Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống hoa đồng tiền (Gerbera sp.) và ảnh hưởng của phân bón lá đến năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền Vermelia tại Gia Lâm - Hà Nội

là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hương Lời cảm ơn Tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: - PGS. TS. Vũ Quang Sáng đã tận tình giúp đỡ hướng dẫn tôi suốt thời gian thực hiện đề tài cũng như trong quá trình hoàn chỉnh luận văn tốt nghiệp. - Tập thể các thầy cô giáo Khoa Sau Đại học; Khoa Nông học, đặc biệt là các thầy cô trong Bộ môn Sinh lý thực vật - Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội đã trực tiếp đóng góp nhiều ý kiến quý báu về chuyên môn cho tác giả hoàn thành luận văn. - Cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và người thân đã tạo điều kiện thuận lợi, động viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Hà Nội, ngày tháng năm 2006 Tác giả Nguyễn Thị Hương Mục lục Danh mục các chữ viết tắt BVTV Bảo vệ thực vật Đ/c Đối chứng EM EMINA G Gerbera KTST Kích thích sinh trưởng NXB Nhà xuất bản PBL Phân bón lá Danh mục bảng STT Tên hình Trang 3.1. Các giống đồng tiền tham gia thí nghiệm 31 4.1. Tỷ lệ sống sau trồng và thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng của các giống hoa đồng tiền 37 4.2. Động thái ra lá của các giống hoa đồng tiền 39 4.3. Động thái đẻ nhánh của các giống hoa đồng tiền 41 4.4. Động thái tăng trưởng đường kính tán của các giống hoa đồng tiền 44 4.5. Động thái ra hoa của các giống hoa đồng tiền 45 4.6. Đặc điểm thực vật học của các giống hoa đồng tiền 47 4.7. Thành phần, mức độ nhiễm sâu bệnh hại chính của các giống đồng tiền 48 4.8. Năng suất hoa của các giống đồng tiền vụ Đông Xuân 2007 - 2008 tại Gia Lâm 49 4.9. Chất lượng hoa của các giống đồng tiền 51 4.10. Hiệu quả kinh tế của các giống hoa đồng tiền thí nghiệm 53 4.11. ảnh hưởng của phân bón lá tới thời gian qua các giai đoạn sinh trưởng của cây đồng tiền Vermelia 55 4.12. ảnh hưởng của phân bón lá tới độngthái ra lá của cây đồng tiền Vermelia 57 4.13. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái đẻ nhánh của cây đồng tiền Vermelia 59 4.14. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái tăng trưởng đường kính tán của cây đồng tiền Vermelia 62 4.15. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái ra hoa của cây đồng tiền Vermelia 63 4.16. ảnh hưởng của phân bón lá đến mức độ nhiễm sâu bệnh của cây đồng tiền Vermelia 65 4.17. ảnh hưởng của phân bón lá tới năng suất hoa của cây đồng tiền Vermelia 67 4.18. ảnh hưởng của phân bón lá đến chất lượng hoa của cây đồng tiền Vermelia 68 4.19. ảnh hưởng của phân bón lá tới tỷ lệ hoa thương phẩm của cây đồng tiền Vermelia 70 4.20. ảnh hưởng của phân bón lá đến hiệu quả kinh tế của cây đồng tiền Vermelia 73 Danh mục hình STT Tên hình Trang 4.1. Động thái ra lá của các giống hoa đồng tiền 40 4.2. Động thái đẻ nhánh của các giống hoa đồng tiền 42 4.3. Động thái ra hoa của một số giống đồng tiền 46 4.4. Hiệu quả kinh tế của một số giống hoa đồng tiền 54 4.5. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái ra lá của cây đồng tiền Vermelia 58 4.6. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái đẻ nhánh của cây đồng tiền Vermelia 60 4.7. ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái ra hoa của cây đồng tiền Vermelia 64 4.8. ảnh hưởng của phân bón lá tới tỷ lệ hoa thương phẩm của cây đồng tiền Vermelia 71 4.9. ảnh hưởng của phân bón lá đến hiệu quả kinh tế của cây đồng tiền Vermelia 74 1. Mở Đầu 1.1 Đặt vấn đề Hoa là một sản phẩm không thể thiếu trong cuộc sống. Từ bao đời nay chơi hoa đã gắn bó mật thiết và đi vào tiềm thức, thói quen của mọi người, mọi tầng lớp xã hội. Xã hội càng phát triển, mức sống của ngưòi dân càng nâng cao thì nhu cầu về hoa càng tăng cả về số lượng và chất lượng. Hàng năm nhu cầu hoa cắt cành trên thế giới tăng khoảng 6 - 9%, tổng giá trị tiêu thụ hoa trên thế giới năm 1995 là 31 tỉ USD ( Hoàng Ngọc Thuận, 2006 ) [31] tăng lên gần 40 tỉ USD năm 1999 ( Nguyễn Xuân Linh& cộng sự, 1998) [14]. Nghề trồng hoa ở Việt Nam đã có từ lâu đời nhưng vài chục năm gần đây có những bước đột phá, công nghệ sản xuất hoa đã được áp dụng và phát triển với nhiều mức độ khác nhau đáp ứng được nhu cầu chơi hoa của xã hội. Theo đề án của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nước ta phấn đấu đến năm 2010 có 8000ha hoa, trong đó bao gồm cả hoa cắt và hoa trồng chậu, kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 60 triệu USD. Để đạt được mục tiêu đó, bên cạnh các vùng trồng hoa truyền thống như Đà Lạt (Lâm Đồng), SaPa (Lào Cai), Tây Tựu (Hà Nội), Mê Linh (Vĩnh phúc), Đằng Lâm, Đằng Hải (Hải Phòng)... chúng ta cần phải tập trung nghiên cứu xây dựng các vùng trồng hoa mới có qui mô lớn, áp dụng công nghệ tiên tiến về giống, phân bón và các trang thiết bị khác. Hiện nay, một số vùng sản xuất hoa mới như Thái Bình, Hưng Yên, Quảng Ninh, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nam đã tiến hành đầu tư công nghệ cao để phát triển sản xuất hoa theo hướng xuất khẩu. Hoa đồng tiền (Gerbera sp.) có nguồn gốc từ Nam Phi, là một trong 10 loài hoa quan trọng nhất trên thế giới (sau hồng, cúc, lan, cẩm chướng, lay ơn) (Đặng Văn Đông, 2004 [8]. Hoa đồng tiền có màu sắc tươi sáng rất phong phú, đa dạng với đủ các loại màu: đỏ, cam, vàng, trắng, tím sen...Với ưu điểm dễ trồng, dễ nhân giống, chăm sóc đơn giản ít tốn công, trồng một lần có thể thu hoạch liên tục từ 4 - 5 năm. Hiện nay, diện tích hoa đồng tiền chiếm tới 8% trong cơ cấu chủng loại sản xuất hoa cả nước và không ngừng được mở rộng. Tuy nhiên, các giống hoa trong sản xuất được người trồng nhập về từ nhiều nguồn khác nhau không qua khảo nghiệm đánh giá một cách hệ thống cho nên năng suất, phẩm chất hoa chưa đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng. Do vậy, công tác nghiên cứu chọn tạo, nhập nội giống, tuyển chọn giống hoa đồng tiền thích nghi với điều kiện khí hậu nước ta có ý nghĩa rất quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập cho người dân. Xuất phát từ thực tế trên, để góp phần vào công tác chọn tạo giống cũng như hoàn thiện quy trình kỹ thuật thâm canh nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống hoa đồng tiền (Gerbera sp.) và ảnh hưởng của phân bón lá đến năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền Vermelia tại Gia Lâm - Hà Nội ”. 1.2 Mục đích, yêu cầu của đề tài 1.2.1 Mục đích - Xác định được một số giống hoa đồng tiền có năng suất, chất lượng tốt, màu sắc đẹp phù hợp thị hiếu người tiêu dùng và thích nghi với điều kiện sinh thái của Hà Nội. - Xác định được loại phân bón lá phù hợp và đề xuất biện pháp kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền tại Gia Lâm - Hà Nội. 1.2.2 Yêu cầu - Đánh giá đặc điểm sinh trưởng, phát triển và khả năng thích nghi với điều kiện sinh thái Hà Nội của một số giống hoa đồng tiền. - Đánh giá ảnh hưởng của một số loại phân bón lá đến sinh trưởng phát triển, năng suất, chất lượng hoa đồng tiền giống Vermelia. - Sơ bộ hạch toán hiệu quả kinh tế sản xuất hoa đồng tiền giống Vermelia có sử dụng phân bón lá. 1.3 ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài 1.3.1 ý nghĩa khoa học - Từ kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp các dẫn liệu khoa học về đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống hoa đồng tiền và ảnh hưởng của phân bón lá tới năng suất, chất lượng hoa đồng tiền tại Gia Lâm - Hà Nội. - Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ bổ sung vào tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học về cây hoa đồng tiền. 1.3.2 ý nghĩa thực tiễn - Bổ sung một số giống có triển vọng vào tập đoàn giống hoa đồng tiền phục vụ sản xuất hoa tại Hà Nội. - Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hoàn thiện quy trình thâm canh tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền tại Việt Nam. 2. Tổng quan tài liệu 2.1 Nguồn gốc, phân loại Cây hoa đồng tiền có tên khoa học là Gerbera sp., có nguồn gốc ở Nam Phi, được phát hiện bởi Robert Jamerson, người Scotsland vào năm 1880 khi đang làm ở bãi khai thác vàng gần Bardedton vùng Trausval ở Nam Phi. Ông đã tặng cây này cho vườn thực vật Durdan và người phụ trách khu vườn này là ông John Med Leywood đã gửi những cây mẫu tới Harry Bolies ở thị trấn Cape Nam Phi. Sau đó, ông Bolies đã đưa những cây này tới vườn thực vật Hoàng Gia Anh để phân loại và nhận biết. Ông đã đề nghị đặt tên khoa học cho loài cây này là Gerbera jamesonii. Năm 1890, Richard Irwin Lynch (người Anh) bắt đầu thực hiện một chương trình tạo giống và đã tạo ra rất nhiều giống cải tiến [49]. Đầu những năm 20 của thế kỷ XX, hoa đồng tiền chưa được sản xuất nhiều ở Bắc Mỹ, nhưng sau đó việc nhân giống được tiến hành rộng rãi ở California trong suốt những năm 70 [49]. ở Việt Nam, hoa đồng tiền được người Pháp đưa vào từ đầu thế kỷ XX và được phát triển cho đến ngày nay. Tuy nhiên chủ yếu vẫn là các giống đồng tiền đơn, hoa nhỏ. Hoa đồng tiền kép mới chỉ được du nhập vào Việt Nam trong một vài năm gần đây (Đặng Văn Đông, Đinh thế Lộc, 2004) [8]. Trong hệ thống phân loại thực vật, cây hoa đồng tiền thuộc lớp hai lá mầm (Dicolyledonae), phân lớp cúc (Asteridae), bộ cúc (Asterales), họ cúc (Asteraceae), chi Gerbera (Hoàng Thị Sản, 1999) [19]. Chi Gerbera rất phổ biến (khoảng 40 loài), được trồng làm cây trang trí trong các mảnh vườn hay được cắt để cắm. Các giống trồng phổ biến ngày nay chủ yếu là lai ghép chéo giữa G. jamesonii với G.viridifilia Schult. Bip hoặc các giống lai tự nhiên ở Nam Phi [25]. Các giống lai chéo này có tên khoa học là Gerbera hybrida. Hiện nay tồn tại hàng trăm giống khác nhau, chúng dao động mạnh về hình dạng và kích thước, màu sắc hoa và nhị hoa rất đa dạng. Hoa đồng tiền thuộc loại hoa lưu niên, ra hoa quanh năm và gồm hai loại là hoa đồng tiền đơn và hoa đồng tiền kép. - Hoa đồng tiền đơn: Hoa chỉ có một hoặc hai tầng cánh xếp xen kẽ, mỏng và yếu hơn hoa kép. Màu sắc hoa ít, điển hình là màu trắng, đỏ, tím, hồng… - Hoa đồng tiền kép: hoa to, có nhiều tầng cánh xếp sát vào nhau tạo thành nhiều vòng rất đẹp, màu sắc hoa rất đa dạng [13]. 