Ngăn ngừa và giải quyết có hiệu quả những tranh chấp phát sinh từ hợp đồng nhập khẩu phân bón hoá học

Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng Kho¸ luËn tèt nghiÖp Tªn ®Ò tµi: C¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë viÖt nam vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt ng­êi viÕt: nguyÔn ThÕ BËng líp a1 cn9 ng­êi h­íng dÉn: TiÕn sÜ Bïi Ngäc S¬n Hµ néi 2003 Môc lôc môc Trang Lêi nãi ®Çu 3 Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ lo¹i hîp ®ång nµy 7 I Kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 7 1 Kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 7 2 §iÒu kiÖn ®Ó hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu lùc 8 3 Quy tr×nh ký kÕt hîp ®ång 12 II NghÜa vô c¬ b¶n cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n 15 1 NghÜa vô giao hµng cña ng­êi b¸n 16 2 NghÜa vô nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng cña ng­êi mua 18 3 QuyÒn ngõng thùc hiÖn nghÜa vô cña ng­êi b¸n vµ ng­êi mua 19 4 ChÕ tµi vµ c¸c tr­êng hîp miÔn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt 20 III Nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 21 1 C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ 21 2 TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ 22 3 LuËt quèc gia 24 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tranh chÊp vµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt Nam 25 I C¬ chÕ ®iÒu hµnh nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt Nam 25 1 T×nh h×nh nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc cña ViÖt Nam tr­íc 1990 25 2 T×nh h×nh NK ph©n bãn ho¸ häc cña ViÖt Nam tõ 1990 ®Õn nay 26 II C¸c lo¹i tranh chÊp do ng­êi mua vi ph¹m hîp ®ång vµ c¸ch gi¶i quyÕt 27 1 Tranh chÊp do ng­êi mua vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng 28 2 Tranh chÊp do ng­êi mua vi ph¹m nghÜa vô nhËn hµng 39 III C¸c lo¹i tranh chÊp do ng­êi b¸n vi ph¹m hîp ®ång 44 1 Tranh chÊp do ng­êi b¸n giao hµng kÐm phÈm chÊt 45 2 Ng­êi b¸n vi ph¹m nghÜa vô giao hµng 50 IV Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tranh chÊp 60 1 Nguyªn nh©n kh¸ch quan 60 2 Nguyªn nh©n chñ quan 62 Ch­¬ng III: C¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc 64 I C¸c tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp 64 1 Träng tµi th­¬ng m¹i 65 2 Toµ ¸n th­¬ng m¹i 67 II Nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ tranh chÊp trong ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc 69 1 C¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa tranh chÊp 69 2 C¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh 79 KÕt luËn 88 Tµi liÖu tham kh¶o 89 Lêi nãi ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, tõ n¨m 1986 ®Õn nay, nÒn kinh tÕ c¶ n­íc nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ quan träng. Trong n«ng nghiÖp thµnh tùu næi bËt lµ ®· s¶n xuÊt ®ñ l­¬ng thùc cho ®Êt n­íc vµ n­íc ta trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi. §ãng gãp vµo nh÷ng thµnh tùu nµy, ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn ®ãng vai trß rÊt quan träng, gãp phÇn vµo møc t¨ng tr­ëng chung vµ gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi. Nhu cÇu vÒ sö dông ph©n bãn ho¸ häc trong n«ng nghiÖp ë n­íc ta cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng, Theo sè liÖu cña Côc C«ng nghÖ th«ng tin vµ Thèng kª Tæng côc H¶i quan n¨m 1995, 1998, 2002 sè l­îng nhËp khÈu ph©n bãn toµn quèc t­¬ng øng lµ: 2.085.737, 3.287.900, 3.823.863 tÊn. HiÖn t¹i ngµnh s¶n xuÊt ph©n bãn trong n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ch¨m bãn. Theo b¸o c¸o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®iÒu hµnh gi¸ c¶ trong 10 n¨m vÒ xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn (1991-2000) cña Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ th× ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu 100% ph©n MOP (muriah of potash), 100% ph©n DAP, 100% SA vµ 92% ph©n ®¹m urea. Ngoµi ra nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt ph©n bãn tæng hîp NPK (urea, kali, DAP) lµ thµnh phÈm ph¶i nhËp khÈu. ThÞ tr­êng ph©n bãn hãa häc trong n­íc phÇn lín phô thuéc vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Tõ khi NghÞ ®Þnh th­ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn X« kÕt thóc (1990) n­íc ta ph¶i tù nhËp khÈu ph©n bãn tõ c¸c n­íc kh¸c ngoµi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa cò. Dù kiÕn nh÷ng n¨m tíi nhu cÇu sö dông ph©n ho¸ häc t¨ng lªn trªn 4 triÖu tÊn c¸c lo¹i. Kim ng¹ch nhËp khÈu ph©n bãn còng ngµy cµng t¨ng; kim ng¹ch nhËp khÈu n¨m 1997 lµ: 427,32 triÖu USD, n¨m 2002 lµ 477.295,569 triÖu USD (sè liÖu Côc C«ng nghÖ Th«ng tin vµ Thèng kª H¶i quan), lµm cho quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn. Khi ký kÕt c¸c hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc do cã sù kh¸c nhau vÒ ng«n ng÷, tËp qu¸n, luËt ph¸p ... vµ ®Æc biÖt lµ sù kh¸c nhau vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô gi÷a c¸c bªn nªn dÔ dÉn ®Õn tranh chÊp. Khi x¶y ra tranh chÊp c¸c nhµ nhËp khÈu ph©n bãn cÇn ph¶i biÕt nh÷ng ph­¬ng ph¸p nµo cã thÓ ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ lo¹i hîp ®ång nµy. Trong thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp ®· x¶y ra ë ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu ph©n bãn nªn chän ph­¬ng ph¸p nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Do vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c lo¹i tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn hãa häc vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ hÕt søc cÇn thiÕt, gãp phÇn quan träng vµo sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp ®ang kinh doanh ngµnh hµng nµy. Môc ®Ých cña ®Ò tµi §Ò tµi sÏ gióp c¸c nhµ kinh doanh ph©n bãn hiÓu s©u h¬n nh÷ng tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt nam, qua ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt Cïng víi môc ®Ých trªn kho¸ luËn cßn gióp c¸c nhµ nhËp khÈu ph©n bãn hãa häc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh, th«ng qua viÖc h¹n chÕ vµ gi¶i quyÕt tèt nhÊt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn, qua ®ã gãp phÇn thùc hiÖn nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ ®ãng gãp vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Trong hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc nãi riªng th­êng x¶y ra c¸c tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a ng­êi mua víi ng­êi b¸n, gi÷a ng­êi nhËp khÈu víi ng­êi chuyªn chë hµng ho¸, gi÷a ng­êi mua, ng­êi nhËn hµng víi c¶ng, gi÷a ng­êi nhËp khÈu víi ng©n hµng vÒ thanh to¸n tiÒn hµng v.v... Song trong ph¹m vi cña kho¸ luËn nµy, ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n trong ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc. §©y lµ tranh chÊp phæ biÕn ph¸t sinh trong thêi gian qua, thùc tiÔn ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp nµy ë ViÖt Nam. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Khãa luËn ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lª Nin. Bªn c¹nh ®ã cã ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch-tæng hîp, ph­¬ng ph¸p ®èi chiÕu-so s¸nh, ph­¬ng ph¸p m« t¶ kh¸i qu¸t ho¸ ®èi t­îng nghiªn cøu. KÕt qu¶ nghiªn cøu - §Ò tµi hÖ thèng ho¸ lý luËn vÒ tranh chÊp vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, cô thÓ lµ trong viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc gi÷a c¸c doanh nhiÖp ViÖt Nam víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. - §Ò tµi chØ ra ­u, nh­îc ®iÓm trong thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn trong thêi gian qua ë ViÖt Nam. Qua ®ã gióp c¸c nhµ nhËp khÈu ph©n bãn cã ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cã thÓ vËn dông vµo viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp nÕu gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång. - §Ò tµi ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ, ng¨n ngõa c¸c tranh chÊp vµ mét sè ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua trong trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc. KÕt cÊu cña kho¸ luËn Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn cã kÕt cÊu gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ c¸c tranh chÊp th­êng ph¸t sinh tõ lo¹i hîp ®ång nµy Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c tranh chÊp vµ viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt Nam Ch­¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, nh­ng víi n¨ng lùc cã h¹n nªn kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ sai sãt nhÊt ®Þnh. T«i rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp vµ phª b×nh ®Ó kho¸ luËn hoµn chØnh h¬n. Cuèi cïng t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n thÇy gi¸o TiÕn sÜ Bïi Ngäc S¬n cïng c¸c thÇy c¸c c« tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng, còng xin c¸m ¬n Tæng c«ng ty VËt t­ N«ng nghiÖp vµ mét sè doanh nghiÖp nhËp khÈu ph©n bãn kh¸c ®· tËn t×nh cung cÊp tµi liÖu ®Ó t«i hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. ch­¬ng I Kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ lo¹i hîp ®ång nµy I - Kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 1. Kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 1.1. Kh¸i niÖm chung Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu cßn gäi lµ hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ hoÆc hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn cã trô së kinh doanh ë c¸c n­íc kh¸c nhau, theo ®ã mét bªn gäi lµ bªn xuÊt khÈu (bªn b¸n) cã nghÜa vô chuyÓn vµo quyÒn së h÷u cña mét bªn kh¸c gäi lµ bªn nhËp khÈu (bªn mua) mét tµi s¶n nhÊt ®Þnh, gäi lµ hµng ho¸; bªn mua cã nghÜa vô nhËn hµng vµ tr¶ tiÒn hµng. 1.2. Kh¸i niÖm theo luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1997 Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ hay cßn gäi lµ hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ, hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, hîp ®ång mua b¸n víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 80 cña luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 1997, hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi lµ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®­îc ký kÕt gi÷a mét bªn lµ th­¬ng nh©n ViÖt Nam víi mét bªn lµ th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. 1.3. §Æc ®iÓm cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸: So víi mét sè lo¹i hîp ®ång kh¸c th× hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng sau ®©y: - Chñ thÓ cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ nh÷ng bªn cã trô së th­¬ng m¹i ®Æt ë c¸c n­íc kh¸c nhau. - Hµng ho¸ lµ ®èi t­îng cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ hµng cã thÓ ®­îc chuyÓn qua biªn giíi cña mét n­íc, tøc lµ cã thÓ ®­îc chuyÓn tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c. - TiÒn tÖ dïng ®Ó thanh to¸n gi÷a hai bªn, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, cã thÓ lµ ngo¹i tÖ ®èi víi mét trong hai bªn. - Nguån luËt ®iÒu chØnh vµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nµy còng cã yÕu tè n­íc ngoµi. 