Nghiên cứu giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường ở cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá

1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr­êng lu«n ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc coi träng. Thùc hiÖn LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng n¨m 1994, LuËt B¶o vÖ M«i tr­êng 2005 (söa ®æi), ChØ thÞ sè 36-CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ (khãa VIII) vµ NghÞ quyÕt sè 41 - NQ/TW ngµy 15/11/2004 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ B¶o vÖ m«i tr­êng trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng ë n­íc ta trong thêi gian qua ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc, nhËn thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng trong c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ nh©n d©n ®· ®­îc n©ng lªn, hÖ thèng chÝnh s¸ch, thÓ chÕ tõng b­íc ®­îc hoµn thiÖn, phôc vô ngµy cµng cã hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng. HuyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸ lµ mét huyÖn cã ngµnh nghÒ s¶n xuÊt ®¸ tõ rÊt l©u, ®êi sèng ng­êi d©n n«ng th«n n¬i ®©y ®­îc n©ng cao. Song bªn c¹nh viÖc ng­êi d©n cã thªm viÖc lµm, xo¸ ®­îc ®ãi gi¶m ®­îc nghÌo, n©ng cao thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, bé mÆt lµng quª cã nhiÒu ®æi míi th× vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng ë ®©y còng lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch. Bëi v× c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸ ë ®©y hÇu hÕt cßn th« s¬, l¹c hËu, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ®a phÇn c¸c chÊt th¶i kh«ng ®­îc xö lý tr­íc khi x¶, mµ x¶ th¼ng vµo m«i tr­êng, theo thêi gian, ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ ë ®©y ®· bÞ « nhiÔm, nhiÒu n¬i ®· ®Õn møc b¸o ®éng vµ nÕu kh«ng xö lý tèt cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh tËt cho c¶ céng ®ång d©n c­ sèng ë ®©y. Câu hỏi đặt ra là: làm thế nào để giảm thiểu ô nhiễm môi trường ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n ®Õn møc ®é cho phÐp? Mµ « nhiễm môi trường có quan hệ chặt chẽ với quá trình phát triển kinh tế. Để có thể phát triển kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng bền vững thì đòi hỏi phải có những biện pháp vµ hướng phát triển ra sao để tránh gây ô nhiễm môi trường đồng thời cũng không ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh? V× vËy, ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸ lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: "Nghiªn cøu gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸" 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc tiªu tæng qu¸t Tõ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng, nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸. 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - HÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸; - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng vµ c¸c t¸c ®éng cña nã ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸; - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸, huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸. 1.3. Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu. 1.3.1. Ph¹m vi nghiªn cøu - Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸; 1.3.2. §èi t­îng nghiªn cøu Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸; - C¸c loại chất thải vµo m«i trường; - C¸c t¸c ®éng cña « nhiÔm m«i tr­êng; - C¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸ x©y dùng vµ ®¸ mü nghÖ; - D©n c­ trong vïng; 1.4. Thêi gian nghiªn cøu - Thêi gian nghiªn cøu tõ th¸ng 10 n¨m 2007 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2008; - Sè liÖu phôc vô ®Ò tµi tõ n¨m 2005 ®Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2008. 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn 2.1. ¤ nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ 2.1.1. Kh¸i niÖm « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ 2.1.1.1. Kh¸i niÖm « nhiÔm m«i tr­êng Ô nhiễm môi trường là tích luỹ trong môi trường các yếu tố (vật lý, hoá học, sinh học) vượt quá tiêu chuẩn chất lượng môi trường, khiến cho môi trường trở nên độc hại đối với con người, vật nuôi, cây trồng. Hay nãi c¸ch kh¸c: ¤ nhiÔm m«i tr­êng lµ viÖc chuyÓn c¸c chÊt th¶i hoÆc n¨ng l­îng ra m«i tr­êng ®Õn møc cã kh¶ n¨ng g©y h¹i ®Õn søc khoÎ con ng­êi, ®Õn sù ph¸t triÓn cña sinh vËt hoÆc lµm gi¶m chÊt l­îng m«i tr­êng. C¸c t¸c nh©n « nhiÔm bao gåm c¸c chÊt th¶i ë d¹ng khÝ (khÝ th¶i), láng (n­íc th¶i), r¾n (chÊt th¶i r¾n) chøa ho¸ chÊt hoÆc t¸c nh©n vËt lý, sinh häc vµ c¸c d¹ng n¨ng l­îng nh­ nhiÖt ®é, bøc x¹. 2.1.1.2. Kh¸i niÖm « nhiÔm m«i tr­êng côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ¤ nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ lµ sù « nhiÔm m«i tr­êng do qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®¸ g©y ra. 2.1.1.3. Kh¸i niÖm gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ Gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ lµ nh÷ng viÖc lµm trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp nh»m gi¶m sù « nhiÔm m«i tr­êng xuèng giíi h¹n cho phÐp ®­îc quy ®Þnh trong tiªu chuÈn m«i tr­êng. 2.1.1.4. Kh¸i niÖm tiªu chuÈn m«i tr­êng Tiªu chuÈn m«i tr­êng lµ nh÷ng chuÈn mực, giíi h¹n cho phÐp, ®­îc quy ®Þnh dïng lµm c¨n cø ®Ó qu¶n lý m«i tr­êng. Cơ cấu của hệ thống TCMT bao gồm các nhóm chính sau: + Tiêu chuẩn nước, bao gồm nước mặt nội địa, nước ngầm, nước biển và ven biển, nước thải; Tiêu chuẩn không khí, bao gồm khói bụi, khí thải; Tiêu chuẩn liên quan đến bảo vệ đất canh tác, sử dụng phân bón trong sản xuất nông nghiệp; Tiêu chuẩn bảo vệ thực vật, sử dụng thuốc trừ sâu, diệt cỏ. + Tiêu chuẩn liên quan đến bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, các di tích lịch sử, văn hoá và Tiêu chuẩn liên quan đến môi trường do các hoạt động khai thác khoáng sản trong lòng đất, ngoài biển… Hiện nay, ở nước ta đã có trên 200 TCMT quy định về chất lượng môi trường, đây là cơ sở để chúng ta đo mức độ chuẩn của môi trường, đồng thời cũng là căn cứ để đánh giá mức độ vi phạm môi trường có liên quan. 2.1.2. Vai trß cña hÖ thèng m«i tr­êng. Môi trường là tất cả những gì xung quanh ta, cho ta cơ sở để tồn tại, sinh sống và phát triển. Vai trò của môi trường thể hiện trên các mặt sau: + Môi trường là nơi con người khai thác nguồn nguyên vật liệu và năng lượng cần thiết cho hoạt động sản xuất và cuộc sống; + Môi trường là nơi cư trú và cung cấp thông tin cho con người; + Môi trường là nơi chứa chất thải; + Môi trường là không gian sống và cung cấp các dịch vụ cảnh quan. Như vậy, môi trường có vai trò đặc biệt trong cuộc sống của con người, nó quyết định đến sự tồn tại và phát triển của con người. Bên cạnh đó mối quan hệ giữa con người với môi trường là mối quan hệ hai chiều, có tác động trực tiếp qua lại với nhau. Con người vừa là nhân tố ảnh hưởng đến môi trường đồng thời cũng là tác nhân thúc đẩy môi trường phát triển. Để phát huy vai trò của môi trường, làm cho môi trường có tác động tích cực đến con người thì con người với tư cách là chủ thể tác động phải có trách nhiệm và ý thức BVMT, làm cho môi trường cân bằng và trong sạch. 2.1.2.1. M«i tr­êng lµ kh«ng gian sèng cña con ng­êi : M«i tr­êng lµ kh«ng gian sèng cña con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua sè l­îng vµ chÊt l­îng cña cuéc sèng khi kh«ng gian ®ã kh«ng ®Çy ®ñ cho nhu cÇu cuéc sång th× chÊt l­îng cuéc sèng bÞ ®e do¹. Tõ m«i tr­êng con ng­êi khai th¸c tµi nguyªn ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cho cuéc sèng cña m×nh. Ngoµi ra m«i tr­êng cßn l¹i cho con ng­êi nh÷ng g× tinh thÇn n©ng cao thÈm mü, hiÓu biÕt. 2.1.2.2. M«i tr­êng lµ n¬i cung cÊp tµi nguyªn hÖ thèng kinh tÕ: . Tµi nguyªn ®­îc khai th¸c tõ hÖ thèng m«i tr­êng: ®¸, gç, than, dÇu... tµi nguyªn sau khi ®­îc khai th¸c qua chÕ biÕn, s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm dÞch vô phôc vô con ng­êi. C¸c s¶n phÈm nµy ®­îc ph©n phèi l­u th«ng trªn thÞ tr­êng vµ ®­îc ng­êi tiªu dïng tiªu thô. Nh­ vËy ta thÊy r»ng viÖc khai th¸c tµi nguyªn tõ hÖ thèng m«i tr­êng phôc vô hÖ thèng kinh tÕ dÉn ®Õn hËu qu¶ cÇn ph¶i xem xÐt. Trong khi khai th¸c tµi nguyªn vµ trong qu¸ tr×nh tiªu dïng c¸c chÊt th¶i còng g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng. NÕu kh¶ n¨ng phôc håi cña m«i tr­êng lín h¬n khai th¸c th× m«i tr­êng ®­îc c¶i thiÖn cßn ng­îc l¹i kh¶ n¨ng phôc håi cña tµi nguyªn nhá h¬n khai th¸c th× m«i tr­êng bÞ suy gi¶m. 2.1.2.3. M«i tr­êng lµ n¬i chøa chÊt th¶i. Trong qu¸ tr×nh khai th¸c vËt liÖu, s¶n xuÊt vµ sö dông con ng­êi ®· th¶i mét l­îng lín chÊt th¶i vµo m«i tr­êng. Vµ viÖc sö dông l¹i phô thuéc vµo chÊt th¶i vµ kh¶ n¨ng cña con ng­êi cô thÓ h¬n lµ c«ng nghÖ taÝ sö dông. NÕu chi phi ®Ó sö dung l¹i chÊt th¶i Ýt h¬n viÖc khai th¸c tµi nguyªn míi th× con ng­êi s½n sµng lµm ng­îc l¹i con ng­êi cã thÓ sö dông tµi nguyªn míi. Nh­ng xÐt vÒ ý nghÜa m«i tr­êng th× con ng­êi t×m mäi c¸ch sö dông l¹i chÊt th¶i dï hiÖu qu¶ m«i tr­êng kh«ng lín l¾m. PhÇn lín chÊt th¶i tån t¹i trong m«i tr­êng xong m«i tr­êng cã kh¶ n¨ng ®Æc biÖt lµ lµ ®ång ho¸ c¸c chÊt th¶i ®éc h¹i thµnh chÊt th¶i Ýt ®éc h¹i hoÆc kh«ng ®éc h¹i n÷a. NÕu nh­ kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña m«i tr­êng lín h¬n l­îng th¶i th× chÊt l­îng m«i tr­¬ng lu«n ®¶m b¶o, tµi nguyªn ®­îc c¶i thiÖn. NÕu kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña m«i tr­êng nhá h¬n l­îng th¶i th× chÊt l­îng m«i tr­êng bÞ suy gi¶m vµ g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i tr­êng. 2.1.3. Ph©n lo¹i « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghÞªp s¶n xuÊt ®¸ 2.1.3.1. ¤ nhiÔm n­íc th¶i a. Nguyªn nh©n Do qu¸ tr×nh xÎ, mµi, ®¸nh bãng c¸c s¶n phÈm: cã c¸c chØ tiªu nh­ r¾n l¬ löng, Cr«m, axit (nh­ axit HCL). b. TÝnh chÊt Nång ®é chÊt r¾n l¬ löng, cr«m, axit (nh­ axit HCl) cao; T¸c h¹i lín nhÊt cña nã lµ g©y båi l¾ng dßng ch¶y, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp khi c¸c c¬ së s¶n xuÊt n»m gÇn c¸c ®ång ruéng, khu vùc s¶n xuÊt chÝnh cña ng­êi n«ng d©n. Møc ®é « nhiÔm phô thuéc vµo quy m«, tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt. c. C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng n­íc, ng­êi ta ®­a ra c¸c ®¹i l­îng sau: - Nhu cÇu oxy sinh häc (BOD) Lµ chØ thÞ ®¸nh gi¸ sè l­îng hay nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm h÷u c¬ trong m«i tr­êng n­íc. - Nhu cÇu oxy hãa häc (COD): COD biÓu thÞ l­îng oxy t­¬ng ®­¬ng cña c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ cã trong n­íc th¶i cã thÓ bÞ «xy hãa bëi c¸c chÊt «xy hãa hãa häc m¹nh. - ChÊt dinh d­ìng Khi n­íc th¶i chøa nhiÒu chÊt dinh d­ìng lµm cho c¸c thùc vËt trong n­íc ph¸t triÓn m¹nh, g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc. - C¸c chÊt ®éc h¹i Phæ biÕn trong n­íc bao gåm c¸c hãa chÊt ®éc h¹i vµ kim lo¹i nÆng nh­ thñy ng©n, ch×, kÏm... C¸c chÊt ®éc h¹i nµy chñ yÕu ph¸t sinh tõ n­íc th¶i c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp m¹, hãa chÊt luyÖn kim, nhuém... TT Th«ng sè §¬n vÞ Gi¸ trÞ giíi h¹n TCVN 5945:2005 A B C NhiÖt ®é 0C 40 40 45 pH 6 ®Õn 9 5,5 ®Õn 9 5 ®Õn 9 BOD5 Mg/l 30 50 100 COD Mg/l 50 80 400 ChÊt r¾n l¬ löng Mg/l 50 100 200 Thuû ng©n Mg/l 0,005 0,01 0,01 Tæng Nit¬ Mg/l 15 30 60 Amoniac Mg/l 5 10 15 §ång Mg/l 2 2 5 S¾t Mg/l 1 5 10 Asen Mg/l 0,05 0,1 B¶ng 2.1. Mét sè giíi h¹n nång ®é « nhiÔm cho phÐp trong n­íc th¶i c«ng nghiÖp (Nguån: Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng b¾t buéc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 22/2006/Q§-BTNMT ngµy 18/12/2006 cña Bé tr­ëng Bé Tµi nguyªn m«i tr­êng) Theo TCVN 5945- 2005 gi¸ trÞ giíi h¹n nång ®é chÊt « nhiÔm trong n­íc th¶i c«ng nghiÖp ®­îc ph©n thµnh 3 cÊp: A, B, C. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm b»ng hoÆc nhá h¬n gi¸ trÞ giíi h¹n ë cÊp A th× cã thÓ ®æ th¶i vµo c¸c vùc n­íc dïng lµm nguån cÊp n­íc sinh ho¹t. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm b»ng hoÆc nhá h¬n gi¸ trÞ giíi h¹n ë cÊp B th× chØ ®­îc ®æ th¶i vµo c¸c vùc n­íc dïng cho c¸c môc ®Ých giao th«ng thuû, t­íi tiªu, b¬i léi, nu«i thuû s¶n, trång trät. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm lín h¬n gi¸ trÞ giíi h¹n ë cÊp B nh­ng nhá h¬n gi¸ trÞ giíi h¹n ë cÊp C th× chØ ®­îc phÐp th¶i ®æ vµo c¸c n¬i quy ®Þnh. NÕu n­íc th¶i c«ng nghiÖp cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm lín h¬n gi¸ trÞ giíi h¹n ë cÊp C th× kh«ng ®­îc ®æ th¶i ra m«i tr­êng. 2.1.3.2. