Nghiên cứu đề xuất mô hình phân loại chất thải rắn tại nguồn tại phừơng Hải Đình - Tp Đồng Hới tỉnh Quảng Bình

CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU GIÔÙI THIEÄU ÑEÀ TAØI “Nghieân cöùu ñeà xuaát moâ hình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn taïi Phöôøng Haûi Ñình - Thaønh phoá Ñoàng Hôùi - Tænh Quaûng Bình” laø ñeà taøi nghieân cöùu vaø xaây döïng moâ hình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thí ñieåm taïi Phöôøng Haûi Ñình nhaèm phaân loaïi raùc thaûi taïi nôi phaùt sinh ñeå tieän cho khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén. Ñoàng thôøi ñöa ra caùc keá hoaïch vaø giaûi phaùp ñeå thöïc hieän chöông trình, baét ñaàu thí ñieåm taïi moät phöôøng vaø sau ñoù seõ trieån khai ôû caùc phöôøng khaùc ñaûm baûo cho thaønh phoá coù heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén hoaøn chænh. Nghieân cöùu moâ hình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn thí ñieåm cho moät phöôøng cuûa Thaønh phoá Ñoàng Hôùi thuoäc Tænh Quaûng Bình laø ñeà taøi coù yù nghóa thöïc teá quan troïng trong vieäc quy hoaïch toång theå heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén, thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh treân ñòa baøn thaønh phoá vaø nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu, keá hoaïch, chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính phuû ñeà ra. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Nhö chuùng ta ñaõ bieát, chaát thaûi raén ñöôïc thaûi boû thieáu söï kieåm soaùt aûnh höôûng raát lôùn ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng xung quanh, do ñoù chaát thaûi raén caàn phaûi coù söï kieåm soaùt chaët cheõ töø nôi phaùt sinh ñeán khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù. Nhöng ñeå thuaän lôïi cho caùc khaâu ñoù thì raùc thaûi phaûi ñöôïc phaân loaïi ngay töø nguoàn phaùt sinh ra chuùng, nhaèm taùch rieâng caùc loaïi raùc thaûi tieän cho vieäc taùi cheá, taùi söû duïng. Treân thöïc teá, tình hình quaûn lyù CTR taïi Thaønh phoá Ñoàng Hôùi, Tænh Quaûng Bình coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù do raùc thaûi chöa ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn. Thöïc hieän toát coâng taùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn seõ giuùp cho vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù thích hôïp, giaûm ñaùng keå chi phí xöû lyù CTR vaø ñeå thöïc hieän ñöôïc caàn coù moät moâ hình thích hôïp, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa tænh, keát hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù hôïp lyù maø tænh chöa coù. Vì vaäy, ñeà taøi: “Nghieân cöùu ñeà xuaát moâ hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn taïi Phöôøng Haûi Ñình - Thaønh phoá Ñoàng Hôùi - Tænh Quaûng Bình” laø caàn thieát cho thöïc traïng quaûn lyù CTR treân ñòa baøn Tænh Quaûng Bình hieän nay. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, quaûn lyù CTR treân cô sôû ñoù ñeà xuaát moâ hình thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù raùc taïi nguoàn nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR gaây ra taïi Phöôøng Haûi Ñình. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI Toång quan veà chaát thaûi raén, tình hình thu gom, phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén. Toång quan veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi cuûa Tænh Quaûng Bình. Döï baùo khoái löôïng chaát thaûi raén cuûa Tænh Quaûng Bình ñeán naêm 2020. Ñeà xuaát moâ hình thu gom vaø phaân loaïi raùc taïi nguoàn cho Phöôøng Haûi Ñình - Thaønh phoá Ñoàng Hôùi - Tænh Quaûng Bình. Ñeà xuaát keá hoaïch trieån khai thöïc hieän. GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI Luaän vaên chæ taäp trung nghieân cöùu ñeå ñeà xuaát moâ hình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn cho Phöôøng Haûi Ñình - Thaønh phoá Ñoàng Hôùi thuoäc Tænh Quaûng Bình. Nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán CTR cuûa Tænh Quaûng Bình, trong ñoù taäp trung xem xeùt, tìm hieåu thöïc traïng CTR thuoäc Phöôøng Haûi Ñình. Tieán haønh ñieàu tra thöïc teá caùc ñoái töôïng chính treân ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi naøy laø: Chaát thaûi raén sinh hoaït phaùt sinh töø caùc khu vöïc daân cö, caùc trung taâm y teá, caùc quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp, töø caùc trung taâm thöông maïi,…thuoäc ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình; Coâng taùc quaûn lyù CTR bao goàm: nguoàn phaùt sinh, soá löôïng, thöïc traïng quaûn lyù, nhaân löïc; khaû naêng vaø hieäu quaû khi aùp duïng moâ hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Caùc phöông phaùp döï kieán bao goàm: Phöông phaùp thu thaäp vaø toång hôïp thoâng tin; Phöông phaùp phaân tích vaø xöû lyù thoâng tin; Phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh vaø döï baùo daân soá, khoái löôïng CTR; Phöông phaùp thöïc ñòa, tuyeân truyeàn, laáy yù kieán coäng ñoàng; Phöông phaùp tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia. Phöông phaùp thu thaäp vaø toång hôïp thoâng tin Phöông phaùp naøy toång hôïp caùc taøi lieäu, soá lieäu coù töø caùc ñeà taøi nghieân cöùu, khaûo saùt ñaùnh giaù hieän traïng, caùc baùo caùo toång hôïp ñöôïc taïi Tænh Quaûng Bình. Bieân hoäi caùc thoâng tin ñaùng tin caäy nhaát ñeå laøm döõ lieäu caàn thieát cho ñoà aùn. Phöông phaùp phaân tích vaø xöû lyù thoâng tin Töø nhöõng thoâng tin, döõ lieäu ñaõ choïn loïc, tieán haønh phaân tích vaø xöû lyù theå hieän treân caùc baûng bieåu vaø ñoà thò chuû yeáu döïa vaøo phaàn meàm Microsoft Excel vaø Microsoft Word. 1.7.3 Phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh vaø döï baùo daân soá, khoái löôïng chaát thaûi Söû duïng coâng thöùc Euler caûi tieán ñeå öôùc tính söï gia taêng daân soá töø naêm 2006–2020 (döïa treân soá lieäu thöïc cuûa daân soá naêm 2005). Treân cô sôû tyû leä thu gom raùc hieän taïi, möùc taêng tröôûng kinh teá, trình ñoä nhaän thöùc xaõ hoäi öôùc tính tyû leä thu gom raùc vaø daân soá döï baùo ñeå tính toaùn ñöôïc CTR phaùt sinh trong cuøng khoaûng thôøi gian. 1.7.4 Phöông phaùp thöïc ñòa, laáy yù kieán coäng ñoàng Ñieàu tra, khaûo saùt taïi hieän tröôøng, quan saùt vaø ghi nhaän nhöõng hình aûnh coù lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu. Ñoàng thôøi tham vaán yù kieán coäng ñoàng ñeå xem xeùt trình ñoä daân trí cuõng nhö möùc ñoä ñoàng tình cuûa coäng ñoàng ñoái vôùi noäi dung ñeà taøi. 1.7.5 Phöông phaùp tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia Ñeå thöïc hieän phöông phaùp naøy caàn phaûi luoân luoân theo saùt caùc chæ daãn cuûa caùn boä höôùng daãn nghieân cöùu, tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia, caùn boä ngaønh, caùn boä quaûn lyù vaø caùc thaày coâ höôùng daãn. Töø ñoù môùi coù theå hoïc hoûi ñöôïc nhieàu ñieàu boå ích cuøng vôùi nhöõng yù kieán ñoùng goùp quan troïng vaø coù yù nghóa ñoái vôùi ñeà taøi ñang nghieân cöùu. CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN, CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ VAØ TÌNH HÌNH PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI NGUOÀN 2.1 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät laø caùc nöôùc coù maät ñoä daân soá lôùn thì CTR ñaõ vaø ñang trôû thaønh vaán ñeà moâi tröôøng caàn ñöôïc quan taâm moät caùch hôïp lyù. Qua soá lieäu thoáng keâ cho thaáy coù hôn 40% soá beänh taät sinh ra töø CTR, vì vaäy vaán ñeà ñaët ra cho caùc nöôùc naøy laø phaûi kieåm soaùt vaø xöû lyù CTR hôïp lyù ñeå baûo veä moâi tröôøng, baûo veä söùc khoeû cuûa con ngöôøi. Ñoái vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, CTR laø vaán ñeà ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi chuù troïng quan taâm vaø ñöôïc xöû lyù trieät ñeå. Ví duï: ôû Haø Lan ñaõ coù nhöõng bieän phaùp xöû lyù CTR töø naêm 1932; ôû Myõ chæ tính rieâng naêm 1976 ñaõ phaûi toán 3-4 tyû USD cho vaán ñeà quaûn lyù raùc, soá nhaø maùy cheá bieán raùc ñaõ taêng töø 9 leân 29 nhaø maùy. ÔÛ Vieät Nam, vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng noùi chung vaø oâ nhieãm do CTR noùi rieâng ñang thöïc söï laø moái quan taâm chung cuûa nhaø nöôùc, chính quyeàn caùc caáp vaø ngöôøi daân. Coâng cuoäc ñoåi môùi ñang taùc ñoäng tích cöïc ñeán möùc ñoä ñoâ thò hoaù ôû Vieät Nam, tuy nhieân cô sôû haï taàng quaù yeáu keùm vaø khoâng phaùt trieån ñoàng boä vôùi quaù trình ñoâ thò hoaù, laïi ít ñöôïc chaêm soùc neân tình traïng moâi tröôøng sa suùt nghieâm troïng. O nhieãm CTR ôû ñoâ thò ñang laø vaán ñeà böùc xuùc, ñoâ thò caøng phaùt trieån, löôïng CTR caøng lôùn thì aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng cuûa CTR caøng taêng. Toång hôïp töø baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng cuûa caùc tænh, thaønh trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy: do taùc ñoäng cuûa söï gia taêng daân soá ñoâ thò, möùc soáng vaø tính chaát tieâu duøng cuûa ngöôøi daân vaø taùc ñoäng cuûa phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa ñoâ thò, khoái löôïng CTR ôû nöôùc ta ngaøy caøng lôùn, laøm aûnh höôûng lôùn moâi tröôøng soáng vaø söùc khoeû con ngöôøi. Vì vaäy, CTR caàn phaûi ñöôïc kieåm soaùt vaø xöû lyù phuø hôïp. 2.1.1 Khaùi nieäm Chaát thaûi raén laø nhöõng vaät ôû daïng raén do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi (sinh hoaït, saûn xuaát, tieâu duøng…) vaø ñoäng vaät gaây ra. Ñoù laø nhöõng vaät ñaõ ñöôïc boû ñi, thöôøng ít ñöôïc söû duïng hoaëc ít coù ích vaø khoâng coù lôïi cho con ngöôøi. Chaát thaûi raén cuûa moät quaù trình saûn xuaát naøy coù theå laø nguyeân lieäu cho moät quaù trình saûn xuaát khaùc. CTR cuûa ñoäng vaät naøy coù theå laø thöùc aên cho ñoäng vaät khaùc trong daây chuyeàn thöïc phaåm. 2.1.2 Nguoàn goác CTR Nguoàn goác phaùt sinh, thaønh phaàn, tính chaát cuûa CTR laø cô sôû quan troïng trong thieát keá, löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát caùc chöông trình quaûn lyù CTR thích hôïp. Coù nhieàu caùch phaân loaïi nguoàn goác phaùt sinh CTR khaùc nhau, nhöng phaân loaïi theo caùch thoâng thöôøng nhaát laø: Khu daân cö; Khu thöông maïi (nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, chôï,..); Cô quan, coâng sôû (tröôøng hoïc, trung taâm vaø vieän nghieân cöùu, beänh vieän,…); Khu coâng tröôøng xaây döïng vaø phaù huyû caùc coâng trình xaây döïng; Khu coâng coäng (nhaø ga, beán taøu, saân bay, coâng vieân, khu vui chôi giaûi trí,…); Nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi ; Khu coâng nghieäp; Noâng nghieäp. Baûng 1. Nguoàn goác CTR ñoâ thò Nguoàn phaùt sinh Hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh CTR Loaïi chaát thaûi raén 1. Khu daân cö Caùc hoä gia ñình, caùc bieät thöï vaø khu chung cö Thöïc phaåm, giaáy, carton, plastic, goã, thuyû tinh, can thieác, nhoâm, caùc kim loaïi khaùc, tro, caùc loaïi chaát thaûi ñaëc bieät (bao goàm vaät duïng to lôùn, ñoà ñieän töû gia duïng, raùc vöôøn, voû xe,…) 2. Khu thöông maïi Cöûa haøng baùch hoaù, nhaø haøng, khaùch saïn, sieâu thò, chôï,… Giaáy, carton, plastic, goã, thöïc phaåm, thuyû tinh, kim loaïi, chaát thaûi ñaëc bieät, chaát thaûi ñoäc haïi 3. Cô quan, coâng sôû Tröôøng hoïc, beänh vieän, trung taâm vaø vieän nghieân cöùu, vaên phoøng cô quan nhaø nöôùc,… Caùc loaïi chaát thaûi gioáng nhö khu thöông maïi, haàu heát CTR y teá thöôøng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù rieâng do tính chaát ñoäc haïi cuûa chuùng 4. Khu coâng trình xaây döïng vaø phaù huyû coâng trình xaây döïng Caùc coâng trình xaây döïng, coâng trình söûa chöõa, laøm môùi ñöôøng giao thoâng, cao oác, san neàn xaây döïng vaø caùc maûnh vôõ cuûa vaät lieäu loùt væa heø Goã, theùp, beâtoâng, thaïch cao, gaïch, ngoùi, buïi,.. 