Ngành thép Việt Nam trước thách thức hội nhập AFTA

Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ héi nhËp AFTA cña ViÖt Nam HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN vµ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN §Çu nh÷ng n¨m 1960, Th¸i Lan, Malaysia, Philipine ®· rÊt nç lùc trong viÖc thµnh lËp HiÖp héi §«ng Nam ¸ gäi t¾t lµ ASA (1961) nh­ng do m©u thuÉn gi÷a Philipine vµ Malaysia nªn ASA ®· bÞ khñng ho¶ng vµ tan r· n¨m 1963. Sau ®ã Malaysia, Philipine vµ Indonesia cã kÕ ho¹ch thµnh lËp mét tæ chøc kh¸c nh­ng còng kh«ng thµnh c«ng còng do chÝnh s¸ch ®èi ®Çu cña Indonesia ®èi víi Malaysia. Tuy nhiªn, sau ®ã ®Êt n­íc Indonesia ®· cã nh÷ng thay ®æi kÐo theo nã lµ nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ngo¹i giao cña quèc gia nµy. Indonesia ®· nhiÖt t×nh h¬n ®èi víi viÖc thµnh lËp mét tæ chøc hîp t¸c toµn khu vùc. Còng trong thêi kú nµy, chñ nghÜa ®Õ quèc ®ang t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña m×nh tíi khu vùc §«ng Nam ¸ vµ Mü ®ang leo thang trong cuéc chiÕn tranh t¹i ViÖt Nam. C¸c quèc gia ®Òu m­íc chèng chñ nghÜa ®Õ quèc d­íi mäi h×nh thøc vµ mong muèn duy tr× chÝnh s¸ch ngo¹i giao ®éc lËp, do vËy c¸c n­íc cho r»ng nÕu ®oµn kÕt l¹i, hä sÏ tr¸nh ®­îc hiÓm häa tõ bªn ngoµi. MÆt kh¸c, c¸c n­íc cßn ph¶i ®èi phã víi c¸c phong trµo chèng ®èi trong n­íc vµ ®Òu cã chung môc tiªu lµ æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ChÝnh v× c¸c lý do trªn, hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (The Association of Sountheast Asians Nations - ASEAN) ®­îc thµnh lËp ngµy 08/08/1967 sau khi bé tr­ëng Ngo¹i giao c¸c n­íc Indonesia, Malaysia, Philipine, Singapore vµ Th¸i Lan ký b¶n Tuyªn bè ASEAN (hay ®­îc gäi lµ Tuyªn bè Bankok). TiÕp sau ®ã, ngµy 7/1/84, ASEAN kÕt n¹p thªm Brunei Darussalam. Ngµy 28/7/95, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc thø 7 cña ASEAN. §Õn ngµy 23/7/97, Lµo vµ Myanma gia nhËp ASEAN. Vµ Campuchia trë thµnh thµnh viªn thø 10 cña ASEAN vµo ngµy 30/4/99. Cßn §«ng Timor hiÖn nay vÉn do ch­a thµnh lËp xong chÝnh phñ nªn ch­a tham gia vµo ASEAN. Nh­ vËy, hiÖn nay ASEAN bao gåm 10 quèc gia §«ng Nam ¸ víi: Tæng diÖn tÝch: gÇn 4,5 triÖu km2 Tæng d©n sè: kho¶ng 500 triÖu ng­êi Tæng GDP: kho¶ng 840 tû USD Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu: kho¶ng 340 USD Môc tiªu ho¹t ®éng cña cña ASEAN ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong tuyªn bè Bankok lµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn bé x· héi vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña c¸c n­íc thµnh viªn, x©y dùng hoµ b×nh æn ®Þnh ë vïng §«ng Nam ¸. §ång thêi c¸c n­íc thµnh viªn còng hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa, khoa häc - kü thuËt vµ hµnh chÝnh. Ngoµi ra, c¸c n­íc còng hîp t¸c cïng cã lîi víi c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc kh¸c. Do bèi c¶nh ra ®êi, kÓ tõ khi thµnh lËp ASEAN lµ mét tæ chøc chñ yÕu mang mµu s¾c chÝnh trÞ. Qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ chØ thùc sù b¾t ®Çu tõ n¨m 1975 khi ASEAN tæ chøc héi nghÞ bé tr­ëng kinh tÕ lÇn thø nhÊt. Sau tuyªn bè cña héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø nhÊt n¨m 1976, sù hîp t¸c kinh tÕ ®­îc ®Èy m¹nh vµ cho ra ®êi c¬ chÕ hîp t¸c vµ tæ chøc bé m¸y hîp t¸c vÒ kinh tÕ. Còng t¹i héi nghÞ nµy, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng trong ®ã ®Ò ra 3 ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ lín cña khu vùc lµ: Ch­¬ng tr×nh c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP); Tho¶ thuËn ­u ®·i th­¬ng m¹i ASEAN (PTA) vµ Ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) còng ®­îc th«ng qua. (AICO sau ®ã ®­îc bæ sung thªm ch­¬ng tr×nh liªn doanh c«ng nghiÖp AIJV). Th¸ng 12/1977, c¸c n­íc ASEAN ®· ký tho¶ thuËn ­u ®·i th­¬ng m¹i ASEAN (PTA) b­íc ®Çu tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th­¬ng m¹i néi khèi th«ng qua nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch cho h­ëng møc thuÕ ­u ®·i thÊp (MOP). Cuèi nh÷ng n¨m 70 ®Õn nh÷ng n¨m 90, nÒn kinh tÕ ASEAN ph¸t triÓn nhanh vµ ®­îc coi lµ khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng trªn thÕ giíi. T¹i héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø 4, Héi nghÞ ®· th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®­îc thÓ hiÖn trong “HiÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN” trªn c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, kho¸ng s¶n vµ n¨ng l­îng, tµi chÝnh vµ ng©n hµng, l­¬ng thùc vµ n«ng l©m; giao th«ng vËn t¶i vµ b­u ®iÖn - viÔn th«ng, trong ®ã quan träng nhÊt lµ tho¶ thuËn vÒ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). §©y ®­îc coi lµ b­íc tiÕn quan träng vÒ chÊt trong lÞch sö hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN. Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT vµ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) Bèi c¶nh vµ sù ra ®êi cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) Sau gÇn ba thËp kû ho¹t ®éng cña m×nh, sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ trong ASEAN cßn ë møc ®é thÊp, hiÖu qu¶ ch­a cao. Ngoµi nguyªn nh©n lµ ho¹t ®éng cña ASEAN tr­íc ®©y chñ yÕu thiªn vÒ mÆt chÝnh trÞ mµ cßn mét sè nguyªn nh©n kh¸c. Thø nhÊt, liªn kÕt ASEAN kh«ng ph¶i lµ liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia thuÇn nhÊt vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ mµ ng­îc l¹i, ®©y lµ liªn minh cña mét nhãm c¸c n­íc rÊt kh¸c biÖt nhau vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ, t«n gi¸o vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. H¬n n÷a, gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn vÉn cßn tån t¹i mét sè m©u thuÉn vÒ tranh chÊp l·nh thæ ®Õn nay ch­a gi¶i quyÕt ®­îc. Thø hai, ASEAN lµ mét tËp hîp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nhá vµ võa, nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN cã tÝnh chÊt c¹nh tranh h¬n lµ bæ sung cho nhau nªn trong thêi kú ®Çu sù hîp t¸c kinh tÕ diÔn ra rÊt mê nh¹t. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu coi träng thÞ tr­êng bªn ngoµi nh­ EU, Mü, NhËt, Canada…, coi ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng chñ lùc gióp hä thùc hiÖn chÝnh s¸ch h­íng ngo¹i nªn kim ng¹ch néi bé ASEAN chØ ®¹t kho¶ng 25% tæng kim ngo¹i bu«n b¸n víi bªn ngoµi. Tuy nhiªn, vµo kho¶ng cuèi thËp kû 80, ®Çu thËp kû 90 thÕ kû 20, t×nh h×nh thÕ giíi cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng. Vßng ®µm ph¸n Uruguay kÕt thóc th¾ng lîi më ra kh¶ n¨ng më réng bu«n b¸n trªn thÕ giíi, ra ®êi, vµ c¸c tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ ra ®êi nh­ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), thÞ tr­êng chung ch©u ¢u, khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü sù suy gi¶m dßng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ASEAN. Xu h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi ®· ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc to lín víi ASEAN trong viÖc c¹nh tranh cña hµng hãa ASEAN trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ tÝnh hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChÝnh v× vËy, ASEAN quyÕt t©m ®Èy m¹nh vµ t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ khu vùc, mµ quyÕt t©m nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nhÊt l¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4 n¨m 1992. Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4 diÔn ra ë Singapore vµo ngµy 27 - 28/01/1992. T¹i héi nghÞ nµy, c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN ®· th«ng qua mét sè quyÕt ®Þnh vµ v¨n kiÖn quan träng sau: Tuyªn bè Singapore n¨m 1992 kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña ASEAN ®­a ra sù hîp t¸c chÝnh trÞ vµ kinh tÕ lªn tÇm cao vµ më réng hîp t¸c sang lÜnh vùc an ninh. HiÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN trong ®ã nªu lªn ba nguyªn t¾c cña sù hîp t¸c h­íng ra bªn ngoµi, cïng cã lîi vµ linh ho¹t ®èi víi sù tham gia cña c¸c n­íc thµnh viªn trong c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n hîp t¸c, x¸c ®Þnh râ 5 lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ cô thÓ lµ th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, n¨ng l­îng, kho¸ng s¶n, n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, tµi chÝnh - ng©n hµng, vËn t¶i - liªn l¹c vµ du lÞch vµ nhÊn m¹nh “hoµ gi¶i” lµ ph­¬ng ch©m gi¶i quyÕt nh÷ng kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trong viÖc gi¶i thÝch vµ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung nµy. QuyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) trong vßng 15 n¨m. Môc tiªu cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) lµ lo¹i bá hoµn toµn c¸c hµng rµo c¶n trë th­¬ng m¹i ®èi víi hÇu hÕt c¸c hµng hãa trong néi bé ASEAN, kÓ c¶ thuÕ quan vµ c¸c lo¹i hµng rµo phi thuÕ. HiÖp ®Þnh vÒ ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p còng nh­ c¸c giai ®o¹n cho viÖc tõng b­íc gi¶m thuÕ nhËp khÈu, tiÕn tíi thùc hiÖn AFTA. ViÖc h×nh thµnh AFTA lµ ­u tiªn hµng ®Çu trong ch­¬ng tr×nh hîp t¸c cña ASEAN vµo cuèi thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21. Lóc ®Çu dù kiÕn AFTA sÏ ®­îc h×nh thµnh sau 15 n¨m th«ng qua viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT b¾t ®Çu tõ 01/01/1993. Nh­ng tr­íc sù thay ®æi nhanh chãng vµ c¸c xu thÕ ph¸t triÓn míi cña kinh tÕ thÕ giíi, t¹i héi nghÞ c¸c bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN (AEM) lÇn thø 29 t¹i ChiÒng Mai (Th¸i Lan) th¸ng 09/1994, c¸c n­íc ASEAN ®· quyÕt ®Þnh rót ng¾n thêi h¹n hiÖu lùc thùc hiÖn CEPT xuèng cßn 10 n¨m ®Ó AFTA ®­îc h×nh thµnh vµo n¨m 2003. Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã HiÖu lùc chung CEPT Néi dung lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan Theo tho¶ thuËn míi, c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu hµng hãa cña m×nh xuèng 0 - 5% trong thêi h¹n 10 n¨m b¾t ®Çu tõ 01/01/1993 ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) vµo n¨m 2003 thay v× 15 n¨m nh­ tr­íc. §èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN míi, thêi h¹n hoµn thµnh th­c hiÖn CEPT ®­îc ®iÒu chØnh phï hîp víi thêi gian gia nhËp. Cô thÓ, ViÖt Nam sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2006, Lµo vµ Myanmar b¾t ®Çu thùc hiÖn CEPT vµo n¨m 1998 vµ sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2008. Ch­¬ng tr×nh lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan bao gåm c¸c néi dung chÝnh sau: C¸c danh môc s¶n phÈm vµ tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo kÕ ho¹ch CEPT Danh môc c¸c s¶n phÈm gi¶m thuÕ ngay (IL): C¸c s¶n phÈm n»m trong danh môc nµy ®­îc c¾t gi¶m thuÕ quan víi lé tr×nh c¾t gi¶m nhanh (Fast track) vµ lé tr×nh c¾t gi¶m b×nh th­êng (Normal track) Lé tr×nh c¾t gi¶m nhanh: C¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0 - 5% vµo 01/01/2000; c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0 - 5% vµo 01/01/1998. Lé tr×nh c¾t gi¶m b×nh th­êng: c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 20% vµo 01/01/1998 vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 0 - 5% vµo 01/01/2003. C¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0 - 5% vµo 01/01/2000. Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL): NhËn thÊy r»ng c¸c n­íc ASEAN cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tù do th­¬ng m¹i vµ ®Ó t¹o thuËn lîi cho c¸c n­íc thµnh viªn cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m tiÕp tôc c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ trong mét sè lÜnh vùc cô thÓ ®· ®­îc ®­a ra tr­íc khi tham gia CEPT hoÆc cã thêi gian chuyÓn h­íng ®èi víi mét sè s¶n phÈm t­¬ng ®èi träng yÕu…, HiÖp ®Þnh CEPT cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ®­a ra mét sè s¶n phÈm t¹m thêi ch­a thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo CEPT. C¸c s¶n phÈm trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi kh«ng ®­îc h­ëng nh­îng bé tõ c¸c n­íc thµnh viªn. Tuy nhiªn, danh môc nµy chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi vµ sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh c¸c quèc gia ph¶i ®­a toµn bé c¸c s¶n phÈm nµy vµo Danh môc gi¶m thuÕ. LÞch tr×nh chuyÓn toµn bé c¸c s¶n phÈm trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi sang Danh môc c¾t gi¶m ngay ®­îc quy ®Þnh ph¶i hoµn tÊt trong vßng 5 n¨m, tõ 01/01/1996 ®Õn 01/01/2000, mçi n¨m chuyÓn 20% sè s¶n phÈm trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi. Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, cßn gäi lµ Danh môc lo¹i trõ vÜnh viÔn (GEL): Danh môc nµy bao gåm nh÷ng s¶n phÈm kh«ng tham gia HiÖp ®Þnh CEPT. C¸c s¶n phÈm ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng vµ søc khoÎ con ng­êi, ®äng thùc vËt, ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, di tÝch lÞch sö… ViÖc c¾t gi¶m thuÕ còng nh­ xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy sÏ kh«ng ®­îc xem xÐt ®Õn theo Ch­¬ng tr×nh CEPT. Danh môc c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao (SL) C¬ chÕ trao ®æi nh­îng bé cña CEPT Nh÷ng nh­îng bé khi thùc hiÖn CEPT cña c¸c quèc gia ®­îc trao ®æi trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Muèn ®­îc h­ëng nh­îng bé vÒ thuÕ quan khi xuÊt khÈu hµng hãa trong khèi, mét s¶n phÈm cÇn ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn sau: S¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong danh môc gi¶m thuÕ cña c¶ n­íc xuÊt khÈu vµ n­íc nhËp khÈu, vµ ph¶i cã møc thuÕ nhËp khÈu b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%. s¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ ®­îc Héi ®ång AFTA th«ng qua. s¶n phÈm ®ã ph¶i lµ mét s¶n phÈm cña khèi ASEAN, tøc lµ ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu hµm l­îng xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN (hµm l­îng néi ®Þa) Ýt nhÊt lµ 40%. C«ng thøc 40% hµm l­îng ASEAN ®­îc tÝnh nh­ sau: Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ASEAN + Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc xuÊt xø x 100% < 60% Gi¸ FOB Trong c«ng thøc trªn, gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn ASEAN lµ CIF t¹i thêi ®iÓm nhËp khÈu. Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc xuÊt xø lµ gi¸ x¸c ®Þnh ban ®Çu tr­íc khi ®­a vµo chÕ biÕn trªn l·nh thæ cña n­íc nhËp khÈu lµ thµnh viªn cña ASEAN. NÕu mét s¶n phÈm tho¶ m·n ®ñ 3 ®iÒu kiÖn trªn th× sÏ ®­îc h­ëng mäi ­u ®·i mµ quèc gia nhËp khÈu ®­a ra (s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i hoµn toµn). NÕu s¶n phÈm tho¶ m·n c¸c yªu cÇu trªn trõ viÖc cã møc thuÕ quan nhËp khÈu b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% (tøc lµ s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20%) th× s¶n phÈm ®ã chØ ®­îc h­ëng CEPT cao h¬n 20% tr­íc ®ã hoÆc thuÕ suÊt MFN, tuú thuéc thuÕ suÊt nµo thÊp h¬n. Néi dung lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng (QRs) vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ kh¸c (NTBs) Bªn c¹nh viÖc tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ quan, vÊn ®Ò lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng nhËp khÈu vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c lµ hÕt søc quan träng ®Ó cã thÓ tù do ho¸ th­¬ng m¹i c¸c s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp trong ASEAN Theo ®Þnh nghÜa cña Uû ban t­ vÊn ASEAN vÒ tiªu chuÈn vµ chÊt l­îng (ACCSQ), ngoµi c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng nh­ h¹n ng¹ch sè l­îng, h¹n ng¹ch gi¸ trÞ nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu…, c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c ®­îc ph©n thµnh 5 nhãm chÝnh: C¸c kho¶n thu t­¬ng ®­¬ng thuÕ quan (para-tariff measures): C¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t gi¸ (price control measures) C¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh (finance measures) C¸c biÖn ph¸p ®éc quyÒn (monopolistic measures) C¸c biÖn ph¸p kü thuËt (technical measures) §Ó dì bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan nãi trªn, HiÖp ®inh CEPT quy ®Þnh: C¸c n­íc thµnh viªn sÏ xo¸ bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng ®èi víi c¸c s¶n phÈm trong CEPT ngay sau khi c¸c s¶n phÈm nµy ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ thuÕ quan. C¸c hµng rµo phi thuÕ kh¸c sÏ ®­îc xãa bá dÇn dÇn trong vßng 5 n¨m sau khi s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i C¸c h¹n chÕ ngo¹i hèi mµ c¸c n­íc ®ang ¸p dông sÏ ®­îc ­u tiªn ®Æc biÖt ®èi víi c¸c s¶n phÈm thu«c CEPT Trong tr­êng hîp khÈn cÊp (sè l­îng hµng nhËp khÈu gia t¨ng ®ét ngét g©y ph­¬ng h¹i ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc ®e do¹ c¸n c©n thanh to¸n), c¸c n­íc cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa ®Ó h¹n chÕ hoÆc dõng viÖc nhËp khÈu. Trong tr­êng hîp kh«ng thÓ lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan v× nh÷ng lý do an toµn c«ng céng, m«i tr­êng hay søc khoÎ th× viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo nµy ®­îc hiÓu lµ lµm c«ng khai, minh b¹ch ho¸ viÖc ban hµnh, ¸p dông c¸c quy ®Þnh, trî gióp vµ cung cÊp th«ng tin cho nhau gi÷a c¸c thµnh viªn vÒ hµng rµo ®ã. Nh­ vËy, theo HiÖp ®Þnh CEPT n¨m 1993, viÖc dì bá hµng rµo phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuéc Danh môc gi¶m thuÕ ngay sÏ ®­îc hoµn tÊt vµo ngµy 01/01/1998. Trªn thùc tÕ, c¸c phô phÝ nhËp khÈu ®· b¾t ®Çu ®­îc lo¹i bá kÓ tõ th¸ng 12/1996. ViÖc lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt còng (SPS) còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, theo b¸o c¸o cña Héi nghÞ Liªn hiÖp quèc vÒ Th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn (UNCTAD), c¸c hµng rµo phi thuÕ quan vÉn cßn g©y trë ngay cho th­¬ng m¹i néi bé ASEAN, ®Æc biÖt lµ c¸c phô phÝ nhËp khÈu, hµng rµo kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p ®éc quyÒn. Tãm l¹i mÆc dï tinh thÇn chung cña c¸c n­íc ASEAN lµ mong muèn thùc hiÖn sím CEPT, gi¶m tèi ®a c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan song do thùc