Nghiên cứu đánh giá hiện trạng và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý CTRSH trên địa bàn thị xã Đồng Xoài tỉnh Bình Phước

CHÖÔNG 1 : MÔÛ ÑAÀU 1.1. Ñaët vaán ñeà Trong xu theá phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, vôùi toác ñoä ñoâ thò hoaù ngaøy caøng taêng vaø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï, du lòch vv… keùo theo möùc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng cao ñaõ laøm naûy sinh nhieàu vaán ñeà môùi, nan giaûi trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng vaø söùc khoeû cuûa coäng ñoàng daân cö. Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa ngöôøi daân ngaøy moät nhieàu hôn, ña daïng hôn veà thaønh phaàn vaø ñoäc haïi hôn veà tính chaát. Caùch quaûn lyù vaø xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït (CTRSH) taïi haàu heát caùc thaønh phoá, thò xaõ ôû nöôùc ta haàu nhö chöa ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veä sinh vaø baûo veä moâi tröôøng. Khoâng coù nhöõng böôùc ñi thích hôïp, nhöõng chính saùch ñuùng ñaén vaø nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä seõ daãn tôùi caùc haäu quaû khoân löôøng, laøm suy giaûm chaát löôïng moâi tröôøng, keùo theo nhöõng moái nguy haïi veà söùc khoeû coäng ñoàng. Beân caïnh ñoù, vieäc taùch rieâng CTRSH ra khoûi chaát thaûi raén coâng nghieäp, chaát thaûi raén nguy haïi vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän toát ôû caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp. Phaàn lôùn CTRSH töø caùc hoä gia ñình, cô quan, tröôøng hoïc, caùc cô sôû saûn xuaát,…, ôû nöôùc ta chöa ñöôïc phaân loaïi taïi nguoàn. Hieän nay, tænh Bình Phöôùc ñang trong xu theá phaùt trieån maïnh meõ veà kinh teá, xaõ hoäi ñeå höôùng ñeán muïc tieâu ñoâ thò hoùa . Nhieàu vaán ñeà böùc xuùc ñaõ naûy sinh lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa ngöôøi daân, ñang caàn coù söï nghieân cöùu giaûi quyeát hôïp lyù nhaèm höôùng tôùi phaùt trieån beàn vöõng, trong ñoù CTRSH laø moät trong nhöõng vaán ñeà lôùn caàn quan taâm vaø giaûi quyeát. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu cho cuoäc soáng nhaân daân thò xaõ ñang ra söùc phaùt trieån kinh teá thoâng qua caùc loaïi hình nhö: saûn xuaát coâng nghieäp, saûn xuaát noâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï,… Do ñoù, tình hình phaùt sinh CTRSH cuûa thò xaõ cuõng ñang taêng cao vaø dieãn ra raát phöùc taïp. Nhöng hieän nay, coâng taùc xöû lyù CTRSH baèng caùch ñoå ñoáng loä thieân taïi baõi raùc Tieán Höng cuûa Thò xaõ Ñoàng Xoaøi (TXÑX) chöa hieäu quaû, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe daân cö xung quanh. Vì vaäy, moät nghieân cöùu nhaèm ñeà xuaát caùc bieän phaùp thích hôïp cho vieäc quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX - tænh Bình Phöôùc laø heát söùc caàn thieát vaø ñaây cuõng laø lyù do ñeå ñeà taøi: “Nghieân cöùu, ñaùnh giaù hieän traïng vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn Thò Xaõ Ñoàng Xoaøi - tænh Bình Phöôùc” ñöôïc ñeà xuaát thöïc hieän. 1.2. Muïc tieâu nghieân cöùu Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp soá lieäu, keát hôïp vôùi taøi lieäu saün coù trong nhöõng naêm nghieân cöùu gaàn ñaây ôû TXÑX - tænh Bình Phöôùc, ñeà taøi thöïc hieän moät soá muïc tieâu sau: Nghieân cöùu hieän traïng thu gom, vaän chuyeån, sau ñoù ñeà xuaát bieän phaùp caûi tieán quaù trình thu gom vaø vaän chuyeån CTRSH treân ñòa baøn TXÑX -Tænh Bình Phöôùc ñeå ñaït hieäu quaû cao nhaát. Ñaùnh giaù hieän traïng khoái löôïng, thaønh phaàn vaø heä thoáng quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX. Döï baùo taûi löôïng CTRSH treân ñòa baøn TXÑX giai ñoaïn 2007– 2020. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù thích hôïp nhaèm giaûm thieåu CTRSH xuoáng möùc thaáp nhaát. 1.3. Noäi dung nghieân cöùu Toång quan veà CTRSH. Toång quan veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi treân ñòa baøn TXÑX - tænh Bình phöôùc. Ñaùnh giaù hieän traïng coâng taùc quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX - tænh Bình phöôùc. Döï baùo khoái löôïng vaø thaønh phaàn CTRSH töø nay ñeán naêm 2020 cuûa TXÑX. Ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa CTRSH ñeán moâi tröôøng töï nhieân kinh teá - xaõ hoäi Ñeà xuaát caùc bieän phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX - tænh Bình Phöôùc. 1.4. YÙ nghóa khoa hoïc cuûa ñeà taøi - Ñeà taøi ñaõ ñöôïc cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX, trong giai ñoaïn töø naêm 2007 ñeán 2020. - Ñeà xuaát giaûi phaùp môùi phuø hôïp ñeå xöû lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX. - Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. 1.5. Phaïm vi vaø ñoái töôïng nghieân cöùu 1.5.1. Phaïm vi nghieân cöùu Nghieân cöùu veà CTRSH, bao goàm: nguoàn phaùt sinh, soá löôïng, thaønh phaàn, quaù trình thu gom, vaän chuyeån CTRSH treân ñòa TXÑX – tænh Bình Phöôùc. Nghieân cöùu caùc bieän phaùp kyõ thuaät xöû lyù CTRSH hieän ñang ñöôïc aùp duïng. Ñeà taøi khoâng ñaët ra muïc tieâu nghieân cöùu ñoái vôùi chaát thaûi raén nguy haïi vaø chaát thaûi raén coâng nghieäp. 1.5.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu Hieän traïng CTRSH treân ñòa baøn TXÑX. Hieän traïng heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén (CTR) noùi chung vaø quaûn lyù CTRSH noùi rieâng treân ñòa baøn TXÑX. 1.6. Phöông phaùp nghieân cöùu 1.6.1. Phöông phaùp luaän: Döïa vaøo hieän traïng dieãn bieán moâi tröôøng, caùc döõ lieäu moâi tröôøng thu thaäp ñöôïc töø ñoù ñaùnh giaù ñeà xuaát phöông aùn giaûi quyeát hieäu quaû nhaèm naâng cao coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng. Vôùi söï gia taêng daân soá, toác ñoä ñoâ thò hoùa, taêng tröôûng kinh teá dieãn ra maïnh meõ laø tieàn ñeà cho nguoàn phaùt sinh CTRSH ngaøy caøng taêng caû veà maët khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. CTRSH ñaõ vaø ñang xaâm nhaäp maïnh meõ vaøo caùc heä sinh thaùi töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, gaây tieâu cöïc ñeán veõ myõ quan ñoâ thò, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi moät caùch nghieâm troïng, neáu khoâng quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp. Nhö ñaõ bieát, trong hoaït ñoäng sinh hoaït haøng ngaøy cuûa con ngöôøi duø ôû baát kyø ñaâu: taïi nhaø haøng hay coâng sôû, treân ñöôøng ñi, taïi nôi coâng coäng ñeàu thaûi ra moät löôïng CTRSH ñaùng keå, trong ñoù chaát thaûi thöïc phaåm chieám moät tæ leä lôùn. Vieäc thu gom vaø xöû lyù CTRSH ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên cho caùc coâng ty quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò. Vôùi khoái löôïng phaùt sinh lôùn, CTRSH sinh ra chöa ñöôïc thu gom vaø xöû lyù trieät ñeå laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng: ñaát, nöôùc, khoâng khí, sinh vaät,... Taïi caùc baõi ñoå raùc, nöôùc roø ræ vaø khí baõi raùc laø moái ñe doïa ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët, nguoàn nöôùc ngaàm vaø heä sinh thaùi moâi tröôøng trong khu vöïc. TXÑX coù tyû leä gia taêng daân soá khaù nhanh, kinh teá ñang treân ñaø phaùt trieån. Vì vaäy, löôïng CTRSH ngaøy caøng nhieàu vôùi thaønh phaàn raát ña daïng. Hieän taïi, phöông phaùp xöû lyù baèng caùch ñoå ñoáng loä thieân khoâng coù hieäu quaû, maø coøn aûnh höôûng raát lôùn ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi bôûi muøi hoâi vaø nöôùc roø ró töø baõi raùc. Do ñoù, löïa choïn phöông phaùp xöû lyù CTRSH thích hôïp laø hoaøn toaøn raát caàn thieát. Beân caïnh ñoù, vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do CTRSH gaây ra bôûi yù thöùc thöïc hieän baûo veä moâi tröôøng (BVMT) cuûa ngöôøi daân chöa cao, chöa coù söï quaûn lyù chaët cheõ cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Vaãn coøn caùc cô sôû saûn xuaát nhoû töï xöû lyù CTRSH cuûa coâng ty mình baèng caùch thaûi boû trong khuoân vieân hoaëc ñoát laøm oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh. 1.6.2. Phöông phaùp thöïc hieän: Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu: Thu thaäp vaø keá thöøa choïn loïc caùc cô sôû döõ lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi töø caùc nguoàn taøi lieäu (saùch vôû, giaùo trình, internet v.v...). Chuû yeáu taäp trung vaøo caùc döõ lieäu sau: Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa CTRSH. Caùc phöông phaùp xöû lyù CTRSH ôû Vieät Nam vaø treân theá giôùi. Ñieàu tra, khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi vaø moâi tröôøng treân ñòa baøn TXÑX. Choïn loïc taøi lieäu, soá lieäu chính xaùc, tieâu bieåu, khoa hoïc. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa: Ñieàu tra, khaûo saùt taïi hieän tröôøng, quan saùt vaø chuïp laïi caùc hình aûnh seõ cung caáp cho ñoà aùn nhöõng hình aûnh soáng ñoäng vaø caàn thieát. Töø ñoù coù theå ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, quaûn lyù vaø xöû lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX. Phöông phaùp ñieàu tra nhanh: Ñieàu tra, khaûo saùt, phoûng vaán thoâng qua baûng caâu hoûi. Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu: Töø nhöõng thoâng tin, döõ lieäu ñaõ löïa choïn tieán haønh phaân tích, xöû lyù, tìm ra caùc chöùng cöù khoa hoïc ñaày ñuû phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù CTRSH. Phöông phaùp tham khaûo yù kieán cuûa caùc chuyeân gia: Thaêm doø, phoûng vaán, tham khaûo yù kieán cuûa caùc caùn boä ñaàu ngaønh, nhöõng ngöôøi tröïc tieáp laøm vieäc trong coâng taùc veä sinh cuøng vôùi caùc cô quan coù lieân quan (Sở Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Sở khoa hoïc vaø Coâng ngheä, Xí nghiệp coâng trình coâng cộng ôû TXĐX). Phöông phaùp moâ hình hoùa: Phöông phaùp moâ hình hoùa ñöôïc söû duïng trong ñoà aùn ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh CTRSH treân ñòa baøn TXĐX töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua moâ hình toaùn hoïc . Coâng thöùc nhö sau: Trong ñoù : NT : Naêm caàn tính (ngöôøi) N0 : Naêm hieän taïi (ngöôøi) r : Toác ñoä gia taêng daân soá(%) t  : Khoaûng thôøi gian naêm caàn tính vaø naêm hieän taïi. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VEÀ CTRSH VAØ HOẠT ĐỘNG QUẢN LYÙ CTRSH HIỆN NAY 2.1. Toång quan veà CTRSH 2.1.1. Ñònh nghóa CTR vaø CTRSH : CTR laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng,…). Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. CTRSH (raùc sinh hoaït) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v...). Ñöôïc phaùt sinh töø hoä gia ñình, chung cö, khu coâng coäng, coâng sôû, tröôøng hoïc, beänh vieän, khu thöông maïi, chôï vaø CTR töø hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa con ngöôøi trong caùc khu coâng nghieäp. Trong ñoù, quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. 2.1.2. Caùc nguoàn goác phaùt sinh CTRSH : Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh ra CTRSH bao goàm : Töø caùc khu daân cö; Töø caùc trung taâm thöông maïi; Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng; Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay, beán caûng; Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp; Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò; Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá. Toùm taét caùc nguoàn thaûi CTR taïi caùc ñoâ thò ñöôïc ñöa ra trong baûng 2.1 Baûng 2.1: Caùc nguoàn thaûi CTR taïi caùc ñoâ thò STT Nguoàn thaûi Hoaït ñoäng phaùt sinh chaát thaûi Daïng chaát thaûi 1 Chaát thaûi sinh hoaït Töø caùc caên hoä gia ñình, khu chung cö vaø nhaø cao taàng. Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro vaø caùc daïng chaát thaûi khaùc. 2 Chaát thaûi thöông maïi Töø caùc nhaø haøng, chôï, khaùch saïn, caùc dòch vuï aên uoáng,... Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro caùc daïng chaát thaûi khaùc, ñoâi khi caû chaát thaûi nguy haïi. 3 Chaát thaûi khu coâng sôû Töø caùc vaên phoøng, tröôøng hoïc, beänh vieän,… Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, chaát thaûi xaây döïng vaø caùc daïng khaùc. 4 Chaát thaûi queùt ñöôøng Ñöôøng phoá Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro caùc daïng chaát thaûi khaùc, ñoâi khi caû chaát thaûi nguy haïi. 5 Chaát thaûi laøm vöôøn Coâng vieân, khu giaûi trí Thöïc phaåm, caønh caây, coû,… 6 Chaát thaûi xaây döïng Töø caùc khu ñoâ thò, khu daân cö, khu taùi ñònh cö,… Gaïch ñaù, caùt, xaø baàn, goã, bao bì, giaáy, vaø plastic, hoùa chaát, saét,… 7 Chaát thaûi töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc ñoâ thò Nhaø maùy xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi, heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc ñoâ thò. Buøn coáng, buøn dö töø heä thoáng xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi. 8 Chaát thaûi töø caùc khu vöïc giaûi trí Caùc bôø bieån, coâng vieân, hoà bôi, ñöôøng cao toác. Thöïc phaåm, raùc röôûi, tro, chaát thaûi xaây döïng, caùc chaát thaûi khaùc. 9 Chaát thaûi coâng nghieäp Töø caùc nhaø maùy, caùc khu vöïc coù hoaït ñoäng coâng nghieäp. Chaát thaûi nguy haïi, chaát thaûi ñaëc bieät, hoùa chaát, tro, kim loaïi. 10 Chaát thaûi noâng nghieäp Töø caùc khu vöïc canh taùc noâng nghieäp, chaên nuoâi. Thöïc phaåm hö, caùc chaát thaûi noâng nghieäp, raùc röôûi, chaát thaûi nguy haïi. Nguoàn: Solid wastes, Engineering Principles and Management Issues, Tokyo, 1999. 2.1.3. Thaønh phaàn cuûa CTRSH: Vieäc xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa CTRSH laø raát quan troïng, giuùp löïa choïn bieän phaùp taùi cheá phuø hôïp vôùi caùc thaønh phaàn trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø BVMT. 2.1.3.1. Thaønh phaàn vaät lyù cuûa CTRSH: Söï xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa CTRSH theo tính chaát vaät lyù giuùp cho vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø quaûn lyù hieäu quaû hôn. Vieäc phaân loaïi caùc thaønh phaàn vaät lyù cuûa CTRSH ñöôïc theå hieän cuï theå trong baûng 2.2 Baûng 2.2: Ñònh nghóa caùc thaønh phaàn vaät lyù cuûa CTRSH Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï 1 . Caùc chaát chaùy ñöôïc Thöïc phaåm Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm Rau, quaû, thöïc phaåm Giaáy Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh,… Haøng deät Coù nguoàn goác töø sôïi Vaûi, len,… Coû, rôm, goã cuûi Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, rôm Ñoà duøng baèng goã nhö baøn gheá, voû döøa,… Chaát deûo Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø chaát deûo Phim cuoän, tuùi chaát deûo, bòch nilon,… Da vaø cao su Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø thuoäc da vaø cao su Tuùi saùch da, caëp da, voû ruoät xe,… 2 . Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc Kim loaïi saét Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét Haøng raøo, dao, naép loï,… Kim loaïi khoâng phaûi saét Caùc loaïi vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi Thuyû tinh Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuyû tinh Chai loï, ñoà duøng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn,… Ñaù vaø saønh söù Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh Voû oác, gaïch ñaù, goám söù,… 3 . Caùc chaát hoãn hôïp Taát caû caùc vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy Ñaù, ñaát, caùt,… Nguoàn : Quaûn lyù chaát thaûi raén, GS.TS.Traàn Hieáu Nhueä,TS. ÖÙng Quoác Duõng, TS.Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây Döïng - Haø Noäi, 2001. 2.1.3.2. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa CTRSH: Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa CTRSH ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Laáy maãu, nung CTRSH ôû 950oC, phaàn bay hôi ñi laø chaát höõu cô, phaàn coøn laïi goïi laø chaát tro hay chaát voâ cô. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa CTRSH ñöôïc theå hieän qua baûng 2.3 nhö sau: Baûng 2.3 : Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa caùc hôïp phaàn chaùy ñöôïc cuûa CTRSH Hôïp phaàn % troïng löôïng theo traïng thaùi khoâ C H O N S Tro Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Catton Chaát deûo Vaûi, haøng deät Cao su Da Laù caây, coû Goã Buïi, gaïch vuïn, tro 48 3,5 4,4 60 55 78 60 47,8 49,5 26,3 6,4 6 5,9 7,2 6,6 10 8 6 6 3 37,6 44 44,6 22,8 31,2 khoâng xñ 11,6 38 42,7 2 2,6 0,3 0,3 khoâng xñ 4,6 2 10 3,4 0,2 0,5 0,4 0,2 0,2 khoâng xñ 0,15 khoâng xñ 0,4 0,3 0,1 0,2 5 6 5 10 2,45 10 10 4,5 1,5 68 Nguoàn : Quaûn lyù chaát thaûi raén, GS.TS.Traàn Hieáu Nhueä, TS.ÖÙng Quoác Duõng, TS.Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây Döïng - Haø Noäi, 2001. 2.1.4. Tính chaát cuûa CTRSH: 2.1.4.1. Tính chaát vaät lyù cuûa CTRSH: Nhöõng tính chaát quan troïng cuûa CTRSH bao goàm: Troïng löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc haït, khaû naêng giöõ aåm,… Troïng löôïng rieâng: Troïng löôïng rieâng (hay maät ñoä) cuûa CTRSH laø troïng löôïng cuûa vaät lieäu trong moät ñôn vò theå tích (Ib/ft3, Ib/yd3, kg/m3, T/m3). Döõ lieäu troïng löôïng rieâng ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng toång khoái löôïng vaø theå tích raén phaûi quaûn lyù. Troïng löôïng rieâng cuûa CTRSH thay ñoåi roõ reät theo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm vaø thôøi gian löu trong caùc thuøng chöùa. Baûng 2.4 : Troïng löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTRSH Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (Ib/yd3) Ñoä aåm (% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 220 - 810 490 50 – 80 70 Giaáy 70 – 220 150 4 - 10 6 Bìa cöùng 70 – 135 85 4 – 8 5 Nhöïa deûo 70 – 220 110 1 – 4 2 Haøng deät 70 – 170 220 6 – 15 10 Cao su 170 – 340 270 1 – 4 2 Da 170 – 440 170 8 – 12 10 Raùc vöôøn 100 – 380 400 30 – 80 60 Goã 220 – 540 330 15 – 40 20 Thuyû tinh 270 – 810 150 1 – 4 2 Voû ñoà hoäp 85 – 270 270 2 – 4 3 Nhoâm 110 – 405 540 2 – 4 2 Kim loaïi khaùc 220 – 1940 810 2 – 4 3 Buïi, tro 540 – 1685 1255 6 – 12 8 Nguoàn : Quaûn lyù chaát thaûi raén, GS.TS.Traàn Hieáu Nhueä, TS.ÖÙng Quoác Duõng, TS.Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây Döïng - Haø Noäi, 2001. Ñoä aåm: Ñoä aåm cuûa CTRSH thöôøng ñöôïc bieåu hieän baèng 2 caùch: Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng % cuûa troïng löôïng khoâ cuûa vaät lieäu. Coâng thöùc toaùn hoïc cuûa ñoä aåm theo troïng löôïng öôùt ñöôïc dieãn ñaït nhö sau: M= Trong ñoù: M: ñoä aåm w: Troïng löôïng ban ñaàu cuûa maãu d: Troïng löôïng cuûa maãu sau khi saáy khoâ ôû t0 = 1050 C Kích thöôùc haït: Kích thöôùc haït cuûa caùc vaät lieäu thaønh phaàn trong CTRSH laø moät döõ lieäu quan troïng ñeå tính toaùn thieát keá caùc thieát bò cô khí nhö: saøng phaân loaïi, maùy phaân loaïi töø tính. Khaû naêng giöõ nöôùc taïi thöïc ñòa: Khaû naêng giöõ nöôùc taïi hieän tröôøng cuûa CTRSH laø toaøn boä löôïng nöôùc maø noù coù theå giöõ laïi trong maãu chaát thaûi döôùi taùc duïng keùo xuoáng cuûa troïng löïc. Khaû naêng giöõ nöôùc trong CTRSH laø moät tieâu chuaån quan troïng trong tính toaùn xaùc ñònh löôïng nöôùc roø ró töø baõi CTRSH. 2.1.4.2. Tính chaát hoaù hoïc cuûa CTRSH: Caùc chæ tieâu hoaù hoïc quan troïng cuûa CTRSH goàm chaát höõu cô, chaát tro, haøm löôïng cacbon coá ñònh, nhieät trò. Chaát höõu cô: Laáy maãu nung ôû 950oC, phaàn bay hôi ñi laø phaàn chaát höõu cô hay coøn goïi laø toån thaát khi nung, thoâng thöôøng chaát höõu cô dao ñoäng töø 40 – 60%, giaù trò trung bình laø 53%. Chaát tro: Chaát tro laø phaàn coøn laïi sau khi nung maãu chaát thaûi ôû 950oC, töùc laø caùc chaát trô dö hay chaát voâ cô. Haøm löôïng cacbon coá ñònh: Laø löôïng cacbon coøn laïi sau khi ñaõ loaïi boû caùc phaàn voâ cô khaùc khoâng phaûi laø cacbon trong tro khi nung ôû 950oC, haøm löôïng naøy thöôøng chieám khoaûng 5 – 12%, giaù trò trung bình laø 7%. Caùc chaát voâ cô naøy chieám khoaûng 15 – 30%, giaù trò trung bình laø 20%. Nhieät trò: Laø giaù trò nhieät taïo thaønh khi ñoát CTRSH. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu/Ib = 145C + 610 (H2 – 1/8 O2) + 40S + 10N. Trong ñoù: C : Cacbon, % troïng löôïng H2: Hydro, % troïng löôïng O2: Oxy, % troïng löôïng S : Löu huyønh, % troïng löôïng N : Nitô, % troïng löôïng 2.1.4.3. Tính chaát sinh hoïc: Tröø caùc hôïp phaàn nhöïa deûo, cao su, kim loaïi,… ña phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát CTRSH coù theå bò bieán ñoåi sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát vaø chaát trô, caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán caùc quaù trình phaân huyû cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tìm thaáy trong CTRSH. Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa caùc hôïp phaàn höõu cô trong CTRSH: Thaønh phaàn CTRSH deã bay hôi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát ôû 550oC ñaây laø caùch thöôøng duøng laøm thöôùc ño söï phaân huyû sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong CTRSH. Tuy nhieân vieäc söû duïng CTRSH bay hôi ñeå moâ taû khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô laø sai laàm vì moät vaøi söï taïo thaønh chaát höõu cô (CHC) cuûa CTRSH coù khaû naêng deã bay hôi cao nhöng khaû naêng phaân huyû laïi thaáp nhö: giaáy baùo öôùt. Khaû naêng löïa choïn thaønh phaàn lignin cuûa moät chaát thaûi coù theå ñöôïc öùng duïng ñeå öôùc löôïng phaàn chaát thaûi deã phaân huyû sinh hoïc, söû duïng quan heä nhö sau: BF = 0,83 – 0,028 LC Trong ñoù: BF : Laø phaàn coù theå phaân huyû sinh hoïc ñöôïc dieãn ñaït treân cô sôû caùc chaát raén deã bay hôi. 0,83 : Heä soá thöïc nghieäm 0,028 : Heä soá thöïc nghieäm LC : Thaønh phaàn lignin cuûa chaát raén deã bay hôi ñöôïc dieãn ñaït baèng % cuûa troïng löôïng khoâ. Khaû naêng phaân huyû chung cuûa caùc CHC trong CTRSH döïa vaøo thaønh phaàn lignin ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.5. Theo ñoù nhöõng chaát thaûi höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huyû sinh hoïc thaáp, ñaùng keå so vôùi caùc chaát khaùc. Baûng 2.5: Khaû naêng phaân huyû cuûa caùc CHC döïa vaøo thaønh phaàn lignin Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi (% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin (% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huyû sinh hoïc Chaát thaûi thöïc phaåm 7 – 15 0,4 0,82 Giaáy baùo 94,0 21,9 0,22 Giaáy vaên phoøng 96,4 0,4 0,82 Bìa cöùng 94,0 12,9 0,47 Chaát thaûi vöôøn 50 – 90 4,1 0,72 Nguoàn: George Tchobanoglous, et al, Mc Graw – Hill Inc, 1993. Söï phaùt sinh muøi: Muøi phaùt sinh khi caùc chaát thaûi ñöôïc löu giöõ trong thôøi gian daøi giöõa caùc laàn thu gom taïi caùc traïm trung chuyeån vaø caùc baõi choân laáp. Thöïc teá cho thaáy muøi seõ gia taêng ñaùng keå hôn trong ñieàu kieän khí haäu aám aùp vaø phaân huyû yeám khí. Chaúng haïn, döôùi caùc ñieàu kieän yeám khí, sunfate (SO42-) coù theå bò bieán ñoåi thaønh sunfide (S2-) vaø sau ñoù keát hôïp vôùi hidro taïo thaønh H2S. 2CH3CHOHCOOH + SO42- Ú 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2 4H2 + SO42- Ú S2- + 4H2O S2- + Fe2+ Ú FeS Ion sulfide coøn coù theå keát hôïp vôùi caùc muoái kim loaïi nhö saét, ñeå taïo thaønh caùc sulfide kim loaïi coù maøu ñen. Söï bieán ñoåi sinh hoaù cuûa moät CHC coù chöùa moät goác sunfur coù theå daãn ñeán söï taïo thaønh caùc hôïp chaát naëng muøi nhö methylmercaptan vaø aminobutyric acid. Ví duï: CH3SCH2CH(NH2)COOH Ú CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH (Methioine) (Metyl mercaptan) (Aminobutyric acid) Metyl mercaptan coù theå bò phaân huyû phaân hoaù taïo thaønh metyl alcohol vaø hydrogen sulfide. CH3SH + H2O Ú CH3OH + H2S Söï phaùt sinh caùc coân truøng: Taïi caùc vò trí löu giöõ chaát thaûi, ñaëc bieät vaøo muøa heø coân truøng sinh saûn vaø phaùt trieån raát nhieàu. Ñaëc bieät ôû giai ñoaïn aáu truøng chuùng raát khoù bò loaïi boû khi caùc thuøng CTRSH ñöôïc laøm roãng. Caùc aáu truøng naøy coù theå phaùt trieån thaønh coân truøng trong moâi tröôøng xung quanh. 