Ngân hàng trung ương - Thực trạng & Giải pháp

gân hàng có những đóng góp đáng kể. Có thể nói các hoạt động của ngành Ngân hàng có vai trò không nhỏ cho sự thắng lợi của quá trình đổi mới của đất nước ta. Chính vì vậy, nghiên cứu nắm bắt về vai trò, chức năng, hoạt động của ngành Ngân hàng nói chung, Ngân hàng Trung Ương nói riêng là sự cần thiết để có thể hiểu rõ thực trạng và đề ra những giải pháp cụ thể cho quá trình phát triển của ngành Ngân hàng và quá trình đổi mới của đất nước. Đối với em chọn đề tài Ngân hàng Trung Ương - Thực trạng và giải pháp ,bởi lẽ đây là một đề tài hay và có tính thực tiễn cao Tuy vậy do thời gian có hạn và nhận thức còn chưa thật thấu đáo nên bài làm không tránh khỏi những sai sót, nhược điểm. Em mong thầy cô thông cảm và góp ý cho em. Em xin chân thành cảm ơn thầy cô. Trong đề tài này, em xin trình bày nội dung chính như sau: I. Vai trò và chức năng của Ngân Hàng TW II. Thực trạng Ngân Hàng TW trong những năm gần đây III. Những giải pháp để khắc phục nhược điểm B. Nội dung I. Vai trò và chức năng của Ngân hàng Trung Ương Để hiểu rõ được thực trạng của Ngân hàng Trung Ương nước ta trước hết chúng ta phải hiểu rõ được vai trò và chức năng chung của mỗi Ngân hàng Trung Ương. 1.1. Vai trò của Ngân hàng Trung Ương Như chúng ta đã biết, ngày nay tất cả các quốc gia lớn nhỏ đều có một Ngân hàng Trung Ương. Ngân hàng này thực hiện hai nhiệm vụ cơ bản sau: - Đóng vai trò chủ Ngân hàng đối với các Ngân hàng thương mại, đảm bảo cho hệ thống Ngân hàng hoạt động không bị trục trặc. - Đóng vai trò chủ Ngân hàng đối với chính phủ, gắn trách nhiệm kiểm soát hệ thống tiền tệ và việc tài trợ cho thâm hụt ngân sách chính phủ. 1.2. Các chức năng của Ngân hàng Trung Ương Để thực hiện vai trò đó Ngân hàng Trung Ương có những chức năng cơ bản sau đây: - Ngân hàng của các Ngân hàng thương mại: Ngân hàng Trung Ương giữ các tài khoản dự trữ cho các Ngân hàng thương mại, thực hiện tiến trình thanh toán cho Ngân hàng thương mại. Như ta đã biết bất kỳ một hệ thống Ngân hàng nào có nguồn dự trữ ít rất dễ bị ảnh hưởng bởi những cơn khủng hoảng tài chính tiền tệ do đủ dự trữ các Ngân hàng này không để đáp ứng các nhu cầu rút toàn bộ tiền ký gửi cùng một lúc, mọi dấu hiệu của hiện tượng rút tiền nhiều có khả năng trở thành một lời tiên đoán hiện thực khi người ta đổ xô đến rút tiền ra trước làm cho Ngân hàng bị phá sản. Cần phải có sự đảm bảo rằng các Ngân hàng có thể nhận được tiền mặt và chỉ có thể nhận được tiền mặt khi có sự cần thiết. Và chỉ có thể tạo ra tiền mặt với số lượng không hạn chế đó là Ngân hàng Trung Ương. - Quản lý nợ và tài trợ thâm hụt với vai trò là chủ Ngân hàng của chính phủ Ngân hàng Trung Ương phải đảm bảo rằng chính phủ có khả năng đáp ứng những khoản chi tiêu khi nó đang có thâm hụt. Ngoài các khoản vay từ nước ngoài của chính phủ, có hai cách tài trợ cho nhu cầu vay mượn của khu vực công cộng. Thứ nhất, chính phủ có thể vay tiền của dân và trong nước bằng cách bán ra các chứng khoán tài chính, kỳ phiếu của chính phủ và công trái cho công chúng. Điều