Nghiên cứu đề xuất các giải pháp công nghệ sạch cho Công ty cổ phần cơ điện Tuấn Phương

CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN 1.1 Toång quan veà Saûn Xuaát Saïch Hôn (SXSH) 1.1.1 Boái caûnh Trong nhöõng thaäp kyû qua, quaù trình coâng nghieäp hoaù vaø ñoâ thò hoaù ngaøy caøng taêng nhanh, ñaëc bieät ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, laøm gia taêng nhu caàu khai thaùc taøi nguyeân thieân nhieân vaø naûy sinh caùc vaán ñeà moâi tröôøng khoâng nhöõng mang tính khu vöïc maø coøn taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng toaøn caàu. Phaùt sinh chaát thaûi laø vaán ñeà khoâng theå traùnh khoûi trong baát kyø quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp naøo. Möùc ñoä phaùt thaûi, veà löôïng cuõng nhö möùc ñoä oâ nhieãm cuûa moät quaù trình saûn xuaát phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö chaát löôïng nguyeân lieäu thoâ, quaûn lyù saûn xuaát, coâng ngheä, thieát bò, möùc ñoä taän duïng vaø taùi söû duïng chaát thaûi…Caùch tieáp caän öùng phoù vôùi caùc vaán ñeà oâ nhieãm chaát thaûi coâng ngheä qua nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau, töø pha loaõng vaøo nhöõng thaäp kyû 60-70, xöû lyù cuoái ñöôøng oáng vaøo nhöõng naêm 70-80 vaø tieáp theo laø ngaên ngöøa, giaûm thieåu chaát thaûi töø naêm 1988 trôû laïi ñaây. Caùc coâng ngheä kieåm soaùt oâ nhieãm (ví duï caùc nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi, caùc thieát bò xöû lyù khí thaûi loïc öôùt, cyclon loïc buïi…caùc loø ñoát hay caùc baõi choân laáp) ñöôïc trieån khai ôû caùc nhaø maùy thöïc teá laøm taêng chi phí saûn xuaát vaø caùc nhaø kinh doanh coi ñoù nhö moät khoaûn ñaàu tö khoâng sinh lôøi, khoâng coù thôøi gian hoaøn voán. Hôn nöõa caùc giaûi phaùp xöû lyù chaát löôïng laø hình thöùc chuyeån traïng thaùi oâ nhieãm töø daïng naøy sang daïng khaùc sao cho giaûm veà löôïng cuõng nhö möùc ñoä oâ nhieãm vaø ñoäc haïi. Trong voøng 10 ñeán 15 naêm trôû laïi ñaây, nhieàu yù töôûng môùi ñaõ xuaát hieän nhaèm laøm giaûm phaùt thaûi vaøo moâi tröôøng taïi nguoàn. Nhöõng chieán löôïc phoøng ngöøa oâ nhieãm, giaûm thieåu chaát thaûi, saûn xuaát saïch hôn trôû neân caøng coù yù nghóa hôn trong vaán ñeà kinh doanh khi giaù nguyeân lieäu, nhieân lieäu, ñieän, nöôùc taêng vaø aùp duïng nguyeân taéc ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû phí oâ nhieãm theo löôïng vaø taûi löôïng oâ nhieãm. Töø naêm 1989, Chöông trình Moâi tröôøng Lieân hieäp quoác ñaõ ñöa khaùi nieäm SXSH vaø trieån khai trong caùc chöông trình veà moâi tröôøng ôû caùc nöôùc treân theá giôùi. Sau ñoù töø naêm 1994 keát hôïp vôùi Toå chöùc Phaùt trieån Coâng nghieäp Lieân hôïp quoác (UNIDO) ñaõ xaây döïng döï aùn “Maïng löôùi caùc Trung taâm Quoác gia veà Saûn xuaát saïch hôn” nhaèm hoã trôï caùc nöôùc dang phaùt trieån tieáp caän chieán löôïc naøy. Cho ñeán nay ñaõ coù 32 trung taâm quoác gia ñöôïc thaønh laäp trong maïng löôùi cuûa UNIDO/UNEP. 1.1.2 Saûn xuaát saïch hôn laø gì? Theo ñònh nghóa cuûa Chöông trình Moâi tröôøng Lieân hôïp quoác (UNEP): SXSH laø “Aùp duïng lieân tuïc chieán löôïc moâi tröôøng phoøng ngöøa toång hôïp ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát, caùc saûn phaåm vaø dòch vuï nhaèm naâng cao hieäu suaát saûn xuaát vaø giaûm ruûi ro ñoái vôùi con ngöôøi vaø moâi tröôøng” Ñaây laø caùch tieáp caän môùi coù tính saùng taïo ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát vaø caùc saûn phaåm. Ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát, SXSH bao goàm giaûm tieâu thuï nguyeân lieäu, naêng löôïng cho moät ñôn vò saûn phaåm, loaïi boû toái ña caùc vaät lieäu ñoäc haïi, giaûm löôïng vaø möùc ñoä ñoäc cuûa taát caû caùc doøng thaûi tröôùc khi ra khoûi quaù trình. Ñoái vôùi saûn phaåm, tieáp caän naøy taäp trung vaøo vieäc laøm giaûm caùc taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng trong suoát voøng ñôøi cuûa saûn phaåm keå töø khi khai thaùc nguyeân lieäu thoâ ñeán khi thaûi boû cuoái cuøng. SXSH yeâu caàu aùp duïng coâng ngheä, thay ñoåi thaùi ñoä, töøng böôùc caûi tieán coâng ngheä hieän coù vaø daàn daàn thay theá baèng nhöõng coâng ngheä toát vaø coâng ngheä saïch. Aùp duïng SXSH trong saûn xuaát coâng nghieäp khoâng coù nghóa laø saûn xuaát khoâng coù chaát thaûi maø laø quaù trình aùp duïng lieân tuïc caùc chieán löôïc hoaït ñoäng thöïc tieãn vaø coâng ngheä nhaèm laøm giaûm chaát thaûi tôùi möùc coù theå tröôùc khi ñöa ra caùc giaûi phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm. Nhö vaäy, trong quaûn lyù moâi tröôøng coâng nghieäp, trình töï öu tieân thöïc hieän quaûn lyù oâ nhieãm seõ laø: Phoøng ngöøa phaùt sinh chaát thaûi hay aùp duïng SXSH Tuaàn hoaøn vaø taùi söû duïng chaát thaûi. Xöû lyù chaát thaûi vaø thaûi boû an toaøn. Vôùi caùch tieáp caän nhö vaäy, SXSH ñöôïc coi nhö moät chieán löôïc höôùng tôùi muïc tieâu phaùt trieån coâng nghieäp beãn vöõng, cuøng moät luùc ñaït ñöôïc caùc lôïi ích: kinh teá, moâi tröôøng vaø xaõ hoäi. 1.1.3 Caùc giaûi phaùp SXSH Caùc thay ñoåi khoâng chæ ñôn thuaàn laø thieát bò, maø coøn laø caùc thay ñoåi trong vaän haønh vaø quaûn lyù cuûa moät doanh nghieäp. Caùc thay ñoåi ñöôïc goïi laø “giaûi phaùp SXSH” coù theå ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm sau: Giaûm chaát thaûi taïi nguoàn. Tuaàn hoaøn. Caûi tieán saûn phaåm. ª Giaûm chaát thaûi taïi nguoàn Veà cô baûn, yù töôûng cuûa SXSH laø tìm taän goác oâ nhieãm Giaûm chaát thaûi taïi nguoàn Coâng ngheä saûn xuaát môùi Caûi tieán thieát bò Thay ñoåi nguyeân lieäu Quaûn lyù noäi vi Kieåm soaùt quaù trình toát hôn Quaûn lyù noäi vi laø moät loaïi giaûi phaùp ñôn giaûn nhaát cuûa SXSH. Quaûn lyù noäi vi khoâng ñoøi hoûi chi phí ñaàu tö vaø coù theå thöïc hieän ngay sau khi xaùc ñònh ñöôïc caùc giaûi phaùp. Caùc ví duï cuûa quaûn lyù noäi vi coù theå laø khaéc phuïc caùc ñieåm roø ræ, ñoùng van nöôùc hay taét thieát bò khi khoâng söû duïng ñeå traùnh toån thaát. Maëc duø quaûn lyù noäi vi laø ñôn giaûn nhöng vaãn caàn coù söï quan taâm cuûa ban laõnh ñaïo cuõng nhö vieäc ñaøo taïo nhaân vieân. Kieåm soaùt quaù trình toát hôn ñeå ñaûm baûo caùc ñieàu kieän saûn xuaát ñöôïc toái öu hoaù veà maët tieâu thuï nguyeân lieäu, saûn xuaát vaø phaùt sinh chaát thaûi. Cuõng nhö quaûn lyù noäi vi, vieäc kieåm soaùt quaù trình toát hôn ñoøi hoûi quan taâm cuûa ban laõnh ñaïo cuõng nhö vieäc giaùm saùt ngaøy moät hoaøn chænh hôn. Thay ñoåi nguyeân lieäu laø vieäc thay theá nguyeân lieäu ñang söû duïng baèng caùc nguyeân lieäu khaùc thaân thieän vôùi moâi tröôøng hôn. Thay ñoåi nguyeân lieäu coù theå laø vieäc mua nguyeân lieäu coù chaát löôïng toát hôn ñeå ñaït ñöôïc hieäu suaát söû duïng cao hôn. Thoâng thöôøng löôïng nguyeân lieäu söû duïng, chaát löôïng cuûa nguyeân lieäu vaø saûn phaåm coù moái quan heä tröïc tieáp vôùi nhau. Caûi tieán thieát bò laø vieäc thay ñoåi thieát bò ñaõ coù ñeå nguyeân lieäu toån thaát ít hôn. Vieäc caûi tieán thieát bò coù theå laø ñieàu chænh toác ñoä maùy, laø toái öu kích thöôùc kho chöùa, laø vieäc baûo oân beà maët noùng/laïnh, hoaëc thieát keá caûi thieän caùc boä phaän caàn thieát caùc boä phaän caàn thieát trong thieát bò. Coâng ngheä saûn xuaát môùi laø vieäc laép ñaët caùc thieát bò hieän ñaïi vaø coù hieäu quaû hôn, ví duï nhö laép ñaët noài hôi hieäu suaát cao hôn laép ñaët maùy nhuoäm Jet söû duïng dung tyû thaáp hôn. Giaûi phaùp naøy yeâu caàu chi phí ñaàu tö cao hôn caùc giaûi phaùp saûn xuaát saïch khaùc, do ñoù caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu caån thaän. Caùc giaûi phaùp naøy coù theå cho tieàm naêng tieát kieäm vaø caûi thieän chaát löôïng cao hôn so vôùi caùc giaûi phaùp ñaõ neâu. ªTuaàn hoaøn Giaûi phaùp tuaàn hoaøn ñöôïc xem xeùt ñoái vôùi caùc loaïi doøng thaûi khoâng theå traùnh ñöôïc. Chuùng ñöôïc quay laïi khu