thu gom chôû thaønh keùm hieäu quaû. ÔÛ nhöõng nöôùc coù thu nhaäp thaáp, hình thöùc thu gom beân leà ñöôøng khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp. Moät soá vaán ñeà thöôøng naûy sinh trong caùch thu gom naøy, ví duï nhöõng ngöôøi nhaët raùc coù theå seõ ñoå nhöõng thuøng raùc naøy ra ñeå nhaän tröôùc, thuøng raùc coù theå bò maát caép, suùc vaät laät ñoå hay bò vöùt laïi ôû treân ñöông phoá trong moät thôøi gian daøi. 2.3.2.3 Heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån chaát thaûi raén Heä thoáng thu gom ñöôïc chia thaønh 2 loaïi döïa theo kieåu vaän haønh goàm (1) heä thoáng thuøng di ñoäng, (2) heä thoáng xe thuøng coá ñònh. - Heä thoáng xe thung di ñoäng laø heä thoáng thu gom trong ñoù caùc thuøng ch._. traïm phaân loaïi taäp trung vôùi coâng suaát nhoû hôn ; Coù ñieàu kieän deã daøng hôn ñeå quaûn lyù ñöôïc heä thoáng tö nhaân ; Heä thoáng chính saùch ; quy ñònh vaø luaät leä coù theå thay ñoåi daàn daàn theo söï hieåu bieát (tri thöùc cuûa ngöôøi daân) ; Nhaø Nöôùc coù ñieàu kieän taäp trung vaøo giaûi quyeát caùc vaán ñeà CTR thöïc phaåm . Nhöôïc ñieåm Nhaø Nöôùc khoâng thu ñöôïc lôïi nhuaän töø heä thoáng PLCTR taïi nguoàn ñeå hoaøn voán ban ñaàu . Maëc duø toång lôïi ích kinh teá cuûa toaøn xaõ hoäi khoâng thay ñoåi ; Khoù coù khaû naêng hieän ñaïi hoùa heä thoáng ñeå taêng naêng suaát vaø giaûm tính ñoäc haïi cho ngöôøi lao ñoäng vì voán tö nhaân khoâng cao ; Khoù quaûn lyù ñöôïc giaù caû thu mua ; Khoù ñaûm baûo chaát löôïng moâi tröôøng taïi caùc coâng ñoaïn quaûn lyù CTR vaø caùc cô sôû taùi cheá ; Caàn phaûi xaây döïng heä thoáng Nhaø Nöôùc , chính saùch , cheá ñoä quy ñònh vaø luaät leä chaët cheõ ñeå quaûn lyù . Vieäc löïc choïn phöông aùn quaûn lyù thích hôïp ñöôïc döïa vaøo tieâu chí sau ñaây Thu gom hieäu quaû (trieät ñeå) caùc thaønh phaàn CTR ñaõ ñöôïc phaân loaïi ; Quaûn lyù Nhaø Nöôùc deã daøng vaø khoâng coàng keành ; Hieäu quaû kinh teá chung trong caùc hoaït ñoäng thu gom , vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR coù khaû naêng taùi cheá veà phía Nhaø Nöôùc cuõng nhö veà phía daân laäp ; Hoøa hôïp caùc moái quan heä xaõ hoäi trong hoaït ñoäng thu gom CTR (ngöôøi thu gom CTR töø hoä gia ñình duø laø Nhaø Nöôùc hay tö nhaân tröôùc ñaây cuõng thu lôïi moät phaàn töø vieäc baùn caùc pheá lieäu coù giaù trò taùi cheá) ; Phuø hôïp vôùi xu höôùng xaõ hoäi hoùa coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi . So saùnh öu – nhöôïc ñieåm cuûa caû hai phöông aùn vôùi tieâu chí noùi treân , phöông aùn 1 ñöôïc löïa choïn , nghóa laø Nhaø Nöôùc seõ ñaûm traùch heä thoáng quaûn lyù thu gom , vaän chuyeån vaø taùi sinh/taùi cheá phaàn CTR coøn laïi (CTR coù khaû naêng taùi cheá) vì nhöõng lí do sau : Ñoäi thu gom CTR coøn laïi do Nhaø Nöôùc quaûn lyù coù nghóa vuï tuaân theo nhöõng luaät leä , quy ñònh , … do Nhaø Nöôùc ban haønh nhaèm ñaûm baûo thu gom ñöôïc toái ña löôïng CTR coù khaû naêng taùi sinh/taùi cheá . Nhöõng ai vi phaïm nhöõng luaät leä naøy ñeàu phaûi chòu traùch nhieäm tröôùc Nhaø Nöôùc ; Vieäc caûi tieán quy trình thu gom sau naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän deã daøng vaø ñoàng boä ; Giaûm toái ña söï tranh chaáp trong löïc löôïng thu gom do lôïi nhuaän töø vieäc baùn pheá lieäu ; Neáu Nhaø Nöôùc quaûn lyù heä thoáng naøy , Nhaø Nöôùc vaãn seõ tieáp tuïc ñaàu tö trang thieát bò thu gom vaø vaän chuyeån sau giai ñoaïn thí ñieåm ñaûm baûo söï an toaøn vaø hoaït ñoäng oån ñònh cho caû heä thoáng . Trong khi ñoù , tö nhaân khoâng chaéc chaén coù ñuû khaû naêng taøi chính ñeå ñaàu tö vaøo vieäc naøy ; Nhaø Nöôùc coù theå tìm ra caùc giaûi phaùp khaùc phuïc vuï cho xu höôùng xaõ hoäi hoùa quaûn lyù CTR nhö : xaõ hoäi hoùa coâng taùc vaän chuyeån CTR , xaõ hoäi hoùa taùi sinh vaø taùi cheá CTR . 