2. §iÒu kiÖn ®Ó hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu lùc Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ còng nh­ c¸c lo¹i hîp ®ång kh¸c muèn cã ®iÒu kiÖn hiÖu lùc ph¶i tho¶ m·n 4 ®iÒu kiÖn sau: Chñ thÓ cña hîp ®ång ph¶i cã ®ñ t­ c¸ch ph¸p lý Néi dung cña hîp ®ång ph¶i hîp ph¸p H×nh thøc cña hîp ®ång ph¶i hîp ph¸p Hîp ®ång ph¶i ®­îc ký kÕt trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn 2.1. Chñ thÓ cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã ®ñ t­ c¸ch ph¸p lý Chñ thÓ cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu cã thÓ lµ c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n cã trô së kinh doanh ë c¸c n­íc kh¸c nhau. LuËt c¸c n­íc kh¸c nhau quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ. V× thÕ, khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång cÇn t×m hiÓu ®Þa vÞ ph¸p lý cña ®èi t¸c, thÈm quyÒn ng­êi ký hîp ®ång, ng­êi ®ã nh©n danh m×nh hay ®¹i diÖn cho ng­êi kh¸c. C¸ nh©n hay cßn gäi lµ tù nhiªn nh©n (natural person) khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc hµnh vi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. N¨ng lùc ph¸p luËt cña c¸ nh©n b¾t ®Çu tõ khi sinh ra ®Õn khi hä chÕt ®i. Cßn n¨ng lùc hµnh vi cña c¸ nh©n chØ b¾t ®Çu khi c«ng d©n ®Õn tuæi tr­ëng thµnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. N¨ng lùc hµnh vi cña tù nhiªn nh©n n­íc ngoµi, vÒ nguyªn t¾c chung, do luËt quèc tÞch cña ng­êi ®ã quy ®Þnh. VÝ dô: ë ViÖt Nam n¨ng lùc hµnh vi cña c¸ nh©n tõ 18 tuæi, ë Mü n¨ng lùc hµnh vi ®èi víi n÷ tõ 19 tuæi, nam tõ 21 tuæi. Ph¸p nh©n (legal person) lµ mét tæ chøc ®­îc thµnh lËp theo ph¸p luËt vµ ®­îc dïng danh nghÜa nµy cña m×nh trong quan hÖ kinh doanh. Muèn xem xÐt mét tæ chøc n­íc ngoµi cã ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n hay kh«ng th× tr­íc tiªn ph¶i t×m hiÓu xem tæ chøc ®ã cã quèc tÞch n­íc nµo, sau ®ã dùa vµo luËt n­íc ®ã, sÏ t×m hiÓu xem tæ chøc ®ã cã ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n hay kh«ng Mét ph¸p nh©n theo quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù ViÖt Nam (®iÒu 94) ph¶i cã ®ñ bèn ®iÒu kiÖn sau: (1). §­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn thµnh lËp, ®¨ng ký hoÆc c«ng nhËn; (2). Cã c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ; (3). Cã tµi s¶n ®éc lËp víi c¸ nh©n, tæ chøc kh¸c vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng tµi s¶n ®ã; (4). Nh©n danh m×nh tham gia c¸c quan hÖ ph¸p luËt mét c¸ch ®éc lËp. ë ViÖt Nam hiÖn nay thÈm quyÒn ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n ®· ®­îc më réng, nghÞ ®Þnh 33/CP ngµy 19 th¸ng 4 n¨m 1994 kh«ng cßn phï hîp. Theo tinh thÇn cña nghÞ ®Þnh nµy c¸c doanh nghiÖp ch­a cã giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Mäi hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu do c¸c doanh nghiÖp nµy ký ®Òu kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p luËt, v× theo ph¸p luËt ViÖt Nam chñ thÓ kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP ngµy 31 th¸ng 7 n¨m 1998 ®­îc ban hµnh, ®iÒu 8 kho¶n 1 quy ®Þnh “Th­¬ng nh©n lµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­îc phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ theo ngµnh nghÒ ®· ®¨ng ký trong giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh”. Nh­ vËy, theo tinh thÇn cña NghÞ ®Þnh nµy c¸c doanh nghiÖp kh«ng cÇn cã giÊp phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, còng cã thÈm quyÒn ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. 2.2. H×nh thøc cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ph¶i hîp ph¸p LuËt c¸c n­íc còng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Theo luËt Mü - Anh th× b¾t buéc hîp ®ång ph¶i b»ng v¨n b¶n khi gi¸ trÞ hîp ®ång trªn 10 b¶ng Anh (luËt Anh); hoÆc 500 §«la theo Bé luËt th­¬ng m¹i thèng nhÊt Mü. Nh×n chung, theo tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ hÇu hÕt c¸c hîp ®ång ®­îc lËp d­íi d¹ng v¨n b¶n. Tuy nhiªn, C«ng ­íc Viªn 1980 l¹i quy ®Þnh: “hîp ®ång mua b¸n kh«ng cÇn ph¶i ®­îc ký kÕt hoÆc x¸c nhËn b»ng v¨n b¶n hay tu©n thñ mét yªu cÇu nµo kh¸c vÒ h×nh thøc cña hîp ®ång. Hîp ®ång cã thÓ chøng minh b»ng mäi c¸ch, kÓ c¶ b»ng nh÷ng lêi khai cña nh©n chøng” (®iÒu 11 C«ng ­íc Viªn). §©y lµ ®iÒu kho¶n C«ng ­íc Viªn cho phÐp b¶o l­u. V× vËy, nhiÒu n­íc khi tham gia C«ng ­íc nµy ®· tuyªn bè kh«ng ¸p dông ®iÒu 11. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 1997, ®iÒu 81 kho¶n 4 quy ®Þnh: “Hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n”. Ngoµi ra, luËt ViÖt Nam cßn quy ®Þnh cô thÓ thªm r»ng mäi söa ®æi, bæ sung hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ còng ph¶i ®­îc lµm b»ng v¨n b¶n. §iÒu 49 kho¶n 3 luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam quy ®Þnh: “§èi víi c¸c lo¹i hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n th× ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh ®ã; ®iÖn b¸o, telex, fax, th­ ®iÖn tö vµ c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö kh¸c còng ®­îc coi lµ h×nh thøc v¨n b¶n”. Do ®iÒu ­íc quèc tÕ còng nh­ luËt ph¸p c¸c n­íc quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ h×nh thøc cña hîp ®ång nªn trong khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång c¸c bªn cÇn ký kÕt hîp ®ång b»ng v¨n b¶n ®Ó tr¸nh tranh chÊp ph¸t sinh sau nµy. 2.3. Néi dung cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ph¶i hîp ph¸p Néi dung cña hîp ®ång chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n mµ c¸c bªn ®· tho¶ thuËn víi nhau. C¸c ®iÒu kho¶n nµy lµ “luËt” cao nhÊt ®èi víi c¸c bªn vµ cã thÓ chia lµm 3 lo¹i ®iÒu kho¶n: §iÒu kho¶n chñ yÕu; ®iÒu kho¶n th«ng th­êng vµ ®iÒu kho¶n tuú nghi. §iÒu kho¶n chñ yÕu lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n b¾t buéc ph¶i cã trong hîp ®ång, nÕu thiÕu mét trong c¸c ®iÒu kho¶n nµy th× hîp ®ång kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý. LuËt ph¸p c¸c n­íc còng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. - Theo luËt Anh-Mü ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ ®èi t­îng cña hîp ®ång cßn c¸c ®iÒu kho¶n kh¸c cã thÓ quy ®Þnh sau. - Theo luËt Ph¸p, §øc, NhËt th× ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu gåm hai ®iÒu kho¶n lµ ®èi t­îng vµ gi¸ c¶. - LuËt c¸c n­íc §«ng ¢u quy ®Þnh ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång gåm ®èi t­îng, gi¸ c¶ vµ thêi gian giao hµng. - Theo LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1997, ®iÒu 50 quy ®Þnh ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång bao gåm: a) Tªn hµng b) Sè l­îng c) Quy c¸ch chÊt l­îng d) Gi¸ c¶ e) Ph­¬ng thøc thanh to¸n f) §Þa ®iÓm vµ thêi gian giao hµng Nh­ vËy, theo luËt ViÖt Nam hîp ®ång do c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam cã thÈm quyÒn ký kÕt víi thÓ nh©n, ph¸p nh©n n­íc ngoµi, ph¶i cã 6 ®iÒu kho¶n chñ yÕu trªn th× míi coi lµ phï hîp vÒ mÆt néi dung. - Theo C«ng ­íc Viªn 1980 quy ®Þnh néi dung chñ yÕu cña hîp ®ång gåm: Tªn hµng, sè l­îng vµ gi¸ c¶; gi¸ c¶ cã thÓ quy ®Þnh mét c¸ch gi¸n tiÕp hoÆc trùc tiÕp. Cã thÓ thÊy luËt c¸c quèc gia còng nh­ C«ng ­íc Viªn 1980 quy ®Þnh vÒ néi dung chñ yÕu cña mét hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu kh«ng gièng nhau, nÕu thiÕu mét trong nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy th× hîp ®ång coi nh­ ch­a ®­îc giao kÕt, v× vËy ch­a lµm ph¸t sinh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn cã liªn quan. 2.4. Hîp ®ång ph¶i ®­îc ký kÕt trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn Hîp ®ång ph¶i ký ®óng nguyªn t¾c cña ph¸p luËt. Còng gièng nh­ c¸c lo¹i hîp ®ång kh¸c, hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®­îc giao kÕt trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng t«n träng lîi Ých cña nhau vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam (®iÒu 81 kho¶n 2) cßn ®Ò cËp hµng ho¸ ph¶i ®­îc phÐp mua b¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt bªn mua vµ bªn b¸n. B¶n chÊt cña hîp ®ång lµ sù tho¶ thuËn, do ®ã vÒ nguyªn t¾c khi nµo c¸c bªn thèng nhÊt víi nhau vÒ néi dung cña hîp ®ång th× khi ®ã hîp ®ång ®­îc h×nh thµnh. Nh­ng phô thuéc vµo c¸ch thøc bµy tá ý chÝ cña c¸c bªn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh hîp ®ång ®­îc coi lµ h×nh thµnh ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. 3. Quy tr×nh ký kÕt hîp ®ång 3.1. Nghiªn cøu t×m hiÓu kh¸ch hµng Khi ký kÕt hîp ®ång víi c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tr­íc hÕt ph¶i xem xÐt thÈm quyÒn cña ng­êi ký hîp ®ång. Ng­êi cã thÈm quyÒn ký kÕt lµ c¸c c¸ nh©n cã tªn trong ®¨ng ký kinh doanh (ë ViÖt Nam) hoÆc cã tªn trong sæ ®¨ng ký th­¬ng nh©n, trong sæ ®¨ng ký th­¬ng m¹i (ë c¸c n­íc ph­¬ng T©y) hoÆc nh÷ng ng­êi ®­îc c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ®¨ng ký kinh doanh uû quyÒn. Nh÷ng tr­êng hîp ký hîp ®ång kh«ng ®óng thÈm quyÒn, vÒ mÆt ph¸p lý, sÏ kh«ng cã gi¸ trÞ. Do ®ã, khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, cÇn kiÓm tra xem ®èi ph­¬ng ký kÕt hîp ®ång víi m×nh lµ ng­êi nh­ thÕ nµo. Lùa chän ®èi t¸c khi giao kÕt hîp ®ång còng cÇn nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò sau: uy tÝn, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña hä trong kinh doanh. Cã thÓ t×m hiÓu qua c¸c b¶n tin thÞ tr­êng vÒ ph©n bãn, nh­: B¶n tin thÞ tr­êng ph©n bãn ch©u ¸ (Asia Fertilizer Week), b¶n tin Fetercon, FMB, The Market ... hoÆc t×m hiÓu th«ng tin trªn th«ng qua c¸c c¬ quan Th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. Ph­¬ng ph¸p thø hai lµ cã thÓ gÆp trùc tiÕp th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. Ph­¬ng ph¸p nµy tuy tèn kÐm nh­ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §Ó tr¸nh tranh chÊp ph¸t sinh sau nµy, nghiªn cøu vµ t×m hiÓu kh¸ch hµng lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng tr­íc khi ký hîp ®ång. Trong nh÷ng n¨m võa qua mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam do t×m hiÓu ®èi t¸c kh«ng kü ®· ký hîp ®ång víi c«ng ty “ma” ë n­íc ngoµi. §©y lµ c¸c th­¬ng nh©n cã ý ®å lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tiÒn hoÆc hµng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mµ kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh, lóc ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ khiÕu n¹i hoÆc ®i kiÖn hä ®­îc. 3.2. C¸ch thøc ®µm ph¸n, giao dÞch vµ ký kÕt hîp ®ång Th«ng th­êng cã hai h×nh thøc ký kÕt hîp ®ång ®ã lµ: Ký kÕt gi¸n tiÕp vµ ký kÕt trùc tiÕp. Ký kÕt trùc tiÕp lµ c¸c bªn trùc tiÕp gÆp gì nhau ®Ó bµn b¹c vµ ®i ®Õn thèng nhÊt néi dung cña hîp ®ång. H×nh thøc ký kÕt nµy tuy tèn thêi gian vµ tiÒn b¹c nh­ng hiÖu qu¶ cao, c¸c bªn gÆp gì trùc tiÕp nªn cã ®iÒu kiÖn ®Ó bµy tá ®Çy ®ñ ý chÝ cña m×nh vµ hîp ®ång ®­îc coi lµ h×nh thµnh khi c¸c bªn cã mÆt ®· ký trªn cïng mét v¨n b¶n hîp ®ång. Lóc nµy, ngµy vµ n¬i ký kÕt hîp ®ång ®­îc x¸c ®Þnh theo ngµy vµ n¬i c¸c bªn cïng ký vµo hîp ®ång ®ã. Ký kÕt gi¸n tiÕp lµ c¸c bªn ë xa nhau, kh«ng cã ®iÒu kiÖn trùc tiÕp ®µm ph¸n, hîp ®ång ®­îc ký b»ng c¸ch c¸c bªn göi cho nhau c«ng v¨n, tµi liÖu chøa ®ùng néi dung cÇn giao dÞch ®Ò nghÞ ký kÕt hîp ®ång (chµo hµng) vµ chÊp nhËn ký kÕt hîp ®ång (chÊp nhËn chµo hµng). §Ó ký hîp ®ång theo ph­¬ng thøc nµy tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh khi nµo ®¬n chµo hµng còng nh­ chÊp nhËn chµo hµng cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ hîp ®ång khi nµo ®­îc coi lµ ký kÕt. 3.3. Chµo hµng vµ chÊp nhËn chµo hµng 3.3.1. Chµo hµng Chµo hµng theo luËt ViÖt Nam (®iÒu 51 luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam), cã thÓ lµ chµo b¸n hoÆc chµo mua ®­îc chuyÓn cho mét hay nhiÒu ng­êi ®· x¸c ®Þnh vµ ph¶i cã c¸c néi dung x¸c thùc, nghÜa lµ ph¶i cã c¸c néi dung tèi thiÓu bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña mét hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Chµo hµng ph¶i ®­îc göi tíi ng­êi ®­îc chµo hµng vµ ng­êi chµo hµng kh«ng huû ®¬n chµo hµng. Ng­êi chµo hµng chØ cã thÓ huû ®­îc chµo hµng khi th«ng b¸o huû ®Õn tr­íc hoÆc ®Õn cïng chµo hµng. §¬n chµo hµng gåm hai lo¹i lµ chµo hµng cè ®Þnh vµ chµo hµng tù do. Chµo hµng tù do lµ lêi ®Ò nghÞ kh«ng ch¾c ch¾n vÒ viÖc ký kÕt hîp ®ång, chµo hµng nµy kh«ng cã ®Çy ®ñ ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña mét hîp ®ång vµ kh«ng cã thêi h¹n hiÖu lùc cña ®¬n chµo hµng, v× vËy, nã kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chµo hµng. V× thÕ, viÖc chÊp nhËn chµo hµng cña ng­êi ®­îc chµo hµng còng kh«ng lµm cho hîp ®ång ®­îc ký kÕt. Cßn chµo hµng cè ®Þnh lµ mét lêi ®Ò nghÞ ch¾c ch¾n vÒ viÖc ký kÕt hîp ®ång, nã rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chµo hµng ®èi víi cam kÕt cña m×nh trong thêi h¹n hiÖu lùc cña chµo hµng. Ng­êi ®ù¬c chµo hµng chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn trong thêi h¹n hiÖu lùc cña chµo hµng th× coi nh­ hîp ®ång ®­îc ký kÕt. Tãm l¹i mét chµo hµng cè ®Þnh rµng buéc ng­êi chµo hµng ph¶i cã ®ñ 3 ®iÒu kiÖn; ThÓ hiÖn ý muèn ký kÕt hîp ®ång cña ng­êi chµo hµng, cã ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña mét hîp ®ång, vµ chuyÓn ®i cho bªn ®­îc chµo hµng trong thêi h¹n hiÖu lùc cña chµo hµng. PhÇn hai C«ng ­íc Viªn ®Ò cËp vÒ chµo hµng vµ chÊp nhËn chµo hµng t¹i ®iÒu 16 môc a “chµo hµng kh«ng thÓ bÞ huû bá nÕu nã chØ râ mét thêi h¹n x¸c ®Þnh ®Ó chÊp nhËn hay b»ng c¸ch kh¸c r»ng nã kh«ng bÞ thu håi”. Tuy nhiªn dï lµ lo¹i chµo hµng cè ®Þnh ®Òu cã thÓ bÞ huû bá, nÕu th«ng b¸o vÒ viÖc bÞ huû bá ®Õn ng­êi ®­îc chµo hµng tr­íc hoÆc cïng lóc víi chµo hµng hoÆc tr­íc khi ng­êi ®­îc chµo hµng chÊp nhËn. C«ng ­íc Viªn còng cho phÐp söa ®æi bæ sung, nh­ng kh«ng lµm thay ®æi néi dung c¬ b¶n cña ®¬n chµo hµng. NÕu söa ®æi, bæ sung lµm kh¸c th× ®­îc coi lµ tõ chèi chµo hµng vµ cÊu thµnh mét hoµn gi¸. 