này được thực hiện như sau. Chính phủ bán các chứng khoán cho Ngân hàng lấy tiền mặt bù đắp cho nhưng thâm hụt. Đến lượt mình Ngân hàng Trung Ương tiến hành một nghiệp vụ thị trường mở bán những chứng khoán này trên thị trường mở để lấy tiền mặt. - Kiểm soát mức cung tiền để thực hiện chính sách tiền tệ nhằm ổn định và phát triển nền kinh tế. Một Ngân hàng Trung Ương có thể tác động đến việc cung ứng tiền tệ trong nền kinh tế do vậy lượng cung ứng tiền tệ một phần là một khoản nợ của Ngân hàng Trung Ương và một phần là những khoản nợ của các Ngân hàng thương mại. Có ba công cụ quan trọng nhất mà Ngân hàng Trung Ương có thể sử dụng để tác động đến lượng cung ứng tiền tệ: Dự trữ bắt buộc tỉ suất chiết khấu và những nghiệp vụ của thị trường mở. + Dự trữ bắt buộc. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là một tỷ lệ tối thiếu dự trữ tiền mặt so với các khoản ký gửi mà Ngân hàng Trung Ương yêu cầu các Ngân hàng thương mại phải duy trì. + Tỷ lệ chiết khấu Tỷ lệ chiết khấu là lãi suất mà Ngân hàng Trung Ương tính với các Ngân hàng thương mại khi họ muốn vay tiền khi tỷ suất chiết khấu còn là một phần quan trọng trong kiểm soát tiền tệ + Nghiệp vụ thị trường mở Một nghiệp vụ thị trường mở được tiến hành khi Ngân hàng Trung Ương thay đổi cơ số tiền bằng cách mua vào hoặc bán ra các chứng khoán tài chính trên thị trường mở. II. Thực trạng Ngân hàng Trung Ương trong những năm gần đây Trong bối cảnh chung nền kinh tế, hoạt động Ngân hàng trong những năm gần đây cũng luôn phải đối mặt với nhiều vấn đề bức xúc đặt ra, trong đó đáng chú ý là do tình hình kinh tế trì trệ nên việc mở rộng đầu tư tín dụng của các Ngân hàng gặp nhiều khó khăn; hiệu quả kinh doanh của nhiều Ngân hàng giảm sút. Tuy vậy với những cố gắng, lỗ lực trong những năm qua Ngân hàng nói chung, Ngân hàng Trung Ương nói riêng đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 2.1. Điều hành cung ứng tiền Như chúng ta đã biết Ngân hàng Trung Ương là cơ quan độc quyền phát hành tiền, nên toàn bộ lượng tiền mặt đang lưu hành hợp pháp đều do Ngân hàng Trung Ương phát hành. Căn cứ để cung ứng tiền cho nền kinh tế là dựa vào nhu cầu tiền phục vụ cho trao đổi hàng hoá và chi trả dịch vụ. Như vậy, tiền trong lưu thông không chỉ có tiền mà còn có các loại tiền gửi. Song để có tiền mặt lưu hành phải có một quá trình phát hành tiền của Ngân hàng Trung Ương. ở Việt Nam hiện nay, tỉ trọng thanh toán bằng tiền mặt còn khá cao. Năm 1992 chiếm 39% Năm 1993 chiếm 45% Năm 1994 chiếm 42% Năm 1995 chiếm 34% Năm 1996 chiếm 33% Năm 1997 chiếm 30,8% Năm 1998 chiếm 26,6% Năm 1999 chiếm 29,1% Thanh toán không dùng tiền mặt thường được áp dụng cho các chi trả giữa các doanh nghiệp lớn. Như vậy việc đIều hành cung ứng tiền tệ là mục tiêu của chính phủ. Mức cung ứng tiền năm 1999 đạt 100 % kế hoạch và thực hiện tốt các mục tiêu chỉ định của chính phủ. 2.2. Công cụ lãi suất Trong những năm gần đây, trước tình hình thiểu phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế có xu hướng chậm lại. Ngân hàng Trung Ương đã điều hành lãi suất