2.2 Đặc điểm thực vật học của cây hoa đồng tiền Theo Hà Tiểu Đệ và cộng sự [45], cây hoa đồng tiền là cây thân thảo, rễ chùm, cây cao 50-60 cm, thân có lông, lá đứng (hình dạng lá thay đổi theo sự sinh trưởng của cây từ hình trứng đến trứng dài), lá dài 15 - 25cm, rộng 5 - 8 cm, có hình lông chim nông hoặc sâu, mặt lưng có lớp lông nhung. - Đồng tiền là cây nhị bội (2n = 50), việc tứ bội hoá làm tăng kích thước cây và hoa [52]. - Hoa đồng tiền do hai loại hoa nhỏ hình lưỡi và hình ống tạo thành, là loại hoa tự đơn hình đầu. Hoa hình lưỡi tương đối lớn mọc ở phía ngoài xếp thành một vòng hoặc vài vòng. Do sự thay đổi hình thái, màu sắc nên tâm hoa rất được chú ý trong chọn tạo giống mới. Trong quá trình nở hoa, hoa hình nở trước, hoa hình ống nở sau theo thứ tự từ ngoài vào trong theo từng vòng một [45]. - Quả đồng tiền thuộc loại quả bế có lông, hạt rất nhỏ (khối lượng 1000hạt đạt từ 3,5 - 3,7 gam), do vậy sức sống và điều kiện nảy mầm là khó khăn. Tuy nhiên, cây có khả năng đẻ nhánh rất cao [45]. 2.3 Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh 2.3.1 Nhiệt độ Nhiệt độ là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự sinh trưởng, phát triển, nở hoa và chất lượng hoa đồng tiền. Đa số các giống đồng tiền hiện nay đều ưa khí hậu mát mẻ. Nhiệt độ thích hợp cho sự phát triển hệ thống rễ hoa đồng tiền là khoảng 20oC trong 3 - 4 tuần đầu, sau đó giảm xuống dưới 20oC vào ban đêm. Nhiệt độ ra hoa thích hợp nhất là 15 - 17oC (ngoại trừ các giống chịu nhiệt). Nếu nhiệt độ 35 oC, cây sẽ phát triển kém, màu sắc hoa nhợt nhạt dẫn đến chất lượng hoa kém. Nói chung trong thời kỳ ra hoa cần đảm bảo nhiệt độ thì hoa sẽ to và đẹp. Cây đồng tiền thích hợp với điều kiện nhiệt độ 15 -17 oC vào ban đêm và từ 21 - 23 oC vào ban ngày [8]. 2.3.2 ánh sáng ánh sáng là một yếu tố cần thiết cho sự sinh trưởng phát triển của cây. ánh sáng cung cấp năng lượng cho cây quang hợp tạo ra chất hữu cơ. Nhờ phản ứng quang hợp cây hoa tạo ra chất hydratcacbua cho quá trình sinh trưởng. Thiếu ánh sáng hiệu suất quang hợp của cây hoa đồng tiền thấp. Cường độ quang hợp của cây hoa tăng khi cường độ ánh sáng tăng. khi cường độ ánh sáng vượt quá chỉ số tới hạn thì khi cường độ ánh sáng tăng, cường độ quang hợp bắt đầu giảm. Vì vậy trong trồng trọt người ta có thể trồng đồng tiền vào mùa nắng nóng bằng cách dùng lưới đen che để giảm bớt cường độ ánh sáng, giúp đồng tiền sinh trưởng tốt phục vụ cho mục đích thương mại [8]. 2.3.3 ẩm độ Đồng tiền là cây trồng cạn, không chịu được úng nhưng đồng thời có sinh khối lớn, bộ lá to, tiêu hao nước nhiều, do vậy cũng kém chịu hạn. Độ ẩm đất từ 60 - 70%, độ ẩm không khí 55 - 65% thuận lợi cho đồng tiền sinh trưởng, phát triển. Đặc biệt vào thời gian thu hoạch cần độ ẩm vừa phải để tránh nước đọng trên các vết cắt gây thối hoa và sâu bệnh phát sinh phát triển, chất lượng hoa giảm sút. Trong quá trình sinh trưởng, tuỳ thời tiết mà luôn phải cung cấp đủ lượng nước cho đồng tiền bằng các biện pháp tưới nhỏ giọt hoặc bơm tưới cho cây [8]. 2.3.4 Đất và dinh dưỡng Hoa đồng tiền không đòi hỏi khắt khe vè đất, chúng thích với đất tơi xốp, nhiều mùn, độ pH từ 6 - 6,5. Đất thịt pha cát, ở vùng đất kiềm cần bón phân mang tính chất chua để cải tạo, cũng có thể bón phân chứa lưu huỳnh để giảm thấp độ pH. ở vùng đất chua có thể bón thêm vôi để điều tiết độ chua, ở nơi đất thịt nặng nên bón thêm lá cây mục, vỏ trấu, bã rượu để tăng độ tơi xốp. Đất trồng hoa đồng tiền cần thoát nước tốt, mực nước ngầm thấp và ổn định. Mực nước ngầm cao thường đọng nước, rễ cây dễ bị thối và bị bệnh nên phải có hệ thống thoát nước tốt, xung quanh phải đào rãnh thoát nước sâu từ 0,7 - 1,0 và lên luống cao, hết sức tránh trồng đồng tiền ở nơi đất trũng [8]. Đồng tiền ra hoa quanh năm, cho sản lượng hoa cao nên có nhu cầu dinh dưỡng rất lớn. Các loại phân hữu cơ, phân vô cơ, phân vi lượng có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng của hoa đồng tiền, đặc biệt ở giai đoạn ra hoa. 2.4 Giá trị sử dụng và giá trị kinh tế 2.4.1 Giá trị sử dụng Với đặc điểm màu sắc tươi sáng, phong phú, đa dạng với đủ các loại màu như đỏ, cam, vàng, trắng, phấn hồng, tím…Trên một bông hoa có thể có một màu đơn hoặc nhiều màu xen kẽ, hoa to, cứng nên hoa đồng tiền là loại hoa lý tưởng để làm bó, lẵng hoa và cắm hoa nghệ thuật…Ngoài ra, đồng tiền cũng có thể trồng trong chậu để chơi cả chậu hoa trong suốt một thời gian dài, đặt trong phòng làm việc, phòng khách rất phù hợp. 2.4.2 Giá trị kinh tế Hoa đồng tiền là loại hoa có sản lượng và giá trị cao. ở điều kiện thích hợp có thể ra hoa quanh năm. Tỷ lệ cành cắt và tỷ lệ hoa thương phẩm đều cao, kỹ thuật trồng trọt và chăm sóc đơn giản, ít tốn công, đầu tư một lần có thể cho thu hoạch liên tục 4 - 5 năm [8]. Hiện nay, ở Việt Nam trong các loài hoa được chú ý phát triển, thì hoa đồng tiền kép mới nhập nội còn gọi là đồng tiền Nam Phi nổi lên như một cây cho hiệu quả kinh tế cao nhất. Từ một sào đồng tiền giống mới, chăm sóc đúng kỹ thuật có thể cho thu nhập gần 50 triệu đồng/ sào (Nguyễn Quang Thạch, 2004 [25]. Theo Đặng Văn Đông và Đinh Thế Lộc (2004) [8], trồng hoa đồng tiền mang lại giá trị cao nhất trong các loài hoa trồng chính hiện nay. Trồng một sào đồng tiền, chăm sóc theo đúng yêu cầu kỹ thuật thì một năm thu được 60.000 bông/sào (mật độ 2000cây/sào). Với giá bán buôn tại vườn là 700 - 1500 đồng/bông, trung bình 900 đồng/bông, tổng thu sẽ là 54 triệu đồng/sào/năm. Như vậy nếu thực hiện canh tác đúng kỹ thuật với mức giá bán khiêm tốn thì ngay năm đầu trồng hoa đồng tiền đã thu hồi toàn bộ vốn bỏ ra là 29.700.000 đồng/sào, đồng thời còn lãi xấp xỉ 24 triệu đồng/sào. Năm 1993, hoa đồng tiền đứng thứ 7 trong số 10 loại hoa cắt có giá trị kinh tế trên thế giới, đến năm 1994, nó đã vươn lên vị trí thứ 5. Sức tiêu thụ hoa thương mại của Hà Lan tăng 12,1% chỉ qua 1 năm (từ 1993 - 1994). Trong tương lai nhu cầu về hoa đồng tiền trên thế giới còn tăng mạnh mẽ [52]. Chính vì vậy, diện tích hoa đồng tiền của Việt Nam ngày càng mở rộng, lượng tiêu thụ và giá cả ngày một tăng, rất dễ tiêu thụ ở trong nước và thế giới. 2.5 Tình hình nghiên cứu, sản xuất hoa đồng tiền trên thế giới và Việt Nam 2.5.1 Tình hình nghiên cứu và sản xuất hoa đồng tiền trên thế giới 2.5.1.1 Tình hình nghiên cứu Việc chọn tạo giống hoa đồng tiền ở Châu Mỹ chỉ bắt đầu từ những năm 70 của thế kỷ XX trước tại trường Đại học Califorlia với những chương trình tạo ra rất nhiều giống hoa để trồng trong nhà kính. Còn ở châu Âu, châu á và Nhật Bản lại tạo giống có xu hướng cho trồng hoa cắt. Từ năm 1975 Florist De Kwakel B.V đã tiến hành chọn tạo giống và nhân giống hoa đồng tiền cho sản xuất hoa cắt tại Hà Lan. Tiếp theo, bà đã chọn lọc và tạo giống hoa đồng tiền trồng chậu. Qua nhiều năm chọn tạo giống cho trồng chậu bà đã tạo ra rất nhiều giống hoa trồng chậu ưu thế lai F1 đáp ứng nhu cầu thị hiếu của thị trường. Những đặc điểm các giống hoa đồng tiền ưu thế lai tập trung vào 5 nhóm chủ yếu: + Đồng nhất về màu hoa + Tập tính nở hoa + Số hoa trên cây + Chất lượng hoa + Thời gian sinh trưởng ngắn Kết quả các giống hoa được trồng thử nghiệm và cho những kết quả rất hứa hẹn và bà đã có những chia sẻ đóng góp cho những người trồng hoa trên thế giới [44]. Đồng tiền rất khó kết hạt, hạt rất nhỏ, sức sống kém nên trước đây đồng tiền chủ yếu được nhân giống bằng phương pháp tách chồi. Hiện nay, công nghệ nuôi cấy mô tế bào được áp dụng rộng rãi trong việc nhân giống hoa đồng tiền giúp cải thiện đáng kể trong vấn đề cây giống. Giống đồng tiền cứng, hoa ngắn 6 inch trồng trong chậu được giới thiệu ở Nhật Bản vào năm 1980, sau đó người ta đã sử dụng công nghệ nuôi cấy mô để nhân giống. Hiện nay, chúng được trồng ở nhiều nước trên thế giới [49] Năm 2000, Viện nghiên cứu Rau quả quốc tế đã lai tạo thành công một giống đồng tiền mới có tên Raon, đây là kết quả của việc lai giữa giống Kippros có màu vàng, hoa bán kép với giống Rora có màu vàng hoa đơn. Raon là giống trồng để sản xuất hoa cắt, có đường kính hoa cắt lớn, màu cam sẫm, dạng hoa kép, độ bền hoa cắm khoảng 11 ngày, chúng đang được trồng phổ biến ở Hàn Quốc [42]. Phương pháp nuôi cấy mô tế bào là phương pháp chủ yếu trong nhân giống hoa hoa đồng tiền, chính vì thế từ lâu trên thế giới đã có rất nhiều nhà khoa học nghiên cứu về vấn đề này. Năm 1974 Murashige và cộng sự đã nghiên cứu nuôi cấy thành công hoa đồng tiền trên môi trường MS + 0,5mg/lit IAA và 10 mg/lit Kinetin. Mẫu cấy được giữ trong phòng nuôi ở nhiệt độ 27oC, thời gian chiếu sáng 12 - 16h/ngày, cường độ chiếu sáng 1000 Lux. Những chồi tách sẽ ra rễ sau khi được nuôi cấy trên môi trường MS có bổ sung 10 mg/lit IAA [43] . Năm 1982, khi nghiên cứu ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng tới sự hình thành chồi và rễ của đồng tiền trong phòng nuôi cấy, Pierik và cộng sự đã nhận thấy: Môi trường có nồng độ Cytokinin cao và Auxin thấp thì sẽ hình thành chồi, còn môi trường có IAA, IBA thuận lợi cho sự hình thành rễ [51]. Năm 1985 Hempel và cộng sự đã nghiên cứu ảnh hưởng của Kinetin, BAP và 2IP đến quá trình nhân giống invitro đối với giống Merleen và cho thấy: 23,23 mM Kinetin thích hợp cho nhân chồi và 5,5 mM BAP cho số rễ tối đa. Khi bổ sung 9,84 mM IBA vào môi trường sẽ làm tăng số lượng rễ và tăng sức đề kháng của cây [47]. Pinto JEBP lại cho rằng môi trường tốt nhất cho tái sinh cây là MS có bổ sung 3 - 9 mg/lit BA, môi trường nhân nhanh chồi là 1/2MS + 2,27 mg/litBA, còn môi trường tạo rễ tốt nhất là không có BA [41]. Khi so sánh phương pháp nhân giống hoa đồng tiền bằng tách chồi với phương pháp nuôi cấy mô tế bào, Osiecki đã tiến hành trên 5 giống và kết luận: Những cây tách chồi cho hoa sớm hơn cây nuôi cấy mô từ 2 - 4 tuần, tuỳ thuộc vào từng giống [50]. Khi nghiên cứu ảnh hưởng của lai gần đến năng suất hoa cắt đồng tiền, Huang H cho rằng lai gần làm tăng năng suất hoa từ 10,3 lên 28,3 bông/cây [48]. Điều kiện môi trường sống ảnh hưởng đến sinh trưởng và chất lượng hoa đồng tiền. Điều này được thể hiện trong nghiên cứu của Hahn Eun Joo [46]. Ông tiến hành nghiên cứu 6 giống đồng tiền (Ensophy, Estel, Suset, Rita, Tamara và Beauty) với 2 phương pháp trồng: trồng trên giá thể và trồng trực tiếp trên đất. Trên giá thể, cây được trồng trên 4 loại giá thể khác nhau. Tất cả các cây thí nghiệm được trồng trong nhà lưới với điều kiện nhiệt độ là 28oC vào ban ngày và 23oC vào ban đêm. Kết quả là 2 giống Ensophy và Estel sau trồng 50 ngày trên các loại giá thể đã cho hoa đầu tiên, còn trồng trực tiếp trên đất thì sau khoảng 63 ngày mới bắt đầu cho hoa. Số hoa trên cây, chiều cao hoa, đường