2.1.5. Toác ñoä phaùt sinh CTRSH: Vieäc tính toaùn toác ñoä phaùt thaûi CTRSH laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù, bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng CTRSH phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå ñeå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån ñeán xöû lyù. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi CTRSH cuõng gaàn gioáng nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng CTRSH. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng CTRSH thaûi ra ôû moät khu vöïc. Ño khoái löôïng Phaân tích thoáng keâ Phöông phaùp xaùc ñònh tyû leä CTRSH Tính caân baèng vaät chaát Döïa treân caùc ñôn vò thu gom CTRSH (thuøng chöùa, xe ñaåy,..) Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán toác ñoä phaùt sinh CTRSH: ó Söï phaùt trieån kinh teá vaø neáp soáng : Caùc nghieân cöùu cho thaáy söï phaùt sinh chaát thaûi lieân heä tröïc tieáp vôùi phaùt trieån kinh teá cuûa moät coäng ñoàng. Löôïng CTRSH ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø coù giaûm ñi khi coù söï suy giaûm veà kinh teá. Phaàn traêm vaät lieäu ñoùng goùi (ñaëc bieät laø tuùi nylon) ñaõ taêng leân trong ba thaäp kyû vaø töông öùng laø tyû troïng khoái löôïng (khi thu gom) cuûa chaát thaûi cuõng giaûm ñi. ó Söï thay ñoåi theo muøa : Trong nhöõng dòp nhö leã giaùng sinh, teát aâm lòch (tieâu thuï ñænh ñieåm) vaø cuoái naêm taøi chính (tieâu thuï thaáp) thì söï thay ñoåi veà löôïng CTRSH ñaõ ñöôïc ghi nhaän. ó Nhaø ôû : Caùc yeáu toá coù theå aùp duïng ñoái vôùi maät ñoä daân soá cuõng coù theå aùp duïng ñoái vôùi caùc loaïi nhaø ôû. Ñieàu naøy ñuùng bôûi vì coù söï lieân heä tröïc tieáp giöõa loaïi nhaø ôû vaø maät ñoä daân soá. Caùc yeáu toá khaùc cuõng aûnh höôûng ñeán söï phaùt thaûi trong nhöõng ngoâi nhaø maät ñoä cao nhö raùc thaûi vöôøn. Cuõng khoâng khoù ñeå giaûi thích vì sao caùc hoä gia ñình ôû noâng thoân thaûi ra ít chaát thaûi hôn caùc hoä gia ñình ôû thaønh phoá. ó Taàn soá vaø phöông thöùc thu gom : Vì caùc vaán ñeà naøy naûy sinh ñoái vôùi CTRSH trong vaø quanh nhaø, caùc gia ñình seõ tìm caùch khaùc ñeå thaûi raùc. Ngöôøi ta phaùt hieän ra raèng neáu taàn soá thu gom CTRSH giaûm ñi, vôùi söï thay ñoåi giöõa caùc thuøng 90 lít sang caùc thuøng di ñoäng 240 lít, löôïng CTRSH ñaõ taêng leân, ñaëc bieät laø raùc vöôøn. Do ñoù vaán ñeà quan troïng trong vieäc xaùc ñònh löôïng CTRSH phaùt sinh khoâng chæ töø löôïng CTRSH ñöôïc thu gom, maø coøn xaùc ñònh löôïng CTRSH ñöôïc vaän chuyeån thaúng ra baõi choân laáp, vì raùc vöôøn ñaõ töøng ñöôïc xe vaän chuyeån ñeán nôi choân laáp. Ngoaøi ra, coøn coù caùc yeáu toá khaùc nhö : Dö luaän, yù thöùc coäng ñoàng, … theo döï aùn moâi tröôøng Vieät Nam Canada (Viet Nam Canada Environment Project) thì toác ñoä phaùt sinh CTRSH ñoâ thò ôû Vieät Nam nhö sau : CTRSH khu daân cö (Residential wastes) : 0,3 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy. CTRSH thöông maïi (Commercial wastes): 0,1 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy. CTRSH queùt ñöôøng (Street sweeping wastes): 0,5 - 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy. CTRSH coâng sôû (Institution wastes): 0,05 – 0,2 kg/ngöôøi/ngaøy. Tính trung bình ôû : Vieät Nam : 0,5 – 0,6 kg/ngöôøi/ngaøy Singapore : 0,87 kg/ngöôøi/ngaøy Hongkong : 0,85 kg/ngöôøi/ngaøy 2.2. Aûnh höôûng cuûa CTRSH ñeán moâi tröôøng 2.2.1. AÛnh höôûng ñeán moâi tröôøng khoâng khí: Ñaëc tính cuûa CTRSH thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaùt taùn trong khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, coù nhöõng loaïi CTR deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây bò hoâi thoái v.v...) trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 350C vaø ñoä aåm laø 70 - 80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät (VSV) phaân huûy taïo muøi hoâi, caùc chaát khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Baûng 2.6: Thaønh phaàn khí töø baõi raùc Thôøi gian (thaùng) Thaønh phaàn khí % theå tích Nitô – N2 Carbonic – CO2 Metan – CH4 0 – 3 5,2 88 5 3 – 6 3,8 76 21 6 – 12 0,4 65 29 12 – 18 1,1 52 40 18 – 24 0,4 53 47 24 – 30 0,2 52 48 30 – 36 1,3 46 51 36 – 42 0,9 50 47 42 – 48 0,4 51 48 Nguoàn: Leâ Huy Baù, Moâi tröôøng, naêm 2000. Töø baûng 2.6 ta deå nhaän daïng thaáy CTRSH thöôøng taïo ra caùc chaát khí goàm coù NH3, CO2, CO, H2, H2S, CH4, NH2,... Haàu heát khí trong baõi raùc laø CO2 vaø CH4 (chieám 90%). 2.2.2. Aûnh höôûng cuûa CTRSH ñeán moâi tröôøng nöôùc: Caùc CTRSH, neáu laø CTR höõu cô seõ bò phaân huûy nhanh choùng trong moâi tröôøng nöôùc. Phaàn noåi leân maët nöôùc seõ coù quaù trình khoaùng hoùa CHC ñeå taïo ra caùc saûn phaåm trung gian sau ñoù nhöõng saûn phaåm cuoái cuøng laø khoaùng chaát vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ coù quaù trình phaân giaûi yeám khí ñeå taïo ra caùc hôïp chaát trung gian vaø sau ñoù laø saûn phaåm cuoái cuøng CH4, H2S, H2O, CO2. Taát caû caùc chaát trung gian ñeàu gaây muøi hoâi thoái vaø laø ñoäc chaát. Beân caïnh ñoù, coøn raát nhieàu vi truøng vaø sieâu vi truøng laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Neáu CTRSH laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc. Sau ñoù oxy hoùa coù oxy vaø khoâng coù oxy xuaát hieän, gaây nhieãm baån cho moâi tröôøng nöôùc, nguoàn nöôùc. Nhöõng chaát thaûi ñoäc nhö Hg, Pb hoaëc caùc chaát phoùng xaï seõ laøm nguy hieåm hôn. Moät khi, CTRSH ñaõ laøm oâ nhieãm ñeán moâi tröôøng nöôùc thì möùc ñoä lan truyeàn oâ nhieãm vaø khaû naêng gaây ra dòch beänh laø raát lôùn. 2.2.3. AÛnh höôûng cuûa CTRSH ñeán moâi tröôøng ñaát: Caùc CTRSH laø CTR höõu cô seõ ñöôïc VSV phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát: khi CTRSH ñi vaøo moâi tröôøng ñaát seõ xaûy ra quaù trình phaân giaûi yeám khí vaø hieáu khí, taïo ra caùc saûn phaåm trung gian vaø cuoái cuøng neáu laø hieáu khí thì hình thaønh neân caùc khoaùng chaát ñôn giaûn, H2O, CO2. Yeám khí thì saûn phaåm cuoái cuøng chuû yeáu laø CH4, H2O, CO2, söï taïo thaønh khí CH4 trong ñieàu kieän yeám khí laøm xuaát hieän theâm chaát ñoäc cho moâi tröôøng ñaát, khí thoaùt ra seõ boác leân vaø goùp phaàn laøm gia taêng hieäu öùng nhaø kính. ÔÛ caùc baõi choân laáp (BCL) CTRSH, söï phaân giaûi caùc CHC gaây muøi hoâi thoái khieán cho khoâng khí trong ñaát bò oâ nhieãm, aûnh höôûng ñeán VSV trong moâi tröôøng ñaát. Caùc ñoäc chaát sinh ra trong quaù trình leân men, khueách taùn vaø thaåm thaáu vaøo ñaát, naèm laïi ôû trong ñoù, nhaát laø H2S. Moâi tröôøng ñaát coù khaû naêng töï laøm saïch cao hôn moâi tröôøng nöôùc vaø khoâng khí do moâi tröôøng ñaát coù haït keo ñaát coù ñaëc tính mang ñieän, tyû leä tieát dieän haáp phuï lôùn khaû naêng haáp phuï vaø trao ñoåi ion lôùn. Moät khi löôïng CTR lôùn vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát thì tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát laïi caøng naëng neà gaáp boäi, luùc naøy ñaát seõ bò suy thoaùi. Nhöõng chaát gaây oâ nhieãm (vi truøng, kim loaïi naëng, caùc chaát phoùng xaï ñoäc haïi v.v...) theo caùc mao quaûn trong ñaát thaám xuoáng maïch nöôùc ngaàm, laøm oâ nhieãm taàng nöôùc ngaàm. (Nguoàn Leâ Huy Baù, Moâi tröôøng, 2000). 2.2.4. AÛnh höôûng ñeán caûnh quan vaø söùc khoeû con ngöôøi: CTRSH phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö vaø laøm maát veû ñeïp vaø caûnh quan ñoâ thò. Thaønh phaàn CTRSH raát phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø con ngöôøi vaø gia suùc, caùc chaát thaûi höõu cô._., xaùc ñoäng vaät cheát, taïo ñieàu kieän cho muoãi, ruoài,..., sinh saûn vaø laây lan maàm beänh cho ngöôøi vaø khaû naêng trôû thaønh dòch beänh cho ngöôøi vaø vaät nuoâi raát lôùn. Moät soá chuûng vi khuaån, sieâu vi khuaån, kyù sinh truøng,... toàn taïi trong CTR coù theå gaây beänh cho ngöôøi nhö: soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao v.v... Phaân loaïi, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTRSH khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc, nhaát laø khi gaëp phaûi caùc CTR nguy haïi töø y teá, coâng nghieäp nhö: kim tieâm, oáng chích, maàm beänh, vaät lieäu saét, nhoïn v.v... Taïi nhöõng baõi raùc ñoå loä thieân, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù toát seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà oâ nhieãm nghieâm troïng taïi baõi raùc vaø cho coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc: taïo ra oâ nhieãm khoâng khí, nöôùc, ñaát vaø laø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. CTRSH neáu khoâng thu gom toát cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thoaùt nöôùc cuûa caùc soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò. 2.3. Kyõ thuaät vaø thieát bò xöû lyù CTRSH Hieän nay treân theá giôùi, caùc nöôùc ñaõ coù nhöõng quy trình coâng ngheä khaùc nhau ñeå xöû lyù CTRSH. Vieäc aùp duïng coâng ngheä thích hôïp cho moãi nöôùc tuyø thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän kinh teá, töï nhieân vaø xaõ hoäi cuûa caùc vuøng ñaëc tröng thuoäc quoác gia ñoù. Moãi coâng ngheä ñöôïc aùp duïng tuy coù cuøng muïc ñích laø xöû lyù CTRSH nhöng seõ cho nhöõng hieäu quaû khaùc nhau. Caùc coâng ngheä xöû lyù CTRSH tuy coù quy trình xöû lyù khaùc nhau nhöng giai ñoaïn phaân loaïi, choïn löïa CTRSH töông ñoái gioáng nhau. Quaù trình phaân loaïi, taùch nguyeân lieäu töø CTRSH ñöôïc moâ taû theo sô ñoà nhö sau: Giaáy vuïn, nhöïa deûo, kim loaïi… Vaûi vuïn, cao su, da thuoäc… Xaø baàn, saønh söù, chaát trô,… Chaát höõu cô deã phaân huyû,… CTRSH Taùi cheá Thieâu ñoát Choân laáp Choân, ñoát hoaëc cheá bieán phaân Hình 2.1: Sô ñoà phaân loaïi CTRSH Nguoàn: Sôû taøi nguyeân vaø moâi tröôøng tænh Bình Phöôùc, naêm 2006. 2.3.1. Xöû lyù cô hoïc: 2.3.1.1. Giaûm theå tích baèng phöông phaùp cô hoïc: Giaûm theå tích cuõng laø moät coâng ñoaïn khaù quan troïng trong quaù trình quaûn lyù CTRSH. Chính vì vaäy ôû haàu heát caùc thaønh phoá hieän nay treân theá giôùi noùi chung vaø Vieät Nam noùi rieâng ngöôøi ta söû duïng caùc xe vaän chuyeån CTRSH coù thieát bò neùn, vaø ñeå taêng thôøi gian hoaït ñoäng cuûa caùc BCL ngöôøi ta cuõng thöôøng neùn CTRSH tröôùc khi choân laáp. Thieát bò neùn CTRSH ñöôïc chia ra laøm 2 loaïi: coá ñònh vaø di ñoäng. Ngöôøi ta thöôøng söû duïng phöông phaùp neùn CTRSH vôùi caùc maùy neùn coù aùp löïc thaáp (nhoû hôn 7kg/cm2) vaø aùp löïc cao (lôùn hôn 7kg/cm2). Maùy neùn aùp löïc cao coù theå ñaït tôùi 35kg/cm2. CTRSH sau khi ñöôïc neùn coù maät ñoä khoái vaøo khoaûng 950 -1100 kg/m3. Vôùi phöông phaùp neùn aùp löïc cao, CTRSH coù theå giaûm theå tích dao ñoäng ôû tyû leä töø 3 coøn 1 ñeán töø 8 coøn 1. 2.3.1.2. Giaûm kích thöôùc baèng phöông phaùp cô hoïc: Giaûm kích thöôùc CTRSH laø moät khaùi nieäm ñeå chæ vieäc chuyeån ñoåi CTRSH ñöôïc thu gom thaønh nhöõng maûnh nhoû hôn. Muïc ñích cuûa coâng vieäc naøy laø laøm CTRSH töông ñoái ñoàng nhaát vaø giaûm veà kích thöôùc. Vieäc giaûm kích thöôùc cuûa CTRSH laø moät coâng ñoaïn quan troïng trong thieát keá vaø vaän haønh heä thoáng quaûn lyù CTRSH. 