5.2.2 Chöông trình tham vaán coäng ñoàng vaø tuyeân truyeàn 5.2.2.1 Toå chöùc trieån khai PLCTRTN Nhö ñaõ trình baøy trong caùc phaàn tröôùc , PLCTRTN laø moät chöông trình hoaøn toaøn môùi lieân quan ñeán nhieàu chuû theå khaùc nhau trong xaõ hoäi . Döï aùn naøy khaùc nhieàu so vôùi caùc döï aùn khaû thi khaùc veà maët quaûn lyù cuõng nhö veà maët kyõ thuaät . Trong ñoù söï tham gia cuûa coäng ñoàng (hay xaõ hoäi) ñoùng vai troø quan troïng . Vì vaäy , vieäc trieån khai chöông trình PLCTRTN ôû TP.HCM caàn ñöôïctrieån khai töøng böôùc ñeå coù theå ñieàu chænh vaø thu ñöôïc hieäu quaû cao nhaát Trong trieån khai chöông trình PLCTRTN ôû caáp Huyeän , moät heä thoáng toå chöùc seõ ñöôïc thieát laäp vôùi vai troø cuï theå cuûa töøng thaønh vieân chính , nhoùm coâng taùc baûo ñaûm tieán trình hoaït ñoäng cuûa chöông trình theo caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra . Ñeå coù theå coù söï thoâng suoát giöõa caùc beân lieân quan , moät Ban Chæ Ñaïo Chöông Trình seõ ñöôïc thieát laäp vaø moät Ban Thöïc Hieän seõ ñöôïc toå chöùc cho thöïc hieän caùc noäi dung cuûa chöông trình . Sô ñoà toå chöùc nhö trong hình 5.6 Ban chæ ñaïo Ban thöïc hieän Phoøng TNMT QLÑT Coâng ty CTCC UBND Xaõ Ñôn vò tö vaán Phoøng GD huyeän Ñaøi truyeàn thanh huyeän Ñoäi thu gom-vaän chuyeån Ñoaøn TN (ñoäi haønh ñoäng) Maët traän toå quoác Toå tröôûng toå daân phoá Tö vaán tuyeân truyeàn Hoäi phuï nöõ Hoä gia ñình Tröôøng hoïc Caùc ñôn vò khaùc Hình 5.6 : Sô ñoà toå chöùc trieån khai Thaønh laäp Ban chæ ñaïo Trong döï aùn thí ñieåm taïi caùc quaän / huyeän . Ban Chæ Ñaïo döï aùn thuoäc caáp thaønh phoá . Ban Chæ Ñaïo bao goàm nhöõng thaønh phaàn chính nhö trình baøy trong baûng 5.1 Baûng 5.1 : Ban Chæ Ñaïo thí ñieåm döï aùn STT Chöùc vuï hieän taïi Chöùc vuï trong Ban Chæ Ñaïo Nhieäm vuï chính trong döï aùn 1 Phoù chuû tòch UBND Tp.HCM Tröôûng ban Chæ ñaïo chung 2 Phoù Giaùm ñoác Sôû Taøi Nguyeân & Moâi Tröôøng Phoù Tröôûng ban Phuï traùch quaûn lyù döï aùn (toå chöùc) 3 Ñaïi dieän Phoøng Quaûn Lyù Chaát Thaûi Raén Phoù Tröôûng ban Phuï traùch kyõ thuaät 4 Ñaïi dieän 24 quaän/huyeän (Phoù Chuû tòch UBND caùc quaän/huyeän Thaønh vieân Phuï traùch quaûn lyù döï aùn caáp quaän Noái keát thoâng tin giöõa Ban Chæ Ñaïo vaø Ban Thöïc Hieän döï aùn Ban chæ ñaïo ñeà xuaát ñöôïc thaønh laäp ngay sau khi coù quyeát ñònh chính thöùc thöïc hieän trieån khai PLCTRÑTTN . Ban Chæ Ñaïo seõ hoïp ñònh kyø hoaëc baát thöôøng töøng thaùng ñeå thaûo luaän caùc vaán ñeà trong trieån khai thöïc hieän PLCTRÑTTN cuûa Quaän/Huyeän vaø ban haønh caùc nghò quyeát hoaëc caùc chæ ñaïo mang tính chieán löôïc ñeå Ban Thöïc Hieän trieån khai cuï theå caùc coâng taùc trong phaïm vi thöïc hieän cuûa mình . 2) Thaønh laäp Ban thöïc hieän Ban thöïc hieän döï aùn cuõng ñöôïc thaønh laäp nhö moät cô quan noøng coát trong trieån khai thöïc hieän döï aùn . Ban thöïc hieän döï aùn ñöôïc ñeà xuaát nhö trong baûng 5.2 , trong ñoù ñeà xuaát moät thaønh vieân quan troïng thuoäc UBND Huyeän lam Tröôûng ban nhaèm ñieàu khieån caùc hoaït ñoäng cuûa döï aùn moät caùch deã daøng hôn STT Chöùc vuï hieän taïi Chöùc vuï trong Ban Thöïc Hieän Nhieäm vuï chính trong döï aùn 1 Phoù Chuû tòch UBND huyeän Cuû Chi Tröôûng ban Giaùm ñoác chöông trình caáp Huyeän 2 Phoù phoøng Taøi Nguyeân &Moâi Tröôøng Quaän Phoù tröôûng ban Theo doõi , hoã trôï veà maët toå chöùc döï aùn Toå chöùc taäp huaán tuyeân truyeàn 3 Phoù Giaùm ñoác Cty DVÑT & QL huyeän Cuû Chi Phoù tröôûng ban Phuï traùch quaûn lyù döï aùn (toå chöùc) 4 5 chuyeân vieân Cty DVÑT & QL huyeän Cuû Chi Chuyeân vieân Ban thöïc hieän Phuï traùch quaûn lyù hoà sô , ñaáu thaàu thieát bò Phuï traùch veà kyõ thuaät Phuï traùch veà taøi chính Phuï traùch tuyeân truyeàn Chuyeån giao thuøng chöùa,tuùi chöùa 5 Laõnh ñaïo UBND 13 xaõ Thaønh vieân Phuï traùch toå chöùc chöông trình caáp phöôøng 6 2 caùn boä Phoøng