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ a. Nguyªn nh©n Do qu¸ tr×nh khai th¸c ®¸ t¹i c¸c má khai th¸c; Do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¸ t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸; Do qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nguyªn liÖu, s¶n phÈm; b. TÝnh chÊt Do qu¸ tr×nh khai th¸c ®¸ t¹i c¸c má khai th¸c: ph¸t sinh bôi vµ c¸c khÝ th¶i cã nång ®é « nhiÔm cao nh­ SO2, NO2, CO, CO2. Do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¸ t¹i c¸c c¬ së: chñ yÕu ph¸t sinh bôi cã nång ®é « nhiÔm cao. Do qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nguyªn liÖu, s¶n phÈm: ph¸t sinh c¸c khÝ ®éc h¹i nh­ SO2, NO2, CO, CO2 cña c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn th­êng xuyªn vµo ra ®Ó vËn chuyÓn nguyªn liÖu, s¶n phÈm t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt, ®Æc biÖt khi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nµy n»m xen kÏ trong c¸c khu d©n c­. c. C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm B¶ng 2.2. B¶ng giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cña bôi vµ chÊt v« c¬ trong khÝ th¶i c«ng nghiÖp (mg/m3) TT Th«ng sè Gi¸ trÞ giíi h¹n TCVN 5939:2005 A B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Bôi khãi: Bôi chøa silic Ch× §ång CO SO2 Amoniac H2S HCl H2SO4 (c¸c nguån) NOX (c¸c nguån) NOX (c¬ së s¶n xuÊt axit) HNO3 (c¸c nguån) HNO3 (c¬ së s¶n xuÊt axit) 400 50 10 20 1000 1500 76 7,5 200 100 1000 2000 1000 2000 200 50 5 10 1000 500 50 7,5 50 50 850 1000 500 1000 (Nguån: Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng b¾t buéc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 22/2006/Q§-BTNMT ngµy 18/12/2006 cña Bé tr­ëng Bé Tµi nguyªn m«i tr­êng) Gi¸ trÞ giíi h¹n ë cét A ¸p dông cho c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng Gi¸ trÞ giíi h¹n ë cét B ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c c¬ së x©y dùng míi. 2.1.3.3. ¤ nhiÔm tiÕng ån a. Nguyªn nh©n: TiÕng ån ph¸t sinh tõ: Qu¸ tr×nh khai th¸c ®¸ t¹i c¸c má khai th¸c: do ho¹t ®éng næ m×n, vËn chuyÓn nguyªn liÖu. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¸ t¹i c¸c c¬ së: do ho¹t ®éng cña c¸c m¸y mãc s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng cña c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn nguyªn liÖu s¶n phÈm. b. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ TiÕng ån lµ mét trong nh÷ng d¹ng « nhiÔm m«i tr­êng rÊt cã h¹i ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. Víi møc ån kho¶ng 50 dBA ®· lµm suy gi¶m hiÖu suÊt lµm viÖc, nhÊt lµ ®èi víi lao ®éng trÝ ãc. Víi møc ån kho¶ng 70 dBA ®· lµm t¨ng nhÞp thë vµ nhÞp ®Ëp cña tim, lµm t¨ng nhiÖt ®é c¬ thÓ vµ t¨ng huyÕt ¸p. Sèng vµ lµm viÖc trong m«i tr­êng cã møc ån kho¶ng 90 dBA sÏ bÞ mÖt mái, mÊt ngñ, bÞ tæn th­¬ng chøc n¨ng cña thÝnh gi¸c, mÊt th¨ng b»ng c¬ thÓ. B¶ng 2.3. Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cña tiÕng ån ®èi víi khu vùc c«ng céng vµ d©n c­ (theo møc ©m t­¬ng ®­¬ng dBA) TT Khu vùc Thêi gian 6h- 18h 18h- 22h 22h- 6h 1 Khu vùc cÇn ®Æc biÖt yªn tÜnh: BÖnh viÖn, th­ viÖn, tr­êng häc, nhµ trÎ 50 45 40 2 Khu d©n c­: Kh¸ch s¹n, nhµ ë, c¬ quan hµnh chÝnh 60 55 45 3 Khu vùc th­¬ng m¹i, dÞch vô 70 70 50 4 Khu s¶n xuÊt n»m xen kÏ khu d©n c­ 75 70 75 (Nguån: Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng b¾t buéc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 22/2006/Q§-BTNMT ngµy 18/12/2006 cña Bé tr­ëng Bé Tµi nguyªn m«i tr­êng) 2.1.3.4. ¤ nhiÔm ®Êt a. Nguyªn nh©n: - N­íc th¶i cña qu¸ tr×nh xÎ, mµi, ®¸nh bãng s¶n phÈm. - Bôi bét ®¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - ChÊt th¶i r¾n: ®Çu mÈu ®¸ thõa, c¸c lo¹i s¶n phÈm háng. b. TÝnh chÊt - N­íc th¶i cña qu¸ tr×nh xÎ, mµi, ®¸nh bãng s¶n phÈm chøa mét l­îng lín bét ®¸ vµ Cr+6 (hãa chÊt cÇn thiÕt ®Ó lµm bãng bÒ mÆt ®¸) ch¶y vµo thuû vùc, nÕu kh«ng ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ khi vµo ®ång ruéng ngÊm trùc tiÕp xuèng ®Êt lµm thay ®æi tÝnh chÊt hãa lý cña ®Êt dÉn ®Õn gi¶m n¨ng suÊt c©y trång. - Bôi bét ®¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt phñ lªn bÒ mÆt ®Êt, lµm thay ®æi mµu s¾c c¶m quan, gÆp n­íc bôi bét ®¸ sÏ ngÊm xuèng ®Êt, khi ®ã tÝnh chÊt « nhiÔm t­¬ng tù nh­ n­íc th¶i. - ChÊt th¶i r¾n: ®Çu mÈu ®¸ thõa, c¸c lo¹i s¶n phÈm háng nÕu kh«ng ®­îc nghiÒn thµnh ®¸ 1x2 ®Ó dïng lµm vËt liÖu x©y dùng mµ ®æ ra ®ång ruéng sÏ lµm gi¶m diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gi¸n tiÕp lµm « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt bëi trong ®ã cßn chøa mét l­îng lín bét ®¸. Møc ®é « nhiÔm phô thuéc vµo quy m«, tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt. c. C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng n­íc, ng­êi ta ®­a ra c¸c ®¹i l­îng sau: - Nhu cÇu oxy sinh häc (BOD) Lµ chØ thÞ ®¸nh gi¸ sè l­îng hay nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm h÷u c¬ trong m«i tr­êng n­íc. - Nhu cÇu oxy hãa häc (COD): COD biÓu thÞ l­îng oxy t­¬ng ®­¬ng cña c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ cã trong n­íc th¶i cã thÓ bÞ «xy hãa bëi c¸c chÊt «xy hãa hãa häc m¹nh. - ChÊt dinh d­ìng Khi n­íc th¶i chøa nhiÒu chÊt dinh d­ìng lµm cho c¸c thùc vËt trong n­íc ph¸t triÓn m¹nh, g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc. - C¸c chÊt ®éc h¹i Phæ biÕn trong n­íc bao gåm c¸c hãa chÊt ®éc h¹i vµ kim lo¹i nÆng nh­ thñy ng©n, ch×, kÏm, crom... C¸c chÊt ®éc h¹i nµy chñ yÕu ph¸t sinh tõ n­íc th¶i c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp m¹, hãa chÊt luyÖn kim, nhuém... b. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ B¶ng 2.4. Mét sè chØ tiªu chuyªn m«n ®¸nh gi¸ m«i tr­êng ®Êt Th«ng sè Tªn chÊt §¬n vÞ TVVN 6962/2001 7209/2002 pHKCL - Tæng N Tæng N % Tæng P Tæng P % Zn KÏm ppm 200 Mn Mangan ppm 50 Cu §ång % 50 Cl Clo ppm 0,29 Cd Cadmium ppm 2 Pts % - Pb Ch× ppm 50 Fe S¾t ppm 0,25 §é chua - (mg®l/100g ®Êt) 0,55 (Nguån: Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng b¾t buéc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 22/2006/Q§-BTNMT ngµy 18/12/2006 cña Bé tr­ëng Bé Tµi nguyªn m«i tr­êng) TiÕng ån lµ mét trong nh÷ng d¹ng « nhiÔm m«i tr­êng rÊt cã h¹i ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. Víi møc ån kho¶ng 50 dBA ®· lµm suy gi¶m hiÖu suÊt lµm viÖc, nhÊt lµ ®èi víi lao ®éng trÝ ãc. Víi møc ån kho¶ng 70 dBA ®· lµm t¨ng nhÞp thë vµ nhÞp ®Ëp cña tim, lµm t¨ng nhiÖt ®é c¬ thÓ vµ t¨ng huyÕt ¸p. Sèng vµ lµm viÖc trong m«i tr­êng cã møc ån kho¶ng 90 dBA sÏ bÞ mÖt mái, mÊt ngñ, bÞ tæn th­¬ng chøc n¨ng cña thÝnh gi¸c, mÊt th¨ng b»ng c¬ thÓ. 2.1.3.5. ChÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp a. Nguyªn nh©n: Do qu¸ tr×nh khai th¸c ®¸: ®¸ vôn, ®¸ phÕ phÈm. Do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¸ t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸ trong c¸c côm c«ng nghiÖp lµng nghÒ: ®ã chÝnh lµ bét ®¸, ®¸ vôn, phÕ phÊm s¶n xuÊt. b. TÝnh chÊt §¸ vôn, ®¸ phÕ phÈm sÏ ®­îc tËn dông nghiÒn ®Ó t¹o ra ®¸ 1x2 dïng cho trén bª t«ng t¹i c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. Bét ®¸ cã hµm l­îng Silic dao ®éng tõ 80% - 85%, hiÖn nay l­îng bét ®¸ t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt nµy ch­a ®­îc t¸i tËn dông. Nh­ng theo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× l­îng bét ®¸ nµy cã thÓ ®­îc tËn dông lµm g¹ch block tù chÌn hoÆc lµm nguyªn liÖu cho ngµnh s¶n xuÊt thÐp. Khèi l­îng chÊt th¶i r¾n trªn ph¸t sinh hµng ngµy phô thuéc vµo l­îng nguyªn liÖu khai th¸c, c«ng suÊt, ®¬n ®Æt hµng s¶n phÈm cña kh¸ch hµng. HiÖn nay c«ng t¸c thu gom chÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp t¹i khu vùc lµng nghÒ vµ côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸ ch­a ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, nguyªn nh©n do ch­a cã hÖ thèng thu gom ®ång bé vµ b·i chøa theo quy ho¹ch. c. Tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt th¶i r¾n: Tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt th¶i r¾n kh¸c víi tiªu chuÈn chÊt l­îng n­íc hay chÊt l­îng kh«ng khÝ ë chç nã kh«ng quy ®Þnh giíi h¹n c¸c chØ tiªu tÝnh chÊt cña chÊt th¶i r¾n, mµ lµ tiªu chuÈn ¸p dông cho c¸c khÝa c¹nh cña viÖc qu¶n lý chÊt th¶i r¾n, bao gåm l­u chøa, thu gom, vËn chuyÓn, ®æ bá chÊt th¶i r¾n, còng nh­ qu¶n lý, vËn hµnh, b¶o d­ìng c¸c ph­¬ng tiÖn. Chóng còng bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ gi¶m thiÓu vµ t¸i chÕ chÊt th¶i. 2.1.4. Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn « nhiÔm m«i tr­êng t¹i côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ Vai trß cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh. Hµng n¨m, c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®· cung cÊp cho hµng v¹n lao ®éng n«ng th«n cã viÖc lµm æn ®Þnh víi møc thu nhËp kh¸; lµm t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm hµng ho¸ cho nÒn kinh tÕ; ®a d¹ng ho¸ kinh tÕ n«ng th«n vµ thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; b¶o tån gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc. C¸c kÕt qu¶ ®ã lµ b»ng chøng cho mét h­íng ®i ®óng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc n«ng th«n. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc th× t×nh tr¹ng ONMT ®· trë lªn bøc xóc, nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ: Mét lµ, khu vùc s¶n xuÊt ë liÒn vµ xen kÏ víi khu d©n c­, viÖc quy ho¹ch kh«ng cã, h¹ tÇng c¬ së ®· h­ háng hoÆc cã lµm míi nh­ng l¹i ch¾p v¸ vµ kh«ng cã quy ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr­êng. Hµng ngµy « nhiÔm tõ kh©u s¶n xuÊt ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ng­êi d©n. Ng­êi lao ®éng ë trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt hÇu nh­ ph¶i høng chÞu trän vÑn nh÷ng lo¹i « nhiÔm do viÖc nhµ ë cña m×nh còng lµ c«ng x­ëng s¶n xuÊt, hoÆc c¬ së s¶n xuÊt qua gÇn, cuèi h­íng giã víi c¸c hé gia ®×nh. ViÖc kh«ng cã quy ho¹ch vµ h¹ tÇng c¬ së cò kü cµng lµm cho ONMT trë lªn trÇm träng do kh«ng xö lý ®­îc chÊt th¶i tõ c¸c khu s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña ng­êi d©n, c¸c chÊt th¶i bÞ l¾ng ®äng kh«ng cã chç tho¸t ®· lµm cho m«i tr­êng n­íc vµ m«i tr­êng ®Êt vèn ®· bÞ « nhiÔm l¹i cµng « nhiÔm h¬n. Hai lµ, do qu¸ tr×nh khai th¸c, vËn chuyÓn nguyªn liÖu, c¸c nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp l¹i sö dông nh÷ng c«ng cô lao ®éng th« s¬, kü thuËt lao ®éng vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt th× l¹c hËu, cò kü nªn viÖc ONMT lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. ViÖc s¶n xuÊt kh«ng ®i ®«i víi viÖc BVMT, c¸c chÊt th¶i ®éc h¹i ®­îc th¶i ra tõ nh÷ng d©y truyÒn s¶n xuÊt l¹c hËu kh«ng ®­îc xö lý ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· lµm gia t¨ng thªm mËt ®é « nhiÔm. Ba lµ, nhËn thøc cña ng­êi d©n vÒ BVMT kÐm. Ng­êi lao ®éng ë ®©y vèn lµ nh÷ng lao ®éng thñ c«ng cã ®­îc nghÒ nghiÖp th«ng qua viÖc kÕ thõa vµ truyÒn nghÒ tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c, cuéc sèng vµ c«ng viÖc s¶n xuÊt cña hä chñ yÕu dùa vµo thãi quen vµ ®· t¹o ra mét nÕp sinh ho¹t khã thay ®æi. Thªm vµo ®ã lµ ý thøc BVMT kÐm, ng­êi d©n hÕt søc bµng qu¶n tr­íc t×nh tr¹ng ONMT. Xu h­íng ch¹y theo lîi nhuËn ®· khiÕn nh÷ng hé s¶n xuÊt kinh doanh trong côm tiÓu c«ng nghiÖp kh«ng mÊy quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm BVMT. §©y chÝnh lµ mét trë ng¹i kh«ng nhá trong viÖc gi¶m thiÓu ONMT ë côm tiÓu c«ng nghiÖp . Bèn lµ, dï ®· cã sù quan t©m tõ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong viÖc qu¶n lý vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng nh­ng ch­a cã hiÖu qu¶. C¸c dù ¸n BVMT nh÷ng n¨m gÇn ®©y th­êng lµ nh÷ng gi¶i ph¸p t×nh thÕ. ViÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng ng­êi d©n trong viÖc BVMT kh«ng th­êng xuyªn, cßn mang nÆng tÝnh h×nh thøc, phong trµo, c«ng t¸c qu¶n lý « nhiÔm kh«ng ®­îc chó träng, quy ho¹ch thiÕu ®ång bé… lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho t×nh tr¹ng ONMT ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m ®i mµ ®«i khi cßn gia t¨ng. Nh÷ng nguyªn nh©n trªn ®©y lý gi¶i phÇn nµo vÒ t×nh tr¹ng ONMT trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ngµy cµng gia t¨ng vµ trÇm träng. T×nh tr¹ng « nhiÔm nµy ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc mµ côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ®· mang l¹i nh­ ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi, lµm cho x· héi n«ng th«n ViÖt Nam ngµy cµng mét khëi s¾c th× t×nh tr¹ng ONMT l¹i ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn søc khoÎ cña ng­êi d©n. Mét lý do ®¬n gi¶n lµ viÖc ONMT ngµy mét lan réng tõ m«i tr­êng kh«ng khÝ, m«i tr­êng n­íc ®Õn m«i tr­êng ®Êt. C¸c chÊt th¶i ngµy ngµy ®­îc tÝch tô trong kh«ng khÝ, trong n­íc vµ trong ®Êt kh«ng ®­îc xø lý lµ nh÷ng hiÓm ho¹ mµ con ch¸u chóng ta ph¶i g¸nh chÞu. T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng ®· vµ ®ang ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ cña céng ®ång d©n c­ sèng trong khu vùc vµ khu vùc xung quanh. Do ®Æc tr­ng s¶n xuÊt nªn khèi l­îng n­íc th¶i lín. Cèng r·nh chøa n­íc th¶i lµ nh÷ng æ dÞch bÖnh tiÒm tµng, lµ m«i tr­êng tèt cho c«n trïng truyÒn bÖnh ra ng­êi vµ gia sóc. Nh­ vËy t×nh tr¹ng ONMT trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ®ang ngµy mét gia t¨ng. §iÒu nµy ®· vµ ®ang ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ cña ng­êi d©n, ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Õn ®Êt ®ai vµ nguån n­íc sinh ho¹t. Râ rµng lµ viÖc ph¸t triÓn KTXH hiÖn t¹i ®· vµ ®ang lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña thÕ hÖ t­¬ng lai vµ ®iÒu nµy cã nghÜa lµ kh«ng cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2.1.5. C¸c c«ng cô gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng 2.1.5.1. C«ng cô luËt ph¸p C¸c c«ng cô ph¸p lý lµ c«ng cô qu¶n lý trùc tiÕp. §©y lµ lo¹i c«ng cô ®­îc sö dông phæ biÕn tõ l©u ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi vµ lµ c«ng cô ®­îc nhiÒu nhµ qu¶n lý hµnh chÝnh ñng hé. Gi¸m s¸t vµ c­ìng chÕ lµ hai yÕu tè quan träng cña c«ng cô nµy. Cã thÓ thÊy nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt cña lo¹i c«ng cô nµy; thø nhÊt, c«ng cô nµy ®­îc coi lµ b×nh ®¼ng ®èi víi mäi ng­êi g©y « nhiÔm v× tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu ph¶i tauan thñ quy ®Þnh chung; thø hai, c«ng cô nµy cã kh¶ n¨ng qu¶n lý chÆt chÏ c¸c lo¹i chÊt th¶i ®éc h¹i thong qua c¸c quy ®Þnh mang tÝnh c­ìng chÕ cao trong thùc hiÖn Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm ®ã, c«ng cô nµy cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ nh­ ®ßi hái nguån nh©n lùc vµ tµi chÝnh lín ®Ó cã thÓ gi¸m s¸t ®­îc mäi khu vùc, mäi ho¹t ®éng nh»m x¸c ®Þnh khu vùc bÞ « nhiÔm vµ c¸c ®èi t­îng g©y « nhiÔm. §ång thêi, ®Ó b¶o ®¶m hiÖu qu¶ qu¶n lý, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ m«i tr­êng ®ßi hái ph¸p luËt ph¶i ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu l­c thùc tÕ. 2.1.5.2. C«ng cô kinh tÕ C«ng cô kinh tÕ sö dông theo nguyªn t¾c “ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶” vµ “ng­êi h­ëng lîi ph¶i tr¶”. Theo nguyªn t¾c nµy ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ th× møc ®é « nhiÔm c«ng nghiÖp sÏ chÞu ph¹t vÒ tµi chÝnh cao h¬n, cßn møc « nhiÔm thÊp h¬n th× chÞu ph¹t thÊp h¬n, hoÆc thËm chÝ cßn ®­îc h­ëng n÷a. Theo nguyªn t¾c ng­êi h­ëng lîi ph¶i tr¶ th× ng­êi sö dông ph¶i tr¶ toµn bé chi phÝ x· héi cho sù cung cÊp nguån lùc ®ã. Ph­¬ng ph¸p kinh tÕ cã ­u ®iÓm: - KhuyÕn khÝch sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ- hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t møc « nhiÔm cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. - KhuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ tri thøc chuyªn s©u vÒ khiÓm so¸t « nhiÔm trong khu vùc t­ nh©n. - Cung cÊp cho chÝnh phñ mét nguån thu nhËp ®Ï hç trî c¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t « nhiÔm. - Cung cÊp tÝnh linh ®éng trong c¸c c«ng nghÖ kiÓm so¸t « nhiÔm. - Lo¹i bá ®­îc c¸c yªu cÇu cña chÝnh phñ vÒ mét l­îng lín th«ng tin chi tiÕt cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng møc ®é kiÓm so¸t kh¶ thi vµ thÝch hîp ®èi víi nhµ m¸y vµ s¶n phÈm. Dï cã nh÷ng thÕ m¹nh ®ã, c¸c c«ng cô kinh tÕ còng cã mét sè nh÷ng bÊt lîi. Mét sè vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý lµ t¸c ®éng cña c«ng cô kinh tÕ ®èi víi chÊt l­îng m«i tr­êng lµ kh«ng thÓ dù ®o¸n ®­îc nh­ c¸c ph­¬ng c¸ch qu¶n lý truyÒn thèng. V× vËy ng­êi g©y « nhiÔm cã thÓ lùa chän gi¶i ph¸p riªng cho hä. H¬n n÷a trong c¸c tr­êng hîp c¸c phÝ,, nÕu møc thu phÝ kh«ng tho¶ ®¸ng, mét sè ng­êi g©y « nhiÔm cã thÓ chÞu nép phÝ va tiÕp tôc g©y « nhiÔm. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, mét ®iÓm yÕu cña c«ng cô kinh tÕ lµ chóng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng thÓ chÕ phøc t¹p ®Ó thùc hiÖn vµ buéc thi hµnh. a/ Các lệ phí ô nhiễm C¸c lÖ phÝ « nhiÔm ®Æt ra c¸c chi phÝ ph¶i tr¶ ®Ó kiÓm so¸t l­îng « nhiÔm t¨ng lªn nh­ng l¹i ®Ó cho tæng chÊt l­îng m«i tr­¬ng lµ bÊt ®Þnh. * C¸c lÖ phÝ th¶i n­íc vµ th¶i khÝ Lµ mét lo¹i phÝ do c¸c c¬ quan ChÝnh phñ thu, dùa trªn sè l­îng hoÆc chÊt l­îng chÊt « nhiÔm do mét s¬ së c«ng nghiÖp th¶i vµo m«i tr­êng. Trong hÖ thèng phÝ th¶i n­íc hoÆc th¶i khÝ, ng­êi x¶ ph¶i chÞu mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ®¬n vÞ chÊt « nhiÔm x· th¶i vµo nguån n­íc mÆt hay vµo bÇu khÝ quyÓn. Nãi chung, c¸c lÖ phÝ th¶i ®­îc sö dông cïng víi c¸c tiªu chuÈn vµ c¸c giÊy ph§p, vµ cho phÐp c¸c tiªu chuÈn chÊt l­¬ng n­íc vµ khÝ ®­îc thùc hiÖn víi mét chi phÝ tèi thiÓu kh¶ dÜ. * Phí không tuân thủ PhÝ kh«ng tu©n thñ ®­îc ®¸nh vµo nh÷ng ng­êi g©y « nhiÔm khi hä x¶ th¶i « nhiÔm v­ît qu¸ møc quy ®Þnh. C¸c kho¶n ph¹t kh«ng tu©n thñ cÇn ph¶i ®­îc g¾n víi ph¹m vi cña sù vi ph¹m vµ thêi h¹n cña sù vi ph¹m. * Các phí đối với người tiêu dùng C¸c phÝ ®èi víi ng­êi tiªu dïng lµ kho¶n thu trùc tiÕp cho c¸c chi phÝ xö lý « nhiÔm cho tËp thÓ hay cho c«ng céng. Nh­ hiÖn nay ®ang ®­îc ¸p dông ®èi víi thu gom vµ xö lý r¸c th¶i thµnh thÞ vµ sö dông n­íc m¸y trong sinh ho¹t t¹i c¸c khu vùc thµnh thÞ. * Lệ phí sản phẩm LÖ phÝ s¶n phÈm lµ phÝ ®­îc céng thªm vµo gi¸ s¶n phÈm hoÆc ®Çu vµo s¶n phÈm, g©y ra « nhiÔm hoÆc lµ ë giai ®o¹n s¶n xuÊt, hoÆc giai ®o¹n tiªu dïng. HiÖn nay ®ang ®­îc ¸p dông ®èi víi mét sè s¶n phÈm b¸n trªn thÞ tr­êng. * Các lệ phí hành chính C¸c lÖ phÝ hµnh chÝnh lµ c¸c phÝ ph¶i tr¶ cho c¸c c¬ quan nhµ n­íc v× c¸c dÞch vô nh­ ®¨ng ký ho¸ chÊt, hoÆc viÖc thùc hiÖn vµ c­ìng chÕ thi hµnh c¸c quy ®Þnh vª m«i tr­êng. Chóng th­êng lµ mét bé phËn cña ®iÒu luËt trùc tiÕp vµ chñ yÕu nh»m tµi trî c¸c ho¹t ®éng cÊp giÊy phÐp vµ kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan kiÓm so¸t « nhiÔm. b/ Tăng giảm thuế §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý vµ c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt cã thÓ ®¶m b¶o th¶i ra m«i tr­êng mét l­îng chÊt « nhiÔm tèi thiÓu. c/ Các khoản trợ cấp Bao gåm c¸c kho¶n tiÒn trî cÊp, c¸c kho¶n tiÒn vay víi l·i suÊt thÊp, khuyÕn khÝch vÒ thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch nguêi g©y « nhiÔm thay ®æi hµnh vi hoÆt gi¶m bít chi phÝ cho viÖc gi¶m « nhiÔm mµ nh÷ng ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i chÞu. Trî cÊp cã thÓ t¹o ra mét sù khuyÕn khÝch ®èi víi c«ng nghiÖp trong viÖc gi¶m bít c¸c chÊt th¶i cña m×nh, song kh«ng kiÒm chÕ sù tiÕp xóc ho¹t ®éng cña c¸c c«ng nghiÖp « nhiÔm cao, còng kh«ng khuyÕn khÝch sù thay ®æi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc trong nguyªn liÖu ®Çu vµo g©y « nhiÔm. d/ Đền bù thiệt hại T¹i ®iÒu 7 cña luËt BVMT ®· quy ®Þnh “... tæ chøc, c¸ nh©n g©y tæn thÊt m«i tr­êng do ho¹t ®éng cña m×nh ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. Theo quy ®Þnh nµy, bªn g©y « nhiÔm m«i tr­êng vµ bªn bÞ « nhiÔm tho¶ thuËn víi nhau vÒ møc béi th­êng. Trong hîp kh«ng thÓ tù tho¶ thuËn th× ng­êi cã thÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ BVMT sÏ quyÕt ®Þnh vµ buéc bªn g©y « nhiÔm ph¶i båi th­êng hoÆc ph¶i gi¶i quyÕt theo tè tông h×nh sù. e/ Tạo ra thị trường mua bán “quyền xả” thải ô nhiễm Theo ph­¬ng c¸ch nµy, cã thÓ t¹o ra mét thÞ tr­êng trong ®ã nh÷ng ng­êi tham gia cã thÎ mua “quyÒn” ®­îc g©y « nhiÔm hoÆc hä cã thÎ b¸n l¹i quyÒn nµy cho nh÷ng ng­êi tham gia kh¸c. Sù t¹o thµnh thÞ tr­êng nãi chung ®­îc thùc hiÖn d­íi mét hay hai h×nh thøc : c¸c giÊy phÕp cã thÓ b¸n ®­îc hay ®­îc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. - C¸c giÊy phÐp cã thÓ b¸n ®­îc: Mçi giÊy phÐp cho phÐp c¸c chñ c¬ së s¶n xuÊt ®­îc x¶ th¶i mét l­îng « nhiÔm quy ®Þnh. GiÊy phÕp x¶ th¶i cã thÓ ®­îc chuyÓn giao tõ nguån nµy sang nguån kh¸c. Nhu cÇu ®­îc cÊp giÊy phÐp ®­îc b¾t nguån tõ chi phÝ xö lý « nhiÔm cña ng­êi x¶ th¶i. Ng­êi x¶ th¶i sÏ cßn xö lý chÊt th¶i chõng nµo chi phÝ xö lý « nhiÔm sÏ nhá h¬n hoÆc b»ng chi phÝ mua giÊy phÐp. - B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm: Lµ mét c¬ chÕ thÞ tr­êng kh¸c nhau trong ®ã nguy c¬ ph¶i chÞu ph¹t v× tæn thÊt m«i tr­êng ®­îc chuyÓn tõ c«ng ty riªng lÎ hoÆc ¸c c¬ quan c«ng céng sang c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm ph¶n ¸nh quy m« tæn thÊt cã thÓ x¶y ra, vµ x¸c suÊt xÈy ra, cã thÓ t¹o mét khuyÕn khÝch b»ng kh¶ n¨ng gi¶m bít phÝ b¶o hiÓm khi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp an toµn h¬n hoÆc trong tr­êng hîp x¶y ra sù cè th× tæn thÊt sÏ Ýt h¬n. f/ Đảm bảo tài chính §¶m b¶o tµi chÝnh ®­îc ¸p dông khi ChÝnh phñ yªu cÇu mét doanh nghiÖp nµo ®ã ph¶i ®¶m b¶o tr­íc ChÝnh phñ mét tµi s¶n, mét giao kÌo hoÆc mét kho¶n tiÒn mÆt. Sè thÕ chÊp ®Æt cäc nµy) chØ ®­îc tr¶ l¹i khi ®Çy ®ñ chøng cí chøng tá r»ng, doanh nghiÖp ®· chÊp hµnh tèt ch­¬ng tr×nh b¶o vÖ m« tr­êng. NÕu doanh nghiÖp kh«ng thi hµnh ®óng cam kÕt ch­¬ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr­êng th× sè tiÒn hoÆc tµi s¶n ký c­îc ._.sÏ bÞ ChÝnh phñ tÞch thu. ChÝnh phñ, sau ®ã, cã thÓ sö dông tµi s¶n ký c­îc nµy ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng phÝ tæn nh»m kh«i phôc l¹i m«i tr­êng, hoÆc ®Òn bï thiÖt h¹i cho nh©n d©n. §¶m b¶o tµi chÝnh lµ mét viÖc lµm hîp lý, bëi v× cã thÓ mét doanh nghiÖp nµo ®ã kh«ng chÞu thùc thi ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch b¶o vÖ m«i tr­êng mµ hä ®· cam kÕt. 2.1.5.3. C«ng cô gi¸o dôc Gi¸o dôc m«i tr­êng lµ nh»m vËn dông nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng vµo gi÷ g×n, b¶o tån vµ sö dông m«i tr­êng theo c¸ch bÒn v÷ng cho c¶ thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. Gi¸o dôc m«i tr­êng bao gåm c¶ viÖc häc tËp c¸ch sö dông nh÷ng c«ng nghÖ míi nh»m t¨ng s¶n l­îng kinh tÕ vµ tr¸nh nh÷ng th¶m ho¹ m«i tr­êng. Gi¸o dôc m«i tr­êng bao gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu: §­a gi¸o dôc vµo m«i tr­êng vµo doanh nghiÖp Cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng ng­êi cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh §µo t¹o chuyªn gia m«i tr­êng 2.1.5.4. C«ng cô kü thuËt qu¶n lý m«i tr­êng C«ng cô nµy thùc hiÖn vai trß kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng vµ thµnh phÇn m«i tr­êng, vÒ sù h×nh thµnh vµ ph©n bè chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng. C¸c c«ng cô kü thuËt qu¶n lý m«i tr­êng cã thÓ bao gåm c¸c ®¸nh gi¸ m«i tr­êng, kiÓm to¸n m«i tr­êng, c¸c hÖ thèng quan tr¾c m«i tr­êng, xö lý chÊt th¶i, t¸i chÕ vµ t¸i sö dông chÊt th¶i. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng cô kü thuËt, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã thÓ cã nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vÒ hiÖn tr¹ng vµ diÔn biÕn chÊt l­îng m«i tr­êng t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë cu tiÓu c«ng nghiÖp. Tõ ®ã cã biÖn ph¸p phï hîp ®Ó xö lý, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi m«i tr­êng. 2.1.6. Néi dung nghiªn cøu 2.1.6.1. Thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ - VÒ chÊt l­îng m«i tr­êng; - VÒ c¸c t¸c ®éng cña « nhiÔm m«i tr­êng; - VÒ c«ng t¸c qu¶n lý môi trường cña Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn; 2.1.6.2. C¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 2.2. Kinh nghiÖm gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng mét sè n¬i. 2.2.1. ë ViÖt Nam 2.2.2 Trªn thÕ giíi Kinh nghiệm thực tế của các quốc gia trên thế giới chỉ ra rằng cần phải có sự quản lý Nhà nước về BVMT. Đối với các nước phát triển, ví dụ như Nhật Bản là quốc gia tiên phong đi đầu trong nhóm các nước đã phát triển, hiện nay đang truyền bá kinh nghiệm cho các quốc gia phát triển sau là cùng với sự phát triển KTXH phải có sự quản lý Nhà nước về môi trường, bởi lẽ như họ trước đây do không quan tâm tới vấn đề môi trường mà chỉ chú trọng tới phát triển kinh tế nên phải trả giá quá đắt cho sự phát triển của mình. Kinh nghiệm của Singapore cũng chỉ ra rằng, ngay trong chiến lược phát triển KTXH của mình, Nhà nước đã rất chú trọng đến quản lý môi trường, chính vì vậy mà thành tựu đạt được của họ hiện nay đã được thế giới thừa nhận là có tình bền vững. 3. §Þa bµn nghiªn cøu vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 3.1.1 §Æc ®iÓm tù nhiªn a. VÞ trÝ ®Þa lý: §«ng S¬n lµ huyÖn ®ång b»ng cña tØnh Thanh Ho¸, kÒ cËn víi thµnh phè Thanh Ho¸, trung t©m huyÖn thÞ c¸ch trung t©m thµnh phè Thanh Ho¸ 5 km vÒ phÝa t©y theo quèc lé 45, quèc lé 47. Qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn, tÝnh ®Õn nay huyÖn §«ng S¬n cã 10.634,84 ha, b»ng 0,95 diÖn tÝch tù nhiªn toµn tØnh vµ d©n sè kho¶ng 111.148 ng­êi, chiÕm 3,03% d©n sè c¶ tØnh, mËt ®é d©n sè lµ 1.045 ng­êi/km2, lµ mét trong nh÷ng huyÖn cã mËt ®é d©n sè cao nhÊt so víi c¸c huyÖn kh¸c trong tØnh, ®¹i ®a sè lµ d©n téc kinh, cã 21 ®¬n vÞ hµnh chÝnh trùc thuéc lµ c¸c x·: §«ng H­ng, §«ng Thanh, §«ng Vinh, §«ng Ninh, §«ng Anh, §«ng TiÕn, §«ng T©n, §«ng Xu©n, §«ng LÜnh, §«ng Hoµng, §«ng Khª, §«ng Minh, §«ng Nam, §«ng Hoµ, §«ng Quang, §«ng Phó, §«ng V¨n, §«ng Yªn, §«ng ThÞnh vµ c¸c thÞ trÊn Rõng Th«ng, thÞ trÊn Nhåi. b. §Þa chÊt: Toµn huyÖn §«ng S¬n n»m trong vïng ®ång b»ng cña tØnh Thanh Hãa cã ®é cao trung b×nh tõ 5 - 15m, xen kÏ vïng ®¸t b»ng ph¼ng lµ c¸c ®åi thÊp vµ nói ®¸ v«i ®éc lËp. §©y lµ nguån nguyªn liÖu phong phó phôc vô cho ngµnh c«ng nghiÖp ®¸ trªn ®Þa bµn huyÖn. c. KhÝ hËu: HuyÖn §«ng S¬n n»m ë phÝa T©y Thanh Hãa chÞ ¶nh h­ëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa víi 4 mïa râ rÖt. - L­îng m­a trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 1600-2300mm, mçi n¨m cã kho¶ng 90-130 ngµy m­a. §é Èm t­¬ng ®èi tõ 85% ®Õn 87%, sè giê n¾ng b×nh qu©n kho¶ng 1600-1800 giê. NhiÖt ®é trung b×nh n¨m 230 oC - 240 oC. + NhiÖt ®é thÊp nhÊt: 7- 10 oC + NhiÖt ®é cao nhÊt: 41 oC - H­íng giã phæ biÕn mïa §«ng lµ T©y b¾c vµ §«ng b¾c, mïa hÌ lµ §«ng vµ §«ng nam. d. Thñy v¨n: HÖ thèng s«ng ngßi trªn ®Þa bµn huyÖn bao gåm: - HÖ thèng s«ng nhµ Lª: B¾t nguån tõ s«ng M· (®o¹n ch¶y qua ThiÖu Hãa) ®Õn x· §«ng Vinh, vßng quanh §«ng H­ng (h¬n 4km) tr­íc khi ®æ ra cña biÓn NghÖ An. - HÖ thèng thuû n«ng s«ng Chu: S«ng N«ng Giang, mét nh¸nh cña s«ng Chu ®­îc b¾t nguån tõ ®Ëp B¸i Th­îng ch¶y xuèng qua Thä Xu©n - ThiÖu Ho¸ sang §«ng S¬n. §©y lµ nguån cung cÊp n­íc chÝnh phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña toµn huyÖn. 3.1.2 §Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi §«ng S¬n lµ cöa ngâ quan träng phÝa T©y cña TP Thanh Hãa vµ lµ ®Çu mèi giao l­u gi÷a c¸c huyÖn miÒn nói tØnh Thanh Hãa víi c¸c huyÖn ®ång b»ng ven biÓn vµ c¸c tØnh b¹n. N¬i ®©y héi ®ñ lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, nguån nh©n lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. NhËn thøc râ ®­îc nh÷ng thuËn lîi ®ã, HuyÖn ñy, Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n huyÖn §«ng S¬n lu«n chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, lÊy c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµm mòi nhän trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn toµn diÖn. §iÒu nµy ®· ®­îc cô thÓ hãa b»ng NghÞ quyÕt sè 05 ngµy 09/5/2003 cña BCH §¶ng bé HuyÖn vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2003 - 2010. B­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. - Kinh tÕ: Theo sè liÖu thèng kª cña Uû ban nh©n d©n tØnh Thanh Ho¸, diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña huyÖn §«ng S¬n tuy kh«ng réng, nh­ng ®Êt ®ai l¹i rÊt mµu mì, xen kÏ lµ nh÷ng nói ®¸ v«i nhá ®· t¹o nªn thÕ m¹nh trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng vµ ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp kh¾c ch¹m ®¸ mü nghÖ. H¬n n÷a, víi bÒ dµy truyÒn thèng cña vïng ®Êt mµ ë ®ã nÒn v¨n hãa §«ng S¬n ph¸t triÓn rÊt rùc rì, huyÖn §«ng S¬n ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam. Tõ xa x­a, nh÷ng ng­êi d©n sinh sèng trªn m¶nh ®Êt nµy lu«n ®­îc biÕt ®Õn víi ®øc tÝnh cÇn cï, chÞu khã vµ khéo léo trong lao ®éng s¶n xuÊt. Víi ®«i bµn tay tµi hoa Êy, nhiÒu s¶n phÈm truyÒn thèng nh­: chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ, nghÒ gèm sø mü nghÖ ®· trë nªn næi tiÕng vµ ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn. §©y chÝnh lµ nguån søc m¹nh tiÒm Èn gióp cho ng­êi d©n §«ng S¬n ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Tõ lîi thÕ cña mét huyÖn ven thµnh phè Thanh Ho¸, giao th«ng thuËn lîi do cã c¸c quèc lé 45, quèc lé 47 vµ tuyÕn ®­êng s¾t B¾c - Nam ch¹y qua, huyÖn §«ng S¬n cã nhiÒu ­u thÕ trong giao l­u hµng ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ. Thªm n÷a, huyÖn §«ng S¬n víi hai ®« thÞ vÖ tinh cña thµnh phè Thanh Ho¸ lµ thÞ trÊn Rõng Th«ng, ®« thÞ Nhåi ®· më ra triÓn väng lín trong viÖc h×nh thµnh c¸c tô ®iÓm kinh tÕ cña huyÖn. Trong nh÷ng n¨m qua d­íi sù chØ ®¹o, l·nh ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn huyÖn vµ sù nç lùc phÊn ®Êu cña nh©n d©n, kinh tÕ - x· héi huyÖn §«ng S¬n ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. C¸c chØ tiªu quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®Òu ®¹t vµ v­ît kÕ ho¹ch n¨m, gãp phÇn hoµn thµnh th¾ng lîi c¸c môc tiªu mµ §¹i héi §¶ng bé huyÖn §«ng S¬n lÇn thø XXI ®Ò ra. KÕt qu¶ ®ã tr­íc hÕt ®­îc thÓ hiÖn qua tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 11%/n¨m, t¨ng 2% so víi giai ®o¹n 2000 - 2005. C¬ cÊu kinh tÕ ®ang chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc, t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp. Ngµnh c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t møc t¨ng b×nh qu©n 18 - 20%/n¨m. NÕu n¨m 2000 tæng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t 13,764 tû ®ång th× ®Õn n¨m 2005 t¨ng 5,2 lÇn, ®¹t 72,390 tû ®ång (tÝnh theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994). Trong ®ã, lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng nh­ ®¸ èp l¸t, ®¸ x©y dùng c¸c lo¹i phôc vô cho x©y dùng vµ giao th«ng ph¸t triÓn nhanh. Trong ®ã, n¨m 2005 tæng s¶n l­îng khai th¸c ®¸ c¸c lo¹i (®¸ héc, ®¸ xÎ th«, ®¸ xÎ tinh, ®¸ phiÕn) ®¹t 959.167 m3, t¨ng 6,28 lÇn so víi n¨m 2000. S¶n phÈm nµy kh«ng chØ cã mÆt trªn ph¹m vi toµn tØnh, tham gia vµo nhiÒu c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm nh­ x©y dùng L¨ng B¸c (®¸ èp), t­îng ®¸ ë nói Ngò Hµnh S¬n (Qu¶ng Nam, §µ N½ng),... mµ cßn v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 ®¹t 2,7 triÖu USD. Ngoµi ra, s¶n l­îng mét sè lo¹i vËt liÖu x©y dùng kh¸c còng ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸, trong ®ã s¶n l­îng v«i côc n¨m 2005 ®¹t 49.600 tÊn, t¨ng 4,9 lÇn so víi n¨m 2000; g¹ch x©y dùng ®¹t 7,65 triÖu viªn, t¨ng 6,3 lÇn so víi n¨m 2000. C¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp söa ch÷a, c¬ khÝ, chÕ biÕn tiÕp tôc ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn. TiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng tr­ëng kh¸ cao. C¸c lµng nghÒ cã truyÒn thèng nh­ chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ (§«ng H­ng, §«ng T©n), gèm sø (x· §«ng Vinh) ®ang dÇn ®­îc kh«i phôc vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn; mét sè ngµnh nghÒ kh¸c còng ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt nh­: nghÒ s¶n xuÊt nÊm ¨n, nÊm d­îc liÖu, chÕ biÕn rau qu¶ xuÊt khÈu, s¶n xuÊt ®å méc cao cÊp... gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Ph¸t huy thÕ m¹nh cña vïng ®Êt cã bÒ dµy truyÒn thèng lÞch sö víi mét nÒn v¨n hãa §«ng S¬n ®Ëm nÐt, cïng nhiÒu danh th¾ng næi tiÕng, l¹i ë vµo vÞ trÝ giao th«ng thuËn tiÖn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh th­¬ng m¹i - du lÞch - dÞch vô ph¸t triÓn. §Õn cuèi n¨m 2005 tæng sè c¬ së ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp lµ 1.616 c¬ së. DÞch vô giao th«ng vËn t¶i n¨m 2005 thu hót 1.282 lao ®éng tham gia. Ngµnh b­u chÝnh - viÔn th«ng còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn qua c¸c n¨m. HiÖn nay, sè m¸y ®iÖn tho¹i ®­a vµo khai th¸c ®¹t b×nh qu©n 2 m¸y/100 d©n, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ giao l­u t×nh c¶m cña nh©n d©n. Hµng n¨m, møc t¨ng tr­ëng cña ngµnh th­¬ng m¹i - dÞch vô vµo kho¶ng 13 - 15%, ®­a tæng gi¸ trÞ c¸c ngµnh nµy ®¹t 51,8 tû ®ång vµo n¨m 2005, gãp phÇn t¨ng tû lÖ thu ng©n s¸ch trªn ®Þa bµn huyÖn. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, víi nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn hîp lý trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®­a c¸c gièng lóa lai cho n¨ng suÊt cao vµo gieo trång, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo canh t¸c nªn gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng kh¸ nhanh, ë møc 6,5 - 7%/n¨m. NÕu n¨m 2000, tæng gi¸ trÞ ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 109.682 triÖu ®ång th× ®Õn n¨m 2005 ®¹t 203.372 triÖu ®ång, t¨ng 85%. Trong ®ã, gi¸ trÞ ch¨n nu«i t¨ng trªn 6% n¨m. VÒ trång trät: n¨ng suÊt lóa gieo trång n¨m 2005 ®¹t 115,2 t¹/ha, t¨ng gÊp hai lÇn so víi n¨m 2000. S¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t 69.149 tÊn, t¨ng gÇn 2 lÇn so víi n¨m 2000. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät ®¹t 136.351 triÖu ®ång, t¨ng 83,6% so víi n¨m 2000; b×nh qu©n l­¬ng thùc ®¹t 620 kg/ng­êi/n¨m. VÒ ch¨n nu«i: trong nh÷ng n¨m qua víi chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh gi¸ trÞ ngµnh ch¨n nu«i b»ng c¸c h×nh thøc nh­ ®­a gièng lîn n¹c h­íng ngo¹i, c¶i t¹o ®µn bß theo h­íng sind ho¸, ch¨n nu«i gia cÇm theo h­íng c«ng nghiÖp vµ b¸n c«ng nghiÖp, ®Õn n¨m 2005, gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i ®¹t 59.579 triÖu ®ång, t¨ng 73% so víi n¨m 2000.         Cã ®­îc kÕt qu¶ trªn lµ do §¶ng bé, chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n huyÖn §«ng S¬n ®· biÕt ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp tõ viÖc ph¸t huy nh÷ng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh s½n cã, vËn dông s¸ng t¹o chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña TØnh uû, Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n tØnh ®Ó tõ ®ã ban hµnh vµ thùc thi nhiÒu chÝnh s¸ch quan träng nh»m thóc ®Èy kinh tÕ huyÖn ph¸t triÓn. Theo ®ã, ®èi víi n«ng nghiÖp, huyÖn lu«n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c hé chuyÓn ®æi ruéng ®Êt víi môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i nh»m t¨ng gi¸ trÞ thu nhËp trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c. §Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp, §«ng S¬n ®· "tr¶i th¶m ®á" mêi gäi c¸c nhµ ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy nh­: k§o dµi thêi gian miÔn hoÆc gi¶m thuÕ sö dông ®Êt cho c¸c nhµ ®Çu t­, hç trî mét phÇn kinh phÝ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c¸c côm c«ng nghiÖp, lµng nghÒ; x©y dùng ®­êng giao th«ng vµo c¸c côm khai th¸c ®¸. Nhê vËy, kinh tÕ §«ng S¬n cã møc t¨ng tr­ëng cao, ®êi sèng cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. NÕu n¨m 2001, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 320 USD th× ®Õn n¨m 2005 lµ 352USD, t¨ng 10%. Sè hé kh¸, giµu t¨ng kh¸, hé nghÌo gi¶m xuèng cßn 11,3% vµ hiÖn kh«ng cßn hé ®ãi, cñng cè an ninh quèc phßng. Bëi ®©y lµ nh÷ng nÒn t¶ng, lµ tiÒn ®Ò quan träng cho kinh tÕ huyÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong t­¬ng lai. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n 5 n¨m qua lµ 11,3%, v­ît 0,3 % môc tiªu. Trong ®ã: + N«ng nghiÖp t¨ng 6,1%. + C«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng 18,8%. + Th­¬ng m¹i - DÞch vô t¨ng 12,3%. + GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2006 ®¹t 517 USD, t¨ng 77 USD so víi môc tiªu vµ cao h¬n n¨m 2000 lµ 229 USD. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc, tû träng ngµnh c«ng nghiÖp tõ 33,2% n¨m 2000 lªn 35,5% n¨m 2006; N«ng nghiÖp tõ 54,1% xuèng 39,5%; DÞch vô tõ 12,7 % t¨ng lªn 25%. - V¨n hãa - X· héi: + Gi¸o dôc - ®µo t¹o: NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ngµnh gi¸o dôc - ®µo t¹o trong viÖc gi¸o d­ìng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, nhiÒu n¨m qua sù nghiÖp gi¸o dôc - ®µo t¹o cña huyÖn §«ng S¬n ph¸t triÓn nhanh c¶ vÒ chÊt, lÉn l­îng. HiÖn nay, toµn huyÖn cã 14 tr­êng tiÓu häc vµ mét tr­êng mÇm non ®¹t chuÈn quèc gia; 95,7% sè x·, thÞ trÊn ®¹t chuÈn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ®óng ®é tuæi; 84,7% sè x·, thÞ trÊn ®¹t chuÈn phæ cËp trung häc c¬ së. §Õn th¸ng 10-2000, toµn huyÖn ®¹t chuÈn phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së. Nh÷ng n¨m qua huyÖn ®· thµnh lËp thªm 3 tr­êng THPT, hÖ thèng gi¸o dôc kh«ng chÝnh quy ph¸t triÓn nhanh, víi 1 trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn vµ 20 trung t©m häc tËp céng ®ång. Cã 95 % sè tr­êng häc ®· ®­îc kiªn cè ho¸, chÊt l­îng ®éi ngò gi¸o viªn ®­îc n©ng lªn, cã 18 tr­êng ®¹t chuÈn quèc gia giai ®o¹n I chiÕm 22,3 %. C¸c x· ®Òu cã héi khuyÕn häc, toµn huyÖn ®· phæ cËp tiÓu häc vµ THCS. C¬ së vËt chÊt cña c¸c tr­êng häc còng ®­îc quan t©m ®Çu t­ x©y dùng. HÇu hÕt c¸c tr­êng vµ c¬ së d¹y häc ®Òu khang trang, s¹ch ®Ñp, ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n yªu cÇu d¹y vµ häc. Víi nh÷ng kÕt qu¶ nµy, trong nhiÒu n¨m liÒn, huyÖn §«ng S¬n ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong c¸c huyÖn dÉn ®Çu tØnh Thanh Hãa trong lÜnh vùc gi¸o dôc - ®µo t¹o. Ngoµi ra, huyÖn cßn chó träng tíi viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh©n d©n b»ng c¸c h×nh thøc nh­ tæ chøc ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi, gi¶i quyÕt lao ®éng t¹i chç... N¨m 2005 huyÖn ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 1.000 lao ®éng, trong ®ã cã 215 ng­êi ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi. + Y tÕ: §· tæ chøc tèt c¸c ho¹t ®éng kh¸m vµ ch÷a bÖnh cho nh©n d©n, thùc hiÖn tèt c¸c ch­¬ng tr×nh y tÕ quèc gia. TËp trung chØ ®¹o x©y dùng 10 chuÈn quèc gia vÒ y tÕ c¬ së, ®· cã 12/20 (b»ng 60%) x·, thÞ trÊn ®· ®­îc c«ng nhËn ®¹t chuÈn quèc gia vÒ y tÕ. Duy tr× c¸c ho¹t ®éng truyÒn th«ng, dÞch vô d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Tû lÖ t¨ng d©n sè hµng n¨m lµ 0,6 %. C«ng t¸c ch¨m lo søc khoÎ céng ®ång ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña huyÖn. V× thÕ, c¸c ch­¬ng tr×nh y tÕ ®­îc tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt. C¸c c¬ së kh¸m, ch÷a bÖnh kh«ng ngõng ®­îc c¶i t¹o, n©ng cÊp ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng kh¸m ch÷a bÖnh cho ng­êi d©n. §Õn nay, 80% tr¹m x¸ trong huyÖn ®· cã b¸c sü, 100% c¸c th«n, xãm ®Òu cã c¸n bé y tÕ. C¸c hiÖu thuèc ®­îc ph©n bè hîp lý ®· ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu kh¸m, ch÷a bÖnh cña ng­êi d©n. C¸c ch­¬ng tr×nh y tÕ quèc gia, ®Æc biÖt lµ y tÕ dù phßng ®­îc triÓn khai kÞp thêi, hiÖu qu¶. Nhê ®ã, trong nhiÒu n¨m qua, huyÖn §«ng S¬n kh«ng ®Ó x¶y ra dÞch bÖnh. C¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi ®­îc quan t©m ®óng møc, chu ®¸o, nhÊt lµ ®èi víi c¸c gia ®×nh th­¬ng binh, liÖt sü, ng­êi cã c«ng víi ®Êt n­íc, ng­êi cã hoµn c¶nh khã kh¨n, ng­êi c« ®¬n. C«ng t¸c d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®­îc duy tr× vµ triÓn khai réng kh¾p b»ng nhiÒu h×nh thøc tuyªn truyÒn h­íng dÉn tíi tËn c¸c x·, c¸c hé gia ®×nh... V× thÕ, tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn gi¶m xuèng cßn 0,7% vµo n¨m 2005. + V¨n ho¸ - th«ng tin - thÓ dôc thÓ thao: 5 n¨m qua ®· khai tr­¬ng thªm 97 ®¬n vÞ v¨n ho¸; trong tæng sè 113 ®¬n vÞ ®· khai tr­¬ng, trong ®ã cã 23 lµng ®¹t tiªu chuÈn cÊp tØnh, 26 lµng ®¹t tiªu chuÈn cÊp huyÖn. Cã 17.000 hé (b»ng 65% tæng sè hé) ®¹t danh hiÖu gia ®×nh v¨n ho¸. HÖ thèng truyÒn thanh tõ HuyÖn ®Õn x· ®­îc t¨ng c­êng, 100 % sè x· cã §µi truyÒn thanh. Ho¹t ®éng cña ®µi ®· b¸m s¸t nhiÖm vô chÝnh trÞ. Phong trµo thÓ dôc thÓ thao ®­îc tæ chøc réng r·i ë c¸c ®Þa bµn d©n c­, gãp phÇn n©ng cao thÓ chÊt, søc khoÎ. §êi sèng v¨n hãa - tinh thÇn còng tõng b­íc ®­îc n©ng cao. Víi bÒ dµy truyÒn thèng v¨n hãa, lÞch sö, nh÷ng di tÝch, di chØ cña nÒn v¨n ho¸ §«ng S¬n ®· trë thµnh kho tÇng quý b¸u kh«ng chØ cña ng­êi d©n Thanh Ho¸, mµ cña c¶ d©n téc ViÖt Nam. Tuy nhiªn, bªn c¹nh viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy nÒn v¨n ho¸ cæ, viÖc x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc lµ nhiÖm vô ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. V× thÕ, phong trµo x©y dùng lµng v¨n ho¸, c¬ quan v¨n ho¸ ®· ph¸t triÓn réng kh¾p. §Õn nay, toµn huyÖn ®· khai tr­¬ng ®­îc 66 lµng vµ c¬ quan v¨n ho¸. §ång thêi, víi môc tiªu tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ cho ng­êi d©n, ®Õn nay, 100% sè x· trong huyÖn ®· cã ®µi truyÒn thanh vµ ®iÓm b­u ®iÖn v¨n ho¸ x·, tñ s¸ch ph¸p luËt. Cïng víi ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, §«ng S¬n lu«n chó träng ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng. Víi ph­¬ng ch©m "Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm", ®Õn nay, c¸c tuyÕn ®­êng liªn x· c¬ b¶n ®­îc nhùa ho¸, giao th«ng n«ng th«n ®­îc bª t«ng ho¸, cÊp phèi hoµn toµn. C¸c tuyÕn ®­êng dÉn ®Õn c¸c khu kinh tÕ, ®« thÞ vµ c¸c lµng nghÒ ®­îc r¶i nhùa, th«ng tho¸ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho l­u th«ng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. HÖ thèng kªnh m­¬ng néi ®ång c¬ b¶n hoµn thµnh, t¹o thuËn lîi cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. + ChÝnh s¸ch x· héi: Thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é cho c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch. Trong 5 n¨m toµn huyÖn ®· x©y 507 nhµ ®¹i ®oµn kÕt, hoµn thµnh 100% kÕ ho¹ch. §· gióp ®ì nhiÒu hé nghÌo v­ît lªn, ®Õn nay toµn huyÖn chØ cßn 6,75 % hé nghÌo gi¶m 10,75 % so víi n¨m 2000 (theo tiªu chÝ míi lµ 27,6%). Trong nh÷ng n¨m qua toµn huyÖn ®· t¹o viÖc lµm cho h¬n 500 lao ®éng. + An ninh - chÝnh trÞ: T×nh h×nh an ninh - chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi trªn ®Þa bµn huyÖn trong nh÷ng n¨m qua lu«n ®­îc gi÷ v÷ng vµ æn ®Þnh. Phong trµo toµn d©n tham gia b¶o vÖ an ninh Tæ quèc ®­îc duy tr×, c¸c nghÞ quyÕt liªn tÞch gi÷a Uû ban MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam víi Bé C«ng an, NghÞ quyÕt liªn tÞch gi÷a qu©n ®éi nh©n d©n - c«ng an, NghÞ quyÕt liªn tÞch gi÷a §oµn Thanh niªn, Héi Liªn hiÖp Phô n÷ víi C«ng an ®­îc triÓn khai, thùc hiÖn tèt. §oµn Thanh niªn cïng c¸c tæ chøc quÇn chóng cè g¾ng v­¬n lªn ®Ó xøng ®¸ng lµ lùc l­îng hïng hËu trong phong trµo b¶o vÖ an ninh Tæ quèc vµ trËt tù an toµn x· héi. Tinh thÇn s½n sµng chiÕn ®Êu ®­îc ph¸t huy, ®ñ kh¶ n¨ng øng phã víi mäi t×nh huèng. Hµng n¨m, c«ng t¸c gi¸o dôc quèc phßng toµn d©n ®­îc duy tr× th­êng xuyªn, ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt c¸c ®ît huÊn luyÖn qu©n sù cho lùc l­îng d©n qu©n tù vÖ vµ chØ tiªu tuyÓn gäi thanh niªn nhËp ngò. Hµng n¨m, c«ng t¸c gi¸o dôc quèc phßng toµn d©n ®­îc duy tr× th­êng xuyªn, ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt c¸c ®ît huÊn luyÖn qu©n sù cho lùc l­îng d©n qu©n tù vÖ vµ chØ tiªu tuyÓn gäi thanh niªn nhËp ngò. Phong trµo toµn d©n tham gia b¶o vÖ an ninh Tæ quèc ®­îc duy tr×. Tinh thÇn s½n sµng chiÕn ®Êu ®­îc ph¸t huy, ®ñ kh¶ n¨ng øng phã víi mäi t×nh huèng. B¶ng 3.1.T×nh h×nh d©n sè - lao ®éng cña huyÖn qua c¸c n¨m (2005-2007) ChØ tiªu §VT N¨m 2005 N¨m 2006 N¨m 2007 So s¸nh (%) SL CC(%) SL CC(%) SL CC(%) 06/05 07/06 BQ 1. Tæng sè hé Hé 27.309 100 27.870 100 27.917 100 102,05 100,17 101,11 1.1. Hé n«ng nghiÖp Hé 20.885 76,48 17.988 64,45 18.416 65,97 86,13 102,38 94,25 1.2. Hé phi n«ng nghiÖp Hé 6.424 23,52 9.882 35,46 9.501 34,03 153,83 96,14 124,99 Trong ®ã: Hé ngµnh nghÒ TTCN Hé 1.550 24,13 1.506 15,24 1.563 16,45 97,16 103,78 100,47 2. Tæng sè nh©n khÈu khÈu 111.148 100 111.617 100 111.748 100 100,42 100,12 100,27 2.1. Theo giíi tÝnh: Nam khÈu 52.896 47,59 53.119 47,59 53.181 47,59 100,42 100,12 100,27 N÷ khÈu 58.252 52,41 58.498 52,41 58.567 52,41 100,42 100,12 100,27 2.2. Theo khu vùc: Thµnh thÞ khÈu 3.018 2,76 8.317 7,45 8.346 7,47 275,58 100,35 187,96 N«ng th«n khÈu 108.130 97,24 103.300 92,55 103.402 92,53 95,53 100,10 97,82 3. Tæng sè lao ®éng (l®) l® 56.967 100 57.209 100 57.274 100 100,42 100,11 100,27 3.1. Lao ®éng n«ng nghiÖp l® 39.660 69,62 37.903 66,25 36.247 63,29 95,57 95,63 95,60 3.2. Lao ®éng phi n«ng nghiÖp l® 17.307 30,38 19.306 33,75 21.027 36,71 111,55 108,91 110,23 Trong ®ã - Lao ®éng TTCN Ld 10.118 58,46 10.726 55,56 13.177 62,67 106,01 122,85 114,43 4. Mét sè chØ tiªu BQ/hé 4.1. Sè nh©n khÈu BQ/hé khÈu/hé 4,07 4,00 4,00 98,28 100 99,14 4.2. Sè lao ®éng BQ/hé l®/hé 2,08 2,05 2,05 98,56 100 99,28 Nguån: Phßng Thèng kª huyÖn §«ng S¬n B¶ng 3.2. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña huyÖn §«ng S¬n qua c¸c n¨m (2005-2007) ChØ tiªu §VT N¨m 2005 N¨m 2006 N¨m 2007 So s¸nh (%) SL CC (%) SL CC (%) SL CC (%) 06/05 07/06 BQ 1. Tæng GTSX Tr.® 687.511 100 901.881 100 1.025.963 100 131,18 113,76 122,47 1.1. Ngµnh n«ng, l©m, thñy s¶n Tr.® 230.306 33,50 248.256 27,53 260.217 25,36 107,79 104,82 106,31 - N«ng nghiÖp Tr.® 218.187 94,74 235.595 94,90 246.817 94,85 107,98 104,76 106,37 - L©m nghiÖp Tr.® 1.312 0,57 528 0,21 330 0,13 40,24 62,50 51,37 - Thñy s¶n Tr.® 10.807 4,69 12.133 4,89 13.070 5,02 112,27 107,72 110,00 1.2. Ngµnh CN-TTCN Tr.® 298.648 43,44 492.180 54,57 579.915 56,52 164,80 117,83 141,31 1.3. DÞch vô Tr.® 158.557 23,06 161.445 17,90 185.831 18,11 101,82 115,10 108,46 2. ChØ tiªu BQ 2.1. Tæng GTSX/hé tr.®/hé 25,18 32,36 36,75 128,51 113,57 121,04 2.2. Tæng GTSX/khÈu tr.®/khÈu 6,19 8,08 9,18 130,53 113,61 122,07 2.3. Tæng GTSX/l® tr.®/l® 12,07 15,76 17,91 130,06 113,66 121,86 Nguån: Phßng Thèng kª huyÖn §«ng S¬n 3.2. §Æc ®iÓm cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 3.2.1. Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n tån t¹i ë n«ng th«n, nªn nã g¾n chÆt víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá huyện Đông Sơn – Thanh Hoá trước kia chuyên chế tác đá mỹ nghệ. Trước đây khi chưa được chú trọng phát triển th× ngành nµy chỉ được xem như là một ngành phụ, là ngành tạo thêm thu nhập và việc làm cho người người nông dân lúc nhàn dỗi, còn nghề chính vẫn là làm nông nghiệp. Do đó nó có quan hệ gắn bó chặt chẽ với nông nghiệp và với người dân nông thôn. 3.2.2. Tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ §a phÇn ng­êi lao ®éng trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ cã tr×nh ®é kü thuËt cao, tay nghÒ tinh x¶o, khÐo lÐo cã ®Çu ãc thÈm mü vµ ®Çy tÝnh s¸ng t¹o. Do xuÊt th©n cña côm tiÓu c«ng nghiÖp nµy lµ nh÷ng lµng nghÒ chÕ t¸c ®¸ mü nghÖ nh­ng do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ hä chuyÓn ®æi thµnh nh÷ng s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng nh­ ®¸ x©y dùng... 3.2.3. Nguyªn vËt liÖu cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ §a phÇn côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ do cã s½n nguån nguyªn ®Ó duy tr× vµ phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Kh«ng chØ cã c¸c s¶n phÈm t¹i ®Þa ph­¬ng mµ cßn do nhËp tõ c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. T¹i côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ nguyªn vËt liÖu dïng trong s¶n xuÊt lµ ®¸ ®­îc khai th¸c tõ nói nhåi vµ ®­îc nhËp tõ c¸c tØnh §µ N½ng, Ninh B×nh, Hoµ B×nh... ®©y lµ t×nh tr¹ng ®¸ng b¸o ®éng vÒ tµi nguyªn quèc gia v× l­îng ®¸ tiªu thô hµng n¨m cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ lµ rÊt lín. 3.2.4. S¶n phÈm cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ Sản phẩm là những ®¸ mü nghÖ (c¸c lo¹i tượng đ¸), ®¸ x©y dùng (đá ốp lát, đá phiến, đá 1/2..). Sản phẩm làm ra cũng rất đa dạng và phong phú về chủng loại, mẫu mã, kiểu dáng. Cũng vì chính các sản phẩm đá mỹ nghệ được tạo ra dưới bàn tay khéo léo, sáng tạo, tính thẩm mỹ, cần mẫn và thời gian chế tác dài nên dần dần các sản phẩm này đã ít đi. Thay vµo ®ã lµ c¸c s¶n phÈm ®¸ x©y dùng. 3.2.5. H×nh thøc tæ chøc vµ qu¶n lý trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ chñ yÕu d­íi d¹ng hé gia ®×nh, c¸c tæ hîp t¸c vµ c¸c doanh nghiÖp Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ chñ yÕu ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ l©u ®êi nªn yªu cÇu vÒ c¬ së h¹ tÇng kh«ng ®ßi hái cao nh­ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. Trong khi ®ã vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ kh«ng lín nh­ng gi¸ trÞ lµm ra th× kh«ng nhá, thêi gian thu håi vèn kinh doanh nhanh, ®é rñi ro Ýt. NÕu nh­ c¸c ngµnh nghÒ cao nh­ dÞch vô, c«ng nghiÖp, x©y d­ng…®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é qu¶n lý cao vµ phøc t¹p th× viÖc qu¶n lý c¬ së s¶n xuÊt ®¸ kh«ng ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é cao hiÓu biÕt réng, kh«ng phóc t¹p, phï hîp víi tr×nh ®é cña chñ hé, chñ doanh nghiÖp vèn xuÊt th©n tõ n«ng d©n. C¸c hé c¸ thÓ lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ®ãng vai trß chñ ®¹o chÝnh trong viÖc ph¸t triÓn côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸. C¸c s¶n phÈm ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ®­îc lµm ra chñ yÕu dùa trªn c«ng nghÖ, quy tr×nh s¶n xuÊt thñ c«ng hoÆc b¸n c¬ khÝ. 3.2.6. Vai trß cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ * Nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ë Thanh Ho¸ trong nh÷ng n¨m qua ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn KTXH vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Nh÷ng ®ãng gãp ®ã ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: a. Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ gãp phÇn t¹o viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng ë n«ng th«n Kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xu£t ®¸ cho lao ®éng nhµn rçi ë n«ng th«n lµ rÊt lín. Hµng n¨m, côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng n«ng th«n, riªng n¨m 2005 gi¶i quyÕt viÖc lµm cho h¬n 3 v¹n lao ®éng. HiÖn nay, trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸, b×nh qu©n mçi hé gia ®×nh lµm nghÒ truyÒn thèng cã tõ 5-6 thî lao ®éng th­êng xuyªn vµ 3-4 thî lao ®éng thêi vô, ë c¸c c¬ së b×nh qu©n tõ 30-32 lao ®éng vµ 10-12 lao ®éng thêi vô. Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ kh«ng chØ thu hót lao ®éng trong lµng mµ cßn thu hót lao ®éng ë c¸c vïng l©n cËn. Côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho h¬n 8.000 lao ®éng cña th«n vµ gÇn 4.000 lao ®éng cña c¸c x· kh¸c, hÇu hÕt tÊt c¶ ng­êi d©n trong lµng ®Òu cã viÖc lµm, tõ ng­êi trung tuæi cho ®Õn thanh thiÕu niªn nghØ häc ®Òu cã phÇn viÖc tuú theo kh¶ n¨ng søc khoÎ cña m×nh. Riªng khu vùc thÞ trÊn Nhåi vµ x· §«ng H­ ng hµng n¨m t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho gÇn 1.500 lao ®éng cña lµng vµ thu hót tõ 800 - 1.000 lao ®éng ë c¸c vïng xung quanh. Tõ chç cã viÖc lµm æn ®Þnh th× thu nhËp cña ng­êi lao ®éng còng ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. N¬i nµo cã c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸ ph¸t triÓn th× n¬i ®ã ng­êi lao ®éng cã thu nhËp cao vµ møc sèng cao h¬n c¸c vïng kh¸c. NÕu so s¸nh møc thu nhËp cña lao ®éng th× thu nhËp cña lao ®éng ngµnh nghÒ cao h¬n kho¶ng 4-5 lÇn cña lao ®éng thuÇn n«ng. Thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng t¹i côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n kho¶ng 1,5-2 triÖu ®ång/th¸ng, víi nh÷ng «ng chñ s¶n xuÊt møc thu nhËp cao h¬n nhiÒu lÇn, cã khi lªn ®Õn vµi chôc triÖu ®ång/th¸ng; thÞ trÊn Nhåi ngµy c«ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng vµo kho¶ng 70.000®, hiÖn nay thÞ trÊn Nhåi ®· cã hµng chôc «ng tû phó víi doanh thu hµng n¨m kho¶ng vµi tû ®ång. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ë §«ng S¬n hiÖn nay ®¹t kho¶ng 700USD/n¨m, cao h¬n møc thu nhËp b×nh qu©n cña tØnh kho¶ng 150 USD vµ cao h¬n møc cña c¶ n­íc kho¶ng 200USD. B¶ng 3.3. Thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng/th¸ng qua c¸c n¨m ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ N¨m Lao ®éng 2005 (tr.®) 2006 (tr.®) 2007(tr.®) Thî c¶ 3,85 4,01 4,52 Thî phô 1,94 2,06 2,21 Lµm thuª 0,82 1,46 1,68 Nguån : Phßng thèng kª huyÖn §«ng S¬n b. Cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá góp phần làm tăng giá trị sản xuất và tăng thu ngân sách của tỉnh. Sự phát triển mạnh mẽ của khu vực cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá trong những năm qua đã góp phần không nhỏ vào tổng giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng kinh tế của Thanh Hoá. Doanh thu cña ngµnh s¶n xuÊt ®¸ liªn tôc t¨ng trong qua các năm vµ nã chiÕm tû träng lín trong tæng doanh thu cña toµn huyÖn §«ng S¬n. Năm 2006 doanh thu cña toµn huyÖn lµ 435.980.742.687 ®ång, ®ãng gãp ng©n s¸ch lµ 1.912.371.768 ®ång, trong khi ®ã doanh thu cña nghµnh s¶n xuÊt ®¸ là 335.652.114.000 ®ång chiÕm tû träng 76,99% nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ 1.372.477.000 đồng chiÕm tû träng lµ 71,77% , đến n¨m 2007 doanh thu toµn huyÖn lµ 584.481.486.356 ®ång nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ 3.215.321.063 ®ång, doanh thu ngµnh ®¸ chiÕm 67,03% t­¬ng øng víi 391.755.207.000 ®ång vµ nép ng©n s¸ch nhµ n­íc lªn ®Õn 2.940.640.000 ®ång, b»ng 91,46% tæng thuÕ toµn huyÖn §«ng S¬n. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 06 n¨m 2008 doanh thu cña toµn huyÖn lµ 489.861.280.088 ®ång vµ nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc 2.478.973.516 ®ång, trong khi ®ã doanh thu ngµnh s¶n xuÊt ®¸ ®· ®· lªn tíi 295.055.117.000 ®ång chiÕm 60,23% vµ nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc 2.471.842.000 ®ång chiÕm 99,71%. B¶ng 3.4. §ãng gãp thuÕ Nhµ n­íc cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt(n¨m 2006, n¨m 2007 vµ 6 th¸ng ®Çu ¨nm 2008) Chỉ tiêu Năm Tổng doanh thu toàn huyện (đồng) Trong đó: Doanh thu ngành s¶n xuÊt ®¸ (đồng) SS (%) Nép ng©n s¸ch toµn huyÖn (®ång) Trong ®ã: Ngµnh s¶n xuÊt ®¸ nộp ngân sách (đồng) SS (%) Năm 2006 435.980.742.687 335.652.114.000 76.99 1.912.371.768 1.372.477.000 71,77 Năm 2007 584.481.486.356 391.755.207.000 67.03 3.215.321.063 2.940.640.000 91,46 06 tháng năm 2008 489.861.280.088 295.055.117.000 60.23 2.478.973.516 2.471.842.000 99,71 Nguồn: Chi côc thuÕ huyện §«ng S¬n c. Cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá góp phần đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn Thanh Hoá theo hướng CNH - HĐH. Trong quá trình vận động và phát triển, cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá đã có._.ụng trên thực tế, cả về ngăn chặn phát thải ô nhiễm lẫn đóng góp tài chính để khắc phục hậu quả vi phạm về môi trường. Tại cụm tiểu công nghiệp , công cụ kinh tế chủ yếu được áp dụng để điều chính hành vi phát thải gây ô nhiễm là phí và lệ phí BVMT. Ở đây chỉ mang tính chất đóng góp cho hoạt động BVMT nói chung, chưa có tính ngăn ngừa và răn đe việc gây ô nhiễm của người dân. Các công cụ như thuế môi trường, ký quỹ môi trường, đặt cọc – hoàn trả…chưa được áp dụng rộng rãi nên ONMT vẫn diễn ra. Việc thi hành luật pháp và chính sách BVMT trong cụm tiểu công nghiệp ở Thanh Hoá hiện nay rất yếu, người dân bàng quan trước những quy định, những chính sách và pháp luật về BVMT của địa phương và của Nhà nước, điều này tạo ra những tiềm ẩn và nguy cơ gia tăng ô nhiễm và suy thoái môi trường. 4.2. Gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ONMT t¹i côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 4.2.1. Nhãm gi¶i ph¸p t¨ng c­êng c«ng cô luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch Thứ nhất: Lồng ghép BVMT vào trong các chủ trương, chính sách, kế hoạch và chiến lược phát triển KTXH của tỉnh. Như trên đã đề cập, một tồn tại lớn trong công tác quản lý nhà nước về BVMT của Thanh Hoá là chưa đưa vấn đề BVMT vào các chủ trương, chính sách, các kế hoạch và chiến lược phát triển KTXH của tỉnh. Trong kế hoạch phát triển KTXH 5 năm 2006-2010 được UBND tỉnh phê duyệt năm 2005, BVMT không được nhắc đến như là một nhiệm vụ quan trọng, ngang hàng với các nhiệm vụ về kinh tế và xã hội, nhiệm vụ BVMT chỉ được đề cập mờ nhạt ở những cụm từ phát triển bền vững. Đối với cấp huyện, cấp xã thì vấn đề BVMT còn gần như là mơ hồ, xa lạ. Điều này cho thấy BVMT vẫn chưa được quan tâm, chưa có một “chỗ đứng” thực sự trong hệ thống chủ trương, chính sách của các cấp. Để thực hiện phát triển bền vững, chúng ta cần phải thực hiện đồng thời phát triển bền vững trên 3 lĩnh vực: kinh tế, xã hội và môi trường. Tức là nhiệm vụ BVMT phải được coi trọng như các nhiệm vụ về kinh tế và xã hội. Như vậy, cần lồng ghép BVMT vào trong các chủ trương, chính sách, Nghị quyết, kế hoạch và chiến lược phát triển của tỉnh, làm cơ sở pháp lý cho các hoạt động BVMT trong những năm tới. Thứ hai: Cụ thể hoá Luật BVMT năm 2005 và các văn bản hướng dẫn Luật (Nghị định 80, 81 của Chính phủ) theo đặc thù của tỉnh Thanh Ho¸. Luật BVMT năm 2006 và các văn bản pháp lý dưới luật của Nhà nước ra đời tạo ra khung khổ pháp lý chung cho hoạt động BVMT trên phạm vi toàn quốc. Trên cơ sở khung pháp lý này, mỗi vùng, mỗi ngành và địa phương cần phải vận dụng, xây dựng những quy định cụ thể cho phù hợp với đặc thù của mình. Với Thanh Hoá, mặc dù đã có quy chế BVMT (năm 2003), song cho đến thời điểm này đã không còn phù hợp và còn nhiều điểm chưa đồng bộ với Luật BVMT năm 2006. Nhằm cụ thể hoá và đưa Luật BVMT vào cuộc sống, đồng thời đẩy mạnh hoạt động BVMT trên địa bàn tỉnh nhất là khu vực có các khu công nghiệp, UBND cần chỉ đạo các cấp, các ngành tham gia ý kiến (Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hoá là cơ quan chủ trì) để xây dựng và ban hành Quy chế BVMT mới thay thế cho Quy chế BVMT năm 2003. Việc xây dựng Quy chế mới cần tập trung theo hướng quan trọng sau: - Quy định rõ quyền lợi, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, của từng ngành, từng cấp và cơ chế phối kết hợp trong hoạt động BVMT như Sở Tài nguyên và Môi trường là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc đánh giá hiện trạng, đề ra các giải pháp và tổ chức các hoạt động chống ô nhiễm, phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư thẩm định các dự án đầu tư trên phương diện môi trường, phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ trong việc nghiên cứu, triển khai các đề tài khoa học, các mô hình xử lý ô nhiễm; Sở Tài chính có trách nhiệm cân đối và bố trí ngân sách cho sự nghiệp BVMT bảo đảm không thấp hơn 1% tổng chi ngân sách địa phương theo đúng tinh thần Nghị quyết số 41 của Bộ Chính trị và kế hoạch của Tỉnh uỷ, đồng thời có trách nhiệm giám sát việc thực hiện các nội dung chi đảm bảo chỉ chi cho hoạt động BVMT. Thứ ba: Xây dựng bộ TCMT và văn bản hướng dẫn thực hiện cho riêng khu vực sản xuất đá như các tiêu chuẩn về nước thải, khí thải và chất thải rắn. Trong số hơn 200 TCMT đã được Nhà nước ban hành còn có nhiều tiêu chuẩn chưa phù hợp để áp dụng cho khu vực s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n. Một số tiêu chuẩn cao hơn hoặc thấp hơn mức trung bình, một số tiêu chuẩn lại không thống nhất trong cùng một khu vực môi trường. Điều này làm cho việc áp dụng các tiêu chuẩn để đánh giá môi trường và xử phạt các hành vi gây ô nhiễm gặp nhiều khó khăn. Để khắc phục tình trạng này cần phải xây dựng lại một số tiêu chuẩn cho phù hợp hơn với đặc thù ngành nghề của nó như các tiêu chuẩn về nước thải (tổng Nitơ, tổng Phốtpho, tổng amonac...), tiêu chuẩn về chất lượng không khí bao quanh, tiêu chuẩn về chất thải rắn tại khu vực dân cư, tiêu chuẩn về rác thải sinh hoạt... Thứ tư: Củng cố lại tổ chức bộ máy về BVMT ở các cấp. Hiện tại, tổ chức bộ máy quản lý môi trường đã được hoàn thiện về cơ bản. Tại mỗi cấp đều có bộ phận quản lý về môi trường chuyên biệt như cấp tỉnh có Phòng Môi trường thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường; cấp huyện có Phòng Tài nguyên và Môi trường; cấp xã có cán bộ chuyên quản về công nghệ, địa chính và môi trường. Tuy nhiên, theo phân tích ở trên cho thấy còn nhiều tồn tại trong tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về môi trường như nhân lực mỏng, thiếu cán bộ có trình độ chuyên môn tại phòng Tài nguyên và Môi trường ở cấp huyện, chưa có bộ phận quản lý môi trường tại các Ban quản lý các khu công nghiệp và cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá. Để khắc phục những tồn tại này, cần bổ sung đội ngũ cán bộ có chuyên môn và kinh nghiệm vào các phòng quản lý về môi trường tại các xã, các huyện, nhất là với những nơi có nhiều cơ sở sản xuất đá hư Đông Hưng, thị trấn Nhồi..., tránh tình trạng phân công trái ngành cho những cán bộ được đào tạo chính quy về môi trường; thành lập bộ phận quản lý môi trường tại Ban quản lý các khu công nghiệp, cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá. Thứ năm: Ban hành các văn bản, chính sách hướng dẫn và khuyến khích các làng xây dựng hương ước gắn với BVMT. Hương ước là những “bộ luật riêng” của các làng ở nông thôn Việt Nam, nó là văn bản quan trọng điều chỉnh hành vi của người dân trong làng theo những quy định riêng đặc trưng