tiÔn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña c¸c n­íc ASEAN t­¬ng ®èi gièng nhau, tr×nh ®é ph¸t triÓn cßn thÊp… nªn qu¸ tr×nh hîp t¸c më cöa thÞ tr­êng vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n. TiÕn tr×nh c¾t gi¶m c¸c hµng rµo phi thuÕ quan theo quy ®Þnh hiÖn nay cã rÊt nhiÒu kh¶ quan, song ®èi víi c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m th× vÊn ®Ò b¶o hé cßn rÊt tiÒm Èn vµ c¸c hµng rµo nµy sÏ lµ nh÷ng c«ng cô hÕt søc quan träng cña c¸c n­íc ASEAN ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa trong thêi gian tíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp ASEAN/AFTA cña ViÖt Nam TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc tham gia ASEAN/AFTA BiÓu hiÖn míi cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay lµ lîi thÕ c¹nh tranh cña tõng quèc gia ph¶i g¾n chÆt víi lîi thÕ c¹nh tranh cña mét khèi kinh tÕ hay mét khu vùc kinh tÕ. ThËm chÝ kÓ c¶ c¸c n­íc giµu cã vµ tiÒm lùc m¹nh nh­ Mü, NhËt B¶n, T©y ¢u còng kh«ng thÓ ®¬n ph­¬ng giµnh thÕ chñ ®éng nÕu kh«ng g¾n kÕt víi c¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ. V× vËy, viÖc héi nhËp vµo ASEAN mang tÝnh tÊt yÕu nh»m cñng cè c¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ, t¹o cho ASEAN trë thµnh khu vùc hÊp dÉn h¬n còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ toµn cÇu. Víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, héi nhËp ASEAN võa cÇn thiÕt võa tÊt yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan sau: VÒ yÕu tè kh¸ch quan, tr­íc hÕt nh­ ®· nãi, xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®ang chi phèi ®êi sèng kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· buéc ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Gia nhËp ASEAN kh«ng chØ ®em l¹i cho ViÖt Nam lîi Ých tr­íc m¾t cña mét liªn kÕt khu vùc mµ cßn lµ cÇu nèi gióp ViÖt Nam tham gia APEC vµ WTO. Thø hai, b­íc sang thËp niªn 90, cïng víi xu thÕ chung cña thÕ giíi lµ hoµ b×nh, hîp t¸c vµ hiÓu biÕt lÉn nhau, sù ®èi ®Çu tr­íc ®©y gi÷a c¸c n­íc ASEAN vµ ViÖt Nam ®­îc thay b»ng quan hÖ ®èi ngo¹i. ViÖc ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch “lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc”, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi còng la lóc c¸c n­íc ASEAN chuyÓn träng t©m hîp t¸c sang lÜnh vùc kinh tÕ vµ muèn tranh thñ c¸c n­íc §«ng D­¬ng tham gia vµ qu¸ tr×nh hîp t¸c khu vùc nh»m t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, t¨ng c­êng thÕ th­¬ng l­îng c¹nh tranh víi c¸c quèc gia ngoµi khu vùc.N»m ë cöa ngâ cña §«ng Nam ¸, l¹i cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi, viÖc gia nhËp ASEAN cã ý nghÜa chiÕn l­îc kh«ng chØ ®èi víi ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi toµn bé khu vùc. Thø ba, còng tõ sau n¨m 1986, sù sôp ®æ vµ tan r· cña Liªn X« vµ §«ng ¢u ®· kÐo theo sù co hÑp ®ét ngét thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ViÖt Nam. Trong khi ®ã, c¸c n­íc ASEAN, ®Æc biÖt lµ Singapore ®· nhanh chãng thay thÕ vai trß cña Liªn X« vµ §«ng ¢u trong viÖc cung cÊp nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu quan träng cña ViÖt Nam nh­ x¨ng dÇu, ph©n bãn vµ c¸c vËt t­ cÇn thiÕt kh¸c còng nh­ trong viÖc t¸i xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi. VÒ yÕu tè chñ quan, cã thÓ nãi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn thÊp so víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c. HÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ cña n­íc ta, nhÊt lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cßn non yÕu, n¨ng lùc c¹nh trnah thÊp kÐm do ®· quan ®­îc b¶o hé. Do ®ã, héi nhËp lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ, buéc c¸c ngµnh ph¶i v­¬n lªn c¹nh tranh, tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh, c¶i tæ c¬ cÊu teo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®­a nÒn kinh tÕ v­¬n lªn tr×nh ®é cña khu vùc vµ thÕ giíi, thøc ®Èy vµ duy tr× sù t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng. MÆt kh¸c, lµ thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam sÏ tranh thñ ®­îc sù ñng hé vµ gióp ®ì cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c còng nh­ c¸c n­íc ®èi tho¹i cña ASEAN, cã ®iÒu kiÖn ®Ó hä tËp vµ chia sÎ nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn víi c¸c n­íc trong khu vùc, c¶i thiÖn ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ. Tãm l¹i, tham gia ASEAN lµ b­íc ®i ®Çu tiªn cña ViÖt Nam trªn con ®­êng héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, héi nhËp lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy vËy, héi nhËp cã thµnh c«ng vµ cã hiÖu qu¶ hay kh«ng l¹i phô thuéc vµ viÖc x¸c ®Þnh lé tr×nh vµ tõng b­íc ®i cô thÓ. §iÒu nµy kh«ng chØ ®ßi hái sù nç lùc vµ nhËn thøc ®óng ®¾n cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« mµ cßn c¶ tõng doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ yªu cÇu héi nhËp, NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø 4 vµ lÇn thø 6 (kho¸ VIII) ®· v¹ch ra c¸c chñ tr­¬ng vµ ®­êng lèi héi nhËp cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong ®ã, 6 quan ®iÓm chñ yÕu sau cÇn ®­îc qu¸n triÖt trong qu¸ tr×nh héi nhËp: Héi nhËp quèc tÕ lµ mét xu thÕ kh¸ch quan, lµ mét bé phËn trong tæng thÓ ®æi míi - héi nhËp - ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng, lµ tiÒn ®Ò quan träng ®¶m b¶o cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao phóc lîi x· héi, thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc trong khu vùc. Víi ý nghÜa ®ã, cÇn cã sù thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ héi nhËp c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuÈn bÞ mét c¸ch tÝch cùc vµ chñ ®éng ®Ó héi nhËp. NÕu ®Ó tù ®éng vµ tù ph¸t, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ kh«ng thóc ®Èy cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. VÊn ®Ò c¬ b¶n lµ ph¶i tÝch cùc chuÈn bÞ vÒ mäi mÆt tËp trung søc t¹o c¸c c¬ së nÒn t¶ng lµ ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, khoa häc, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh ë c¸c ngµnh c¸c cÊp, tr­íc hÕt lµ ë c¸c doanh nghiÖp thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Trong héi nhËp, nhiÒu ngµnh, nhiÒu doanh nghiÖp sÏ thÊy râ h¬n n¨ng lùc cña m×nh, v­¬n lªn, t¨ng c­êng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ®øng v÷ng trªn c¸c thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. MÆt kh¸c, còng sÏ cã mét sè ngµnh, doanh nghiÖp ph¶i thu hÑp thËm chÝ ph¶i chuyÓn h­íng s¶n xuÊt kinh doanh. CÇn ®Æt lîi Ých tæng thÓ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n lªn trªn lîi Ých côc bé cïng tõng ngµnh, tõng ®Þa ph­¬ng khi ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh, chÝnh s¸ch; ®ång thêi, Nhµ n­íc ®iÒu hoµ c¸c nguån lîi cã ®­îc trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph©n bæ, hç trî cho c¸c ngµnh bÞ thua thiÖt tr­íc m¾t vµ ph¶i ®iÒu chØnh c¬ cÊu. B¶o hé cã thêi h¹n, cã ®iÒu kiÖn, cã ®Þnh h­íng, ®ßi hái doanh nghiÖp ®­îc b¶o hé ph¶i cã ch­¬ng tr×nh, biÖn ph¸p phÊn ®Êu cô thÓ, cã lÞch tr×nh tõng b­íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ®øng v÷ng khi ph¶i chÊm døt b¶o hé theo cam kÕt quèc tÕ. §èi víi nh÷ng mÆt hµng träng yÕu, liªn quan ®Õn quèc kÕ d©n sinh, cÇn t×m c¸c h×nh thøc b¶o hé hîp ph¸p, thÝch hîp sau khi thùc hiÖn cam kÕt nh­ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh kü thuËt (chÊt l­îng, kiÓu d¸ng…) phï hîp víi kinh nghiÖm vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ lµ nhiÖm vô quan träng, sèng cßn cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ng tr­íc hÕt lµ cña c¸c doanh nghiÖp, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i trong c¹nh tranh c¶ ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, tõng b­íc, khã kh¨n vµ ®ßi hái nç lùc ®ång bé cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¶ cña ng­êi lao ®éng, ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t­, v× vËy cÇn ®­îc khÈn tr­¬ng triÓn khai ngay vµ ®­a vµo néi dung cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ trung h¹n. Héi nhËp kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch víi c¸c b­íc ®i v÷ng ch¾c, nh­ng kh«ng chËm trÔ, kh«ng ®Ó dån g¸nh nÆng nµy ®Õn s¸t thêi gian cam kÕt. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, lÊy c¸c nguyªn t¾c cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµm khung c¬ b¶n ®Ó ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ ®µm ph¸n. Tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ khu vùc cã thÓ ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c cam kÕt vÒ thêi gian mét c¸c thÝch hîp nh»m tranh thñ lîi Ých tèi ®a cho nÒn kinh tÕ. Riªng ®èi víi lÜnh vùc c«ng nghiÖp, cÇn l­u ý lµ khi ViÖt Nam tham gia ASEAN tøc lµ ®· chÊp nhËn më cöa thÞ tr­êng vµ ®Æt nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam tr­íc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt víi c¸c nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn h¬n nhiÒu trong