2.3.1.3. Phaân loaïi CTRSH baèng phöông phaùp cô hoïc: Phaân loaïi CTRSH laø moät coâng vieäc quan troïng ñeå thu hoài caùc nguyeân lieäu trong CTRSH, giuùp cho vieäc tieán haønh taùi cheá CTRSH ñöôïc thuaän tieän hôn. Sau ñaây laø moät soá phöông phaùp phaân loaïi CTRSH: Phaân loaïi baèng tay: Ñaây laø phöông phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng ôû caùc hoä gia ñình vaø caùc cuïm daân cö. Vieäc phaân loaïi naøy giuùp cho vieäc thu hoài caùc nguyeân lieäu coù theå taùi cheá, taùi söû duïng trong CTRSH. Tuy nhieân vì thaønh phaàn CTRSH raát ña daïng neân ngöôøi ta thöôøng chæ coù theå phaân loaïi taïi nhaø ñoái vôùi moät soá thaønh phaàn nhö thuûy tinh, giaáy, kim loaïi, nhöïa,… maø thoâi. Phaân loaïi baèng khí: Ñoái vôùi caùc thieát bò baèng khí, vieäc thieát keá phaûi tính toaùn ñeán raát nhieàu yeáu toá nhö: ñaëc ñieåm cuûa CTRSH ( kích thöôùc, ñoä aåm, thaønh phaàn,…), ñaëc ñieåm cuûa caùc thaønh phaàn CTRSH nheï, caùch thöùc ñöa CTRSH vaøo maùy phaân loaïi, tæ leä chaát raén – khí, caùc ñoøi hoûi veà kinh teá nhö: naêng löôïng, baûo trì vaø caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng nhö tieáng oàn, oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí,… Thieát bò phaân loaïi baèng khí thoâng duïng nhaát laø loaïi coù toác ñoä doøng khí dao ñoäng töø 460 m/phuùt – 1500 m/phuùt. Phaân loaïi baèng töø: Ñaây laø phöông phaùp thoâng duïng nhaát ñeå taùch caùc vaät lieäu baèng saét vaø hôïp kim saét ra khoûi CTRSH baèng caùch söû duïng heä thoáng huùt giöõ baèng töø tröôøng. Caùc thieát bò phaân loaïi baèng töø thöôøng coù moät baêng taûi ñöa CTRSH qua moät troáng töø ñeå cho caùc vaät lieäu saét ñöôïc troáng töø giöõ laïi roài baèng caàn gaït taùch ra theo ñöôøng khaùc. Thieát bò töø tính coù hai daïng chính ñoù laø troáng töø quay vaø troáng töø coá ñònh. Tuy nhieân khi söû duïng caùc thieát bò phaân loaïi baèng töø caàn phaûi löu yù tính chaát cuûa CTRSH nhö kích thöôùc vaät lieäu saét, caùch thöùc vaø toác ñoä ñöa CTR vaøo baêng töø, heä thoáng laøm maùt töø, caùc ñoøi hoûi veà kinh teá nhö naêng löôïng, baûo trì vaø caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng nhö tieàng oàn, khoáng cheá oâ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí. Saøng : Phöông phaùp saøng duøng ñeå taùch vaät lieäu hoãn hôïp coù kích thöôùc khaùc nhau thaønh hai hay nhieàu loaïi qua beà maët saøng. Phöông phaùp saøng thöôøng ñöôïc aùp duïng cho CTRSH thoâ, hieän nay thieát bò saøng goàm coù hai daïng chính laø saøng rung vaø saøng coù troáng quay. Vieäc löïa choïn thieát bò saøng phaûi chuù yù ñeán caùc yeáu toá nhö: thaønh phaàn cuûa CTRSH; ñòa ñieåm laép ñaët; kích thöôùc vaø daïng loã saøng; toång dieän tích maët saøng; toác ñoä quay; taàn soá rung vaø hieäu suaát saøng; caùc ñoøi hoûi veà kinh teá vaän haønh nhö: naêng löôïng, baûo trì vaø caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng nhö tieáng oàn, khoáng cheá oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, khoâng khí,…. 2.3.2. Xöû lyù hoùa hoïc: Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc thöôøng ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù CTR coâng nghieäp. Caùc giaûi phaùp xöû lyù hoaù hoïc hieän nay raát nhieàu : oxy hoaù, trung hoaø, thuyû phaân,… chuû yeáu ñeå phaù huyû CTR hoaëc laøm giaûm ñoäc tính cuûa caùc CTR nguy haïi. Söû duïng voâi, kieàm laøm giaûm khaû naêng gaây ñoäc cuûa caùc kim loaïi naëng do taïo thaønh caùc hydroxit khoâng hoaø tan. Ñoái vôùi caùc CTR tính axit coù theå trung hoaø baèng caùc chaát kieàm vaø ngöôïc laïi. Xöû lyù sinh hoïc: Xöû lyù sinh hoïc laø moät phöông phaùp xöû lyù reû tieàn nhaát, hieäu quaû nhaát vaø ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc VSV tham gia vaøo quaù trình phaân huyû CTRSH bao goàm caû ñôn baøo vaø ña baøo. Vi khuaån, naám, men vaø actinomycetes laø caùc VSV raát quan troïng vaø caàn thieát cho quaù trình phaân huyû CTRSH. Vi khuaån: Thöôøng laø ñôn baøo, bao goàm caùc daïng nhö: hình caàu, que vaø xoaén. Caàu khuaån coù ñöôøng kính dao ñoäng töø 0,5 - 4µm; vi khuaån daïng que coù chieàu roäng trung bình töø 0,5 - 4µm vaø daøi töø 0,5 - 20µm; vi khuaån daïng xoaén coù chieàu roäng trung bình 0,5µm vaø chieàu daøi trung bình coù theå hôn 10µm. Naám: Laø caùc cô theå ña baøo, khoâng quang hôïp, coù kích thöôùc töông ñoái lôùn vaø raát deã daøng phaân bieät chuùng vôùi caùc VSV khaùc. Haàu heát caùc loaïi naám coù khaû naêng phaùt trieån ôû moâi tröôøng coù noàng ñoä nitô, pH vaø ñoä aåm thaáp, pH = 5,6 raát thích hôïp cho naám phaùt trieån. Cô theå trao ñoåi chaát cuûa naám thöôøng laø hieáu khí. Men: Laø nhöõng teá baøo naám khoâng theå hình thaønh trong sôïi daøi, vaø vì vaäy chuùng laø ñôn baøo. Moät soá men taïo teá baøo coù daïng hình elip kích thöôùc chieàu daøi töø 8 ñeán 15µm vaø chieàu roäng töø 3 – 12µm. Actinomycetes: Laø caùc VSV mang tính trung gian giöõa vi khuaån vaø naám. Veà hình daïng, chuùng gioáng vôùi naám, chæ khaùc laø beà roäng chæ dao ñoäng töø 0,5 -1,4µm. Caû hai quaù trình kî khí vaø hieáu khí ñieàu ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù CTRSH. Trong quaù trình xöû lyù, ñeå duy trì söï taêng tröôûng cuûa VSV caàn ñaûm baûo caùc yeáu toá nhö: nguoàn cacbon, oxy, nitô, photpho, caùc muoái voâ cô, löu huyønh vaø caùc nguyeân toá vi löôïng; caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng nhö: pH, nhieät ñoä, ñoä aåm. Nhieät ñoä töø -5 - 80oC laø thích hôïp cho VSV phaùt trieån. 2.3.4. Xöû lyù CTR baèng phöông phaùp ñoát: Ñoát CTR laø giai ñoaïn xöû lyù cuoái cuøng ñöôïc aùp duïng cho moät soá loaïi CTR nhaát ñònh khoâng theå xöû lyù baèng caùc bieän phaùp khaùc. Ñaây laø giai ñoaïn oxy hoaù nhieät ñoä cao vôùi söï coù maët cuûa oxy trong khoâng khí, trong ñoù coù CTR nguy haïi ñöôïc chuyeån thaønh khí vaø caùc CTR khoâng chaùy; caùc chaát khí ñöôïc laøm saïch hoaëc khoâng ñöôïc laøm saïch thoaùt ra ngoaøi khoâng khí coøn CTR ñöôïc choân laáp. Xöû lyù CTR baèng phöông phaùp ñoát coù yù nghóa quan troïng laø laøm giaûm tôùi möùc nhoû nhaát chaát thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu söû duïng coâng ngheä tieân tieán coøn coù yù nghóa cao trong BVMT. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù CTR toán keùm nhaát, so vôùi phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh thì chi phí ñeå ñoát 1 taán CTR cao hôn khoaûng 10 laàn. Öu ñieåm chuû yeáu cuûa phöông phaùp ñoát: Xöû lyù trieät ñeå caùc chæ tieâu oâ nhieãm cuûa chaát thaûi; Coâng ngheä naøy cho pheùp xöû lyù ñöôïc toaøn boä chaát thaûi ñoâ thò maø khoâng caàn nhieàu dieän tích ñaát laøm BCL. Nhöôïc ñieåm chuû yeáu laø: Vieäc vaän haønh daây chuyeàn phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao; Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí tieâu hao naêng löôïng vaø chi phí xöû lyù cao. 2.3.5. OÅn ñònh chaát thaûi raén baèng coâng ngheä Hydromex: Ñaây laø moät coâng ngheä môùi, laàn ñaàu tieân ñöôïc aùp duïng ôû Hawai, Hoa Kyø thaùng 02/1996. Coâng ngheä Hydromex nhaèm xöû lyù CTR ñoâ thò thaønh caùc saûn phaåm phuïc vuï xaây döïng, laøm vaät lieäu, naêng löôïng vaø saûn phaåm noâng nghieäp höõu ích. Baûn chaát cuûa coâng ngheä Hydromex laø nghieàn nhoû raùc sau ñoù polyme hoùa vaø söû duïng aùp löïc lôùn ñeå neùn eùp, ñònh hình caùc saûn phaåm. CTR chöa phaân loaïi Chaát thaûi loûng hoãn hôïp Troän ñeàu Thaønh phaàn polymehoùa EÙp hay ñuøn ra Saûn phaåm môùi Laøm aåm Caét xeù hoaëc nghieàn tôi nhoû Kieåm tra baèng maét Hình 2.2: Sô ñoà xöû lyù CTR theo coâng ngheä Hydromex Nguoàn: Quaûn lyù chaát thaûi raén, GS.TS.Traàn Hieáu Nhueä, TS.ÖÙng Quoác Duõng, TS.Nguyeãn Thò Kim Thaùi, Nhaø xuaát baûn Xaây Döïng - Haø Noäi, 2001. Quy trình coâng ngheä nhö sau: CTR ñöôïc thu gom ( CTR hoån hôïp, keå caû CTR coàng keành) chuyeån veà nhaø maùy, CTR khoâng caàn phaân loaïi ñöïôc ñöa vaøo maùy caét vaø nghieàn nhoû, sau ñoù chuyeån ñeán caùc thieát bò troän baèng baêng taûi. Chaát thaûi loûng ñöôïc pha troän trong boàn phaûn öùng, caùc phaûn öùng trung hoøa vaø khöû ñoäc xaûy ra trong boàn. Sau ñoù chaát thaûi loûng töø boàn phaûn öùng chaát loûng ñöôïc bôm vaøo caùc thieát bò troän, chaát loûng vaø CTR keát dính vôùi nhau hôn sau khi thaønh phaàn polyme ñöôïc cho theâm vaøo. Saûn phaåm ôû daïng boät öôùt chuyeån ñeán moät maùy eùp khuoân vaø cho ra saûn phaåm môùi. Caùc saûn phaåm naøy beàn, an toaøn veà maët moâi tröôøng, khoâng ñoäc haïi. Coâng ngheä Hydromex coù nhöõng öu, nhöôïc ñieåm sau: - Coâng ngheä töông ñoái ñôn giaûn, chi phí ñaàu tö khoâng lôùn - Xöû lyù ñöôïc CTR vaø loûng - Traïm xöû lyù coù theå di chuyeån hoaëc coá ñònh - CTR sau khi xöû lyù laø baùn thaønh phaåm hoaëc laø saûn phaåm ñem lai lôïi ích kinh teá - Taêng cöôøng khaû naêng taùi cheá taän duïng laïi chaát thaûi, tieát kieäm dieän tích ñaát laøm BCL Tuy nhieân, ñaây laø moät coâng ngheä xöû lyù CTR chöa ñaùp duïng roäng raõi treân theá giôùi. Coâng ngheä Hydromex môùi ñöôïc ñöa vaøo söû duïng ñaàu tieân vaøo thaùng 2-1996 ôû Southgate California neân chöa theå ñaùnh giaù heát ñöôïc öu khuyeát ñieåm cuûa coâng ngheä naøy. 2.3.6. Taùi söû duïng/ taùi cheá pheá lieäu: Taùi cheá hay taùi söû duïng CTR laø moät trong nhöõng löïa choïn haøng ñaàu cuûa coâng vieäc quaûn lyù CTR. Nhöõng bieän phaùp naøy coù theå giaûm ñöôïc vieäc thieáu dieän tích ñaát daønh cho BCL, tieát kieäm ñöôïc naêng löôïng vaø taøi nguyeân thieân nhieân, cung caáp nhöõng saûn phaåm höõu ích vaø ñem laïi caùc lôïi ích veà kinh teá. Baûng 2.7: Ví duï minh hoaï veà lôïi ích trong vieäc söû duïng bieän phaùp taùi cheá trong quaûn lyù CTR Naêng löôïng söû duïng trong saûn xuaát vaø phaân phoái chai loï Naêng löôïng söû duïng Chai loï taùi söû duïng (8 laàn) (kWht) Chai loï duøng moät laàn (kWht) Vaät lieäu thoâ Vaän chuyeån vaät lieäu thoâ Saûn xuaát chai loï Saûn xuaát naép chai loï Vaän chuyeån chai loï Ñoùng chai Vaän chuyeån ñeán nôi baùn 0,36 0,02 2,83 0,57 0,05 1,79 0,17 1,9 0,09 14,93 0,57 0,27 1,79 0,12 Toång 5,79 19,66 Nguoàn : Thöïc haønh quaûn lyù CTR – phaàn 1 – Döï aùn ñaøo taïo Vieät Nam – Oxtraylia, 2002. Chuù thích :kWht = kWh nhieät (1kWht = 0,256 kWh ñieän, phaûn aùnh coâng suaát chuyeån hoaù töø nhieät sang ñieän). Coù hai hình thöùc taùi cheá : taùi cheá tröïc tieáp vaø taùi cheá giaùn tieáp : Taùi cheá tröïc tieáp : Taùi söû duïng moät vaät duïng ôû daïng saün coù, ví duï nhö chai loï, söû duïng thuyû tinh ñeå laøm loï môùi, laøm chaûy lon nhoâm ñeå laøm caùc saûn phaåm töø nhoâm. Taùi cheá giaùn tieáp : Taùi söû duïng vaät lieäu cho moät muïc ñích khaùc vôùi muïc ñích ban ñaàu nhö thu hoài naêng löôïng töø pheá thaûi. 2.3.7 Xöû lyù CTR baèng phöông phaùp choân laáp: 2.3.7.1. Ñoå CTR thaønh ñoáng hay baõi hôû (Open dump): Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù coå ñieån ñaõ ñöôïc con ngöôøi aùp duïng töø raát laâu ñôøi. Ngay caû trong thôøi kyø Hy Laïp vaø La Maõ coå ñaïi caùch ñaây 500 naêm tröôùc coâng nguyeân, ngöôøi ta ñaõ bieát ñoå raùc beân ngoaøi töôøng caùc thaønh luyõ – laâu ñaøi vaø döôùi höôùng gioù. Cho ñeán nay phöông phaùp naøy vaãn ñöôïc söû duïng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, trong ñoù coù Vieät Nam chuùng ta. Tuy nhieân, phöông phaùp naøy cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau ñaây : Taïo caûnh quan khoù coi, gaây söï khoù chòu cho moïi ngöôøi khi nhìn chuùng. Laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc loaøi ñoäng vaät gaëm nhaám, caùc loaïi coân truøng, vi truøng gaây beänh sinh soâi naûy nôû gaây nguy hieåm ñeán söùc khoeû con ngöôøi. Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø khoâng khí. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù CTR ñoâ thò reû tieàn nhaát, chæ toán chi phí cho coâng vieäc thu gom vaø vaän chuyeån CTR töø nôi phaùt sinh ñeán baõi raùc, tuy nhieân phöông phaùp naøy ñoøi hoûi dieän tích baõi thaûi lôùn, khoâng phuø hôïp cho nhöõng thaønh phoá ñoâng daân, quyõ ñaát khan hieám. 