kính hoa của 2 giống này trồng trên giá thể tốt hơn trồng trực tiếp trên đất. Trong đó, giống Ensophy trồng trên giá thể là bọt đá có số hoa trên cây, chiều cao cây, trọng lượng cây và đường kính hoa lớn nhất. Còn giống Estel thì không có sự sai khác về các chỉ tiêu đó ở cả hai phương thức trồng. Ensophy và Estel trồng trên xơ dừa cho số hoa trên cây cao hơn. Ensophy có vết đen trên cánh hoa dưới điều kiện nhiệt độ mùa hè cao trong khi các giống khác không có biểu hiện đó. 2.5.1.2 Tình hình sản xuất Hiện nay, trên thế giới hoa đồng tiền là một trong 10 loài hoa cắt quan trọng sau hồng, cúc, lan, cẩm chướng, layơn…Các nước có sản lượng hoa lớn là Hà Lan, Colômbia, Pháp, Trung Quốc…ở các nước này, đồng tiền được trồng trong nhà lưới có mái che, có trang bị hệ thống điều chỉnh nhiệt độ, ẩm độ, ánh sáng, tưới nước, bón phân bằng chế độ tự động hoặc bán tự động. Do đó, năng suất và chất lượng hoa đồng tiền của các nước này rất cao, đạt 4,8 triệu bông/ha/năm (Đặng Văn Đông, 2004) [8]. Hà Lan là một nước sản xuất và nghiên cứu về hoa đồng tiền lớn nhất thế giới. Theo Hà Tiểu Đệ, Triệu Thống Lợi, Lỗ Kim Vũ (2000) [45], Hà Lan có diện tích trồng hoa đồng tiền là 8.017 ha, giá trị sản lượng là 3.590 triệu USD. Nghề trồng hoa đồng tiền ở Hà Lan đã áp dụng rộng rãi công nghiệp hoá, tự động hoá và trên 80% hoa được trồng trong môi trường không cần đất. Trình độ tạo giống của Hà Lan rất cao, phần lớn các giống đồng tiền mới hoa to được trồng rộng rãi trong sản xuất là do các nhà chọn tạo giống Hà Lan lai tạo ra. Công ty Florist của Hà Lan là cơ sở dẫn đầu thế giới về tạo giống, nghiên cứu, sản xuất, và buôn bán hoa đồng tiền...Công ty có lực lượng rất mạnh về nghiên cứu khoa học, thiết bị sản xuất, tạo ra rất nhiều giống, sản lượng ngày càng nhiều, việc xử lý sau thu hoạch, bảo quản, đánh giá…đều ở trình độ rất cao. ở Ba Lan, hoa đồng tiền là loại hoa cắt quan trọng nhất và cũng là cây trồng chính của sản phẩm nuôi cây mô, chiếm khoảng 90% tổng sản phẩm nuôi cấy mô năm 1984. Thời vụ hoa đồng tiền chỉ kéo dài trong tháng 6 và tháng 7, do đó việc bảo quản cây invitro đã ra rễ được khai thác tốt [53]. ở Trung Quốc, ngay từ những năm 1920 đã sản xuất hoa đồng tiền cắt cành ở Mai Long - Thượng Hải, nhưng do giống bị thoái hoá nghiêm trọng nên không phát triển. Đến năm 1987, do vận dụng kỹ thuật nuôi cấy mô nên khắc phục được tình trạng thoái hoá giống, khi đó hoa đồng tiền mới được khôi phục và phát triển. Hiện nay, Thượng Hải là nơi có diện tích trồng hoa đồng tiền lớn nhất, đạt 35 ha. Sau Thượng Hải, Giang Tô cũng là nơi phát triển mạnh cây hoa đồng tiền. Năm 1995 mới có trên 6 ha, đến năm 1999 đã có tới 600ha. Ngoài ra, Viện nghiên cứu Rau hoa, Viện Nghiên cứu Khoa học Nông nghiệp và Nông trường Liên Văn là những đơn vị có diện tích trồng hoa đồng tiền lớn, kỹ thuật tương đối cao [45]. 2.5.2 Tình hình nghiên cứu và sản xuất hoa đồng tiền ở Việt Nam 2.5.2.1 Tình hình nghiên cứu Cây đồng tiền ở Việt Nam đã được trồng từ rất lâu đời, song chủ yếu là những giống hoa đồng tiền đơn cho nên các kết quả nghiên cứu về giống hoa này còn hạn chế. Từ những năm 1950 trở lại đây, với sự xuất hiện của nhiều giống hoa đồng tiền nhập nội đã làm thay đổi cơ cấu trồng đồng tiền ở nhiều vùng trồng hoa và nhận được những sự quan tâm của các nhà khoa học trong nước. Năm 1996, Mai Kim Tân và cộng sự [21] đã nghiên cứu phương pháp nuôi cấy invitro giống hoa đồng tiền từ Tiệp Khắc bước đầu thu được một số kết quả: - Tạo được nguồn mẫu sạch ban đầu bằng nuôi cấy Meristem trên môi trường MS - 62 cải tiến có bổ sung Auxin, Cytokinin với tỷ lệ là 1: 2 và kích thước Meristem từ 1 - 2 mm cho khả năng tạo callus và cụm chồi tốt nhất. - Môi trường tốt nhất để tạo chồi là MS + 15% nước dừa + (8 - 10mg)/l IBA + 0,5mg/l IAA cho hệ số nhân giống đạt từ 6,3 - 7 cây/tháng. - Môi trường ra rễ tạo cây hoàn chỉnh hiệu quả cao nhất là MS + (8 -10mg)/l IAA + 3% Saccaroza - Tiêu chuẩn cây con khi đưa ra đất cần đạt từ 4 - 5 lá, có từ 4 - 5 rễ, cao 4 - 5 cm, giá thể thích hợp nhất là đất và phân chuồng hoai mục phối trộn với tỷ lệ 1:2. Viện sinh học Nông nghiệp - Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội đã nghiên cứu thành công và đưa vào sản xuất các giống cúc đồng tiền nuôi cấy mô tế bào nhằm đáp ứng phần nào cây giống có chất lượng cao. Công ty hoa Hasfarm (Đà Lạt - Lâm Đồng) đã ứng dụng công nghệ trồng hồng, cúc, đồng tiền, lily từ Hà Lan và xây dựng nhiều nhà lưới để trồng các giống hoa này, hiệu quả cao gấp 10 -15 lần so với trồng hoa thông thường ( Đặng Văn Đông, 2004)[8]. Bằng phương pháp lai giữa loài đồng tiền lâu năm ở Đà lạt với các loài mới du nhập vào Việt Nam từ Hà Lan, Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản…một hộ nông dân ở Đà Lạt đã lai tạo được rất nhiều chủng giống mới. Qua quá trình chọn lọc đã chọn ra được 20 giống có ưu thế và cung cấp hàng chục vạn cây giống cho các nhà sản xuất [39]. Qua nghiên cứu quy trình nhân nhanh giống hoa đồng tiền bằng kỹ thuật invitro, Đỗ Năng Vịnh và cộng sự [35] đã rút ra một số kết luận sau: - Sử dụng HgCl2 nồng độ 0,1% với thời gian khử trùng 10 phút là thích hợp cho hoa đồng tiền, tỷ lệ mẫu sống đạt 82%. - Môi trường tạo callus và tái sinh chồi: MS + TD (0,2mg/l) + NAA (0,1mg/l) + đường (50g/l) + thạch (6g/l) là tốt nhất để tạo mẫu chồi invitro. - Nhân nhanh chồi hiệu quả nhất là môi trường bán lỏng MS + BAP (1,5mg/l) +10% nước dừa + B1 (1mg/l) + đường (50g/l) + thạch (3g/l). - Môi trường ra rễ thích hợp là MS + NAA (0,5mg/l) + đường (50g/l) + thạch (6g/l). Môi trường này bảo đảm tạo cây hoàn chỉnh, khoẻ, có sức sống tốt khi ra vườn. - Công thức giá thể thích hợp cho ra cây con ở giai đoạn vườn ươm là: 1 đất + 1 cát + 1 trấu hun + 1/4 phân vi sinh cho tỷ lệ cây con sống đạt 90% ( Hoàng Ngọc Thuận, 2006) [31]. Theo Lê Kim Hoàn và cộng sự [12], môi trường tạo callus MS + 0,1NAA + 0,25mg/l TD. - Môi trường nhân chồi (nhân nhanh): MS + 2mg/l Ki + 0,01mg/l NAA + 0,5mg/l BAP. - Môi trường tạo cây con hoàn chỉnh: 1/2 MS + 0,1 mg/l IAA - Nên tạo rễ exvitro đối với hoa đồng tiền kép sẽ thu được lượng rễ nhiều hơn, khoẻ hơn và đặc biệt giá thành cho 1 cây con rẻ hơn so với cho ra rễ invitro. Liều lượng xử lý ra rễ thích hợp đối với hoa đồng tiền kép là 1000 ppm IBA. Nhữ Viết Cường và cộng sự [4] đã hoàn thiện được quy trình chẩn đoán nhanh, nhậy bệnh nấm hại Phytophthora cryptoge trên cây đồng tiền và salem ở Việt Nam, có thể sử dụng rộng rãi cho các phòng thí nghiệm nghiên cứu về bệnh cây hoặc các cơ sở sản xuất hoa. Đặng Văn Đông và cộng sự (2007) [9] đã nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật thâm canh tiên tiến sản xuất hoa đồng tiền tại miền Bắc Việt Nam cho biết: - Thời vụ trồng hoa đồng tiền thích hợp nhất là tháng 3 và tháng 9. - Khoảng cách trồng thích hợp nhất là cây cách cây 30 cm, hàng cách hàng 35 cm, tương đương với mật độ là 5 - 6 vạn cây/ha. - Tưới nước bằng hệ thống nhỏ giọt, chế độ tưới 2 ngày/1lần, mỗi lần 60 phút là thích hợp nhất cho hoa đồng tiền sinh trưởng, phát triển đồng thời cho năng suất, chất lượng hoa cao nhất. - Với công thức bón 100kg đạm +120kg lân + 100 kg kali/ha/lần là phù hợp nhất với cây hoa đồng tiền: thân, lá phát triển vừa phải, tỷ lệ nhiễm bệnh thấp nhất, rễ phát triển tốt, hoa cứng, cành mập và thẳng. - Phun phân bón lá Antonik hoặc đầu trâu 902 cho hoa đồng tiền 10 ngày/lần, có tác dụng làm tăng năng suất, chất lượng hoa và hiệu quả kinh tế tăng 2,5 lần. - Biện pháp kỹ thuật tỉa bỏ 30% lá (sau trồng 6 tháng, mỗi tháng tỉa 1 lần) làm giảm mật độ nhện, giảm tỷ lệ bệnh, tăng hiệu quả phòng trừ bệnh, tăng năng suất hoa, chi phí bảo vệ thực vật giảm 50%. Nguyễn Quang Thạch và cộng sự đã nghiên cứu chuyển gen vào cây đồng tiền nhờ vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens nhằm tạo nguồn vật liệu ban đầu cho công tác chọn tạo giống mang những đặc điểm mong muốn, bước đầu đã cho kết quả [23]. 2.5.2.2 Tình hình sản xuất ở Việt Nam, giống hoa đồng tiền đơn được nhập về trồng đầu tiên khoảng từ những năm 1940. Đặc điểm của giống hoa đơn này là cây sinh trưởng khoẻ, thích nghi tốt với điều kiện tự nhiên nước ta. Nhưng nhược điểm là hoa nhỏ, cánh đơn, màu sắc đơn điệu nên hiện nay chúng ít được trồng. Từ những năm 1990, một vài công ty và người sản xuất hoa Việt Nam bắt đầu nhập các giống hoa đồng tiền lai (hoa kép) từ Đài Loan, Hà Lan, Trung Quốc về trồng. Một số giống tỏ ra có ưu điểm như hoa to, cánh dày, gồm nhiều tầng hoa xếp lại với nhau, màu sắc phong phú, hình dáng hoa cân đối, rất đẹp, cho năng suất cao. Vì vậy, những giống này đã được tiếp nhận và phát triển mạnh mẽ ở khắp các tỉnh thành trên cả nước. Bên cạnh đó cũng có không ít giống hoa đồng tiền do không thích hợp với điều kiện khí hậu của Việt Nam, cây sinh trưởng, phát triển kém, sâu bệnh phá hại nặng gây thiệt hại cho người trồng hoa (Đặng Văn Đông , 2004)[8] . Trước năm 1975, hoa đồng tiền được trồng khá phổ biến tại Đà Lạt với mục đích cắt cành, có nhiều màu khác nhau (vàng, cam, đỏ, hồng…), năm 1980 có nhập thêm một số giống cánh kép từ Hà Nội. Từ năm 1997 đã nhập nội trên 20 giống của Hà Lan, Hàn Quốc, Đài Loan, trong đó giống của Hà Lan cho chất lượng cao nhất với nhiều màu khác nhau. Diện tích trồng đồng tiền của nước ta ngày càng tăng. Theo Đặng Văn Đông (2007) [10], năm 2005 trong tổng số diện tích trồng hoa của cả nước, thì cây đồng tiền chiếm 9%, tăng 1,8 lần so với năm 1995, tăng xấp xỉ 1,3 lần so với năm 2000. Tại vùng Trung du và miền núi phía Bắc diện tích hoa của toàn vùng có 135,7 ha. Trong đó diện tích cây đồng tiền là 9,7 ha chiếm 0,07% trong cơ cấu. Sản lượng hoa của vùng đạt 44,08 triệu bô._.ng, hoa đồng tiền chiếm 3,1 triệu bông. Tại Lào Cai, hiện nay toàn tỉnh có 97,5 ha hoa các loại, sản lượng khoảng 25 - 30 triệu bông, trong đó hoa đồng tiền có diện tích là 5ha, sản lượng đạt 1,6 triệu bông, được trồng tập trung tại thị xã Lào Cai và huyện Bảo Thắng. Tại Hà Giang, toàn tỉnh có 28 ha trồng hoa, sản lượng đạt 6,1 triệu bông thì diện tích hoa đồng tiền là 1,2 ha, sản lượng đạt 0,38 triệu bông tập trung chủ yếu tại huyện Quản Ba và Đồng Văn. Tại Sơn La, diện tích trồng hoa toàn tỉnh là 22 ha, sản lượng đạt 6,86 triệu bông. Riêng cây đồng tiền có diện tích 3,5 ha chiếm 0,16% tổng diện tích trồng hoa, sản lượng đạt 1,12 triệu bông. Do trồng hoa đồng tiền mang lại thu nhập rất cao nên những năm qua nhiều