3.3.2. ChÊp nhËn chµo hµng ChÊp nhËn chµo hµng lµ sù thÓ hiÖn ý muèn ký kÕt hîp ®ång cña ng­êi ®­îc chµo hµng ®èi víi ng­êi chµo hµng. Hîp ®ång ®­îc ký kÕt khi ng­êi ®­îc chµo hµng chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn néi dung ®¬n chµo hµng trong thêi h¹n hiÖu lùc cña ®¬n chµo hµng. NÕu ng­êi ®­îc chµo hµng söa ®æi, bæ sung néi dung chñ yÕu cña ®¬n chµo hµng th× chÊp chµo hµng ®ã sÏ trë thµnh mét chµo hµng míi tõ phÝa ng­êi ®­îc chµo hµng ban ®Çu. Còng gièng nh­ chµo hµng chÊp nhËn chµo hµng ph¶i ®­îc truyÒn ®¹t ®Õn tay ng­êi chµo hµng vµ ng­êi chÊp nhËn kh«ng huû chÊp nhËn. 3.3.3. Thêi ®iÓm hiÖu lùc cña hîp ®ång Khi ký kÕt hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ theo ph­¬ng thøc gi¸n tiÕp th× viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ký hîp ®ång rÊt quan träng. Trong thùc tiÔn th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn cã hai thuyÕt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy lµ thuyÕt tèng ph¸t vµ thuyÕt tiÕp thu. ThuyÕt Tèng ph¸t x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång lµ thêi ®iÓm ng­êi ®­îc chµo hµng göi ®i lêi chÊp nhËn chµo hµng. ThuyÕt tiÕp thu x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång lµ thêi ®iÓm ng­êi chµo hµng nhËn ®­îc th­ chÊp nhËn chµo hµng tõ ng­êi ®­îc chµo hµng. Theo luËt ViÖt Nam, ®iÒu 403 kho¶n 1 Bé luËt D©n sù, ®iÒu 55 luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam quy ®Þnh theo thuyÕt tiÕp thu, hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®­îc giao kÕt vµo thêi ®iÓm bªn chµo hµng nhËn ®­îc tr¶ lêi chÊp nhËn chµo hµng trong thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña bªn chµo hµng, nÕu c¸c bªn kh«ng cã tho¶ thuËn kh¸c. §iÒu 23 C«ng ­íc Viªn “Hîp ®ång ®­îc coi lµ ký kÕt kÓ tõ lóc sù chÊp nhËn chµo hµng cã hiÖu lùc...” Nh­ vËy vÒ thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång C«ng ­íc Viªn còng theo thuyÕt tiÕp thu. LuËt ph¸p c¸c n­íc vµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cã quy ®Þnh kh¸c nhau nªn c¸c bªn khi tham gia ký kÕt hîp ®ång rÊt dÔ gÆp ph¶i tranh chÊp. V× thÕ, khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ký kÕt hîp ®ång víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi cÇn l­u ý: víi th­¬ng nh©n Anh, Mü, NhËt ... th­êng theo thuyÕt tèng ph¸t; víi th­¬ng nh©n Ph¸p, §øc, ¸o ... th­êng ¸p dông thuyÕt tiÕp thu. II - NghÜa vô cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ còng nh­ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i kh¸c, ng­êi b¸n cã nghÜa vô giao cho ng­êi mua ®óng lo¹i hµng, sè l­îng, chÊt l­îng, quy c¸ch, bao b×, ®óng thêi h¹n vµ ®Þa ®iÓm theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång cïng c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸. Ng­êi b¸n cã thÓ trùc tiÕp giao hµng cho ng­êi mua t¹i ®Þa ®iÓm giao hµng, ng­êi b¸n uû quyÒn cho ng­êi thø ba; ng­êi b¸n uû quyÒn cho ng­êi chuyªn chë theo c¸c ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn. Ng­êi mua cã nghÜa vô nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng. 1. NghÜa vô giao hµng cña ng­êi b¸n 1.1. Giao ®óng lo¹i hµng Ng­êi b¸n kh«ng ®­îc giao c¸c lo¹i hµng kh¸c hoÆc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô kh¸c thay thÕ lo¹i hµng ®· tho¶ thuËn, nÕu bªn mua kh«ng chÊp thuËn. NÕu hµng ho¸ giao kh«ng ®óng chñng lo¹i, kh«ng phï hîp víi hîp ®ång bªn mua cã mét trong c¸c quyÒn sau ®©y: a) Kh«ng nhËn hµng, huû bá hîp ®ång vµ yªu cÇu båi th­êng thiÖt h¹i; b) NhËn hµng vµ thanh to¸n theo gi¸ do c¸c bªn tho¶ thuËn; c) Kh«ng nhËn hµng, yªu cÇu giao ®óng chñng lo¹i vµ ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i. 1.2. Giao ®óng sè l­îng Tuú tõng ®Æc ®iÓm hµng ho¸, c¸c bªn tho¶ thuËn cô thÓ sè l­îng, ®¬n vÞ ®o l­êng, c¸ch thøc ®o l­êng nh­ träng l­îng tÞnh, träng l­îng c¶ b×, møc ®é dung sai, møc ®é hao hôt tù nhiªn. NÕu ng­êi b¸n giao hµng thõa so víi tho¶ thuËn, ng­êi mua cã quyÒn tõ chèi kh«ng nhËn phÇn d«i ra, trong tr­êng hîp nµy ng­êi mua ph¶i nhËn l¹i sè hµng thõa vµ chÞu mäi chi phÝ liªn quan; hoÆc ng­êi mua cã quyÒn nhËn l¹i sè hµng thõa vµ thanh to¸n phÇn d«i ra ®ã theo gi¸ tho¶ thuËn. NÕu ng­êi b¸n giao thiÕu hµng so víi tho¶ thuËn, ng­êi mua cã quyÒn: a) Tõ chèi kh«ng nhËn hµng, yªu cÇu ng­êi b¸n thùc hiÖn ®óng hîp ®ång vµ ®Òn bï thiÖt h¹i; b) Tõ chèi kh«ng nhËn hµng, huû bá hîp ®ång vµ yªu cÇu båi th­êng thiÖt h¹i; c) NhËn phÇn ®· giao vµ thanh to¸n t­¬ng øng víi phÇn ®· nhËn; d) NhËn phÇn ®· giao vµ ®Þnh thêi h¹n hîp lý ®Ó bªn b¸n giao tiÕp phÇn cßn thiÕu. 1.3. Giao hµng ®óng thêi h¹n Thêi h¹n giao hµng còng thuéc nh÷ng néi dung chñ yÕu cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸, mµ nÕu thiÕu tho¶ thuËn vÒ nã hîp ®ång sÏ coi lµ nh­ ch­a giao kÕt. Tuú tõng lo¹i hµng, c¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn hµng ®­îc giao toµn bé hoÆc tõng phÇn theo mét lÞch tr×nh nhÊt ®Þnh. Ng­êi b¸n chØ ®­îc giao tr­íc thêi h¹n hoÆc giao tõng phÇn nÕu ng­êi mua chÊp thuËn. NÕu ng­êi b¸n giao hµng sau thêi h¹n tho¶ thuËn, tuú vµo tõng lo¹i hµng kh¸c nhau mµ hËu qu¶ ph¸p lý còng kh¸c nhau. NÕu hµng ho¸ ®­îc dïng cho mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, mµ sau thêi ®iÓm ®ã hµng trë nªn kh«ng cÇn thiÕt n÷a, bªn mua cã quyÒn tõ chèi nhËn hµng giao chËm vµ yªu cÇu båi th­êng thÞªt h¹i. Trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c, bªn mua th­êng gia h¹n thªm mét thêi gian hîp lý ®Ó bªn b¸n cã thÓ thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng vµ yªu cÇu bªn b¸n ®Òn bï thiÖt h¹i hoÆc ph¹t hîp ®ång theo nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt khi vi ph¹m hîp ®ång. 1.4. Giao hµng ®óng chÊt l­îng Ng­êi b¸n cã nghÜa vô giao hµng cho ng­êi mua ®óng chÊt l­îng ®· tho¶ thuËn. §iÒu kho¶n chÊt l­îng lµ mét néi dung chñ yÕu cÇn ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸, vÝ dô dùa vµo mét tiªu chuÈn chÊt l­îng nhÊt ®Þnh; dùa vµo m« t¶ tû mû c¸c lý, ho¸ tÝnh, ®Æc tr­ng, c«ng dông cña hµng ho¸; dùa vµo mÉu hµng; dùa vµo th«ng sè kü thuËt cña hµng ho¸. NÕu c¸c bªn kh«ng tho¶ thuËn cô thÓ vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ rÊt dÔ dÉn ®Õn tranh chÊp. 1.5. Giao hµng ®óng quy c¸ch bao b× Tuy kh«ng ph¶i lµ chÊt l­îng, song quy c¸ch, bao b× ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô cña hµng ho¸. NÕu kh«ng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ th× ng­êi b¸n ph¶i giao hµng víi bao b× th­êng dïng cho lo¹i hµng nµy, b¶o ®¶m an toµn, cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng chuyÓn t¶i trong ®iÒu kiÖn bèc dì vËn chuyÓn mµ hai bªn ®· tho¶ thuËn. 2. NghÜa vô nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng cña ng­êi mua NÕu viÖc giao hµng lµ nghÜa vô c¬ b¶n cña ng­êi b¸n, th× nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn mua hµng lµ nghÜa vô c¬ b¶n t­¬ng øng cña ng­êi mua. NhËn hµng ®­îc hiÓu lµ hµnh vi thùc tÕ cña ng­êi mua, tiÕp nhËn quyÒn chiÕm h÷u hµng ho¸ tõ ng­êi b¸n hoÆc ng­êi vËn chuyÓn. Hµnh vi nhËn hµng kh«ng ®ång nghÜa víi hµnh vi chÊp nhËn hµng. Sau khi nhËn hµng vµ kiÓm tra hµng ho¸ trong mét thêi gian hîp lý, ng­êi mua vÉn cã quyÒn th«ng b¸o vÒ viÖc hµng kh«ng phï hîp víi hîp ®ång vµ kh«ng chÊp nhËn hµng. NhËn hµng lµ mét nghÜa vô cña ng­êi mua, viÖc vi ph¹m nghÜa vô ®ã sÏ kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ ph¸p lý. NÕu ng­êi b¸n ®· s½n sµng giao hµng mµ ng­êi mua chËm nhËn hoÆc kh«ng nhËn hµng, th× ng­êi b¸n ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o qu¶n hµng ho¸ vµ yªu cÇu bªn mua thanh to¸n nh÷ng chi phÝ hîp lý. NÕu hµng cã nguy c¬ h­ háng ( thùc phÈm, hoa qu¶), ng­êi b¸n cã quyÒn b¸n hµng ho¸ ®ã ®Ó ng¨n chÆn thiÖt h¹i. Ng­êi mua ph¶i thanh to¸n tiÒn mua hµng theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Trong hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ c¸c bªn th­êng tho¶ thuËn ®iÒu kho¶n gi¸ c¶ (gi¸ cè ®Þnh, gi¸ cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc, c¸c nguyªn t¾c tÝnh gi¸ tr­ît), ®ång tiÒn thanh to¸n, thêi h¹n thanh to¸n, n¬i thanh to¸n, ph­¬ng thøc thanh to¸n, l·i suÊt ph¶i tr¶ khi thanh to¸n chËm, gi¶m gi¸ nÕu thanh to¸n tr­íc thêi h¹n ... NÕu ng­êi mua thanh to¸n chËm, th× ng­êi b¸n cã quyÒn ®ßi tiÒn l·i trªn sè tr¶ chËm theo l·i suÊt t¹i thêi ®iÓm, nÕu c¸c bªn kh«ng cã tho¶ thuËn kh¸c. 3. QuyÒn ngõng thùc hiÖn nghÜa vô cña ng­êi b¸n, ng­êi mua NÕu cã b»ng chøng vÒ viÖc mét bªn cã hµnh vi lõa dèi hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ó thùc hiÖn nghi· vô, th× bªn kia cã quyÒn ®×nh chØ thùc hiÖn c¸c nghi· vô t­¬ng øng cña m×nh (®iÒu 412 Bé luËt D©n sù vÒ quyÒn ho·n thùc hiÖn nghÜa vô trong hîp ®ång song vô). Ng­êi b¸n cã quyÒn ngõng giao hµng hoÆc gi÷ l¹i hµng nÕu: ng­êi mua vi ph¹m ®iÒu kho¶n thanh to¸n ®· tho¶ thuËn; ng­êi mua mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n tr­íc thêi h¹n giao hµng, ®iÒu 67 kho¶n b luËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh: “NÕu tr­íc thêi ®iÓm giao hµng ng­êi mua hµng bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n hoÆc mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n th× ng­êi b¸n cã quyÒn kh«ng giao hµng vµ ®­îc ®Þnh ®o¹t sè hµng nµy”. Ng­êi mua cã quyÒn ngõng thanh to¸n hoÆc gi÷ l¹i tiÒn hµng nÕu hµng bÞ h­ háng, cã khuyÕt tËt khi nhËn; cã b»ng chøng vÒ ng­êi b¸n cã hµnh vi lõa dèi, kh«ng cã kh¶ n¨ng giao hµng hoÆc giao thiÕu phÇn hµng ®ã th× kh«ng thÓ sö dông ®­îc. 4. ChÕ tµi vµ c¸c tr­êng hîp miÔn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt Ng­êi b¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc hµng kh«ng phï hîp víi hîp ®ång, trõ tr­êng hîp chøng minh ®­îc lµ m×nh kh«ng cã lçi (®._.iÒu 68 luËt Th­¬ng m¹i). Lçi trong quan hÖ th­¬ng m¹i lµ lçi suy ®o¸n. Bªn vi ph¹m hîp ®ång bÞ coi lµ cã lçi, nÕu kh«ng chøng minh ®­îc lµ m×nh kh«ng cã lçi (®iÒu 231 luËt Th­¬ng m¹i, §iÒu 309 kho¶n 3 Bé luËt D©n sù). ViÖc chøng minh kh«ng cã lçi thuéc nghÜa vô cña ng­êi cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång. Tuú theo quy ®Þnh trong hîp ®ång, c¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn hoÆc bªn bÞ vi ph¹m cã thÓ lùa chän c¸c chÕ tµi sau ®©y: (1) Buéc thùc hiÖn ®óng hîp ®ång; (2) Ph¹t vi ph¹m; (3) Båi th­êng thiÖt h¹i; (4) Huû hîp ®ång; Bªn vi ph¹m ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt do vi ph¹m hîp ®ång: a) Trong nh÷ng tr­êng hîp miÔn tr¸ch nhiÖm ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång; b) Trong nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng. Tuú theo tõng lo¹i hµng ho¸ vµ ®Æc tr­ng cña quan hÖ mua b¸n hµng ho¸, c¸c tr­êng hîp miÔn tr¸ch cã thÓ lµ nh÷ng t×nh huèng n»m ngoµi mong muèn vµ kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng cña hai bªn, vÝ dô ®×nh c«ng, t×nh tr¹ng chiÕn tranh, sù thay ®æi c¬ b¶n luËt ph¸p vÒ lÜnh vùc hµng ho¸ liªn quan. Bªn vi ph¹m cã nghÜa vô chøng minh c¸c tr­êng hîp miÔn tr¸ch nhiÖm, ®Æc biÖt th«ng qua x¸c nhËn cña c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn nh­: chÝnh quyÒn n¬i x¶y ra bÊt kh¶ kh¸ng, ®¹i diÖn th­¬ng vô t¹i c¸c n­íc ... Tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng lµ tr­êng hîp x¶y ra sau khi giao kÕt hîp ®ång, do nh÷ng sù kiÖn cã tÝnh chÊt bÊt th­êng mµ hai bªn kh«ng thÓ hoÆc kh«ng b¾t buéc ph¶i biÕt tr­íc ®­îc vµ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc, vÝ dô: ho¶ ho¹n, lò lôt, ®éng ®Êt... Khi xuÊt hiÖn tr­êng hîp miÔn tr¸ch nhiÖm, bªn kh«ng thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ph¶i th«ng b¸o ngay cho bªn kia vµ dù liÖu tr­íc c¸c hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra, t×m biÖn ph¸p xö lý hËu qu¶ trªn tinh thÇn hîp t¸c (®iÒu 78 kho¶n 1 luËt Th­¬ng m¹i). §èi víi nh÷ng quan hÖ mua b¸n hµng ho¸ mµ viÖc giao hµng ®­îc tho¶ thuËn trong mét thêi ®iÓm cè ®Þnh, nÕu x¶y ra tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng c¸c bªn ®Òu cã quyÒn tõ chèi thùc hiÖn hîp ®ång vµ kh«ng bªn nµo cã quyÒn ®ßi bªn kia båi th­êng. Song nÕu viÖc giao hµng ®­îc tho¶ thuËn trong mét thêi h¹n, khi c¸c bªn kh«ng tháa thuËn, th× thêi h¹n thùc hiÖn nghÜa vô hîp ®ång, ®­îc tÝnh thªm mét thêi gian b»ng thêi gian x¶y ra tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng céng víi thêi gian hîp lý ®Ó kh¸c phôc hËu qu¶. Theo luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®iÒu 79 kho¶n 1 quy ®Þnh thêi gian kh¾c phôc hËu qu¶ kh«ng qu¸ 5 th¸ng ®èi víi hµng ho¸ mµ thêi gian giao hµng ®­îc tho¶ thuËn kh«ng qu¸ 12 th¸ng; kh«ng ®­îc kÐo dµi qu¸ 8 th¸ng ®èi víi hµng ho¸ mµ thêi h¹n giao hµng ®­îc tho¶ thuËn trªn 12 th¸ng, kÓ tõ khi ký kÕt hîp ®ång. III - nguån LuËt ®iÒu chØnh hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dï ®­îc ký kÕt hoµn chØnh, chi tiÕt ®Õn ®©u, b¶n th©n nã còng kh«ng thÓ dù kiÕn, chøa ®ùng, bao gåm tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng t×nh huèng cã thÓ ph¸t sinh trong thùc tÕ. Do ®ã, cÇn ph¶i bæ xung cho hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu mét c¬ së ph¸p lý cô thÓ b»ng c¸ch lùa chän luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®ã. §ång thêi hµng ho¸-®èi t­îng cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®­îc di chuyÓn ra ngoµi biªn giíi quèc gia, do ®ã, nã cã thÓ bÞ ®iÒu chØnh bëi c¸c nguån luËt do c¸c bªn tù do lùa chän. Nguån luËt ®ã cã thÓ lµ: C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, luËt c¸c quèc gia vµ thËm chÝ c¶ c¸c ¸n lÖ (tiÒn lÖ xÐt xö). 