2.3.7.2. Baõi choân laáp hôïp veä sinh (Sanitary landfill): Phöông phaùp naøy ñöôïc nhieàu ñoâ thò treân theá giôùi aùp duïng trong quaù trình xöû lyù CTR. Nhö ôû Hoa Kyø coù treân 80% löôïng CTR ñoâ thò ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp naøy, vaø ôû nhieàu nöôùc khaùc nhö Anh, Nhaät Baûn,… Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù CTR thích hôïp nhaát trong ñieàu kieän khoù khaên veà voán ñaàu tö nhöng laïi coù maët baèng roäng lôùn vaø nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng laø thaáp nhaát. Trong BCL hôïp veä sinh, beân döôùi thaønh ñaùy ñöôïc phuû lôùp choáng thaám coù laép ñaët heä thoáng oáng thu nöôùc roø ræ vaø heä thoáng thu khí thaûi töø baõi raùc. Nöôùc roø ræ seõ ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñeå ñaït tieâu chuaån quy ñònh. BCL hôïp veä sinh hoaït ñoäng baèng caùch : Moãi ngaøy traûi moät lôùp moûng raùc, sau ñoù neùn eùp chuùng laïi, baèng caùc loaïi xe cô giôùi, tieáp tuïc traûi moät lôùp ñaát moûng ñoä 25cm. Coâng vieäc naøy cöù tieáp tuïc ñeán khi naøo baõi raùc ñaày. Coù theå noùi raèng vieäc thöïc hieän BCL hôïp veä sinh coù nhieàu öu ñieåm : Do bò neùn chaët vaø phuû ñaát leân treân neân caùc loaïi coân truøng, gaëm nhaám gaây beänh khoù coù theå sinh soâi naûy nôû. Caùc hieän töôïng chaùy ngaàm hay chaùy buøng khoù coù theå xaûy ra, ngoaøi ra giaûm thieåu ñöôïc muøi hoâi thoái gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí. Goùp phaàn laøm giaûm naïn oâ nhieãm nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët. Caùc BCL khi ñöôïc phuû ñaày, chuùng ta coù theå xaây döïng caùc coâng trình vaên hoaù – giaùo duïc, laøm nôi sinh soáng vaø phaùt trieån caùc loaïi ñoäng thöïc vaät, qua ñoù goùp phaàn taêng cöôøng tính ña daïng sinh hoïc cho caùc ñoâ thò. Chi phí ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng cuûa BCL khoâng quaù cao. Tuy nhieân, vieäc hình thaønh caùc BCL hôïp veä sinh cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm: Caùc BCL ñoøi hoûi dieän tích ñaát lôùn, moät thaønh phoá ñoâng daân coù khoái löôïng CTR caøng nhieàu thì dieän tích baõi caøng lôùn. Ngöôøi ta öôùc tính moät thaønh phoá coù quy moâ 10.000 daân thì moät naêm phaûi thaûi ra moät löôïng CTR coù theå laáp ñaày dieän tích 1 ha vôùi chieàu saâu laø 10 feet(khoaûng 3m). Caùc lôùp ñaát phuû ôû caùc BCL thöôøng hay bò gioù thoåi moøn vaø phaùt taùn ñi xa. Caùc BCL thöôøng taïo ra khí Methane hoaëc khí Hydrogen sulfide ñoäc haïi coù khaû naêng gaây chaùy noå hay gaây gaït. Tuy nhieân ngöôøi ta coù theå thu hoài khí Methane coù theå ñoát vaø cung caáp nhieät cho 10.000 ngoâi nhaø/naêm. 2.4. Tình hình quaûn lyù CTRSH ôû Vieät Nam vaø treân Theá giôùi Hieän nay treân theá giôùi, ña soá caùc thaønh phoá lôùn taïo ra nhieàu CTRSH vaø quaù trình thu gom vaø xöû lyù chuùng thì chöa ñaùp öùng ñöôïc söï phaùt sinh ñoù. Cuoäc soáng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao thì löôïng CTRSH caøng lôùn. Vieäc xöû lyù CTRSH moät caùch hôïp lyù ñaõ vaø ñang ñaët ra nhöõng vaán ñeà böùc xuùc ñoái vôùi caùc quoác gia treân theá giôùi. ÔÛ nhöõng nöôùc phaùt trieån, heä thoáng thu gom vaø quaûn lyù CTRSH ñaõ ñöôïc hình thaønh hoaøn chænh töø laâu so vôùi caùc nöôùc ñang vaø chöa phaùt trieån. Vai troø cuûa nhaø nöôùc luoân raát quan troïng trong quaûn lyù CTRSH. ÔÛ nöôùc ta, vaán ñeà CTRSH ñang heát söùc nghieâm troïng, thu huùt söï quan taâm cuûa coäng ñoàng xaõ hoäi, töø ngöôøi daân cho tôùi caùc nhaø quaûn lyù vaø quy hoaïch. Quaûn lyù CTRSH khoâng chæ laø vaán ñeà moâi tröôøng maø coøn laø vaán ñeà kinh teá, vaên hoùa vaø xaõ hoäi, heä thoáng quaûn lyù luoân caàn caûi thieän vaø daàn hoaøn thieän. 2.4.1. Heä thoáng quaûn lyù CTRSH ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi: 2.4.1.1. Cô caáu vaø sô ñoà toå chöùc quaûn lyù CTRSH : Quaûn lyù CTRSH laø vaán ñeà quan troïng trong vieäc baûo ñaûm moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi. Chính vì vaäy, phaûi coù keá hoaïch toång theå quaûn lyù CTRSH moät caùch thích hôïp môùi coù theå xöû lyù kòp thôøi vaø coù hieäu quaû. Heä thoáng quaûn lyù CTR noùi chung vaø CTRSH noùi rieâng ôû moïi quoác gia ñeàu ñöôïc toå chöùc töø trung öông ñeán ñòa phöông. Sô ñoà heä quaûn lyù CTRSH ôû caùc quoác gia coù theå minh hoïa theo sô ñoà 2.3 sau: UBND Quaän, Huyeän Sôû ban ngaønh khaùc Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Coâng ty/Xí nghieäp taùi cheá CTR Phoøng Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng Coâng ty Moâi tröôøng ñoâ thò Chính phuû UBND Tænh/Thaønh phoá Hình 2.3: Sô ñoà bieåu thò quy trình quaûn lyù CTRSH cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi. 2.4.1.2. Caùc phöông phaùp xöû lyù CTRSH treân theá giôùi: Tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: Toác ñoä phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät; trình ñoä daân trí; tính chaát vaø thaønh phaàn CTRSH, vò trí ñòa lyù, ñaëc ñieåm daân cö vaø ñaát ñai töøng vuøng maø moãi quoác gia, moãi ñòa phöông löïa choïn cho mình phöông phaùp xöû lyù CTRSH thích hôïp nhaát. Caùc phöông phaùp xöû lyù CTRSH treân theá giôùi coù theå ñöôïc taäp trung vaø phaân loaïi theo moät soá daïng chính sau: 2.4.1.2.1. Ñoå ñoáng hay baõi hôû: Ñoå ñoáng hay baõi hôû laø moät phöông phaùp coå ñieån ñaõ ñöôïc aùp duïng töø laâu. Phöông phaùp naøy vaãn coøn aùp duïng ôû nhieàu nôi treân theá giôùi, ñaëc bieät ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam, phöông phaùp naøy coù moät soá nhöôïc ñieåm sau: Laøm maát myõ quan, gaây cho con ngöôøi caûm giaùc khoù chòu khi thaáy chuùng. Taïo ra caùc oå dòch beänh tieàm taøng, gaây muøi hoâi thoái vaø laøm lan truyeàn beänh thoâng qua chuoät, ruoài, muoãi,... gaây nguy hieåm cho söùc khoûe con ngöôøi. Nöôùc ræ raùc töø caùc baõi raùc taïo neân moät vuøng laày loäi, aåm öôùt, deã daøng thaâm nhaäp vaøo ñaát gaây oâ nhieãm ñaát, nöôùc ngaàm. Quaù trình phaân huûy töï nhieân taïo ra muøi hoâi thoái vaø gaây oâ nhieãm khoâng khí. 2.4.1.2.2. Ñoå xuoáng bieån: Phöông phaùp maø caùc thaønh phoá naèm gaàn caùc bôø bieån thöôøng hay söû duïng, maëc duø caùc toå chöùc BVMT treân theá giôùi ñaõ khuyeán caùo phöông phaùp naøy gaây oâ nhieãm raát lôùn (thaønh phoá New York haøng naêm buøn naïo veùt ñoå xuoáng bieån khoaûng 7 - 10 trieäu taán vôùi khoaûng xa bôø laø 12 daëm (miles). Theo moät quy ñònh gaàn ñaây thì CTR laø buøn naïo veùt phaûi ñoå xa bôø toái thieåu laø 106 daëm (miles). Caâu hoûi ñaët ra caàn phaûi traû lôøi laø khaû naêng cuûa bieån coù theå chòu ñöôïc bao nhieâu chaát thaûi? vaø neáu tieáp tuïc ñoå xuoáng bieån khi khoâng coù quy hoaïch cuï theå ñeå BVMT bôø bieån, ñôøi soáng thuûy sinh, thaäm chí laø caû ñôøi soáng con ngöôøi thì chaát löôïng moâi tröôøng bieån seõ nhö theá naøo? 2.4.1.2.3. Taùi cheá, taùi söû duïng chaát thaûi: Taùi cheá, taùi söû duïng CTRSH laø phöông phaùp mang laïi lôïi ích cho coäng ñoàng vaø cô quan quaûn lyù trong vieäc quaûn lyù CTRSH ñoâ thò, phöông phaùp naøy hieän raát ñöôïc raát nhieàu nöôùc aùp duïng. Phöông phaùp taùi sinh vaø taùi cheá bao goàm : Thu hoài caùc vaät lieäu coù theå taùi sinh, taùi söû duïng trong doøng CTRSH. Xöû lyù sô boä CTRSH sau khi thu hoài. Vaän chuyeån CTRSH. Cung caáp laïi cho caùc ngaønh saûn xuaát coù nhu caàu. Hieäu quaû cuûa phöông phaùp naøy laø baûo toàn ñöôïc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø giaûm thieåu ñöôïc dieän tích BCL. 2.4.1.2.4. Choân laáp hôïp veä sinh: Phöông phaùp coù theåå löïa choïn khi ñöa ra caùc bieän phaùp xöû lyù CTRSH, laø phöông phaùp ñôn giaûn, deã thöïc hieän, coù möùc ñoä an toaøn cao cho moâi tröôøng, cho con ngöôøi. Hieän nay phöông phaùp naøy ñang aùp duïng khaù phoå bieán ôû haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi, ñaëc bieät ôû nhöõng quoác gia coù quyõ ñaát doài daøo. Quy trình choân laáp ñöôïc thöïc hieän nhö sau: CTR ñöôïc traûi thaønh lôùp moûng sau moãi ngaøy, neùn eùp chuùng laïi baèng caùc loaïi xe cô giôùi, vaø cuoái cuøng laø traûi leân noù moät lôùp ñaát moûng khoaûng 15cm, quy trình choân laáp cöù theá tieáp tuïc theo töøng ngaøy. So saùnh vôùi caùc phöông phaùp khaùc, phöông phaùp choân laáp CTRSH hôïp veä sinh laø ñôn giaûn vaø baûo ñaûm nhaát veà maët BVMT. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø coù theå haïn cheá ñöôïc hieän töôïng boác muøi cuûa CTRSH, caùc hieän töôïng chaùy ngaàm, chaùy buøng phaùt, vaän haønh ñôn giaûn, chi phí thaáp. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa BCL coù nhöõng nhöôïc ñieåm, cuï theå : Vieäc xaây döïng BCL ñoøi hoûi phaûi coù dieän tích ñaát khaù lôùn, ñaây laø moät ñieàu kieän khoù khaên ñoái vôùi nhöõng thaønh phoá vaø ñoâ thò taäp trung daân cö ñoâng ñuùc. Caùc BCL thöôøng sinh ra khí CH4, H2S, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, ñaëc bieät laø moâi tröôøng khoâng khí. Khí CH4 sinh ra neáu thu gom khoâng toát seõ deã sinh ra hieän töôïng chaùy ngaàm trong baõi raùc. Khí NH3 phaùt sinh töø baõi raùc goùp phaàn gaây oâ nhieãm muøi cho khu vöïc daân cö gaàn baõi raùc. Lôùp ñaát phuû treân cuøng neáu khoâng ñöôïc ñaàm neùn toát thì seõ deã bò gioù laøm phaùt taùn thaønh buïi, gaây oâ nhieãm buïi cho moâi tröôøng laân caän. 2.4.1.2.5. Cheá bieán phaân boùn höõu cô: Cheá bieán phaân boùn höõu cô laø quaù trình phaân huûy caùc CHC coù kích thöôùc lôùn thaønh caùc phaàn töû CHC coù kích thöôùc nhoû hôn nhôø VSV, phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Vieäc uû CTRSH thaønh phaân boùn höõu cô coù öu ñieåm laø giaûm ñöôïc ñaùng keå khoái löôïng CTRSH, ñoàng thôøi taïo ra ñöôïc cuûa caûi vaät chaát, giuùp ích cho coâng taùc caûi taïo ñaát, chính vì vaäy phöông phaùp naøy raát ñöôïc öa chuoäng ôû nhöõng quoác gia ngheøo vaø ñang phaùt trieån. Cheá bieán phaân raùc ñöôïc chia thaønh 2 loaïi: UÛ hieáu khí vaø uû kî khí. UÛ hieáu khí : UÛ hieáu khí söû duïng caùc VSV hieáu khí ñeå xöû lyù caùc CHC coù trong CTRSH ôû ñieàu kieän coù ñuû oxy, nhieät ñoä, ñoä aåm thích hôïp. Caùc vi khuaån hieáu khí coù trong CTRSH seõ thöïc hieän quaù trình oxy hoaù caùc phaàn töû carbon coù trong CHC thaønh CO2. CTRSH sau khi uû 2 ngaøy, nhôø khaû naêng giöõ nhieät, nhieät ñoä trong ñoáng raùc uû taêng leân 450C vaø sau 6 - 7 ngaøy ñaït 60 - 900C, luùc naøy ôû ñieàu kieän ñuû oxy, ñoä aåm vaø pH thích hôïp caùc VSV hieáu khí hoaït ñoäng maïnh, sau 2 - 4 tuaàn laø raùc bò phaân huyû hoaøn toaøn, caùc vi khuaån gaây beänh, coân truøng coù trong raùc bò huyû dieät do nhieät ñoä trong ñoáng raùc uû leân cao. UÛ yeám khí : UÛ yeám khí hoaït ñoäng döïa treân vieäc söû duïng tính naêng phaân huyû CHC cuûa caùc VSV kî khí, moâ hình cheá bieán phaân raùc baèng vieäc söû duïng phöông phaùp uû yeám khí ñaõ coù töø laâu, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng vuøng noâng nghieäp khi caàn cheá bieán phaân boùn phuïc vuï cho saûn xuaát, saûn phaåm phaân huûy coù theå keát hôïp raát toát vôùi phaân haàm caàu vaø phaân gia suùc cho ta phaân höõu cô vôùi haøm löôïng dinh döôõng cao. Treân thöïc teá coâng ngheä uû raùc yeám khí ñöôïc öùng duïng nhö moät xu höôùng coâng ngheä môùi, uû raùc yeám khí ñeå taïo ra khí nhieân lieäu, khí naøy coù theå söû duïng ñeå saûn xuaát ñieän hoaëc ñeå ñoát caùc phaàn raùc coøn laïi. Vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi coâng ngheä uû yeám khí laø laøm sao taêng toác ñoä phaân huûy raùc, ruùt ngaén thôøi gian uû. Coâng ngheä uû yeám khí ñeå saûn xuaát khí nhieân lieäu hieän nay chæ ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng nôi raùc coù haøm löôïng chaát höõu cô cao (>50%) vaø khoái löôïng raùc haøng ngaøy ñuû lôùn (>1000 taán/ngaøy) môùi coù hieäu quaû kinh teá. Coù theå noùi cheá bieán phaân boùn höõu cô laø moät bieän phaùp xöû lyù CTRSH reû tieàn nhaát. Nhìn chung, phöông phaùp xöû lyù CTRSH naøo cuõng coù nhöõng maët tích cöïc vaø maët haïn cheá, cuï theå ñoái vôùi cheá bieán phaân boùn höõu cô : Öu ñieåm: OÅn ñònh chaát thaûi. Taùi söû duïng ñöôïc chaát thaûi. Khoâng ñoøi hoûi voán ñaàu tö ban ñaàu lôùn nhö phöông phaùp ñoát. Giaûm nhu caàu söû duïng ñaát ñeå choân laáp. Giaûm ñöôïc nguy cô gaây oâ nhieãm moâi tröôøng hôn so vôùi caùc phöông phaùp khaùc. Taïo ra saûn phaåm coù ích cho xaõ hoäi töø chaát thaûi. Taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân. Nhöôïc ñieåm: Thôøi gian uû töông ñoái daøi. UÛ yeám khí phaùt sinh muøi hoâi. Toán chi phí ñaàu tö cho maùy moùc, thieát bò phuïc vuï saûn xuaát. 