TN & MT huyeän Thaønh vieân Phuï traùch tuyeân truyeàn 7 Bí thö Quaän Ñoaøn Thaønh vieân Toå chöùc caùc ñoäi thanh nieân xung kích tuyeân truyeàn 8 Hoäi tröôûng hoäi phuï nöõ huyeän , hoäi cöïu chieán binh huyeän Thaønh vieân Tham gia phuï traùch tuyeân truyeàn 9 Phoù phoøng VHTT huyeän Thaønh vieân Tham gia chæ ñaïo treo baêng roan,bieåu ngöõ,panoâ 10 1 chuyeân vieân Sôû TN & MT Thaønh vieân Theo doõi vaø thoâng tin caùc keá hoaïch töø caáp thaønh phoá vaø caùc vaán ñeà kyõ thuaät khaùc Baûng 5.2 : Ban thöïc hieän döï aùn 3) Toå chöùc caáp xaõ Sô ñoà toå chöùc thöïc hieän PLCTRTN taïi caáp xaõ ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc nhoùm thaønh vieân vôùi caùc vai troø chính nhö sau : Phoù chuû tòch UBND xaõ – phuï traùch chung Toå tröôûng vaø toå phoù toå daân phoá : hoïp vaø phoå bieán keá hoaïch vôùi daân cö qua caùc kyø hoïp toå daân phoá . Hoäi tröôûng hoäi phuï nöõ : tuyeân truyeàn PLCTRTN trong hoäi thoâng qua caùc kyø hoïp . Nhoùm haønh ñoäng (thaønh laäp töø ñoaøn thanh nieân) : trôï giuùp toå tröôûng toå daân phoá phoå bieán vaø höôùng daãn hoä gia ñình PLCTRTN qua caùc cuoäc hoïp . Toå chöùc caùc cuoäc “thöïc teá” xuoáng nhaø daân vöøa höôùng daãn vöøa tuyeân truyeàn PLCTRTN . Ñaây laø moät khaâu raát quan troïng khoâng theå thieáu ñöôïc trong trieån khai PLCTRTN . Caùc coâng taùc cuï theå nhö sau UBND xaõ Phoù chuû tòch xaõ (hoaëc Chuû tòch) ñieàu haønh caùc cuoäc hoïp toå chöùc thöïc hieän trieån khai PLCTRTN taïi ñòa phöông cuûa mình vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Phoù ban thöïc hieän , chuyeân vieân Phoøng TNMT huyeän , ñaïi dieän Cty CTCC vaø Ñoaøn Thanh Nieân . Thaønh laäp caùc nhoùm coâng taùc taïi caùc toå vôùi caùc thaønh vieân , moät nhoùm coâng taùc ñeà xuaát bao goàm : Toå tröôûng daân phoá : 10 toå daân phoá ; Toå thanh nieân xung kích : 4 ngöôøi ; Hoäi phuï nöõ : 10 ngöôøi ; Chuyeân vieân tö vaán vaø chuyeân vieân Ban thöïc hieän döï aùn . Toå tröôûng toå daân phoá vaø “ñoäi xung kích” Toå tröôûng toå daân phoá coù nhieäm vuï hoïp daân vaø cuøng vôùi “ñoäi xung kích” thöïc hieän phoå bieán chöông trình PLCTRTN . Toå tröôûng toå daân phoá cuõng nhaéc nhôû coâng vieäc phaân loaïi raùc qua caùc buoåi hoïp daân phoá ñònh kyø nhaéc nhôû ngöôøi daân ñaët thuøng raùc ñuùng choã , ñoàng thôøi thoâng baùo nhöõng ñieàu chænh veà lòch trình thu gom töø Ban thöïc hieän döï aùn . Trong coâng taùc trieån khai toå tröôûng toå daân phoá ñöôïc hoã trôï kinh phí hoaït ñoäng töø chöông trình vì ñaây laø coâng taùc chieám khaù nhieàu thôøi gian . “ Ñoäi xung kích” : ngoaøi caùc coâng taùc phoå bieán , höôùng daãn ngöôøi daân PLCTRTN töø caùc buoåi trieån khai ban ñaàu , coøn coù moät nhieäm vuï quan troïng khaùc laø theo nhöõng ngöôøi thu gom phaàn raùc coøn laïi , nhaéc nhôû ngöôøi daân ñem raùc ra ñoå , ñaët thuøng raùc ñuùng choã , goùp yù vôùi ngöôøi daân veà caùch taùch raùc (thaäm chí coù theå xin pheùp vaùo nhaø hoä daân giuùp hoï ñaët laïi thuøng raùc, daùn laïi tôø böôùm … nhö laø moät caùch tuyeân truyeàn) vaø thoáng keâ quaù trình phaân loaïi raùc töø hoä gia ñình . Döï kieán , moãi caëp ñoaøn vieân seõ quay laïi hoä gia ñình caùch nhaät 3 tuaàn 1 laàn ñeå thöïc hieän caùc vaán ñeà treân . Coâng taùc cuûa ñoäi xung kích cuõng ñöôïc hoã trôï kinh phí hoaït ñoäng nhö laø coâng vieäc baùn thôøi gian . Hoäi phuï nöõ cuõng ñoùng vai troø raát quan troïng trong coâng coâng taùc tuyeân truyeàn PLCTRTN . Chöông trình tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn hoä gia ñình PLCTRTN Coâng taùc tuyeân truyeàn tröïc tieáp seõ ñöôïc thöïc hieän do caáp thaønh phoá vaø caáp huyeän thöïc hieän . Ñoái töôïng chính cuûa coâng taùc tuyeân truyeàn laø ngöôøi xaû raùc Ngöôøi tröïc tieáp tuyeân truyeàn vaän ñoäng laø caùn boä phöôøng , hoäi phuï nöõ phöôøng vaø löïc löôïng thanh nieân haønh