cho phong tục, tập quán và nét văn hoá truyền thống của làng đó. Hương ước được người dân trong làng hết sức t«n trọng và tuân thủ tự giác, việc vi phạm Hương ước đôi khi là điều xấu hổ thậm chí bị dân làng xa lánh. Tận dụng “sức mạnh” này của Hương ước, cần có những chính sách nhằm khuyến khích các làng nghề xây dựng Hương ước gắn với BVMT. Đưa BVMT thành một nội dung quan trọng trong các bản Hương ước. Các quy định trong Hương ước cần cụ thể, dễ hiểu và dễ thực hiện trước hết là những quy định về vứt bỏ, thu gom và phân loại chất thải, về vệ sinh môi trường làng xóm... Thứ sáu: Củng cố lại công tác quy hoạch các khu vùc sản xuất đá trong côm tiÓu c«ng nghiÖp: Quy hoạch các khu vùc sản xuất đá trên địa bàn huyÖn §«ng S¬n là một chủ trương đúng đắn và khoa học, phù hợp với Luật BVMT và phù hợp với đường lối phát triển của tỉnh. Tuy nhiên như phân tích ở trên cho thấy công tác quy hoạch t¹i cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá còn gặp phải một số tồn tại như thiếu đồng bộ trong quy hoạch hạ tầng cơ sở và môi trường, việc cấp phép đầu tư chưa quan tâm đến các điều kiện về môi trường....Trong những năm tới cần cần phải củng cố và kiện toàn chính sách quy hoạch t¹i cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá, cụ thể: 4.2.2. Nhãm gi¶i ph¸p dïng c«ng cô tµi chÝnh Thứ nhất: Huy động nguồn tài chính cho BVMT. - Tăng cường ngân sách nhà nước cho đầu tư BVMT. Chủ trương của Đảng và của Thanh Hoá là sẽ đầu tư ngân sách cho sự nghiệp BVMT không dưới 1% tổng chi ngân sách kể từ năm 2006 và con số này sẽ dần được nâng lên theo tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh, phấn đấu đến năm 2010 số chi cho sự nghiệp BVMT chiếm 2% tổng chi ngân sách địa phương. Để thực hiện chủ trương này, Thanh Hoá cần đẩy mạnh phát triển kinh tế nhằm ổn định và phát triển nguồn thu cho các năm sau, đồng thời phải giám sát chặt chẽ việc thu chi đảm bảo chi đúng nội dung, chi đủ và đạt được kết quả cao trong công tác BVMT. - Huy động vốn vay của Quỹ BVMT quốc gia để có kinh phí cho BVMT. Sau 3 năm đi vào hoạt động (2003), Quỹ BVMT quốc gia đã trở thành địa chỉ tin cậy của giới đầu tư BVMT trong cả nước và các đối tác quốc tế, thông qua việc đáp ứng nhu cầu về vốn cho công tác BVMT, chủ yếu vào các lĩnh vực xử lý chất thải rắn, nước thải công nghiệp, làng nghề, SXSH, góp phần đưa nguồn của Nhà nước thực hiện các dự án môi trường hiệu quả.. - Huy động sự tham gia của các doanh nghiệp vào việc đầu tư nguồn lực cho các hoạt động BVMT, áp dụng các chính sách khuyến khích đầu tư BVMT như giảm thuế nhập khẩu thiết bị BVMT, giá đất ưu đãi cho khu kỹ nghệ xử lý chất thải, tín dụng lãi suất thấp cho vay đối với các công trình xử lý rác thải... - Thành lập Quỹ BVMT của tỉnh nhằm tài trợ cho các dự án đầu tư xây dựng các mô hình xử lý ô nhiễm trên địa bàn, tập trung cho xử lý ONMT trong xã tập trung nhiều cơ sở sản xuất đá. Quỹ BVMT lấy nguồn kinh phí hoạt động từ thuế, phí BVMT, từ ngân sách nhà nước, từ các nguồn đóng góp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, vốn vay từ Quỹ BVMT quốc gia...Nhằm đảm bảo hiệu quả đồng vốn đầu tư của Quỹ, thực hiện mục tiêu chỉ hỗ trợ cho những dự án về BVMT, các dự án xây dựng công trình xử lý chất thải, các dự án đa dạng hoá sinh học, đặc biệt đối với các dự án BVMT làng nghề Thứ hai: Tăng cường các công cụ kinh tế cho BVMT làng nghề Công cụ kinh tế là biện pháp đơn giản để làm giảm ONMT hơn là lập các kế hoạch cho phép với nhiều loại giấy tờ và biện pháp kỹ thuật phức tạp, khó áp dụng và cũng khó kiểm soát. Trong những năm tới cần đẩy mạnh nghiên cứu và áp dụng vào thực tiễn quản lý môi trường các loại thuế, phí BVMT; các cơ chế kỹ quỹ, đặt cọc-hoàn trả...cụ thể là: - Xây dựng các quy định về thu thuế BVMT trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá để điều tiết các đối tượng gây ONMT sinh thái, chống việc chuyển giao và nhập khẩu công nghệ “bẩn” vào các làng nghề. Mở rộng đối tượng chịu thuế gồm tất cả các hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc tiêu dùng các sản phẩm hàng hoá, dịch vụ gây ONMT. Thuế sẽ được đánh bằng tỷ lệ phần trăm trên doanh thu hoặc trên chi phí, hoặc cũng có thể tính bằng số tuyệt đối theo nguyên tắc số thuế phải nộp tương ứng hoặc cao hơn mức thiệt hại về môi trường do đối tượng gây ô nhiễm tạo ra. Đặc biệt, nguồn thu từ thuế môi trường phải được điều tiết theo tỷ lệ nhất định về Quỹ BVMT của tỉnh để bổ sung nguồn tài chính cho các dự án cải tạo và BVMT. - Sửa đổi, bổ sung và thay thế Quyết định 113/QĐ-UB ngày 12/7/2004 của UBND tỉnh Thanh Hoá về việc thu phí BVMT đối với nước thải công nghiệp trên tinh thần Nghị định số 67/2003/NĐ-CP và Nghị định số 81/2006/NĐ-CP của Chính phủ. Tiến hành tăng cường các biện pháp thu phí BVMT theo quy định mới nhằm - Phí môi trường theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”, đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh đã xây dựng các công trình xử lý chất thải không phải đóng phí trong thời hạn trước mắt, ít nhất là 5 năm. - Hỗ trợ cho các dự án đầu tư BVMT của khu vực tư nhân thông qua các hình thức cụ thể như: hỗ trợ trực tiếp về tài chính, cho vay tín dụng với lãi suất vay thấp và không cần thế chấp, miễn giảm các khoản thuế môi trường và phí BVMT; tuỳ theo mức độ hiệu quả của công nghệ xử lý ô nhiễm mà có chính sách miễn giảm các khoản thuế cho doanh nghiệp như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu dây truyền công nghệ thân thiện môi trường... - Ban hành chế độ miễn giảm các khoản thuế, phí môi trường đối với các cơ sở sản xuất các sản phẩm, mặt hàng ít gây ô nhiễm. - Tăng cường sử dụng các biện pháp như ký quỹ môi trường, hệ thống đặt cọc – hoàn trả đối với các cơ sở sản xuất có quy mô lớn và gây ONMT. 4.2.3. Nhãm gi¶i ph¸p t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô kü thuËt Một là: Khuyến khích sử dụng biện pháp sản xuất sinh học (SXSH). SXSH là một trong những biện pháp BVMT hiệu quả và ngày càng có vai trò quan trọng trong hệ thống các giải pháp giảm thiểu ONMT thúc đẩy phát triển bền vững. Đối với sản xuất ở cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá với đặc trưng là quy mô sản xuất nhỏ, nguồn vốn hạn hẹp, năng suất và hiệu suất thấp, mức độ phát thải cao thì áp dụng các biện pháp SXSH là cần thiết. Nhà nước cần có các chính sách để khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp, các cơ sở áp dụng phương pháp SXSH vào trong hoạt động sản xuất của mình. Tăng cường nghiên cứu các mô hình SXSH cho từng loại ngành nghề, để áp dụng có hiệu quả cao trong công tác BVMT. Đối với các nghề sản xuất đá xây dựng và đá mỹ nghệ: giải pháp là tăng cường tận dụng đá vụn, đá mẩu, bột đá để làm các chi tiết nhỏ hơn, làm đồ trang sức bằng đá và dùng để làm nguyên liệu cho ngành xây dựng như đá ½, gach Bloc...; che chắn phần bệ máy mài, máy xẻ tránh bụi đá bay ra... Việc áp dụng biện pháp SXSH ở cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá hiện còn mới mẻ, người dân đã quen với các phương pháp sản xuất truyền thống, thêm vào đó là quy mô sản xuất nhỏ, nguồn vốn cho sản xuất còn hạn hẹp. Những yếu tố này làm cho SXSH gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận. Để khắc phục tình trạng này, UBND tỉnh cần chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Khoa học và Công nghệ thành lập tổ tư vấn về SXSH. Hoạt động của Tổ tư vấn này theo cơ chế của đơn vị sự nghiệp công ích, được ngân sách nhà nước bảo đảm về kinh phí hoạt động. Tổ tư vấn có trách nhiệm nghiên cứu các mô hình SXSH cho từng loại ngành nghề, chú trọng nghiên cứu các mô hình đơn giản, hiệu quả cao và rẻ tiền để các hộ tư nhân có thể áp dụng, tuyền truyền, phổ biến cho các cơ sở sản xuất về lợi ích của phương pháp SXSH đồng thời có trách nhiệm hướng dẫn và giám sát việc triển khai áp dụng. Trên cơ sở đó phát hiện ra những thiếu sót, tồn tại để có biện pháp xử lý ngay. Hai là: Đầu tư xây dựng các mô hình xử lý triệt để ONMT tại các khu vực sản xuất đá. Mục tiêu trước mắt là cần phải ngăn chặn và xử lý ngay các khu vực, các cơ sở sản xuất ONMT nghiêm trọng, tiếp đến là phòng ngừa ô nhiễm, từng bước nâng cao chất lượng môi trường trên toàn khu vực. Để thực hiện mục tiêu này, các cấp chính quyền cần đầu tư ngân sách cho hoạt động nghiên cứu các mô hình xử lý chất thải, đầu tư xây dựng các công trình BVMT cho các cơ sở sản xuất. Trước mắt là những xã mà tình trạng ONMT đã ở mức báo động như xã Đông Hưng, thị trấn Nhồi, Đông Vinh.... Trong những năm qua, các mô hình như xử lý nước thải ở bụi, tiếng ồn ở khu khai thác đã phát đá núi Nhồi đã huy tác dụng tốt, góp phần giảm thải vào môi trường. Tuy nhiên, hiệu quả còn chưa cao do có ít công trình xử lý, công nghệ xử lý còn thô sơ, nhỏ lẻ mang tính chất hộ gia đình là chính. Để khắc phục tình trạng này cần tiến hành các giải pháp như đánh giá lại các mô hình, tuyển chọn những mô hình hiệu quả để nhân rộng và áp dụng rộng rãi cho cả cụm tiểu công nghiệp ; đầu tư xây dựng các công trình xử lý ô nhiễm tập trung cho cả khu vực ví dụ như công trình xử lý nước thải, công trình bãi thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn...nhằm tăng tính hiệu quả xử lý và giảm thiểu chi phí đầu tư cho cả phía nhà nước và nhân dân. Đầu tư cho BVMT đòi hỏi phải có nguồn tài chính lớn, hơn nữa khả năng thu hồi vốn thấp và cần khoảng thời gian dài. Do vậy, để giảm áp lực cho ngân sách nhà nước, cần thực hiện nguyên tắc Nhà nước và nhân dân cùng làm, đồng thời huy động các nguồn vốn khác như vay của Quỹ Bảo vệ môi trường, các cá nhân và tổ chức trong ngoài nước... Đối với những làng nghề mà khả năng xây dựng mô hình xử lý ô nhiễm tập trung gặp nhiều khó khăn thì biện pháp là yêu cầu các chủ cơ sở phải xây dựng các hạng mục cho việc xử lý ô nhiễm tại cơ sở của mình, phân loại rác thải trước khi phát tán ra môi trường, tránh tình trạng chỉ chú trọng đến các hạng mục cho sản xuất mà bỏ qua trách nhiệm BVMT. Ba là: Xây dựng hạ tầng cơ sở môi trường cho cụm tiểu công nghiệp; đưa các cơ sở sản xuất tách ra khỏi khu dân cư ; khôi phục lại nghề chế tác đá mỹ nghệ, đá trang sức và cải tạo lại đường xá, cảnh quan môi trường, kết hợp quy hoạch phát triển các khu công nghiệp, các làng nghề với phát triển du lịch sinh thái. Hạ tầng cơ sở môi trường cũng như sự đa dạng hoá sinh học ở đây đang ngày một xuống cấp, ở nhiều xã hệ thống cây xanh, ao hồ đã bị nhà cửa và xưởng sản xuất chiếm chỗ. Để khắc phục tình trạng này cần huy động nhân dân cùng nhà nước đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở môi trường tại làng như xây dựng bãi thu gom chất thải rắn tập trung, xây dựng đường giao thông nội bộ, khu sinh hoạt cộng đồng, nạo vét và cải tạo lại hệ thống thoát nước thải, thu hồi đất đối với những cơ sở lấn chiếm để quy hoạch các mảng cây xanh, hồ nước nhằm đa dạng hoá sinh học tạo cảnh quan thiên nhiên trong sạch phục vụ cho sức khoẻ của người dân. Nghề chế tác đá mỹ nghệ và đá trang sức được biết đến không chỉ ở những sản phẩm độc đáo, tinh xảo mà còn được biết đến như những miền quê trù phú, giàu nét văn hoá truyền thống của làng quê Việt Nam, cùng với việc quy hoạch phát triển nhằm mục đích lợi nhuận thì cũng cần chú trọng với khả năng phát triển du lịch văn hoá. Quy hoạch theo hướng này được thực hiện ngay tại vị trí hiện có của làng. Quy hoạch tập trung vào việc hướng dẫn các cơ sở sản xuất tiến hành quy hoạch không gian sản xuất kết hợp với quy hoạch không gian thiên nhiên cảnh quan như cây xanh, ao hồ, các điểm di tích lịch sử phục vụ du lịch. Quy hoạch theo hướng này cũng cần kết hợp với đầu tư tôn tạo, bảo tồn các công trình kiến trúc văn hoá truyền thống tại các làng. Tuy nhiên, việc đầu tư theo hướng này không thể dàn trải cho tất cả các làng, các xã để tăng hiệu quả và tránh sự lãng phí trong đầu tư, cần phải chọn lọc những xã có tiềm năng du lịch văn hoá cao như làng Nhồi chuyên sản xuất đá mỹ nghệ và đá trang sức. Bốn là: Thành lập các trạm quan trắc môi trường tại các huyện, các xã có nhiều làng nghề, nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Các trạm quan trắc này chịu sự chỉ đạo trực tiếp về chuyên môn nghiệp vụ của Trung quan tâm Quan trắc và Bảo vệ môi trường Thanh Hoá (thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hoá), có nhiệm vụ thống kê, điều tra và quan trắc tình hình ONMT tại những nơi có ô nhiễm. Trên cơ sở kết quả quan trắc, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường đề ra những biện pháp cần thiết để khắc phục ô nhiễm. 