5. Khu coâng coäng Hoaït ñoäng veä sinh ñöôøng phoá, laøm ñeïp caûnh quan, laøm saïch caùc hoà chöùa, baõi ñaäu xe vaø baõi bieån, khu vui chôi giaûi trí Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc queùt ñöôøng, caønh caây vaø laù caây, xaùc ñoäng vaät cheát… 6. Nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi Nhaø maùy xöû lyù nöôùc caáp, nöôùc thaûi, khí thaûi vaø caùc quaù trình xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp khaùc Buøn, tro… 7. Khu coâng nghieäp Nhaø maùy saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, nhaø maùy hoaù chaát, nhaø maùy loïc daàu, caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm,… Chaát thaûi saûn xuaát coâng nghieäp, vaät lieäu pheá thaûi, chaát thaûi ñoäc haïi 8. Noâng nghieäp Caùc hoaït ñoäng thu hoaïch treân ñoàng ruoäng, trang traïi, noâng tröôøng, hoaït ñoäng chaên nuoâi, saûn xuaát söõa vaø loø gieát moå suùc vaät Caùc loaïi saûn phaåm phuï cuûa quaù trình nuoâi troàng vaø thu hoaïch, cheá bieán noâng saûn nhö: rôm raï, rau quaû, chaát thaûi cuûa caùc loø gieát moå gia suùc, gia caàm,… (Nguoàn: Giaùo trình Quaûn lyù CTR _Ñaïi hoïc Vaên Lang) 2.1.3 Phaân loaïi CTR Raùc thöïc phaåm Ñoù laø nhöõng pheá thaûi töø nguoàn thöïc phaåm, noâng phaåm hoa quaû trong quaù trình saûn xuaát, thu hoaïch, cheá bieán vaø baûo quaûn bò hö haïi, bò loaïi thaûi ra. Tính chaát ñaëc tröng cuûa loaïi naøy laø quaù trình leân men cao, nhaát laø trong ñieàu kieän ñoä aåm khoâng khí 85-90%, nhieät ñoä 30-35oC. Do ñoù, quaù trình naøy thöôøng gaây muøi thoái noàng naëc vaø phaùt taùn vaøo khoâng khí nhieàu baøo töû naám beänh. Raùc taïp Raùc taïp baét nguoàn töø coâng sôû, nhaø aên, khu chôï,…ÔÛ ñaây, coù loaïi raùc phaân huyû nhanh vöøa coù loaïi raùc phaân huyû chaäm hoaëc khoù phaân huyû (bao nylon); coù nhöõng loaïi coù theå ñoát ñöôïc nhö: giaáy, bìa, plastic, vaûi, sao su, da, goã, laù caây nhöng cuõng coù nhöõng loaïi khoâng theå ñoát chaùy nhö: thuyû tinh,… Xaø baàn buøn coáng Ñaây laø loaïi chaát thaûi phaùt sinh töø nôi coù coâng tröôøng xaây döïng, phaù huyû coâng trình xaây döïng, hay tu söûa ñöôøng giao thoâng, chænh trang ñoâ thò bao goàm buïi ñaù, maûnh vôõ, beâ toâng, goã, gaïch ngoùi, ñöôøng oáng, nhöõng vaät lieäu thöøa cuûa trang thieát bò noäi thaát. Tro Tro beáp vaø tro sinh ra trong caùc coâng ngheä ñoát coù thaønh phaàn chuû yeáu laø cacbon vaø kali, caùc chaát khoaùng khaùc. Khi khoâ vaø coù gioù thì gaây buïi bay muø mòt, coøn khi öôùt thì keát dính; tuy nhieân tro coù tính haáp phuï lyù hoïc raát cao, ñaëc bieät laø haáp phuï muøi, vaø coù khaû naêng trung hoaø moâi tröôøng axit. Chaát thaûi töø nhaø maùy nöôùc Bao goàm buøn, caùt laéng trong quaù trình ngöng tuï chieám 25-29%. Thaønh phaàn caáp haït coù thay ñoåi ñoâi chuùt do nguoàn nöôùc laáy vaøo vaø quaù trình coâng ngheä. Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lyù oâ nhieãm Chaát thaûi naøy coù raùc töø caùc heä thoáng xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi, nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Chaát thaûi laø saûn phaåm thöøa noâng nghieäp Loaïi chaát thaûi naøy xuaát hieän ôû vuøng noâng thoân coù thaønh phaàn chuû yeáu laø rôm raï (tröø loaïi cho gia suùc aên vaø ñun naáu), daây khoai, caønh laù,…Khoái löôïng loaïi chaát thaûi naøy phuï thuoäc vaøo muøa vuï vaø ñaëc tính cuõng nhö phong tuïc noâng nghieäp ôû moãi vuøng. Coù vuøng noù laø chaát thaûi nhöng cuõng coù vuøng noù laïi laø nguyeân lieäu cho saûn xuaát. Laù caây vaø caùc nhaønh laù ñoán boû hoaëc gaãy ñoå Trong ñoâ thò caùc ñöôøng phoá coâng vieân vaø khu daân cö thöôøng coù caây boùng maùt moïc, caønh laù cuûa noù cuõng laø loaïi raùc thaûi. Tuy vaäy loaïi chaát thaûi naøo khoâng cao, chieám 1-2%. Chaát thaûi ñoäc haïi Bao goàm caùc chaát thaûi chöùa caùc chaát ñoäc haïi nguy hieåm nhö caùc chaát thaûi phoùng xaï uran thori, caùc loaïi thuoác noå TNT, chaát deã baét löûa, chaát thaûi sinh hoïc, chaát thaûi trong saûn xuaát nhöïa hoaëc chaát thaûi trong saûn xuaát vi truøng, caùc loaïi bao bì thuoác baûo veä thöïc vaät. Baûng 2. Phaân loaïi CTR theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Ví duï 1. Caùc chaát chaùy ñöôïc - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû, goã cuûi, rôm raï… - Chaát deûo - Da vaø cao su - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy - Coù nguoàn goác töø caùc sôïi - Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã tre vaø rôm,… - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su - Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh,… - Vaûi len, bì taûi, bì nylon,… - Caùc coïng rau, voû quaû, thaân caây,… - Ñoà duøng baèng goã nhö baøn, gheá, ñoà chôi, voû döøa,… - Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai, loï chaát deûo, nylon,… - Giaày, bì, baêng caosu,… 2. Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc - Caùc kim loaïi saét - Caùc kim loaïi khoâng phaûi laø saét - Thuûy tinh - Ñaù vaø saønh söù - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø thuûy tinh - Baát kì caùc loaïi vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuûy tinh - Voûø hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï,… - Voû hoäp nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng - Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn,… - Voû trai, oác, xöông, gaïch, ñaù,… 3. Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc loaïi vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi, ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå ñöôïc phaân chia thaønh 2 phaàn: kích thöôùc lôùn hôn 5mm vaø nhoû hôn 5mm - Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc,… (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây döïng Haø Noäi – 2001) Nguoàn CTR coù theå khaùc nhau ôû nôi naøy vaø nôi khaùc, khaùc nhau veà soá löôïng, veà kích thöôùc, phaân boá veà khoâng gian. Trong nhieàu tröôøng hôïp thoáng keâ, ngöôøi ta thöôøng phaân CTR thaønh hai loaïi chính: chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi sinh hoaït. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån cuõng nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tyû leä chaát thaûi sinh hoaït thöôøng cao hôn chaát thaûi coâng nghieäp. 2.1.4 Thaønh phaàn CTR a. Thaønh phaàn vaät lyù Baûng 3. Thaønh phaàn rieâng bieät cuûa CTR sinh hoaït STT Thaønh phaàn Khoái löôïng (%) Khoaûng dao ñoäng Giaù trò trung bình 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Thöïc phaåm Giaáy Carton Plastic Vaûi Cao su Da Raùc laøm vöôøn Goã Thuûy tinh Ñoà hoäp Kim loaïi maøu Kim loaïi ñen Buïi, tro, gaïch 6 - 26 25 - 45 3 - 15 2 - 8 0 - 4 0 - 2 0 - 2 0 - 20 1 - 4 4 - 16 2 - 8 0 - 1 1 - 4 0 - 10 15 40 4 3 2 0.5 0.5 12 2 8 6 1 2 4 (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây döïng Haø Noäi – 2001) Tyû troïng: Tyû troïng cuûa raùc ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp caân troïng löôïng vaø coù ñôn vò laø kg/m3. Ñoái vôùi raùc thaûi sinh hoaït, tyû troïng thay ñoåi töø 120 – 590 kg/m3. Ñoái vôùi xe vaän chuyeån raùc coù thieát bò eùp raùc, tyû troïng raùc coù theå leân ñeán 830 kg/m3. Thaønh phaàn rieâng bieät: Thaønh phaàn naøy thay ñoåi theo vò trí ñòa lyù theo vuøng daân cö, theo möùc soáng, thôøi gian trong ngaøy, trong muøa, trong naêm goàm hôn 14 chuûng loaïi maø ôû ñoù giaáy laø nhieàu nhaát, sau ñoù ñeán thöïc phaåm, raùc laøm vöôøn, raùc sinh hoaït… Ñoä aåm: Ñoä aåm cuûa raùc cuõng thay ñoåi theo töøng loaïi thaønh phaàn vaø cuõng thay ñoåi theo muøa. Nhöõng nöôùc ôû vuøng nhieät ñôùi thì ñoä aåm cuûa raùc raát cao, nhieàu khi leân ñeán 80%. Ñoä aåm bieán ñoåi nhieàu, vaø cao nhaát vaãn laø raùc thöïc phaåm, raùc laøm vöôøn, raùc sinh hoaït thaáp nhaát laø thuûy tinh. b. Thaønh phaàn hoùa hoïc Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa raùc bao goàm nhöõng chaát deã bay hôi khi ñoát ôû nhieät ñoä 9200C, thaønh phaàn tro sau khi ñoát vaø deã noùng chaûy. Taïi ñieåm noùng chaûy theå tích cuûa raùc giaûm 95%. Baûng 4. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa raùc sinh hoaït STT Thaønh phaàn Loaïi raùc Tính theo % troïng löôïng khoâ Carbon Hydro Oxy Nitô Löu huyønh Tro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Thöïc phaåm Giaáy Carton Plastic Vaûi Caosu Da Raùc laøm vöôøn Goã Buïi, tro, gaïch 48.0 3.5 4,4 60.0 55.0 78.0 60.0 47.8 49.5 26.3 6.4 6.0 5.9 7.2 6.6 10.0 8.0 6.0 6.0 3.0 37.5 44.0 44.6 22.8 31.2 x 11.6 42.7 42.7 2.0 2.6 0.3 0.3 x 4.6 2.0 10.0 3.4 0.2 0.5 0.4 0.2 0.2 x 0.15 x 0.4 0.1 0.1 0.2 5.0 6.0 5.0 10.0 2.45 10.0 10.0 4.5 1.5 68.0 (Nguoàn: Quaûn lyù CTR- taäp 1: CTR ñoâ thò, GS. TS. Traàn Hieáu Nhueä, TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS. Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây döïng Haø Noäi – 2001) Trong raùc coù C, H, O, N, S trong ñoù thaønh phaàn C laø cao nhaát. Tuøy theo moãi loaïi raùc maø thaønh phaàn cuûa noù cuõng thay ñoåi. Thaønh phaàn naøy ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh nhieät löôïng cuûa raùc. 2.2 TOÅNG QUAN CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN ÔÛ VIEÄT NAM VAØ THEÁ GIÔÙI 2.2.1 Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû lyù CTR treân theá giôùi a. Taùi cheá, xuaát khaåu vaø giaûm thieåu taïi nguoàn Caùc CTR laø caùc loaïi nylon, plastic, saét theùp vaø caùc kim loaïi coù giaù trò khaùc, giaáy vuïn, vaûi vuïn, caùc pheá thaûi cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc. Chuùng ñöôïc thu gom vaø phaân loaïi ngay töø khi thaûi ra theo nguyeân taéc phaân loaïi taïi nguoàn. Nhöõng CTR coù theå söû duïng laïi cho caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau, nhö giaáy vuïn coù theå ñöa vaøo laøm nguyeân lieäu saûn xuaát giaáy. Plastic ñöôïc taùi söû duïng laøm chaát ñoän theâm khi cheá taïo caùc saûn phaåm nhöïa, caùc loaïi saét theùp thì ñöôïc naáu laïi… b. Ñoå ñoáng hay baõi hôû Ñaây laø moät bieän phaùp coù töø laâu ñôøi, ñöôïc söû duïng khi xöû lyù CTR moät caùch töï phaùt, khoâng coù moät quy hoaïch cuï theå. Bieän phaùp naøy tuy ñaõ coù töø laâu vaø taïi Vieät Nam ôû nhöõng ñòa phöông chöa coù caùc chöông trình quy hoaïch quaûn lyù vaø xöû lyù raùc moät caùch trieät ñeå thì bieän phaùp naøy thöôøng thaáy. c. Ñoå xuoáng bieån Ñaây laø moät bieän phaùp maø caùc thaønh phoá naèm gaàn caùc bôø bieån thöôøng hay söû duïng, maëc duø gaàn ñaây khi caùc toå chöùc baûo veä moâi tröôøng treân theá giôùi ñaõ khuyeán caùo raát nhieàu veà hieän töôïng naøy, hieän töôïng caùc baõi bieån traøn ngaäp raùc röôûi thì vieäc ñoå chaát thaûi sinh hoaït xuoáng bieån cuõng khoâng coøn phoå bieán nhö tröôùc nöõa. Rieâng thaønh phoá New York thì haøng naêm buøn naïo veùt ñoå xuoáng bieån khoaûng 7 – 10 trieäu taán vôùi khoaûng xa bôø laø 12 daëm (miles). Theo moät quy ñònh gaàn ñaây thì CTR laø buøn naïo veùt phaûi ñoå xa bôø toái thieåu laø 106 daëm (miles). Moät caâu hoûi ñaët ra caàn phaûi traû lôøi laø khaû naêng cuûa bieån coù theå chòu ñöôïc bao nhieâu chaát thaûi, vaø neáu tieáp tuïc ñoå xuoáng bieån maø khoâng coù ñöôïc moät quy hoaïch cuï theå ñeå baûo veä moâi tröôøng bôø bieån, ñôøi soáng thuyû sinh, thaäm chí laø caû ñôøi soáng con ngöôøi thì chaát löôïng moâi tröôøng bieån seõ ra sao. d. Choân laáp hôïp veä sinh Choân laáp hôïp veä sinh döôøng nhö laø bieän phaùp cuoái cuøng ñeå löïa choïn khi ñöa ra caùc bieän phaùp xöû lyù CTR. Ñaây laø moät bieän phaùp ñôn giaûn, deã thöïc hieän, möùc ñoä an toaøn cho moâi tröôøng, cho con ngöôøi cao, ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi maø taïi ñoù quyõ ñaát doài daøo. Choân laáp hôïp veä sinh laø bieän phaùp xöû lyù ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù töø 70 – 90 % löôïng CTR sinh hoaït taïi caùc quoác gia treân toaøn theá giôùi. Ñeå löïa choïn vò trí, khu vöïc xaây döïng baõi choân laáp (BCL) raùc hôïp veä sinh phuï thuoäc vaøo khaù nhieàu yeáu toá nhö: khoaûng caùch töø caùc nguoàn phaùt sinh CTR tôùi BCL, heä thoáng giao thoâng, nhöõng taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng trong quaù trình hoaït ñoäng, tình hình ñòa chaát thuyû vaên taïi khu vöïc… Neáu so saùnh vôùi caùc phöông phaùp khaùc thì phöông phaùp choân laáp CTR hôïp veä sinh laø ñôn giaûn vaø baûo ñaûm nhaát veà maët baûo veä moâi tröôøng. Vôùi phöông phaùp naøy thì coù theå haïn cheá ñöôïc hieän töôïng boác muøi cuûa CTR, ñoàng thôøi caùc hieän töôïng chaùy ngaàm, chaùy buøng phaùt cuõng khoù xaûy ra, vaän haønh ñôn giaûn, chi phí thaáp. Tuy nhieân trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa BCL CTR cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau ñaây: Vieäc xaây döïng BCL CTR ñoøi hoûi phaûi coù dieän tích ñaát khaù lôùn, ñaây laø moät ñieàu kieän khoù ñaùp öùng ñoái vôùi nhöõng thaønh phoá, thò xaõ ñoâng daân; Caùc baõi choân laáp thöôøng sinh ra caùc khí CH4 (methane) laø moät khí coù taùc ñoäng gaây neân hieäu öùng nhaø kính vaø H2S (sulphua hydrogen) gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc chaát khí CH4 sinh ra neáu thu gom khoâng toát seõ deã sinh ra hieän töôïng chaùy ngaàm trong baõi raùc. Khí NH3 sinh ra töø baõi raùc cuõng goùp phaàn gaây oâ nhieãm muøi cho baàu khí quyeån xung quanh baõi raùc; Lôùp ñaát phuû treân cuøng neáu khoâng ñöôïc ñaàm neùn toát thì seõ deã bò gioù laøm phaùt taùn thaønh buïi, gaây oâ nhieãm buïi cho moâi tröôøng laân caän. e. Cheá bieán phaân boùn höõu cô Nguyeân taéc Nguyeân taéc cuûa vieäc cheá bieán phaân raùc laø söû duïng quaù trình phaân huyû chaát höõu cô cuûa vi sinh vaät. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø reû tieàn, hieäu quaû xöû lyù toát, saûn phaåm sinh ra coù yù nghóa kinh teá cao, ñöôïc aùp duïng nhieàu taïi caùc khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp vì nguoàn phaân höõu cô töï laøm ra naøy raát toát cho caây troàng. Vieäc uû cheá bieán phaân raùc ñöôïc phaân laøm 2 phöông phaùp: UÛ hieáu khí: coâng ngheä naøy söû duïng caùc vi sinh vaät hieáu khí ñeå xöû lyù caùc chaát höõu cô coù trong CTR ôû ñieàu kieän coù ñuû oâxy, nhieät ñoä, pH thích hôïp. Caùc vi khuaån hieáu khí coù trong raùc seõ thöïc hieän quaù trình oâxy hoaù caùc phaàn töû carbon coù trong chaát höõu cô thaønh ñioxit carbon (CO2). Thoâng thöôøng raùc sau khi uû 2 ngaøy vaø nhôø khaû naêng giöõ nhieät, nhieät ñoä trong ñoáng raùc uû taêng leân 450C vaø ñaït 60 – 900C sau 6 – 7 ngaøy. Luùc naøy ôû ñieàu kieän ñuû oâxy, ñoä aåm vaø pH thích hôïp caùc vi sinh vaät hieáu khí hoaït ñoäng maïnh, sau 2 – 4 tuaàn laø raùc bò phaân huyû hoaøn toaøn, caùc vi khuaån gaây beänh, coân truøng coù trong raùc bò huyû dieät do nhieät ñoä trong ñoùng raùc uû leân cao. UÛ yeám khí: quaù trình naøy hoaït ñoäng döïa treân vieäc söû duïng tính naêng phaân huyû chaát höõu cô cuûa caùc vi sinh vaät kî khí. Moâ hình cheá bieán phaân raùc baèng vieäc söû duïng phöông phaùp uû yeám khí ñaõ coù töø laâu, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng vuøng saâu, vuøng xa khi caàn cheá bieán phaân boùn cho noâng nghieäp. Tuy nhieân uû yeám khí cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhö: thôøi gian phaân huyû daøi, phaùt sinh ra caùc khí CH4, H2S gaây muøi hoâi, caùc vi khuaån gaây beänh vaø coân truøng khoâng cheát do nhieät ñoä phaân huyû thaáp. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp OÅn ñònh chaát thaûi; Taùi söû duïng ñöôïc chaát thaûi; Giaûm nhu caàu söû duïng ñaát ñeå choân laáp; Nguy cô oâ nhieãm moâi tröôøng giaûm so vôùi phöông phaùp xöû lyù khaùc; Taïo ra saûn phaåm coù ích cho xaõ hoäi töø chaát thaûi. Khuyeát ñieåm Thôøi gian uû töông ñoái daøi; UÛ yeám khí phaùt sinh muøi hoâi; Toán chi phí ñaàu tö cho maùy moùc, thieát bò phuïc vuï saûn xuaát. g. Thieâu ñoát chaát thaûi Ñoát raùc laø giai ñoaïn xöû lyù ñöôïc aùp duïng cho moät soá loaïi raùc nhaát ñònh khoâng theå xöû lyù baèng caùc bieän phaùp khaùc. Caùc chaát khí ñöôïc laøm saïch hoaëc khoâng ñöôïc laøm saïch thoaùt ra ngoaøi khoâng khí. Tro thaûi ñöôïc choân laáp hoaëc söû duïng laøm vaät lieäu xaây döïng. Xöû lyù baèng phöông phaùp ñoát coù yù nghóa quan troïng laø laøm giaûm tôùi möùc nhoû nhaát chaát thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu söû duïng coâng ngheä tieân tieán coøn coù yù nghóa cao BVMT. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù raùc toán keùm nhaát so vôùi phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh vì chi phí ñeå ñoát moät taán raùc cao hôn khoaûng 10 laàn. Coâng ngheä ñoát raùc thöôøng söû duïng ôû caùc quoác gia phaùt trieån vì coù moät neàn kinh teá ñuû maïnh ñeå bao caáp cho vieäc thu ñoát raùc sinh hoaït nhö moät dòch vuï phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa toaøn daân. Tuy nhieân ñoát raùc sinh hoaït bao goàm nhieàu chaát khaùc nhau sinh khoùi ñoäc vaø deã sinh ñioxin neáu giaûi quyeát vieäc xöû lyù khoùi khoâng toát. Naêng löôïng sinh ra coù theå taän duïng cho caùc loø hôi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn nhieät vaø phaùt ñieän. Moãi loø ñoát phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi raát toán keùm nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình ñoát coù theå gaây ra. Öu ñieåm cuûa coâng ngheä Dieän tích söû duïng ñeå xöû lyù nhoû; Nhöõng CTR khi ñoát thì trôû neân voâ truøng, khoâng gaây haïi tôùi söùc khoeû con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Theå tích CTR sau khi ñoát cuõng giaûm tôùi 70 – 90% theå tích ban ñaàu; Loaïi tröø ñöôïc caùc chaát ñoäc coù khaû naêng gaây ung thö hay gaây beänh truyeàn nhieãm, chaát coù hoaït tính sinh hoïc gaây taùc ñoäng baát lôïi cho caùc quaù trình xöû lyù khaùc; Khaû naêng xöû lyù chaát thaûi trong thôøi gian ngaén; Quaù trình ñoát khoâng sinh ra khí CH4 (methane) nhö choân laáp, laø moät yeáu toá gaây hieäu öùng nhaø kính laøm noùng baàu khoâng khí toaøn caàu; Ñoái vôùi loø ñoát coâng suaát lôùn, löôïng nhieät sinh ra coù theå söû duïng cho caùc muïc ñích khaùc; Thieâu ñoát laø bieän phaùp toát nhaát ñeå coù theå xöû lyù nhöõng chaát thaûi ñoäc haïi nhö: nhöõng chaát dung moâi höõu cô, nhöõng chaát ñoäc, CTR y teá… Nhöôïc ñieåm Vaän haønh phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao; Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí xöû lyù cao, thôøi gian hoaøn voán laâu; Trong quaù trình thieâu ñoát coù phaùt sinh ra nhöõng khí gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø gaây aûnh höôûng tôùi söùc khoeû con ngöôøi nhaát laø buïi; Thieáu söï linh ñoäng trong vieäc thay ñoåi cheá ñoä ñoát; CTR sau quaù trình ñoát tuy ñaõ giaûm theå tích xuoáng raát nhieàu nhöng vaãn coøn (tro), neân cuõng caàn phaûi coù bieän phaùp quaûn lyù nguoàn naøy. 2.2.2 Moät soá coâng ngheä xöû lyù raùc hieän coù ôû Vieät Nam Ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia, CTR laø vaán ñeà böùc xuùc cuûa xaõ hoâïi, ñaëc bieät laø caùc trung taâm coâng nghieäp lôùn. Vieät Nam ôû trong tình traïng chung ñoù maø caùc trung taâm coâng nghieäp phaùt trieån nhö TP.HCM, Haø Noäi, Ñaø Naüng, Haûi Phoøng, Bieân Hoaø luoân luoân phaûi ñoái phoù vôùi thöïc traïng CTR vaø raùc thaûi sinh hoaït. Söï taäp trung daân cö vaø maät ñoä cao, söï phaùt trieån kinh teá löôïng raùc thaûi. Trong thöïc teá aáy, taát caû caùc ñoâ thò ñeàu phaûi giaûi quyeát raùc thaûi cuûa mình maø khoâng theå aùp duïng theo moät raäp khuoân naøo. Sôû dó coù söï ña daïng veà caùc bieän phaùp xöû lyù raùc laø do söï khaùc bieät caùc yeáu toá: Trình ñoä phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät; Trình ñoä daân trí; Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc thaûi; Vò trí ñòa lyù vaø ñaëc ñieåm daân soá, ñaát ñai töøng vuøng. Moät soá phöông phaùp xöû lyù raùc hieän ñang aùp duïng ôû Vieät Nam ñöôïc trình baøy sau ñaây: Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy Hoùc Moân – TP.HCM Coâng ngheä uû raùc hieáu khí cuûa Ñan Maïch. Coâng ngheä naøy ñöôïc cô khí hoaù, söû duïng hai loø quay trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm. Tuy nhieân sau moät thôøi gian hoaït ñoäng coâng ngheä naøy trôû neân khoâng phuø hôïp nöõa vì: Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc ngaøy moät gia taêng; Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc ngaøy caøng phöùc taïp, khoâng phuø hôïp vôùi coâng ngheä ñaõ ñöôïc thieát keá; Giaù thaønh cao do chi phí naêng löôïng vaø quaûn lyù vaän haønh lôùn. Hieän taïi nhaø maùy phaân raùc Hoùc Moân ñaõ ngöøng saûn xuaát do maùy moùc, thieát bò cuõ hoûng, bieân phaùp quaûn lyù chöa phuø hôïp vaø chi phí xöû lyù._. quaù cao. Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn, Haø Noäi Trong 2 naêm 1993 – 1994 thaønh phoá Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Lieân hieäp quoác ñaàu tö cho Nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn. Nhaø maùy naøy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huyû raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà cuûa thaønh phoá. Quaù trình uû raùc raùc hieáu khí ôû ñaây ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc vi sinh vaät hieáu khí coù saün trong raùc, coù boå sung theâm vi sinh vaät phaân laäp vaø nhaân gioáng. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong haàm uû, ñöôïc thoåi gioù cöôõng böùc vaø duy trì ñoä aåm thích hôïp. Coâng ngheä uû raùc ôû Caàu Dieãn laø moät trong nhöõng coâng ngheä tieân tieán nhaát. Tuy nhieân ñoøi hoûi ñaàu tö raát lôùn maø baát kyø moät nôi naøo khaùc khoù coù theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoâng coù söï giuùp ñôõ taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi. Xöû lyù raùc taïi nhaø maùy phaân raùc Buoân Ma Thuoät Nhaø maùy ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø thaùng 5/1994 taïi Thò xaõ Buoân Ma Thuoät (tænh Ñaclak). Do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá lieäu noâng saûn coù nguoàn goác höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû caø pheâ) vaø doài daøo veà phaân gia suùc vaø than buøn, nhaø maùy naøy löïa choïn coâng ngheä uû raùc yeám khí. Böôùc ñaàu ôû ñaây cho thaáy hieäu quaû kinh teá vaø phaân saûn phaåm coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát. Treân cô sôû saûn phaåm phaân höõu cô, cô baûn Nhaø maùy naøy coøn coù döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK. BCL hôïp veä sinh Choân laáp laø bieän phaùp xöû lyù cuoái cuøng nhöng laïi laø bieän phaùp chuû yeáu vaø hieäu quaû nhaát trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay. Choân laáp cho pheùp xöû lyù taát caû caùc loaïi raùc coâng nghieäp vaø sinh hoaït. Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cuûa BCL töông ñoái thaáp so vôùi caùc phöông phaùp xöû lyù khaùc. Ñieàu ñoù cho thaáy ñaây laø höôùng ñaàu tö thích hôïp trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay. Tuy nhieân, hieän nay ôû nöôùc ta vieäc choân laáp hôïp veä sinh môùi ñöôïc ñeà caäp maáy naêm gaàn ñaây vaø vieäc trieån khai coøn haïn cheá, moät soá nôi chæ aùp duïng bieän phaùp laáp ñaát sau khi ñoå raùc. Vaán ñeà thöïc hieän caùc bieän phaùp choân laáp hôïp veä sinh mang tính ñaày ñuû coøn ôû caáp döï aùn. 2.3 TOÅNG QUAN TÌNH HÌNH PHAÂN LOAÏI RAÙC THAÛI TAÏI NGUOÀN 2.3.1 Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa vieäc phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn Muïc ñích chính cuûa vieäc PLRTN laø nhaèm thu hoài laïi caùc thaønh phaàn coù ích trong raùc coù theå söû duïng ñeå cheá bieán thaønh caùc saûn phaåm môùi döôùi daïng vaät chaát hoaëc naêng löôïng phuïc vuï cho saûn xuaát vaø tieâu duøng. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn laø moät trong nhöõng nhieäm vuï raát quan troïng ñoái vôùi caùc heä thoáng quaûn lyù CTR hieän ñaïi. Coâng vieäc naøy lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc taùch rieâng (phaân loaïi) moät soá thaønh phaàn raùc ngay taïi nguoàn thaûi tröôùc khi noù ñöôïc chôû ñi. VD: Ñoái vôùi CTR sinh hoaït coù theå phaân thaønh ba loaïi: (1) Caùc pheá thaûi coù khaû naêng taùi söû duïng hoaëc taùi sinh nhö: giaáy, nylon, nhöïa, kim loaïi, thuyû tinh, voû ñoà hoäp,…;(2) Caùc thaønh phaàn höõu cô coù theå söû duïng ñeå laøm phaân Compost; (3) Caùc phaàn coøn laïi. Vieäc PLRTN coù moät soá yù nghóa quan troïng veà maët kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Tröôùc heát, noù goùp phaàn laøm taêng tyû leä chaát thaûi cho muïc ñích taùi sinh. Ñieàu naøy keùo theo nhieàu taùc ñoäng tích cöïc nhö: haïn cheá vieäc khai thaùc caùc taøi nguyeân sô khai, giaûm bôùt khoái löôïng chaát thaûi phaûi vaän chuyeån vaø xöû lyù do ñoù tieát kieäm ñöôïc chi phí vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc, keå caû tieát kieäm maët baèng cho vieäc choân laáp raùc, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc xöû lyù cuoái cuøng caùc thaønh phaàn coù khaû naêng taùi cheá toát. Ñieàu naøy coù yù nghóa heát söùc quan troïng ñoái vôùi caùc thaønh phoá vì hieän nay caùc coâng tröôøng xöû lyù raùc cuûa thaønh phoá ñeàu vöôùng phaûi nhöõng vaán ñeà nan giaûi veà moâi tröôøng (nöôùc ræ raùc, muøi hoâi, khí thaûi,…) maø nguyeân nhaân saâu xa cuûa noù laø do chöa thöïc hieän toát vieäc PLTRN. Moät yù nghóa quan troïng khaùc cuûa vieäc PLRTN laø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngaønh taùi cheá vaät lieäu, qua ñoù goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, taïo thu nhaäp cho nhieàu lao ñoäng. Trong lónh vöïc taùi söû duïng caùc thaønh phaàn höõu cô trong raùc sinh hoaït ñeå saûn xuaát phaân Compost, neáu vieäc PLRTN ñöôïc thöïc hieän toát seõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû saûn xuaát vaø chaát löôïng cuõng nhö tính oån ñònh cuûa saûn phaåm phaân Compost. Qua ñoù seõ goùp phaàn môû roäng thò tröôøng phaân Compost voán chöa ñöôïc öa chuoäng nhö hieän nay… Hoaït ñoäng PLRTN ñöôïc thöïc hieän maïng laïi nhöõng lôïi ích thieát thöïc veà kinh teá– xaõ hoäi vaø moâi tröôøng nhö : Lôïi ích kinh teá : Taùi söû duïng laïi haàu nhö toaøn boä löôïng raùc höõu cô deã phaân huyû ñeå saûn xuaát phaân compost; Tieát kieäm dieän tích ñaát söû duïng ñeå choân laáp raùc do giaûm löôïng raùc ñöa ñeán baõi choân laáp; Tieát kieäm chi phí xöû lyù nöôùc ræ raùc; Tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân nhö nöôùc, naêng löôïng, caùc taøi nguyeân duøng ñeå saûn xuaát naêng löôïng. Khía caïnh moâi tröôøng: PLRTN nhaèm goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng: saïch, veä sinh, vaên minh; khaéc phuïc ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng kyõ thuaät quaûn lyù CTR sinh hoaït hieän taïi. Khía caïnh xaõ hoäi : Giuùp ngöôøi daân ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn yù nghóa cuûa vieäc taän duïng pheá thaûi, saûn phaåm thöøa ñeå taïo ra caùc saûn phaåm coù ích cho neàn kinh teá – xaõ hoäi vaø moâi tröôøng; Naâng cao söùc khoeû cuõng nhö phuùc lôïi xaõ hoäi cho nhaân daân thoâng qua yù thöùc veà traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng cuûa mình. Beân caïnh ñoù, khi ñaõ thöïc hieän PLRTN, taïi caùc BCL, caùc ñieåm taäp trung seõ khoâng coøn caùc thaønh phaàn coù theå nhaët laïi ñeå baùn pheá lieäu neân seõ giaûm hoaëc ngöng haún hoaït ñoäng cuûa ñoäi quaân nhaët raùc, nhôø ñoù giaûm ñöôïc caùc beänh taät do raùc thaûi gaây ra ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhaët raùc; Naâng cao naêng löïc quaûn lyù moâi tröôøng cho caùn boä ñòa phöông, naâng cao yù thöùc töï giaùc, traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng cho caùc nhaø doanh nghieäp vaø coäng ñoàng daân cö, hoï seõ töï giaùc hôn trong vieäc ñoùng goùp phí thu gom vaø xöû lyù CTR. Ngoaøi ra chöông trình cuõng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc xaõ hoäi hoùa coâng taùc quaûn lyù CTR vaø giaûm gaùnh naëng cho ngaân saùch nhaø nöôùc veà caùc khoaûn coâng taùc veä sinh ñöôøng phoá, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR ñoâ thò. 2.3.2 Tình hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû caùc nöôùc treân theá giôùi Vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR ñaõ ñöôïc caûnh baùo vaø nghieân cöùu raát chi tieát ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñaëc bieät laø caùc nöôùc phaùt trieån. ÔÛ caùc nöôùc naøy do tình hình kinh teá khaù phaùt trieån, ñôøi soáng vaø trình ñoä daân trí cao coäng vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp khaù phaùt trieån do vaäy thaønh phaàn cuûa raùc thaûi cuõng khaùc xa raát nhieàu so vôùi Vieät Nam. Do caùc ngaønh cheá bieán thöïc phaåm phaùt trieån maïnh cuøng vôùi vieäc söû duïng bao bì ñoùng goùi hoaøn chænh neân thaønh phaàn chaát höõu cô trong raùc thaûi khaù thaáp. Maët khaùc do ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn toát neân haàu heát caùc chaát höõu cô deã phaân huyû ñöôïc xöû lyù ngay taïi nhaø baèng bieän phaùp xay nhoû hoaø troän vôùi nöôùc vaø thaûi xuoáng haàm töï hoaïi nhö ôû Newzeland, Nhaät, Ñöùc, Phaùp … hoaëc chuùng ñöôïc chuyeån ra baõi choân laáp vôùi khoái löôïng raát nhoû. Ngöôïc laïi khoái löôïng raùc ñöôïc taän duïng taùi sinh vaø taùi cheá khaù lôùn vaø thöôøng ñöôïc chuyeån thaúng töø nôi phaân loaïi ñeán nhaø maùy taùi cheá. Moät soá nöôùc do ñieàu kieän thieáu ñaát laïi raát ít söû duïng BCL nhö Singapore, Nhaät, Phaùp maø chuû yeáu chæ söû duïng cho taùi sinh vaø taùi cheá. Caùc baõi choân laáp raùc cuûa caùc nöôùc phaùt trieån haàu nhö khoâng caàn chuù yù ñeán vieäc xöû lyù nöôùc raùc do khoái löôïng chaát höõu cô trong baõi choân laáp khaù thaáp. Coù theå noùi vieäc xaây döïng moâ hình thu gom, phaân loaïi vaø vaän chuyeån, xöû lyù CTR ôû caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ ñi vaøo neà neáp vaø ñöôïc ngöôøi daân töï giaùc thöïc hieän nhö laø phaùp leänh cuûa nhaø nöôùc. Vieäc thu gom vaø phaân loaïi raùc ôû caùc nöôùc ñöôïc thöïc hieän vôùi quy moâ khaù ñôn giaûn vaø thuaän tieän cho ngöôøi daân. VD: ôû Newzeland tuùi nylon ñen baùn raát reû trong caùc sieâu thò ñöôïc ngöôøi daân mua veà töøng cuoän trong nhaø. Moãi nhaø daân ñöôïc trang bò 2 thaäm chí 3 thuøng nhöïa xanh chöùa raùc coù naép kín nhö ôû Vieät Nam. Taát caû caùc loaïi thöïc phaåm, thöùc aên thöøa, rau thöøa, voû chuoái, voû tröùng… ñöôïc boû vaøo hoäc nhoû caïnh lavabo, xay nhuyeãn vaø xaû vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc vaø ñöa veà heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung. Trong tuùi ñen chæ chöùa raùc hoaøn toaøn khoâ neân coù theå ñeå ngay trong nhaø beáp maø tuyeät ñoái khoâng coù muøi hoân thoái gì. Caùc loaïi CTR coù theå taùi cheá ñöôïc phaân loaïi rieâng nhö lon bia, chai nhöïa… Caùc chaát thaûi ñoäc haïi nhö pin, acquy, maïch ñieän töû ñöôïc phaân loaïi töø nhaø. Treân moãi thuøng raùc cuûa töøng hoä gia ñình ñeà coù ghi teân, soá nhaø vaøo saùng thöù saùu seõ do ngöôøi daân ñaët phía tröôùc nhaø, coâng ty dòch vuï seõ ñi thu gom rieâng töøng loaïi raùc tuyø theo chöùc naêng cuûa mình. CBEM laø moâ hình quaûn lyù ñaõ thaønh coâng ôû taát caû caùc nöôùc phaùt trieån vôùi yù thöïc coäng ñoàng raát cao vaø vôùi caùc quy ñònh, luaät leä nghieâm ngaët veà thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù raùc taïi nguoàn. 2.3.3 Tình hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû Vieät Nam Vieäc thu gom, phaân loaïi vaø löïa choïn bieän phaùp xöû lyù CTR cho töøng ñòa phöông ñang laø vaán ñeà böùc xuùc hieän naøy. Moãi ñòa phöông ñeàu coù nhöõng giaûi phaùp cho rieâng ñòa phöông mình nhaèm muïc ñích: naâng cao tyû leä thu gom ñaït hieäu quaû cao nhaát coù theå trong ñieàu kieän cuûa ñòa phöông mình. Phaân loaïi CTR ngay taïi nguoàn nhaèm taän duïng caùc loaïi CTR coù theå taùi sinh, taùi cheá, laøm giaûm chi phí vaän chuyeån ñeán BCL, giaûm aùp löïc cho caùc baõi choân laáp; Xaây döïng thò tröôøng trao ñoåi CTR trong khu vöïc nhaèm naâng cao hieäu quaû taän duïng; Taän duïng caùc chaát thaûi laø chaát höõu cô laøm phaân boùn hoaëc choân laáp trong caùc baõi choân laáp hôïp veä sinh. Coù theå keå ñeán moät soá ñòa phöông ñaõ coù keá hoaïch chi tieát quy hoaïch, quaûn lyù, xöû lyù CTR vaø ñaàu tö kinh phí thích ñaùng cho coâng taùc naøy, ví duï: TP. Hoà Chí Minh, Ñoàng Nai, Taây Ninh, Bình Döông, Long An, Baø Ròa – Vuõng Taøu, Haø Noäi, Haûi Phoøng… Tuy nhieân, ñaây môùi chæ laø caùc coâng vieäc khôûi ñaàu. Maët khaùc, moãi ñòa phöông coù nhöõng neùt ñaëc thuø rieâng veà ñaëc ñieåm ñòa lyù töï nhieân, vò trí, kinh teá vaø xaõ hoäi khaùc nhau, do vaäy vieäc xaây döïng caùc moâ hình thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù cuûa moãi ñòa phöông cuõng coù nhöõng neùt ñaëc thuø rieâng phuø hôïp vôùi töøng ñòa phöông ñoù. 2.4 TOÅNG QUAN VAØ NHAÄN XEÙT VEÀ CAÙC MO HÌNH QUAÛN LYÙ VAØ BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG COÙ SÖÏ THAM GIA CUÛA COÄNG ÑOÀNG (CBEM) 2.4.1 Toång quan veà CBEM CBEM laø gì? Laø phöông thöùc baûo veä moâi tröôøng treân cô sôû moät vaán ñeà moâi tröôøng cuï theå ôû ñòa phöông vaø taäp hôïp caùc caù nhaân vaø toå chöùc caàn thieát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñoù; Taäp trung caûi taïo hoaëc baûo veä moät taøi nguyeân naøo ñoù nhö nguoàn nöôùc hay taïo ra lôïi ích veà moâi tröôøng nhö döï aùn naêng löôïng coù theå taùi taïo ñöôïc qua vieäc söû duïng taát caû nhöõng coâng cuï quaûn lyù coù saün; Ñoàng quaûn lyù taøi nguyeân ñoù thoâng qua söï hôïp taùc giöõa chính quyeàn, caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc phi chính phuû vaø coäng ñoàng daân cö. Caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa CBEM Taäp trung vaøo moät vuøng ñòa lyù cuï theå thuaän tieän cho khaûo saùt, ñaùnh giaù vaø cho keát quaû chính xaùc; Phoái hôïp giöõa caùc beân coù lieân quan, giuùp ñôõ laãn nhau: Chính quyeàn, ñoaøn theå, coäng ñoàng vaø caùc chuyeân gia; Baûo veä vaø phuïc hoài chaát löôïng moâi tröôøng: Khoâng khí, nöôùc, ñaát, sinh thaùi…; Taäp hôïp caùc muïc tieâu veà MT-KT-XH ñi ñoâi vôùi BVMT & PTBV; Xaây döïng caùc coâng cuï thích hôïp phuï thuoäc vaøo caùc böôùc tieán haønh; Söû duïng vieäc quaûn lyù coù ñieàu chænh trong quaù trình thöïc hieän. Tieán trình thöïc hieän Theo 8 böôùc sau: 1. Xaùc ñònh caùc thaùch thöùc cuûa coäng ñoàng (tình hình oâ nhieãm MT do CTR gaây ra); 2. Chæ ñònh vaø trieäu taäp ngöôøi Chuû trì: Caùn boä coù uy tín vaø coù tinh thaàn traùch nhieäm ôû ñòa phöông; 3. Xaây döïng nhoùm laøm vieäc: Coäng ñoàng, toå chöùc phi chính phuû, Chính quyeàn, doanh nghieäp…; 4. Xaây döïng söï nhaát trí: Toå chöùc hoäi hoïp, tuyeân truyeàn xaùc ñònh thaùch thöùc vaø muïc tieâu, xaây döïng caùc yeáu toá caàn thieát höôùng tôùi muïc tieâu; 5. Giaûi quyeát caùc muïc tieâu: Xaõ hoäi – Moâi tröôøng – Kinh teá; 6. Xaây döïng caùc giaûi phaùp thích hôïp: Xaây döïng keá hoaïch haønh ñoäng; 7. Kyù keát thoaû thuaän: Caùc ñoái taùc cam keát veà haønh ñoäng, nhaân löïc, lòch trình, bieän phaùp thöïc hieän; 8. Thöïc hieän döï aùn: Phuïc hoài löu vöïc; Caûi thieän vieäc quaûn lyù chaát thaûi; Aùp duïng saûn xuaát saïch hôn; Giaùo duïc vaø vaän ñoäng söï tham gia cuûa coäng ñoàng; Caùc vaán ñeà khaùc. Lôïi ích cuûa CBEM Chính quyeàn caùc caáp: thaønh phoá, quaän/huyeän vaø coäng ñoàng cuøng phoái hôïp trong vieäc caûi thieän ñieàu kieän moâi tröôøng; Nhieàu toå chöùc chính quyeàn, doanh nghieäp, vaø caùc toå chöùc tình nguyeän ñoùng goùp thôøi gian vaø taøi chính ñeå caûi thieän chaát löôïng moâi tröôøng; Caùc doanh nghieäp vaø ngöôøi daân sinh soáng taïi ñòa phöông seõ haøi loøng vì döï aùn ñaõ ñem laïi moâi tröôøng soáng saïch ñeïp hôn cho coäng ñoàng; Lôïi ích kinh teá cuûa caùc hoä gia ñình: ñoåi pheá thaûi taùi cheá laáy tuùi nylon, giaûm chi phí thu gom raùc,…; Vôùi caùn boä nhaø nöôùc, Ñaûng vieân, Ñoaøn vieân, gia ñình…, ñöôïc xem laø moät trong caùc tieâu chuaån bình xeùt thi ñua hay phaân loaïi cuoái naêm; Naâng cao nhaän thöùc: lôïi ích veà xaõ hoäi vaø nhaân vaên. Quaûn lyù Moâi tröôøng döïa vaøo coäng ñoàng Caàn xaùc ñònh roõ vaán ñeà moâi tröôøng caàn giaûi quyeát; Coâng cuï phuø hôïp; nhìn söï vieäc toaøn dieän; ñieàu chænh linh hoaït trong quaù trình thöïc hieän; thöïc hieän phaûi phoái hôïp toát; Ñaït ñöôïc cam keát cuûa caùc beân lieân quan; caàn thieát trong phoái hôïp giöõa chính quyeàn vaø nhaân daân. Vai troø quan troïng cuûa ngöôøi ñaàu taøu trong