vöïc saûn xuaát hoaëc baùn ra nhö moät loaïi saûn phaåm phuï. Taän thu, taùi söû duïng taïi choã Taïo ra saûn phaåm môùi Giaûm chaát thaûi tuaàn hoaøn Taän thu vaø taùi söû duïng taïi choã laø vieäc thu thaäp “chaát thaûi” vaø söû duïng laïi cho quaù trình saûn xuaát. Moät ví duï ñôn giaûn cuûa giaûi phaùp naøy laø söû duïng laïi nöôùc giaët töø moät quaù trình cho moät quaù trình giaët khaùc. Taïo ra caùc saûn phaåm phuï laø vieäc thu thaäp (vaø xöû lyù) caùc doøng thaûi ñeå coù theå trôû thaønh moät saûn phaåm môùi hoaëc ñeå baùn ra cho caùc cô sôû saûn xuaát khaùc. Löôïng men bia dö thöøa coù theå ñöôïc söû duïng laøm thöùc aên cho lôïn, cho caù hay laøm caùc chaát ñoän thöïc phaåm laø moät ví duï. Thay ñoåi saûn phaåm Caûi tieán saûn phaåm Caûi tieán saûn phaåm Caûi tieán saûn phaåm Caûi thieän chaát löôïng saûn phaåm ñeå laøm giaûm oâ nhieãm cuõng laø moät yù töôûng cô baûn cuûa SXSH. Thay ñoåi saûn phaåm laø vieäc xem xeùt laïi saûn phaåm vaø caùc yeâu caàu ñoái vôùi saûn phaåm ñoù. Neáu coù theå thay moät caùi naép ñaäy kim loaïi ñaõ ñöôïc sôn baèng moät caùi naép ñaäy baèng nhöïa cho moät soá saûn phaåm nhaát ñònh thì ñaõ traùnh ñöôïc caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng cuõng nhö caùc chi phí ñeå hoaøn thieän naép ñaäy ñoù. Caûi thieän thieát keá saûn phaåm coù theå ñem laïi tieát kieäm veà tieâu thuï nguyeân lieäu vaø löôïng hoaù chaát ñoäc haïi söû duïng. Caùc thay ñoåi veà bao bì coù theå ñaùng quan taâm. Vaán ñeà cô baûn laø giaûm thieåu bao bì söû duïng, ñoàng thôøi baûo veä ñöôïc saûn phaåm. 1.1.4 Caùc lôïi ích cuûa SXSH SXSH coù yù nghóa ñoái vôùi taát caû caùc doanh nghieäp, khoâng keå qui moâ beù hay lôùn, cuõng khoâng theå coù ñònh möùc tieâu thuï nguyeân lieäu, naêng löôïng, nöôùc nhieàu hay ít. Hieän nay, haàu heát caùc doanh nghieäp ñeàu coù tieàm naêng giaûm löôïng taøi nguyeân tieâu thuï töø 10 – 15% maø khoâng caàn ñaàu tö lôùn. Lôïi ích cuûa SXSH: Naâng cao hieäu suaát saûn xuaát. Söû dung nöôùc, nguyeân lieäu vaø naêng löôïng coù hieäu quaû hôn. Taän thu ñöôïc caùc saûn phaåm phuï coù giaù trò. Ít oâ nhieãm hôn. Giaûm chi phí ñeå thaûi cuõng nhö xöû lyù chaát thaûi. Caûi thieän hình aûnh cho doanh nghieäp; vaø Caûi thieän söùc khoeû vaø an toaøn ngheà nghieäp Söû duïng nguyeân lieäu vaø naêng löôïng ít hôn Lôïi ích hieån thò roõ nhaát trong SXSH laø khaû naêng giaûm löôïng nguyeân lieäu vaø taøi nguyeân tieâu thuï do söû duïng coù hieäu quaû hôn. Vieäc tieát kieäm naêng löôïng vaø nguyeân lieäu laøm giaûm giaù thaønh chi phí tröïc tieáp, vaø do ñoù seõ giuùp doanh nghieäp coù naêng löïc caïnh tranh cao hôn. Khi giaù thaønh cuûa nguyeân lieäu, naêng löôïng vaø nöôùc ngaøy moät taêng, khoâng coù doanh nghieäp naøo coù khaû naêng chaáp nhaän ñeå maát caùc taøi nguyeân naøy döôùi daïng toån thaát. Caùc cô hoäi thò tröôøng môùi ñöôïc caûi thieän Nhaän thöùc cuûa ngöôøi tieâu duøng ngaøy moät taêng veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng taïo neân nhu caàu veà caùc saûn phaåm xanh treân thò tröôøng quoác teá. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc coù theå môû ra moät cô hoäi thò tröôøng môùi vaø saûn xuaát ra saûn phaåm coù chaát löôïng cao hôn vôùi giaù thaønh caïnh tranh hôn neáu taäp trung noã löïc vaøo SXSH. Tieáp caän nguoàn taøi chính toát hôn Caùc döï thaûo döï aùn ñaàu tö cho saûn xuaát saïch bao goàm caùc thoâng tin veà tính khaû thi kyõ thuaät, kinh teá cuõng nhö moâi tröôøng. Ñaây laø cô sôû vöõng chaéc cho vieäc tieáp nhaän caùc hoã trôï taøi chính cuûa ngaân haøng hoaëc caùc quyõ moâi tröôøng. Treân thò tröôøng quoác teá, caùc cô quan taøi chính ñaõ nhaän thöùc roõ caùc vaán ñeà veà baûo veä moâi tröôøng vaø xem xeùt caùc ñeà nghò vay voán töø goùc ñoä moâi tröôøng. ISO 14000 SXSH seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn nhieàu ñeå thöïc hieän heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng nhö ISO 14000 vì raát nhieàu caùc coâng vieäc ban ñaàu ñaõ ñöôïc tieán haønh thoâng qua ñaùnh giaù SXSH. Chöùng chæ ISO 14000 môû ra moät thò tröôøng vaø ñem laïi khaû naêng tieáp caän thò tröôøng xuaát khaåu toát hôn. Moâi tröôøng laøm vieäc toát hôn Beân caïnh vieäc caûi thieän hieän traïng kinh teá vaø moâi tröôøng, SXSH coøn coù theå caûi thieän caùc ñieàu kieän an toaøn vaø söùc khoeû ngheà nghieäp cho nhaân vieân. Caùc ñieàu kieän laøm vieäc thuaän lôïi coù theå laøm taêng söï töï tin cuõng nhö thuùc ñaåy quan taâm cuûa nhaân vieân trong vieäc kieåm soaùt chaát thaûi. Caùc haønh ñoäng nhö vaäy seõ giuùp cho caùc doanh nghieäp thu ñöôïc caùc lôïi nhuaän töø goùc ñoä caïnh tranh. Tuaân thuû luaät moâi tröôøng toát hôn Ñeå ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån veà doøng thaûi (khí, loûng, raén) thöôøng yeâu caàu phaûi laép ñaët caùc heä thoáng kieåm soaùt moâi tröôøng phöùc taïp vaø ñaét tieàn nhö caùc nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi. Thoâng thöôøng, SXSH giuùp cho vieäc xöû lyù trôû neân deã daøng vaø reû tieàn hôn do giaûm ñöôïc löu löôïng, taûi löôïng vaø thaäm chí caû ñoäc tính cuûa doøng thaûi. 1.1.5 SXSH – Moät giaûi phaùp ñaït 3 muïc tieâu kinh teá, kyõ thuaät vaø baûo veä moâi tröôøng Ñeå thoaû maõn nhu caàu cuûa mình, cuøng vôùi söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, con ngöôøi ngaøy caøng phaùt trieån saûn xuaát, khai thaùc caùc taøi nguyeân ñeå saûn xuaát ra caùc saûn phaåm phuïc vuï nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa mình. Maët traùi cuûa noù laø caû saûn xuaát vaø tieâu duøng ñeàu phaùt thaûi trôû laïi moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi caùc loaïi chaát thaûi vaø do vaäy tích luyõ daàn caùc nguy cô huyû dieät söï soáng cuûa con ngöôøi. Cho ñeán nay chuùng ta môùi chæ bieát traùi ñaát laø nôi duy nhaát coù söï soáng cuûa con ngöôøi vaø traùi ñaát chæ coù caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân höõu haïn cuûa mình; trong khi ñoù söï phaùt trieån daân soá keùo theo söï phaùt trieån saûn xuaát nhaèm thoaû maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi laø khoâng giôùi haïn ñaõ vaø ñang ñaët ra moät vaán ñeà ngaøy caøng caáp thieát ñoù laø baûo veä moâi tröôøng soáng treân traùi ñaát. Naêm 1972 Caâu laïc boä Roma ñaõ baùo ñoäng veà tình traïng taøi nguyeân thieân nhieân caïn kieät vaø tieân ñoaùn theá giôùi seõ phaûi ngöøng phaùt trieån. Naêm 1977 baùo caùo cuûa Lieân hieäp quoác cuõng ñaõ vaïch ra nhöõng giôùi haïn cuûa söï phaùt trieån trong khi caùc nguoàn nguyeân lieäu, nhieân lieäu, naêng löôïng môùi ñang coøn ñöôïc tìm kieám, thöû nghieäm, chöa ñöôïc öùng duïng roäng raõi vì caùc lyù do kinh teá kyõ thuaät. Ngaøy 21/7/1999, thôøi baùo Washingtôn ñaõ caûnh baùo quaû bom daân soá Y6B – “year 6 Billion” môùi thöïc söï ñaùng sôï. Daân soá taêng nhanh seõ daãn ñeán caùc baát lôïi cho nguoàn taøi nguyeân ñang ngaøy caøng caïn kieät cuûa traùi ñaát. Theo UNPFA vôùi ñaø taêng tröôûng daân soá nhanh nhö hieän nay ñeán naêm 2150 daân soá theá giôùi seõ laø 27 tæ ngöôøi. ÔÛ nöôùc ta ngaøy 21/12/1993 Quoác hoäi ñaõ chính thöùc thoâng qua Luaät baûo veä moâi tröôøng vaø ngaøy 10/01/1994 Chuû tòch nöôùc ñaõ kyù saéc leänh coâng boá Luaät. Ngaøy 25/6/1998 Ban chaáp haøh Trung öông Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ ra chæ thò soá 36-CT/TW veà “Taêng cöôøng coâng taùc baûo veä moâi tröôøng trong thôøi kyõ coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc” vôùi 4 quan ñieåm cô baûn laø: Baûo veä moâi tröôøng laø söï nghieäp cuûa toaøn Ñaûng, toaøn daân, toaøn quaân. Baûo veä moâi tröôøng laø moät noäi dung cô baûn khoâng theå taùch rôøi trong ñöôøng loái, chuû tröông vaø keá hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuaû taát caû caùc caáp, caùc ngaønh, laø cô sôû quan troïng ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng, thöïc