ñoäng cuûa phöôøng . Trong ñoù löïc löôïng thanh nieân cuûa phöôøng ñoùng vai troø khaù quan troïng trong quaù trình tuyeân truyeàn Ñeå coù theå trieån khai treân dieän roäng , caàn coù 2 caáp huaán luyeän vaø taäp huaán coâng taùc tuyeân truyeàn nhö sau : Caáp caùc caùn boä , caùc phuï nöõ trong hoäi phuï nöõ chuû choát cuûa Huyeän goïi taét laø nhoùm 1 . Nhoùm naøy khoâng tuyeân truyeàn tröïc tieáp , tuy nhieân thoâng qua caùc cuoäc hoïp thöôøng kyø , noäi dung PLCTRTN cuõng coù theå ñöôïc ñöa ra trao ñoåi nhöõng vöôùng maéc , caùc vaán ñeà ñaït ñöôïc ñeå caùc caùn boä naøy coù theå veà ñieàu chænh taïi xaõ cuûa mình bao goàm taát caû caùc vaán ñeà töø phöông thöùc vaän ñoäng quaàn chuùng ñeán caùch ñieàu chænh quy trình thu gom Thoâng qua buoåi taäp huaán cuõng laø buoåi thaûo luaän ñeå laáy yù kieán ñeå trieån khai cuï theå taïi caùc toå daân phoá . Taäp huaán nhoùm 2 Nhoùm naøy coù traùch nhieäm phoå bieán noäi dung PLCTRTN tröïc tieáp ñeán hoä gia ñình thoâng qua buoåi hoïp toå daân phoá : Toå tröôûng vaø toå phoù toå daân phoá Nhoùm ñoaøn vieân tham gia chöông trình (döï kieán moãi phöôøng coù 9 ñoaøn vieân tham gia) Caáp 1 Phoøng giaùo duïc huyeän , ñaøi truyeàn thanh huyeän Ñoäi tröôûng ñoäi phoù ñoäi veä sinh Caùn boä caáp huyeän lieân quan , coâng ty coâng trình coâng coäng Chuyeân vieân Sôû TNMT , Tö Vaán (kyõ thuaät , truyeàn thoâng) Hình 5.7 : Sô ñoà moâ hình tuyeân truyeàn taïi Huyeän Caáp 2 Hoä gia ñình Toå tröôûng toå daân phoá Chuyeân vieân phoøng TNMT , Phoøng QLÑT Tö Vaán (kyõ thuaät , truyeàn thoâng) Hoäi phuï nöõ , ñoäi traät töï ñoâ thò Ñoaøn vieân tham gia chöông trình Phoøng Giaùo Duïc Tröôøng hoïc Hình 5.3 : Sô ñoà moâ hình tuyeân truyeàn taïi Huyeän Rieâng taïi caùc cô sôû coâng nghieäp thì do phoøng QLÑT huyeän höôùng daãn keøm theo vôùi quaûn lyù chaát thaûi coâng nghieäp nguy haïi . Theo döõ lieäu cuûa Huyeän , 1 xaõ coù töø 51 toå daân phoá ñeán 121 toå daân phoá , moãi toå daân phoá coù trung bình khoang 39 ñeán 66 hoä gia ñình (trung bình laø 47). Nhö vaäy ñeå tuyeân truyeàn vaän ñoäng vaø theo doõi thöôøng xuyeân , cöù 500 hoä gia ñình (10 toå daân phoá) caàn ít nhaát 2 caùn boä tham gia chöông trình vaän ñoäng cuøng vôùi caùc toå tröôûng , toå phoù daân phoá . Trong coâng taùc tuyeân truyeàn , caàn coù 1 taäp taøi lieäu höôùng daãn , in aán ñôn giaûn vaø coù thieát keá sinh ñoäng ñeå caùc hoïc vieân söû duïng trong luùc thöïc hieän (öôùc tính toång soá trang laø 6 trang treân khoå giaáy A4 hoaëc nhoû hôn).Taøi lieäu in coù 2 trang maøu . Ñoàng thôøi cuõng cung caáp tôø rôi cho caùc hoä gia ñình . Tôø rôi cung caáp thoâng tin cô baûn cho hoä gia ñình ñöôïc in döôùi daïng ñôn giaûn , deã hieåu ñeå ngöôøi daân coù theå daùn nôi naøo ñoù trong nhaø cho moïi ngöôøi cuøng thaáy khi boû raùc . Cuõng neân nhaéc laïi laø coâng taùc phaân loaïi raùc taïi nguoàn khoâng chæ do ngöôøi laøm veä sinh nhaø cöûa maø lieân quan ñeán taát caû caùc thaønh vieân trong gia ñình , nhöõng ngöôøi xaû raùc haøng ngaøy . Beân caïnh ñoù coâng taùc tuyeân truyeàn cuõng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua truyeàn thanh vaø baêng roân (Cuøng vôùi phim höôùng daãn PLCTRTN taïi caùc toå daân phoá) Noäi dung cô baûn Nhaèm truyeàn ñaït Noäi Dung Cô Baûn Phaân Loaïi Raùc Taïi Nguoàn ñeán caùc caùn boä (ñoaøn vieân tham gia vaø toå tröôûng toå daân phoá) vaø naâng cao Kyõ Naêng Giao Tieáp cuûa hoï ñeå caùc caùn boä naøy coù khaû naêng toát trong vieäc tuyeân truyeàn cuõng nhö tham gia ñieàu chænh haøng ngaøy trong chöông trình PLCTRTN . Chöông trình tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn hoïc sinh – sinh vieân Chöông trình tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn hoïc sinh – sinh vieân ñöôïc thöïc hieän thoâng qua phoøng Giaùo Duïc Huyeän cho caáp phoå thoâng trôû xuoáng Noäi dung phoå