döï aùn CBEM: ñöôïc chæ ñònh bôûi chính quyeàn vaø coù uy tín trong coäng ñoàng. Ngöôøi ñaàu taøu phaûi quan taâm ñeán nhöõng taùc ñoäng tích cöïc vaø tieâu cöïc cuûa döï aùn vaø hoaït ñoäng khoâng vì lôïi ích caù nhaân. Söï tham gia cuûa coäng ñoàng trong quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng - quan ñieåm vaø caùch tieáp caän môùi naøy hieän ñaõ ñöôïc thöû nghieäm vaø thöïc hieän ôû raát nhieàu nöôùc khaùc nhau treân toaøn theá giôùi, bao goàm caû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá raát phaùt trieån nhö Myõ, Haø Lan, Ñöùc, caùc nöôùc Taây AÂu, nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån vôùi toác ñoä nhanh choùng nhö Trung Quoác, AÁn Ñoä, caùc nöôùc chaâu Myõ La tinh,... vaø ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh coâng nhaát ñònh töø nhöõng naêm 50 theá kyû XX. Kinh nghieäm cho thaáy, bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng coäng ñoàng phaùt huy ñöôïc söùc maïnh cuûa coäng ñoàng trong vieäc BVMT, quaûn lyù vaø baûo veä caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân ,…sau ñaây laø moät soá kinh nghieäm veà phaùt huy vai troø baûo veä moâi tröôøng coäng ñoàng ôû moät soá nöôùc phaùt trieån cuõng nhö kinh nghieäm cuûa moät soá ñòa phöông ôû nöôùc ta ñaõ trieån khai moâ hình naøy. 2.4.2 Tình hình thöïc hieän CBEM ôû caùc nöôùc treân theá giôùi Hoa Kyø Töø nhöõng naêm 1995, toå chöùc EPA ñaõ tieán haønh xaây döïng caùc nguyeân taéc vaø ñeà xuaát caùc caùch tieáp caän hôïp lyù ñaït tôùi muïc tieâu “Baûo veä moâi tröôøng döïa treân cô sôû söï tham gia cuûa coäng ñoàng”. Töø ñoù hoï xaây döïng moâ hình CBEP (Community – Based Environmental Protection) vaø ñaõ trieån khai raát nhieàu ñòa phöông ôû Myõ vaø caùc nöôùc khaùc. Vaø cuõng ñaõ phaùt haønh nhieàu saùch vaø taïp chí coù lieân quan nhö EPA’s Community – Based Environmental Protection Framework (1999), Community – Based Environmental Protection: A Resourcebook For Protecting Ecosystem And Communities, trang web: http: www.epa.gov... Nhaät Baûn Vôùi chuû tröông vaän ñoäng taát caû moïi coäng ñoàng daân cö trong nöôùc thu gom chaát thaûi vaø xaây döïng xaõ hoäi taùi cheá trong theá kyû XXI. Chính phuû nöôùc naøy ñaõ coù nhöõng chính saùch thuùc ñaåy vaø khuyeán khích vieäc quaûn lyù chaát thaûi raén treân cô sôû cuûa söï tham gia tích cöïc vaø töï nguyeän cuûa caùc coäng ñoàng daân cö khaùc nhau. Heä thoáng quaûn lyù CTR cuûa Nhaät Baûn nhaän ñöôïc söï trôï giuùp cuûa heä thoáng toå chöùc thu gom hình thaønh treân cô sôû caùc toå chöùc khu vöïc (hoäi ñoàng thaønh phoá, hoäi thieáu nhi vaø hoäi cha meï hoïc sinh…). Caùc toå chöùc naøy tieán haønh thu gom vaø baùn caùc chaát thaûi coù theå taùi söû duïng cho caùc coâng ty taùi cheá chaát thaûi. Tính ñeán naêm 1993 ñaõ coù tôùi 82.000 toå chöùc loaïi naøy hoaït ñoäng ôû 92 thaønh phoá. Keát quaû laøm cho ñöôøng phoá saïch seõ, caùc dòch vuï veä sinh moâi tröôøng ñöôïc caûi thieän vaø chi phí cho coâng taùc quaûn lyù CTR giaûm ñi nhieàu laàn. Thuïy Ñieån Phaùt huy vai troø cuûa baûo veä moâi tröôøng coäng ñoàng thoâng qua vieäc taïo ñieàu kieän ñeå coäng ñoàng tham gia vaøo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng. Chính phuû nöôùc naøy cho raèng, khi laäp keá hoaïch veà ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng lôùn, vieäc laéng nghe yù kieán cuûa quaàn chuùng ngay ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa döï aùn laø caùch toát nhaát ñeå traùnh nhöõng khoù khaên sau naøy. Neáu khoâng thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy, söï phaûn khaùng cuûa daân chuùng coù theå taêng leân vaø gaây chaäm treã hoaëc ngöøng döï aùn. Quaù trình ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng taïi Thuïy Ñieån thaønh coâng lôùn nhaát khi noù höôùng ñeán muïc tieâu trôû thaønh moät quaù trình daân chuû. AÁn Ñoä Nhöõng baát ñoàng giöõa caùc cô quan chính phuû vaø chính quyeàn ñòa phöông ñaõ daãn ñeán tình traïng moâi tröôøng xuoáng caáp nghieâm troïng. Vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn lyù moâi tröôøng ñoøi hoûi coù söï cam keát caû töø 2 phía chính quyeàn vaø nhaân daân. Moät trong nhöõng bieän phaùp chuû yeáu laø trao cho coäng ñoàng daân cö quyeàn kieåm soaùt nhöõng ñoái töôïng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, duø ñoái töôïng ñoù thuoäc nhaø nöôùc hay tö nhaân. Caùc cô quan coù traùch nhieäm kieåm tra oâ nhieãm phaûi coù keá hoaïch cho caùc coäng ñoàng ñòa phöông vaø caùc toå chöùc phi chính phuû. Caùc baûn toùm taét ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng vôùi ngoân ngöõ deã hieåu maïch laïc, thoâng baùo veà caùc keát quaû giaùm saùt moâi tröôøng, khi ñoù caùc nhoùm coäng ñoàng coù theå kieåm tra laïi noàng ñoä caùc chaát thaûi so vôùi tieâu chuaån quy ñònh vaø kieän ra toøa neáu thöïc teá sai khaùc vôùi ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng. Brazil Vieäc ñoåi môùi cô baûn heä thoáng coáng raõnh ôû vuøng Ñoâng Baéc nhôø vaøo söï tham gia tích cöïc cuûa coäng ñoàng daân cö trong vieäc löïa choïn möùc dòch vuï vaän haønh vaø baûo döôõng cô sôû haï taàng heä thoáng coáng, giaûm chi phí xaây döïng tôùi 20 – 30% so vôùi tröôùc ñaây. Caùc gia ñình coù theå löïa choïn phöông aùn caûi thieän heä thoáng veä sinh hieän coù cuûa hoï, hoaëc laø noái vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc thoâng thöôøng - moät coáng loä thieân ôû ñöôøng phoá, hoaëc noái vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc chung. Söï löïa choïn laø töï do. Moät soá nöôùc khu vöïc Ñoâng Nam AÙ Kinh nghieäm cho thaáy, vieäc thu gom vaø xöû lyù CTR ñoâ thò thoâng qua vieäc huy ñoäng caùc nguoàn löïc saün coù trong coäng ñoàng laø caàn thieát. Nhöõng nguoàn löïc ñoù thuoäc veà nhöõng ngöôøi ñaïi dieän khaùc nhau (coâng coäng, tö nhaân, chính thöùc, khoâng chính thöùc…). Caùc cö daân, nhöõng ngöôøi ñöôïc söû duïng dòch vuï ñoâ thò phaûi traû thueá cho caùc dòch vuï ñoù vaø chính hoï laø moät thaønh vieân cuûa coäng ñoàng coù moái lieân heä tröïc tieáp ñeán hieäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù CTR ñoâ thò. Neáu khoâng chaáp nhaän vieäc quaûn lyù CTR ñoâ thò, hoï coù theå ñöa ra caùc saùng kieán nhö thaønh laäp toå chöùc cuûa chính nôi mình ôû, nhaèm ñaåy maïnh hình thöùc phaân loaïi, quay voøng, xöû lyù caùc nguoàn CTR ñoâ thò. Caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoàng coù theå taïo ñöôïc aûnh höôûng lôùn khi hoï ñöùng trong toå chöùc ñoù, chöù khoâng phaûi tö caùch moät caù nhaân. Trung Quoác: heä thoáng thu gom chaát thaûi ñoâ thò ttreân cô sôû coäng ñoàng taïi Thöôïng Haûi baét buoäc caùc hoä gia ñình coù traùch nhieâäm ñöa chaát thaûi raén cuûa hoï tôùi caùc ñieåm thu gom chaát thaûi gaàn nhaát, ñoå vaøo caùc thuøng chöùa baèng beâ toâng hoaëc theùp (thöôøng coù khoaûng caùch treân döôùi 100m). Moãi ñieåm thu gom naøy thöôøng phuïc vuï cho khoaûng 100 ñeán 300 hoä gia ñình. Sau ñoù, chaát thaûi ñöôïc thu gom bôûi caùc nhaân vieân cuûa phoøng veä sinh moâi tröôøng quaän. Hoäi ñoàng phöôøng, xaõ coù traùch nhieäm duy trì hoaït ñoäng queùt doïn, laøm saïch ñöôøng phoá. Caùc dòch vuï laøm saïch ñoù ñöôïc chính phuû cung caáp taøi chính vôùi tyû leä nhoû, tieàn phí dòch vuï hoä gia ñình laø nguoàn taøi chính chuû yeáu. Taïi caùc khu vöïc môùi xaây döïng gaàn ñaây ôû Thöôïng Haûi, caùc thuøng theùp lôùn ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng. Khi khoaûng caùch ñeán caùc hoä gia ñình xa hôn, hoäi ñoàng phöôøng, xaõ toå chöùc caùc ñieåm thu gom löu ñoäng baèng caùc xe ñaåy raùc nhoû keùo tay. Caùc ñieåm thu gom löu ñoäng ñöôïc ñaët ôû caùc vò trí do hoäi ñoàng phöôøng, xaõ quy ñònh. Philipines cuõng ñaõ thaønh laäp voâ soá caùc chöông trình quaûn lyù taøi nguyeân coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng – nhaèm thay theá cho caùc döï aùn baûo toàn theo phöông phaùp cuõ laø “ñöa töø treân xuoáng”. Veà thuûy lôïi, kinh nghieäm cho thaáy vieäc sôùm loâi cuoán ñöôïc caùc nhoùm coäng ñoàng tham gia vaøo vieäc xaây döïng keá hoaïch vaø tìm kieám caùc giaûi phaùp laøm thoâng thoaùng caùc doøng chaûy ñaõ mang laïi keát quaû hoaøn haûo. Coäng ñoàng laø chuû theå thöïc hieän caùc giaûi phaùp ñoùng goùp coâng lao ñoäng vaø moät phaàn chi phí. Nhöõng ngöôøi söû duïng cuõng töï nguyeân hôn trong vieäc traû tieàn cho caùc dòch vuï. Chính coäng ñoàng tham gia vaøo coâng vieäc ñaõ töøng böôùc giaûm löôïng buøn, raùc trong caùc doøng chaûy nhôø yù chí töï giaùc cuûa hoï ñöôïc naâng cao. 2.4.3 Tình hình thöïc hieän CBEM ôû trong nöôùc Moät soá döï aùn ñaõ vaø ñang thöïc hieän taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù lieân quan ñeán quaûn lyù moâi tröôøng döïa vaøo coäng ñoàng: Döï aùn Asia Foundation “Caûi thieän moâi tröôøng keânh Taân hoùa– Loø Goám vôùi söï tham gia cuûa coäng ñoàng” keát hôïp giöõa Tröôøng Ñaïi Hoïc Portland (Myõ), Vieän Moâi Tröôøng & Taøi Nguyeân (vieän IER) vaø Vieän Nöôùc & Coâng Ngheä Moâi Tröôøng (naêm 2004) vaø hieän nay ñang tieáp tuïc vôùi söï hôïp taùc cuûa Chi Cuïc Baûo Veä Moâi Tröôøng TP.HCM; Döï aùn 415 “Caûi thieän moâi tröôøng keânh Taân Hoùa – Loø Goám” do Bæ taøi trôï laø nhöõng kinh nghieäm ñaàu tieân veà vai troø cuûa coäng ñoàng trong caûi thieän ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng. Ngoaøi ra, ôû Vieät Nam moät soá chöông trình baûo veä moâi tröôøng treân caû nöôùc coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng cuûa caùc toå chöùc, ñoaøn theå: Hoäi sinh vieân, Ñoaøn thanh nieân, Hoäi phuï nöõ, Hoäi cöïu chieán binh,… nhö ngaøy Quoác khaùnh, ngaøy Moâi tröôøng Theá giôùi, Chuû nhaät xanh, Muøa heø xanh, tuaàn leã Quoác gia veà Nöôùc saïch vaø Veä sinh moâi tröôøng,… caùc hoaït ñoäng naøy haàu nhö chæ coù tính phong traøo, khoâng laâu daøi vaø lieân tuïc. Tuy nhieân, ôû caùc laøng baûn, xuaát phaùt töø phong traøo xaây döïng laøng vaên hoùa hoaëc xaây döïng vaø thöïc hieän höông öôùc, ñöôïc trieån khai roäng raõi ôû nhieàu nôi trong caû nöôùc, nhieàu laøng baûn ñaõ choïn khaâu veä sinh – baûo veä moâi tröôøng ñeå ñöa ra caùc quy ñònh vaø taïo ra moät soá cô cheá quaûn lyù thích hôïp ñeå thöïc hieän. Theo ñoù ñaõ coù nhöõng moâ hình baûo veä moâi tröôøng coäng ñoàng mang ñaäm neùt vaên hoùa baûn ñòa. Laøng vaên hoùa Chieát Bi - xaõ Thuûy Taân - huyeän Höông Thuûy - tænh Thöøa Thieân Hueá Khôûi ñaàu laø Baûn Höông Öôùc baûo veä moâi tröôøng cuûa laøng ñöôïc kyù keát ngaøy raèm thaùng ba naêm 1999. Baûn Höông Öôùc ñöôïc 12 vò toäc tröôûng thuoäc 12 doøng hoï trong laøng kyù keát, coù 4 chöông 12 ñieàu, goàm nhöõng quy ñònh raát cuï theå, kieåm soaùt toaøn boä sinh hoaït vaø saûn xuaát cuûa nhaân daân töø nhaø ra ngoõ, chôï buùa, tröôøng hoïc, ñoàng ruoäng… Keå töø ngaøy baûn höông öôùc ñöôïc xaùc laäp, ñaõ coù söï thay ñoåi caên baûn veà moâi tröôøng Chieát Bi. Khoâng coøn raùc ngoaøi ñöôøng, ngay caû laù ruïng cuõng ñöôïc doïn trong ngaøy, khoâng coøn caûnh phaân traâu boø vöông vaõi, khoâng coøn muøi hoâi cuûa chuoàng traïi gia suùc. Nhaø tieâu ñeàu ñaõ caûi taïo ñaït tieâu chuaån veä sinh. Caùc meï, caùc chò ñi chôï mang theo roå raù, ñoà ñöïng, haïn cheá duøng bao nylon. Baø con ñoùng goùp kinh phí, ngaøy coâng ñeå naâng caáp ñöôøng giao thoâng trong laøng. Suùc vaät cheát ñöôïc choân laáp hôïp veä sinh (tröôùc ñaây hoaëc quaêng ra ñoàng, thaäm chí coù ngöôøi vaãn laøm thòt aên). Bao bì hoùa chaát baûo veä thöïc vaät ñöôïc thu gom, taäp trung taïi caùc ñieåm quy ñònh ñeå xöû lyù. Ñeán nay, moâ hình höông öôùc baûo veä moâi tröôøng Chieát Bi ñaõ ñöôïc nhaân roäng ra caùc laøng laân caän nhö Toâ Ñaø, Vaân Cuø, phöôøng Thuaän Hoøa (thaønh phoá Hueá), thò traán Khe Tre (huyeän Nam Ñoâng) 6 xaõ mieàn nuùi huyeän A Löôùi, nhieàu laøng ven bôø ñaàm phaù Tam Giang… Xaõ Thieäu Trung - huyeän Thieäu Hoùa - tænh Thanh Hoùa Vôùi dieän tích 389 ha coù 258 ha laø ñaát canh taùc, daân soá 5885 ngöôøi, kinh teá toaøn xaõ döïa vaøo saûn xuaát noâng nghieäp vaø chaên nuoâi. Töø naêm 1994 ñeán naêm 