hieän thaéng lôïi söï coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Coi phoøng ngöøa vaø ngaên chaën oâ nhieãm laø nguyeân taéc chuû ñaïo keát hôïp vôùi xöû lyù oâ nhieãm, caûi thieän moâi tröôøng vaø baûo toàn thieân nhieân. Keát hôïp phaùt huy noäi löïc vôùi taêng cöôøng hôïp taùc quoác teá trong baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng. Ngaøy 22/9/1999 ñöôïc söï uyû thaùc cuûa Chính phuû, Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng ñaõ cuøng UNEP kyù keát tuyeân ngoân veà SXSH. SXSH theo ñònh nghóa cuûa UNEP naêm 1990 laø vieäc aùp duïng lieân tuïc chieán löôïc phoøng ngöøa toång hôïp veà moâi tröôøng vaøo caùc quaù trình saûn xuaát, saûn phaåm vaø dòch vuï nhaèm naâng cao hieäu suaát vaø giaûm thieåu ruûi ro cho con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Ñoái vôùi saûn xuaát: SXSH nhaèm baûo toaøn nguyeân lieäu vaø naêng löôïng, loaïi tröø caùc nguyeân lieäu ñoäc haïi, giaûm veà löôïng vaø tính ñoäc haïi cuûa caùc chaát phaùt thaûi ngay töø nguoàn. Ñoái vôùi saûn phaåm: SXSH nhaèm giaûm caùc aûnh höôûng tieâu cöïc trong suoát chu kyø soáng cuûa saûn phaåm töø khi thieát keá cho ñeán khi thaûi boû. Ñoái vôùi dòch vuï: SXSH ñöa caùc yeáu toá baûo veä moâi tröôøng vaøo trong thieát keá vaø phaùt trieån caùc dòch vuï. Treân cô sôû phaân tích heä thoáng, tìm hieåu nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm ngay töø nguoàn, xaùc ñònh caùc cô hoäi SXSH caû veà kyõ thuaät, kinh teá vaø veà baûo veä moâi tröôøng ñeå löïa choïn caùc giaûi phaùp vaø thöïc hieän; ñoàng thôøi duy trì lieân tuïc quaù trình treân, saûn xuaát saïch hôn seõ giuùp cô sôû ngaøy caøng hoaøn thieän quy trình saûn xuaát cuûa mình; do ñoù SXSH laø giaûi phaùp hôïp lyù coù theå keát hôïp ba muïc tieâu: Caûi tieán, hoaøn thieän caùc vaán ñeà kyõ thuaät coâng ngheä. Kieåm soaùt vaø giaûm thieåu phaùt thaûi ngay taïi nguoàn ñeå baûo veä moâi tröôøng. Naâng cao hieäu quaû, tieát kieäm chi phí ñem laïi lôïi ích cho nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu duøng… SXSH khoâng chæ ñôn thuaàn laø vieäc caûi tieán, thay ñoåi thieát bò maø coøn laø thay ñoåi thaùi ñoä öùng xöû, aùp duïng caùc bí quyeát coâng ngheä, caûi thieän quaù trình saûn xuaát vaø saûn phaåm. Thöïc teá trieån khai SXSH taïi moät soá cô sôû cho thaáy, chæ vôùi caùc phaân tích xaùc ñònh nguyeân nhaân taïi nguoàn ñeå coù giaûi phaùp thích hôïp maø khoâng caàn ñaàu tö hoaëc ñaàu tö khoâng lôùn, haàu heát caùc cô sôû ñeàu coù khaû naêng tieát kieäm ñöôïc töø 10-15% caùc yeáu toá ñaàu vaøo. Thoâng qua caùc giaûi phaùp quaûn lyù noäi vi, caûi tieán, thay theá thieát bò, coâng ngheä, thay theá nguyeân lieäu ít gaây aûnh höôûng hôn ñoái vôùi moâi tröôøng, taän thu vaø taùi söû duïng taïi choã, caûi tieán hoaëc thay ñoåi saûn phaåm, bao bì…SXSH seõ ngaøy caøng toái öu hoaù vieäc söû duïng nguyeân lieäu, hoaù chaát, naêng löôïng vaø phaùt sinh chaát thaûi, goùp phaàn tieát kieäm chi phí saûn xuaát vaø xöû lyù chaát thaûi, haï giaù thaønh, naâng cao chaát löôïng vaø söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm treân thò tröôøng, caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng vaø caûi thieän hình aûnh doanh nghieäp trong con maét ngöôøi tieâu duøng, caùc cô quan quaûn lyù, caùc nguoàn taøi chính… SXSH laø giaûi phaùp hôïp lyù giuùp caùc cô sôû saûn xuaát trong nöôùc ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc vì ngoaøi vieäc haï giaù thaønh naâng cao söùc caïnh tranh cuûa saûn phaåm, SXSH coøn goùp phaàn gia taêng cô hoäi xuaát khaåu vì trong quy cheá cuûa Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) coù caùc quy ñònh caám buoân baùn hoaëc haïn cheá moät soá saûn phaåm khoâng phuø hôïp tieâu chuaån moâi tröôøng. Keát quaû thöïc hieän SXSH vôùi möùc ñoä khaùc nhau taïi caùc cô sôû saûn xuaát quy moâ töø nhoû ñeán lôùn ñaõ mang laïi nhöõng hieäu quaû thieát thöïc coù tính thuyeát phuïc: Ñaõ chæ ra ñöôïc nhieàu cô hoäi coù theå tieát kieäm nguyeân vaät lieäu, hoaù chaát, naêng löôïng…goùp phaàn hoaøn thieän hôn quy trình saûn xuaát. Caùc cô sôû ñeàu giaûm taûi löôïng chaát thaûi vaøo moâi tröôøng, ñaëc bieät coù doanh nghieäp ñaõ giaûm treân 50% löôïng chaát thaûi hoaù chaát. Caùc doanh nghieäp ñeàu thu ñöôïc lôïi ích kinh teá ñaùng keå, coù ñôn vò tieát kieäm ñöôïc töø 2 – 3 tyû ñoàng/naêm. Döïa treân keát quaû nghieân cöùu SXSH taïi moät soá nöôùc Chaâu Aâu vaø keát quaû thöïc hieän SXSH taïi Vieät Nam, tieàm naêng SXSH taïi Vieät Nam laø raát lôùn, coù theå tieát kieäm tieâu thuï nöôùc töø 40 – 70%; ñieän töø 20 – 50%; giaûm taûi löôïng COD trong nöôùc thaûi töø 30 – 75% vaø BOD töø 50 – 75%. SXSH laø moät giaûi phaùp hôïp lyù ñaûm baûo caû 3 muïc tieâu kinh teá kyõ thuaät vaø baûo veä moâi tröôøng, do ñoù caàn aùp duïng SXSH trong caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp. 1.2 Caùc coâng cuï quaûn lyù moâi tröôøng lieân quan ñeán SXSH 1.2.1 Caùc coâng cuï quaûn lyù moâi tröôøng vaø vieäc khuyeán khích ñaàu tö SXSH Ñaàu tö laø moät hoaït ñoäng kinh teá, moät boä phaän trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Theo nghóa roäng, coù theå hieåu ñaàu tö laø söï boû ra, söï hy sinh nhöõng nguoàn löïc ôû hieän taïi (tieàn voán, söùc lao ñoäng, cuûa caûi vaät chaát, trí tueä…) nhaèm ñaït ñöôïc caùc keát quaû coù lôïi cho ngöôøi ñaàu tö trong töông lai. Xuaát phaùt töø baûn chaát vaø phaïm vi lôïi ích do ñaàu tö ñem laïi, coù theå phaân bieät caùc loaïi ñaàu tö goàm: ñaàu tö taøi chính, ñaàu tö thöông maïi, vaø ñaàu tö taøi saûn vaät chaát vaø söùc lao ñoäng. Ñeå thöïc hieän traùch nhieäm lieân quan ñeán baûo veä moâi tröôøng, caùc doanh nghieäp/coâng ty cuõng thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö cho moâi tröôøng nhaèm caùc muïc tieâu nhö giaûm söû duïng nguyeân vaät lieäu ñoäc haïi, xöû lyù chaát thaûi, giaûm löôïng phaùt thaûi… Ñaàu tö cho SXSH laø loaïi hình ñaàu tö vaøo caùc döï aùn cuï theå, trong ñoù caùc doanh nghieäp duøng tieàn cuûa mình vaø caùc nguoàn ñaàu tö taøi chính khaùc ñeå tieán haønh caùc hoaït ñoäng nhaèm muïc tieâu giaûm tieâu duøng taøi nguyeân, giaûm caùc taùc ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi, giaûm chi phí xöû lyù chaát thaûi ñoàng thôøi taêng hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh vaø caùc hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi khaùc. Ñaàu tö cho SXSH lieân quan ñeán söï thay ñoåi caùch tieáp caän, thay ñoåi thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa caùc coâng ty/doanh nghieäp, tröôùc heát laø cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù, ñoái vôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng vaø hieäu quaû ñaàu tö. Söï thay ñoåi naøy laø moät quaù trình chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá, trong ñoù coù vai troø cuûa caùc coâng cuï quaûn lyù moâi tröôøng. 