bieán seõ ñöôïc thöïc hieän döôùi 2 hình thöùc chính : Noäi dung cô baûn veà PLCTRTN (lôïi ích vaø phöông phaùp thöïc hieän) Truyeàn thoâng taêng cöôøng (taùc ñoäng ñeán yù thöùc thoâng qua nhieàu hình thöùc truyeàn thoâng khaùc nhau : toå chöùc thi kòch vui , giaûi quyeát vaán ñeà , troø chôi vaø hoaøn thaønh nhieäm vuï naøo ñoù ,,,) Truyeàn thoâng taêng cöôøng seõ ñöôïc höôùng daãn baèng khung chöông trình chung töø thieát keá cuûa Sôû TN & MT vaø Sôû GDÑT Tp.HCM Chöông trình tuyeân truyeàn (noäi dung cô baûn) ñeán caùc tröôøng , coâng sôû seõ do UBND Huyeän thay maët chöông trình göûi thoâng baùo vaø keøm theo caùc taøi lieäu höôùng daãn PLCTRTN . Trong giai ñoaïn thí ñieåm cuûa döï aùn , UBND Huyeän seõ göûi coâng vaên xin pheùp cho ñoäi tuyeân truyeàn cuûa Huyeän ñöôïc phoå bieán chöông trình PLCTRTN taïi caùc tröôøng hoïc trong ñòa baøn Huyeän vôùi moãi tröôøng hoïc laø 1 buoåi . Noäi dung tuyeân truyeàn cô baûn laø noäi dung 1 : phoå bieán chöông trình PLCTRTN vaø keâu goïi hoïc sinh – sinh vieân höôûng öùng phong traøo , tham gia thöïc hieän ngay chöông trình cuûa mình cuõng nhö taïi gia ñình . Chöông trình truyeàn thoâng taêng cöôøng seõ xin pheùp töø Sôû GD&ÑT vôùi caùc noäi dung ñöôïc soaïn thaûo , höôùng daãn thoáng nhaát ngaønh doïc cuûa Thaønh phoá . Chöông trình naøy seõ ñöôïc boå sung trong giai ñoaïn thí ñieåm hoaëc sau giai ñoaïn thí ñieåm . Chöông trình tuyeân truyeàn chung qua Ñaøi phaùt thanh vaø truyeàn hình Chöông trình truyeàn thoâng qua phaùt thanh vaø truyeàn hình ñöôïc thöïc hieän chung cho toaøn thaønh phoá . Döï kieán chöông trình phaùt soùng nhö sau : Truyeàn hình : 2 phuùt buoåi saùng vaø 2 phuùt buoåi toái moãi ngaøy Phaùt thanh : 3 phuùt cho saùng sôùm , giöõa tröa vaø toái moãi ngaøy (Soá löôïng phaùt soùng trong ngaøy seõ ñöôïc xaùc ñònh khi thöïc hieän chöông trình) Chöông trình phaùt soùng cho caû 2 hình thöùc treân döï kieán cho suoát 6 thaùng cuoái naêm 2006 . Chi phí tuyeân truyeàn naøy do caáp thaønh pho thöïc hieän vaø ñöôïc tính trong döï aùn ñaàu tö kyõ thuaät song song . CHÖÔNG 6 : KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ Keát luaän Treân cô sôû caùc keát quaû ñieàu tra , khaûo saùt vaø nghieân cöùu khaû thi , coù theå keát luaän nhö sau : Haøng ngaøy Huyeän Cuû Chi thaûi ra moät löôïng chaát thaûi raén khaù lôùn khoaûng 201 taán/ngaøy bao goàm chaát thaûi raén sinh hoaït töø caùc hoä gia ñình rieâng leû, chung cö , chôï , nhaø haøng – khaùch saïn , coâng sôû tröôøng hoïc , … vaø chaát thaûi raén xaây döïng (xaø baàn) . Vôùi moät löôïng chaát thaûi raèn ñoâ thò sinh ra haøng ngaøy khaù lôùn ñaõ vaø ñang gaây ra nhöõng aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng vaø con ngöôøi neáu nhö khoâng ñöôïc xöû lyù moät caùch hôïp lyù . Coù khoaûng 12-14 thaønh phaàn coù khaû naêng taùi söû duïng , taùi sinh vaø taùi cheá chieám khoaûng 16-25% toång khoái löôïng chaát thaûi raén , ñaëc bieät thaønh phaàn thöïc phaåm chieám töø 70-80% , coù nghóa khoái löôïng chaát thaûi raén höõu cô khoaûng 140-160 taán/ngaøy . Löôïng chaát thaûi raén höõu cô cuûa Huyeän noùi rieâng vaø cuûa caû Thaønh Phoá noùi chung ñang chieám theå tích (dieän tích) lôùn cuûa baõi choân laáp ñang gaây oâ nhieãm naëng neà ñeán moâi tröôøng do sinh ra nöôùc roø ræ vôùi noàng ñoä oâ nhieãm cao vaø taïo thaønh moät khoái löôïng lôùn khí methane CH4 gaây “hieäu öùng nhaø kính” cuõng nhö nhieàu caùc chaát khí gaây oâ nhieãm khaùc . Phaân loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò taïi nguoàn coù khaû naêng giaûi quyeát ñöôïc caùc khoù khaên treân do taêng hieäu quaû taùi söû duïng , taùi sinh vaø taùi cheá , chaát thaûi raén thöïc phaåm ñöôïc phaân loaïi saïch hôn neân coù theå xöû lyù vaø taùi söû duïng vôùi hieäu quaû cao . Chöông trình Phaân Loaïi Chaát Thaûi Raén Ñoâ Thò Taïi Nguoàn lieân quan ñeán