2.4.1.2.6. Thieâu ñoát raùc: Thieâu ñoát raùc laø phöông phaùp xöû lyù raùc khaù phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån, coâng ngheä naøy xöû lyù trieät ñeå raùc thaûi vaø cuõng laø moät phöông phaùp toán keùm nhaát. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta xaây döïng caùc loø ñoát chuyeân bieät, nhieät ñoä trong loø coù theå leân ñeán haøng nghìn oC, ñoát chaùy caû kim loaïi, thuûy tinh. Quy trình thieâu ñoát raùc coù theå toùm taét: Raùc ñöôïc phaân loaïi sô boä bôûi ngöôøi xaû raùc, raùc ñöôïc chöùa trong caùc bòch nylon vaø caùc boâ raùc coâng coäng, sau ñoù xe chôû raùc thu gom veà nhaø maùy xöû lyù, taïi ñaây coù söï phaân loaïi rieâng caùc thaønh phaàn coù theå taùi söû duïng nhö kim loaïi, thuûy tinh vuïn, giaáy vuïn,..., vaø caùc taïp chaát voâ cô. Phaàn coøn laïi ñöôïc ñöa vaøo loø ñoát ôû nhieät ñoä cao. Loø ñoát coù theå duøng nhieät hoaëc daàu, naêng löôïng phaùt sinh trong quaù trình ñoát ñöôïc taän duïng cho caùc loø hôi, loø söôûi hoaëc caùc coâng nghieäp caàn nhieät, moãi loø ñoát ñeàu phaûi ñöôïc trang bò moät heä thoáng xöû lyù khí thaûi nhaèm khoáng cheá oâ nhieãm khoâng khí do quaù trình ñoát raùc coù theå gaây ra. Nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa coâng ngheä thieâu ñoát raùc : Öu ñieåm: Dieän tích xaây döïng caùc nhaø maùy ñoát raùc thöôøng nhoû hôn nhieàu so vôùi dieän tích caùc BCL. Ñoát chaùy hay tieâu huûy caùc loaïi coân truøng, sinh vaät gaây beänh, caùc chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, theå tích CTR sau khi ñoát cuõng giaûm tôùi 70 - 90% theå tích ban ñaàu. Loaïi tröø ñöôïc caùc chaát ñoäc coù khaû naêng gaây ung thö hay gaây beänh truyeàn nhieãm, chaát coù hoaït tính sinh hoïc gaây taùc ñoäng baát lôïi cho caùc quaù trình xöû lyù khaùc. Xöû lyù chaát thaûi trong thôøi gian ngaén. Quaù trình thieâu ñoát khoâng sinh ra khí CH4 nhö choân laáp, laø moät yeáu toá gaây hieäu öùng nhaø kính laøm noùng baàu khoâng khí toaøn caàu. Ñoái vôùi loø ñoát coâng suaát lôùn, löôïng nhieät sinh ra coù theå söû duïng cho caùc muïc ñích khaùc. Thieâu ñoát laø bieän phaùp toát nhaát ñeå coù theå xöû lyù nhöõng chaát thaûi ñoäc haïi nhö: nhöõng chaát dung moâi höõu cô, nhöõng chaát ñoäc, CTR y teá .v.v... Nhöôïc ñieåm: Vaän haønh phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc kyõ thuaät vaø tay ngheà cao. Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí xöû lyù cao, thôøi gian hoaøn voán laâu. Trong quaù trình thieâu ñoát coù phaùt sinh ra nhöõng khí gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø gaây aûnh höôûng tôùi söùc khoeû con ngöôøi, nhaát laø buïi. Sau quaù trình ñoát tuy ñaõ giaûm theå tích xuoáng raát nhieàu nhöng vaãn coøn (tro), neân cuõng caàn phaûi coù bieän phaùp quaûn lyù nguoàn CTR naøy. 2.4.2. Heä thoáng quaûn lyù CTRSH ôû Vieät Nam 2.4.2.1. Cô caáu vaø sô ñoà toå chöùc quaûn lyù CTRSH : Cô caáu toå chöùc quaûn lyù CTRSH : Hieän nay, taïi Vieät Nam coâng taùc quaûn lyù CTRSH vaãn theo ngaønh doïc. Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (Boä TN & MT) phaân coâng coâng taùc quaûn lyù taïi caùc ñòa phöông cho Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng (Sôû TN & MT) cuûa töøng tænh vaø thaønh phoá quaûn lyù.Taïi töøng quaän, huyeän ñeàu coù phoøng taøi nguyeân moâi tröôøng, moïi ._.ng theå, vieäc thu nhaët pheá thaûi raát coù lôïi cho coâng taùc quaûn lyù CTRSH vì thu hoài ñöôïc moät löôïng lôùn pheá thaûi ñöa vaøo taùi cheá hoaëc taùi söû duïng, do ñoù caàn phaûi coù moät ñôn vò hay moät toå chöùc ñeå quaûn lyù ñoäi nguõ thu nhaët pheá thaûi naøy. Kieân quyeát xöû lyù caùc haønh vi vi phaïm luaät BVMT, quy cheá vaø quy taéc veä sinh ñoâ thò, caàn coù cheá ñoä khen thöôûng vaø xöû phaït thích ñaùng. Treân cô sôû phaùp lyù cô baûn cuûa vaên baûn luaät, vieäc xaây döïng vaø trieån khai thöïc hieän cuï theå caùc quy cheá noäi dung nhö sau: Quy cheá veà phaân loaïi raùc taïi nguoàn. Quy cheá veà thuøng raùc hoä gia ñình. Quy cheá veà xöû phaït caùc vi phaïm. Quy cheá veà söï phaân caáp traùch nhieäm cuûa XNCTCC. 5.3. Bieän phaùp kyõ thuaät 5.3.1. Phaân loaïi raùc taïi nguoàn: Coâng ñoaïn phaân loaïi raùc taïi nguoàn laø coâng vieäc heát söùc caàn thieát vì noù khoâng nhöõng tieát kieäm ñöôïc nguyeân vaät lieäu (ñoái vôùi caùc loaïi CTR coù theå taùi sinh ñöôïc) maø coøn giaûm chi phí xöû lyù, naâng cao hieäu quaû xöû lyù. Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi nguoàn (PLCTRSHTN) haàu nhö chöa thöïc hieän ñöôïc maø nguyeân nhaân chính laø do kinh phí cuûa nhaø nöôùc coøn eo heïp vaø do yù thöùc cuûa ngöôøi daân chöa cao. Daãu sao, ñaây cuõng laø bieän phaùp caàn thieát, chaéc chaén seõ ñöôïc thöïc hieän trong töông lai neân taùc giaû ñeà xuaát vieäc PLCTRSHTN treân ñòa baøn TXÑX nhö sau: Ñoái vôùi hoä gia ñình: Phaân laøm 3 loaïi nhö sau: CTRSH coù theå taùi söû duïng bao goàm: Thuûy tinh, nhöïa (PE, PVC, PET,…), kim loaïi (saét, nhoâm, lon ñoà hoäp,…) giaáy, carton,… CTRSH khoù phaân huûy sinh hoïc bao goàm: Cao su, vaûi, da, goã, saønh söù, xaø baàn,… CTRSH deã phaân huûy sinh hoïc bao goàm: Chaát thaûi thöïc phaåm (loaïi naøy chieám tyû leä khaù lôùn >50%), caây goã, … Tuy nhieân trong giai ñoaïn 2007-2010, CTRSH taïi caùc hoä gia ñình coù theå tieán haønh phaân laøm 2 loaïi vaø trang bò 2 thuøng raùc coù maøu khaùc nhau (hoaëc coù theå laø tuùi nylon vôùi 2 maøu saéc deã phaân bieät). Moät ñeå chöùa caùc loaïi CTR deã phaân huûy, moät chöùa caùc loaïi CTR coù theå baùn ve chai hoaëc taùi cheá nhö: lon bia, chai thuûy tinh, ñoà hoäp, tuùi nylon,… Sau khi chöùa CTRSH vaøo nhöõng duïng cuï treân, ngöôøi daân seõ ñem ñoå CTR deã phaân huûy 1 laàn/ngaøy ñeå traùch boác muøi trong nhaø, loaïi coøn laïi coù theå ñem baùn ve chai hoaëc ñem ñoå ôû xa thu hoài pheá lieäu 2 laàn/tuaàn. Ñoái vôùi caùc cô quan haønh chính, tröôøng hoïc: Coù theå phaân thaønh caùc loaïi nhö treân nhöng tuyeät ñoái khoâng cho pheùp thaûi chaát thaûi nguy haïi chung vôùi CTRSH. Ñoái vôùi CTRSH taïi caùc nhaø haøng, khaùch saïn, quaùn aên: Phaân ra thaønh caùc loaïi nhö sau: CTR höõu cô, giaáy, tuùi nylon vaø chai pet, lon ñoà hoäp vaø caùc loaïi khaùc. Ñoái vôùi CTRSH taïi caùc chôï: Thì coâng taùc thu gom gaëp phaûi khoù khaên hôn, do löôïng CTRSH thaûi ra raát ña daïng. Tuy nhieân, caàn phaûi coá gaéng khaéc phuïc khoù khaên vaø tieán haønh phaân loaïi nhö ñoái vôùi caùc hoä gia ñình. Nguoàn phaùt sinh CTRSH CTRSH coù khaû naêng taùi cheá CTRSH khoângcoù khaû naêng taùi cheá Nhöïa, nylon, chai thuûy tinh Phaân loaïi taïi nguoàn Kim loaïi: lon bia, voû ñoà hoäp,… Giaáy, baùo, taïp chí, carton Chaát thaûi raén höõu cô Choân laáp hôïp veä sinh Taùi cheá Taùi cheá Taùi cheá Taùi cheá Saûn phaåm môùi Saûn phaåm môùi Giaáy taùi cheá Phaân compost Phaàn coøn laïi Hình 5.2: Moâ hình ñeà xuaát PLCTRSHTN cuûa TXÑX giai ñoaïn 2007- 2010. Nguoàn: Taùc giaû thöïc hieän Nguoàn phaùt sinh CTRSH Nhöïa, nylon, thuûy tinh Taùi cheá Saûn phaåm môùi Ñoà duøng ñieän töû: tivi, rañio… Choân laáp ñaëc bieät CTRSH khoâng coù khaû naêng taùi cheá CTRSH coù khaû naêng taùi cheá CTR höõu cô Kim loaïi: lon bia, ñoà hoäp… Giaáy, baùo, taïp chí, carton Choân laáp hôïp veä sinh CTRSH coù tính ñoäc haïi CTR xaø baàn Vaûi vuïn, saønh söù Bình xòt muoãi, pin gia duïng Taùi cheá Taùi cheá Taùi cheá Phaân Comost Saûn phaåm môùi Giaáy taùi cheá Phaàn coøn laïi Hình 5.3: Moâ hình ñeà xuaát PLCTRSHTN cuûa TXÑX giai ñoaïn 2010 – 2020. Nguoàn: Taùc giaû thöïc hieän 5.3.2. Thu gom, vaän chuyeån vaø taùi cheá: 5.3.2.1. Thu gom vaø vaän chuyeån: Thu gom CTRSH ôû caùc hoä gia ñình: Sau khi thöïc hieän PLCTRSHTN taïi caùc hoä gia ñình, CTRSH haøng ngaøy cuûa caùc hoä daân ñöôïc ñöïng trong tuùi nilon coù dung tích 5,10,15 lít tuøy thuoäc möùc ñoä thaûi cuûa töøng gia ñình. Phaàn pheá lieäu ñöôïc ngöôøi daân gom baùn cho caùc ngöôøi mua pheá lieäu, phaàn CTRSH coøn laïi seõ ñöïng trong tuùi nilon ñöôïc buoäc kín laïi khi ñaày raùc. Khi gaàn ñeán giôø thu gom raùc, ngöôøi daân ñem raùc ñeå tröôùc nhaø, gaàn leà ñöôøng hoaëc cho vaøo thuøng raùc coâng coäng, Coâng nhaân veä sinh seõ thu gom vaø vaän chuyeån veà baõi raùc. CTR höõu cô seõ ñöôïc thu gom moãi ngaøy vaø caùc loaïi CTR khaùc thu gom 2 laàn/tuaàn. Giaù thaønh bao nylon reû, khoaûng 100 - 150 ñoàng/bao, neân moãi hoä seõ chi khoaûng 3.000 - 5.000 ñoàng/thaùng. Öu ñieåm cuûa caùch thu gom naøy laø saïch goïn, khoâng bò maát gioû ñöïng raùc, khoâng caàn taäp trung raùc veà ñieåm heïn, coâng nhaân veä sinh ñôõ vaát vaû. Quy trình phaân loaïi, thu gom, vaän chuyeån CTRSH ñöôïc ñöa ra trong hình 5.4 CTRSH Phaân loaïi sô boä taïi nguoàn CTRSH sau khi phaân loaïi Xe ñaåy tay, xe caûi tieán Ñieåm heïn Pheá lieäu Taän duïng baùn pheá lieäu BCL Xe eùp raùc Hình 5.4: Quy trình thu gom , phaân loaïi, vaän chuyeån CTRSH. Thu gom CTRSH ñöôøng phoá: CTRSH ñöôøng phoá ñöôïc hình thaønh töø caùc nguoàn nhö laù caây ruïng, caây coû daïi, buïi, ñaát caùt, CTR do khaùch vaõng lai xaû ra ñöôøng, CTR töø caùc hoä daân thieáu yù thöùc ñoå böøa baõi ôû goùc ñöôøng, goùc phoá,… Vieäc queùt CTR ñöôøng phoá neân thöïc hieän vaøo ban ñeâm vì löôïng xe coä ít, trôøi maùt, heát khaùch boä haønh neân vieäc queùt doïn seõ nhanh vaø saïch hôn. Tuy nhieân, taïi nhöõng goùc phoá khoâng coù ñeøn ñöôøng hoaëc ñeøn khoâng ñuû saùng raát deã gaây tai naïn cho coâng nhaân veä sinh, do ñoù caàn phaûi trang bò cho coâng nhaân queùt ñöôøng quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng coù phaûn quang. Coâng nhaân duøng xe ñaåy tay ñeå thu gom CTR ñöôøng phoá, duøng choåi caùn daøi queùt vaø hoát baèng ky cho ñeán khi CTR ñaày xe, vaän chuyeån veà ñieåm heïn hoaëc traïm trung chuyeån, tieáp tuïc thöïc hieän chuyeån tieáp theo cho ñeán khi heát tuyeán ñöôøng quy ñònh. Trung bình moãi coâng nhaân ñaûm traùch khoaûng 1-2 km ñöôøng. Cöï ly töø ñòa baøn queùt ñeán ñieåm heïn hoaëc traïm trung chuyeån khoaûng 1-2 km. Thu gom CTRSH coâng coäng: ÔÛ caùc khu vöïc coâng coäng nhö coâng vieân, caâu laïc boä vui chôi giaûi trí nhaát thieát phaûi trang bò thuøng raùc cuïc boä tuøy theo löôïng ngöôøi vaø löôïng CTR thaûi ra, thuøng raùc phaûi ñuùng quy ñònh, coù naép ñaäy, traùnh vung vaõi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng nhaân thu gom haøng ngaøy baèng xe eùp raùc chaïy doïc caùc tuyeán ñöôøng. Doïc caùc ñöôøng phoá lôùn coù nhieàu khaùch vaõng lai hay doïc caùc bôø keânh, bôø keø caàn ñaët caùc thuøng raùc coâng coäng coù dung tích 240 lít vôùi quy caùch tieän cho vieäc boû raùc vaøo thuøng cuõng nhö deã laáy raùc ñi. Thu gom CTRSH ôû caùc cô quan haønh chính: Ñoái vôùi caùc cô quan lôùn coù löôïng CTR thaûi ra treân 200 kg/ngaøy, cô quan neân töï thu gom CTR vaøo thuøng chöùa thích hôïp, coù naép ñaäy vaø hôïp ñoàng vôùi XNCTCC ñeán vaän chuyeån ñi. Phöông