địa phương, hộ gia đình đã tự tìm hiểu để phát triển, trồng loại hoa này với quy mô từ vài chục ha. Điển hình là Đà Lạt (Lâm Đồng), Vĩnh Tuy (Hà Nội), Thị xã Bắc Ninh, Bắc Giang…[8]. Tại Hà Nội, tổng diện tích các loại hoa cắt là 105 ha, đồng tiền chiếm 6,8% tập trung chủ yếu ở các huyện Từ Liêm, Thanh Trì, Đông Anh và quận Tây Hồ. Tại Bắc Ninh, nhiều hộ nông dân đã chuyển từ trồng lúa sang trồng các loại hoa, cây cảnh đạt hiệu quả kinh tế cao. Riêng trồng hoa đồng tiền cho thu lãi trên 10 triệu đồng/sào/năm. Năm 2005, Trung tâm kỹ thuật Rau quả Vĩnh Phúc đã thực hiện đề tài xây dựng mô hình sản xuất và bảo quản một số giống hoa công nghệ cao có triển vọng xuất khẩu tại Vĩnh Phúc đã cho thấy hiệu quả kinh tế từ việc trồng đồng tiền là khá cao. Với mức đầu tư 16,2 triệu đồng/sào/năm, cho thu từ 50,4 - 55,6 triệu đồng/sào/năm [1]. Nhìn chung, công tác nghiên cứu về hoa đồng tiền ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, việc nghiên cứu mới chỉ tập trung chủ yếu vào quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, nhân giống, các biện pháp phòng trừ sâu bệnh. Việc nghiên cứu lai tạo những giống có đặc điểm như mong muốn vẫn còn đang trong giai đoạn tiền khởi. 2.6 Tình hình nghiên cứu, sử dụng phân bón lá trên cây hoa 2.6.1 Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng đối với cây hoa Phân bón là yếu tố quan trọng hàng đầu trong sản xuất nông nghiệp, nó có ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao năng suất, phẩm chất nông sản. Theo Hiệp hội phân bón quốc tế trong cây trồng chứa 92 nguyên tố tự nhiên, nhưng chỉ cần 16 nguyên tố để tăng trưởng tốt, 13 trong số này là những nguyên tố dinh dưỡng vô cơ chủ yếu được lấy từ đất hoặc do con người cung cấp. Một số nguyên tố dinh dưỡng khác như Na, Si, Co có ảnh hưởng tốt đối với một số cây trồng nhưng không phải là những chất chủ yếu (Lê Văn Tri, 2002) [33]. Năm 1938, Sack và Knop đã tiến hành phương pháp trồng cây trong dung dịch dinh dưỡng để tìm ra các nguyên tố mà cây cần. Các ông đã kết luận cây cần 10 nguyên tố để sinh trưởng phát triển bình thường. Đó là: Oxy, Hydro, Nitơ, Photpho, Kali, Canxi, Magie, Lưu huỳnh và Sắt. Với sự phát triển của các phương pháp nghiên cứu, ngày nay con người đã phát hiện ra một cách chính xác các nguyên tố thiết yếu của cây trồng, bao gồm 16 nguyên tố: C, H, O, N, K, Ca, Mg, P, S, Fe, Cu, Mn, Zn, Mo, B, Cl. Trong đó 7 nguyên tố sau cùng cây cần một lượng rất thấp nên được gọi là các nguyên tố vi lượng, các nguyên tố còn lại gọi là nguyên tố đa lượng (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Theo Đặng Văn Đông (2004) [8], các loại phân hữu cơ (phân bắc, phân chuồng, nước giải, phân vi sinh…), phân vô cơ (đạm, lân, kali) và phân vi lượng (Cu, Mn, Fe, B, Zn, Co)…có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng của hoa đồng tiền. 2.6.1.1 Vai trò của phân hữu cơ Phân hữu cơ bao gồm các loại phân bắc, phân chuồng, phân xanh, nước giải, xác bã các loại động thực vật, phân rác…Các loại phân này có tác dụng giúp cây sinh trưởng tốt bền, khoẻ, hoa đẹp. Tuy nhiên, phân hữu cơ có nhược điểm là tác dụng chậm, gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, trong sản xuất người ta thường ngâm ủ phân hữu cơ với lân vi sinh cho hoai mục để bón lót hoặc bón thúc (Nguyễn Xuân Linh, Nguyễn Thị Kim Lý, 2005)[15]. 2.6.1.2 Vai trò của phân vi sinh vật Phân bón vi sinh vật (phân vi sinh) là sản phẩm chứa vi sinh vật sống đã được tuyển chọn có mật độ phù hợp, thông qua các hoạt động sống của chúng tạo nên các chất dinh dưỡng mà cây trồng có thể sử dụng được (N, P, K, Fe, S…) hay các hoạt chất sinh học, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, nông sản. Phân vi sinh vật không những mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người sử dụng mà còn có tác dụng tích cực trong việc cải thiện môi trường và phát triển bền vững. 2.6.1.3 Vai trò của phân vô cơ a. Phân đạm Đạm là yếu tố quan trọng hàng đầu đối với cây trồng nói chung và cây đồng tiền nói riêng. Đạm tham gia vào thành phần chính của hàng loạt các chất quan trọng trong cơ thể thực vật như (Protein, Acid nucleic, cấu trúc của diệp lục, nguyên sinh chất, Phytohormon, phytocrom và Vitamin), quyết định các quá trình trao đổi chất, những biến đổi sinh hoá, sinh lý và quá trình sinh trưởng, phát triển của cây (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Đối với cây đồng tiền, thiếu đạm cây sinh trưởng kém, phát dục nhanh, cây nhỏ, ra hoa nhanh, chất lượng kém, lá bị vàng, cuống hoa nhỏ. Nghiêm trọng hơn cây có thể ngừng sinh trưởng, rễ bị đen và cây khô chết. Thừa đạm cây sinh trưởng thân lá mạnh nhưng vóng, mềm và yếu, dễ bị đổ ra hoa muộn hoặc không ra hoa, sâu bệnh phát sinh, phát triển nhiều. Đồng tiền cần nhiều đạm vào giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng (tức là lúc cây còn nhỏ đến khi phân hoá mầm hoa) (Đặng Văn Đông, 2004) [8]. b. Phân lân Trong tự nhiên lân tồn tại ở hai dạng lân vô cơ và lân hữu cơ. Trong cây, lân tồn tại chủ yếu là dạng hữu cơ, chỉ một phần nhỏ ở dạng vô cơ. Lân tham gia vào sự hình thành nucleoproteit của nhân tế bào, lân có mặt trong photphatit chất giữ vai trò quan trọng trong việc kiến tạo nên membran (plasmalem, tonoplast và membran của tất cả các cơ quan trong tế bào). Lân có tác dụng lớn trong việc tạo thành tính thấm của tế bào và hình thành áp suất thẩm thấu. Hoạt động của enzyme phụ thuộc rất lớn vào sự có mặt của lân. Cùng với vitamin lân đã tham gia tạo thành một số enzyme quan trọng trong quá trình trao đổi chất (NAD, NADP, FAD...) vì nó tham gia trong việc xây dựng nên ATP là hợp chất giàu năng lượng cần cho các quá trình sinh lý, sinh hoá trong cơ thể thực vật diễn ra được bình thường (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Vì vậy, các bộ phận thân, lá, rễ, hoa đều cần lân. lân giúp cho cây sinh trưởng phát triển mạnh, cây con khoẻ, tỷ lệ sống cao, thân cứng, hoa bền, màu sắc đẹp. Thiếu lân đường trong lá tăng, lá già tăng, lá có màu xanh tím, màu tím từ mép lan dần vào phía trong mặt lá, hoa tự nhỏ, cuống hoa ngắn, ít hoa chóng tàn, màu sắc nhợt nhạt, khả năng chống chịu kém. Trong quá trình sinh trưởng của cây, đồng tiền cần nhiều lân vào giai đoạn sinh trưởng sinh thực (tức thời kỳ hình thành nụ và hoa) (Đặng Văn Đông, 2004) [8]. c. Phân Kali Kali có tác dụng điều chỉnh các đặc tính lý hoá học của keo nguyên sinh chất, là nhân tố điều chỉnh sự đóng mở khí khổng nên có tác dụng điều chỉnh sự trao đổi nước trong cây, có ý nghĩa quan trọng trong sự hình thành sức trương của tế bào, điều chỉnh dòng vận chuyển trong libe, hoạt hoá hàng loạt các enzyme trong tế bào chất như RuDP-cacboxylaza, nitratriductaza, ATPaza…(Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Trong cây đồng tiền non và trước khi ra hoa có rất nhiều kali. ở trong mô thực vật, kali tồn tại dưới dạng ion ngậm nước. Nhờ hình thức tồn tại này kali rất linh động, nó có thể chuyển được ngay trong các cấu trúc tế bào và thường giữ mối quan hệ với nồng độ canxi và natri ở mức tương đối ổn định. Kali xâm nhập vào tế bào làm tăng tính thấm của màng đối với nhiều chất, ảnh hưởng mạnh tới quá trình trao đổi gluxit, đến trạng thái nguyên sinh chất của tế bào. Từ đó giúp cho sự tổng hợp và vận chuyển các chất đường bột cho cây. Thiếu kali cây có biểu hiện như lá hơi ngắn, bản lá hẹp, xuất hiện những chấm đỏ, lá bị khô (cháy) rồi rũ xuống. Đối với mía thiếu kali việc vận chuyển đường trong lá mía giảm, tốc độ vận chuyển giảm một nửa so với bình thường. Đối với cây đồng tiền trong quá trình sinh trưởng cần kali vào thời kỳ kết nụ và nở hoa. Nếu thiếu kali đầu chóp lá già, bắt đầu vàng chết khô. Đồng thời lá xuất hiện các đốm bị “luộc”, cuống hoa mềm ra không đứng lên được, màu sắc nhợt nhạt, cánh mềm, hoa chóng tàn. (Đặng Văn Đông, 2004) [8]. d. Vai trò của các nguyên tố trung lượng - Vai trò của Canxi: Canxi tham gia vào sự hình thành tế bào và sinh trưởng ở giai đoạn giãn. Canxi kết hợp với acid pectinic tạo thành pectat canxi, chất này như một vật liệu xây dựng thành tế bào và có mặt ở các lớp giữa các tế bào, ở thành tế bào lông hút và ống phấn. (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Ngoài ra , canxi còn có vai trò quan trọng trong việc hình thành membran tế bào, hoạt hoá nhiều enzyme: Phospholipaza, argininkinaza, adenosin triphosphataza, andenylkinaza… Nếu thiếu canxi trên lá non xuất hiện những đốm màu xanh nhạt, nghiêm trọng hơn lá non và đỉnh sinh trưởng bị chết khô nhưng lá già vẫn duy trì được trạng thái bình thường. Thiếu canxi còn ảnh hưởng đến sự hình thành vách tế bào, do vậy cuống lá, cuống hoa bị mềm không đứng lên được. Canxi giúp cho cây đồng tiền tăng khả năng chịu nhiệt, hạn chế tác dụng độc của acid hữu cơ. Ngoài ra, canxi còn có tác dụng giảm chua, tăng độ phì của đất, tạo điều kiện cho cây phát triển tốt hơn. - Vai trò của Magie: Magie có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi gluxit và quang hợp của cây trồng. Magie tham gia cấu tạo nên phân tử diệp lục, chất quyết định hoạt động quang hợp. Hàm lượng magie của diệp lục chiếm tới 10% lượng magie của lá. Ngoài ra, magie còn đóng vai trò hoạt hoá rất nhiều enzyme trong các phản ứng trao đổi gluxit, đặc biệt các phản ứng có liên quan tới ATP (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Đối với cây đồng tiền thiếu magie lá bị giòn, cong queo, thậm chí biến đỏ, lá mới ra ít và nhỏ, cuống lá dài và nhỏ, gân lá non gồ lên, sự hình thành hoa bị ức chế, hoa nhỏ (Đặng Văn Đông, 2004) [8]. - Vai trò của Lưu huỳnh: Trong cây lưu huỳnh đóng vai trò của chất cấu tạo vì lưu huỳnh tham gia thành phần của acid amin, protein và coenzyme A. Lưu huỳnh cần cho các quá trình quang hợp, quá trình hô hấp, việc cố định đạm của vi sinh vật cộng sinh, tham gia tạo thành tritecpen, esgosterol, lanosterol. Do vậy ảnh hưởng đến mùi vị của nhiều loại rau quả như hành tỏi. Lưu huỳnh không có trong thành phần diệp lục nhưng lại rất cần thiết cho việc hình thành diệp lục. Cây thiếu lưu huỳnh có dáng khẳng khiu, thấp bé một cách đặc biệt. Các lá non có màu xanh lục nhạt đến vàng sáng. Cây bộ đậu thiếu lưu huỳnh thì nốt sần hình thành kém. Cây không đủ lưu huỳnh thì quả và hạt thành thục muộn hơn (Vũ Hữu Yêm, 1998) [40]. e. Các nguyên tố vi lượng Các nguyên tố vi lượng chỉ chiếm 0,05% vật chất sống của cây nhưng nó lại đóng vai trò sinh lý đặc biệt quan