1. C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ Mét khi tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò kh«ng ®­îc quy ®Þnh hoÆc quy ®Þnh kh«ng ®Çy ®ñ trong hîp ®ång, c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång cã thÓ dùa vµo c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ ngo¹i th­¬ng. Do ®ã ®iÒu ­íc quèc tÕ lµ nguån luËt ®Çu tiªn cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Cã hai lo¹i ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ ngo¹i th­¬ng. Lo¹i thø nhÊt ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c ph¸p lý chung. Nh÷ng ®iÒu ­íc nµy kh«ng ®iÒu chØnh quyÒn, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña c¸c bªn trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng mµ chØ nªu nh÷ng nguyªn t¾c ph¸p lý cã tÝnh chÊt chØ ®¹o nh­: C¸c hiÖp ­íc th­¬ng m¹i song ph­¬ng hoÆc ®a ph­¬ng, trong ®ã c¸c quèc gia ký ®­a ra nguyªn t¾c: Nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, nguyªn t¾c ®·i ngé quèc d©n ... Lo¹i ®iÒu ­íc nµy chØ ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp c¸c hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng. Lo¹i ®iÒu ­íc vÒ ngo¹i th­¬ng thø hai lµ ®iÒu ­íc quèc tÕ trùc tiÕp ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña bªn b¸n vµ bªn mua trong viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng. Lo¹i ®iÒu ­íc nµy ®ãng vai trß quan träng, gióp c¸c bªn cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc tranh chÊp cô thÓ ®· ph¸t sinh tõ hîp ®ång ký kÕt. VÝ dô C«ng ­íc cña Liªn hîp quèc (C«ng ­íc Viªn) 1980 vÒ hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ hµng ho¸. §èi víi c¸c n­íc ký kÕt hoÆc thõa nhËn th× ®iÒu ­íc quèc tÕ lµ nguån luËt ®iÒu chØnh cã tÝnh chÊt b¾t buéc. Khi tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, c¸c quèc gia nµy còng nh­ c¸c th­¬ng nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ kh«ng cÇn cã sù tho¶ thuËn riªng nµo trong hîp ®ång. §èi víi c¸c quèc gia kh«ng tham gia ký kÕt hoÆc kh«ng thõa nhËn th× ®iÒu ­íc quèc tÕ kh«ng cã gi¸ trÞ b¾t buéc ®èi víi c¸c bªn khi ký kÕt hîp ®ång. Chóng chØ trë thµnh nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng nÕu c¸c bªn tho¶ thuËn dÉn chiÕu tíi chóng trong hîp ®ång. 2. TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ còng lµ nguån luËt cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh÷ng thãi quen th­¬ng m¹i ®­îc c«ng nhËn réng r·i vµ tho¶ m·n ba yªu cÇu sau: Lµ mét thãi quen phæ biÕn, ®­îc nhiÒu n­íc ¸p dông vµ ¸p dông th­êng xuyªn. VÒ tõng vÊn ®Ò ë tõng ®Þa ph­¬ng, ®ã lµ thãi quen ®éc nhÊt. Lµ mét thãi quen cã néi dung râ rµng mµ ng­êi ta cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô ®èi víi nhau. Th«ng th­êng, c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ ®­îc chia lµm ba nhãm: C¸c tËp qu¸n cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c, c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ chung vµ c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i khu vùc. TËp qu¸n cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c lµ nh÷ng tËp qu¸n c¬ b¶n, bao trïm ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nguyªn t¾c t«n träng chñ quyÒn quèc gia vµ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c d©n téc. VÝ dô toµ ¸n n­íc nµo cã thÈm quyÒn xÐt xö th× cã quyÒn ¸p dông luËt tè tông cña n­íc ®ã khi gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ chung lµ c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i ®­îc nhiÒu n­íc c«ng nhËn vµ ¸p dông ë nhiÒu n¬i, nhiÒu khu vùc. VÝ dô: c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i CFR, FOB, CIF ... theo Inconterms hoÆc c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n DP, DA ... theo UCP 500. C¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i khu vùc lµ c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ ®­îc ¸p dông ë tõng n­íc, tõng khu vùc hoÆc tõng c¶ng. VÝ dô: theo ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i FOB Hoa Kú th× nghÜa vô cña ng­êi b¸n lµ ph¶i thuª tµu. TËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ ®­îc ¸p dông cho hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu trong nh÷ng tr­êng hîp: Khi chÝnh hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ quy ®Þnh. Khi c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ hoÆc luËt quèc gia cã liªn quan quy ®Þnh. Khi luËt thùc chÊt (luËt quèc gia) hoÆc ®iÒu ­íc quèc tÕ do c¸c bªn tho¶ thuËn chän kh«ng cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ vÊn ®Ò ®ang tranh chÊp. Do tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ cã nhiÒu lo¹i nªn khi ¸p dông cÇn ghi râ tªn, nguån luËt ¸p dông ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn. VÝ dô, giao hµng theo ®iÒu kiÖn CFR Inconterms 2000 bao hµm ý chiÕu theo b¶n quy t¾c cña Phßng Th­¬ng m¹i quèc tÕ, b¶n söa ®æi n¨m 2000. Bèn nguyªn t¾c khi ¸p dông Inconterms cho hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ: Thø nhÊt, Inconterms kh«ng cã gi¸ trÞ b¾t buéc ®èi víi chñ thÓ cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Do chØ cã gi¸ trÞ tuú ý nªn Inconterms chØ ®­îc ¸p dông khi chÝnh hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ quy ®Þnh. Thø hai, khi ®­a vµo hîp ®ång ph¶i quy ®Þnh râ nguån gèc cña Inconterms, vÝ dô giao hµng theo ®iÒu kiÖn CFR Inconterms 2000. Thø ba, v× Inconterms chØ cã gi¸ trÞ tuú ý cho nªn ngay c¶ khi hîp ®ång dÉn chiÕu tíi Inconterms, c¸c bªn vÉn cã thÓ tho¶ thuËn víi nhau thay ®æi mét sè néi dung cô thÓ trong Inconterms ®ã sao cho phï hîp víi hîp ®ång cña m×nh. Th­ t­, Inconterms gi¶i quyÕt 4 vÊn ®Ò chÝnh: ChuyÓn rñi ro vµo thêi ®iÓm nµo? Ai lo liÖu c¸c chøng tõ h¶i quan? Ai ph¶i tr¶ chi phÝ b¶o hiÓm? Ai chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chi phÝ vËn t¶i? Cßn mäi vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan ®Õn quyÒn h¹n, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn ph¶i ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn cô thÓ trong hîp ®ång. 3. LuËt quèc gia LuËt quèc gia trë thµnh nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu khi nã ®­îc chñ thÓ cña hîp ®ång chän nh»m bæ sung nh÷ng thiÕu sãt cña hîp ®ång. LuËt quèc gia cña mét n­íc sÏ ®­îc ¸p dông cho hîp ®ång khi c¸c bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång; c¸c bªn tho¶ thuËn chän luËt ¸p dông cho hîp ®ång sau khi hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®· ®­îc ký kÕt. Tr­êng hîp nµy th­êng ®­îc sö dông khi trong hîp ®ång ký kÕt tr­íc ®ã kh«ng cã ®iÒu kho¶n luËt ¸p dông. MÆc dï lóc nµy th­êng lµ tranh chÊp ®· x¶y ra, nh­ng c¸c bªn vÉn cßn cã thÓ ®µm ph¸n víi nhau ®Ó lùa chän luËt ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Ngoµi ba nguån luËt nãi trªn, thùc tiÔn th­¬ng m¹i quèc tÕ cßn thõa nhËn c¶ ¸n lÖ vµ c¸c b¶n ®iÒu kiÖn chung, c¸c hîp ®ång mÉu lµm nguån luËt cho hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng tranh chÊp vµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt nam I- C¬ chÕ ®iÒu hµnh nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt Nam Ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc cña n­íc ta cã thÓ chia ra lµm hai giai ®o¹n t­¬ng øng víi hai c¬ chÕ kinh doanh kh¸c nhau: 1. T×nh h×nh nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc cña ViÖt Nam tr­íc n¨m 1990 Tr­íc n¨m 1990, nguån ph©n bãn nhËp khÈu chñ yÕu tõ Liªn X« cò theo hiÖp ®Þnh th­ gi÷a hai chÝnh phñ. Hµng n¨m c¨n cø vµo diÖn tÝch canh t¸c còng nh­ nhu cÇu sö dông ph©n bãn c¸c lo¹i cña ®Þa ph­¬ng, c¸c tØnh lËp kÕ ho¹ch xin Trung ­¬ng cÊp. Uû ban kÕ ho¹ch nhµ n­íc (nay lµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­), sau khi thèng nhÊt víi c¸c Bé, c¸c ngµnh giao chØ tiªu kÕ ho¹ch vÒ khèi l­îng gi¸ c¶ cho tõng ®Þa ph­¬ng. Vµo thêi kú nµy, Tæng c«ng ty VËt t­ N«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp duy nhÊt cña Trung ­¬ng ®­îc giao nhiÖm vô tiÕp nhËn hµng ho¸ do c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th­¬ng nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi vÒ giao cho c¸c ®Þa ph­¬ng theo chØ tiªu ph¸p lÖnh cña nhµ n­íc, viÖc thanh to¸n víi phÝa n­íc ngoµi theo ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng (barter) hoÆc nhê thu qua ng©n hµng. HÖ thèng cung øng ®­îc tæ chøc theo ngµnh däc vËt t­ n«ng nghiÖp; C¸c c«ng ty vËt t­ n«ng nghiÖp cÊp I trùc thuéc Tæng c«ng ty VËt t­ N«ng nghiÖp, c¸c c«ng ty cÊp II lµ c«ng ty vËt t­ n«ng nghiÖp c¸c tØnh, d­íi ®ã lµ c¸c c«ng ty vËt t­ n«ng nghiÖp cÊp III thuéc c¸c huyÖn, cuèi cïng lµ c¸c hîp t¸c x· s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã c¸c tæ t­ liÖu s¶n xuÊt. Nh÷ng tæ t­ liÖu s¶n xuÊt nµy ®em ph©n bãn cho c©y trång trªn diÖn tÝch canh t¸c do hîp t¸c x· n«ng nghiÖp qu¶n lý, sè l­îng ch¨m bãn c¨n cø vµo ®Þnh møc ch¨m bãn do Vô N«ng nghiÖp thuéc Uû ban khoa häc Nhµ n­íc cïng víi Bé N«ng nghiÖp quy ®Þnh cho tõng lo¹i c©y trång. 2. T×nh h×nh nhËp khÈu ph©n bãn cña ViÖt Nam tõ n¨m 1990 ®Õn nay NghÞ ®Þnh th­ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ©u chÊm døt. Ho¹t ®éng nhËp khÈu vµ kinh doanh ph©n bãn thêi kú nµy ®­îc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nhµ n­íc cho phÐp nhiÒu doanh nghiÖp kÓ c¶ Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ®­îc nhËp khÈu ph©n bãn vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu (thuÕ nhËp khÈu b»ng kh«ng). Ngoµi phÇn vèn cña c¸c doanh nghiÖp do nhµ n­íc cÊp, ng©n hµng ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp nµy vay ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu ph©n bãn. 2.1 Thêi kú ¸p dông h¹n ng¹ch (quota) Tõ n¨m 1991-1995 nhµ n­íc ¸p dông qu¶n lý h¹n ng¹ch ®èi víi ph©n bãn. Uû ban kÕ ho¹ch nhµ n­íc giao chØ tiªu cho Bé N«ng nghiÖp vµ C«ng nghiÖp Thùc phÈm (nay lµ Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n), sau ®ã Bé N«ng nghiÖp giao chØ tiªu cho c¸c doanh nghiÖp; trong ®ã Tæng c«ng ty VËt t­ N«ng nghiÖp nhËp khÈu tõ 40% ®Õn 60% (tuú n¨m) l­îng ph©n bãn nhËp khÈu toµn quèc, chØ tiªu cßn l¹i c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhËp khÈu bao nhiªu, lo¹i ph©n bãn nµo lµ do Bé N«ng nghiÖp vµ Bé Th­¬ng M¹i quyÕt ®Þnh. Tõ n¨m 1996-2000 Nhµ n­íc vÉn ¸p dông h¹n ng¹ch ®èi víi ph©n bãn, song ®Çu mèi nhËp khÈu ®­îc më réng h¬n cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2000 ChÝnh phñ trùc tiÕp ®iÒu hµnh nhËp khÈu ph©n bãn b»ng c¸ch ngay tõ ®Çu n¨m ChÝnh phñ chØ ®Þnh danh s¸ch ®¬n vÞ ®Çu mèi vµ chØ tiªu nhËp khÈu ph©n bãn. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ nhËp khÈu ph©n bãn còng hîp lý h¬n vµ giao chØ tiªu cô thÓ (chñ yÕu lµ ph©n urea) cho c¸c ®Çu mèi lµ c¸c doanh nghiÖp Trung ­¬ng vµ c¸c tØnh. §Çu mèi nhËp khÈu ph©n bãn lµ doanh nghiÖp thuéc c¸c tØnh do Uû ban nh©n d©n tØnh chØ ®Þnh. T¹i quyÕt ®Þnh sè 12/1998/Q§ TTg ngµy 23 th¸ng 4 n¨m 1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, ®iÒu 7 quy ®Þnh: “ Bé Th­¬ng m¹i tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp mét sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc nhËp khÈu vµ kinh doanh ph©n bãn”. 2.2. Thêi kú bá h¹n ng¹nh, ®Çu mèi nhËp khÈu Ngµy 24 th¸ng 12 n¨m 1999 Thñ t­íng ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh sè 237/1999/Q§-TTg vÒ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn n¨m 2000 cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi ®­îc nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n bãn theo nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, nh­ vËy viÖc nhËp khÈu ph©n bãn kh«ng cßn phô thuéc vµo chØ tiªu nhËp khÈu. Ngµy 04 th¸ng 4 n¨m 2001 ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ thêi kú 2001-2005. T¹i §iÒu 6 quy ®Þnh: “b·i bá c¬ chÕ giao h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, nhËp khÈu ph©n bãn vµ viÖc quy ®Þnh doanh nghiÖp ®Çu mèi kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hai mÆt hµng nµy. Doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc xuÊt khÈu g¹o nÕu cã ®¨ng ký kinh doanh ngµnh hµng l­¬ng thùc hoÆc n«ng s¶n; ®­îc nhËp khÈu ph©n bãn c¸c lo¹i ®· ®­îc phÐp sö dông t¹i ViÖt Nam, nÕu cã ®¨ng ký kinh doanh ngµnh hµng vËt t­ n«ng nghiÖp hoÆc ph©n bãn.” T¹i quyÕt ®Þnh nµy chØ tiªu vµ ®©ï mèi nhËp khÈu ®· ®­îc b·i bá. Nghiªn cøu c¬ chÕ nhËp khÈu ph©n bãn trong nh÷ng thêi gian kh¸c nhau cho thÊy chñ thÓ hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn còng thay ®æi kh¸c nhau. Tr­íc n¨m 2000 chñ thÓ cña hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ph¶i lµ ®Çu mèi nhËp khÈu do ChÝnh phñ, c¸c Bé hoÆc Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh chØ ®Þnh. Sau N¨m 2000 chñ thÓ cña hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ®­îc më réng h¬n. Cã thÓ thÊy chñ thÓ cña hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ®Õn n¨m 2000 do c¸c c¬ quan chøc n¨ng chØ ®Þnh, v× thÕ tranh chÊp ph¸t sinh tõ lo¹i hîp ®ång nµy vÒ chñ thÓ cña hîp ®ång ch­a x¶y ra ë ViÖt Nam. II - C¸c lo¹i tranh chÊp do ng­êi mua vi ph¹m hîp ®ång vµ c¸ch gi¶i quyÕt Nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n vÒ thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång nh­ ®· tr×nh bµy t¹i phÇn 2 ch­¬ng I. Nh÷ng tranh chÊp vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña chñ thÓ, tranh chÊp do ng­êi b¸n vi ph¹m cung cÊp chøng tõ hµng ho¸ rÊt Ýt x¶y ra trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc ë ViÖt Nam. Trong thùc tiÔn ký kÕt vµ thùc hiÖn lo¹i hîp ®ång nµy nh÷ng n¨m qua cho thÊy; ph©n bãn lµ lo¹i hµng ho¸ phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mang tÝnh thêi vô. §Ó gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu, kinh doanh ph©n bãn ph¶i tÝnh to¸n sao cho khi hµng vÒ ®Õn c¶ng tiªu thô ®­îc ngay. MÆt kh¸c, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nhËp nhÈu ph©n bãn cã h¹n, vèn vay ng©n hµng lµ chñ yÕu. HÇu hÕt c¸c hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn cã ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng CFR c¶ng ViÖt Nam vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông kh«ng huû ngang, nÕu thanh to¸n b»ng L/C kh«ng huû ngang cã x¸c nhËn, chi phÝ x¸c nhËn do ng­êi b¸n chÞu. Tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ký hîp ®ång cã ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng FOB còng kh«ng dÔ thuª tµu ®Ó nhËn hµng t¹i c¶ng bèc hµng ë n­íc xuÊt khÈu v× ®éi tµu n­íc ta võa thiÕu, võa yÕu, n¨ng lùc chuyªn chë cßn h¹n chÕ. Thuª tµu n­íc ngoµi gÆp nhiÒu khã kh¨n do uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu ph©n bãn ch­a cao trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. V× vËy, dÔ dÉn ®Õn nhËn hµng chËm do kh«ng thuª ®­îc tµu ®óng h¹n nªn dÉn ®Õn tranh chÊp. Trong ph¹m vi cña phÇn nµy sÏ nghiªn cøu s©u vÒ nh÷ng tranh chÊp do ng­êi mua vµ ng­êi b¸n kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh. Trong ®ã, nghÜa vô c¬ b¶n cña ng­êi mua lµ thanh to¸n tiÒn hµng vµ nhËn hµng. 1. Tranh chÊp do ng­êi mua vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng 1.1. Tranh chÊp do ng­êi mua kh«ng më L/C Víi nh÷ng hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn quy ®Þnh thanh to¸n b»ng L/C kh«ng huû ngang, nghÜa vô ®Çu tiªn lµ ng­êi mua ph¶i më L/C trªn c¬ së hîp ®ång. Nh­ng do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau nh­ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng theo h­íng bÊt lîi cho ng­êi mua v.v... mµ ng­êi mua kh«ng muèn më L/C. Khi ng­êi mua kh«ng më L/C cho ng­êi b¸n h­ëng lîi th× ng­êi mua ®· vi ph¹m nghÜa vô thanh to¸n vµ v× vËy ng­êi b¸n cã quyÒn ®×nh chØ giao hµng. Trong tr­êng hîp hîp ®ång quy ®Þnh tiÒn ph¹t th× ng­êi b¸n cã quyÒn ®ßi ng­êi mua nép ph¹t hoÆc båi th­êng thiÖt h¹i (nÕu ng­êi b¸n chøng minh ®­îc), hoÆc cã thÓ huû hîp ®ång. Trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt do gÝa ph©n bãn biÕn ®éng bÊt lîi cho ng­êi mua th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s½n sµng tuyªn bè kh«ng më L/C vµ båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi b¸n (nÕu hîp ®ång quy ®Þnh ph¹t do ng­êi mua kh«ng më L/C). VÝ dô: Mét doanh nghiÖp ViÖt nam ký hîp ®ång nhËp khÈu 10.000 MT ph©n urea, gi¸ 150 USD/MT CFR c¶ng ViÖt Nam; hîp ®ång ¸p dông chÕ tµi ph¹t 2% gi¸ trÞ hîp ®ång nÕu ng­êi mua kh«ng më L/C vµ ph¹t 2% gi¸ trÞ hîp ®ång khi ng­êi b¸n kh«ng giao hµng. §Õn h¹n më L/C ng­êi mua kh«ng më L/C, mÆc dï ng­êi b¸n gia h¹n thêi gian bæ sung cho ng­êi mua më L/C, nh­ng ng­êi mua tuyªn bè kh«ng më L/C vµ s½n sµng chÞu ph¹t 2% gi¸ trÞ hîp ®ång b»ng 30.000 USD cho ng­êi b¸n. Tr­êng hîp nµy ng­êi mua khi tÝnh to¸n nÕu nhËp l« hµng trªn sÏ ph¶i chÞu lç sè tiÒn lín h¬n sè tiÒn ph¶i båi th­êng cho ng­êi b¸n mµ hai bªn ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång v× l­îng hµng tån kho tõ vô tr­íc céng víi l­îng hµng míi nhËp vÒ nhiÒu, dÉn ®Õn cung v­ît cÇu ë trong n­íc, nªn gi¸ ph©n bãn t¹i thêi ®iÓm ®ã ë VÞªt Nam thÊp h¬n gi¸ thµnh nhËp khÈu, mÆc dï gi¸ ph©n bãn thÕ giíi vÉn æn ®Þnh. Tr­êng hîp nµy ng­êi mua ®· cè t×nh vi ph¹m hîp ®ång ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña doanh nghiÖp m×nh, ®ång thêi ng­êi b¸n kh«ng khiÕu n¹i ng­êi mua vÒ viÖc kh«ng më L/C v× gi¸ thÕ giíi vÉn æn ®Þnh, ng­êi b¸n ®· dÔ dµng b¸n l« hµng nµy cho thÞ tr­êng kh¸c, võa ®­îc h­ëng tiÒn ph¹t vµ tiÒn l·i cña l« hµng b¸n lÇn sau. NÕu gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng theo xu h­íng bÊt lîi cho ng­êi b¸n rÊt cã thÓ tranh chÊp ®· x¶y ra. 1.2. Tranh chÊp do ng­êi mua më L/C chËm Ng­êi mua kh«ng më L/C hoÆc më L/C chËm còng lµ vi ph¹m hîp ®ång. NÕu nh­ ng­êi mua kh«ng më L/C coi nh­ kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô thanh to¸n th× trong tr­êng hîp ng­êi mua më L/C chËm coi nh­ thanh to¸n chËm. ThÞ tr­êng ph©n bãn thÕ giíi biÕn ®éng rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng th¨ng trÇm vÒ nhu cÇu nhËp khÈu vµ quan hÖ cung cÇu quèc tÕ, trong mét thêi gian ng¾n gi¸ ph©n bãn cã thÓ lªn hoÆc xuèng hµng chôc USD/MT. V× nh÷ng lý do nh­ môc 1.1 ë ch­¬ng nµy mµ ng­êi mua më L/C chËm hoÆc cè t×nh kh«ng më L/C, nÕu hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh râ thêi h¹n më L/C th× sÏ kh«ng x¸c ®Þnh ng­êi mua më L/C chËm. GÇn ®©y, c¸c hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi th­êng quy ®Þnh: - Ng­êi mua më L/C chËm th× ng­êi b¸n giao hµng chËm t­¬ng øng. - ¸p dông chÕ tµi ph¹t do më L/C chËm 2% gi¸ trÞ hîp ®ång trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. - Qu¸ thêi h¹n quy ®Þnh mµ ng­êi mua vÉn kh«ng më ®­îc L/C th× ng­êi b¸n cã quyÒn huû hîp ®ång, ®ång thêi ®ßi ng­êi mua båi th­êng thiÖt h¹i nÕu ph¸t sinh. ChÕ tµi huû hîp ®ång lµ chÕ tµi nÆng nhÊt trong c¸c chÕ tµi vËt chÊt nªn khi ng­êi mua chËm më L/C ng­êi b¸n còng ch­a ¸p dông chÕ tµi nµy ngay. Trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ thÞ tr­êng æn ®Þnh ®Õn h¹n mµ ng­êi mua ch­a më L/C cho ng­êi b¸n h­ëng, ng­êi b¸n yªu cÇu hoÆc giôc ng­êi mua më L/C theo ®óng quy ®Þnh trong hîp ®ång. NÕu ®Õn h¹n mµ ng­êi mua vÉn ch­a më L/C th× ng­êi b¸n gia h¹n thªm mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Trong thêi gian gia h¹n mµ ng­êi mua më ®­îc L/C th× ng­êi b¸n kh«ng cã quyÒn huû hîp ®ång, song vÉn cã quyÒn ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i ph¸t sinh do viÖc ng­êi mua më L/C chËm. Sau thêi gian gia h¹n nµy ng­êi mua míi më L/C th× ng­êi b¸n hoµn toµn cã quyÒn huû hîp ®ång vµ ¸p dông chÕ tµi ph¹t, båi th­êng nh­ hîp ®ång quy ®Þnh, v× ng­êi mua ®· vi ph¹m c¬ b¶n hîp ®ång. 1.3. Tranh chÊp do ng­êi mua më L/C kh«ng ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång PhÇn lín c¸c hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn quy ®Þnh thanh to¸n b»ng L/C kh«ng huû ngang do c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh më. Ng­êi b¸n ®­a ra ®iÒu kiÖn thanh to¸n kh¸ chÆt chÏ vµ chi tiÕt vÒ ng©n hµng më L/C, thêi h¹n hiÖu lùc L/C, c¸c chøng tõ xuÊt tr×nh khi thanh to¸n, ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cña ng­êi mua (nÕu cã) ... C¸c ®iÒu kho¶n nµy ng­êi mua ph¶i ®­a vµo néi dung cña ®¬n xin më L/C, vµ sau ®ã ng©n hµng ph¸t hµnh c¨n cø vµo ®¬n xin më nµy më L/C cho ng­êi h­ëng lîi. Ng­êi h­ëng lîi cã thÓ lµ nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn hoÆc mét th­¬ng nh©n kh¸c do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Tuy nhiªn, cã mét sè tr­êng hîp ng­êi mua ®· tù ý thªm vµo nh÷ng chi tiÕt cã lîi cho m×nh mµ chi tiÕt nµy kh«ng cã trong hîp ®ång. Trong tr­êng hîp nµy ng­êi mua ®· vi ph¹m hîp ®ång, ng­êi b¸n cã quyÒn khiÕu n¹i vÒ viÖc ng­êi mua më L/C kh«ng dùa vµo hîp ®ång. VÝ dô: Trong hîp ®ång quy ®Þnh thêi gian giao hµng muén nhÊt 15 th¸ng 4, hîp ®ång ký ngµy 10 th¸ng 2 vµ L/C më 5 ngµy lµm viÖc sau ngµy ký hîp ®ång, ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng CFR c¶ng H¶i Phßng, ViÖt Nam. Trong ®¬n xin më L/C, ng­êi mua quy ®Þnh giao hµng tõ 5 ®Õn 15 th¸ng 4, theo ng­êi mua nÕu giao tr­íc ngµy mång 1 th¸ng 4 th× hµng vÒ ®Õn ViÖt Nam sím h¬n thêi vô ch¨m bãn nªn ng­êi mua ®· lµm ®¬n xin më L/C nh­ trªn. Nh­ vËy, ng­êi mua chØ cÇn cho thªm chi tiÕt quy ®Þnh kho¶ng thêi gian giao hµng sÏ g©y khã kh¨n cho ng­êi b¸n v× trong vßng 10 ngµy rÊt khã cã thÓ thuª tµu vµ tiÕn hµnh giao hµng kÞp thêi h¹n theo quy ®Þnh trong L/C. Nh÷ng vô viÖc d­íi ®©y lµ mét vÝ dô minh ho¹ cho lo¹i tranh chÊp nµy: C¸c bªn: Nguyªn ®¬n: Ng­êi b¸n Hång K«ng BÞ ®¬n: Ng­êi mua ViÖt Nam C¸c vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp: Kh«ng ®­a vµo hîp ®ång c¸c ®iÒu kho¶n gièng nh­ trong hîp ®ång mÉu Ký hîp ®ång b»ng tiÕng n­íc ngoµi §¬n ph­¬ng söa ®æi hîp ®ång Tãm t¾t vô viÖc: Nguyªn ®¬n - mét c«ng ty Hång K«ng, ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång víi bÞ ®¬n - mét doanh nghiÖp ViÖt Nam. Sau khi thèng nhÊt ®­îc víi nhau hµng ho¸ vµ gi¸ c¶, BÞ ®¬n ®· chuyÓn cho nguyªn ®¬n mét hîp ®ång mÉu mµ BÞ ®¬n ®· ký víi b¹n hµng n­íc ngoµi tr­íc ®©y ®Ó nguyªn ®¬n tham kh¶o so¹n th¶o c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång. Sau ®ã, nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n ®· chÝnh thøc ký hîp ®ång mua b¸n ngµy 6 th¸ng 12 n¨m 1996, theo ®ã nguyªn ®¬n b¸n cho bÞ ®¬n 10.000 MT +/- 5% ph©n bãn urea víi gi¸ 215 USD/MT c¶ng Quy Nh¬n, L/C ph¶i ®­îc më chËm nhÊt ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 1996, qu¸ h¹n nµy mµ ch­a më L/C bªn mua ph¶i nép ph¹t 3% gi¸ trÞ hîp ®ång, tiÒn ph¹t nµy ph¶i ®­îc tr¶ trong vßng 3 ngµy tõ ngµy hÕt h¹n më L/C, ng­êi b¸n ph¶i giao hµng trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy më L/C. Ngµy 8 th¸ng 12 n¨m 1996, BÞ ®¬n ®· göi cho nguyªn ®¬n b¶n dù th¶o giÊy yªu cÇu më L/C víi mét sè ®iÓm kh¸c biÖt so víi c¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång ®· ký vµ ®Ò nghÞ nÕu nguyªn ®¬n chÊp nhËn th× BÞ ®¬n sÏ më L/C. Ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 1996, nguyªn ®¬n göi tr¶ bÞ ®¬n b¶n dù th¶o giÊy yªu cÇu më L/C, trong ®ã chØ ®ång ý ba ®iÓm söa ®æi, tõ chèi viÖc söa ®æi bèn ®iÓm kh¸c. BÞ ®¬n l¹i tiÕp tôc ®µm ph¸n ®Ò nghÞ Nguyªn ®¬n chÊp nhËn bèn ®iÓm söa ®æi cßn l¹i. §Õn ngµy 14 th¸ng 12 n¨m 1996, nguyªn ®¬n tr¶ lêi døt kho¸t kh«ng ®ång ý víi bèn ®iÓm söa ®æi ®ã (nh÷ng söa ®æi nµy bÞ ®¬n tù ý ®­a vµo dù th¶o giÊy yªu cÇu më L/C mµ hai bªn kh«ng ký söa ®æi hîp ®ång). §Õn ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 1996, BÞ ®¬n vÉn ch­a më L/C nªn nguyªn ®¬n khiÕu n¹i ®ßi BÞ ®¬n nép ph¹t 3% trÞ gi¸ hîp ®ång víi sè tiÒn 64,500 USD theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång. BÞ ®¬n tõ chèi yªu cÇu nµy cña nguyªn ®¬n víi lý do lµ nguyªn ®¬n kh«ng ®­a vµo hîp ®ång nh÷ng ®iÒu kho¶n gièng nh­ trong hîp ®ång mÉu mµ bÞ ®¬n ®· chuyÓn cho nguyªn ®¬n tr­íc khi chÝnh thøc ký kÕt hîp ®ång vµ kh«ng thiÖn chÝ trong viÖc ®µm ph¸n ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn hîp ®ång. Sau nhiÒu lÇn th­¬ng l­îng (trong ®ã Nguyªn ®¬n ®· ®ång ý gi¶m mét phÇn tiÒn båi th­êng) nh­ng kh«ng ®¹t kÕt qu¶, Nguyªn ®¬n kiÖn bÞ ®¬n ra träng tµi ®ßi nép ph¹t 64.500 USD. Ph¸n quyÕt cña träng tµi: Trong b¶n gi¶i tr×nh, BÞ ®¬n tr×nh bµy r»ng BÞ ®¬n chØ ®ång ý ký kÕt hîp ®ång víi ®iÒu kiÖn hîp ®ång ®ã tu©n thñ hîp ®ång mÉu mµ BÞ ®¬n chuyÓn cho Nguyªn ®¬n. ViÖc trªn thùc tÕ BÞ ®¬n ®· ký vµo hîp ®ång víi nh÷ng ®iÒu kho¶n kh¸c lµ do BÞ ®¬n kh«ng th¹o tiÕng Anh (mµ hîp ®ång l¹i ®­îc ký b»ng tiÕng Anh). Uû ban träng tµi cho r»ng c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång lµ do c¸c bªn tho¶ thuËn víi nhau. Trong vô viÖc nµy, viÖc Nguyªn ®¬n ®­a hay kh«ng ®­a vµo hîp ®ång nh÷ng ®iÒu kho¶n gièng nh­ hîp ®ång mÉu do BÞ ®¬n chuyÓn cho ®ã lµ quyÒn cña nguyªn ®¬n. BÞ ®¬n cã quyÒn chÊp nhËn hoÆc tõ chèi hîp ®ång do Nguyªn ®¬n so¹n th¶o. Tr­íc khi ký hîp ®ång cÇn ph¶i ®äc kü néi dung hîp ®ång, nÕu kh«ng ®ång ý th× BÞ ®¬n cã quyÒn kh«ng ký. Mét khi ®· ký vµo b¶n hîp ®ång th× c¸c bªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn b¶n hîp ®ång ®ã. V× thÕ lý do “kh«ng th¹o tiÕng Anh” kh«ng ph¶i lµ mét c¨n cø hîp ph¸p cho viÖc kh«ng më L/C (kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång). Sau khi hîp ®ång ®· ®­îc ký, mäi thay ®æi, bæ sung hîp ®ång ph¶i ®­îc lµm b»ng v¨n b¶n, cã ch÷ ký cña hai bªn. Mét bªn kh«ng thÓ b»ng ®Ò nghÞ ®¬n ph­¬ng cña m×nh mµ söa ®æi hîp ®ång ban ®Çu. Do ®ã, BÞ ®¬n kh«ng thÓ viÖn dÉn lý do nªu trªn ®Ó tõ chèi më L/C. Trªn thùc tÕ BÞ ®¬n kh«ng më L/C ®óng h¹n theo quy ®Þnh cña hîp ®ång. Kh«ng më L/C ®óng h¹n BÞ ®¬n ph¶i nép ph¹t theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, träng tµi ra ph¸n quyÕt buéc BÞ ®¬n ph¶i nép ph¹t cho c«ng ty Hång K«ng 64.500 USD tiÒn ph¹t (3% trÞ gi¸ hîp ®ång) theo yªu cÇu cña nguyªn ®¬n. B×nh luËn vµ l­u ý: Khi chÝnh thøc ký kÕt hîp ®ång, c¸c bªn ®­îc suy ®o¸n lµ ®· tù nguyÖn chÊp thuËn tÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång ®ã vµ nghÜa vô thùc hiÖn ®óng c¸c nghÜa vô trong hîp ®ång. V× thÕ, Khi ký kÕt c¸c bªn ph¶i cÈn träng x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c néi dung cña hîp ®ång. NÕu hîp ®ång ký b»ng tiÕng n­íc ngoµi th× c¸c bªn ph¶i cã chuyªn gia trong lÜnh vùc nµy ®Ó ®¶m b¶o hîp ®ång ký kÕt ph¶n ¸nh ®óng ý chÝ cña m×nh. V× thÕ, lý do “kh«ng t¹o tiÕng Anh” kh«ng ph¶i lµ mét c¨n cø hîp ph¸p cho viÖc kh«ng më L/C, tr­êng hîp nµy thùc chÊt lµ kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång. Mét khi hîp ®ång ®· ký kÕt, viÖc söa ®æi ph¶i ®­îc sù thèng nhÊt cña c¸c bªn vµ ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n. Mét bªn kh«ng thÓ tù m×nh ®¬n ph­¬ng söa ®æi hîp ®ång. Do ®ã BÞ ®¬n ph¶i cã nghÜa vô më L/C ®óng h¹n theo quy ®Þnh cña hîp ®ång. Kh«ng më L/C ®óng h¹n, BÞ ®¬n ph¶i nép ph¹t theo quy ®Þnh cña hîp ®ång lµ ®óng. Vô viÖc 2: §Çu th¸ng 12 n¨m 2001 Mét c«ng ty ViÖt Nam ë §µ N½ng ký hîp ®ång nhËp khÈu 5000 MT +/- 10% ph©n ®¹m SA (ammonium sulphate) víi c«ng ty §øc, gi¸ 74 USD/MT CFR c¶ng §µ N½ng. Hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông chøng tõ kh«ng huû ngang. Thùc hiÖn hîp ®ång, ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2001 doanh nghiÖp §µ N½ng ®· më L/C, c«ng ty §øc ®· giao 5.281,54 MT hµng SA trªn tµu Zhe Hai 308 cËp c¶ng §µ N½ng ngµy 22/1/2002 tr­íc khi bé chøng tõ vÒ tíi ng©n hµng më L/C. Cïng ngµy c«ng ty §µ N½ng lµm thñ tôc th«ng quan vµ tiÕn hµnh dì hµng, khi b¾t ®Çu dì hµng c«ng ty §µ N½ng ph¸t hiÖn hµng cã vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng. Ngµy 23/1/2002 doanh nghiÖp §µ N½ng lµm th­ dù kh¸ng göi c«ng ty §øc nªu râ: Hµng bÞ ®ãng côc, ®é Èm cao, hµng lÉn r¸c vµ chÊt bÈn, mµu s¾c cña hµng kh«ng ®ång ®Òu. Theo ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång c«ng ty §µ N½ng cã quyÒn gi¸m ®Þnh l¹i hµng ho¸ ®Ó lµm c¬ së khiÕu n¹i sau nµy. §ång thêi yªu cÇu c«ng ty §øc tr¶ lêi ngay b»ng v¨n b¶n. Ngµy 24/1/2002 c«ng ty §µ N½ng kh«ng nhËn ®­îc tr¶ lêi cña c«ng ty §øc, tiÕp tôc göi ®iÖn cho c«ng ty §øc r»ng nÕu kh«ng tr¶ lêi ngay c«ng ty §µ N½ng sÏ dõng dì hµng, ®Ò nghÞ ng©n hµng dõng thanh to¸n vµ kiÖn ra Toµ ¸n Kinh tÕ §µ N½ng. Ngµy 25/2/2002 c«ng ty §øc tr¶ lêi víi néi dung yªu cÇu c«ng ty §µ N½ng tiÕp tôc dì hµng, nÕu hµng ho¸ cã sai kh¸c vÒ chÊt l­îng hai bªn sÏ gi¶i quyÕt th©n thiÖn ngoµi L/C vµ Toµ ¸n Kinh tÕ. Cïng ngµy c«ng ty §µ N½ng göi th­ cho c«ng ty §øc yªu cÇu ph¶i cã biÖn ph¸p cô thÓ, gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng cho c«ng ty §µ N½ng sè hµng ho¸ bÞ tæn thÊt. C«ng ty §øc lËp tøc ®iÖn tr¶ lêi, hiÖn t¹i hä ®· chØ ®Þnh c¬ quan gi¸m ®Þnh ®éc lËp lªn tµu lÊy mÉu ®Ó ph©n tÝch vµ yªu cÇu c«ng ty §µ N½ng tiÕp tôc dì hµng ®Ó tr¸nh ph¸t sinh chi phÝ ph¹t d«i nhËt tµu, ®ång thêi x¸c nhËn sÏ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña c«ng ty §µ N½ng vÒ hµng kÐm phÈm chÊt vµ tiÒn ph¹t tµu (nÕu cã) sau khi dì hµng, v× theo quy ®Þnh trong hîp ®ång ng­êi mua cã quyÒn khiÕu n¹i vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy dì hµng xong. Thùc tÕ trong c¸c ngµy 22, 23 th¸ng 1; 25, 26, 28 th¸ng 2 n¨m 2002 c«ng ty §µ N½ng ®· mêi Trung t©m gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu 2 t¹i §µ N½ng gi¸m ®Þnh chÊt l­îng l« hµng nµy, kÕt qu¶ lµ: Hµm l­îng Ni t¬ thÊp h¬n 1%, ®é Èm cao h¬n so víi quy ®Þnh trong hîp ®ång. Ngµy 31/1/2002 c«ng ty §µ N½ng th«ng b¸o kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh chi tiÕt cho c«ng §øc vµ dù ®o¸n chi phÝ vÉn tiÕp tôc ph¸t sinh. Sang ngµy 1/2/2002 c«ng §µ N½ng lµm mét b¶ng tÝnh chi tiÕt thiÖt h¹i göi cho c«ng ty §øc, sau ®©y lµ trÝch sao nguyªn v¨n b¶n tÝnh thiÖt h¹i b»ng tiÕn Anh cña c«ng ty §µ N½ng: 1/ Commecial value depreciation: 5,281.54 MT x USD 24/MT = USD 126,756.96 2/ Arisen charges/fees concerning damage to the cargo 2.1- Extra discharging charges for port stevedores due to cake/hardened cargo 5,281.54 MT x USD 0.5/MT = USD 2,640.77 2.2 - Extra packaging charges due to caked hardened cargo 5, 281,54 MT x USD 0.75/MT = USD 3,961.15 2.3 - Charges for selection, classification and seperation 5,281.54 x USD 1/MT = USD 5,281.54 2.4 - Transportation fees from the vessel to the warehouse 5,281.54 x USD 2.5/MT = USD 13,203.85 2.5 - Handling fees at port and warehouse = 5,281.54 MT x USD 0.5 x 2 times = USD 5,281.54 2.6 - Fees for guarding and convoying the cargo 5,281.54 x USD 1/MT = USD 5,281.54 2.7 - fees for weighing the cargo at electronic weighing scale station 5,281.54 MT x USD 0.25 MT = USD 1,320.38 2.8 - Load/unload charges for stevedores at warehouses 5,281.54 MT x USD 0.5 x 2 times (up/down) = USD._. ph¹m vi toµn cÇu; gi¶m bít sù xung ®ét ph¸p luËt gi÷a luËt ph¸p c¸c quèc gia kh¸c nhau; t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh, b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp tiÕn tíi cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng luËt chung cho lÜnh vùc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam cÇn xóc tiÕn mét c¸ch tÝch cùc ®µm ph¸n gia nhËp WTO, C«ng ­íc Viªn n¨m 1980 vÒ hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ ... C«ng ­íc Viªn 1980 lµ ®iÒu ­íc quèc tÕ cô thÓ vÒ th­¬ng m¹i, c«ng ­íc nµy b¶o vÖ b×nh ®¼ng quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua. C«ng ­íc còng cã nh÷ng quy ®Þnh cho phÐp c¸c n­íc tham gia ®­îc quyÒn b¶o l­u mét sè ®iÒu kho¶n. Cã thÓ nãi C«ng ­íc Viªn 1980 lµ c«ng ­íc cã tÝnh chuyªn m«n hÑp kh«ng mang “mµu s¾c chÝnh trÞ”, v× vËy, ViÖt Nam cÇn sím tham gia c«ng ­íc nµy. 1.4.2. Hoµn thiÖn luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· ®­îc ban hµnh n¨m 1997. §Ó thuyÕt phôc th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tin t­ëng ¸p dông luËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam, cÇn ph¶i hoµn thiÖn LuËt Th­¬ng m¹i trong thêi gian sím nhÊt. Theo luËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh, khi vi ph¹m c¸c hîp ®ång bªn vi ph¹m ph¶i g¸nh chÞu chÕ ®é tr¸ch nhiÖm th«ng qua 4 chÕ tµi, cô thÓ lµ: ChÕ tµi buéc thùc hiÖn ®óng hîp ®ång, chÕ tµi ph¹t vi ph¹m, chÕ tµi båi th­êng thiÖt h¹i vµ chÕ tµi huû hîp ®ång. Tuy nhiªn, luËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh rÊt chung chung vÒ chÕ tµi huû hîp ®ång còng nh­ ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông chÕ tµi nµy. §iÒu 235 quy ®Þnh “Bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m tuyªn bè huû hîp ®ång nÕu viÖc vi ph¹m cña bªn kia lµ ®iÒu kiÖn ®Ó huû hîp ®ång mµ c¸c bªn ®· tho¶ thuËn”. Víi c¸ch quy ®Þnh chung chung, thiÕu râ rµng nh­ vËy hÇu nh­ kh«ng thÓ ¸p dông ®­îc trªn thùc tiÔn. Do vËy, ®iÒu 235 vÒ chÕ tµi huû hîp ®ång cÇn ph¶i söa ®æi theo h­íng quy ®Þnh râ nh÷ng vi ph¹m nh­ thÕ nµo th× chÕ tµi huû hîp ®ång sÏ ®­îc ¸p dông. Ch¼ng h¹n, cã thÓ kh¼ng ®Þnh râ r»ng, nÕu mét bªn vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn 6 néi dung chñ yÕu cña hîp ®ång mua b¸n (®­îc quy ®Þnh ë ®iÒu 50) th× bªn kia cã quyÒn huû hîp ®ång. Bæ sung thªm c¸c quy ®Þnh liªn quan tíi ho¹t ®éng mua b¸n víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. HiÖn nay ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi ®ãng vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ®èi víi th­¬ng nh©n ViÖt Nam nãi riªng. MÆt kh¸c, quan hÖ nµy cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng biÖt so víi quan hÖ mua b¸n hµng ho¸ trong n­íc, nã phøc t¹p h¬n nhiÒu vµ mang tÝnh quèc tÕ h¬n nhiÒu. Nh­ng ®èi víi mèi quan hÖ nµy, LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 1997 chØ sö dông cã 3 ®iÒu (80, 81, 82). Nh­ vËy, trong thêi gian tíi cÇn bæ sung thªm c¸c quy ®Þnh riªng ®Ó ®iÒu chØnh mèi quan hÖ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. Theo LuËt Th­¬ng m¹i hiÖn hµnh, hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi ph¶i lµm thµnh v¨n b¶n, ®iÒu nµy trë thµnh mét tiªu chÝ b¾t buéc ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n khi giao kÕt hîp ®ång, nh­ng khi söa ®æi, bæ sung hîp ®ång l¹i kh«ng quy ®Þnh râ h×nh thøc söa ®æi, bæ sung cã cÇn ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n nh­ ®· ¸p dông khi giao kÕt hîp ®ång hay kh«ng (®iÒu 57). ThiÕt nghÜ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý, cÇn ph¶i quy ®Þnh râ mäi söa ®æi, bæ sung hîp ®ång ph¶i ®­îc lËp b»ng v¨n b¶n. 1.4.3. Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ thi hµnh ¸n Tranh chÊp trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng gia t¨ng trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó b¶o ®¶m hiÖu lùc cña c¸c b¶n ¸n ®· ®­îc toµ ¸n hoÆc träng tµi xÐt xö, c«ng t¸c thi hµnh ¸n nãi chung vµ c«ng t¸c thi hµnh ¸n kinh tÕ nãi riªng, ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm chØnh. C«ng t¸c thi hµnh ¸n trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ n­íc, quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· h«i, gãp phÇn vµo viÖc gi÷ g×n trËt tù, an toµn x· héi. §iÒu 136 HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· x¸c ®Þnh: “C¸c b¶n ¸n vµ c¸c quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n nh©n d©n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ph¶i ®­îc c¸c c¬ quan nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ mäi c«ng d©n t«n träng; nh÷ng ng­êi vµ ®¬n vÞ h÷u quan ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh”. HiÖn nay, tuy hÖ thèng tæ chøc c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n kinh tÕ ®· ®­îc h×nh thµnh trong c¶ n­íc, c«ng t¸c thi hµnh ¸n ®· ®­îc triÓn khai vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ b­íc ®Çu, lµm gi¶m ®¸ng kÓ sè l­îng ¸n tån ®äng, nh­ng nh×n chung, c«ng t¸c thi hµnh ¸n cßn ch­a ngang tÇm víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, cßn nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, nhiÖm vô ®Æt ra. ë mét sè ®Þa ph­¬ng, lùc l­îng thi hµnh ¸n vÉn cßn thiÕu, n¨ng lùc ch­a ®¸p øng yªu cÇu. ViÖc qu¶n lý, chØ ®¹o c«ng t¸c thi hµnh ¸n cßn cã mét sè mÆt h¹n chÕ, ch­a kÞp thêi. NhiÒu n¬i, c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c doanh nghiÖp ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ vai trß, ý nghÜa cña c«ng t¸c thi hµnh ¸n. Tõ ®ã, nhiÒu c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸ nh©n kh«ng chÊp hµnh b¶n ¸n, kh«ng tù nguyÖn thi hµnh ¸n, thËm chÝ cßn can thiÖp kh«ng ®óng ph¸p luËt vµo viÖc thi hµnh ¸n, ch­a nghiªm chØnh chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh cña ph¸p lÖnh thi hµnh ¸n. Bªn c¹nh ®ã, sù phèi hîp cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c ®oµn thÓ trong c«ng t¸c thi hµnh ¸n ch­a chÆt chÏ; ch­a huy ®éng ®­îc søc m¹nh cña c¶ hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi. Sè l­îng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cßn tån ®äng ch­a ®­îc thi hµnh vÉn chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ. HiÖn t­îng tiªu cùc, thiÕu tr¸ch nhiÖm, thiÕu tËn tuþ trong c«ng viÖc, vÉn cßn ë mét sè c¸n bé, nh©n viªn thi hµnh ¸n. §Ó chÊn chØnh vµ t¨ng c­êng, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thi hµnh ¸n, cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: (1) CÇn cã biÖn ph¸p cñng cè, hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n, thùc hiÖn ®ñ biªn chÕ, n©ng cao ®éi ngò chÊp hµnh viªn, c¸n bé lµm c«ng t¸c thi hµnh ¸n; t¨ng c­êng chØ ®¹o kiÓm tra, xö lý vi ph¹m, h­íng dÉn kÞp thêi c¸c v­íng m¾c trong c«ng t¸c thi hµnh ¸n; x©y dùng ®Ò ¸n ph©n cÊp cho ®Þa ph­¬ng trong viÖc thùc hiÖn thi hµnh ¸n. (2) CÇn cã biÖn ph¸p chØ ®¹o c¬ quan thi hµnh ¸n thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ víi c¸c doanh nghiÖp trong viÖc gi¶i quyÕt thi hµnh ¸n, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, ®¹o ®øc, chÝ c«ng v« t­, kiªn quyÕt xö lý kÞp thêi c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc, g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu; lµm tèt c«ng t¸c ®éng viªn, thuyÕt phôc ®Ó c¸c ®­¬ng sù tù nguyÖn thi hµnh. Khi cÇn c­ìng chÕ ph¶i ®¶m b¶o an toµn, hiÖu qu¶ vµ ®óng ph¸p luËt. (3) C¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp tæ chøc, chØ ®¹o c«ng t¸c thi hµnh ¸n t¹i ®ia ph­¬ng m×nh; ph¸t huy vai trß cña c¬ quan t­ ph¸p, huy ®éng lùc l­îng c¸c c¬ quan h÷u quan cña bé m¸y chÝnh quyÒn, phèi hîp víi c¸c ®oµn thÓ ë ®Þa ph­¬ng, d­íi sù l·nh ®¹o cña cÊp uû §¶ng. (4) C¸c c¬ quan, tæ chøc, kÓ c¶ c¸c c¬ quan nhµ n­íc ph¶i tù nguyÖn thi hµnh ¸n, nÕu kh«ng tù nguyÖn thi hµnh th× c¬ quan thi hµnh ¸n ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ thi hµnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nh÷ng tr­êng hîp cè t×nh d©y d­a, c¶n trë ho¹t ®éng thi hµnh ¸n, cÇn ®­îc xö lý nghiªm minh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §èi víi nh÷ng c¸ nh©n c¶n trë, chèng ®èi viÖc thi hµnh ¸n mµ cã ®Çy ®ñ dÊu hiÖu cÊu thµnh téi ph¹m th× kiªn quyÕt truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, tæ chøc xÐt xö l­u ®éng mét sè vô ®iÓn h×nh ®Ó tuyªn truyÒn réng r·i, lµm g­¬ng cho nh÷ng ®èi t­îng kh¸c. C¸c khiÕu n¹i, tè c¸o vÒ thi hµnh ¸n ph¶i ®­îc c¬ quan cã liªn quan phèi hîp gi¶i quyÕt kÞp thêi, døt ®iÓm t¹i n¬i ph¸t sinh, h¹n chÕ t×nh tr¹ng ®¬n th­ khiÕu n¹i, tè cao v­ît cÊp. (5) CÇn tuyªn truyÒn, phæ biÕn ph¸p luËt vÒ thi hµnh ¸n, gãp phÇn n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong viÖc thi hµnh c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. (6) Cuèi cïng lµ cÇn cã mét c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vÒ kinh phÝ tæ chøc c­ìng chÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, h­íng dÉn viÖc ®Ó l¹i cho ®Þa ph­¬ng trùc tiÕp thi hµnh ¸n sè tiÒn mµ c¸c c¬ quan thi hµnh ¸n thuéc ®Þa ph­¬ng nµy ®· thu ®­îc cho ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó hç trî c«ng t¸c thi hµnh ¸n t¹i c¬ së. 1.4.4. Hoµn thiÖn quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi. + Ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i: LÖnh chñ tÞch n­íc sè 08/2003/L-CTN ngµy 10/3/2003 vÒ viÖc c«ng bè Ph¸p lÖnh Träng tµi th­¬ng m¹i ®· ®­îc Uû ban Th­êng vô Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Kho¸ XI th«ng qua ngµy 25 th¸ng 02 n¨m 2003 cã hiÖu lùc tõ ngµy 01 th¸ng 7 n¨m 2003. Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng quy ®Þnh luËt mÉu cña Uû ban th­¬ng m¹i quèc tÕ (Liªn hîp quèc), cã mét sè ®iÓm míi vµ quan träng nh­: Mét lµ, h×nh thøc tæ chøc träng tµi cã hai h×nh thøc: träng tµi quy chÕ (lµ tæ chøc c¸c trung t©m träng tµi t¹i c¸c trung t©m kinh tÕ do chÝnh phñ quy ®Þnh) vµ träng tµi vô viÖc do yªu cÇu cña c¸c bªn cã tranh chÊp, cã thÓ thµnh lËp uû ban träng tµi hoÆc träng tµi viªn duy nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt. Ph¸p lÖnh träng tµi gi¶i quyÕt ®­îc mèi quan hÖ gi÷a träng tµi víi toµ ¸n - c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc, khi mét viÖc tranh chÊp mµ ®· cã tho¶ thuËn cña träng tµi th× tho¶ thuËn ®ã ph¶i ®­îc t«n träng, nÕu mét bªn ®­a ra khëi kiÖn t¹i toµ ¸n mµ bªn kia ph¸t hiÖn ra vµ xuÊt tr×nh tho¶ thuËn cña träng tµi th× toµ ¸n ph¶i ®×nh chØ gi¶i quyÕt vô viÖc ®Ó chuyÓn sang cho träng tµi gi¶i quyÕt. Hai lµ, c¸c bªn tranh chÊp ®­îc tù do lùa chän träng tµi viªn ngoµi danh s¸ch, tr­íc ®©y c¸c bªn chØ ®­îc chän träng tµi viªn trong danh s¸ch. Ba lµ, ®­îc phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi ®ã lµ b¶o toµn chøng cø, hoÆc khi träng tµi ®· cã ph¸n quyÕt mµ mét bªn kh«ng chÞu thùc hiÖn th× bªn ®­îc thi hµnh cã quyÒn lµm ®¬n yªu cÇu toµ ¸n thi hµnh ph¸n quyÕt Êy. Bèn lµ, c¸c bªn tranh chÊp cã quyÒn yªu cÇu toµ ¸n huû quyÕt ®Þnh cña träng tµi khi thÊy quyÕt ®Þnh ®ã kh«ng kh¸ch quan, hay cã dÊu hiÖu tiªu cùc... Tuy nhiªn, ®Ó ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ®i vµo thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ chiÕm ®ù¬c niÒm tin n¬i doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng v¨n b¶n liªn quan tíi ho¹t ®éng cña träng tµi, h­íng dÉn thi hµnh ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i lµm t¨ng søc hÊp dÉn cña ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. 2. C¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ tranh chÊp ph¸t sinh BÊt kú mét hîp ®ång nµo trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc nãi riªng nÕu c¸c bªn ®­¬ng sù thùc hiÖn ®óng th× kh«ng x¶y ra tranh chÊp vµ do ®ã kh«ng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt tranh chÊp. Nh­ng trong thùc tÕ cã kh«ng Ýt nh÷ng hîp ®ång do mét bªn vi ph¹m g©y cho bªn kia thiÖt h¹i cho nªn dÉn ®Õn tranh chÊp gi÷a c¸c bªn. Khi cã tranh chÊp th× ph¶i gi¶i quyÕt tranh chÊp nÕu bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m yªu cÇu. §©y lµ kh©u cuèi cïng kh«ng thÓ thiÕu cña c¶ mét qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu, c¸c bªn ®­¬ng sù th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p: - Th­¬ng l­îng gi÷a hai bªn b»ng c¸ch gÆp nhau th­¬ng l­îng hoÆc th«ng qua khiÕu n¹i vµ tr¶ lêi khiÕu n¹i. - Hoµ gi¶i cã sù tham gia cña ng­êi thø ba. - §i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi. Dï gi¶i quyÕt b»ng ph­¬ng ph¸p nµo th× bªn bÞ vi ph¹m cÇn ph¶i c©n nh¾c lùa chän biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt, trªn c¬ së lý luËn ë ch­¬ng I vµ thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp ë ch­¬ng II cã thÓ rót ra mét sè biÖn ph¸p gi¶i quyÕt nh­ sau: 2.1. C¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång C¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång lµ thÓ hiÖn sù tù do ý chÝ cña chñ thÓ trong viÖc x¸c lËp quan hÖ hîp ®ång bao gåm c¸c yÕu tè: Tù do ®Ò nghÞ giao kÕt, tù do chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn ®Ò nghÞ cña phÝa bªn kia, ngoµi c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång theo luËt quy ®Þnh cßn tù do tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kho¶n kh¸c mµ luËt kh«ng quy ®Þnh. V× thÕ khi cã tranh chÊp c¸c bªn vËn dông ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång, luËt ¸p dông cho hîp ®ång th× c¸c bªn dÔ thèng nhÊt gi¶i quyÕt ®­îc tranh chÊp. NÕu mét bªn gi¶i thÝch thiªn lÖch ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång hoÆc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tranh chÊp, th× bªn kia sÏ ®­a ra nh÷ng c¨n cø b¸c bá, kh«ng chÊp nhËn vµ kh«ng thÓ gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng biÖn ph¸p th­¬ng l­îng hoÆc hoµ gi¶i. Khi ®ã c¸c bªn sÏ kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi th­¬ng m¹i. C¸c c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp còng ph¶i vËn dông ®óng c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông cho hîp ®ång th× sÏ ®­a ra ®­îc nh÷ng ph¸n quyÕt ®óng ®¾n, hîp t×nh, hîp lý, c«ng b»ng cho c¸c bªn. NÕu ph¸n quyÕt cña träng tµi hoÆc toµ ¸n thiªn lÖch do kh«ng ¸p dông ®óng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông cho hîp ®ång sÏ lµm cho bªn nµy hoÆc bªn kia thiÖt h¹i. B¶n ¸n hoÆc ph¸n quyÕt ®ã kh«ng ®¹t ®ù¬c hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c bªn ®­¬ng sù. §èi víi doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu muèn vËn dông ®óng ®iÒu kho¶n hîp ®ång, quy ®Þnh cña luËt ¸p dông cho hîp ®ång th× cÇn ph¶i cã nh÷ng c¸n bé tinh th«ng nghiÖp vô, ph¸p luËt ®Ó ®äc vµ ph©n tÝch kü nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu cÇn ph¶i nhê tíi chuyªn gia cã kinh nghiÖm hoÆc luËt s­. §èi víi c¬ quan xÐt xö còng ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ph¸p lý cao vÒ tranh chÊp trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã thÓ ph©n tÝch, mæ xÎ ý kiÕn cña c¸c bªn trong qu¸ tr×nh tranh chÊp. §ång thêi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c xÐt xö ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, trung thùc, c«ng minh, v« t­ kh¸ch quan th× míi ®­a ra ph¸n quyÕt ®óng, c«ng b»ng cho c¸c bªn ®­¬ng sù. 2.2. Lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp Khi cã tranh chÊp ph¸t sinh c¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång ®Ó chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®ã. Hîp ®ång quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp nµo th× ph¶i sö dông ph­¬ng ph¸p Êy. PhÇn lín hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ho¸ häc quy ®Þnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nÕu cã tranh chÊp ph¸t sinh, hai bªn kh«ng th­¬ng l­îng ®­îc th× ®­a ra träng tµi Quèc tÕ ViÖt Nam bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. NÕu hîp ®ång quy ®Þnh nh­ trªn khi cã tranh chÊp ph¸t sinh bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m kh«ng th­¬ng l­îng tr­íc víi bªn víi bªn vi ph¹m mµ kiÖn ra träng tµi ngay th× träng tµi sÏ b¸c ®¬n kiÖn. Tr­êng hîp ®¬n kiÖn ®· ®­îc thô lý, nh­ng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu hå s¬ kiÖn Uû ban Träng tµi sÏ yªu cÇu bªn ®i kiÖn th­¬ng l­îng víi bªn bÞ kiÖn tr­íc. Bªn ®i kiÖn kh«ng thùc hiÖn yªu cÇu nµy cña Uû ban Träng tµi th× yªu cÇu cña ®¬n kiÖn sÏ bÞ b¸c. Nh­ vËy träng tµi còng nh­ c¸c bªn ph¶i t«n träng ý chÝ tho¶ thuËn cña c¸c bªn quy ®Þnh trong hîp ®ång lµ c¸c bªn ph¶i th­¬ng l­îng gi¶i quyÕt tr­íc, khi th­¬ng l­îng kh«ng thµnh th× míi kiÖn ra träng tµi. Khi hîp ®ång kh«ng cã quy ®Þnh g× vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× ®äc luËt ¸p dông cho hîp ®ång. NÕu luËt ¸p dông cã quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× c¸c bªn ph¶i tu©n thñ ®óng quy ®Þnh cña luËt ®ã nh­ quy ®Þnh cña hîp ®ång vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong tr­êng hîp c¶ hîp ®ång vµ luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®Òu kh«ng cã quy ®Þnh vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× tuú c¸c bªn lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp. XÐt vÒ mÆt thùc tiÔn còng nh­ lý thuyÕt, ph­¬ng ph¸p ®Çu tiªn c¸c bªn nªn chän lµ ph­¬ng ph¸p th­¬ng l­îng v× hîp ®ång ®­îc ký kÕt trªn c¬ së ý chÝ tho¶ thuËn cña c¸c bªn. Bªn vi ph¹m vµ bªn bÞ vi ph¹m hiÓu râ sù viÖc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tranh chÊp. ChØ cÇn hai bªn th¼ng th¾n, thiÖn chÝ, l¾ng nghe vµ thÊu hiÓu ®­îc nguyÖn väng cña bªn kia th× ch¾c ch¾n th­¬ng l­îng sÏ thµnh c«ng. MÆt kh¸c, th­¬ng l­îng lµ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp Ýt tèn kÐm nhÊt v× c¸c bªn kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ cho c¸c c¬ quan xÐt xö, ®ång thêi tiÕt kiÖm thêi gian vµ c¸c bªn kh«ng ph¶i tu©n theo quy t¾c tè tông nµo. Th­¬ng l­îng cña c¸c bªn th­êng ®­îc tiÕn hµnh b»ng hai c¸ch: Trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp; Th­¬ng l­îng trùc tiÕp lµ hai bªn gÆp gì trùc tiÕp tr×nh bµy, trao ®æi nh÷ng ý kiÕn vÒ tranh chÊp. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng tèn kÐm chi phÝ vµ thêi gian, ¸p dông ®èi víi nh÷ng tranh chÊp phøc t¹p, cã gi¸ trÞ lín, nh­ng gióp hai bªn hiÓu nhau h¬n vµ do ®ã cã thÓ gi¶i quyÕt tranh chÊp hiÖu qu¶ h¬n. Ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp lµ ®¬n khiÕu n¹i vµ tr¶ lêi khiÕu n¹i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua th­ tõ, telex, fax, email ... Ph­¬ng ph¸p nµy ®ì tèn kÐm chi phÝ vµ thêi gian, song hiÖu qu¶ kh«ng cao. Hoµ gi¶i cã sù tham gia cña ng­êi thø ba chØ nªn chän khi hai bªn ®· th­¬ng l­îng råi, nh­ng cßn mét sè ®iÓm ch­a ®i ®Õn thèng nhÊt cÇn ph¶i cã ý kiÕn kh¸ch quan cña ng­êi thø ba lµ mét luËt s­, mét chuyªn gia hoÆc mét hoµ gi¶i viªn víi ®iÒu kiÖn c¸c bªn cã thiÖn chÝ, s½n sµng chÊp nhËn ý kiÕn kh¸ch quan, hîp t×nh, hîp lý cña ng­êi thø ba v× ng­êi thø ba kh«ng b¾t buéc c¸c bªn ph¶i nghe theo m×nh. Khi hîp ®ång hoÆc luËt ¸p dông cho hîp ®ång kh«ng cã quy ®Þnh g× vÒ khiÕu n¹i th× khiÕu n¹i kh«ng ph¶i lµ b¾t buéc. Tuy nhiªn, bªn bÞ vi ph¹m kh«ng nªn kiÖn ra träng tµi hoÆc toµ ¸n ngay. Trong thùc tÕ c¸c bªn ®­¬ng sù tiÕn hµnh khiÕu n¹i nhau tr­íc, råi sau ®ã míi ®i kiÖn. Nh­ vËy, ®i kiÖn lµ ph­¬ng ph¸p cuèi cïng ®­îc sö dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh. Tr­íc khi ®i kiÖn ph¶i tÝnh to¸n kü vÒ chi phÝ ®i kiÖn, vÒ kh¶ n¨ng th¾ng kiÖn, kh¶ n¨ng thi hµnh ¸n. VÒ hiÖu qu¶ cña viÖc ®i kiÖn, nÕu thÊy gi¸ trÞ cña tranh chÊp nhá, chi phÝ kiÖn tông lín th× kh«ng nªn ®i kiÖn. Hîp ®ång quy ®Þnh c¬ quan xÐt xö nµo th× nép hå s¬ kiÖn cho c¬ quan xÐt xö ®ã. NÕu hîp ®ång vµ luËt ¸p dông cho hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh th× hai bªn tho¶ thuËn chän c¬ quan xÐt xö. Trong tr­êng hîp kh«ng tho¶ thuËn ®­îc th× theo th«ng lÖ bªn bÞ vi ph¹m cã quyÒn ®i kiÖn ra toµ ¸n cÊp tØnh n¬i ®ãng trô së hoÆc n¬i cã tµi s¶n cña bªn vi ph¹m. ViÖc ®i kiÖn ra toµ ¸n nµy sÏ ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu sau: - Bªn bÞ kiÖn kh«ng thÓ b¸c bá ®­îc thÈm quyÒn cña toµ ¸n v× thÈm quyÒn ®ã ®· ®­îc luËt cña c¸c n­íc bªn bÞ kiÖn quy ®Þnh. - NÕu bªn bÞ kiÖn v¾ng mÆt kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng th× toµ ¸n vÉn tiÕn hµnh xÐt xö. - Khi bªn bÞ kiÖn kh«ng kh¸ng c¸o th× buéc ph¶i thi hµnh b¶n ¸n, nÕu kh«ng tù nguyÖn thi hµnh th× b¶n ¸n sÏ bÞ c­ìng chÕ thi hµnh theo luËt cña n­íc toµ ¸n ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng c¬ quan xÐt xö ®Ó nép hå s¬ kiÖn b­íc ®Çu sÏ ®¶m b¶o viÖc tranh chÊp cã kÕt qu¶. 