1.2.1.1 Coâng cuï phaùp lyù vaø haønh chính Ñaây laø loaïi coâng cuï baét buoäc hoaëc cöôõng cheá thi haønh. Thuoäc vaøo loaïi coâng cuï naøy coù caùc vaên baûn luaät vaø döôùi daïng luaät nhö phaùp leänh, nghò ñònh, thoâng tö, quy cheá, caùc tieâu chuaån moâi tröôøng, giaáy pheùp moâi tröôøng; caùc keá hoaïch, chieán löôïc vaø chính saùch moâi tröôøng cuûa quoác gia, caùc ngaønh vaø ñòa phöông. Maëc duø bieän phaùp haønh chính khoâng phaûi laø coâng cuï chuû yeáu trong vieäc khuyeán khích ñaàu tö cho SXSH, nhöng neáu ñöôïc toå chöùc aùp duïng chaët cheõ seõ taïo neân söï thay ñoåi nhaän thöùc cuûa caùc doanh nghieäp veà traùch nhieäm ñoái vôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng trong caùc hoaït ñoäng cuûa mình. 1.2.1.2 Coâng cuï kinh teá Ñaây laø caùc coâng cuï chính saùch ñöôïc söû duïng nhaèm taùc ñoäng tôùi chi phí vaø lôïi ích trong caùc hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp, taïo ra söï thay ñoåi haønh vi vaø thaùi ñoä quaûn lyù theo höôùng coù lôïi cho moâi tröôøng vaø/ hoaëc laøm taêng nguoàn thu ñeå hoã trôï, ñaàu tö caûi thieän moâi tröôøng. Vieäc söû duïng caùc coâng cuï kinh teá seõ vöøa taïo ra moät cô cheá meàm deûo nhaèm ñaït tôùi muïc tieâu baûo veä moâi tröôøng, vöøa taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp löïa choïn caùc phöông aùn quaûn lyù moâi tröôøng vôùi chi phí thaáp nhaát. Moät soá coâng cuï kinh teá coù theå aûnh höôûng ñeán ñaàu tö SXSH ñöôïc keå ñeán nhö sau: Thueá taøi nguyeân: laø moät khoaûn thu cuûa Ngaân saùch nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp veà vieäc söû duïng caùc daïng taøi nguyeân trong quaù trình saûn xuaát. Thueá/phí moâi tröôøng: laø coâng cuï kinh teá nhaèm ñöa chi phí moâi tröôøng vaøo giaù saûn phaåm theo nguyeân taéc “ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû”. Thueá/phí moâi tröôøng ñaùnh vaøo saûn phaåm coù chöùa chaát ñoäc haïi, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng; phí ñaùnh vaøo ngöôøi söû duïng caùc heä thoáng dòch vuï coâng coäng xöû lyù vaø caûi thieän chaát löôïng moâi tröôøng. Giaáy pheùp coù theå mua baùn/chuyeån nhöôïng ñöôïc cho pheùp caùc doanh nghieäp mua vaø baùn quyeàn phaùt thaûi hoaëc giaáy pheùp söû duïng moät taøi nguyeân cuï theå naøo ñoù. Quyõ moâi tröôøng laø 1 theå cheá hoaëc 1 cô cheá ñöôïc thieát laäp ñeå tieáp nhaän taøi trôï voán töø caùc nguoàn khaùc nhau, vaø töø ñoù phaân phoái caùc nguoàn naøy ñeå hoã trôï quaù trình thöïc hieän caùc hoaït ñoäng goùp phaàn söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân, caûi thieän chaát löôïng moâi tröôøng trong ñoù coù ñaàu tö SXSH. Trôï caáp khuyeán khích: ñöôïc thöïc hieän ñeå hoã trôï trong tröôøng hôïp khaû naêng taøi chính cuûa doanh nghieäp khoâng chòu ñöïng ñöôïc caùc chi phí lieân quan ñeán nghieân cöùu vaø trieån khai caùc coâng ngheä SXSH cuõng nhö caùc döï aùn ñaàu tö ñoåi môùi thieát bò nhaèm söû duïng hieäu quaû hôn nguyeân lieäu, naêng löôïng, giaûm thieåu löôïng chaát thaûi. Moät soá coâng cuï kinh teá khaùc nhö vieäc xoùa boû daàn caùc khoaûn bao caáp qua giaù cuûa moät soá haøng hoùa, dòch vuï ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát (nhö giaù ñieän, nöôùc, xaêng daàu…), caùc bieän phaùp khuyeán khích khaùc nhö giaûi thöôûng moâi tröôøng…cuõng laø nhöõng coâng cuï kinh teá ñem laïi nhöõng ñoäng cô khuyeán khích ñaàu tö cho SXSH. Coâng cuï kinh teá laø moät phaàn quan troïng trong nhöõng cô cheá, chính saùch khuyeán khích ñaàu tö SXSH; chuùng ñöôïc söû duïng tröôùc tieân nhaèm muïc ñích “taïo ra tín hieäu ñuùng”. Baûn thaân chuùng khoâng phaûi laø nhöõng cô cheá cung caáp taøi chính nhöng laïi coù theå taïo nguoàn ñeå ñaàu tö cho SXSH. 1.2.1.3 Coâng cuï giaùo duïc – ñaøo taïo vaø thoâng tin moâi tröôøng Noù giuùp hình thaønh vaø phaùt trieån naêng löïc thoâng qua nhaän thöùc toát hôn ñeå baûo veä moâi tröôøng vaø treân cô sôû ñoù ñieàu chænh haønh vi, phoái hôïp haønh ñoäng moät caùch chuû ñoäng, tích cöïc vaø coù hieäu quaû cho coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Thöïc teá cho thaáy loaïi coâng cuï naøy hoã trôï khaù ñaéc löïc cho caùc coâng cuï phaùp lyù vaø coâng cuï kinh teá trong vieäc laäp keá hoaïch, phöông aùn, döï aùn cuõng nhö thöïc thi caùc keá hoaïch, döï aùn ñaàu tö cho baûo veä moâi tröôøng vaø SXSH. 1.2.2 Moät soá coâng cuï quaûn lyù moâi tröôøng lieân quan ñeán ñaàu tö SXSH ôû Vieät Nam 1.2.2.1 Coâng cuï phaùp lyù vaø haønh chính Beân caïnh nhöõng quy ñònh phaùp lyù veà baûo veä moâi tröôøng ñöôïc xaùc ñònh trong Luaät baûo veä moâi tröôøng vaø caùc luaät coù lieân quan, caùc nghò ñònh, thoâng tö…thôøi gian qua ôû Vieät Nam ñaõ coù 1 soá vaên baûn phaùp lyù laø cô sôû cho vieäc thay ñoåi nhaän thöùc traùch nhieäm cuûa coäng ñoàng doanh nghieäp höôùng tôùi SXSH. 1.2.2.2 Coâng cuï kinh teá Thueá taøi nguyeân ñöôïc quy ñònh trong moät soá luaät coù lieân quan ñaõ ban haønh cho ñeán nay ôû nöôùc ta nhö Phaùp leänh thueá taøi nguyeân, luaät khoaùng saûn…Caùc Nghò ñònh cuûa Chính phuû vaø caùc thoâng tö cuûa Boä, lieân boä höôùng daãn thi haønh caùc luaät naøy ñaõ cuï theå hoùa thaønh chính saùch vaø cô cheá thu caùc loaïi thueá taøi nguyeân. Tuy vaäy, hieän nay ôû nöôùc ta vieäc söû duïng coâng cuï naøy coøn haïn cheá vaø ít taùc duïng khuyeán khích trong khai thaùc vaø söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân do möùc thueá thaáp, thaäm chí quaù thaáp laïi boû soùt nhieàu ñoái töôïng chòu thueá, tình traïng troán thueá, nôï thueá coøn khaù phoå bieán. Thueá ñaùnh vaøo vieäc söû duïng nhieân lieäu (xaêng, daàu…) ñoái vôùi caùc thieát bò, ñoäng cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaõ ñöôïc ban haønh vaø thöïc hieän nhöng taùc duïng khuyeán khích giaûm tieâu duøng chöa ñaït ñöôïc vì nay laø nhöõng saûn phaåm coù caàu ít co giaõn theo giaù. Phí söû duïng nöôùc hieän môùi coù phí thoaùt nöôùc thaûi ñöôïc aùp duïng vaøo naêm 2001 chuû yeáu ôû caùc ñoâ thò. Tieàn phaït, boài thöôøng vaø ñaàu tö baét buoäc cho baûo veä moâi tröôøng ñöôïc quy ñònh veà maët phaùp lyù trong Luaät baûo veä moâi tröôøng, Boä luaät hình söï, luaät khoaùng saûn, luaät taøi nguyeân nöôùc… Quyõ moâi tröôøng vaø caùc öu ñaõi khuyeán khích ñaàu tö cho baûo veä moâi tröôøng. Ôû Vieät Nam hieän ñang aùp duïng caùc öu ñaõi khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñaàu tö cho baûo veä moâi tröôøng nhö caùc öu ñaõi veà thueá (möùc thueá thaáp hôn), veà laõi suaát tín duïng (möùc laõi suaát thaáp hôn). 1.2.2.3 Coâng cuï giaùo duïc – ñaøo taïo vaø thoâng tin moâi tröôøng Caùc hoaït ñoäng giaùo duïc – ñaøo taïo vaø thoâng tin moâi tröôøng veà SXSH ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua taäp trung vaøo vieäc giuùp caùc toå chöùc vaø caù nhaân coù ñöôïc söï hieåu bieát, kyõ naêng vaø giaù trò taïo ñieàu kieän cho hoï tham gia vaøo xuùc tieán aùp duïng SXSH. Hoaït ñoäng ñaøo taïo ñöôïc xaùc ñònh laø moät trong nhöõng hoaït ñoäng chuû yeáu trong vieäc phaùt trieån SXSH. Trung taâm Saûn Xuaát Saïch Vieät Nam (TTSXSVN) ñaõ ñaøo taïo ñöôïc gaàn 100 caùn boä, chuyeân gia tö vaán veà SXSH. Trong 2 naêm 2001 – 2002, trong khuoân khoå döï aùn “Nhöõng chieán löôïc vaø cô cheá khuyeán khích ñaàu tö cho SXSH taïi caùc nöôùc phaùt trieån” do UNEP taøi trôï. 1.3 Tình hình SXSH ôû Vieät Nam 1.3.1 Toång quan veà tình hình SXSH taïi Vieät Nam Vieät Nam ñang trong quaù trình thöïc hieän coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñieàu naøy taát yeáu seõ keùo theo tình traïng gia taêng toác ñoä khai thaùc taøi nguyeân, gaây ra nhieàu taùc ñoäng tieâu cöïc lôùn ñeán chaát löôïng moâi tröôøng, neáu khoâng kòp thôøi coù nhöõng chính saùch moâi tröôøng vaø caùc giaûi phaùp phuø hôïp. Sau hôn 10 naêm nay nhanh toác ñoä phaùt trieån coâng nghieäp, cuøng vôùi nhöõng thaønh töïu veà taêng tröôûng kinh teá, chuùng ta baét ñaàu phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc môùi veà oâ nhieãm moâi tröôøng coâng nghieäp. Theo baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng Vieät Nam naêm 2000, cho ñeán nay, phaàn lôùn caùc khu coâng nghieäp ôû nöôùc ta chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung hoaøn chænh vaø vaän haønh ñuùng quy trình. Phaàn lôùn caùc xí nghieäp ñaõ ñöôïc xaây döïng tröôùc khi luaät moâi tröôøng coù hieäu löïc ñeàu khoâng coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Keát quaû 5 ñôït kieåm tra cuoái naêm 1999 vaø ñaàu naêm 2000 veà chaát löôïng nöôùc thaûi sau xöû lyù taïi moät soá doanh nghieäp ñieån hình cuûa moät soá khu cheá xuaát phía Nam cho thaáy 18/34 laàn kieåm tra khoâng ñaït TCCP ñoái vôùi nguoàn thaûi coâng nghieäp loaïi B, chuû yeáu laø haøm löôïng chaát höõu cô vaø moät vaøi ñieåm coù haøm löôïng kim loaïi naëng cao…Caùc yeáu toá daïng khí gaây oâ nhieãm khoâng khí chöa ñöôïc