2000, xaõ môùi coù 20 gieáng khoan nöôùc saïch daân duïng, 28 nhaø taém hôïp veä sinh, coù 23% soá hoä gia ñình laø hoä ngheøo. Nhaän thöùc cuûa nhaân daân trong xaõ coøn nhieàu haïn cheá, neàn kinh teá khoâng ñoàng ñeàu, chöa coù söï quan taâm cuûa laõnh ñaïo ñòa phöông neân vaán ñeà nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng cuûa xaõ ñöôïc coi laø vaán ñeà töông ñoái nan giaûi. Nöôùc sinh hoaït söû duïng khoâng hôïp veä sinh, ñöôøng laøng ngoõ xoùm ñaày rôm raï, raùc röôûi, caùc hoä söû duïng ñieän ít maø chuû yeáu söû duïng rôm raï, than toå ong laøm chaát ñoát, beân caïnh ñoù laïi coù nhöõng khu vöïc laøm ngheà truyeàn thoáng ñuùc ñoàng, nhoâm, chì vaø caùc voû thuoác tröø saâu, thuoác baûo veä thöïc vaät khoâng ñöôïc thu gom laøm oâ nhieãm moâi tröôøng gaây nhieàu taùc haïi cho baø con trong xaõ. Tröôùc tình traïng treân ñöôïc söï hoã trôï cuûa ban chæ ñaïo quoác gia veà nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng, caùn boä xaõ ñi saâu tìm hieåu taâm tö baø con noâng daân, tích cöïc vaän ñoäng baø con toaøn xaõ thi ñua neâu cao truyeàn thoáng voán coù, tuyeân truyeàn ñeán töøng hoä gia ñình veà vaán ñeà söû duïng nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng, xaây döïng nhaø taém, nhaø tieâu hôïp veä sinh, khoâng mang rôm raï veà nhaø, xaây döïng haàm biogas, quaûn lyù taäp trung caùc voû oáng thuoác tröø saâu, thuoác baûo veä thöïc vaät, phaùt trieån phong traøo troàng caây xanh, caây caûnh, caám ñuùc chì, tuyeân döông caùc ñieån hình ngöôøi toát, vieäc toát, khuyeán khích xaây döïng gia ñình vaên hoùa, thi ñua ñöôøng laøng ngoõ xoùm saïch ñeïp. Cho ñeán nay, ñaõ coù 5 trong 6 thoân ñöôïc coâng nhaän laø thoân vaên hoùa caáp huyeän vaø ñang phaán ñaáu leân caáp tænh. Naêm 2004, toaøn xaõ coù 601 gieáng khoan hôïp veä sinh, 90 nhaø tieâu töï hoaïi, 300 nhaø tieâu 2 ngaên, 35 nhaø tieâu töï thaám, 572 nhaø taém hôïp veä sinh, 80 haàm biogas, coù traïm y teá vaø 2 tröôøng ñieåm ñöôïc coâng nhaän caáp quoác gia, caùc hoä daân töï ñoùng goùp tieàn ñieän coâng coäng haøng thaùng, ñöôøng laøng ngoõ xoùm do nhaân daân töï ñoùng tieàn xaây döïng, baûo veä, qui ñònh moãi hoä gia ñình phaûi coù 30 m2 troàng rau saïch, söû duïng nöôùc hôïp veä sinh, cam keát baûo veä moâi tröôøng môùi ñöôïc coâng nhaän laø gia ñình vaên hoùa. Xaõ cuõng thöôøng xuyeân toå chöùc chaám ñieåm thi ñua giöõa caùc thoân do löïc löôïng coâng an xaõ vaø y teá thöïc hieän. Ngoaøi ra coù moät soá coâng trình nghieân cöùu tieâu bieåu: - Döï aùn caûi thieïân moâi tröôøng vaø naêng löôïng cho caùc khu chung cö cao taàng taïi Haø Noäi vôùi söï tham gia cuûa coäng ñoàng; - Döï aùn trình dieãn moâ hình quaûn lyù chaát thaûi raén vaø saûn xuaát phaân vi sinh taïi nguoàn phaùt sinh vôùi söï tham gia cuûa coäng ñoàng… 2.4.4 Nhaän xeùt chung Böôùc ñaàu laøm roõ phaàn naøo vai troø cuûa coäng ñoàng trong quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng; Nhaän thöùc coäng ñoàng ñöôïc naâng cao; Hoïc taäp ñöôïc caùch tieáp caän vaø phöông phaùp nghieân cöùu. Tuy nhieân: Caùc moâ hình ñöa ra chöa trieån khai roäng ñöôïc do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau.Vai troø cuûa coäng ñoàng caàn ñöôïc khai thaùc vôùi nghóa roäng hôn. CHÖÔNG 3 QUAÛNG BÌNH VAØ MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN ÑEÁN CHAÁT THAÛI RAÉN 3.1 ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN 3.1.1 Vò trí ñòa lyù vaø ñòa hình Vò trí ñòa lyù Hình 1. Baûn ñoà vò trí ñòa lyù tænh Quaûng Bình Quaûng Bình laø moät tænh thuoäc vuøng duyeân haûi Baéc Trung Boä, coù toaï ñoä ñòa lyù: Töø 16o55’8”ñeán 18o5’12” vó ñoä Baéc; Töø 105o36’55”ñeán 106o59’37” kinh ñoä Ñoâng. Quaûng Bình coù 6 huyeän vaø moät thaønh phoá vôùi toång dieän tích töï nhieân laø 8.052km2. Veà ranh giôùi haønh chính Quaûng Bình giaùp vôùi caùc tænh sau: Phía Baéc giaùp vôùi tænh Haø Tænh bôûi daõy Hoaønh Sôn aên saùt ra bieån vôùi chieàu daøi 129km; Phía Nam giaùp vôùi tænh Quaûng Trò vôùi chieàu daøi 75km; Phía Ñoâng giaùp vôùi bieån Ñoâng chieàu daøi 116km; Phía Taây giaùp vôùi nöôùc CHDCND Laøo bôûi daõy Tröôøng Sôn vôùi chieàu daøi 193km. Ñòa hình Quaûng Bình naèm phía Ñoâng daõy Tröôøng Sôn coù ñòa hình heïp vaø doác töø Taây sang Ñoâng. Nôi heïp nhaát laø ñieåm giöõa ranh giôùi huyeän Boá Traïch – huyeän Quaûng ._.lyù taïi baõi raùc taäp trung. Ñoái vôùi raùc thaûi coâng nghieäp coù thaønh phaàn vaø tính chaát khaùc xa vôùi raùc thaûi sinh hoaït nhö chaát trô, kim loaïi, chaát deã chaùy, deã noå, ñoäc haïi ñoái vôùi con ngöôøi vaø ñoäng vaät, thöïc vaät, chaát deã bay hôi, bay muøi,…thì phaûi ñöôïc chöùa trong moät thuøng raùc coù maøu saéc khaùc vôùi thuøng raùc sinh hoaït. Maët khaùc, nhöõng loaïi raùc thaûi naøy phaûi ñöôïc thu gom vaø xöû lyù rieâng bieät; tuyø theo tính chaát vaø thaønh phaàn, khoái löôïng cuûa raùc thaûi coâng nghieäp maø aùp duïng phöông phaùp xöû lyù: taùi cheá, tieâu huyû, choân laáp, ñoát,… Cô sôû saûn xuaát kinh doanh Raùc thaûi sinh hoaït Raùc thaûi coâng nghieäp Taùi sinh/taùi cheá; baùn pheá lieäu Phaân loaïi taïi nguoàn Phaân loaïi taïi nguoàn Phaân loaïi chi tieát Choân laáp hoaëc nhaø maùy xöû lyù CTR coù theå taùi sinh/taùi cheá CTR khoâng nguy haïi CTR ñoäc haïi Choân laáp hôïp veä sinh hoaëc ñoát Xöû lyù chung vôùi CTR sinh hoaït Hình 6. Sô ñoà moâ hình thu gom vaø phaân loaïi taïi nguoàn ñoái vôùi raùc cuûa caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh taïi Phöôøng Haûi Ñình 4.2.5 Ñoái vôùi raùc xaây döïng Raùc töø caùc coâng trình xaây döïng nhö: goã, xaø baàn, voâi vöõa, gaïch,…coù theå ñöôïc thu gom chung sau ñoù phaân loaïi ñeå thu hoài moät soá loaïi coù theå taùi sinh/taùi cheá nhö: saét, theùp, goã,…Nhöõng thaønh phaàn coøn laïi seõ ñöôïc thu gom ñeå choân laáp hay xöû lyù cuøng vôùi raùc sinh hoaït. Chuû ñaàu tö caàn coù keá hoaïch phoái hôïp vôùi Coâng ty Coâng trình ñoâ thò cuûa tænh ñeå thu gom vaø giaûi quyeát löôïng raùc thaûi naøy. 4.2.6 Ñoái vôùi raùc thaûi cuûa caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá Nhö chuùng ta ñaõ bieát, raùc thaûi töø caùc beänh vieän vaø trung taâm y teá coù maàm beänh, raát nguy hieåm ñeán söùc khoeû cuûa caùn boä y teá, cuõng nhö laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoeû moïi ngöôøi xung quanh. Vì vaäy, ñeå xöû lyù raùc thaûi beänh vieän moät caùch khoa hoïc vaø trieät ñeå, vieäc thu gom raùc thaûi taïi caùc beänh vieän, caùc traïm y teá phaûi ñöôïc phaân loaïi trieät ñeå ngay taïi nguoàn. Caùc beänh vieän, caùc cô sôû y teá nhaát thieát phaûi trang bò cho caùc khoa khaùm chöõa beänh, caùc khu vöïc coâng coäng vaø caùc khu ñieàu trò toái thieåu 3 loaïi thuøng raùc coù maøu saéc khaùc nhau vôùi quy ñònh vaø höôùng daãn caùch thöùc phaân loaïi cuï theå: Thuøng maøu xanh duøng ñöïng raùc sinh hoaït nhö: thöùc aên thöøa, voû traùi caây,…vaø caùc loaïi raùc töông töï; Thuøng maøu ñoû duøng ñeå ñöïng caùc loaïi raùc thaûi y teá nhö: boâng baêng phaãu thuaät, kim tieâm, gaêng tay, caùc chaát deã chaùy,…; Thuøng maøu ñen duøng ñeå ñöïng chai loï, voû ñoà hoäp, saønh söù vaø caùc loaïi chaát thaûi kim loaïi coù theå taùi söû duïng ñöôïc. Sau khi, raùc thaûi y teá ñaõ ñöôïc phaân loaïi nhö treân, raùc thaûi sinh hoaït trong thuøng maøu xanh seõ ñöôïc xe raùc tôùi thu gom ñeán baõi raùc thò xaõ; raùc y teá ñöïng trong thuøng ñoû seõ ñöôïc ñem ñi ñoát trong loø chuyeân duïng vaø raùc trong thuøng seõ ñöôïc thu hoài ñeå taùi sinh/taùi cheá hay ñöa ñi choân. Raùc sinh hoaït (thuøng maøu xanh) CTR y teá Phaân loaïi taïi nguoàn Raùc thaûi y teá ñoäc haïi (thuøng maøu ñoû) Raùc thaûi coù theå taùi sinh/taùi cheá (thuøng maøu ñen) Thu gom chung vôùi raùc sinh hoaït thaønh phoá Thu gom; thu hoài ñeå baùn pheá lieäu; taùi söû duïng Thu gom vaø xöû lyù rieâng Baõi choân laáp Hình 7. Sô ñoà moâ hình thu gom vaø phaân loaïi taïi nguoàn ñoái vôùi raùc beänh vieän vaø caùc trung taâm y teá taïi Phöôøng Haûi Ñình 4.3 KEÁ HOAÏCH VEÀ TOÅ CHÖÙC QUAÛN LYÙ 4.3.1 Thaønh laäp ban chæ ñaïo chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn Ban chæ ñaïo chöông trình bao goàm: Tröôûng ban: Laõnh ñaïo Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Tænh Quaûng Bình; Phoù ban thöôøng tröïc: Tröôûng phoøng Quaûn lyù moâi tröôøng thuoäc Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Tænh Quaûng Bình; Chuû tòch UBND Thaønh phoá Ñoàng Hôùi; Chuû tòch UBND Phöôøng Haûi Ñình; Ñaøi truyeàn hình vaø ñaøi phaùt thanh Tænh Quaûng Bình; Hoäi phuï nöõ; Hoäi cöïu chieán binh; Ñoaøn thanh nieân; Maët traän toå quoác Tænh Quaûng Bình. 4.3.2 Thaønh laäp caùc nhoùm kieåm tra coâng taùc thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn Nhoùm kieåm tra coâng taùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn taïi Phöôøng Haûi Ñình coù nhieäm vuï luoân theo saùt caùc ñoái töôïng chính trong chöông trình, ñeå giaùm saùt, theo doõi vaø ñaùnh giaù vieäc thöïc hieän phaân loaïi raùc thaûi; ñeå töø ñoù phaûn aùnh laïi vôùi Ban chæ ñaïo chöông trình, döï aùn. Nhoùm kieåm tra bao goàm nhöõng thaønh vieân nhö sau: Toå tröôûng vaø toå phoù toå daân phoá; Hoäi tröôûng hoäi phuï nöõ Phöôøng Haûi Ñình; Ñaïi dieän Ñoaøn thanh nieân Phöôøng Haûi Ñình; Giaùo vieân tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø; Ban quaûn lyù chôï Ñoàng Hôùi; Nhaân vieân Coâng ty Coâng trình ñoâ thò Quaûng Bình; Coâng ñoaøn caùc cô quan, ñôn vò naèm treân ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình. Nhieäm vuï chính cuûa nhoùm naøy laø phoái hôïp vôùi caùc löïc löôïng tuyeân truyeàn vieân ñeå vaän ñoäng, höôùng daãn ngöôøi daân thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn vaø kieåm tra hieäu quaû cuûa vieäc thöïc hieän, xöû lyù nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm caùc quy ñònh veà phaân loaïi CTR ñoâ thò taïi nguoàn. Caùc tröôûng nhoùm cuõng laø ñoái töôïng phoå bieán vaø höôùng daãn vieäc ñaêng kyù phaân loaïi CTR taïi nguoàn ñeán caùc hoä daân. Caùc thaønh vieân trong nhoùm naøy seõ coù coâng vieäc ñöôïc phaân coâng nhö sau: Toå tröôûng vaø toå phoù toå daân phoá: coù nhieäm vuï hoïp vaø phoå bieán keá hoaïch vôùi daân, ñoân ñoác vieäc thöïc hieân cuûa ngöôøi daân qua caùc kyø hoïp toå daân phoá; maët khaùc toå tröôûng toå daân phoá phoái hôïp vôùi ñoäi xung kích cuûa Ñoaøn phöôøng Haûi Ñình thöïc hieän phoå bieán Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn. Ñoàng thôøi, toå tröôûng vaø toå phoù toå daân phoá phaûi luoân theo saùt, nhaéc nhôû ngöôøi daân ñaët thuøng raùc ñuùng choã, thoâng baùo lòch thu gom töø Ban chæ ñaïo cuûa Chöông trình, döï aùn. Töø vieäc kieåm tra vieäc thöïc hieän cuûa ngöôøi daân giuùp Ban chæ ñaïo Döï aùn ñaùnh giaù moâ hình, vaø vieäc thöïc hieän cuûa ngöôøi daân cuõng laø tieâu chuaån ñeå xeùt baèng khen Gia ñình vaên hoaù cuûa phöôøng. Trong coâng taùc trieån khai cuûa Döï aùn, toå tröôûng toå daân phoá seõ ñöôïc hoã trôï kinh phí hoaït ñoäng töø Döï aùn vì ñaây laø coâng taùc chieám khaù nhieàu thôøi gian; Hoäi tröôûng hoäi phuï nöõ: tuyeân truyeàn vaø höôùng daãn caùch thöùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn thoâng qua caùc cuoäc hoïp, theo doõi vaø ñoân ñoác vieäc thöïc hieän cuûa chò em phuï nöõ trong phöôøng; Caùc ñoaøn theå (ñoaøn Phöôøng Haûi Ñình, hoäi cöïu chieán binh, coâng ñoaøn caùc ñôn vò, ban quaûn lyù chôï,…) coù nhieäm vuï tham gia vaän ñoäng, höôùng daãn ñoái töôïng do mình phuï traùch; Nhaân vieân Coâng ty Coâng trình ñoâ thò: phoå bieán lôïi ích cuûa vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn vaø caùch thu gom hôïp lyù ñoái vôùi löïc löôïng coâng nhaân tröïc tieáp thu gom raùc. Maët khaùc, ñeå nhoùm hoaït ñoäng tích cöïc vaø hieåu roõ coâng vieäc ñeå thöïc hieän tuyeân truyeàn cho ñoái töôïng do mình phuï traùch thì nhoùm phaûi ñöôïc taäp huaán bôûi caùc chuyeân gia cuûa döï aùn. 4.4 KEÁ HOAÏCH VEÀ COÂNG TAÙC GIAÙO DUÏC ÑAØO TAÏO, NAÂNG CAO NHAÄN THÖÙC 4.4.1 Thaønh laäp caùc ñoäi, nhoùm tuyeân truyeàn Ñeå thöïc hieän Chöông trình (hay döï aùn) phaân loaïi CTR taïi nguoàn taïi Phöôøng Haûi Ñình thaønh coâng thì vaán ñeà “Tuyeân truyeàn, giaùo duïc naâng cao yù thöùc vaø traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng” laø giaûi phaùp haøng ñaàu, ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc laøm thay ñoåi thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa con ngöôøi ñoái vôùi moâi tröôøng. Cô caáu cuûa Ñoäi, nhoùm tuyeân truyeàn Ñaây laø löïc löôïng chính trong coâng taùc tuyeân truyeàn vaän ñoäng thöïc hieän Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn_laø nhöõng ñoaøn vieân thanh nieân trong phöôøng coù thôøi gian hoaït ñoäng vaø coù quy cheá hoaït ñoäng rieâng, laø toå chöùc hoaït ñoäng töï nguyeän. Neân ñeà xuaát cô caáu toå chöùc cuûa nhoùm tuyeân truyeàn nhö sau: Toå tröôûng: Bí thö ñoaøn phöôøng; Toå phoù: Phoù bí thö ñoaøn phöôøng; Soá ngöôøi cuûa nhoùm: 20 ñoaøn vieân cuûa phöôøng. Muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa nhoùm: Naâng cao kieán thöùc vaø nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng, baèng caùch trieån khai caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, an sinh xaõ hoäi vaø caûi thieän moâi tröôøng, nhaát laø caùc vaán ñeà moâi tröôøng caáp baùch taïi ñòa phöông, laøm tieàn ñeà cho vieäc trieån khai moâ hình “phaân loaïi raùc taïi nguoàn”. Noäi dung tuyeân truyeàn: Ñeå tuyeân truyeàn cho ngöôøi daân hieåu roõ muïc ñích vaø yù nghóa cuûa vieäc phaân loaïi raùc taïi nguoàn, caùc chuyeân vieân döï aùn caàn soaïn thaûo roõ roäi dung, muïc ñích vaø ñöa ra moät soá ví duï veà lôïi ích töø vieäc phaân loaïi raùc. Töø vieäc naém roõ noäi dung tuyeân truyeàn nhoùm tình nguyeän seõ naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi daân giuùp hoï coù yù thöùc vaø tham gia phaân loaïi raùc moät caùch töï nguyeän. Muïc ñích chính cuûa vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn laø nhaèm thu hoài caùc thaønh phaàn coù ích trong raùc thaûi maø chuùng ta coù theå söû duïng chuùng ñeå taïo neân moät saûn phaåm môùi döôùi daïng vaät chaát hoaëc naêng löôïng phuïc vuï cho saûn xuaát vaø tieâu duøng. Vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn coù moät soá yù nghóa quan troïng veà maët kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Tröôùc heát noù laøm taêng chaát thaûi cho muïc ñích taùi sinh, ñieàu naøy keùo theo nhieàu taùc ñoäng tích cöïc nhö: haïn cheá vieäc khai thaùc taøi nguyeân sô khai, giaûm bôùt löôïng chaát thaûi caàn vaän chuyeån, xöû lyù vaø do ñoù tieát kieäm ñöôïc raát nhieàu chi phí, keå caû tieát kieäm maët baèng choân laáp raùc, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc xöû lyù cuoái cuøng caùc thaønh phaàn khoâng coù khaû naêng taùi cheá. Maët khaùc noù cuõng raát quan troïng ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà nan giaûi veà moâi tröôøng (nöôùc ræ raùc, muøi hoâi, khí thaûi,…) maø nguyeân nhaân saâu xa cuûa noù laø chöa thöïc hieän toát vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn. Goùp phaàn vaøo vieäc giöõ gìn ñöôøng phoá xanh, saïch, ñeïp, ñaûm baûo myõ quan ñoâ thò; maët khaùc taïo cho coäng ñoàng thoùi quen boû raùc ñuùng choã ñuùng nôi quy ñònh giaûm tình traïng xaû raùc böøa baõi; haïn cheá tình traïng treo caùc bao raùc xung quanh xe thu gom. Moät yù nghóa quan troïng khaùc nöõa cuûa vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn laø kích thích söï phaùt trieån cuûa ngaønh ngheà taùi cheá vaät lieäu, qua ñoù goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Trong lónh vöïc taùi söû duïng caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén sinh hoaït ñeå saûn xuaát phaân compost, neáu nhö vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn ñöôïc thöïc hieän toát seõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû saûn xuaát vaø chaát löôïng cuõng nhö tính oån ñònh cuûa saûn phaåm phaân compost. Hoaït ñoäng cuûa nhoùm: Nhoùm tuyeân truyeàn phaûi thöïc hieän moät soá caùc hoaït ñoäng: Toå chöùc tuyeân truyeàn giaùo duïc coäng ñoàng veà baûo veä moâi tröôøng, naâng cao yù thöùc vaø nhaän ñònh taàm quan troïng cuûa vieäc phaân loaïi CTR nhaèm baûo veä moâi tröôøng soáng cho coäng ñoàng; Ra quaân phaùt tôø rôi, treo khaåu hieäu hay baêngroân coù noäi dung tuyeân truyeàn veà vieäc traùnh xaû raùc böøa baõi vaø khuyeán khích ngöôøi daân boû raùc ñuùng choã, ñuùng qui ñònh; Phoå bieán, höôùng daãn ngöôøi daân phaân loaïi CTR; ñoàng thôøi theo saùt vieäc thöïc hieän cuûa ngöôøi daân baèng caùch nhaéc nhôû ngöôøi daân ñem raùc ñi ñoå, ñaët thuøng raùc ñuùng choã, goùp yù ngöôøi daân veà caùch thöùc taùch raùc vaø thoáng keâ quaù trình phaân loaïi raùc töø caùc hoä gia ñình; Phoái hôïp vôùi Ban vaên hoaù thoâng tin vaø Coâng ty Coâng trình ñoâ thò ra quaân doïn deïp ñöôøng phoá,hay toå chöùc nhöõng ngaøy thöù baûy tình nguyeän cho thanh nieân – ñoaøn vieân vaø ngöôøi daân trong phöôøng; vaän ñoäng caùc hoä daân buoân baùn ôû treân caùc tuyeán ñöôøng khoâng gaây maát veä sinh (taëng soït raùc cho caùc hoä buoân baùn nhaèm giuùp hoï cam keát baûo veä moâi tröôøng vaø giöõ veä sinh an toaøn thöïc phaåm, thöïc hieän toát vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn). Ñeå thöïc hieän coâng taùc naøy nhoùm tuyeân truyeàn phaûi ñöôïc hoã trôï veà kinh phí cuõng nhö hoã trôï veà kieán thöùc moâi tröôøng. 4.4.2 Toå chöùc taäp huaán cho caùn boä phöôøng, caùc nhoùm tuyeân truyeàn, caùc hoä daân vaø löïc löôïng thu gom raùc taïi Phöôøng Haûi Ñình Muïc ñích: Giuùp cho caùc caùn boä ñòa phöông, ñaïi dieän caùc toå thu gom raùc, caùc ban ngaønh, caùc ñoaøn theå, ñaïi dieän caùc hoä daân hieåu roõ vaø thöïc hieän ñuùng nhöõng chæ tieâu cuûa Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn; Thöïc hieän toát coâng taùc thu gom vaø phaân loaïi: khoâng nhaäp chung hai loaïi raùc voâ cô vaø höõu cô. Hình thöùc thöïc hieän: Toå chöùc taäp huaán vaø phoå bieán caùch thöïc hieän phaân loaïi, keâu goïi söï quan taâm, hoã trôï cuûa phía laõnh ñaïo phöôøng. Caùc chuyeân vieân trình baøy trong buoåi taäp huaán: Chuû nhieäm ñeà taøi; Laõnh ñaïo vaø chuyeân vieân moâi tröôøng cuûa Sôû Taøi nguyeân & Moâi tröôøng Tænh Quaûng Bình; Ñaïi dieän Coâng ty Coâng trình ñoâ thò Quaûng Bình. Thaønh phaàn tham döï lôùp taäp huaán: Lôùp taäp huaán goàm 30 ngöôøi, bao goàm: Ñaïi dieän Chính quyeàn ñòa phöông; Ñaïi dieän caùc Ban ngaønh, ñoaøn theå (ñoaøn thanh nieân, hoäi phuï nöõ, …); Ñaïi dieän caùc Ñoäi thu gom raùc cuûa ñòa phöông; Ñaïi dieän caùc hoä gia ñình (ngöôøi daân ñòa phöông). Noäi dung chöông trình: Noäi dung taäp huaán bao goàm nhöõng vaán ñeà sau: Laøm roõ khaùi nieäm veä sinh moâi tröôøng? Taïi sao phaûi ñaûm baûo ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng taïi khu vöïc coâng coäng vaø trong caùc coäng ñoàng daân cö ? Raùc thaûi vaø caùc nguoàn phaùt sinh raùc thaûi taïi khu vöïc daân cö. Taùc haïi cuûa vieäc vöùt raùc böøa baõi vaø taïi sao chuùng ta phaûi thöïc hieän toát coâng taùc quaûn lyù löôïng raùc thaûi trong khu vöïc. Taïi sao phaûi PLRTN? Lôïi ích cuûa vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn? Vai troø cuûa coäng ñoàng daân cö trong coâng taùc quaûn lyù raùc thaûi. Ñeà cao vai troø cuûa ngöôøi daân vaø neâu ra taàm quan troïng cuûa hoï trong quaù trình thöïc hieän cuõng nhö ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä thaønh coâng cuûa Chöông trình; AÙp duïng phöông phaùp quaûn lyù moâi tröôøng döïa vaøo coäng ñoàng ñeå thöïc hieän phaân loaïi raùc. 4.5 KEÁ HOAÏCH THEO DOÕI VAØ KIEÅM TRA, ÑIEÀU CHÆNH MO HÌNH PHAÂN LOAÏI CTR TAÏI NGUOÀN TAÏI PHÖÔØNG HAÛI ÑÌNH 4.5.1 Kieåm tra vaø ñaùnh giaù moâ hình Caùc thaønh vieân cuûa nhoùm kieåm tra seõ theo doõi vieäc thöïc hieän coâng taùc phaân loaïi raùc taïi caùc hoä gia ñình, caùc cô quan, tröôøng hoïc, nhaø maùy, xí nghieäp,…Sau ñoù seõ baùo caùo laïi cho toå tröôûng cuûa nhoùm qua caùc cuoäc hoïp toå daân phoá (toå chöùc ñònh kyø 1 tuaàn 1 laàn). Toå tröôûng toå daân phoá seõ naém ñöôïc danh saùch nhöõng caù nhaân, toå chöùc, hay hoä gia ñình naøo thöïc hieän toát hay chöa phaân loaïi raùc theo ñuùng quy ñònh vaø ghi nhaän keát quaû ñeå toång keát laïi. Sau 3 thaùng trieån khai hoaït ñoäng moâ hình phaân loaïi raùc, seõ tieán haønh toå chöùc kieåm tra vaø ñaùnh giaù moâ hình. Ñöa ra caùc hình thöùc khen thöôûng ñoái vôùi caùc hoä daân, caùc cô quan…thöïc hieän toát moâ hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn vaø khieån traùch hay xöû phaït nhöõng ñoái töôïng naøo chöa thöïc hieän ñuùng caùch. 4.5.2 Keát quaû ñieàu tra nhaän thöùc vaø ñaùnh giaù tính khaû thi vieäc thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû phöôøng Haûi Ñình Tieán haønh phoûng vaán coäng ñoàng baèng caùch phaùt phieáu ñieàu tra tìm hieåu thoâng tin moâi tröôøng nhaèm ñaùnh giaù nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân trong vieäc thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn, ñoàng thôøi töø keát quaû ñieàu tra ñoù ta coù theå ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa moâ hình cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa Phöôøng Haûi Ñình. Khaûo saùt thöïc teá ôû hai ñoái töôïng laø hoä gia ñình vaø caùc em hoïc sinh tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø thuoäc Phöôøng Haûi Ñình. Trong ñoù: Soá phieáu khaûo saùt daønh cho ñoái töôïng hoä gia ñình laø 100 phieáu (moãi phieáu goàm 23 caâu hoûi); Soá phieáu khaûo saùt daønh cho ñoái töôïng hoïc sinh laø 300 phieáu (moãi phieáu goàm 19 caâu hoûi). Trong ñoù: + Khoái 10: 100 phieáu; + Khoái 11: 100 phieáu; + Khoái 12: 100 phieáu. Keát quaû ñieàu tra nhaän thöùc veà moâi tröôøng aùp duïng cho ñoái töôïng hoä gia ñình Vieäc khaûo saùt ñoái töôïng hoä gia ñình nhaèm muïc ñích ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa chöông trình khi aùp duïng cho Phöôøng Haûi Ñình. Maët khaùc, hoä gia ñình ôû Phöôøng Haûi Ñình chuû yeáu laø gia ñình caùn boä coâng nhaân vieân chöùc, caùc cô sôû saûn xuaát nhoû leû,…neân trình ñoä daân trí töông ñoái cao thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän Chöông trình Phaân loaïi CTR taïi nguoàn. Keát quaû ñöôïc theå hieän thoâng qua baûng 19 toång keát caùc keát quaû phieáu ñieàu tra daønh cho ñoái töôïng hoä gia ñình. Baûng 19. Toång keát caùc phieáu ñieàu tra ñoái töôïng hoä gia ñình Phöôøng Haûi Ñình (Tính theo ñôn vò %) Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 a b c d a b a b c d a b c 0 0 3,33 96,67 100 0 100 10 0 20 0 0 100 Caâu 5 Caâu 6 Caâu 7 Caâu 8 a b c a b c a b c d a b c 66,67 33,33 0 100 63,33 13,0 56,67 20 10 13,33 33,33 66,67 0 Caâu 9 Caâu 10 Caâu 11 Caâu 12 a b c d a b a b a b c d e 70 16,67 13,33 80 100 0 100 0 0 0 70 0 30 Caâu 13 Caâu 14 Caâu 15 Caâu 16 Caâu 17 Caâu 18 a b a b a b c a b a b a b 0 100 16,67 83,33 100 0 100 96,67 3,33 100 0 100 0 Caâu 19 Caâu 20 Caâu 22 a b c d a b a b c d e g h 100 100 3,37 43,33 100 0 100 6,67 20 36,67 80 1,0 0 Nhaän xeùt chung: Qua baûng toång keát naøy coù theå thaáy roõ nhaän thöùc veà moâi tröôøng cuûa caùc hoä gia ñình treân ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình laø khaù toát; bôûi vì ôû ñaây ngöôøi daân coù trình ñoä daân trí cao vaø coù ñieàu kieän ñeå caäp nhaät thoâng tin ñaày ñuû neân vieäc thöïc hieän phaân loaïi CTR taïi nguoàn aùp duïng ñoái vôùi phöôøng naøy laø hoaøn toaøn mang tính khaû thi. Keát quaû ñieàu tra nhaän thöùc veà moâi tröôøng aùp duïng cho hoïc sinh Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø. Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø laø tröôøng ñieåm cuûa Tænh Quaûng Bình ñoùng treân ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình; laø tröôøng ñieåm neân khoâng chæ coù hoïc sinh cuûa Thaønh phoá Ñoàng Hôùi maø coøn coù hoïc sinh cuûa caùc huyeän khaùc veà ñaây hoïc taäp; ñaây chính laø moâi tröôøng reøn luyeän tinh thaàn hoïc taäp vaø kyû luaät cao. Vieäc khaûo saùt thoâng tin moâi tröôøng ñoái vôùi caùc em hoïc sinh tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø baèng caùch phaùt phieáu ñieàu tra; tieán haønh phaùt 300 phieáu (moãi khoái 100 phieáu). Keát quaû ñieàu tra ñoái töôïng hoïc sinh ñöôïc theå hieän qua baûng 20. Baûng 20. Toång keát caùc phieáu ñieàu tra ñoái töôïng hoïc sinh Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø (Tính theo ñôn vò %) Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 a b c d a b a b c Khoái 10 0 0 0 100 100 0 67,18 32,82 0 Khoái 11 0 0 0 100 100 0 73,40 26,56 0 Khoái 12 0 0 0 100 100 0 100 0 0 Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø Caâu 4 Caâu 5 Caâu 6 Caâu 7 a b c a b a b a b Khoái 10 58,72 71,37 25,58 100 0 100 0 100 0 Khoái 11 43,13 7,89 17,56 100 0 100 0 100 0 Khoái 12 51,17 37,5 8,33 100 0 100 0 100 0 Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø Caâu 8 Caâu 9 Caâu 10 a b c d e a b a b Khoái 10 0 0 37,15 2,57 42,86 100 0 0 100 Khoái 11 0 0 22,17 7,25 49,57 100 0 0 100 Khoái 12 0 0 19,17 4,17 66,67 100 0 0 100 Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø Caâu 11 Caâu 12 Caâu 13 Caâu 14 a b a b c a b a b Khoái 10 6,25 93,75 27,18 0 72,82 100 0 94,43 5,57 Khoái 11 10,07 89,93 22,38 0 77,62 100 0 96,76 3,24 Khoái 12 8,33 91,67 29,17 0 83,33 100 0 95,83 4,17 Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø Caâu 15 Caâu 16 Caâu 17 a b a b a b Khoái 10 100 0 100 0 100 0 Khoái 11 100 0 100 0 100 0 Khoái 12 100 0 100 0 100 0 Nhaän xeùt chung: Keát quaû trong baûng 20 cho thaáy nhaän thöùc cuûa caùc em hoïc sinh Tröôøng PTTH Ñaøo Duy Töø veà moâi tröôøng noùi chung vaø vaán ñeà phaân loaïi CTR noùi rieâng laø töông ñoái toát. Caùc phieáu ñieàu tra ñeàu coù keøm theo nhöõng lôøi nhaän xeùt, ñeà nghò veà tình hình raùc thaûi ôû ñòa phöông cuûa caùc em, chöùng toû caùc em coù quan taâm ñeán moâi tröôøng soáng xung quanh. Vì vaäy, vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn aùp duïng ñoái vôùi Phöôøng Haûi Ñình laø raát khaû thi. 4.5.3 Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm duy trì vaø hieäu chænh moâ hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn phuø hôïp cho Phöôøng Haûi Ñình Tieáp tuïc coâng taùc tuyeân truyeàn, toå chöùc lôùp hoïc veà baûo veä moâi tröôøng, giuùp ngöôøi daân naâng cao yù thöùc, nhaän ñònh ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc phaân loaïi raùc nhaèm baûo veä moâi tröôøng soáng. UBND phöôøng, ban vaên hoaù thoâng tin thaønh phoá, toå daân phoá phaùt ñoäng phong traøo thi ñua giöõa caùc toå daân phoá vôùi caùc giaûi thöôûng nhaát ñònh. Töø ñoù phong traøo seõ ñöôïc caùc toå tröôûng toå daân phoá thoâng baùo ñeán töøng hoä daân. Sau moãi thaùng toång keát, tuyeân döông nhöõng toå daân phoá thöïc hieän toát vieäc phaân loaïi vaø kieåm toaùn trao giaûi, laøm ñieån hình cho caùc hoä khaùc. Ñieàu naøy seõ khuyeán khích ngöôøi daân haêng haùi thöïc hieän phaân loaïi. Giao traùch nhieäm cho Coâng ty Coâng trình ñoâ thò thu gom phaàn raùc voâ cô (trong ñoù coù nhieàu pheá lieäu coù theå baùn ñöôïc) vaøo moät ngaøy nhaát ñònh trong tuaàn ôû caùc nhaø daân, tieàn baùn ñöôïc trích ñeå mua tuùi nylon phaùt mieãn phí cho caùc hoä daân. Laäp quyõ “Moâi tröôøng” nhaèm taïo ñieàu kieän vaø hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng cuûa coäng ñoàng nhö chi phí cho hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, trao giaûi thi ñua ,…Ngoaøi ra nhaø nöôùc seõ hoã trôï moät phaàn, soá coøn laïi seõ do caùc doanh nghieäp taøi trôï vaø do caùc hoaït ñoäng sinh lôïi cuûa ñòa phöông. Toå chöùc caùc cuoäc tham quan, hoäi thaûo giöõa caùc taäp theå, caù nhaân tieâu bieåu coù nhöõng ñoùng goùp trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng ñeå cuøng trao ñoåi, hoïc hoûi kinh nghieäm. Beân caïnh caùc hoaït ñoäng khuyeán khích UBND phöôøng caàn ban haønh caùc qui ñònh, qui cheá nhö: Quy ñònh caùc hoä gia ñình ñeàu phaûi noäp phí thu gom raùc ñeå traùnh tình traïng boû raùc böøa baõi…; Xaây döïng cô cheá giaùm saùt, khieáu naïi, toá caùo, xöû phaït vaø cöôõng cheá caùc haønh vi xaõ raùc böøa baõi vaø khoâng thöïc hieän ñuùng coâng taùc phaân loaïi CTR taïi nguoàn; Caàn coù nhöõng chính saùch khuyeán khích caùc cô sôû taùi cheá, taùi sinh, thu mua pheá lieäu hoaït ñoäng. Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå thöïc hieän ñöôïc nhöõng giaûi phaùp treân laø: Tieáp tuïc huaán luyeän, boài döôõng nhöõng kieán thöùc veà moâi tröôøng, phaân loaïi raùc taïi nguoàn cho ñoäi vieân cuûa nhoùm tuyeân truyeàn laø löïc löôïng tieân phong trong hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng, nhoùm phaûi ñöôïc trang bò caùc kyõ naêng truyeàn thoâng moâi tröôøng ñeå giaûi ñaùp nhöõng thaéc maéc cuûa ngöôøi daân; Caàn coù nhöõng bieän phaùp ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thu gom khoâng laøm ñuùng qui caùch vaø nhöõng hoä daân boû raùc böøa baõi. Thöïc hieän toát qui caùch laøm vieäc cuûa Coâng ty Coâng trình ñoâ thò: Thoáng nhaát giôø laáy raùc; Phöông tieän thu gom: saïch seõ, raùc höõu cô neân ñeå trong thuøng, caùc loaïi raùc coøn laïi chöùa trong tuùi nylon, töøng böôùc caûi tieán thuøng raùc 2 ngaên; Coù söï phoái hôïp ñoàng boä giöõa caùc caáp laõnh ñaïo ñòa phöông vaø ngöôøi daân; Huy ñoäng söï ñoùng goùp giöõa caùc doanh nghieäp baèng hình thöùc quaûng caùo (doanh nghieäp naøo tham gia ñoùng goùp thì seõ daùn loâgoâ cuûa doanh nghieäp ñoù leân thuøng raùc hoaëc tuùi nylon); Ñoái vôùi tröôøng hoïc vaø caùc ñôn vò haønh chính cuõng tieán haønh tuyeân truyeàn hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng vaø phaân loaïi raùc. Giuùp caùc em hoïc sinh vaø CBCNVC coù thaùi ñoä vaø haønh ñoäng tích cöïc baûo veä moâi tröôøng trong tröôøng hoïc vaø moâi tröôøng ñòa phöông, khôûi ñaàu vôùi nhöõng thoùi quen toát nhö giöõ gìn veä sinh chung, boû raùc ñuùng choã, tieát kieäm nöôùc, baûo veä caây xanh vaø taøi nguyeân 4.6 KEÁ HOAÏCH CAÛI TIEÁN COÂNG NGHEÄ THU GOM, VAÄN CHUYEÅN CTR ÑEÅ PHUØ HÔÏP VÔÙI MO HÌNH PHAÂN LOAÏI CTR TAÏI NGUOÀN TAÏI PHÖÔØNG HAÛI ÑÌNH Vieäc phaân loaïi CTR taïi nguoàn lieân quan ñeán vieäc caûi tieán heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån CTR hieän ñang vaän haønh treân ñòa baøn Phöôøng Haûi Ñình. Nhaèm hieäu chænh moâ hình phaân loaïi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa ñòa phöông, ñaûm baûo vieäc thu gom vaø vaän chuyeån kòp thôøi cuõng nhö thöïc hieän toát nhöõng yeâu caàu veä sinh trong suoát quaù trình thu gom vaø caùc tuyeán vaän chuyeån raùc. Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn nhaèm naâng cao hieäu quaû xöû lyù caùc thaønh phaàn khaùc nhau trong CTR ñoâ thò, heä thoáng thu gom caûi tieán seõ bao goàm 2 heä thoáng rieâng bieät: heä thoáng thu gom raùc höõu cô deã phaân huyû vaø heä thoáng thu gom caùc thaønh phaàn coøn laïi. Keá hoaïch caûi tieán coâng ngheä thu gom vaø vaän chuyeån CTR bao goàm moät soá hoaït ñoäng chính sau ñaây: Toå chöùc, saép xeáp laïi caùc hoaït ñoäng cuûa löïc löôïng thu gom vaø vaän chuyeån raùc treân ñòa baøn (keå caû löïc löôïng thu gom raùc daân laäp vaø coâng laäp); Vaïch tuyeán thu gom – vaän chuyeån raùc phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá; Laäp keá hoaïch veà thôøi gian laáy raùc doïc caùc tuyeán ñöôøng vaø ñieàu chænh laïi söï phoái hôïp giöõa caùc xe vaän chuyeån raùc vaø xe thu gom raùc; Ñaàu tö, caûi tieán, boå sung caùc phöông tieän thu gom, vaän chuyeån. 4.7 CAÙC BIEÄN PHAÙP CAÀN THÖÏC HIEÄN KHI TRIEÅN KHAI CHÖÔNG TRÌNH PLRTN Xaây döïng khung chính saùch hoã trôï Chöông trình PLRTN: - Chính saùch Xaõ hoäi hoùa coâng taùc thu gom, vaän chuyeàn vaø xöû lyù sau khi thöïc hieän PLRTN; - Chính saùch khuyeán khích vaø hoã trôï caùc hoaït ñoäng taùi sinh, taùi cheá vaø taùi söû duïng CTR sau khi ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn; ví duï: hoã trôï ñaàu tö caùc saûn phaåm phaân Compost, khuyeán khích caùc hoä noâng daân söû duïng phaân Compost…; - Xaây döïng ñôn giaù vaän chuyeån ñeå phuïc vuï phaân loaïi CTR taïi nguoàn; - Chính saùch khuyeán khích vaø hoã trôï caùc hoaït ñoäng PLRTN; cuï theå laø: ñeå coù ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa moïi ñoái töôïng vaø Chöông trình thaønh coâng thì coâng taùc truyeàn thoâng treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng vaø höôùng daãn thöïc hieän PLRTN tröïc tieáp ñeán caùc hoä daân laø raát quan troïng; thöïc hieän chính saùch hoã trôï caùc phöông tieän, trang thieát bò, ví duï nhö thuøng, tuùi ñöïng raùc, phöông tieän thu gom, vaän chuyeån phuïc vuï cho Chöông trình. Xaây döïng khung Chính saùch quy ñònh PLRTN: - Quy ñònh veà höôùng daãn caùch thöùc PLRTN; - Höôùng daãn toå chöùc vaø hoaït ñoäng PLRTN; - Traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa chuû nguoàn thaûi khi thöïc hieän PLRTN; - Traùch nhieäm vaø quyeàn lôïi cuûa ñôn vò thu gom vaän chuyeån CTR khi thöïc hieän PLRTN; - Traùch nhieäm cuûa caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc khi trieån khai Chöông trình PLRTN; - Caùc quy ñònh xöû lyù vi phaïm lieân quan. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ KEÁT LUAÄN Cuõng nhö caùc tænh thaønh khaùc cuûa ñaát nöôùc, Tænh Quaûng Bình ñang trong thôøi kyø ñaåy maïnh Coâng nghieäp hoùa – Hieän ñaïi hoùa; ñi keøm vôùi nhöõng taêng tröôûng veà kinh teá ñaùng khích leä laø söï xuaát hieän caùc vaán ñeà moâi tröôøng caàn phaûi ñöôïc quan taâm vaø giaûi quyeát kòp thôøi, ñaëc bieät laø raùc thaûi. Ñôøi soáng ngöôøi daân caøng luùc caøng taêng cao thì löôïng raùc thaûi sinh ra caøng nhieàu gaây taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi. Ñeå gia taêng hieäu suaát thu gom, giaûm chi phí vaän chuyeån vaø xöû lyù caàn phaûi tieán haønh thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi nguoàn nhaèm giaûm aùp löïc oâ nhieãm moâi tröôøng. Vieäc xaây döïng moâ hình thí ñieåm phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn ôû Phöôøng Haûi Ñình – Thaønh phoá Ñoàng Hôùi – Tænh Quaûng Bình laø ñieàu raát caàn thieát vaø mang tính khaû thi cao (qua keát quaû ñieàu tra caùc ñoái töôïng ôû Phöôøng Haûi Ñình). Maët khaùc, ñaây cuõng laø ñieàu kieän vaø cô sôû aùp duïng moâ hình môùi (CBEM) ñaõ ñöôïc thöïc hieän thaønh coâng ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi cho Tænh Quaûng Bình. Neáu ñöôïc thöïc hieän sôùm, moâ hình naøy seõ mang laïi yù nghóa kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng raát cao vaø laø cô sôû khoa hoïc ñeå trieån khai roäng raõi treân ñòa baøn toaøn tænh. Moâ hình naøy nhaèm haïn cheá tôùi möùc thaáp nhaát coù theå tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR gaây ra; taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR treân ñòa baøn Tænh Quaûng Bình. AÙp duïng moâ hình cuõng laø ñieàu kieän ñeå naâng cao naêng löïc quaûn lyù moâi tröôøng cho caùn boä vaø yù thöùc töï giaùc, traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng cho coäng ñoàng daân cö taïi ñòa phöông. KIEÁN NGHÒ Ñeå aùp duïng moâ hình phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû Phöôøng Haûi Ñình coù hieäu quaû cao caàn phaûi coù söï quan taâm töø caùc Sôû, Ban, Ngaønh lieân quan; söï phoái hôïp giöõa ban chæ ñaïo Chöông trình vaø ngöôøi daân. Chính quyeàn ñòa phöông caàn linh hoaït vaø chuû ñoäng trong coâng taùc tuyeân truyeàn veà nhaän thöùc baûo veä moâi tröôøng, caùc caùch thöùc thu gom vaø phaân loaïi raùc taïi nguoàn thoâng qua phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng. Ñoàng thôøi höôùng muïc ñích quaûn lyù moâi tröôøng coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn ôû Phöôøng Haûi Ñình, Tænh Quaûng Bình. Heä thoáng thu gom caàn thieát phaûi ñöôïc caûi tieán ñeå tieän lôïi cho quaù trình thu gom; trang bò nay ñuû nhöõng trang thieát bò caàn thieát cho vieäc phaân loaïi vaø thu gom raùc; maët khaùc neân khuyeán khích caùc döï aùn ñaàu tö taùi cheá. Taêng cöôøng vieäc ñaøo taïo chuyeân moân cho nguoàn nhaân löïc khoâng chæ veà soá löôïng maø coøn chaát löôïng giuùp Chöông trình phaân loaïi CTR thaønh coâng. ._.