trọng trong cây (Hoàng Đức Cự, 1995) [3]. Tuy cây không cần nhiều nhưng mỗi nguyên tố đều có vai trò xác định và không thể thay thế trong đời sống của cây trồng (Vũ Hữu Yêm, 1998) [40]. Theo Nguyễn Xuân Hiển và cộng sự (1997) [11] cho biết: thừa hoặc thiếu quá mức một nguyên tố này hay nguyên tố khác trong một vùng sinh thái khác nhau làm xuất hiện các triệu chứng có tính địa phương. Các nguyên tố vi lượng đóng vai trò là chất xúc tác, là nhóm ngoại của enzyme hoặc là chất hoạt hoá của hệ enzyme cho các quá trình sống của cây. Trong đó vai trò quyết định nhất của các nguyên tố vi lượng đối với cây là hoạt hoá hệ enzyme. Nguyên tố vi lượng còn làm thay đổi đặc tính lý hoá của chất nguyên sinh, ảnh hưởng đến tốc độ và chiều hướng của các phản ứng sinh hoá. Theo Đường Hồng Dật (2003) [5] đối với cây có 6 nguyên tố vi lượng được xem là thiết yếu: sắt (Fe), kẽm (Zn), Mangan (Mn), đồng (Cu), Bo (B), Molipden (Mo). Các nguyên tố vi lượng có vai trò rất lớn đối với sinh trưởng và phát triển của cây, chúng góp phần nâng cao chất lượng nông sản. Bón phân vi lượng thường đem lại hiệu quả kinh tế cao. - Vai trò của sắt (Fe): Sắt có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống cây trồng. Sắt có mặt trong các hợp chất porphyril khác nhau như Xytocrom, nhóm hoạt động của các enzyme như catalaza, peroxydaza và trong các leghemoglobin. Ngoài ra, sắt còn có mặt trong các hợp chất không có cấu trúc Hem khác như Ferredoxin. Sắt tuy không tham gia vào thành phần của diệp lục nhưng lại rất cần cho sự tổng hợp diệp lục. Triệu chứng khi cây thiếu sắt phiến lá có màu vàng nhạt, gân lá bị trắng, cây ngừng sinh trưởng. - Vai trò của Đồng (Cu): Tham gia vào thành phần của các enzyme như polyphenol oxydaza, superoxit dismutaza, xytocrom oxydaza, phenolaza…Những enzyme này tham gia tích cực vào các phản ứng oxy hóa khử, đặc biệt là các phản ứng tối trong quá trình quang hợp (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Theo Đường Hồng Dật (2002) [5], đồng tham gia vào thành phần cấu tạo của enzyme thúc đẩy chức năng hô hấp, chuyển hoá các chất trong cây. Đồng thúc đẩy quá trình hình thành vitamin A trong cây, loại vitamin rất cần cho sự phát triển bình thường của hạt. Đồng làm tăng hoi lực của kẽm, Mangan, Bo. Đồng có tác dụng bảo vệ diệp lục khỏi bị phá huỷ, làm tăng quang hợp. Bón đồng sunphat hay các phế liệu của nhà máy luyện đồng có tác dụng làm tăng năng suất cây trồng. Ngoài việc bón đồng vào đất có thể phun lên cây hoặc tẩm hạt đều có hiệu quả (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Cây thiếu đồng lá và hoa dài, vàng, mềm, cây sinh trưởng chậm (Nguyễn Xuân Linh, Nguyễn Thị Kim Lý, 2005) [15]. Đối với cây đồng tiền thiếu đồng lá non bị gãy cong, cây bắt đầu khô từ đỉnh ngọn sau đó cả cây bị chết. - Vai trò của Mangan: Mangan đóng vai trò rất quan trọng trong cây như cofacto của nhiều enzyme malatdehdrogenaza, oxalatsuxinat decacboxylaza, hoạt hoá đặc biệt cho nhiều enzim của chu trình Krebs và quá trình khử Nitrat. Trong quá trình này, Mangan hoạt hoá cho các enzim nitrit reductaza và hydro xylamin reductaza (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22]. Mangan có tác dụng làm tăng hiệu lực của phân lân, kích thích cây hút nhiều lân. Mangan thúc đẩy quá trình hô hấp trong cây, xúc tiến quá trình oxi hoá các hydrat cacbon tạo thành CO2 và H2O. Mangan làm tăng hoạt tính của men trong quá trình tổng hợp chất diệp lục (Đường Hồng Dật, 2002) [5]. Thiếu Mn lá cây nhỏ, đỉnh sinh trưởng bị vàng, cây yếu, sinh trưởng và năng suất hoa bị giảm (Nguyễn Xuân Linh, Nguyễn Thị Kim Lý, 2005) [15]. - Vai trò của Bo (B): Trong cây Bo có hàm lượng rất thấp và tồn tại ở dạng B(OH)3. Theo (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [8], Bo ảnh hưởng đến sự hút các nguyên tố khác vào trong cây, ảnh hưởng tích cực đến sự nảy mầm của hạt phấn và sự phát triển của ống phấn như giảm bớt khả năng oxy hoá một số chất hữu cơ để giữ năng lượng, thúc đẩy quá trình hình thành ống phấn, rút ngắn thời gian sinh trưởng, tăng tỷ lệ đậu quả, tăng kích thước, khối lượng quả, tăng tính chống chịu… Thiếu Bo, rễ cây ngừng sinh trưởng, sau đó xuất hiện vết vàng ở đỉnh sinh trưởng tận cùng, nếu thiếu nghiêm trọng đỉnh sinh trưởng sẽ bị chết. Ngoài ra thiếu Bo còn ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản, cây có thể hoàn toàn không ra hoa hoặc hoa rất ít (Nguyễn Xuân Hiển, 1997) [11]. Triệu chứng khi cây thiếu Bo lá non xoăn lại, những lá khác bị vàng hoặc bị nâu cạnh mép lá (Nguyễn Xuân Linh, Nguyễn Thị Kim Lý, 2005) [15]. - Vai trò của Kẽm (Zn): Kẽm tham gia vào thành phần của hơn 70 enzyme như alcolholdehydrogenaza, cacbonatanhydraza superoxit dismutara… Kẽm còn tham gia vào cofacto của nhiều enzyme. đặc biệt, kẽm tham gia vào sự hoạt hoá enzyme tổng hợp Tryptophan chất tiền thân của Auxin (Indolaxetic acid). Kẽm còn đóng vai trò quan trọng trong sự sinh tổng hợp Protein. Đối với cây, bón kẽm sẽ giúp tăng cường sự hút K, Si, Mn, Mo, tăng tính chống chịu với bệnh phytopthrahy của cây. Thiếu kẽm sẽ gây rối loạn về sự trao đổi phytohormon dẫn đến lá cây nhỏ và xoăn, đốt cây ngắn, biến dạng. Nói chung, khi thiếu kẽm cây sinh trưởng rất chậm… để khắc phục tình trạng trên người ta có thể phun các dung dịch muối kẽm lên lá cây (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [8]. Theo Đường Hồng Dật (2002), cây bị thiếu kẽm có thể giảm tới 50% năng suất mặc dù cây không biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài. Ngày nay, có nhiều loại chế phẩm phân bón qua lá chuyên dụng có chứa kẽm phun cho cây rất hiệu quả. - Vai trò của Coban (Co): có tác dụng làm tăng tính giữ nước trong hoa, làm cho hoa bền lâu hơn. - Vai trò của Molipden: Molipden có vai trò tích cực trong việc làm tăng khả năng quang hợp của cây. Molipden cần cho sự tổng hợp vitamin C trong cây, giúp hấp thu được nhiều đạm, tăng khả năng cố định đạm của vi sinh vật nốt sần ở rễ cây họ đậu. Molipden có tác dụng làm tăng hiệu quả sử dụng phân lân của cây và phát huy tích cực các loại phân lân (Đường Hồng Dật, 2002) [5]. 2.6.2 Tình hình nghiên cứu, sử dụng phân bón lá trên thế giới và Việt Nam 2.6.2.1 Cơ sở khoa học của việc sử dụng phân bón lá Cây trồng không chỉ hấp thu dinh dưỡng qua rễ mà còn hấp thu qua lá. Với ưu điểm chất dinh dưỡng cung cấp cho cây nhanh hơn, hiệu suất sử dụng dinh dưỡng cao hơn (tới 95%), chi phí thấp hơn, ít ảnh hưởng đến môi trường và đất trồng, phân bón qua lá ngày càng được người nông dân nhiều nơi áp dụng vào trong sản xuất. Vậy dựa trên cơ sở nào mà phân bón lá lại được lựa chọn? Từ lâu các nhà khoa học đã chứng minh được rằng cây xanh hút chất dinh dưỡng ở dạng khí như CO2, O2, SO2, NO2 và NH3 từ khí quyển qua lỗ khí khổng (Weigh và Ziegler - dẫn theo Nguyễn Hạc Thuý, 2001)[32]. Bằng phương pháp đồng vị phóng xạ các nhà khoa học đã phát hiện ra, ngoài bộ phận lá các bộ phận khác như thân, cành, hoa, quả đều có khả năng hấp thu dinh dưỡng. Bằng nhiều thực nghiệm khác nhau các nhà khoa học đã cho thấy việc phun các chất dinh dưỡng dạng hoà tan vào lá, chúng được xâm nhập vào cơ thể cây xanh qua lỗ khí khổng cả ngày lẫn đêm. Tổng diện tích bề mặt lá tiếp xúc với phân bón thường cao hơn 8 - 10 lần diện tích tán cây che phủ, các chất được vận chuyển tự do theo chiều từ trên xuống dưới với vận tốc 30cm/h. Do đó, năng lực hấp thu dinh dưỡng từ lá cũng cao gấp 8 - 10 lần so với khả năng hấp thu từ rễ. Tổng lượng chất dinh dưỡng được hấp thu qua lá có thể lên tới 90 - 95% so với tổng lượng chất dinh dưỡng phun cho cây. Mặc dù không thể thay thế hoàn toàn hình thức bón phân vào đất, nhưng việc bón phân qua lá luôn có hiệu suất đồng hoá các chất dinh dưỡng cao hơn so với phân bón vào đất. Một trong những tính ưu việt của hình thức bón phân qua lá là sau khi phun 30 giờ, toàn bộ lân hoà tan được hấp thu và đồng hoá hết, với phân ure thì chỉ sau vài giờ (dẫn theo Trần Đại Dũng, 2004) [6]. Cơ chế đóng mở khí khổng có liên quan đến kích thước dài rộng của lỗ, liên quan đến ánh sáng, độ ẩm không khí, nhiệt độ, độ ẩm đất và các chất dinh dưỡng, tuổi của lá…Ngoài ra, còn liên quan chặt chẽ với nồng độ acid Abxixic (ABA), pH dịch bào và ion Kali. Lỗ khí khổng có kích thước dài 7 - 40 mm, rộng 2 - 12 mm với số lượng khá lớn, nếu bón phân qua lá vào thời điểm khi khổng mở hoàn toàn thì đạt hiệu quả cao nhất (Nguyễn Văn Uyển, 1995) [34]. Theo (Hoàng Minh Tấn và cộng sự, 2000) [22], nên phun phân bón qua lá vào thời kỳ cây còn non khi màng lớp cutin chưa thật phát triển hoặc vào lúc cây sắp đạt cường độ cực đại của quá trình trao đổi chất. 2.6.2.2 Tình hình nghiên cứu, sử dụng phân bón lá trên thế giới Việc phát hiện ra các chất kích thích sinh trưởng như Auxin (1880, Darwin, 1928 - Went, 1934 - Kogl), Gibberelin (1926 - Kurosawa, 1938 - Yabuta), Xytokinin (1955 - Miller, Skoog), các chất ức chế sinh trưởng như ABA (1961 - Liu, Carn, 1963 - Ohkuma, Eddicott), Ethylen, các hợp chất phenol…và sử dụng các chất này làm phương tiện hoá học để điều chỉnh các quá trình sinh trưởng, phát triển của cây trồng, được coi như bước đầu tiên sử dụng chế phẩm dinh dưỡng bón qua lá cho cây trồng (dẫn theo Cao Kỳ Sơn, Nguyễn Văn Bộ, Bùi Đình Dinh, 1998) [20]. Hiện nay, các chế phẩm phân bón qua lá trên thị trường rất phong phú và có thể chia làm 3 nhóm chính: - Nhóm chỉ chứa các nguyên tố khoáng đa lượng và vi lượng phối hợp theo một tỷ lệ hợp lý giúp cây sinh trưởng ổn định một cách tự nhiên. - Nhóm chứa thêm các chất kích thích sinh trưởng nhằm thúc đẩy sinh trưởng hoặc thúc đẩy ra hoa kết trái, giảm tỷ lệ rụng quả, thúc đẩy quá trình chín hoặc làm mau ra rễ. - Nhóm các loại thuốc hoá học phòng trừ sâu bệnh được phối trộn với tỷ lệ thích hợp (Nguyễn Văn Uyển, 1995) [34]. Nhiều nước trên thế giới như Mỹ, Nhật, Thái Lan, Trung Quốc, Đài Loan… đã sản xuất và sử dụng nhiều chế phẩm phân bón lá có tác dụng làm tăng năng suất, phẩm chất nông sản, không làm ô nhiễm môi trường...Các chế phẩm: Pen Shi Bao, Diệp lục tố, Diệp diện bảo, Đặc đa thu, Khoái phong thu, Thiên uy… (Trung Quốc), Orgamin, YoGen, Antonik…(Nhật Bản), Palangmai 15-30-15, Mayfolan, Agriconik…(Thái Lan); Spray-N-Grow, Solu Spray, Agrostim…(Hoa Kỳ), Multipholate, Phabela…(Anh)…đã được khảo nghiệm và cho phép sử dụng trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam (dẫn theo Cao Kỳ Sơn, Nguyễn Văn Bộ, Bùi Đình Dinh, 1998) [20]. 