taát caû caùc khaâu cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò cuûa huyeän khoâng chæ coù caùc yeáu toá kyõ thuaät – coâng ngheä maø caû caùc yeáu toá kinh teá vaø xaõ hoäi . Kinh phí ñaàu tö cho giai ñoaïn ñaàu laø khaù lôùn cho vieäc trang bò kyõ thuaät (tuùi PE , thuøng ñöïng raùc , thuøng thu gom , xe chuyeân chôû , …) huaán luyeän vaø tuyeân truyeàn . Hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi vaø kyõ thuaät cuûa döï aùn naøy raát cao , nhöng phaûi dieãn ra lieân tuïc trong thôøi gian daøi . Kieán nghò Ñeå coâng taùc quaûn lyù raùc treân ñòa baøn Huyeän thuaän lôïi hôn caàn phaûi thöïc hieän moät soá yeâu caàu sau: Veà tuyeân truyeàn giaùo duïc: - Taêng cöôøng tuyeân truyeàn treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng cuõng nhö giaùo duïc veà moâi tröôøng ñeå naâng cao nhaän thöùc ngöôøi daân veà oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR gaây ra. - Môû ñôït tuyeân truyeàn, phaùt tôø böôùm ñeán taän toå chöùc, töøng hoä daân vaø töøng cô sôû saûn xuaát kinh doanh vôùi noäi dung tuyeân truyeàn ngaén goïn, deã hieåu veà vieäc giöõ veä sinh moâi tröôøng. - Phoái hôïp vôùi caùc nhaø tröôøng ñeå ñöa chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñeán vôùi töøng em hoïc sinh. Veà quaûn lyù nhaø nöôùc - Sôùm ban haønh caùc luaät leä vaø chính saùch quy ñònh ngöôøi daân phaûi thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn vaø phaûi ñöôïc thi haønh moät caùch hieäu löïc. Nghieân cöùu ban haønh laïi leä phí thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR khi thöïc hieän döï aùn phaân loaïi CTR taïi nguoàn, töø ñoù töøng böôùc tieán haønh xaõ hoäi hoaù heä thoáng quaûn lyù CTR. Caàn coù söï phoái hôïp toát cuûa caùc cô quan chöùc naêng, huy ñoäng söùc maïnh toång hôïp ñeå thöïc hieän toát döï aùn phaân loaïi CTR taïi nguoàn noùi rieâng vaø coâng taùc quaûn lyù CTRSH taïi huyeän noùi chung. Veà kyõ thuaät Taïi nguoàn Nhö ñaõ trình baøy ôû treân , coâng taùc löu tröõ taïi nguoàn khoâng phaùt sinh nhieàu taùc ñoäng . Vieäc kieåm soaùt muøi töø raùc höõu cô chuû yeáu do hoä gia ñình ñieàu chænh . Khi coù phaân loaïi raùc taïi nguoàn moät soá hoä gia ñình ñöôïc taøi trôï thuøng chöùa coù naép ñaäy , moät soá hoä gia ñình do coù söï tuyeân truyeàn cuûa chöông trình , hoä gia ñình seõ töï trang bò caùc thuøng chöùa môùi hôïp veä sinh hôn so vôùi tröôùc ñaây . Thu gom sô caáp , trung chuyeån vaø vaän chuyeån Caùc bieän phaùp giaûm thieåu caùc taùc ñoäng trong thu gom sô caáp , trung chuyeån vaø vaän chuyeån bao goàm : - Taêng cöôøng thuøng 660 lít coù naép ñaäy nhö ñònh höôùng cuûa thaønh phoá hieän nay seõ giaûm thieåu söï rôi vaõi ; - Thay theá ñöôïc caøng nhieàu caøng toát , heä thoáng xe ñaåy tay hay thuøng 660 lít baèng xe vaän taûi nhoû (coâng suaát 550kg) ôû nhöõng nôi coù theå ñöôïc - Thu gom raùc taùi cheá vaùo ban ngaøy vaø thu gom raùc höõu cô vaøo ban ñeâm (xin giaáy pheùp) ; - Trang bò xe vaän chuyeån môùi vaän chuyeån môùi vaän chuyeån raùc taùi cheá hôïp veä sinh ; - Haïn cheá söû duïng caùc xe vaän chuyeån quaù cuõ , sinh nhieàu khí thaûi . Traïm phaân loaïi Caùc bieän phaùp giaûm thieåu seõ ñöôïc thöïc hieän ngay töø khaâu thieát keá ban ñaàu . Caùc haïng muïc coâng trình caàn ñöôïc ñaàu tö nhö : Heä thoáng thoaùt nöôùc , goàm 2 heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng : (1) heä thoáng thoaùt nöôùc thaûi : nöôùc thaûi sinh hoaït vaø nöôùc ræ töø raùc (raát ít) , (2) heä thoáng thoaùt nöôùc möa . Traïm xöû lyù nöôùc thaûi : goàm nöôùc thaûi sinh hoaït , nöôùc roø ræ töø raùc (raát ít) vaø moät phaàn nöôùc möa . phaàn nöôùc möa coøn laïi xaû thaúng vaøo nguoàn nhaän Khoâng khí oâ nhieãm (cuïc boä) : söû duïng caùc bieän phaùp laøm thoâng thoaùng , khöû muøi… Veà vaán ñeà xaõ hoäi Khi coù söï saép xeáp laïi quy trình thu gom raùc coù theå