khu vùc. Do vËy, kh«ng thÓ nãng véi trong héi nhËp mµ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p “b¶o hé hîp lý, cã ®iÒu kiÖn,cã chän läc, cã thêi gian” cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng nghiÖp trong n­íc. TrÝch NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 4 ë ®©y, sù b¶o hé ph¶i ®­îc quan niÖm nh­ lµ sù hç trî tÝch cùc c¸c ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu cña tù do th­¬ng m¹i, nã kh¸c hoµn toµn víi sù b¶o hé mËu dÞch trong mét nÒn kinh tÕ h­íng néi, khÐp kÝn dùa vµo thay thÕ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, mäi sù b¶o hé cña Nhµ n­íc ®Òu cã thêi h¹n. §Ó ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn, b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i khÈn tr­¬ng nghiªn cøu nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc vµ khu vùc, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh cña c¸c n­íc b¹n ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ tõ c¸c n­íc ASEAN kh¸c khi mµ sù b¶o hé nãi trªn kh«ng cßn n÷a. Qu¸ tr×nh gia nhËp ASEAN/AFTA cña ViÖt Nam Qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp ASEAN NhËn thøc ®­îc viÖc tham gia ASEAN lµ mét c¬ héi lín, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng hµnh ®éng thÓ hiÖn Sau khi ký kÕt HiÖp ®Þnh Pari vÒ Campuchia, quan hÖ ViÖt Nam vµ ASEAN ®· trë nªn th©n thiÖn h¬n. Më ®Çu lµ c¸c chuyÕn viÕng th¨m c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN cña c¸c quan chøc cÊp cao ViÖt Nam vµ viÖc ký kÕt mét sè v¨n kiÖn vÒ ®Çu t­, th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc. C¸c n­íc thµnh viªn ASEAN ®· ñng hé ViÖt Nam h¬n vµ ngµy 22/07/1992, t¹i héi nghÞ Ngo¹i tr­ëng lÇn thø 25, ViÖt Nam ®· ký v¨n kiÖn tham gia HiÖp ­íc Bali. Còng t¹i héi nghÞ nµy, ViÖt Nam vµ Lµo ®· ®­îc mêi lµm quan s¸t viªn cña ASEAN. §Õn th¸ng 7/1994, c¸c n­íc ASEAN ®· nhÊt trÝ tuyªn bè s½n sµng chÊp nhËn ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña ASEAN. §Õn ngµy 17/10/1994, Bé tr­ëng Ngo¹i giao n­íc ta ®· göi th­ xin gia nhËp vµo HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. §Õn ngµy 28/07/1995, lÔ kÕt n¹p ViÖt Nam vµo HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®· diÔn ra träng thÓ, ®¸nh dÊu sù chÊm døt thêi kú §«ng Nam ¸ bÞ chia thµnh hai trËn tuyÕn ®èi ®Þch. TiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam Ngµy 15/12/1995, ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia thùc hiÖn AFTA b»ng viÖc ký nghÞ ®Þnh th­ gia nhËp HiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh CEPT vµ nghÞ ®Þnh th­ vÒ viÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo HiÖp ®Þnh CEPT, ViÖt Nam cã nghÜa vô thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh CEPT b¾t ®Çu tõ 01/01/1996 vµ hoµn thµnh vµo 01/01/2006. Tr­íc khi b¾t ®Çu thùc hiÖn HiÖp ®Þnh CEPT, ViÖt Nam ph¶i c«ng bè c¸c danh môc thùc hiÖn CEPT, bao gåm Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL), Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) vµ Danh môc c¾t gi¶m thuÕ ngay (IL). Ngoµi ra, tõ n¨m 1995, ViÖt Nam ph¶i c«ng bè Danh môc n«ng s¶n ch­a chÕ nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao (SL). VÒ tæ chøc, ViÖt Nam còng ®· thµnh lËp ban AFTA ®Æt t¹i Bé Tµi chÝnh. §©y lµ c¬ quan ®Çu mèi cña n­íc ta trong lÜnh vùc nµy vµ lµ cÇu nèi gi÷a n­íc ta víi c¬ quan AFTA cña Ban th­ ký ASEAN vµ c¸c ban ASEAN cña c¸c n­íc thµnh viªn. VÒ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ, hµng n¨m, ViÖt Nam ®Ö tr×nh lªn Ban th­ ký ASEAN danh môc c¸c hµng hãa gi¶m thuÕ cña m×nh. Th¸ng 12/1995, danh môc gi¶m thuÕ ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®· ®­îc ®­a ra bao gåm 1.633 danh môc thuÕ. Vµo th¸ng 07/1997, ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh cho ASEAN lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ mét c¸ch cô thÓ víi c¸c Danh môc s¶n phÈm gi¶m thuÕ, Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn vµ Danh môc hµng hãa nh¹y c¶m. Trªn c¬ së ®ã, chóng ta ®· ®­a ra mét danh môc hµng hãa thùc hiÖn theo HiÖp ®Þnh CEPT cho n¨m 1998 gåm 1.719 mÆt hµng trong ®ã c¸c mÆt hµng thuéc Danh môc IL chiÕm kho¶ng 53%. N¨m 1999, n­íc ta ®· thùc hiÖn nh÷ng b­íc c¾t gi¶m ®Çu tiªn. Nh÷ng mÆt hµng ®­îc c¾t gi¶m ®ît nµy chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng ta cã thÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu kh«ng nhiÒu tõ ASEAN, gåm 299 mÆt hµng chiÕm 17,4%. Møc c¾t gi¶m cao nhÊt trong danh môc n¨m 1999 lµ 5% vµ kh«ng cã