2.3. LËp hå s¬ khiÕu n¹i hoÆc ®i kiÖn 2.3.1 LËp hå s¬ khiÕu n¹i Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ khiÕu n¹i liªn quan ®Õn nhiÒu bªn nh­ ng­êi b¸n, ng­êi chuyªn chë, ng­êi thuª chë hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, ng­êi b¶o hiÓm v.v... Song trong ho¹t ®éng nhËp khÈu ph©n bãn ë ViÖt Nam khiÕu n¹i ng­êi b¸n hµng vÒ giao hµng chËm, giao hµng kÐm phÈm chÊt lµ phæ biÕn nhÊt. Tr­íc tiªn khi cã tranh chÊp ph¸t sinh ng­êi nhËp khÈu muèn x¸c ®Þnh khiÕu n¹i ai th× ph¶i dùa vµo c¸c c¨n cø sau: - Dùa vµo hîp ®ång mua b¸n do c¸c bªn ký kÕt, trong hîp ®ång quy ®Þnh râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn. V× thÕ khi bªn b¸n vi ph¹m th× ng­êi mua cã quyÒn khiÕu n¹i ng­êi b¸n. - Dùa vµo ®iÒu ­íc quèc tÕ, luËt ¸p dông cho hîp ®ång vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ v× quyÒn lîi cña ng­êi mua cßn ®­îc quy ®Þnh trong ®iÒu ­íc quèc tÕ, luËt quèc gia ¸p dông cho hîp ®ång vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ch¼ng h¹n, khi khiÕu n¹i ng­êi b¸n vÒ giao hµng chËm th× bé hå s¬ khiÕu n¹i gåm: ®¬n khiÕu n¹i; néi dung ®¬n ph¶i ®ñ chi tiÕt nh­: Tªn, ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i (ng­êi mua) vµ bªn bÞ khiÕu n¹i (ng­êi b¸n), sè hîp ®ång, sè l­îng hµng ho¸ bÞ giao chËm, sè vËn ®¬n, giao hµng chËm bao nhiªu ngµy, c¨n cø khiÕu n¹i, yªu s¸ch cña bªn khiÕu n¹i, c¸c c¨n cø ®Ó ®­a ra yªu s¸ch ®ã. C¸c tµi liÖu, chøng tõ kÌm theo ®¬n khiÕu n¹i nh­: Hîp ®ång nhËp khÈu, vËn ®¬n, trÝch sao quy ®Þnh cña luËt nãi vÒ tiÒn ph¹t do giao hµng chËm (nÕu ®ßi tiÒn ph¹t), chøng tõ, biªn lai chøng minh thiÖt h¹i thùc tÕ ph¸t sinh tõ viÖc giao hµng chËm (nÕu ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i). NÕu thiÖt h¹i lµ sè tiÒn chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n hµng vµo thêi ®iÓm hµng ®­îc giao ®óng h¹n vµ gi¸ b¸n hµng vµo thêi ®iÓm hµng bÞ giao chËm th× ph¶i cung cÊp c¸c tµi liÖu ®Ò cËp vÒ gi¸ cña lo¹i hµng ®ã vµo hai thêi ®iÓm nµy. C¸c hîp ®ång mua b¸n cïng lo¹i hµng gi÷a c¸c kh¸ch hµng kh¸c còng vµo hai thêi ®iÓm ®ã. NÕu thiÖt h¹i lµ sè tiÒn ph¹t hay tiÒn båi th­êng cho ng­êi mua l¹i (ng­êi thø ba) v× giao hµng chËm d©y chuyÒn cho ng­êi nµy th× ph¶i cung cÊp hîp ®ång mua b¸n lo¹i hµng ®ã gi÷a ng­êi nhËp khÈu vµ ng­êi mua l¹i, hoÆc b¶n ¸n cña toµ ¸n hay ph¸n quyÕt cña träng tµi buéc ng­êi nhËp khÈu ph¶i nép ph¹t hoÆc båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi mua l¹i. 2.3.2 LËp hå s¬ ®i kiÖn Khi ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi th× bé hå s¬ kiÖn ph¶i phï hîp víi luËt tè tông cña n­íc toµ ¸n hay quy t¾c tè tông cña träng tµi. Nh×n chung, theo luËt tè tông cña c¸c n­íc, theo quy t¾c cña träng tµi th× hå s¬ kiÖn bao gåm ®¬n kiÖn vµ c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng. Ch¼ng h¹n, bé hå s¬ kiÖn ra träng tµi vÒ ng­êi b¸n giao hµng kÐm phÈm chÊt, gåm: - §¬n kiÖn göi cho träng tµi. Trong ®¬n kiÖn gåm nh÷ng chi tiÕt nh­: Ngµy, th¸ng, n¨m viÕt ®¬n; Tªn, ®Þa chØ, tæ chøc träng tµi; tªn ®Þa chØ cña c¸c bªn, nÕu cö ®¹i diÖn ph¶i ghi râ tªn vµ ®Þa chØ cña ng­êi ®¹i diÖn; tãm t¾t néi dung vô tranh chÊp diÔn ra gi÷a hai bªn tõ khi ký hîp ®ång cho ®Õn khi kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc tranh chÊp vÒ phÈm chÊt kÐm b»ng th­¬ng l­îng, b»ng hoµ gi¶i cã sù tham gia cña ng­êi thø ba (nÕu cã); c¸c yªu cÇu cña nguyªn ®¬n ®èi víi bÞ ®¬n vµ c¨n cø (vÝ dô nh­ ®ßi gi¶m gi¸, hoÆc ®ßi tr¶ l¹i hµng kÐm phÈm chÊt, lÊy l¹i tiÒn); trÞ gi¸ tµi s¶n mµ nguyªn ®¬n yªu cÇu; tªn träng tµi viªn mµ nguyªn ®¬n yªu cÇu. Chøng tõ lµm b»ng chøng lµ toµn bé c¸c chøng tõ cã trong hå s¬ khiÕu n¹i vÒ giao hµng kÐm phÈm chÊt gåm: - Hîp ®ång chøng minh phÈm chÊt hµng ho¸ mµ ng­êi b¸n ph¶i giao. - Biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt hµng ho¸ ë c¶ng dì hµng ®Ó chøng minh hµng ho¸ kÐm phÈm chÊt. Biªn b¶n nµy cã thÓ do hai bªn ®­¬ng sù gi¸m ®Þnh ®èi tÞch lËp ra, cã thÓ do mét tæ chøc gi¸m ®Þnh chuyªn nghiÖp ®­îc hai bªn ®­¬ng sù cïng chØ ®Þnh lµm gi¸m ®Þnh l« hµng lËp ra. Lo¹i biªn b¶n nµy rµng buéc tuyÖt ®èi ng­êi b¸n, ng­êi b¸n kh«ng thÓ b¸c bá ®­îc. - Tµi liÖu chøng tõ chøng minh cho tû lÖ gi¶m gi¸ vµ tæng sè tiÒn gi¶m gi¸, nÕu ®ßi gi¶m gi¸ hµng. - Tµi liÖu, chøng tõ chøng minh cho sè tiÒn thiÖt h¹i do hµng kÐm phÈn chÊt g©y ra, nÕu ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i, nh­ hîp ®ång t¸i chÕ, biªn lai tiÒn c«ng t¸i chÕ, biªn b¶n gi¸m ®Þnh vÒ sè träng l­îng hao hôt do t¸i chÕ, thiÖt h¹i ph¸t sinh do kh«ng sö dông ®­îc hµng trong thêi gian t¸i chÕ, hoÆc hîp ®ång b¸n l¹i l« hµng kÐm phÈm chÊt cho ng­êi thø ba ®Ó chøng minh kho¶n tiÒn lç v× hµng kÐm phÈm chÊt, v.v... Khi yªu cÇu träng tµi xö tr¶ l¹i hµng, lÊy l¹i tiÒn hµng, ®ång thêi ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i th× tuú thuéc vµo c¸c kho¶n thiÖt h¹i nªu trong ®¬n kiÖn mµ ph¶i cung cÊp tµi liÖu, chøng tõ ®Ó chøng minh nh­: biªn lai phÝ më L/C, biªn lai vÒ c¸c chi phÝ ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång, chi phÝ fax, telex, ®iÖn tho¹i, tµi liÖu chøng minh møc l·i suÊt cña sè tiÒn hµng mµ ng­êi mua ®· ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n, th­ khiÕu n¹i hay ®¬n kiÖn cña ng­êi mua ®ßi ng­êi b¸n nép ph¹t hay båi th­êng thiÖt h¹i do kh«ng giao hµng, c¸c tµi liÖu chøng minh kho¶n lîi mÊt h­ëng do hµng kÐm phÈm chÊt ph¶i tr¶ l¹i v.v... - C¸c b¶n fax, telex ... yªu cÇu ng­êi b¸n sang n­íc ng­êi mua ®Ó gi¸m ®Þnh ®èi tÞch l¹i l« hµng kÐm phÈm chÊt hoÆc yªu cÇu cïng chØ ®Þnh tæ chøc gi¸m ®Þnh thø ba. - Th­, ®iÖn khiÕu n¹i vµ th­, ®iÖn tr¶ lêi khiÕu n¹i gi÷a hai bªn. - C¸c tµi liÖu chøng tõ cã liªn quan kh¸c. 2.3.3 B¶o ®¶m thêi h¹n khiÕu n¹i hoÆc khëi kiÖn Sau khi ®· lËp ®­îc bé hå s¬ ®Çy ®ñ th× ph¶i göi bé hå s¬ trong thêi h¹n quy ®Þnh cho ng­êi bÞ khiÕu n¹i hoÆc cho toµ ¸n hay träng tµi. Thêi h¹n khiÕu n¹i ng­êi b¸n lµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh dµnh cho ng­êi mua hµng khiÕu n¹i ng­êi b¸n. V× vËy, ng­êi khiÕu n¹i ph¶i göi hå s¬ khiÕu n¹i ®Õn tay ng­êi bÞ khiÕu n¹i trong thêi h¹n khiÕu n¹i. NÕu ng­êi mua bá qua thêi h¹n khiÕu n¹i råi míi tiÕn hµnh khiÕu n¹i th× sÏ bÞ kh­íc tõ khiÕu n¹i. Thêi h¹n khiÕu n¹i chia lµm hai lo¹i: Thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh vµ thêi h¹n khiÕu n¹i quy ­íc. Thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh lµ thêi h¹n khiÕu n¹i ®­îc quy ®Þnh trong luËt mµ c¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i tu©n theo. Ch¼ng h¹n ®iÒu 49 C«ng ­íc La Hay 1964 vÒ mua b¸n quèc tÕ c¸c ®éng s¶n h÷u h×nh quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i vÒ phÈm chÊt hµng ho¸ lµ mét n¨m kÓ tõ lóc ng­êi mua hµng th«ng b¸o cho ng­êi b¸n biÕt vÒ hµng ho¸ kh«ng phï hîp. Theo ®iÒu 39 cña C«ng ­íc th× ng­êi mua ph¶i th«ng b¸o cho ng­êi b¸n biÕt vÒ hµng kh«ng phï hîp trong mét thêi gian ng¾n kÓ tõ lóc ph¸t hiÖn ra khuyÕt tËt cña hµng ho¸ hay ®¸ng lÏ ph¶i ph¸t hiÖn. Theo ®iÒu 39 cña C«ng ­íc Liªn hîp quèc 1980 vÒ mua b¸n quèc tÕ hµng ho¸ thêi h¹n khiÕu n¹i vÒ hµng ho¸ kh«ng phï hîp lµ hai n¨m kÓ tõ ngµy hµng ho¸ ®· thùc sù giao cho ng­êi mua. §iÒu 241 LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i: ba th¸ng kÓ tõ ngµy giao hµng ®èi víi khiÕu n¹i vÒ sè l­îng hµng ho¸; s¸u th¸ng kÓ tõ ngµy giao hµng ®èi víi khiÕu n¹i vÒ quy c¸ch, chÊt l­îng hµng ho¸; trong tr­êng hîp hµng ho¸ cã b¶o hµnh th× thêi h¹n khiÕu n¹i lµ ba th¸ng kÓ tõ ngµy hÕt thêi h¹n b¶o hµnh; ba th¸ng kÓ tõ khi bªn vi ph¹m ph¶i hoµn thµnh nghÜa vô theo hîp ®ång ®èi víi khiÕu n¹i vÒ c¸c hµnh vi th­¬ng m¹i kh¸c. Thêi h¹n khiÕu n¹i quy ­íc lµ thêi h¹n khiÕu n¹i do c¸c bªn quy ®Þnh trong hîp ®ång. Thêi h¹n ng¾n hay dµi do c¸c bªn tù tho¶ thuËn, nh­ng trong thùc tÕ th× thêi h¹n khiÕu n¹i ng¾n h¬n thêi h¹n khiÕu n¹i luËt ®Þnh, th­êng lµ ba th¸ng kÓ tõ ngµy ph¸t hiÖn ra khuyÕt tËt cña hµng ho¸. Thêi hiÖu khëi kiÖn Ng­êi cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m sau khi th­¬ng l­îng kh«ng thµnh c«ng cã thÓ (hoÆc cã thÓ bá qua b­íc th­¬ng l­îng) ®i kiÖn ra toµ ¸n hay träng tµi th­¬ng m¹i. Ng­êi ®i kiÖn ph¶i tu©n thñ ®óng thêi hiÖu khëi kiÖn. Thêi hiÖu khëi kiÖn lµ kho¶ng thêi gian do ph¸p luËt quy ®Þnh cho bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi, nÕu bá qua thêi hiÖu khëi kiÖn míi ®i kiÖn th× ®¬n kiÖn sÏ bÞ b¸c. C«ng ­íc Viªn 1980 quy ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn ng­êi b¸n lµ hai n¨m, LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam (®iÒu 242) quy ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn ¸p dông chung cho tÊt c¶ hµnh vi th­¬ng m¹i lµ hai n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm ph¸t sinh quyÒn khiÕu n¹i. Tãm l¹i, lËp hå s¬ khiÕu n¹i hoÆc ®i kiÖn rÊt quan träng trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, v× thÕ bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m muèn gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ tranh chÊp ph¸t sinh ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ hå s¬, chøng tõ göi cho bªn vi ph¹m, toµ ¸n hoÆc träng tµi trong thêi hiÖu khiÕu n¹i hoÆc thêi hiÖu khëi kiÖn. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu ph©n bãn ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. V× thÕ, ®Ó ng¨n ngõa tranh chÊp ngay tõ ®Çu cÇn ph¶i chó ý kh©u ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång, lùa chän ®èi t¸c cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng, cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn hîp ®ång. Khi ký kÕt c¸c bªn ph¶i ®äc kü hîp ®ång, ng­êi ký hîp ®ång ph¶i ®óng thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Hîp ®ång ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ ý chÝ, cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n theo luËt ®Þnh quy ®Þnh quyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn. Ngoµi ra, c¸c bªn còng cÇn ®­a ®iÒu kho¶n “träng tµi vµ luËt ¸p dông, c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp” vµo hîp ®ång, bëi v× ®iÒu kho¶n nµy ®éc lËp víi hîp ®ång, tuy hîp ®ång v« hiÖu nh­ng ®iÒu kho¶n träng tµi vÉn cã gi¸ trÞ ph¸p luËt. Khi tranh chÊp ph¸t sinh c¸c bªn cÇn ph¶i chän c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp ®ã. Tèt nhÊt lµ tho¶ thuËn, hoµ gi¶i trªn tinh thÇn th©n thiÖn, hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt gi¶i quyÕt tranh chÊp. Tuy nhiªn, khi bªn vi ph¹m cè t×nh kh«ng chÊp nhËn yªu s¸ch tèi thiÓu th× bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m cÇn c©n nh¾c, tr­êng hîp thiÖt h¹i gi¸ trÞ lín cã thÓ ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña m×nh. Muèn gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ hå s¬ chøng tõ, c¸c b»ng chøng chøng minh m×nh bÞ vi ph¹m. Hå s¬ chøng tõ khiÕu n¹i hoÆc khëi kiÖn ph¶i ®­îc göi ®Õn ng­êi bÞ khiÕu n¹i hoÆc c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp trong thêi h¹n hiÖu lùc quy ®Þnh. Cã nh­ vËy míi cã thÓ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña doanh nghiÖp. Tµi liÖu tham kh¶o 1. HiÕn ph¸p N­íc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam 1992 2. Bé luËt D©n sù 1995 3. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 1997 4. LuËt Doanh nghiÖp ViÖt Nam 1999 5. Ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ ngµy 25 th¸ng 9 n¨m 1989 6. N§ 17/H§BT ngµy 16/1/1990 quy ®Þnh chÕ ®é ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ 7. C«ng ­íc Viªn 1980 vÒ hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ hµng ho¸ 8. C«ng ­íc Lahaye 1964 vÒ mua b¸n quèc tÕ c¸c ®éng s¶n h÷u h×nh 9. NghÞ ®Þnh 57 N§/CP ngµy 31/7/1998 10. QuyÕt ®Þnh vÒ xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn cña Thñ t­íng ChÝnh phñ c¸c n¨m 1997/1998/1999/2000/2001 11. Gi¸o tr×nh kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng (§H. Ngo¹i th­¬ng) 12. Gi¸o tr×nh ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i (§H. Ngo¹i th­¬ng) 13. Gi¸o tr×nh kü n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, (tr­êng ®µo t¹o c¸c chøc danh t­ ph¸p), 2001 14. 50 ph¸n quyÕt träng tµi quèc tÕ chän läc, (2002), NXB ChÝnh trÞ quèc gia 15. Ban T­ t­ëng V¨n ho¸ Trung ­¬ng, “Con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n”, 2002, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 16. Bé N«ng nghiÖp & PTNT, “sè liÖu thèng kª ngµnh N«ng nghiÖp & PTNT 1996-2000, NXB N«ng nghiÖp” 17. Tæng côc Thèng kª, niªn gi¸m thèng kª 2000, 2001 NXB Thèng kª 18. Nh÷ng ®iÒu kho¶n thèng nhÊt vÒ thùc hµnh tÝn dông chøng tõ, UCP 500 19. Inconterms 2000 20. PGS.TS Hoµng Ngäc ThiÕt, (2002), “tranh chÊp tõ hîp ®ång XNK ¸n lÖ träng tµi vµ kinh nghiÖm”, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 21. T¹p chÝ th«ng tin ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng 2002 (ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam), n¨m 2002 22. T¹p chÝ Tµi chÝnh (Bé Tµi chÝnh), 2001, 2002 23. B¸o Th­¬ng m¹i n¨m 2000, 2001, 2002 24. B¸o An ninh thÕ giíi n¨m 2001, 2002 25. B¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp n¨m 1999, 2000, 2001, 2002 26. B¸o Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2000, 2001, 2002 27. Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ: “B¸o c¸o c«ng t¸c ®iÒu hµnh gi¸ c¶ trong 10 n¨m vÒ xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn, 1990-1999” 28. Tæng côc H¶i quan, B¸o c¸o thèng kª hµng ho¸ nhËp khÈu hµng n¨m 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002 29. Bé Th­¬ng m¹i-Bé V¨n ho¸ Th«ng tin, 2003 “S¶n phÈm héi nhËp, ViÖt Nam tù do ho¸ th­¬ng m¹i” NXB ChÝnh trÞ quèc gia 30. Ph¸p lÖnh thi hµnh ¸n (lÖnh cña Chñ tÞch n­íc sè 13L/CTN c«ng bè ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 1993) 31. Th«ng t­ liªn ngµnh sè 02-TTLN ngµy 17 th¸ng 9 n¨m 1993 cña Bé T­ ph¸p, Bé Néi vô, ViÖn KiÓm so¸t nh©n d©n tèi cao h­íng dÉn vÒ viÖc c­ìng chÕ thi hµnh ¸n d©n sù; 32. Ph¸p lÖnh trong tµi th­¬ng m¹i; LÖnh sè 08/2003/L-CTN vÒ viÖc c«ng bè Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ._.