theo cơ chế lãi suất trần và được điều chỉnh linh hoạt trên cơ sở bám sát diễn biến kinh tế vĩ mô, cung cầu vốn trên thị trường tiền tệ và theo xu hướng nới lỏng tiền tệ giảm tiền tệ lãi suất cho vay đối với nền kinh tế nhằm thực hiện chỉ đạo của chính phủ về các giải pháp kích cầu. Trong nửa đầu năm 1999 Ngân hàng Trung Ương đã 5 lần điều chỉnh giảm trần lãi suất cho vay VNĐ từ mức 1,25 % / tháng đối với vay trung, dài hạn và 1,2 % / tháng đối với vay ngắn hạn xuống 0,85 % / tháng với khu vực đô thị và 1 % / tháng đối với khu vực nông thôn. LãI suất huy động ngoại tệ của các pháp nhân cũng được điều chỉnh giảm từ 3 - 3,5 % / năm xuống còn 2,5 - 3 % / năm, nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp mở rộng đầu tư sản xuất phù hợp với việc giảm trần lãi suất VNĐ … Như vậy trong thời gian qua Ngân hàng Trung Ương đã thành công rất lớn trong việc sử dụng công cụ lãi suất nhằm góp phần ổn định lạm phát, kích thích hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp thông qua việc từng bước giảm laĩ suất cho vay qua các thời kỳ. Tuy vậy chính sách lãi suất của Ngân hàng Trung Ương gặp phải một số vướng mắc. Ngân hàng Trung Ương đang quy định trần lãi suất cho vay tối đa cho từng khu vực thành thị, nông thôn nhưng tồn tại lãi suất mang tính chất bao cấp cho các đối tượng chính sách. VD: Giảm 15 - 30 % so với lãi suất thông thường cho các đối tượng chính sách quy định tại các quyết định 42/ UBQĐ ngày 23 / 5 / 1997. Trên cơ sở trền lãi suất cho vay tối đa Ngân hàng Trung Ương, các Ngân hàng thương mại tự quyết định lãi suất huy động vốn không kỳ hạn hoặc vốn có kỳ hạn thay vì việc Ngân hàng quy định luôn lãi suất huy động vốn, lãi suất cho vay hoặc quy định trần cho vay tối đa và chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động vốn bình quân là 0,35 % / tháng đã trở nên gò bó, làm mất tính nhạy cảm của công cụ lãi suất. Mặt khác để lôi kéo khách hàng một số Ngân hàng thương mại tìm cách giảm lãi suất cho vay. Ngân hàng TW chưa tạo được sự thống nhất của các Ngân Hàng thương mại trong việc thống nhất một hệ thống lãi xuất 2.3. Về dự trữ bắt buộc NHNN đã 2 lần đIều chỉnh giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng từ mức 7% xuống còn 5% ( các NHTM cổ phần nông thôn, quỹ tín dụng Trung Ương, quỹ tín dụng khu vực là 1% ). Riêng NHNN & PTNT do phải tập trung vốn thực hiện một số chính sách phục vụ nông nghiệp và phát triển nông thôn nên tỉ lệ dự trữ bắt buộc được giảm xuống mức 3 %. 2.4. Nghiệp vụ thị trường mở Nhằm chuyển hướng điều hành tiền tệ từ các công cụ trực tiếp sang sử dụng các công cụ gián tiếp, năm 1999, NHNN đã gấp rút chuẩn bị các điều kiện về pháp lý cũng như công cụ cho hoạt động thị trường mở, dự kiến sẽ mở vào quý I / 2000 2.5. Điều chỉnh tỷ giá Nhìn chung, trong năm 1999, tỉ giá luôn ổn định và cơ bản phù hợp với cung - cầu ngoại tệ trên thị trường và mục tiêu quản lý của NHNN. Giao dịch mua - bán ngoại tệ giữa Ngân hàng và các doanh nghiệp cũng như các giao dịch trên thị trường ngoại tệ liên Ngân hàng sôi động hơn năm trước. Nhu