quan taâm giaûi quyeát. Löôïng chaát thaûi raén ôû caùc thaønh phoá lôùn nhö Tp.Hoà Chí Minh, Haø Noäi, Haûi Phoøng vaø Ñaø Naüng ñaõ taêng nhanh ñaùng keå. Toång löôïng chaát thaûi raén phaùt sinh trong ñoâ thò caû nöôùc ñaõ taêng töø 19.135 taán/ngaøy (naêm 1998) leân 25.049 taán/ngaøy (1999). Ñieàu ñaùng chuù yù laø löôïng chaát thaûi raén coâng nghieäp chieám khoaûng 15 – 26% löôïng chaát thaûi raén thaønh phoá, trong ñoù 35 – 41% chaát thaûi raén coâng nghieäp coù tính nguy haïi. Baùo caùo ñaõ ñi ñeán keát luaän: moâi tröôøng ôû nhieàu ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp ñaõ bò oâ nhieãm vaø söï suy thoaùi moâi tröôøng tieáp tuïc tieáp dieãn. Ngaøy 22/9/1999, Boä tröôûng Boä khoa hoïc, coâng ngheä vaø moâi tröôøng (MOST) Chu Tuaán Nhaï ñaõ._. kyù vaøo tuyeân ngoân quoác teá veà Saûn xuaát saïch hôn (SXSH), theå hieän söï cam keát cuûa chính phuû ta phaùt trieån ñaát nöôùc theo chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng. 1.3.1.1 Hieän traïng vaø tieàm naêng SXSH ôû Vieät Nam Caùc hoaït ñoäng veà SXSH ôû nöôùc ta trong nhöõng naêm qua chuû yeáu taäp trung vaøo: Phoå bieán thoâng tin vaø naâng cao nhaän thöùc. Trình dieãn kyõ thuaät ñaùnh giaù SXSH taïi doanh nghieäp nhaèm thuyeát phuïc giôùi coâng nghieäp tieáp nhaän tieáp SXSH vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc vaø xaây döïng naêng löïc quoác gia veà SXSH Tính ñeán naêm 2003, ñaõ coù treân 100 doanh nghieäp taïi ñòa phöông trieån khai aùp duïng SXSH trình dieãn ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau trong khuoân khoå caùc döï aùn quoác gia do quoác teá taøi trôï hoaëc caùc ñeà taøi xaây döïng moâ hình SXSH ôû moät soá ñòa phöông. Tp Hoà Chí Minh vaãn laø ñòa phöông daãn ñaàu trong caû nöôùc veà soá löôïng caùc doanh nghieäp thöïc hieän SXSH vôùi soá löôïng laø 27 doanh nghieäp. Con soá treân coøn quaù nhoû so vôùi soá doanh nghieäp hieän coù cuûa caû nöôùc, song ñieàu ñaùng noùi laø ñaõ vaø ñang hình thaønh xu theá ngaøy caøng coù theâm caùc doanh nghieäp tham giaù caùc döï aùn veà SXSH, ñaëc bieät ñaõ coù moät vaøi doanh nghieäp ôû phía Nam chaáp nhaän dòch vuï tö vaán veà lónh vöïc naøy. Hình 1: soá doanh nghieäp thöïc hieän SXSH theo caùc naêm Nguoàn: TTSXSVN Tình hình thöïc hieän caùc döï aùn trình dieãn (hoaëc nghieân cöùu) veà SXSH ôû caùc ñòa phöông cuõng raát khaùc nhau. Keát quaû ñaùnh giaù SXSH cuûa caùc döï aùn cuõng nhö caùc ñeà taøi ñeàu ñaõ chæ ra nhieàu cô hoäi tieát kieäm nguyeân lieäu, naêng löôïng, hoùa chaát vaø nöôùc cuõng nhö caùc cô hoäi giaûm thieåu chaát thaûi trong saûn xuaát. Thöïc teá, caùc doanh nghieäp ñeàu thu ñöôïc lôïi ích kinh teá ñaùng keå, caù bieät coù doanh nghieäp tieát kieäm ñöôïc 2 – 3 tyû ñoàng/naêm vôùi thôøi gian hoaøn voán döôùi 6 thaùng. Lôïi ích kinh teá noùi treân vaãn coøn chöa tính tôùi caùc lôïi ích veà moâi tröôøng. Ñoàng thôøi caùc doanh nghieäp naøy ñeàu giaûm ñöôïc 20 -35% toång löôïng chaát thaûi ñi vaøo moâi tröôøng. Tuy nhieân, vieäc thöïc hieän SXSH ôû caùc doanh nghieäp cuõng raát khaùc nhau: coù doanh nghieäp chæ döøng ôû möùc ñaùnh giaù sô boä, hoaëc 2 – 3 naêm sau môùi thöïc hieän giaûi phaùp ñöôïc ñeà xuaát, coù doanh nghieäp ñaõ ñaùnh giaù khaù chi tieát vaø thöïc hieän ñöôïc nhieàu giaûi phaùp SXSH. Ñaëc bieät coù 3 doanh nghieäp ñaõ thöïc hieän giaûi phaùp ñaàu tö lôùn baèng nguoàn voán cuûa mình, ñoù laø Cô sôû Deät Nhuoäm Thuaän Thieân, Coâng ty Bia Ninh Bình vaø Coâng ty Giaáy Vieät Trì. Qua baûng thoáng keâ danh saùch caùc doanh nghieäp tham gia ñaùnh giaù SXSH, cho thaáy ñaõ coù 18 tænh thaønh vaø thaønh phoá trong caû nöôùc höôûng öùng trình dieãn SXSH, song hoaït ñoäng naøy chæ môùi taäp trung ôû 3 ngaønh giaáy, deät vaø thöïc phaåm (cheá bieán thuûy saûn vaø bia). Döïa treân caùc keát quaû ñaùnh giaù SXSH ôû nöôùc ta vaø so saùnh caùc keát quaû nghieân cöùu tieàm naêng SXSH ôû moät soá nöôùc Chaâu AÂu ñaõ ñöôïc coâng boá, caùc tieàm naêng SXSH ôû Vieät Nam ñöôïc öôùc tính vaø trình baøy treân baûng 1: Baûng 1: Öôùc tính tieàm naêng SXSH ôû Vieät Nam Caùc thoâng soá Tieàm naêng tieát kieäm, % Tieâu thuï nöôùc 40 -70 Tieâu thuï ñieän 20 – 50 Taïo ra caùc chaát ñoäc haïi 50 – 100 Taûi löôïng COD trong nöôùc thaûi 30 – 75 Taûi löôïng BOD trong nöôùc thaûi 50 – 75 TSS trong nöôùc thaûi 40 – 60 Kim loaïi naëng trong nöôùc thaûi 20 – 50 Nguoàn: TTSXSVN SXSH ngaøy caøng ñöôïc thöïc teá chöùng minh cho tính ñuùng ñaén, hieäu quaû vaø taàm quan troïng cuûa noù trong quaûn lyù moâi tröôøng coâng nghieäp. Phöông phaùp tieáp can naøy hoaøn toaøn coù theå ñöôïc aùp duïng thaønh coâng ôû nöôùc ta. Noù coù khaû naêng laøm giaûm ñaùng keå oâ nhieãm, tieát kieäm tôùi 50% nguyeân lieäu vaø 20 – 50% naêng löôïng trong coâng nghieäp. 1.3.2 SXSH trong coâng nghieäp 1.3.2.1 Toång quan veà coâng nghieäp Vieät Nam Phaùt trieån coâng nghieäp chæ thaät söï khôûi saéc töø sau khi coù chính saùch ñoåi môùi naêm 1986. Hai thay ñoåi quan troïng nhaát laø söï chuyeån höôùng sang cô cheá thò tröôøng trong phaùt trieån coâng nghieäp vaø xuaát hieän yeáu toá ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Keát quaû laø coâng nghieäp ñaõ coù nhöõng thay ñoåi caên baûn trôû neân naêng ñoäng hôn, ña daïng hôn trong cô caáu ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn nhu caàu thò tröôøng. Thôøi kì 1999 – 2000, maëc duø coù nhieàu bieán ñoäng treân theá giôùi daãn ñeán khuûng hoaûng trong moät soá naêm song coâng nghieäp vaãn duy trì ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng oån ñòng vaø ñaït toác ñoä trung bình caû giai ñoaïn ñaït 13,9%, laøm tieàn ñeà phaùt trieån coâng nghieäp ôû nhöõng naêm sau: naêm 2000 ñaït 15,7%, naêm 2001 laø 14,6%, naêm 2002 laø 14,5%, naêm 2003 ñaït 16,1% vaø 6 thaùng ñaàu naêm 2004 ñaït 15,4%. Tyû troïng coâng nghieäp trong GDP cuõng coù nhöõng thay ñoåi ñaùng keå, naêm 1990 chæ chieám 23%, ñeán naêm 1995 ñaït 26,8% naêm 2000 taêng leân 38,6%, naêm 2002 ñaõ vöôït ngöôõng 38,5%, naêm 2003 xaáp xæ 40% vaø 6 thaùng ñaàu naêm 2004 laø 40,48%. Caùc chæ soá naøy cho thaáy coâng nghieäp thöïc söï trôû thaønh ñoäng löïc taêng tröôûng quan troïng cuûa neàn kinh teá. 1.3.2.2 Vaán ñeà moâi tröôøng coâng nghieäp Toác ñoä phaùt trieån coâng nghieäp cao luoân ñi keøm vôùi söï gia taêng caùc chaát thaûi gaây oâ nhieãm taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng soáng vaø heä sinh thaùi, ñaëc bieät trong ñieàu kieän trình ñoä coâng ngheä, thieát bò cuûa ñaïi ña soá caùc ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam coøn ôû möùc laic haäu so vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Ngaønh coâng nghieäp laø ngaønh coù tieàm naêng gaây oâ nhieãm lôùn ñoái vôùi taát caû caùc thaønh phaàn moâi tröôøng nhö khoâng khí, nöôùc vaø ñaát. Caùc taùc nhaân gaây oâ nhieãm cuûa caùc ngaønh raát ña daïng; bao goàm caùc chaát thaûi coâng nghieäp ôû daïng raén, caùc chaát oâ nhieãm naèm trong nöôùc thaûi vaø caùc chaát oâ nhieãm daïng khí trong khí thaûi, ngoaøi ra coù taùc nhaân khaùc laø buïi vaø tieáng oàn. 1.3.2.3 Hoaït ñoäng SXSH trong coâng nghieäp Töø sau Vieät Nam kyù keát Tuyeân ngoân veà SXSH thaùng 9/1999, SXSH ñaõ trôû thaønh moät noäi dung quan troïng trong Chieán löôïc Quoác gia veà BVMT, ñaõ ñöôïc theå cheá hoùa ñeå trôû thaønh moät keá hoaïch haønh ñoäng Quoác gia veà SXSH. Theo ñoù, caùc noäi dung veà SXSH ñaõ ñöôïc cuï theå hoùa baèng caùc chöông trình, keá hoaïch haønh ñoäng. Ñoàng thôøi, cuõng töø sau khi kyù Tuyeân ngoân, caùc toå chöùc Quoác teá, caùc chính phuû vaø caùc nhaø taøi trôï cuõng ñaõ giuùp Vieät Nam coù hieäu quaû, ñaây laø 1 trong nhöõng thuaän lôïi cho ngaønh coâng nghieäp Vieät Nam ñoùn nhaän moät höôùng tieáp caän môùi naøy. Vôùi ñaëc thuø cuûa haàu heát caùc doanh nghieäp coâng nghieäp laø khaû naêng taøi chính eo heïp, tính caïnh tranh cuûa