2.6.2.3 Tình hình nghiên cứu, sử dụng phân bón lá ở Việt Nam ở Việt Nam, từ những năm 80 của thế kỷ XX, Viện hoá công nghiệp đã tiến hành tách chiết acid Humix từ than bùn để điều chế một số loại Humat dùng làm chất kích thích sinh trưởng phun cho cây trồng và đã được thị trường chấp nhận (Nguyễn Huy Phiêu, Đặng Ninh và cộng sự, 1993)[18]. Tác giả Đường Hồng Dật (2003) [5] cho biết: khi bón qua lá, phân phát huy hiệu lực nhanh, hiệu suất sử dụng dinh dưỡng qua lá của cây đạt từ 90 - 95%, trong khi đó bón qua đất cây chỉ sử dụng 40 - 50%. Sử dụng các chế phẩm phân bón qua lá đúng thời kỳ, đúng phương pháp, nồng độ, liều lượng sẽ làm tăng năng suất, chất lượng nông sản: giảm hàm lượng NO3 trong dưa chuột 28 - 35%, trong cải xanh 20 - 35%, trong cải bắp 25 - 70%. Phun phân bón lá TP-108 cho cà chua làm tăng tỷ lệ tinh bột lên 29%, hàm lượng muối khoáng tăng lên 17,6%, vitaminC tăng lên 11,1%, hàm lượng đường tăng 23%. Phun HVP cho trái Thanh long làm thời gian lưu giữ kéo dài thêm 10 - 12 ngày so với đối chứng. Sử dụng chế phẩm bón lá HVP401 - N làm tăng độ Brix của trái quýt tiểu 3,7% (dẫn theo Cao Kỳ Sơn, Nguyễn Văn Bộ, Bùi Đình Dinh, 1998) [20]. Hiện nay, Trung tâm Sinh học thực nghiệm (Viện ứng dụng Công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ) đã và đang phối hợp với Công ty Hunnia - Zholding, Hungary thực hiện dự án “ Nghiên cứu sản xuất và sử dụng phân bón lá Bio-hunnia có thành phần chiết xuất từ thực vật”. Năm 2007 dự án được triển khai trên cây dưa hấu, cây cà chua, súp lơ. Kết quả cho thấy, việc sử dụng phân bón lá Bio-hunnia đã rút ngắn thời gian sinh trưởng, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh và làm tăng năng suất, phẩm chất của cây rõ rệt. Riêng đối với cây dưa hấu năng suất quả tăng từ 26,3 - 30%, độ brix cũng cao hơn so với đối chứng [29]. Theo Hà Thị Thanh Bình và cộng sự (1998) [2] phun vi lượng cho cây đậu tương và lạc trên đất Mai Sơn - Hoà Bình ở các giai đoạn 3,5,7 lá đã có tác dụng tốt đến quá trình sinh trưởng, phát triển của cây (làm tăng hàm lượng diệp lục trong lá, tăng chiều cao cây, tăng năng suất và chất lượng hạt (năng suất tăng từ 13,8 - 20,2%, protein và lipit tăng so với đối chứng). Đối với hoa cây cảnh, việc nghiên cứu, sử dụng phân bón lá trong những năm gần đây đã trở thành phổ biến và cho hiệu quả rõ rệt. Khi khảo nghiệm phân bón lá Agriconik trên cây hoa hồng và hoa thược dược ở Hà Nội cho kết quả: Số lượng và đường kính hoa đều tăng so với đối chứng phun nước sạch, phun phân bón lá Komix-FL cho hoa cây cảnh làm tăng số hoa, đường kính hoa, giữ cho hoa lâu tàn (Vũ Cao Thái, 2000) [27]. Xử lý phân bón lá SNG, Antonik cho cây hoa cúc đã tác động mạnh đến giai đoạn sinh trưởng sinh thực của cây, làm tăng tỷ lệ hoa hữu hiệu (11% so với đối chứng không phun), tăng năng suất, chất lượng, kéo dài tuổi thọ của hoa, còn xử lý SNG và BPF, nồng độ 10ml/lit cho cây hoa cúc lúc bắt đầu ra nụ, đã làm tăng đường kính hoa lên đáng kể, màu sắc hoa tươi hơn, thân lá xanh đậm, cuống hoa to cứng hơn…(Nguyễn Quang Thạch, 2002) [24]. Theo Nguyễn Thị Kim Lý (2001) [16], xử lý phân bón lá “Thiên Nông”, GA3 Thiên Nông, Kích phát tố hoa trái Thiên Nông cho cây hoa cúc CN97 trong 2 vụ đông xuân 1999 và 2000 tại Hà Nội, trong đó phân bón lá GA3 phun liên tục 7 ngày/lần từ sau trồng 15 ngày đến khi cây chớm phân hoá mầm hoa. Kích phát tố hoa trái xử lý khi cây bắt đầu phân hoá mầm hoa đến khi nụ nứt cánh. Kết quả: các loại chế phẩm trên đều ảnh hưởng tốt đến sinh trưởng, phát triển của cây, cho hiệu quả kinh tế gấp 1,23 lần so với đối chứng. Tác giả kết luận: GA3 tác dụng mạnh ở giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, kích phát tố hoa trái Thiên Nông có hiệu quả ở giai đoạn sinh trưởng sinh thực, phân bón lá tác dụng điều hoà cả hai quá trình này. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá phức hữu cơ Pomior trên các cây hoa cúc, hoa đồng tiền và hoa hồng, Hoàng Ngọc Thuận (2005) [30] cho thấy: - Khi sử dụng phân bón lá Pomior 0,3% cho cây hoa cúc trong vườn ươm nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào, tỷ lệ sống khi ra ngôi cây con trong ống nghiệm tăng 35% so với đối chứng phun nước sạch, cây con mập, sau 10 ngày ra ngôi, tốc độ tăng trưởng chiều cao nhanh gấp 1,45 lần. - Thí nghiệm sử dụng phân Pomior 0,4% cho cây cúc vàng hè Đà Lạt, kết quả năng suất, chất lượng, độ bền hoa cắt, khả năng chống chịu sâu bệnh đều cao hơn đối chứng. Đặc biệt có thể sử dụng phân bón lá Pomior để bón thúc cho cây hoa cúc mà không phải bón thêm loại phân khoáng nào khác. - Trên cây hoa đồng tiền, thí nghiệm bón thúc bằng phân bón lá Pomior ở các nồng độ: 0,2%, 0,3%, 0,4% và 0,5% đều cho khả năng sinh trưởng và năng suất cao hơn, ở nồng độ 0,4% cho hiệu quả cao nhất, đường kính hoa tăng gấp 1,14 lần, chiều cao cành tăng 1,15 lần, năng suất hoa tăng 1,22 lần, số hoa loại 1 tăng 1,44 lần so với đối chứng. - Trên cây hoa hồng Đỏ nhung (Pháp) khi phun phân bón lá Pomior 0,3% cho cây 5 ngày/lần, kết quả năng suất, chất lượng hoa đều cao hơn, hiệu quả kinh tế tăng gấp 1,27 lần so với đối chứng bón thúc bằng phân khoáng qua rễ (cùng nền bón lót). Các thí nghiệm trên cây hoa hồng Đỏ son (Hà Lan) và các cây trồng khác: lúa, rau, cây ăn quả…đều cho kết quả tương tự. Vũ Cao Thái (1996) [26] cho rằng: bón phân qua lá là một giải pháp chiến lược của ngành nông nghiệp. Khi sử dụng phân bón qua lá thì sản lượng trung bình tăng 20 - 30% với cây lấy lá, 10 - 20% với cây ăn quả, 5 - 10% với cây lúa, 10 - 30% với cây công nghiệp ngắn ngày…Như vậy, phân bón qua lá đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản và hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp. Điều này hoàn toàn có cơ sở khoa học, vì lá là cơ quan tổng hợp trực tiếp chất hữu cơ, cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng qua các quá trình sinh lý, sinh hoá và quang hợp. Khi bón phân qua lá sẽ khắc phục được các hạn chế của bón phân qua đất bị rửa trôi, bốc hơi hoặc giữ chặt trong đất, hoặc do đất nghèo dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu các nguyên tố vi lượng…Việc phun phân bón qua lá kịp thời cho cây trồng trong điều kiện bất lợi như hạn hán, ngập úng, chua phèn, sâu bệnh và thời kỳ khủng hoảng dinh dưỡng sẽ giúp cây trồng phục hồi nhanh hơn… 3. Vật liệu, nội dung và phương pháp nghiên cứu 3.1 Vật liệu nghiên cứu - Giống hoa được dùng trong thí nghiệm là 7 giống đồng tiền có nguồn gốc từ Hà Lan, Trung Quốc được Viện Sinh học Nông nghiệp nhập nội, chọn lọc và nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô invitro. Bảng 3.1. Các giống đồng tiền tham gia thí nghiệm STT Tên giống Ký hiệu Nguồn gốc 1 Fietion VSH16 Trung Quốc 2 Sunset VSH51 Trung Quốc 3 Carambole VSH40 Trung Quốc 4 Vermelia VSH38 Hà Lan 5 Maroussia VSH41 Hà Lan 6 Emporar VSH20 Trung Quốc 7 White Dissies VSH04 Trung Quốc - Vật liệu dùng cho thí nghiệm phân bón là giống đồng tiền kép Gerbera Vermelia hoa đỏ nhung, nhị nâu. - Phân bón lá: * YoGen No2 do liên doanh phân bón Việt Nhật sản xuất tại Việt Nam, có tỷ lệ thành phần dinh dưỡng như sau: N:P2O5: K2O:30:10:10; Mn: 0,1, Mo:10, Mg: 0,1, Zn: 50, Fe: 100, Cu:100, B: 0,05. * Chitosan: gồm Chitosan ≥ 0,002%, B ≥0,03%, Mn ≥ 0,05%, Cu ≥ 0,07%, Mg ≥ 0,02%, Zn ≥ 0,06%, Ca ≥ 0,01%, N ≥ 7,00%, P2O5 ≥ 5,00%, K2O ≥ 3,00%. * Komix: do công ty cổ phần Thiên Sinh sản xuất, tỷ lệ thành phần dinh dưỡng: N:P2O5:K2O: 8,4 - 4,2 - 4,2; Mg:200ppm, Cu:100ppm, Zn:200 ppm, Mn:30 ppm, B:50 ppm. * EMINA là chế phẩm vi sinh vật hữu hiệu do Viện Sinh học Nông nghiệp - trường Đại học Nông nghiệp I sản xuất. Thành phần bao gồm: vi khuẩn quang hợp, lactic, Bacillus subtilic, B.mesentericus, B.megaterium, xạ khuẩn, nấm men. Các vi sinh vật này được phân lập từ tự nhiên hoàn toàn không độc với người, động vật và môi trường. 3.2 Thời gian và địa điểm nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: từ tháng 10/2007 - 7/2008 - Địa điểm nghiên cứu: Lệ Chi - Gia Lâm - Hà Nội 3.3 Nội dung nghiên cứu 3.3.1 Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển của một số giống hoa đồng tiền tại Gia Lâm - Hà Nội 3.3.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá đến năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền giống Vermelia 3.4 Phương pháp nghiên cứu 3.4.1 Phương pháp bố trí thí nghiệm - Các thí nghiệm được tiến hành trong nhà lưới có mái che, bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh RCB với 3 lần nhắc lại, diện tích mỗi ô thí nghiệm 10m2. Các thí nghiệm được bố trí theo dõi theo phương pháp thí nghiệm động ruộng trong giáo trình phương pháp thí nghiệm (Phạm Chí Thành, 1976) [28]. Thí nghiệm 1: Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng các giống đồng tiền tại Gia Lâm - Hà Nội. Công thức 1 : Fietion Công thức 2 : Sunset Công thức 3 : Carambol Công thức 4 : Vermelia Công thức 5 : Maroussia Công thức 6 : Emporar Công thức 7 : White Dissies Thí nghiệm 2: Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá đến năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất hoa đồng tiền (giống Vermelia) tại Gia Lâm - Hà Nội. Công thức 1 : Phun nước lã (đối chứng) Công thức 2 : Phun EMINA Công thức 3 : Phun YoGen No2 Công thức 4 : Phun Chitosan Công thức 5 : Phun Komix Các loại phân bón lá trên được định kỳ phun 10 ngày/lần. Liều lượng và nồng độ phun theo hướng dẫn của nhà sản xuất._.ng 3 thang VARIATE V003 DKT3 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 82.7621 20.6905 4.09 0.043 3 2 NL 2 70.4233 35.2116 6.96 0.018 3 * RESIDUAL 8 40.4866 5.06082 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 193.672 13.8337 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKT3 31/ 7/** 17: 1 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKT4 FILE DKT4 31/ 7/** 17:24 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 Duong kinh tan sau trong 4 thang VARIATE V003 DKT4 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 91.3099 22.8275 2.66 0.112 3 2 NL 2 100.859 50.4293 5.87 0.027 3 * RESIDUAL 8 68.7743 8.59678 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 260.943 18.6388 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKT4 31/ 7/** 17:24 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKT5 FILE DKT5 31/ 7/** 20:38 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 Duong kinh tan sau trong 5 thang VARIATE V003 DKT5 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 