xaûy ra vieäc tranh giaønh hoaëc tìm caùch nhaän phaàn thu gom raùc taùi cheá cuûa löïc löôïng thu gom raùc . Vaán ñeà naøy coù theå ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch xaây döïng quy cheá chi tieát quy ñònh traùch nhieäm cuûa taát caû ñoái töôïng trong döï aùn . Quy cheá naøy laø caên cöù phaùp lyù ñeå ñöa taát caû hoaït ñoäng thu gom , vaän chuyeån … chaát thaûi taùi cheá vaøo neà neáp quy cuû vaø laø caên cöù ñeå xöû phaït caùc sai phaïm . Vaán ñeà thöù hai ñoù laø moãi caáp quaûn lyù quaän – huyeän caàn coù söï quan taâm gaàn guõi vôùi caùc ñoäi thu gom raùc , giaûi quyeát caùc vaán ñeà tranh chaáp theo mang tính chaát “coù lyù coù tình” , vaø coù söï vaän ñoäng cuûa caùc ñoaøn theå , ñoäi traät töï cuûa xaõ , huyeän tham gia vaän ñoäng tuyeân truyeàn . TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Traàn Hieáu Nhueä, ÖÙng Quoác Duõng vaø Nguyeãn Thò Kim Thaùi, 2001. Quaûn lyù chaát thaûi raén, Taäp 1 : Chaát thaûi raén ñoâ thò. NXB Xaây Döïng. Nguyeãn Vaên Phöôùc, Giaùo trình Quaûn lyù chaát thaûi raén. Taäp san Hoäi thaûo “ Quaûn lyù chaát thaûi raén thhaønh phoá Hoà Chí Minh”, 2002. Phaïm Ngoïc Ñaêng, 2000. Quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp. NXB Xaây Döïng. Baùo caùo “Nghieân cöùu döï aùn phaân loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò taïi nguoàn” (Sôû TNMT TP.HCM0 www.nea.gov.vn. PHUÏ LUÏC ~~¤~~ MOÄT SOÁ BAÛNG Baûng1 : Söï thay ñoåi thaønh phaàn theo muøa ñaëc tröng cuûa CTRSH. Chaát thaûi % khoái löôïng % thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng Giaáy thaûi thöïc phaåm 11.1 13.5 21.6 Giaáy 45.2 40.0 11.5 Nhöïa deûo 9.1 8.2 9.9 Chaát höõu cô khaùc 4.0 4.6 15.0 Chaát thaûi vöôøn 18.7 24.0 28.3 Thuyû tinh 3.5 2.5 28.6 Kim loaïi 4.1 3.1 24.4 Chaát trô vaø caùc chaát thaûi khaùc 4.3 4.1 4.7 Toång coäng 100 100 Nguoàn: George Tchobanoglous, et al, Mc Graw – Hill Inc. Baûng 2: Ñònh nghóa caùc thaønh phaàn lyù hoïc cuûa chaát thaûi raén Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc Giaáy Haøng deät Thöïc phaåm Coû, goã cuûi, rôm raï… Chaát deûo Da vaø cao su Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy vaø boät giaáy Coù nguoàn goác töø caùc sôïi Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên thöïc phaåm Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre vaø rôm… Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh.. Vaûi, len, nylon… Caùc coïng rau, voû quaû, thaân caây, loõi ngoâ… Ñoà duøng baèng goã nhö baøn gheá, thang giöôøng, ñoà chôi, voû döøa… Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai loï chaát deûo, caùc ñaàu voøi baèng chaát deûo, day beän… Boùng, giaày, ví, baêng cao su… 2. Caùc chaát khoâng chaùy Caùc kim loaïi saét Caùc kim loaïi phi saét Thuyû tinh Ñaù vaø saønh söù Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt. Caùc loaïi vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt. Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuyû tinh. Baát kyø caùc loaïi vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh Voû hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï… Voû hoäp nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng… Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn.. Voû trai, oác, xöôûng, gaïch ñaù, goám… 3. Caùc chaát hoãn hôïp Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû baûng naøy. Loaïi naøy coù theå ñöôïc chia thaønh hai phaàn: kích thöôùc lôùn hôn 5mm vaø loaïi nhoû hôn 5mm Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc… Baûng 3: Soá lieäu trung bình veà chaát dö trô vaø nhieät naêng cuûa caùc hôïp phaàn trong chaát thaûi raén ñoâ thò Hôïp phaàn Chaát dö trô + (%) Nhieät trò (Btu/1l) Dao ñoäng TB Dao ñoäng TB Höõu cô Chaát thaûi thöïc phaåm 2 – 8 5 3.489 – 6.798 4.652 Giaáy 4 – 8 6 1.608 – 11.630 16.747,2 Bìa cöùng 3 – 6 5 13.956 – 17.445 