saûn phaåm treân thò tröôøng coøn yeáu keùm neân vieäc ñaàu tö thay ñoåi coâng ngheä thieát bò hieän ñaïi ñeå caûi thieän saûn xuaát, giaûm taûi löôïng oâ nhieãm ra moâi tröôøng laø thöïc söï khoù khaên. Trong khi ñoù, 1 höôùng tieáp caän ñöôïc ña soá caùc doanh nghieäp coâng nghieäp Vieät Nam ñoùn nhaän laø vieäc aùp duïng SXSH, vôùi tieáp caän môùi naøy, doanh nghieäp coù theå chæ caàn 1 soá kinh phí hôïp lyù ñaõ coù theå coù nhöõng thaønh quaû nhìn thaáy ñöôïc khoâng chæ vôùi vieäc giaûm thieåu oâ nhieãm maø coøn thu lôïi töø caùc khoaûn tieát kieäm nguyeân nhieân vaät lieäu, naêng löôïng. Coù theå khaúng ñònh, SXSH ñöôïc söû duïng nhö laø moät trong nhöõng coâng cuï hieäu quaû nhaát giuùp caùc doanh nghieäp thöïc hieän nhieäm vuï BVMT cuûa doanh nghieäp mình, chính vì theá, SXSH laø 1 trong nhöõng hoaït ñoäng ñöôïc öu tieân soá 1 thöïc hieän nhieäm vuï quaûn lyù Nhaø nöôùc veà BVMT. 1.3.3 Tình hình thöïc hieän SXSH taïi Tp Hoà Chí Minh 1.3.3.1 Khaùi quaùt veà tình hình thöïc hieän SXSH taïi Tp Hoà Chí Minh OÂ nhieãm moâi tröôøng noùi chung vaø oâ nhieãm coâng nghieäp noùi rieâng ngaøy nay ñang laø 1 vaán ñeà toaøn caàu. Tp HCM – trung taâm coâng nghieäp lôùn nhaát Vieät Nam, cuõng ñang ñoái ñaàu vôùi thöû thaùch naøy. Hôn nöõa, caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp cuûa noù taïo neân bôûi caùc haàu heát xí nghieäp quy moâ vöøa vaø nhoû naèm raûi raùc trong caùc khu daân cö cuøng caùc coâng ngheä, kyõ thuaät vaø thieát bò laïc haäu, vì vaäy oâ nhieãm coâng nghieäp trôû thaønh 1 baøi toaùn caáp baùch caàn phaûi ñöôïc giaûi quyeát. Nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà naøy töø naêm 1994, chính quyeàn thaønh phoá cuøng caùc ngaønh coâng nghieäp ñaõ tieán haønh moät soá lôùn caùc giaûi phaùp nhaèm laøm giaûm oâ nhieãm coâng nghieäp. Tuy nhieân, vieäc xöû lyù caùc chaát thaûi coâng nghieäp gaây nhieàu khoù khaên cho caùc xia nghieäp ñòa phöông do chi phí cao laøm taêng giaù thaønh saûn phaåm vaø caùc taùc ñoäng leân khaû naêng caïnh tranh khu vöïc. Vì vaäy, SXSH ñaõ vaø ñang ñöôïc chaáp nhaän nhö 1 chieán löôïc toát nhaát ñeå khaéc phuïc vaán ñeà treân. Töø naêm 1997, thaønh phoá ñaõ phoái hôïp vôùi toå chöùc phaùt trieån Coâng nghieäp lieân hieäp quoác (UNIDO) tieán haønh Döï aùn TF/VIE/97/001: “Giaûm thieåu OÂ nhieãm Coâng nghieäp ôû TpHCM – Saûn xuaát saïch hôn” ñöôïc taøi trôï bôûi Cô quan Hôïp taùc Phaùt trieån Quoác teá Thuî Ñieån (SIDA). Döï aùn nhaèm giuùp ñôõ caùc ngaønh coâng nghieäp tieáp caän caùc kyõ thuaät SXSH, caûi tieán kyõ thuaät cuûa hoï vaø thöïc hieän quaûn lyù ñeå ñaït ñöôïc SXSH, giaûm toái thieåu caùc chaát thaûi vaø tieát kieäm ñaàu tö trong caùc heä thoáng xöû lyù chaát thaûi. Thaønh phoá cuõng ñaõ thöïc hieän 1 soá döï aùn hôïp taùc quoác teá khaùc vôùi Cô quan Moâi tröôøng UÙc, thaønh phoá Kitakyushu vaø toå chöùc JICA cuûa Nhaät Baûn, Chöông trình phaùt trieån Lieân Hieäp Quoác – UNDP, Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ – ADB ñeå hoã trôï vaø xuùc tieán SXSH Tính ñeán naêm 2002 thaønh phoá coù 15 nhaø maùy ñaõ vaø ñang trieån khai thí ñieåm SXSH. Caùc nhaø maùy naøy thuoäc nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau nhö: giaáy vaø boat giaáy, deät nhuoäm, cheá bieán thöïc phaåm (saûn xuaát mì aên lieàn, men baùnh mì, cheá bieán thuyû saûn). 1.3.3.2 Keát quaû trieån khai thí ñieåm SXSH taïi 6 ñôn vò ñieån hình (Döï aùn UNIDO) 1.3.3.2.1 SXSH xem xeùt veà khía caïnh kyõ thuaät Baûng 2: Phaân tích kyõ thuaät caùc bieän phaùp SXSH Phaân loaïi phöông aùn Coâng ty Toång phöông aùn Quaûn lyù noäi taïi Kieåm soaùt quy trình Thay nguyeân lieäu Caûi tieán thieát bò Thay ñoåi coâng ngheä Taùi duïng/taùi cheá Laøm saûn phaåm phuï Thieân Höông 62 10 22 2 18 6 4 - VISSAN 21 1 6 - 5 1 5 3 Xuaân Ñöùc 45 12 8 - 14 2 8 1 Linh Xuaân 38 9 11 4 8 2 4 - Phöôùc Long 45 5 11 6 12 2 7 - Thuaän Thieân 43 5 16 6 7 4 5 - Toång soá 254 42 74 20 64 17 33 4 Tæ leä (%) 100% 16% 29% 8% 25% 7% 13% 2% Nguoàn: TTSXSVN Baûng naøy cho thaáy 78% bieän phaùp ñeå SXSH laø thuoäc phaïm vi kyõ thuaät chi phí thaáp, ít toán keùm thôøi gian nhö quaûn lyù noäi taïi, kieåm soaùt quy trình toát hôn, caûi tieán maùy moùc thieát bò hieän coù. Ñaây laø moät keát quaû quan troïng ñeå baùc boû quan nieäm cho laø khoâng theå SXSH neáu khoâng coù coâng ngheä saïch. 1.3.3.2.2 Phaân tích taøi chính Moät chöông trình phaân tích taøi chính toång theå caùc phöông aùn SXSH taïi caùc coâng ty ñaõ ñöôïc tieán haønh ñeå chöùng minh söï haáp daãn veà kinh teá cuûa chuùng. Trong chöông trình phaân tích naøy, chuû ñeà ñôn giaûn laø “thôøi haïn hoaøn voán” ñaõ ñöôïc söû duïng cuøng vôùi soá voán ñaàu tö caàn coù cho vieäc thöïc hieän moãi phöông aùn. Baûng 3: Lôïi ích kinh teá cuûa caùc bieän phaùp ñaõ thöïc hieän Coâng ty Toång soá phöông aùn Phaân tích taøi chính Ñaàu tö (USD) Tieát kieäm (USD) Haïn hoaøn Thieân Höông 24 62.000 633.700 < 2 thaùng VISSAN 9 10.000 28.000 < 5 thaùng Xuaân Ñöùc 21 15.000 96.000 < 2 thaùng Linh Xuaân 19 50.000 100.000 < 6 thaùng Phöôùc Long 19 4.400 40.000 < 2 thaùng Thuaän Thieân 14 100.000 75.000 > 1.5 naêm Toång theå 241.400 972.700 < 4 thaùng Nguoàn: TTSXSVN Keát quaû treân cho thaáy 61% phöông aùn ñöôïc neâu laø loaïi chi phí thaáp, caàn ñaàu tö döôùi 1.000 USD vaø 80% phöông aùn coù haïn hoaøn voán döôùi 1 naêm. Nhö theá coù theå caûi thieän moâi tröôøng ñaùng keå maø khoâng caàn coù voán ñaàu tö thaät lôùn. Hôn nöõa, thôøi haïn hoaøn voán döôùi 1 naêm laø khaù haáp daãn döôùi goùc ñoä taøi chính. Noù chöùng minh raèng phaàn lôùn phöông aùn SXSH coù theå coi laø giaûi phaùp coù lôïi caû 2 maët kinh teá vaø moâi tröôøng cho coâng ty. 1.3.3.2.3 Taùc ñoäng moâi tröôøng Hôn 50% phöông aùn SXSH coù taùc ñoäng ít hoaëc khoâng taùc ñoäng veà moâi tröôøng, vaø 45% phöông aùn coù lôïi ích moâi tröôøng roõ reät (trung bình hoaëc cao). Khoâng coù bieän phaùp naøo taùc ñoäng xaáu tôùi moâi tröôøng. 1.3.4 Giôùi thieäu moät soá neùt veà döï aùn UNEP “Nhöõng chieán löôïc vaø cô cheá nhaèm khuyeán khích ñaàu tö cho SXSH taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån” Döï aùn “Nhöõng chieán löôïc vaø cô cheá khuyeán khích ñaàu tö cho SXSH taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån” laø moät döï aùn do Chính phuû Na Uy taøi trôï thoâng qua vuï Coâng nghieäp vaø Moâi tröôøng cuûa Chöông trình Moâi tröôøng Lieân Hieäp Quoác (UNEP) laø cô quan ñieàu haønh toaøn caàu. Döï aùn bao goàm hoaït ñoäng coù tính toaøn caàu cuõng nhö ôû caáp ñoä quoác gia. Naêm nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc löïa choïn ñeå thöïc hieän döï aùn laø Guatemala, Nicaragua, Tanzania, Zimbabwe vaø Vieät Nam. Muïc ñích chung cuûa döï aùn nhaèm taêng cöôøng saûn xuaát beàn vöõng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån treân cô sôû chieán löôïc SXSH, thoâng qua vieäc xaây döïng moái quan heä töông taùc hieäu quaû hôn giöõa caùc ngaønh saûn xuaát vaø taøi chính vaø ñaàu tö. Caùc hoaït ñoäng cuûa döï aùn bao goàm 2 daïng: caùc döï aùn thöû nghieäm caáp quoác gia vaø caùc hoaït ñoäng toaøn caàu. ÔÛ Vieät Nam, troïng taâm döï aùn thoâng qua caùc hoaït ñoäng naâng cao nhaän thöùc, ñaøo taïo, nghieân cöùu vaø trình dieãn taêng cöôøng söï phoái hôïp giöõa caùc cô quan keá hoaïch, taøi chính, kinh doanh saûn xuaát coâng nghieäp cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö cuûa khu vöïc ngoaøi quoác doanh, vaø naâng cao naêng löïc cuûa caùn boä ñeå thuùc nay ñaàu tö SXSH. Döï aùn cuõng goùp phaàn nghieân cöùu ñeà xuaát nhöõng coâng cuï môùi nhaèm khuyeán khích SXSH (tín duïng, chính saùch, ñaøo taïo nhaân löïc, kyõ naêng…) vaø gia taêng ñaàu tö trong moät soá lónh vöïc öu tieân taïi Vieät Nam. CHÖÔNG 2: PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN SXSH 2.1 Ñaùnh giaù SXSH 2.1.1 Ñaùnh giaù SXSH Ñeå coù theå xaùc ñònh