4.2.4. Nhãm gi¶i ph¸p t¨ng c­êng gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng BVMT. BVMT là sự nghiệp của toàn dân. Sự nghiệp này có thành công được hay không là ở ý thức của mỗi người đối với vấn đề BVMT. Nhằm nâng cao nhận thức về BVMT cho mọi người dân, cộng đồng, doanh nghiệp, các tổ chức và các cấp chính quyền cần phải tăng cường công tác giáo dục và truyền thông theo các nội dung sau: - Tập trung tuyên truyền, phổ biến Luật BVMT năm 2006 và các văn bản dưới luật tới tất cả các sở, ban, ngành, UBND các cấp, các cán bộ công chức nhất là những cán bộ môi trường, tới đội ngũ chủ doanh nghiệp, chủ các cơ sở sản xuất và tới mọi người dân. Nội dung tuyên truyền phải phù hợp với từng đối tượng, cụ thể: + Với những người hoạch định chính sách ở các cấp. Đối tượng này là những người tác động trực tiếp và vô cùng quan trọng tới BVMT của cả địa phương nói chung và của cụm tiểu công nghiệp nói riêng. Biện pháp để nâng cao nhận thức về môi trường là tổ chức các lớp tập huấn cho những đối tượng là cán bộ chủ chốt của các ban, ngành, đoàn thể, các huyện và các xã. Nội dung tập huấn đi sâu vào vai trò của môi trường, của BVMT trong phát triển bền vững, chỉ có giải quyết tốt vấn đề môi trường mới có cơ hội phát triển bền vững và đầu tư cho môi trường là đầu tư cho phát triển bền vững; các nội dung kinh tế, xã hội không thể tách dời các nội dung về BVMT; không thể hy sinh lợi ích môi trường cho những lợi ích kinh tế trước mắt; nếu không có những biện pháp BVMT ngay từ lúc này thì sẽ phải trả giá đắt trong tương lai. + Với đối tượng là chủ các cơ sở sản xuất và người dân: Nội dung tuyên truyền phải cụ thể, dễ hiểu, dễ nắm bắt như: môi trường sạch có lợi gì, môi trường bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ của nhân dân, bản thân người dân và con cháu của họ sẽ phải trả giá như thế nào khi môi trường sống bị huỷ hoạicủa họ bị ô nhiễm nhà nước quy định các mức phạt như thế nào đối những hành vi gây ô nhiễm, các đối tượng gây ONMT nghiêm trọng sẽ bị pháp luật xử lý ra sao...các loại thuế, phí mà người dân phải đóng góp để cải thiện chất lượng môi trường. - Sở Tài nguyên và Môi trường cần phối hợp với các ban, ngành đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội như Tỉnh đoàn thanh niên, Hội Phụ nữ, Liên đoàn lao động, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Mặt trận tổ quốc tổ chức các lớp tập huấn cho các hội viên của mình về BVMT trong thời kỳ mới, tổ chức các đợt tuyên truyền sâu rộng tới các các cơ sở sản xuất rong cụm tiểu công nghiệp, đẩy mạnh việc lồng ghép các hoạt động vệ sinh, giữ gìn môi trường xanh-sạch-đẹp, đổ rác và nước thải đúng nơi quy định, tích cực tham gia xây dựng gia đình văn hoá, làng văn hoá trong các kỳ sinh hoạt hội viên, đẩy mạnh việc nhân rộng các mô hình Hội Phụ nữ, đoàn thanh niên tham gia quản lý các đoạn đường tự quản, vệ sinh môi trường cơ sở. - Đài truyền hình của tỉnh tổ chức một chương trình riêng về BVMT, phát sóng hàng ngày vào những giờ thích hợp nhất. Nội dung của chương trình tập trung vào việc tuyên truyền Luật và các văn bản dưới luật về BVMT và các quy định riêng của tỉnh, tuyên truyền về các hình phạt khi vi phạm các quy định về môi trường, phổ biến các mô hình SXSH, các dây truyền công nghệ thân thiện với môi trường, tuyên dương những điển hình tiên tiến, những cá nhân, tổ chức, những làng nghề thực hiện tốt công tác BVMT để mọi người dân học tập và noi theo, đồng thời cũng chỉ ra và cảnh báo các cơ sở đang gây ONMT để có biện pháp xử lý kịp thời. - Đa dạng hoá các hình thức tuyên truyền, phổ biến theo hướng cụ thể, đi sâu đi sát với hoạt động BVMT tránh tình trạng chỉ mang tính phong trào, hình thức như mít tinh, kỷ niệm, ra quân...vừa không hiệu quả lại vừa lãng phí ngân sách nhà nước. - Đẩy mạnh việc thực hiện các chương trình đưa nội dung BVMT vào hệ thống giáo dục quốc dân từ cấp tiểu học đến đại học, để cho mỗi con người chúng ta ngay từ mẫu giáo đã biết đến trách nhiệm và nghĩa vụ của mình đối với BVMT, tạo cho mỗi người một ý thức tự giác thực hiện các quy định của Nhà nước về môi trường. 4.2.5. BiÖn ph¸p gi¸o dôc n©ng cao nhËn thøc vµ truyÒn th«ng m«i tr­êng Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân các chủ cơ sở sản xuất cần thấy được tác hại nguy hiểm lâu dài của bụi, khí thải, nước thải, chất thải rắn phát sinh trong quá trình sản xuất cũng như ảnh hưởng của nước thải sản xuất tới chất lượng nước mặt, nước ngầm trong khu vực. Xây dựng các truyền thông môi trường thông qua các hoạt động tuyên truyền trên hệ thống các phương tiện thông tin đại chúng, in áp phích và các ấn phẩm về bảo vệ môi trường. Kết hợp với Uỷ ban nhân dân huyện, xã, MTTQ, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ Hội nông dân tổ chức 5. KÕt luËn 5.1. KÕt luËn Phát triển n«ng th«n đồng thời cần phải tạo lập một hành lang môi trường trong lành, bền vững bằng các biện pháp ngay từ đầu. Nếu không cái giá phải trả sẽ là quá đắt. Tình trạng ô nhiễm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸ lµ rất lo ngại, ô nhiễm ngày một cấp bách, mỗi giải pháp ngăn ngừa và giảm thiểu ô nhiễm, tự bản thân nó có tác dụng hữu hiệu trong một phạm vi nhất định. Do đó, tổng hợp các giải pháp sẽ là phương pháp tối ưu để giải quyết vấn đề môi trường ở côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, làm cơ sở đảm bảo sự phát triển n«ng th«n một cách bền vững trong tương lai. 5.2. KhuyÕn nghÞ Qua phân tích thực trạng ONMT, công tác quản lý của Nhà nước về BVMT trong thời gian qua và trên cơ sở đánh giá những thách thức mà Nhà nước phải đối mặt trong quản lý ONMT tại các cơ sở sản xuất đá trong cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá cho thấy: - Nhà nước cần tăng cường hơn nữa việc đầu tư cho vấn đề giảm thiểu ô nhiễm môi trường và giải quyết các vấn đề có liên quan đến ONMT. - Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, sớm ban hành các văn bản dưới luật nhằm triển khai hiệu quả luật bảo vệ môi trường nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững ở cụm tiểu công nghiệp sản xuất đá trong những năm tới như sau: + Tổ chức thanh, kiểm tra, dà soát lại việc chấp hành quy định về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở sản xuất đá tại cụm tiểu công nghiệp, và tiến hành phân loại các cơ sở sản xuất theo 3 mức độ : * Loại cơ sở gây ONMT sẽ bị xử phạt cảnh cáo. * Loại cơ sở gây ONMT nghiêm trọng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. * Loại cơ sở gây ONMT đặc biệt nghiêm trọng sẽ bị đình chỉ sản xuất . + Kiện toàn lại bộ máy quản lý môi trường từ cấp tỉnh đến cấp xã sao cho phù hợp cả về cơ cấu lẫn chuyên môn, nghiệp vụ; + Thực hiện việc lập báo cáo đánh giá tác động môi trường. * Tất cả các cơ sở sản xuất đá trên địa bàn các xã của huyện Đông Sơn phải tiến hành lập báo cáo đánh giá tác động môi trường và thực hiện việc đầu tư xây dựng các công trình xử lý chất thải đảm bảo tiêu chuẩn môi trường Việt Nam. + Các cơ sở sử dụng đất trái phép, đất cho thuê không đúng thẩm quyền sẽ phải đình chỉ sản xuất và thu hồi đất. + Tuyên truyền rộng rãi và phát động các chiến dịch làm vệ sinh môi trường. + Sản xuất sạch hơn (SXSH) đối với một quá trình sản xuất bao gồm : * Lựa chọn, sàng lọc các loại nguyên liệu ít gây ô nhiễm môi trường, loại trừ các nguyên liệu độc hại, giảm khối lượng cũng như tính độc hại của tất cả các chất thải ngay tại nguồn thải. * Tái sử dụng tuần hoàn nước thải, thu hồi bột dư thừa. * Lắp đặt hệ thống xử lý nước thải nhằm tái xử dụng nguồn nước; * Lắp đặt hệ thống hút bụi, chống bụi phát tán ra môi trường; * Lắp đặt các dây truyền tái chế các sản phẩm hư hỏng, mẩu đá, đá vụn, bột đá; Tµi liÖu tham kh¶o Giáo trình kinh tế môi trường Luật bảo vệ môi trường năm 1993 Luật bảo vệ môi trường năm 2006 Quy chế bảo vệ môi trường tỉnh Thanh Ho¸ năm 2003 Sở Tài nguyên và môi trường tØnh Thanh Ho¸ (2005) Báo cáo công tác bảo vệ môi trường tinh Thanh Ho¸ giai đoạn 2001 - 2005 UBND tỉnh Thanh Ho¸ , kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2006 – 2010 Quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp huyÖn §«ng S¬n giai ®o¹n tõ 2005 ®Õn 2010 B¸o c¸o HiÖn tr¹ng m«i tr­êng tØnh Thanh Ho¸ n¨m 2007 – Trung t©m Quan tr¾c vµ B¶o vÖ m«i tr­êng Thanh Ho¸ (Së Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng Thanh Ho¸) Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng b¾t buéc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 22/2006/Q§-BTNMT ngµy 18/12/2006 cña Bé tr­ëng Bé Tµi nguyªn m«i tr­êng WEBSITE 7. 8. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néI --------------- NG¤ THÞ EN NY Nghiªn cøu gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr­êng ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n, tØnh Thanh Ho¸ luËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 60.31.10 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: GS.ts. §ç KIM CHUNG Hµ néi – 2008 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch­a ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan r»ng c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. Hà Néi, ngµy 20 th¸ng 8 n¨m 2008 T¸c gi¶ luËn v¨n Ng« ThÞ En Ny Lêi c¶m ¬n T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Kinh tÕ & Ph¸t triÓn n«ng th«n, Khoa Sau ®¹i häc, ®Æc biÖt lµ c¸c thÇy c« trong bé m«n Ph¸t triÓn n«ng th«n, nh÷ng ng­êi ®· truyÒn ®¹t cho t«i nhiÒu kiÕn thøc bæ Ých vµ ®· mäi t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i thùc hiÖn luËn v¨n nµy. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o GS.TS. §ç Kim Chung ®· dµnh nhiÒu thêi gian t©m huyÕt, tËn t×nh h­íng dÉn chØ b¶o cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n UBND HuyÖn §«ng S¬n, c¸c phßng ban chøc n¨ng huyÖn §«ng S¬n ®· cung cÊp nh÷ng sè liÖu cÇn thiÕt vµ gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu nghiªn cøu t¹i ®Þa bµn. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n gia ®×nh, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ®· ®éng viªn khÝch lÖ vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu. Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 8 n¨m 2008 T¸c gi¶ luËn v¨n Ng« ThÞ En Ny môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Ký hiÖu Chó gi¶i BOD Nhu cÇu « xi sinh ho¸ BVMT B¶o vÖ m«i tr­êng CN C«ng nghiÖp CNH, H§H C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ COD Nhu cÇu « xi ho¸ häc DO Hµm l­îng « xi hoµ tan KTXH Kinh tÕ x· héi ONMT ¤ nhiÔm m«i tr­êng SXSH S¶n xuÊt sinh häc TCMT Tiªu chuÈn m«i tr­êng TCVN Tiªu chuÈn ViÖt Nam TSS Tæng chÊt r¾n l¬ löng TTCN TiÓu thñ c«ng nghiÖp UBND Uû Ban nh©n d©n TCMT Tiªu chuÈn m«i tr­êng Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1. Mét sè giíi h¹n nång ®é « nhiÔm cho phÐp trong n­íc th¶i c«ng nghiÖp 8 2.2. B¶ng giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cña bôi vµ chÊt v« c¬ trong khÝ th¶i c«ng nghiÖp (mg/m3) 10 2.3. Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp cña tiÕng ån ®èi víi khu vùc c«ng céng vµ d©n c­ 11 3.1.T×nh h×nh d©n sè - lao ®éng cña huyÖn qua c¸c n¨m (2005-2007) 33 3.2. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña huyÖn §«ng S¬n qua c¸c n¨m (2005-2007) 34 3.3. Thu nhËp b×nh qu©n lao ®éng/th¸ng qua c¸c n¨m ë côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 38 3.4. §ãng gãp thuÕ Nhµ n­íc cña côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt (n¨m 2006, n¨m 2007 vµ 6 th¸ng ®Çu ¨nm 2008) 39 3.5. Tr×nh ®é phæ th«ng vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thô©t cña ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ ë 03 x· §«ng H­ng (nhãm 1), thÞ trÊn Nhåi (nhãm 2), §«ng TiÕn (nhãm 3) huyÖn §«ng S¬n 41 4.1. Thèng kª c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®¸ qua c¸c n¨m 44 4.2. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng m«i tr­êng n­íc mÆt vµ n­íc th¶i CN 46 4.3. L­îng bét ®¸ th¶i ra m«i tr­êng 50 4.4. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ 50 4.5. KÕt qu¶ quan tr¾c m«i tr­êng tiÕng ån 51 4.6. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng ®Êt 52 4.7. Tû lÖ m¾c c¸c bÖnh cña ng­êi d©n trong côm tiÓu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®¸ huyÖn §«ng S¬n – Thanh Ho¸ 54 4.8. N¨ng suÊt lóa theo x· qua c¸c n¨m cña huyÖn §«ng S¬n tØnh Thanh Ho¸ 56 ._.