tieän vaän chuyeån coù theå duøng xe eùp raùc coù taûi troïng 2,5 taán vôùi taàn soá thu gom 2 laàn/tuaàn; Ñoái vôùi caùc cô quan coù löôïng CTR nhoû coù theå aùp duïng bieän phaùp thu gom nhö ñoái vôùi CTR ôû caùc nôi coâng coäng. Thu gom CTRSH nhaø haøng, khaùch saïn, dòch vuï aên uoáng lôùn: CTRSH cuûa khu vöïc naøy ña soá laø CTR thöïc phaåm chöùa nhieàu CHC, phaân huûy nhanh choùng, quaù trình phaân huûy seõ gaây hoâi thoái, taùc haïi ñeán moâi tröôøng xung quanh, do ñoù CTR phaûi ñöôïc chöùa trong loaïi thuøng chöùa phuø hôïp, coù naép ñaäy. Coâng taùc thu gom ñoøi hoûi phaûi ñuùng giôø quy ñònh ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh vaø mua baùn, phaûi thu gom heát khoái löôïng CTR phaùt sinh trong ngaøy. Duøng xe eùp raùc chuyeân duøng ñeå thu gom nhaèm ñaûm baûo thu gom ñuùng giôø vaø traùnh gaây rôi vaõi CTR treân ñöôøng. Thu gom CTRSH ôû chôï : Nguyeân taéc thöïc hieän vieäc thu gom CTRSH ôû caùc chôï laø phaûi thu gom heát trong ngaøy, vieäc ñeå toàn CTRSH laïi ngaøy hoâm sau seõ gaây raát nhieàu khoù khaên vì CTRSH ngaøy hoâm sau seõ nhieàu hôn, thaønh phaàn höõu cô trong CTRSH seõ bò phaân huûy gaây hoâi thoái, aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh mua baùn vaø söùc khoûe cuûa coâng nhaân veä sinh. Vì vaäy CTRSH ôû chôï ñöôïc thu gom vaø giaûi quyeát nhanh khoâng ñeå toàn ñoïng. Ñoái vôùi CTR chôï trung taâm, chôï lôùn seõ töøng böôùc ñaàu tö boâ chöùa CTR hôïp veä sinh. Caùc hoä kinh doanh coù duïng cuï ñöïng CTR rieâng, nhaân vieân veä sinh cuûa chôï phaûi nhanh choùng thu gom vaø vaän chuyeån CTR ra boâ chöùa taäp trung. Sau moãi ngaøy hoaït ñoäng, Coâng nhaân veä sinh seõ queùt doïn vaø thu gom CTR coøn laïi ñöa veà boâ raùc, xe eùp raùc seõ vaän chuyeån raùc veà baõi tieáp nhaän vaø xöû lyù. Ñoái vôùi caùc chôï nhoû, vieäc thu gom CTR seõ ñöôïc tieán haønh sau moãi buoåi tan chôï, coâng nhaân veä sinh thu gom raùc vaø vaän chuyeån raùc baèng xe ñaåy tay tôùi ñieåm taäp trung. CTR chôï Thuøng 660L Xe eùp raùc BCL Xe eùp raùc Hình 5.5: Quy trình vaän chuyeån CTR höõu cô töø chôï. Nguoàn: Taùc giaû thöïc hieän CTRSH cuûa caùc beänh vieän, traïm y teá phöôøng: CTRSH cuûa beänh vieän, traïm y teá chöùa nhieàu vi truøng gaây beänh, coù khaû naêng laây lan dòch beänh raát cao. Ñeå thu gom vaø phaân loaïi CTR coù hieäu quaû cho vieäc xöû lyù, caùc beänh vieän, caùc cô sôû y teá nhaát ñònh phaûi trang bò cho caùc khoa khaùm vaø chöõa beänh, caùc khu vöïc coâng coäng vaø caùc khu ñieàu trò toái thieåu 3 loaïi thuøng raùc coù maøu saéc khaùc nhau vôùi quy ñònh cuï theå: Thuøng maøu ñoû duøng ñeå ñöïng caùc loaïi CTR nhö boâng baêng phaãu thuaät, kim tieâm, oáng nhöïa, giaáy, tuùi nylon, caùc chaát deã chaùy vaø ñaëc bieät moät soá phoøng, boä phaän coøn duøng ñeå ñöïng caùc moâ phaãu thuaät. Thuøng maøu vaøng duøng ñeå ñöïng chai loï, voû ñoà hoäp, saønh söù vaø caùc loaïi chaát thaûi baèng kim loaïi. Thuøng maøu xanh duøng ñöïng CTRSH nhö rau coû, voû traùi caây, thöùc aên dö thöøa vaø caùc loaïi CTR töông töï. Theo phöông phaùp thu gom noùi treân, sau khi CTRSH vaø CTR y teá ñaõ ñöôïc phaân loaïi ngay töø ñaàu, CTRSH ôû thuøng maøu xanh seõ ñöôïc xe raùc tôùi thu gom mang ñi xöû lyù taäp trung haøng ngaøy, CTR y teá ñöïng trong caùc thuøng ñoû seõ ñöôïc ñem ñoát trong loø ñoát chuyeân duïng, CTR trong thuøng vaøng coù theå ñem choân laáp hoaëc taùi söû duïng caùc daïng pheá lieäu. Taùi cheá, taùi söû duïng: CTRSH taïi nguoàn phaùt sinh: Hoä daân, thöông maïi, chôï, coâng sôû,…, ñöôïc phaân ra laøm 2 loaïi: CTR deã phaân huûy vaø CTR coøn laïi ñöôïc boû vaøo 2 thuøng hoaëc 2 bao khaùc maøu theo quy ñònh. Tôùi giôø heïn xe seõ ñeán thu gom töøng loaïi rieâng bieät, CTR deã phaân huûy ñöôïc ñöa ñeán khu vöïc hoaëc nhaø maùy cheá bieán phaân compost, phaân loaïi sô vaø tieán haønh uû. CTR coøn laïi ñöôïc ñöa ñeán khu vöïc khaùc vaø tieán haønh phaân loaïi: phaàn coù theå taùi cheá ñöa ñeán cô sôû taùi cheá, phaàn coøn laïi ñöa ra baõi choân laáp. Sau ñaây laø moät soá ñeà xuaát taùi cheá CTRSH : Ñeà xuaát taùi cheá CTR höõu cô deã phaân huyû baèng phöông phaùp uû phaân compost: Phaân troän (Compost) laø moät vaät lieäu gioáng nhö ñaát muøn ñöôïc taïo ra do quaù trình oån ñònh sinh hoïc hieáu khí caùc chaát höõu cô coù trong CTRSH. Vieäc cheá bieán thaønh phaân troän ñaït hieäu quaû nhaát khi doøng chaát thaûi khoâng coù chöùa caùc vaät lieäu voâ cô. Quaù trình phaân huûy sinh hoïc laø quaù trình toûa nhieät vaø vieäc cheá bieán phaân troän caàn ñöôïc duy trì ôû nhieät ñoä 55 – 600C trong suoát giai ñoaïn dieãn ra quaù trình phaân raõ. Khoaûng nhieät ñoä naøy laø hieäu quaû trong vieäc phaù huûy caùc maàm beänh. Chu trình cheá bieán phaân compost vaøo khoaûng 20 – 25 ngaøy. Trong chu trình ñoù, giai ñoaïn phaân raõ toái thieåu phaûi ñaït 10 – 15 ngaøy. Moät trong nhöõng trôû ngaïi chính cuûa vieäc cheá bieán thaønh phaân compost laø vieäc phaùt sinh ra caùc muøi hoâi thoái. Vieäc duy trì caùc ñieàu kieän hieáu khí vaø moät thôøi gian löu thích hôïp seõ giuùp giaûm thieåu caùc vaán ñeà veà muøi hoâi. Taùi cheá CTR khoù phaân huyû thaønh caùc saûn phaåm höõu ích cho sinh hoaït vaø saûn xuaát nhö : - Taùi cheá caùc chaát thaûi nhöïa: Caùc pheá lieäu nhöïa trong CTRSH coù giaù trò töông ñoái veà maët kinh teá vì vaäy loaïi pheá lieäu naøy coù xu höôùng ñöôïc thu nhaët moät phaàn ñaùng keå taïi hoä daân cö , treân ñöôøng phoá, taïi BCL. Sau ñaây laø moät ñeà xuaát veà coâng ngheä taùi cheá nhöïa töông ñoái ñôn giaûn coù theå aùp duïng ôû caùc cô sôû vöøa vaø nhoû treân ñòa baøn TXÑX. Pheá lieäu nhöïa Laøm saïch Xay ,baèm Phaân loaïi Haït nhöïa Taïo haït Troän maøu Phôi khoâ Hình 5.6 : Sô ñoà coâng ngheä taùi cheá nhöïa. Nguoàn: Nguyeãn Vaên Phöôùc, Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän taøi nguyeân vaø moâi tröôøng TPHCM, naêm 2003. Nhöïa pheá phaåm nhö oáng nöôùc beå, ñoà duøng baèng nhöïa, nhöïa vuïn, bao nylon,….phaân loaïi thaønh nhöõng loaïi nhö: PE, PP, PVC, PS,… Sau ñoù ñöôïc laøm saïch baèng caùch tuøy theo loaïi pheá lieäu. Sau khi laøm saïch, pheá lieäu ñöôïc xay baèm vaø röûa baèng nöôùc cho saïch hôn, caùc maãu nhöïa naøy ñöôïc phôi khoâ taïi baõi ñaát troáng. Tuøy theo yeâu caàu saûn phaåm maø caùc maãu nhöïa sau khi phôi khoâ seõ ñöôïc troän maøu vaø ñöa vaøo maùy taïo haït ñeå taïo thaønh saûn phaåm nguyeân lieäu nhöïa, ñoù laø nhöõng haït nhöïa gioáng nguyeân lieäu tinh. - Taùi cheá caùc chaát thaûi laø giaáy: Coâng ngheä taùi cheá coù nhieàu loaïi tuøy thuoäc vaøo chaát löôïng cuûa noù, ñoái vôùi giaáy chaát löôïng cao nhö: giaáy vaên phoøng, giaáy taäp seõ ñöôïc taùi cheá thaønh caùc saûn phaåm nhö giaáy veä sinh. Giaáy pheá thaûi naøy ñöôïc phaân loaïi, sau ñoù ñöa vaøo beå ngaâm kieàm (NaOH) roài taåy traéng (nöôùc Javen) tieáp theo ñöôïc theâm caùc phuï gia vaø ñem nghieàn thaønh boät, ñaùnh tôi baèng maùy li taâm, ñöôïc bôm qua heä thoáng maùy xeo, saáy khoâ vaø cuoän thaønh nhöõng cuoän lôùn, sau ñoù ñöôïc caét xeùn ñeå thaønh phaåm. Ñieàu naøy theå hieän raát roõ trong sô ñoà coâng ngheä sau ñaây: Giaáy pheá thaûi Phaân loaïi Ngaâm Taåy traéng Nghieàn thaønh boät Loïc ly taâm Traùng moûng Saáy khoâ Cuoän thaønh truïc Thaønh phaåm Hình 5.7 : Sô ñoà coâng ngheä taùi cheá giaáy pheá thaûi thaønh giaáy veä sinh. Nguoàn: Nguyeãn Vaên Phöôùc, Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän taøi nguyeân vaø moâi tröôøng TPHCM, naêm 2003. - Taùi cheá caùc chaát thaûi laø thuûy tinh: Thuûy tinh pheá lieäu thöôøng ñöôïc thu nhaët taïi hoä daân vaø ñem baùn cho caùc vöïa ve chai vaø ñöôïc ñöa ñeán caùc cô sôû taùi cheâù. Sau ñaây laø sô ñoà coâng ngheä taùi cheá thuûy tinh töông ñoái ñôn giaûn coù theå aùp duïng ôû TXÑX. Thuûy tinh pheá lieäu ñöôïc thu gom veà cô sôû saûn xuaát, sau ñoù ñöôïc röûa saïch vaø phaân loaïi theo maøu vaø ñoä tinh khieát, roài ñöôïc ñaäp vuïn vaø ñoå vaøo loø nun. Khi nhieät ñoä taêng cao seõ laøm thuûy tinh noùng chaûy vaø chaûy theo caùc maùng ñeå ra khuoân taïo hình trong caùc khuoân ngay taïi cöûa loø. Saûn phaåm sau khi laáy khoûi khuoân vaãn tieáp tuïc ñònh hình treân ñöôøng haáp nhaèm traùnh gaây boït cho saûn phaåm neáu thay ñoåi nhieät ñoä ñoät ngoät. Saûn phaåm ñöôïc ñeå nguoäi,sau ñoù ñöôïc kieåm tra vaø ñoáng bao xuaát xöôûng. Nhöõng saûn phaåm khoâng ñaït tieâu chuaån seõ bò ñaäp vôõ vaø naáu laïi. Thuûy tinh pheá lieäu Phaân loaïi Röûa saïch Ñaäp vuïn Loø nun Taïo hình Thaønh phaåm Ñaäp vôõ Baùn ra thò tröôøng Khoâng ñaït tieâu chuaån Ñaït tieâu chuaån Hình 5.8 : Sô ñoà coâng ngheä taùi cheá thuûy tinh. Nguoàn: Nguyeãn Vaên Phöôùc, Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän taøi nguyeân vaø moâi tröôøng TPHCM, naêm 2003. - Taùi cheá caùc chaát thaûi laø kim loaïi: Caùc pheá lieäu kim loaïi trong CTRSH coù giaù trò töông ñoái cao veà maët kinh teá vì vaäy loaïi pheá lieäu naøy coù xu höôùng ñöôïc thu nhaët haàu nhö hoaøn toaøn taïi nhöõng nguoàn phaùt sinh, CTRSH khi ñeán BCL chæ coøn moät phaàn raát ít thu nhaët ñöôïc. Sau ñaây laø moät ñeà xuaát veà coâng ngheä taùi cheá kim loaïi töông ñoái ñôn giaûn coù theå aùp duïng ôû caùc cô sôû vöøa vaø nhoû. Nhoâm pheá thaûi Phaân loaïi Röûa saïch Giaûm kích thöôùc Naáu chaûy Ñoå khuoân Ñeå nguoäi Nhoâm thoûi Hình 5.9 : Sô ñoà coâng ngheä taùi cheá nhoâm. Nguoàn: Nguyeãn Vaên Phöôùc, Giaùo trình xöû lyù CTR, Vieän taøi nguyeân vaø moâi tröôøng TPHCM, naêm 2003. Caùc pheá thaûi nhoâm ñöôïc thu nhaët ngay taïi nguoàn phaùt sinh, treân ñöôøng phoá, taïi baõi choân laáp,…ñöôïc baùn cho caùc vöïa ve chai vaø sau ñoù ñöôïc baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Taïi ñaây nhoâm ñöôïc phaân loaïi vaø taùch ra caùc thaønh phaàn khoâng phaûi nhoâm nhö saét, theùp,… Sau ñoù ñöôïc laøm saïch (taùch ñaát, caùt,…) vaø ñaäp ñeå giaûm kích thöôùc tröôùc khi ñöa vaøo loø naáu chaûy. Nhoâm nguyeân lieäu sau khi ñöôïc naáu chaûy seõ ñöôïc ñuùc khuoân taïo phoâi nhoâm (nhoâm thoõi, phoâi nhoâm) seõ ñöôïc gia nhieät ñeå caùn moûng ñuùc thaønh caùc vaät duïng khaùc hay coù theå pha cheá taïo ra caùc maët haøng nhoâm cao caáp. Taùi cheá saét, ñoàng, cuõng töông töï nhö taùi cheá nhoâm. 5.3.3. Caûi tieán heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån: Vieäc PLCTRSHTN lieân quan ñeán vieäc caûi tieán heä thoáng thu gom vaø vaän chuyeån CTRSH hieän ñang vaän haønh treân ñòa baøn ñeå phuø hôïp vôùi chöông trình PLCTRSHTN, ñeå ñaûm baûo thu gom vaø vaän chuyeån kòp thôøi cuõng nhö thöïc hieän toát caùc yeâu caàu veà veä sinh trong suoát caùc loä trình thu gom vaø caùc tuyeán vaän chuyeån CTRSH . Vôùi muïc tieâu PLCTRSHTN ñeå naâng cao hieäu quaû xöû lyù caùc thaønh phaàn khaùc nhau trong CTRSH ñoâ thò, heä thoáng thu gom caûi tieán seõ bao goàm hai heä thoáng rieâng bieät: moät heä thoáng thu gom CTR höõu cô deã phaân huûy vaø moät heä thoáng thu gom caùc thaønh phaàn coøn laïi. Noäi dung naøy lieân quan ñeán moät soá hoïat ñoäng chính sau: Toå chöùc, saép xeáp laïi hoaït ñoäng cuûa löïc löôïng thu gom – vaän chuyeån CTRSH treân ñòa baøn. Hoaïch ñònh caùc tuyeán vaø loä trình thu gom – vaän chuyeån CTRSH phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá. Laäp keá hoaïch veà thôøi gian laáy CTRSH doïc caùc tuyeán vaø ñieàu chænh laïi söï phoái hôïp nhòp nhaøng giöõa caùc xe vaän chuyeån CTRSH vaø xe thu gom CTRSH. Ñaàu tö boå sung caùc phöông tieän thu gom, vaän chuyeån. 