caùc cô hoäi caûi thieän, caàn phaûi tieán haønh ñaùnh giaù SXSH. Vieäc ñaùnh giaù SXSH taäp trung vaøo: Caùc chaát thaûi vaø phaùt thaûi ñöôïc phaùt sinh ôû ñaâu. Caùc chaát thaûi vaø phaùt thaûi ñöôïc phaùt sinh do nguyeân nhaân naøo. Giaûm thieåu caùc chaát thaûi vaø phaùt thaûi nhö theá naøo. Ñaùnh giaù SXSH laø moät tieáp caän coù heä thoáng ñeå kieåm tra quaù trình saûn xuaát hieän taïi vaø xaùc ñònh caùc cô hoäi caûi thieän quaù trình ñoù hoaëc saûn phaåm. Saùu böôùc thöïc hieän SXSH: 2. Phaân tích coâng ñoaïn 3. Phaùt trieån caùc cô hoäi SXSH 4. Löïa choïn caùc giaûi phaùp 5. Thöïc hieän caùc giaûi phaùp SXSH 6. Duy trì SXSH 1. Khôûi ñoäng SXSH laø moät quaù trình lieân tuïc. Sau khi keát thuùc moät ñaùnh giaù SXHS, ñaùnh giaù tieáp theo ñöôïc tieán haønh cho moät phaïm vi môùi ñeå caûi thieän hieän traïng toát hôn. 2.1.2 Cam keát cuûa laõnh ñaïo Moät ñaùnh giaù SXSH thaønh coâng nhaát thieát phaûi coù söï cam keát maïnh meõ töø phía ban laõnh ñaïo. Cam keát naøy theå hieän qua söï tham gia vaø giaùm saùt tröïc tieáp. Söï nghieâm tuùc ñöôïc theå hieän qua haønh ñoäng, khoâng chæ döøng laïi ôû lôøi noùi. 2.1.3 Söï tham gia cuûa coâng nhaân vaän haønh Nhöõng ngöôøi giaùm saùt vaø vaän haønh caàn ñöôïc tham gia tích cöïc ngay töø khi baét ñaàu ñaùnh giaù SXSH. Coâng nhaân laø nhöõng ngöôøi ñoùng goùp nhieàu vaøo vieäc xaùc ñònh vaø thöïc hieän caùc bieän phaùp SXSH. 2.1.4 Tieáp caän coù heä thoáng Ñeå SXSH trôû neân beàn vöõng vaø coù hieäu quaû, caàn thieát phaûi tuaân thuû vaø aùp duïng moät tieáp caän coù heä thoáng. Khi baét ñaàu baèng caùc nhieäm vuï rieâng leû, coâng vieäc coù theå seõ khaù haáp daãn vaø caùc lôïi ích ngaén haïn caàn xuaát hieän. Maëc duø vaäy, caûm giaùc naøy coù theå seõ giaûm ñi raát nhanh neáu khoâng nhaän ra ñöôïc caùc lôïi ích laâu daøi. Chính vì vaäy maø caàn coù theâm moät khoaûng thôøi gian cuõng nhö noã löïc ñeå ñaûm baûo tuaân thuû thöïc hieän theo tieáp caän naøy moät caùch coù heä thoáng vaø toå chöùc. 2.2 Böôùc 1: Khôûi ñoäng Tröôùc tieân, ban laõnh ñaïo caàn phaûi cam keát vôùi chöông trình SXSH. Ñaùnh giaù SXSH seõ yeâu caàu moät khoaûng thôøi gian ñeå thu thaäp thoâng tin vaø phaùt trieån caùc giaûi phaùp. Beân caïnh ñoù, coù theå caàn moät soá chi phí nhö laép ñaët ñoàng hoà nöôùc hoaëc phaân tích maãu ñeå hoã trôï cho vieäc thu thaäp soá lieäu ban ñaàu vaø theo doõi hieäu quaû sau naøy. Thaønh laäp nhoùm ñaùnh giaù SXSH Ban laõnh ñaïo caàn chæ ñònh moät ñoäi thöïc hieän ñaùnh giaù SXSH. Khi thöïc hieän vieäc naøy, ban laõnh ñaïo caàn nhôù raèng caùc thaønh vieân trong nhoùm caàn moät soá quyeàn haïn, kyõ naêng vaø thôøi gian caàn thieát ñeå thöïc hieän ñaùnh giaù SXSH. Nhoùm thöïc hieän neân bao goàm ñaïi dieän cuûa caùc thaønh phaàn: Caáp laõnh ñaïo Keá toaùn hoaëc thuû kho. Khu vöïc saûn xuaát vaø Boä phaän kyõ thuaät, ví duï nhö day chuyeàn saûn xuaát, caáp hôi hay baûo döôõng. Beân caïnh ñoù, vieäc ñöa vaøo nhoùm moät thaønh vieân laø chuyeân gia veà SXSH töø beân ngoaøi seõ laø raát coù ích vì seõ coù theâm moät caùch tieáp caän khaùch quan. Lieät keâ caùc coâng ñoaïn/quaù trình saûn xuaát Nhoùm SXSH xem xeùt toång quan toaøn boä hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa doanh nghieäp thoâng qua vieäc lieät keâ taát caû caùc quaù trình saûn xuaát, ñaàu vaøo vaø ñaàu ra. Caàn coù moät sô ñoà daây chuyeàn saûn xuaát chi tieát vaø cuï theå (hoaëc sô ñoà cuûa caùc ñoäng taùc) ñeå coù theå cuøng thoáng nhaát vaø hieåu bieát ñuùng veà quaù trình saûn xuaát. Caàn chuù yù ñaëc bieät tôùi caùc hoaït ñoäng theo chu kyø, ví duï nhö laøm saïch hoaëc taùi sinh vì quaù trình naøy thöôøng gaây nhieàu laõng phí. Ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa sô ñoà caàn ñöôïc ghi teân phuø hôïp ñeå laøm taøi lieäu ñoái chöùng sau naøy. Xaùc ñònh vaø choïn caùc coâng ñoaïn laõng phí Döïa treân sô ñoà coâng ngheä vaø khaûo saùt hieän traïng, nhoùm ñaùnh giaù SXSH caàn xaùc ñònh ñöôïc caùc coâng ñoaïn gaây laõng phí. Cuøng vôùi caùc thoâng tin hieän coù veà löôïng nguyeân lieäu vaø taøi nguyeân tieâu thuï, quyeát ñònh phaïm vi ñaùnh giaù SXSH. Phaïm vi ñaùnh giaù ñöôïc choïn caàn mang tính haáp daãn veà kinh teá khi giaûi phaùp SXSH ñöôïc xaùc ñònh. Nhö vaäy, caùc coâng ñoaïn gaây ra toån thaát nguyeân lieäu/saûn phaåm lôùn hoaëc nhöõng coâng ñoaïn coù tyû leä xöû lyù laïi cao caàn ñöôïc öu tieân ñöa vaøo trong phaïm vi ñaùnh giaù. 2.3 Böôùc 2: Phaân tích caùc coâng ñoaïn Trong böôùc naøy, caùc caân baèng vaät lieäu vaø naêng löôïng caàn ñöôïc thöïc hieän nhaèm ñònh löôïng caùc chaát thaûi ñöôïc phaùt sinh, chi phí vaø caùc nguyeân nhaân cuûa doøng thaûi. Caùc caân baèng seõ coøn laø cô sôû cho bieát möùc tieâu thuï taøi nguyeân vaø caùc chaát thaûi phaùt sinh tröôùc khi thöïc hieän SXSH. Vôùi phaïm vi ñöôïc choïn ñeå thöïc hieän ñaùnh giaù SXSH, sô ñoà coâng ngheä caàn phaûi ñöôïc cuï theå hoaù hôn ñeå ñaûm baûo moâ taû ñuû taát caû caùc coâng ñoaïn/caùc ñoäng taùc vaø coù ñuû caùc ñaàu vaøo vaø ñaàu ra trong sô ñoà. Tieáp theo, caàn phaûi thu thaäp caùc thoâng tin ñeå laøm caân baèng. Coù theå seõ coù raát nhieàu vieäc phaûi laøm vaø ño ñaïc. Caùc ñoàng hoà ñeå xaùc ñònh löôïng nöôùc vaø ñieän tieâu thuï coù theå seõ raát höõu ích vaø caàn thieát. Ñònh löôïng ñaàu vaøo vaø ñaàu ra laø caùch duy nhaát ñeå xaùc ñònh caùc toån thaát maø bình thöôøng khoâng ñöôïc nhaän daïng. Laøm caân baèng vaät lieäu nhö theá naøo? Xaùc ñònh vieäc ño ñaïc vaø thu thaäp caùc thoâng soá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra nhö theá naøo. Laäp keá hoaïch ño ñaïc cho 1 ngaøy saûn xuaát, hoaëc ghi laïi löôïng tieâu thuï/caùc doøng thaûi cho 1 thôøi gian daøi. Trong tröôøng hôïp khoâng theå ño ñöôïc, öôùc tính chính xaùc moät caùch chính xaùc nhaát. Caân baèng vaät lieäu caàn ñöôïc döïa treân caùc soá lieäu thöïc. Caùc soá lieäu ñöôïc laáy töø lyù thuyeát, moâ taû thieát bò, hay caùc soá lieäu “caàn phaûi nhö theá” laø nhöõng soá lieäu khoâng theå söû duïng ñöôïc. Coâng ñoaïn Ñaàu vaøo Ñaàu ra Doøng thaûi Teân Löôïng Teân Löôïng Teân Löôïng 1 2 Caân baèng naêng löôïng Laøm caân baèng naêng löôïng thaäm chí coøn phöùc taïp hôn caân baèng vaät lieäu. Thay vì vieäc caân baèng thöïc, vieäc ñieàu tra ñeå ghi laïi löôïng vaøo vaø maát maùt cuõng coù theå laø raát coù ích. Ñoái vôùi heä thoáng caáp hôi, caàn ño ñöôïc löôïng nhieân lieäu söû duïng, toån thaát cuûa noài hôi vaø öôùc tính caùc toån thaát nhieät do beà maët baûo oân keùm, roø ræ hôi vaø thaûi nöôùc ngöng. Xaùc ñònh tính chaát doøng thaûi Vieäc xaùc ñònh tính chaát doøng thaûi goàm 3 phaàn: Ñònh löôïng doøng thaûi (caùc soá lieäu caàn ñöôïc laáy töø phaàn caân baèng vaät lieäu). Ñònh löôïng taùc ñoäng moâi tröôøng baèng caùch ño ñaïc/öôùc tính, ví duï BOD vaø COD cuûa nöôùc thaûi. Xaùc ñònh chi phí cho moãi doøng thaûi bao goàm chi phí cuûa caùc thaønh phaàn coù giaù trò trong doøng thaûi vaø chi phí xöû lyù moâi tröôøng. Vieäc xaùc ñònh chi phí doøng thaûi seõ cho moät böùc tranh chung veà löôïng tieàn maát maùt ñoái vôùi moãi doøng thaûi. Beân caïnh ñoù, keát quaû naøy coøn cuûng coá cam keát, chæ ra tieàm naêng tieát kieäm vaø möùc ñaàu tö caàn thieát ñeå coù theå giaûm thieåu hoaëc loaïi boû ñöôïc doøng thaûi. Ñaëc tröng doøng thaûi Doøng thaûi Ñònh löôïng doøng thaûi Ñaëc tröng doøng thaûi Chi phí Soá hoaëc teân cuûa doøng thaûi Bao nhieâu vaø möùc ñoä thöôøng xuyeân Doøng thaûi bao goàm: caùc giaù trò veà kinh teá (hoaù chaát, nöôùc…). Caùc giaù trò veà moâi tröôøng (pH, BOD, COD…) Toån thaát nguyeân lieäu Toån thaát do xöû lyù laïi Chi phí xöû lyù Phaân tích nguyeân nhaân Caàn laøm vieäc vôùi caû nhoùm ñeå thöïc hieän phaân tích nguyeân nhaân. Vieäc phaân tích nguyeân nhaân vôùi lyù do “thieát bò cuõ” hay “chaát löôïng thaáp laø khoâng ñuû”. Caàn phaûi tìm ra caùc nguyeân nhaân thaät cuï theå ñoái vôùi vieäc phaùt sinh ra doøng thaûi, ví duï “nguyeân lieäu coù hôn 2% taïp chaát ñöôïc chaáp nhaän”. Vieäc phaân tích nguyeân nhaân caøng chi tieát thì vieäc ñeà xuaát ra cô hoäi caøng deã daøng. Nhö vaäy, ñeå laøm ñöôïc vieäc phaân tích nguyeân nhaân toát caàn phaûi naém chaéc quaù trình vaø caùc thoâng soá vaän haønh. 