mÆt hµng nµo ®­îc c¾t gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0%. KÕt qu¶ trùc tiÕp cña nh÷ng lÇn c¾t gi¶m thuÕ quan nµy lµ møc thuÕ quan b×nh qu©n n¨m 1999 ®· gi¶m xuèng cßn kho¶ng 15%. §Õn cuèi n¨m 2002, 5.500 mÆt hµng (chiÕm kho¶ng 86% tæng sè mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu) ®· ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m. Toµn bé c¸c mÆt hµng nµy ®· ë thuÕ suÊt d­íi 20% vµ cã lé tr×nh c¾t gi¶m trong thêi kú 2002 - 2006. Trong sè ®ã 65% ®· ë møc thuÕ 0 - 5%. Theo ®óng lé tr×nh th× viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan tham gia AFTA ®· ®­îc ¸p dông chÝnh thøc t¹i ViÖt Nam tõ 01/01/2003. Tuy nhiªn ngµy 10/01/2003, Bé Tµi chÝnh ®· th«ng b¸o viÖc c¾t gi¶m ®ã sÏ ®­îc thùc hiÖn lïi l¹i 6 th¸ng, tøc lµ b¾t ®Çu tõ ngµy 01/07/2003. §Õn ngµy 01/07/2003, 1.216 mÆt hµng thuéc Danh môc TEL ®­îc chuyÓn sang IL. §a sè ®ã lµ nh÷ng mÆt hµng ®ang ®­îc b¶o hé víi møc thuÕ suÊt rÊt cao (30 - 100%) hoÆc ®ang ®­îc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch nh­ xi m¨ng, giÊy, hµng ®iÖn tö, ®iÖn gia dông, c¬ khÝ, vËt liÖu x©y dùng… Tõ nay ®Õn n¨m 2006, ViÖt Nam sÏ ®­a c¸c mÆt hµng cßn l¹i vµo diÖn c¾t gi¶m vµ ®­a thuÕ suÊt c¸c mÆt hµng nµy xuèng b»ng hoÆc d­íi 5%, trõ 139 mÆt hµng n»m trong danh môc lo¹i trõ hoµn toµn kh«ng cã nghÜa vô ph¶i gi¶m thuÕ vµ 51 mÆt hµng nh¹y c¶m cã lé tr×nh gi¶m thuÕ chËm h¬n. C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc gia nhËp ASEAN/AFTA Khi xem xÐt néi dung cña AFTA còng nh­ c¸c t¸c ®éng cã thÓ cã cña nã ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn nãi chung, ®èi chiÕu víi t×nh h×nh cô thÓ vµ tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam, AFTA cã thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng trªn c¸c mÆt chÝnh sau ®©y: VÒ th­¬ng m¹i §èi víi nhËp khÈu, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hµng ho¸ tõ ASEAN vµo ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 25% kim ng¹ch nhËp khÈu, trong ®ã nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín. C¸c mÆt hµng nµy ®· cã thuÕ suÊt d­íi 5% tr­íc khi thùc hiÖn CEPT, do ®ã AFTA kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy. Ngoµi ra, mét sè hµng nhËp khÈu cã kim ng¹ch ®¸ng kÓ vµo ViÖt Nam nh­ x¨ng dÇu, xe m¸y… ch­a ®­îc ®­a vµo danh s¸ch gi¶m thuÕ ngay nªn tr­íc m¾t sÏ n»m ngoµi ph¹m vi t¸c ®éng cña AFTA. VÒ l©u dµi, ViÖt Nam ch¾c ch¾n ph¶i ®­a thªm nh÷ng mÆt hµng tõ danh môc lo¹i trõ t¹m thêi cã thuÕ suÊt trªn 20% vµo diÖn c¾t gi¶m ngay vµ lo¹i trõ dÇn c¸c hµng rµo phi thuÕ quan (nhÊt lµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng). Khi ®ã kim ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt lµ nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng tõ c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn nÕu nh÷ng mÆt hµng cïng lo¹i s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng c¹nh tranh ®­îc. §èi víi xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN kh¸c, vÒ mÆt lý thuyÕt, ASEAN cã t¸c ®éng lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng ASEAN nhê gi¶m thuÕ quan vµ lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ. Song trong vµi n¨m tíi, kh¶ n¨ng AFTA lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc nµy kh«ng lín do c¸c nguyªn nh©n sau: VÒ c¬ cÊu xuÊt khÈu, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ASEAN th­êng chiÕm kho¶ng 20 – 23% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y lµ mét con sè ®¸ng kÓ. Nh­ng nh÷ng mÆt hµng ®­îc h­ëng thuÕ suÊt CEPT chØ chiÕm gÇn 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu sang ASEAN, t­¬ng ®­¬ng víi d­íi 4% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2001. §ång thêi, møc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña nh÷ng mÆt hµng nµy sang c¸c n­íc ASEAN còng kh«ng lín. H¬n n÷a, c¬ cÇu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµ ASEAN kh¸ t­¬ng ®ång. Víi tr×nh ®é thua kÐm h¬n, ViÖt Nam chØ cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ASEAN nhê tÝnh ®éc ®¸o cña chñng lo¹i, mÉu m· vµ do ®ã, chØ mang tÝnh bæ sung cho c¬ cÊu hµng ho¸ n­íc ®èi t¸c. XÐt vÒ b¹n hµng, 2/3 doanh sè bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi ASEAN ®­îc thùc hiÖn víi Singapore. PhÇn lín hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Singapore sÏ ®­îc t¸i xuÊt sang c¸c n­íc kh¸c. Nh­ng ë n­íc nµy, hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu tr­íc ASEAN vèn ®· thÊp, gÇn nh­ b»ng 0%. Do vËy, khi thùc hiÖn._.