121.679 30.4197 2.43 0.133 3 2 NLAI 2 159.917 79.9585 6.38 0.022 3 * RESIDUAL 8 100.202 12.5253 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 381.798 27.2713 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKT5 31/ 7/** 20:38 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKT6 FILE DKT6 31/ 7/** 21: 2 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 Duong kinh tan sau trong 6 thang VARIATE V003 DKT6 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 150.957 37.7392 3.66 0.056 3 2 NL 2 131.733 65.8666 6.39 0.022 3 * RESIDUAL 8 82.4618 10.3077 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 365.152 26.0823 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKT6 31/ 7/** 21: 2 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS DKT1 DKT2 DKT3 DKT4 DKT5 DKT6 I 3 18.5667 24.8500 34.1067 38.4400 41.5367 43.8867 II 3 17.8700 22.6067 31.2333 35.4133 38.3800 40.3733 III 3 16.1467 21.4167 28.6433 32.7367 34.8367 36.5200 IV 3 16.0900 21.2600 28.2100 32.2567 34.4933 36.0100 V 3 15.9067 20.3167 27.9600 31.9467 34.2500 35.7300 SE(N= 3) 0.591480 1.01296 1.29882 1.69281 2.04331 1.85362 5%LSD 8DF 1.92876 3.30317 4.23533 5.52007 6.66301 6.04447 CV% 6.1 7.9 7.5 8.6 9.6 8.3 ------------------------------------------------------------------------------- ảnh hưởng của phân bón lá tới động thái ra hoa của cây đồng tiền Vermelia BALANCED ANOVA FOR VARIATE SH3 FILE SOHOA3 11/ 8/** 23: 0 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa sau trong 3 thang VARIATE V003 SO LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .855027 .213757 8.74 0.006 3 2 NLAI 2 .641333E-02 .320667E-02 0.13 0.879 3 * RESIDUAL 8 .195653 .244567E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 1.05709 .755067E-01 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE SOHOA3 11/ 8/** 23: 0 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE SH4 FILE SHOA4 12/ 8/** 9:11 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa sau trong 4 thang VARIATE V003 SH4 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 3.54747 .886867 6.22 0.015 3 2 NL 2 .414493 .207247 1.45 0.290 3 * RESIDUAL 8 1.14097 .142622 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 5.10293 .364495 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE SHOA4 12/ 8/** 9:11 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE SH5 FILE SOHOA5 12/ 8/** 8:25 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa sau trong 5 thang VARIATE V003 SH5 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 4.66623 1.16656 3.79 0.052 3 2 NLAI 2 .189773 .948867E-01 0.31 0.746 3 * RESIDUAL 8 2.46369 .307962 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 7.31969 .522835 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE SOHOA5 12/ 8/** 8:25 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE SH6 FILE SH6 2/ 9/** 20: 3 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 so hoa sau trong 6 thang VARIATE V003 SH6 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 5.81349 1.45337 4.08 0.043 3 2 NL 2 .968935E-01 .484467E-01 0.14 0.875 3 * RESIDUAL 8 2.84971 .356214 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 8.76009 .625721 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE SH6 2/ 9/** 20: 3 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS SH3 SH4 SH5 SH6 I 3 1.22667 3.29000 6.63333 9.01667 II 3 1.45000 4.11333 7.49000 9.93000 III 3 1.63667 4.32333 7.73667 10.2033 IV 3 1.76667 4.54333 7.96667 10.4900 V 3 1.90667 4.66333 8.27667 10.8567 SE(N= 3) 0.902897E-01 0.218038 0.320397 0.344584 5%LSD 8DF 0.294425 0.711000 1.04478 1.12365 CV% 9.8 9.0 7.3 5.9 ------------------------------------------------------------------------------- ảnh hưởng của phân bón lá đến chất lượng hoa của cây đồng tiền Vermelia BALANCED ANOVA FOR VARIATE CDCH FILE CDCH2 13/ 8/** 9:50 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 chieu dai canh hoa VARIATE V003 CDCH LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 36.2800 9.07000 7.33 0.009 3 2 NLAI 2 5.69734 2.84867 2.30 0.161 3 * RESIDUAL 8 9.89600 1.23700 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 51.8733 3.70524 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE CDCH2 13/ 8/** 9:50 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKCH FILE DKCANH2 13/ 8/** 9:22 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 duong kinh canh hoa VARIATE V003 DKCH LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .163733E-01 .409333E-02 7.47 0.009 3 2 NLAI 2 .101333E-02 .506667E-03 0.92 0.438 3 * RESIDUAL 8 .438667E-02 .548333E-03 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .217733E-01 .155524E-02 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKCANH2 13/ 8/** 9:22 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKCB FILE DKCB2 13/ 8/** 9:34 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 duong kinh co bong VARIATE V003 DKCB LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .199600E-01 .499000E-02 4.82 0.029 3 2 NLAI 2 .192000E-02 .960000E-03 0.93 0.437 3 * RESIDUAL 8 .828000E-02 .103500E-02 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .301600E-01 .215429E-02 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKCB2 13/ 8/** 9:34 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DKB FILE DKB2 13/ 8/** 10:28 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 Duong kinh bong hoa VARIATE V003 DKB LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .837134 .209283 8.50 0.006 3 2 NLAI 2 .569340E-02 .284670E-02 0.12 0.892 3 * RESIDUAL 8 .196907 .246134E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 1.03973 .742667E-01 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DKB2 13/ 8/** 10:28 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE CH/B FILE CANHHOA2 13/ 8/** 9: 7 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 canh hoa/bong VARIATE V003 CH/B LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 11.8487 2.96217 0.48 0.751 3 2 NLAI 2 18.4487 9.22434 1.50 0.281 3 * RESIDUAL 8 49.3113 6.16391 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 79.6087 5.68633 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE CANHHOA2 13/ 8/** 9: 7 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS CDCH DKCH DKCB DKB CH/B I 3 51.7667 0.610000 0.523333 9.14667 65.4667 II 3 53.5667 0.633333 0.570000 9.57000 66.1133 III 3 54.0333 0.663333 0.593333 9.62000 66.5667 IV 3 54.7667 0.690000 0.600000 9.76333 67.0400 V 3 56.5333 0.696667 0.633333 9.81667 68.1000 SE(N= 3) 0.642132 0.135195E-01 0.185742E-01 0.905784E-01 1.43340 5%LSD 8DF 2.09393 0.440858E-01 0.605685E-01 0.295367 4.67417 CV% 2.1 3.6 5.5 1.6 3.7 ------------------------------------------------------------------------------- ảnh hưởng của phân bón lá tới tỷ lệ hoa thương phẩm của cây đồng tiền Vermelia BALANCED ANOVA FOR VARIATE HOALOAI1 FILE HLOAI1 30/ 8/** 16:36 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa loai 1 VARIATE V003 HOALOAI1 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .113265E+09 .283163E+08 65.65 0.000 3 2 NLAI 2 .198775E+07 993876. 2.30 0.161 3 * RESIDUAL 8 .345079E+07 431349. ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .118704E+09 .847883E+07 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE HLOAI1 30/ 8/** 16:36 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 So hoa loai 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE HOALOAI2 FILE HLOAI2 30/ 8/** 16:42 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa loai 2 VARIATE V003 HOALOAI2 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .116812E+08 .292031E+07 4.09 0.043 3 2 NLAI 2 .188854E+07 944269. 1.32 0.320 3 * RESIDUAL 8 .571149E+07 713937. ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .192813E+08 .137723E+07 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE HLOAI2 30/ 8/** 16:42 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE HOALOAI3 FILE HLOAI3 30/ 8/** 16:46 ---------------------------------------------------------------- PAGE 1 So hoa loai 3 VARIATE V003 HOALOAI3 LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 4 .138546E+08 .346364E+07 4.75 0.030 3 2 NLAI 2 21924.9 10962.5 0.02 0.986 3 * RESIDUAL 8 .583613E+07 729516. ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .197126E+08 .140804E+07 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE HLOAI3 30/ 8/** 16:46 ---------------------------------------------------------------- PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS HOALOAI1 HOALOAI2 HOALOAI3 I 3 14973.3 17077.7 16309.3 II 3 19366.3 18278.3 16755.0 III 3 20670.0 18829.0 17611.0 IV 3 21422.0 19064.0 18474.0 V 3 23107.7 19698.0 18814.3 SE(N= 3) 379.187 487.831 493.125 5%LSD 8DF 1236.49 1590.77 1608.03 CV% 3.3 4.5 4.9 ------------------------------------------------------------------------------- 3. Chi phí sản xuất và phân loại hoa đồng tiền a. Chi phí sản xuất hoa đồng tiền Bảng 1: Chi phí sản xuất hoa đồng tiền (tính cho 1000m2/năm) TT Nội dung Đơn vị tính Số lượng Đơn giá (đ) Thành tiền (đ) 1 Nhà mái che (khấu hao 4 năm) m2 1000 40.000/4năm 10.000.000 2 Giống nuôi cấy mô (khấu hao 4 năm) Cây 6.000 5.000/4năm 7.500.000 3 Phân chuồng Tấn 4,5 200.000 900.000 4 Phân hoá học 3.000.000 5 Thuốc BVTV + KTST 1.250.000 6 Điện nước, thuê đất, vật tư khác... 1.500.000 7 Công lao động Công 450 30.000 13.500.000 Cộng 37.650.000 b. Tiêu chuẩn phân loại hoa đồng tiền Loại hoa Chiều dài cành hoa (cm) Đường kính hoa (cm) I >50 >13 II 40 - 50 10 - 13 III <40 <10 (Tiêu chuẩn chiều dài và đường kính bông hoa còn tuỳ thuộc vào chủng loại giống) Số liệu khí tượng tháng 9 năm 2007 trạm HAU - JICA Ngày Nhiệt độ (0C) Độ ẩm (%) Mưa (mm) Nắng (Giờ) TB Tối cao Tối thấp TB Tối thấp 1 29.2 32.5 26.9 88 80 - 6.8 2 29.5 32.8 27.8 88 76 - 4.3 3 27.0 32.1 25.2 93 90 147 0 4 25.4 26.5 23.8 92 85 613 2 5 24.0 25.3 21.8 94 91 288 0 6 26.2 29.5 23.4 84 72 - 0.2 7 27.9 31.3 25.6 85 71 - 0 8 29.0 32.8 26.7 85 74 0.0 6.6 9 28.2 30.2 25.8 92 86 103 3.1 10 26.0 28.8 25.0 82 88 222 0 11 25.3 27.2 24.1 90 88 23 0 12 26.4 31.8 24.3 90 81 0.0 0.9 13 25.7 27.0 24.7 97 96 175 1 14 27.2 31.8 24.3 92 79 0.0 6.4 15 28.0 31.6 24.9 83 66 31 0.5 16 29.1 33.4 26.3 84 68 - 7.2 17 29.5 34.3 27.2 84 69 - 2.7 18 25.7 30.0 22.7 85 74 57 6.5 19 26.5 30.9 22.7 77 44 - 10 20 25.7 30.4 21.0 76 49 - 10.4 21 25.2 30.5 20.7 74 46 - 8.6 22 26.1 29.6 23.7 73 52 - 9 23 26.4 30.9 22.3 71 46 - 9.8 24 23.2 29.3 21.9 85 77 55 4.3 25 23.9 26.3 21.8 91 79 176 0.2 26 24.7 26.6 23.1 95 98 160 1.9 27 26.6 30.7 24.2 90 74 235 0 28 27.5 31.4 24.5 84 63 0 29 27.1 32.5 24.3 88 68 0.0 0 30 28.2 32.5 24.5 86 68 - 0 T. số 800.4 909,5 725.5 2578 2198 2285 102.4 TB 97 C nhất 29.5 32.8 27.2 98 613 10.4 T nhất 23.2 25.3 20.7 71 44 Số liệu khí tượng tháng 10 năm 2007 trạm HAU - JICA Ngày Nhiệt độ (0C) Độ ẩm (%) Mưa (mm) Nắng (Giờ) TB Tối cao Tối thấp TB Tối thấp 1 28.0 30.9 26.3 83 65 - 8.4 2 26.4 27.6 25.9 84 80 102 9.0 3 25.8 27 24.7 89 78 245 8.5 4 26.8 29.1 24.8 89 80 356 0.0 5 25.8 27 24.7 91 86 230 3.7 6 28.6 34 24.8 88 67 - 4.7 7 29.5 34.7 25.6 87 72 - 0.0 8 29.3 34.6 25.9 88 74 206 0.0 9 28.0 31.8 25.5 81 68 - 2.5 10 26.2 29.1 24.7 79 68 - 5.9 11 26.3 29 24.5 82 62 - 7.3 12 22.4 22.9 22 86 70 43 6.9 13 24.5 26.1 22.5 84 61 17 1.9 14 25.0 27.6 22.9 77 68 0,5 0.0 15 23.7 26.4 20.7 76 63 0.0 0.0 16 25.0 28.3 20.2 66 47 - 0.3 17 23.2 28.4 18.5 69 51 - 0.0 18 23.6 29.1 19.6 76 48 - 0.0 19 21.5 22.6 20.9 78 52 - 0.0 20 25.5 29.2 21.6 67 42 - 0.0 21 24.5 28.8 22.6 76 45 - 0.0 22 24.4 29.5 21.4 79 60 - 0.0 23 24.5 29.9 20.3 83 61 - 0.0 24 24.8 29.8 20.5 80 58 - 0.0 25 25.3 30.7 21 80 54 - 0.0 26 25.8 31.7 21.6 78 50 - 0.0 27 25.8 30.5 22 82 57 - 0.0 28 23.8 24.9 23 84 57 - 0.0 29 25.3 31 21.3 81 56 - 0.0 30 25.0 28.9 22 76 55 - 0.0 31 20.3 24.4 19.4 85 69 - 0.0 T. số 784.6 895.5 701.4 2504 1924 1199.5 59.1 TB 25.3 28.8 22.6 80.7 62 C nhất 29.5 34.6 91 13.0 9.0 T nhất 20.3 18.5 42 Số liệu khí tượng tháng 11 năm 2007 trạm HAU - JICA Ngày Nhiệt độ (0C) Độ ẩm (%) Mưa (mm) Nắng (Giờ) TB Tối cao Tối thấp TB Tối thấp 1 19.1 20.0 17.9 94 92 108 0 2 18.8 20.5 17.6 72 61 0.0 2.7 3 18.6 20.2 17.4 69 57 - 0 4 17.7 20.0 16.1 77 71 0.0 1.5 5 19.9 25.0 16.2 69 45 - 0 6 20.2 27.0 15.2 73 44 - 8.4 7 20.5 27.6 15.1 69 35 - 7 8 19.6 27.5 13,7 68 33 - 9 9 20.5 28.0 14.0 70 36 - 8.4 10 21.7 28.8 16.4 72 34 - 7.6 11 22.1 28.0 17.0 77 44 - 6.6 12 23.4 27.6 19.9 74 58 - 5.6 13 23.1 27.1 20.1 80 61 0.0 3.8 14 23.0 28.0 19.7 79 57 - 6.9 15 22.9 28.4 18.3 76 56 - 8.3 16 22.8 28.6 17.9 82 55 - 7.2 17 22.9 29.2 18.7 81 55 - 7 18 22.7 25.1 20.3 80 67 - 0 19 21.4 23.8 19.4 62 53 - 2.2 20 21.0 26.1 17.1 71 49 - 7.5 21 20.6 26.3 16.2 76 43 - 7 22 20.4 25.4 16.4 76 44 - 5.7 23 20.6 26.2 16.2 72 44 - 6.8 24 20.4 26.8 15.2 67 30 - 7 25 19.7 26.2 14.9 68 31 - 6.2 26 19.6 26.8 14.7 69 34 - 7.9 27 18.4 24.4 14.7 62 35 - 0 28 17.2 23.3 13.0 61 26 - 6.2 29 15.9 23.5 9.6 65 27 - 7.9 30 16.1 23.5 9.9 75 44 - 7.1 T. số 610.8 768.9 495.1 2186 1421 108 161.5 TB 20.3 25.6 16.5 72.8 5.3 C nhất 23.4 29.2 20.1 108 8.4 T nhất 15.9 20.0 9.6 30 Số liệu khí tượng tháng 12 năm 2007 trạm HAU - JICA Ngày Nhiệt độ (0C) Độ ẩm (%) Mưa (mm) TB Tối cao Tối thấp TB Tối thấp 1 19.1 24.3 14.6 79 65 - 2 20.2 24.3 16.7 84 63 - 3 20.4 23.4 18.2 77 59 - 4 20.2 24.3 17.4 81 59 - 5 20.5 24.5 17.2 69 50 - 6 19.7 24.6 15.8 70 47 - 7 18.8 24.2 14.7 78 49 - 8 20.1 23.8 16.7 75 63 - 9 21.8 25.7 19.7 83 72 0.1 10 22.2 26.3 20.0 85 69 0.0 11 22.5 26.5 20.1 88 70 - 12 23.0 28.1 20.8 85 60 0.0 13 23.0 27.4 21.4 84 64 - 14 21.3 25.4 18.7 81 63 - 15 22.0 25.3 19.3 83 71 - 16 22.3 25.5 20.3 85 75 0.8 17 22.6 25.4 20.4 87 76 - 18 22.4 24.3 21.0 88 79 0.3 19 18.5 22.4 17.2 82 74 - 20 20.3 23.0 17.8 86 81 - 21 23.5 26.5 21.3 89 76 0.0 22 23.9 27.3 22.3 89 77 0.0 23 19.4 22.9 18.1 86 78 69 24 17.5 19.2 15.3 80 70 0.8 25 17.5 18.5 17.1 83 73 - 26 16.6 17.4 16.0 87 84 0.0 27 17.0 18.0 16.2 92 89 0.0 28 19.1 22.6 17.6 89 81 0.0 29 16.9 19.2 15.5 72 60 27 30 16.7 18.0 15.3 69 60 - 31 15 16.7 13.8 58 51 - T. số 624 725 556.5 2524 2108 98 TB 20.1 23.4 17.9 81.4 C nhất 28.1 69 T nhất 13.8 47 Số liệu khí tượng tháng 1 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 15.9 13.2 20.0 - 8.4 46.0 2 14.6 11.1 19.3 - 9.0 47.0 3 14.7 10.8 20.2 - 8.5 59.0 4 16.0 11.3 22.2 - 0.0 67.0 5 16.6 14.5 19.5 - 3.7 80.0 6 18.4 14.6 23.8 - 4.7 79.0 7 19.1 17.2 21.3 - 0.0 84.0 8 19.6 17.5 23.2 - 0.0 86.0 9 21.5 19.1 25.7 - 2.5 79.0 10 21.9 19.6 26.9 - 5.9 85.0 Trung bỡnh 17.82125 14.89 22.21 0 34.3 74 11 23.8 20.5 29.7 - 7.3 84.0 12 23.2 20.6 29.1 - 6.9 82.0 13 22.7 21.7 26.3 - 1.9 82.0 14 14.9 12.7 21.0 0.0 0.0 74.0 15 11.6 10.5 12.5 0.0 0.0 88.0 16 12.9 11.5 15.9 0.0 0.3 71.0 17 14.5 13.5 15.9 - 0.0 57.0 18 15.0 13.5 17.2 - 0.0 73.0 19 14.5 13.3 15.5 0.7 0.0 93.0 20 16.3 14.6 18.8 0.0 0.0 94.0 Trung bỡnh 16.94625 15.24 20.1900001 0.7 9.1 79 21 15.0 11.8 18.3 2.6 0.0 98.0 22 11.4 10.8 12.3 0.7 0.0 91.0 23 12.3 10.0 15.8 0.0 0.0 82.0 24 12.7 11.2 15.4 0.0 0.0 73.0 25 11.4 10.2 13.3 13.0 0.0 95.0 26 12.5 11.2 15.1 0.0 0.0 88.0 27 11.7 10.7 13.7 0.0 0.0 80.0 28 9.7 8.8 10.7 0.9 0.0 96.0 29 10.7 9.3 12.7 1.5 0.0 87.0 30 10.3 9.5 11.7 1.3 0.0 93.0 31 9.1 7.9 9.4 6.2 0.0 87.0 Trung bỡnh 18.8 17.6 20.5 4.5 5.6 77 Số liệu khí tượng tháng 2 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 7.5 6.8 7.8 0.2 0.0 87.0 2 9.3 6.7 13.2 5.7 0.0 81.0 3 11.8 10.4 13.9 - 0.0 71.0 4 12.4 10.6 14.8 0.0 0.0 66.0 5 12.8 11.0 14.8 0.0 0.0 80.0 6 13.2 12.1 14.7 - 0.0 69.0 7 12.9 12.0 14.1 - 0.0 70.0 8 13.1 11.9 15.0 - 0.0 68.0 9 13.2 11.3 15.5 - 0.0 50.0 10 12.2 11.3 13.2 - 0.0 57.0 Trung bỡnh 11.84 10.41 13.7 5.9 0 68 11 11.4 11.0 11.9 - 0.0 70.0 12 12.1 10.9 14.8 - 0.0 61.0 13 12.3 11.0 14.1 - 0.0 47.0 14 12.2 10.0 14.9 0.0 0.0 57.0 15 13.7 11.7 16.6 0.0 0.6 56.0 16 14.5 13.3 16.3 - 0.0 61.0 17 11.8 11.2 12.9 1.8 0.0 92.0 18 12.1 11.2 13.2 2.1 0.0 90.0 19 12.4 11.5 13.3 0.0 0.0 90.0 20 14.1 12.8 16.8 - 0.0 84.0 Trung bỡnh 12.6675 11.46 14.48 3.9 0.6 70.8889 21 16.8 11.6 23.0 - 7.2 78.0 22 18.4 13.0 24.9 - 7.8 76.0 23 20.2 15.5 26.2 - 5.9 74.0 24 19.6 18.2 22.0 0.0 0.0 87.0 25 18.7 17.9 20.2 1.1 0.0 93.0 26 17.7 15.6 19.2 0.8 0.0 86.0 27 15.0 13.6 17.5 0.0 0.0 54.0 28 15.1 14.0 16.2 0.0 0.0 61.0 29 15.1 11.8 20.0 2.3 4.8 72.0 Số liệu khí tượng tháng 3 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 16.7 11.9 23.2 - 8.5 69.0 2 18.1 12.7 25.2 - 8.5 66.0 3 19.9 14.4 26.2 - 8.0 64.0 4 20.4 15.0 26.1 - 8.1 60.0 5 19.5 16.0 23.6 - 2.4 73.0 6 20.0 17.7 23.8 - 0.8 84.0 7 20.1 18.7 23.0 0.0 0.1 83.0 8 20.8 17.7 25.2 - 1.3 81.0 9 20.2 19.1 22.2 0.0 0.3 82.0 10 19.9 18.8 22.1 0.0 0.0 86.0 Trung bỡnh 19.6 16.2 24.1 0.0 29.5 75.4 11 21.4 19.0 25.3 - 0.0 82.0 12 20.9 18.5 26.1 0.0 5.5 85.0 13 20.0 19.0 21.6 0.0 0.0 94.0 14 20.8 19.8 22.4 0.4 0.0 95.0 15 21.2 19.2 24.7 0.2 0.0 89.0 16 22.1 21.0 24.3 0.7 0.3 91.0 17 23.1 21.3 27.7 0.5 1.6 90.0 18 23.5 22.1 26.2 3.7 0.2 92.0 19 22.7 21.5 24.4 0.0 0.0 89.0 20 23.4 21.0 28.2 0.0 3.0 87.0 Trung bỡnh 21.9 20.2 25.1 5.5 10.6 90.2 21 24.6 23.4 26.8 0.0 0.0 88.0 22 23.0 22.2 24.5 6.9 0.0 94.0 23 22.4 19.2 26.8 0.1 6.9 66.0 24 22.2 18.9 26.2 - 7.4 67.0 25 22.0 20.1 24.7 0.0 0.0 70.0 26 22.3 20.9 25.6 0.0 1.9 73.0 27 20.5 18.8 23.5 0.0 0.2 86.0 28 22.0 19.5 26.0 0.6 0.4 88.0 29 24.9 22.3 29.5 0.1 1.4 85.0 30 25.2 23.8 29.0 0.4 0.8 88.0 31 22.2 20.8 23.0 6.6 0.0 94.0 Trung bỡnh 18.8 17.6 20.5 4.5 5.6 77 Số liệu khí tượng tháng 4 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 20.1 18.2 22.1 2.6 0.0 89 2 18.6 17.6 20.3 1.4 0.0 88 3 18.4 17.0 20.9 0.3 0.0 92 4 20.7 18.8 24.2 1.0 0.0 93 5 22.9 21.2 26.3 0.8 0.0 94 6 25.7 23.0 29.6 - 3.4 87 7 26.5 24.2 30.3 - 4.7 86 8 26.9 24.0 32.1 - 5.3 83 9 27.8 24.2 33.7 - 8.2 81 10 26.1 25.1 28.2 0.0 0.0 89 Trung bỡnh 23.4 21.3 26.8 6.1 21.6 88 11 25.9 25.2 27.7 0.0 0.0 90 12 26.1 25.4 27.8 0.0 0.0 90 13 25.2 24.8 28.5 6.1 0.1 94 14 26.0 22.7 31.2 1.6 6.9 81 15 25.5 21.3 30.2 13.2 5.9 84 16 26.0 24.5 29.2 0.0 4.0 86 17 26.4 23.1 31.0 - 4.6 83 18 26.9 23.3 31.7 - 6.0 89 19 27.7 25.2 32.1 - 5.8 76 20 27.7 25.6 32.0 - 4.0 83 Trung bỡnh 26.3 24.1 30.1 20.9 37.3 86 21 28.3 26.3 31.7 0.1 4.0 84 22 26.6 23.6 28.7 93.4 0.0 88 23 22.4 20.7 24.3 0.3 0.0 81 24 21.5 20.2 24.2 0.1 0.7 68 25 22.8 21.2 26.5 0.0 2.4 72 26 23.4 20.8 26.9 - 2.3 79 27 23.8 22.1 28.5 0.0 1.0 84 28 24.5 22.6 28.5 0.1 1.3 79 29 25.7 22.5 29.7 - 2.1 77 30 25.9 23.5 28.5 0.6 0.3 83 Trung bỡnh 24.5 22.3 27.7 94.5 14.1 80 Số liệu khí tượng tháng 5 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 26.6 24.5 30.4 15.8 1.1 89 2 28.1 25.8 32.6 - 3.8 86 3 28.3 25.8 32.0 0.7 2.8 84 4 29.0 26.5 33.4 - 7.8 83 5 24.0 23.0 24.4 17.1 0.0 92 6 24.6 22.3 28.1 4.1 0.4 88 7 28.1 24.5 33.0 - 6.5 83 8 28.9 26.2 33.9 0.0 6.7 84 9 28.3 25.7 32.8 3.1 3.3 86 10 24.2 22.6 27.7 9.0 0.4 78 Trung bỡnh 27.0 24.7 30.8 49.8 31.7 85 11 24.4 21.7 27.7 0.0 0.0 72 12 26.3 23.0 31.0 - 7.5 70 13 27.1 24.2 31.0 - 5.3 71 14 27.8 23.3 31.9 - 10.3 66 15 27.1 23.5 31.6 - 3.3 72 16 27.6 24.3 32.9 - 8.0 76 17 27.8 25.1 31.5 - 2.2 75 18 27.9 25.3 33.0 12.6 4.1 84 19 22.9 21.6 23.7 102.9 0.0 93 20 25.3 22.5 30.5 0.2 4.8 81 Trung bỡnh 26.4 23.4 30.5 115.7 45.5 76 21 26.9 24.0 31.4 - 5.8 78 22 27.0 25.0 30.6 - 1.0 85 23 28.4 25.8 33.5 - 4.0 83 24 29.2 26.9 33.0 0.0 4.9 83 25 29.6 27.3 33.8 0.2 5.0 83 26 30.5 27.5 35.9 0.2 7.4 80 27 32.0 27.9 37.8 - 9.2 73 28 32.2 28.7 36.5 - 6.5 67 29 32.1 28.4 37.1 - 9.7 74 30 29.1 25.4 33.7 3.8 1.5 78 31 26.2 24.2 29.8 14.3 4.1 80 Trung bỡnh 29.4 26.5 33.9 18.5 59.1 78 Số liệu khí tượng tháng 6 năm 2008 trạm Láng Ngày Nhiệt độ trung bỡnh (oC) Nhiệt độ thấp nhất (oC) Nhiệt độ cao nhất (oC) Lượng mưa (mm) Số giờ nắng (h) Độ ẩm (%) 1 27.5 26.0 30.9 0.0 0.3 83 2 27.1 24.3 31.6 6.4 0.2 85 3 27.5 24.5 33.0 0.1 4.2 72 4 28.0 26.1 31.7 0.0 1.0 85 5 28.0 25.5 31.9 1.4 2.1 86 6 27.3 25.1 32.0 0.0 2.9 84 7 28.6 26.0 34.0 7.8 3.7 81 8 29.2 26.1 34.4 0.3 3.3 78 9 29.3 26.6 33.5 1.1 5.6 74 10 27.6 24.9 30.8 0.1 2.0 82 Trung bỡnh 28.0 25.5 32.4 17.2 25.0 81 11 28.9 26.1 34.1 - 5.5 80 12 29.0 26.6 33.8 0.4 1.7 78 13 28.7 27.0 31.9 0.7 2.1 81 14 28.3 25.6 33.0 19.5 3.0 86 15 29.2 26.2 34.4 21.6 4.5 84 16 28.1 26.5 30.2 1.8 0.0 86 17 28.0 26.5 30.9 0.0 1.0 87 18 27.2 24.6 31.6 67.3 0.6 91 19 26.4 25.0 28.5 19.6 0.1 90 20 29.0 24.9 34.7 22.3 7.2 83 Trung bỡnh 28.3 25.9 32.3 153.2 25.7 85 21 29.5 25.0 36.1 0.0 8.9 74 22 31.3 28.0 36.1 - 9.5 73 23 32.2 28.5 37.5 - 10.8 76 24 29.3 25.5 34.0 21.0 4.9 79 25 30.9 28.2 35.6 - 5.0 73 26 32.1 29.1 36.8 0.0 7.6 71 27 27.7 25.2 32.5 20.7 1.0 85 28 25.8 24.4 28.3 22.2 0.6 88 29 28.5 24.4 34.4 - 8.5 76 30 30.8 28.2 35.9 0.0 7.4 76 Trung bỡnh 29.8 26.7 34.7 63.9 64.2 77 ._.