2.4 Böôùc 3: Phaùt trieån caùc cô hoäi SXSH Döïa treân keát quaû ñaõ laøm ôû caùc böôùc tröôùc, böôùc naøy seõ phaùt trieån, lieät keâ vaø moâ taû caùc giaûi phaùp SXSH coù theå laøm ñöôïc. Töø nguyeân nhaân ñeán giaûi phaùp Vôùi moãi nguyeân nhaân ñöôïc xaùc ñònh seõ coù moät, nhieàu hoaëc thaäm chí khoâng coù giaûi phaùp SXSH naøo töông öùng. Xem xeùt vieäc môøi caùc chuyeân gia töø caùc nhaø cung caáp tham döï vieäc ñeà xuaát cô hoäi SXSH. Ñöa ra caøng nhieàu giaûi phaùp caøng toát. Taïi böôùc naøy ñöøng neân quan taâm ngay ñeán tính khaû thi cuûa giaûi phaùp ñeà xuaát. Lieät keâ caùc nguyeân nhaân vaø giaûi phaùp Doøng thaûi Nguyeân nhaân Giaûi phaùp SXSH Soá 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1 2 3 1.2 1.2.1 4 Choïn löïa caùc cô hoäi coù theå laøm ñöôïc Danh muïc caùc cô hoäi SXSH caàn ñöôïc xem xeùt ñeå xaùc ñònh: Caùc cô hoäi coù theå thöïc hieän ñöôïc ngay. Caùc cô hoäi caàn ñöôïc nghieân cöùu tieáp vaø Caùc cô hoäi bò loaïi boû vì khoâng mang tính thöïc teá hoaëc khaû thi. Saøng loïc caùc cô hoäi SXSH Caùc cô hoäi SXSH Haïng muïc Coù theå thöïc hieän ngay Caàn nghieân cöùu tieáp Loaïi Ghi chuù/lyù do 2.5 Böôùc 4: Löïa choïn caùc giaûi phaùp SXSH Ñoái vôùi caùc cô hoäi SXSH phöùc taïp, caàn tieán haønh nghieân cöùu khaû thi moät caùch chi tieát veà caùc maët kyõ thuaät, kinh teá vaø moâi tröôøng. Tính khaû thi veà kyõ thuaät Trong phaân tích tính khaû thi veà kyõ thuaät caàn quan taâm ñeán caùc khía caïnh sau: Chaát löôïng cuûa saûn phaåm Naêng suaát saûn xuaát Yeâu caàu veà dieän tích Thôøi gian ngöøng hoaït ñoäng So saùnh vôùi thieát bò hieän coù. Yeâu caàu baûo döôõng Nhu caàu ñaøo taïo vaø Phaïm vi söùc khoeû vaø an toaøn ngheà nghieäp. Caùc lôïi ích sau cuõng ñöôïc ñöa vaøo nhö 1 phaàn cuûa nghieân cöùu khaû thi kyõ thuaät: Giaûm löôïng nöôùc vaø naêng löôïng tieâu thuï. Giaûm nguyeân lieäu tieâu thuï vaø Giaûm chaát thaûi. Tính khaû thi veà kinh teá Tính khaû thi veà kinh teá caàn ñöôïc tính toaùn döïa treân cô sôû ñaàu tö vaø tieát kieäm döï tính. Moät vaøi phöông phaùp ñöôïc duøng trong thaåm ñònh ñaàu tö laø: So saùnh chi phí: ñeå so saùnh caùc löïa choïn coù thu nhaäp nhö nhau nhöng chi phí khaùc nhau. So saùnh lôïi ích: döïa treân thu nhaäp vaø löôïng tieát kieäm cuûa töøng löïa choïn. Hoaøn voán ñaàu tö: ñöa lôïi ích vaøo cuøng moái quan heä vôùi voán ñaàu tö. Thôøi gian hoaøn voán. Giaù trò hieän taïi roøng (NPV); vaø Tyû leä hoaøn voán noäi taïi (IRR). Phöông phaùp duøng thôøi gian hoaøn voán laø phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng vì phöông phaùp naøy ñôn giaûn vaø coù theå tính toaùn nhanh. Ñoái vôùi caùc giaûi phaùp SXSH taäp trung ñaàu tö cao, caàn phaûi tieán haønh phaân tích kinh teá chi tieát hôn, ví duï nhö NPV hay IRR. Tính khaû thi veà moâi tröôøng Ñoái vôùi haàu heát caùc giaûi phaùp, tính khaû thi veà moâi tröôøng laø hieån nhieân. Maëc duø vaäy, caàn phaûi ñaùnh giaù xem coù taùc ñoäng moâi tröôøng tieâu cöïc naøo vöôït quaù phaàn tích cöïc khoâng. Löïa choïn ñeå trieån khai Caùc keát quaû ñaùnh giaù veà kyõ thuaät, kinh teá vaø moâi tröôøng caàn phaûi ñöôïc keát hôïp ñeå choïn ra caùc giaûi phaùp toát nhaát. Coù theå tieán haønh phöông phaùp coäng coù troïng soá. 2.6 Böôùc 5: Thöïc hieän caùc giaûi phaùp SXSH Raát nhieàu caùc giaûi phaùp khoâng toán hoaëc toán ít chi phí, ví duï nhö söõa chöõa roø ræ, ñoùng voøi nöôùc ñang chaûy khi khoâng söû duïng hoaëc ñaøo taïo caùn boä caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän ngay töø nhöõng böôùc ñaàu cuûa ñaùnh giaù SXSH. Caùc giaûi phaùp naøy caàn ñöôïc thöïc hieän ngay caøng sôùm caøng toát. Ñeå coù theå ghi laïi thaønh coâng cuûa ñaùnh giaù SXSH, nhaát thieát phaûi löu giöõ danh muïc cuûa taát caû caùc giaûi phaùp ñaõ thöïc hieän. Keá hoaïch thöïc hieän Caùc giaûi phaùp coøn laïi ñaõ ñöôïc choïn ñeå trieån khai caàn ñöôïc ñöa vaøo thöïc hieän theo keá hoaïch ñaõ ñöôïc ban laõnh ñaïo pheâ duyeät. Vieäc löu giöõ danh muïc caùc giaûi phaùp coù theå seõ caàn thieát ñeå xin pheâ duyeät cuõng nhö xin caùc khoaûn kinh phí caàn thieát töông öùng. Keá hoaïch thöïc hieän caàn neâu: Caàn laøm gì; Ai laø ngöôøi chòu traùch nhieäm; Bao giôø hoaøn thaønh; vaø Quan traéc hieäu quaû nhö theá naøo? Khi caùc giaûi phaùp ñaõ ñöôïc thöïc hieän, caàn phaûi quan traéc löôïng nguyeân lieäu tieâu thuï môùi/ möùc ñoä thaûi ñeå ñaùnh giaù lôïi ích cuûa giaûi phaùp. Keá hoaïch thöïc hieän vôùi caùc giaûi phaùp SXSH Laøm gì? Ai chòu trraùch nhieäm Bao giôø? Quan traéc hieäu quaû nhö theá naøo? Soá vaø teân cuûa giaûi phaùp Teân Thôøi gian hoaøn thaønh vieäc thöïc hieän giaûi phaùp Löôïng nguyeân lieäu X söû duïng cho 1 taán saûn phaåm Soá vaø teân cuûa giaûi phaùp Teân Thôøi gian hoaøn thaønh vieäc thöïc hieän giaûi phaùp Löôïng nguyeân lieäu Y söû duïng cho 1 taán saûn phaåm 2.7 Böôùc 6: Duy trì SXSH Neáu nhö SXSH ñaõ ñöôïc baét reã vaø tieáp tuïc thöïc hieän, nhoùm SXSH tieáp tuïc duy trì caùc giaûi phaùp SXSH ñaõ thöïc hieän. Ñaây laø ñieàu ñaëc bieät quan troïng ñeå ñaûm baûo tieáp tuïc thu ñöôïc lôïi ích töø chöông trình. Quan traéc vaø ñaùnh giaù keát quaû Duy trì SXSH seõ ñaït ñöôïc toát nhaát khi noù trôû thaønh coâng vieäc quaûn lyù haøng ngaøy. Ñeå duy trì SXSH caàn quan traéc ñònh kyø ôû caáp quaûn lyù doanh nghieäp vaø quaù trình saûn xuaát. Baùo caùo caùc keát quaû SXSH Caùc keát quaû SXSH caàn ñöôïc baùo caùo laïi vôùi ban laõnh ñaïo vaø caùc nhaân vieân ñeå tieáp tuïc duy trì cam keát. Chuaån bò cho moät ñaùnh giaù môùi veà SXSH Sau khi keát thuùc, moät ñaùnh giaù môùi veà SXSH caàn ñöôïc baét ñaàu ngay ñeå ñaûm baûo söï caûi thieän lieân tuïc cho doanh nghieäp. Ñaây cuõng laø muïc tieâu cuûa SXSH. Lieân tuïc ñöa SXSH vaøo coâng vieäc quaûn lyù haøng ngaøy Khi hình thaønh ñöôïc heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng, duø coù chöùng nhaän hay khoâng, cuõng seõ ñaûm baûo raèng SXSH ñöôïc duy trì trong chöông trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vieäc thöïc hieän chöùng nhaän heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng ISO 14000 vaø SXSH seõ hoã trôï laãn nhau do coù cuøng yeâu caàu caûi thieän lieân tuïc. CHÖÔNG 3: NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ XUAÁT CAÙC GIAÛI PHAÙP COÂNG NGHEÄ SAÏCH CHO COÂNG TY COÅ PHAÀN - CÔ ÑIEÄN TUAÁN PHÖÔNG 3.1 Toång quan veà Coâng ty coå phaàn Cô – Ñieän Tuaán Phöông 3.1.1 Caùc thoâng tin cô baûn veà Coâng ty Teân Coâng ty Coâng ty Coá phaàn Cô – Ñieän Tuaán Phöông Ñòa chæ Loâ C7/11 ñöôøng 2E, KVN Vónh Loäc, Q. Bình Taân Ñieän thoaïi – Fax 84.8.7652511 84.8.7652519 Soá nhaân vieân 160 ngöôøi Thôøi gian laøm vieäc trong ngaøy 7h30 – 16h30 Saûn phaåm chính Saûn xuaát, kinh doanh caùc phuï kieän vaø thieát bò ngaønh ñieän Soá giôø vaän haønh trong naêm 2496 giôø 3.1.2 Vò trí ñòa lyù Xöôûng saûn xuaát naèm trong khuoân khoå Coâng ty ñöôïc xaây döïng trong khu ñaát ñaõ ñöôïc quy hoaïch cuûa KCN Vónh Loäc – Q.Bình Taân. Xung quanh Coâng ty laø caùc Coâng ty saûn xuaát khaùc thuoäc söï quaûn lyù cuûa ban quaûn lyù khu coâng nghieäp. Vò trí töông ñoái caùch xa khu daân cö. 3.1.3 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån Tieàn thaân cuûa Coâng ty laø cô sôû saûn xuaát töø naêm 1991 vôùi quy moâ nhoû. Ñeán naêm 1999 chuyeån thaønh Coâng ty TNHH Tuaán Phöông, ñeán naêm 2003 chuyeån sang Coâng ty Coå phaàn Cô – Ñieän Tuaán Phöông, laø doanh nghieäp chuyeân saûn xuaát, kinh doanh caùc phuï kieän vaø thieát bò ngaønh ñieän. 3.1.4 Cô caáu toå chöùc nha._.