16.282 Nhöïa deûo 6 – 20 10 27.912 – 37.216 32.564 Haøng deät 2 – 4 2.5 15.119 – 18.608 17.445 Cao su 8 – 20 10 20.934 – 27.912 23.260 Da 8 – 20 1 15.119 – 19.771 17.445 Chaát thaûi vöôøn 2 – 6 4.5 2.326 – 18.608 6.512,8 Goã 0.6 – 2 1.5 17.445 – 19.771 18.608 Voâ cô Thuyû tinh 96 – 99+ 98 22,6 – 116,3 18.608 Voû ñoà hoäp 96 – 99+ 98 232,6 – 1.163 697,8 Nhoâm 90 – 99+ 96 Khoâng xñ Khoâng xñ Kim loaïi khaùc 94 – 99+ 96 232,6 – 1.163 697,8 Buïi, tro 60 - 80 70 2.326 – 11.630 6.978 Toång hôïp 9.304 – 12.793 10.647 Chuù thích: + sau khi chaùy hoaøn toaøn * Döïa treân keát quaû phaân tích. Baûng 4: Tieâu chuaån taïo raùc trung bình theo ñaàu ngöôøi ñoái vôùi töøng loaïi chaát thaûi raén ñoâ thò Nguoàn Tieâu chuaån (kg/ngöôøi – ngaøy ñeâm) Khoaûng giaù trò Trung bình Sinh hoïat ñoâ thò (1) Coâng nghieäp Vaät lieäu pheá thaûi bò thaùo dôõ Nguoàn thaûi sinh hoaït khaùc (2) 1 – 3 0.5 – 1.6 0.05 – 0.4 0.05 – 0.3 1.59 0.86 0.27 0.18 Ghi chuù: (1) Keå caû nhaø ôû vaø trung taâm dòch vuï thöông maïi. (2) Khoâng keå nöôùc vaø nöôùc thaûi. Baûng 5: Löôïng raùc tính trung bình ôû moät soá quoác gia Quoác gia Löôïng raùc Ñôn vò Vieät Nam 0.5 – 0.6 Kg/ngöôøi/ngaøy Singaphore 0.57 Kg/ngöôøi/ngaøy Hoàng Koâng 0.85 Kg/ngöôøi/ngaøy Karachi, Pakistan 0.50 Kg/ngöôøi/ngaøy Baûng 6: Quaän/huyeän vaø daân soá cuûa tp.HCM naêm 2002 – 2003 STT Quaän/huyeän Dieän tích (ha) Daân soá (ngöôøi) 1 Quaän 1 7.730 230.544 2 Quaän 2 49.940 108.141 3 Quaän 3 4.920 244.579 4 Quaän 4 4.180 199.925 5 Quaän 5 4.270 212.410 6 Quaän 6 7.190 265.806 7 Quaän 7 35.690 132.311 8 Quaän 8 18.180 347.262 9 Quaän 9 114.000 160.012 10 Quaän 10 5.720 247.465 11 Quaän 11 5.140 246.217 12 Quaän 12 52.780 215.476 13 Quaän Bình Thaïnh 20.760 410.305 14 Quaän Goø Vaáp 19.740 370.814 15 Quaän Phuù Nhuaän 4.880 121.495 16 QuaänTaân Bình 2.238 417.879 17 Quaän Taân Phuù 1.607 310.876 18 Quaän Thuû Ñöùc 47.760 234.190 19 Quaän Bình Taân 5.189 254.635 20 Huyeän Nhaø Beø 100.410 67.688 21 Huyeän Bình Chaùnh 25.269 224.165 22 Huyeän Cuû Chi 434.500 260.702 23 Huyeän Caàn Giôø 704..220 62.105 24 Huyeän Hoùc Moân 109.180 285.081 Baûng 7: khoái löôïng CTR 9 thaùng ñaàu naêm 2003 Quaän/huyeän Raùc sinh hoaït Xaø baàn Toång löôïng chaát raén Taán/naêm Taán/ngaøy Taán/naêm Taán/ngaøy Taán/naêm Taán/ngaøy Quaän 1 59.644 166 101.400 282 161.492 449 Quaän 2 54.268 151 5.065 14 59.498 165 Quaän 3 65.317 181 28.117 78 93.693 260 Quaän 4 132.512 368 17.415 48 150.379 418 Quaän 5 43.745 122 56.519 157 100.453 279 Quaän 6 96.880 269 27.213 76 124.438 346 Quaän 7 61.853 172 - - 62.025 172 Quaän 8 118.511 329 - - 118.840 330 Quaän 9 48.623 135 - - 48.478 135 Quaän 10 112.327 312 110.752 308 223.699 621 Quaän 11 180.599 502 46.327 129 227.557 632 Quaän 12 21.900 61 60 - 22.021 61 Quaän Bình Thaïnh 405.437 293 289 1 106.020 295 Quaän Goø Vaáp 98.771 274 271 1 99.317 276 Quaän Phuù Nhuaän 103.008 286 283 1 103.578 288 Quaän Taân Bình 155.221 431 425 1 156.078 434 Quaän Taân Phuù MTL MTL MTL MTL MTL MTL Quaän Thuû Ñöùc 91.040 253 249 1 91.543 254 Quaän Bình Taân MTL MTL MTL MTL MTL MTL Huyeän Bình Chaùnh 53.365 148 147 - 53.660 149 Huyeän Cuû Chi 19.605 54 53 - 19.712 55 Huyeän Caàn Giôø 6.709 19 19 - 6.747 19 Huyeän Hoùc Moân 27.047 75 75 - 27.197 76 Huyeän Nhaø Beø 6.467 18 17 - 6.502 18 Toång coäng 1.662.849 4.619 394.732 1.096 2.063.296 5.731 Nguoàn: Coâng Ty Moâi Tröôøng Ñoâ Thò Tp.HCM,31/9/2003 MOÄT SOÁ HÌNH AÛNH Xe vaän chuyeån raùc Thu gom baèng xe bagaùc coù côi nôùi Thu gom baèng thuøng 660l Thu gom baèng xe bagaùc maùy, coù khaû naêng côi nôùi theâm Thu gom baèng thuøng 650l mua töø döï aùn 415. Coâng nhaân veä sinh ñang thu nhaët pheá lieäu Lực lượng raùc daân lập ñoå raùc thu gom vaøo container Hoaït ñoäng tieáp nhaän raùc Hoaït ñoäng tieáp nhaän raùc taïi ñieåm heïn Hoaït ñoäng tieáp nhaän raùc taïi ñieåm heïn ._.