5.3.4. Xöû lyù baèng hình thöùc choân laáp hôïp veä sinh: Vôùi tình hình thöïc teá cuûa TXÑX, neáu aùp duïng phöông phaùp xöû lyù vi sinh, taùi cheá chi phí seõ raát cao vaø vaãn phaûi choân laáp vì moät phaàn CTRSH khoâng theå xöû lyù theo caùc phöông phaùp khaùc. Treân cô sôû tình hình thöïc teá hieän nay, ñieàu kieän veà kinh phí ñaàu tö coøn haïn cheá, möùc soáng cuûa phaàn lôùn nhaân daân trong caùc phöôøng cuûa TXÑX vaãn coøn thaáp, khoái löôïng CTR haøng ngaøy töông ñoái nhoû vaø chuû yeáu laø CTRSH. Döïa vaøo hieän traïng söû duïng ñaát, khí töôïng, thuyû vaên vaø thaûm thöïc vaät caùc khu vöïc döï kieán quy hoaïch, xöû lyù CTRSH cuûa caùc khu vöïc cuûa TXÑXø theo phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh laø phuø hôïp vaø hieäu quaû. Coù nhieàu loaïi BCL hôïp veä sinh nhö: Baõi choân laáp khoâ, baõi choân laáp öôùt, baõi choân laáp hoãn hôïp khoâ - öôùt, baõi choân laáp noåi, baõi choân laáp chìm, baõi choân laáp keát hôïp chìm noåi vaø baõi choân laáp ôû khe nuùi,… Döïa vaøo ñieàu kieän ñòa hình, ñòa chaát taïi TXÑX vaø ñaëc tính cuûa CTRSH, moâ hình baõi choân laáp ñöôïc löïa choïn laø phöông phaùp oâ raõnh, keát hôïp choân nöûa chìm - nöûa noåi. Chaát thaûi ñöôïc ñoå xuoáng caùc hoá ñaõ ñöôïc ñaøo saün vaø duøng maùy ñeå san uûi, ñaàm neùn chaát thaûi. Sau khi ñaõ laáp heát ñoä saâu cuûa hoá, chaát thaûi tieáp tuïc ñöôïc ñoå vaø choân laáp ñeå taïo thaønh goø raùc cao khoaûng 7m. Phöông phaùp ñöôïc choïn döïa treân caùc cô sôû sau: - Khoái löôïng CTRSH ñöa ñeán BCL haøng ngaøy khoâng quaù lôùn: 50 taán/ngaøy; - Bieän phaùp vaän haønh BCL ñôn giaûn, deã kieåm soaùt; - Taïo ra söï oån ñònh vöõng chaéc cuûa baõi; - Taän duïng ñöôïc nguoàn ñaát ñaøo töø hoá leân; 5.3.5. Bieän phaùp söû duïng caùc coâng cuï kinh teá trong coâng taùc quaûn lyù CTRSH: Aùp duïng coâng cuï kinh teá laø vieäc laøm caàn thieát trong chính saùch quaûn lyù CTRSH. Vieäc söû duïng caùc coâng cuï kinh teá coù taùc duïng maïnh meõ trong quaù trình ñieàu chænh tính töï giaùc cuûa caùc ñôn vò, caù nhaân vaø taát caû caùc thaønh vieân trong xaõ hoäi. Caùc coâng cuï kinh teá ñöôïc aùp duïng hieän nay chuû yeáu: Thu leä phí thu gom cho vieäc xaû thaûi raùc taïi TXÑX: Ñoái vôùi hoä gia ñình: Leä phí xaû thaûi ra moâi tröôøng laø 6000 ñoàng/hoä/thaùng. Ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc vaø tröôøng hoïc: Tuøy theo quy moâ vaø löôïng raùc maø möùc leä phí coù theå dao ñoäng töø 50.000 ñoàng/ ñôn vò/thaùng. Ñoái vôùi caùc ñieåm kinh doanh, buoân baùn thöùc aên, nhaø haøng/khaùch saïn: Do löôïng CTR thaûi ra haøng ngaøy nhieàu vaø soá laàn thu gom cao hôn ñeå ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng trong khu vöïc. Neân möùc thu leä phí coù theå dao ñoäng töø 70.000 ñoàng /ñôn vò/thaùng. Ñoái vôùi cô sôû saûn xuaát vaø beänh vieän: 200.000 ñoàng/ñôn vò/thaùng. Ñoái vôùi caùc coâng trình xaây döïng tính theo 0.05% giaù trò xaây laép coâng trình. Quy ñònh möùc phaït ñoái vôùi caùc haønh vi coá tình vöùt xaû raùc böøa baõi ra ñöôøng phoá, xuoáng keânh, möông, raïch, soâng, suoái,…, khoâng ñöôïc cho pheùp. Vôùi moãi haønh vi xaû raùc coù theå thu möùc phaït laø 20.000 ñoàng/laàn/ngöôøi ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp ngöôùi xaõ raùc treân 16 tuoåi. Khuyeán khích, giaûm thueá cho caùc ñôn vò saûn xuaát aùp duïng coâng ngheä ngaên ngöøa oâ nhieãm coâng nghieäp, taïo ra caùc saûn phaåm ít sinh ra chaát thaûi, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaàu tö caùc cô sôû nghieân cöùu, caùc ñeà taøi nghieân cöùu veà coâng ngheä quaûn lyù chaát thaûi, coâng ngheä taùi cheá chaát thaûi,… Ñieàu caàn löu yù laø khi aùp duïng caùc coâng cuï kinh teá caàn coù söï phoái hôïp giöõa caùc ban ngaønh, UBND caùc ñòa phöông, caùc toå chöùc tuyeân truyeàn luaät BVMT cho caùc ñoái töôïng, caùc ban ngaønh, phöôøng, xaõ, caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh, sinh vieân, hoïc sinh, döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau nhö: vaên baûn, taäp huaán, thi ñoá vui, thi veõ tranh, caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, phaùt böôùm, ... Caàn theå hieän döôùi nhieàu hình thöùc phong phuù ñeå vaän ñoäng nhaân daân thöïc hieän giöõ veä sinh nôi coâng coäng nhö: toå chöùc tham gia phong traøo, cuoäc thi “Ngaøy chuû nhaät xanh”, “Tuaàn leã quoác gia nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng”,… tuyeân truyeàn yù thöùc BVMT, khoâng xaû raùc böøa baõi,..., loâi cuoán moïi taàng lôùp tham gia, ñaët bieät laø sinh vieân, hoïc sinh, thanh thieáu nieân, ngöôøi lôùn tuoåi. 5.3.6. Bieän phaùp giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng: Naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà yù thöùc giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng laø vieäc laøm raát quan troïng ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù CTRSH. YÙ thöùc ngöôøi daân ñöôïc naâng cao seõ laøm cho vieäc thu gom deã daøng, khoâng coøn hieän töôïng ñoå raùc böøa baõi, ñöôøng phoá saïch ñeïp hôn. Vì vaäy, caùc cô quan, ñôn vò, caùc toå chöùc xaõ hoäi, toå chöùc ñoaøn theå, caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng caàn phoái keát hôïp chaët cheõ, thöôøng xuyeân, lieân tuïc trong vieäc tuyeân truyeàn, phoå bieán, höôùng daãn cho coäng ñoàng daân cö veà yù thöùc giöõ gìn veä sinh moâi tröôøng, töï giaùc chaáp haønh nhöõng quy ñònh cuûa nhaø nöôùc, chính quyeàn ñòa phöông trong lónh vöïc quaûn lyù veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò. Caùc hình thöùc, tuyeân truyeàn, giaùo duïc vaø vaän ñoäng coù theå aùp duïng nhö: Xaây döïng moâ hình quaûn lyù, thu gom vaø xöû lyù CTRSH theo höôùng xaõ hoäi hoùa theo töøng ñieàu kieän cuï theå. Ñaåy maïnh coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc nhaèm naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö baùo, ñaøi,… Loàng gheùp caùc tieâu chí veà vieäc giöõ gìn veä sinh, BVMT trong vieäc caáp xeùt moät soá danh hieäu thi ñua. Ban ñaàu coù theå thí ñieåm ôû moät soá nôi nhö phöôøng 1 hoaëc phöôøng 2, sau ñoù töøng böôùc nhaân roäng ra treân ñòa baøn toaøn thò xaõ. Toå chöùc caùc phong traøo baûo veä moâi tröôøng, keâu goïi quaàn chuùng tham gia vôùi söï hoã trôï cuûa ñoaøn, hoäi. Ñöa noäi dung giaùo duïc moâi tröôøng, nghieân cöùu khoa hoïc vaøo chöông trình giaûng daïy taïi caùc baäc hoïc nhaèm giaùo duïc ngay töø nhoû yù thöùc BVMT cho caùc em hoïc sinh. Toå chöùc caùc buoåi taäp huaán, boài döôõng kieán thöùc cho caùc caùn boä, töøng böôùc xaây döïng thí ñieåm moâ hình loàng gheùp truyeàn thoâng moâi tröôøng cho coäng ñoàng. Ñoái vôùi khu vöïc ngoïai oâ cuûa thò xaõ neân coù nhöõng bieän phaùp thieát thöïc hôn höôùng daãn cuï theå cho ngöôøi daân thu gom vaø xöû lyù sô boä caùc loaïi bao bì chöùa hoùa chaát sau khi ñaõ söû duïng hoaëc tröïc tieáp ñaët caùc thuøng thu gom CTR taïi khu vöïc canh taùc. Phaûn aùnh kòp thôøi caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät veà BVMT ñeå ngaên chaën kòp thôøi vaø toå chöùc tuyeân döông, khen thöôûng nhöõng taám göông ñieån hình trong coâng taùc naøy treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng ñeå moïi ngöôøi noi theo. Ñaùnh giaù löïa choïn caùc bieän phaùp ñeà xuaát: Caên cöù vaøo tình hình cuûa thò xaõ hieän nay taùc giaû löïa choïn bieän phaùp choân laáp hôïp veä sinh laø bieän phaùp öu tieân trong giai ñoaïn tröôùc maét. Trong nhöõng naêm tieáp theo seõ aùp duïng caùc bieän phaùp taùi cheá, taùi cheá seõ laøm giaûm moät löôïng CTRSH ñaùng keå laøm oâ nhieãm moâi tröôøng, ñoàng thôøi thu lôïi nhuaän kinh teá töø vieäc baùn caùc saûn phaåm taùi cheá thoâng qua hoaït ñoäng uû phaân compost; taùi cheá caùc saûn phaåm nhö: nhöïa, giaáy, thuûy tinh, nhoâm. Thi coâng vaø vaän haønh cuûa phöông phaùp naøy töông ñoái ñôn giaûn, chi phí ñaàu tö coâng ngheä töông ñoái thaáp. Muoán theá, caàn coù thôøi gian ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp hoã trôï, tìm kieám nguoàn voán vaø ruùt kinh nghieäm töø caùc nhaø maùy cheá bieán phaân raùc ñang hoaït ñoäng ñeå thi baét ñaàu thi haønh döï aùn seõ khoâng maéc phaûi nhöõng sai laàm. Ñoàng thôøi phaûi luoân chuù troïng ñeán vieäc giaùo duïc naâng cao yù thöùc coäng ñoàng, ñöa ra caùc khung phaùp lyù cuï theå, caùc chính saùch BVMT ñeå moïi ngöôøi tuaân theo. CHÖÔNG 6: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 6.1. Keát luaän: Keát quaû thöïc hieän ñeà taøi nghieân cöùu, ñaùnh giaù hieän traïng CTRSH treân ñòa baøn TXÑX cho thaáy: Nhöõng naêm gaàn ñaây, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng cuûa TXÑX ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh quaû ñaùng khích leä, heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng, ñaëc bieät heä thoáng quaûn lyù CTRSH töøng böôùc ñöôïc kieän toaøn, heä thoáng vaên baûn veà moâi tröôøng ngaøy caøng cuï theå hoùa phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa TXÑX. Coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTRSH ñaõ ñöôïc trieån khai, maïng löôùi thu gom CTRSH ngaøy caøng ñöôïc môû roäng ra khaép caùc phöôøng treân ñòa baøn TXÑX. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc, coâng taùc quaûn lyù CTRSH ôû TXÑX vaãn coøn moät soá maët haïn cheá: Hieän nay, tình hình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTRSH, chöa coù moät quy hoaïch cuï theå vaø chi tieát naøo. Quy hoaïch ñoâ thò khoâng coù dieän tích taäp trung raùc, trung chuyeån raùc. Tyû leä thu gom trung bình toaøn thò xaõ môùi chæ khoaûng 70%, tyû leä thu gom CTRSH coøn thaáp cuøng vôùi yù thöùc giöõ gìn veä sinh cuûa ngöôøi daân coøn keùm neân ñaõ xaûy ra tình traïng vaát raùc ra ñöôøng, vaát raùc vaøo ao hoà, coáng raõnh, laøm maát veä sinh, caûnh quan, laøm taéc ngheõn doøng thoaùt nöôùc vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, moâi tröôøng ñaát vaø moâi tröôøng khoâng khí. Phöông tieän, coâng cuï, thu gom vaø vaän chuyeån CTRSH vöøa thieáu, vöøa laïc haäu, vöøa baûo döôõng keùm, hay bò hö hoûng. CTRSH khoâng ñöôïc phaân loaïi, taát caû ñeàu ñoå laãn loän vôùi nhau, gaây ra haäu quaû laâu daøi vaø nghieâm troïng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe con ngöôøi, ñaëc bieät laø söùc khoûe cuûa ngöôøi thu gom raùc. Phöông phaùp xöû lyù ñang ñöôïc aùp duïng laø phöông phaùp ñoå ñoáng hôû neân hieäu quaû xöû lyù keùm vaø aûnh höôûng nghieâm troïng tôùi moâi tröôøng. Ngaân saùch daønh cho dòch vuï quaûn lyù chaát thaûi chöa hôïp lyù, chöa ñuû maïnh ñeå ñaûm baûo cho dòch vuï hoaït ñoäng hieäu quaû vaø duy trì beàn vöõng do ñoù ñaàu tö cho cô sôû vaät chaát cho dòch vuï quaûn lyù chaát thaûi coøn gaëp nhieàu khoù khaên. 6.2 Kieán nghò: Moät soá ñeà nghò goùp phaàn naâng cao hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù CTRSH treân ñòa baøn TXÑX : Taäp trung ñaàu tö moät soá trang thieát bò vaø caûi tieán quy trình kyõ thuaät thu gom CTRSH ñeå khaéc phuïc hieän traïng oâ nhieãm nhö hieän nay. Thöïc hieän coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc vaø phoå bieán caùc vaên baûn phaùp luaät veà veä sinh moâi tröôøng, vaän ñoäng nhaân daân xaây döïng neáp soáng vaên minh, khoâng vöùt raùc ra ñöôøng phoá, khu coâng coäng. Thöïc hieän chính saùch xaõ hoäi hoùa coâng taùc thu gom vaø xöû lyù CTRSH. Thí ñieåm chöông trình PLCTRSHTN nhaèm taän duïng vaø taùi cheá pheá lieäu ñoàng thôøi giuùp giaûm chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng. Thöôøng xuyeân coù keá hoaïch theo doõi, ñaøo taïo, taäp huaán ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät ñeå naâng cao trình ñoä, yù thöùc, traùch nhieäm ñeå thöïc hieän vieäc giaùm saùt vaø xöû lyù cuõng nhö giaùo duïc höôùng daãn veà moâi tröôøng cho nhaân daân. Taêng cöôøng kieåm tra, xöû phaït caùc haønh vi vi phaïm veä sinh moâi tröôøng nhaèm taïo thoùi quen cho ngöôøi daân trong vaán ñeà giöõ gìn veä sinh ñoâ thò. Phoái hôïp haøi hoøa giöõa caùc cô quan chöùc naêng vôùi nhau ñeå vieäc quaûn lyù CTRSH taïi TXÑX – tænh Bình Phöôùc ñaït hieäu quaû. ._.