cầu ngoại tệ cho sản xuất kinh doanh cơ bản được đáp ứng đầy đủ. NHNN đã mua được một số lượng đáng kể ngoại tệ để tăng dự trữ ngoại tệ Nhà nước và bổ sung ngoại tệ cho quỹ kinh doanh. Có thể nói, việc đổi mới cơ chế quản lý tỉ giá theo quyết định số 64 /1999 /QĐ - NHNN7 và số 65 / 1999 / QĐ - NHNN7 ngày 26 / 2 /1999 là một bước đi đúng đắn và phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế cũng như công tác điều hành chính sách tiền tệ. 2.6. Quản lý ngoại hối Thực hiện chính sách ngoại hối chặt chẽ, năm 1999, NHNN đã tăng cường theo dõi, giám sát các TCTD thực hiện các quy định của Thủ tướng Chính phủ về kết hối ngoại tệ, thường xuyên có đánh giá tình hình thực hiện và kịp thời trình Chính phủ sửa đổi cơ chế cho phù hợp với thực tế. Xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về việc khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài chuyển tiền về nước nhằm thu hút nguồn ngoại tệ phục vụ công cuộc phát triển kinh tế đất nước ( Quyết định số 170 / 1999 / QĐ -TTg ngày 19 / 8 / 1999 ) v.v… Cùng với việc đổi mới trong quản lý các giao dịch vãng lai, NHNN đã tăng cường các biện pháp trong quản lý vay, trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp, quản lý đầu tư nước ngoài, quản lý hoạt động kinh doanh vàng … 2.7. Huy động vốn Từ đầu năm, NHNN đã chỉ đạo các NHTM tích cực mở rộng các hình thức huy động vốn thích hợp, đặc biệt là vốn trung hạn, dài hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh và đầu tư, nhất là các chương trình trọng điểm như phát triển nông nghiệp nông thôn, bổ sung vốn tín dụng đầu tư kế hoạch Nhà nước, cho vay ngoại tệ đối với các công trình trọng điểm… 2.8. Đầu tư tín dụng Ước đến 31 / 12 / 1999, dư nợ cho vay nền kinh tế tăng 12% so với năm 1998, trong đó dư nợ cho vay VNĐ tăng 16%, dư nợ cho vay đối với ngành nông lâm nghiệp và thuỷ sản đạt 36.400 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 27 % tổng dư nợ, tăng 12% so với năm 1998. 2.9. Công tác chấn chỉnh, củng cố các TCTD + Đối với các NHTMCP NHNN đã chủ động phối hợp chặt chẽ với UBND các tỉnh, thành phố có NHTMCP trên địa bàn, đặc biệt là thành phố Hồ Chí Minh để triển khai đề án củng cố, sắp xếp lại các NHTMCP Nhìn chung, công tác củng cố sắp xếp lại các TCTD đã đạt được một số kết quả tích cực, nhờ đó chặn đứng được nguy cơ đổ vỡ hệ thống, giảm đến mức thấp nhất những ảnh hưởng tiêu cức đối với nền kinh tế cũng như thiệt hại cho Nhà nước và nhân dân. + Đối với NHTM quốc doanh NHNN đã hoàn thành việc cấp đủ vốn điều lệ ( theo quyết định 859 / QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ ) và thực hiện tái cấp vốn để cơ cấu lại nợ cho các NHTM quốc doanh ( theo công văn số 27 / 7 / 1999 ). Hiện nay, đề án củng cố các NHTM quốc doanh đang được khẩn trương hoàn thànhđể trình Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, tiến độ xây dựng các đề án này cũng còn chậm so với kế hoạch công tác của Chính phủ đề ra. + Đối với các QTDND Trọng tâm của công tác quản lý chỉ đạo đối với các QTDND trong năm 1999 là tiếp tuc triển khai chỉ thị số 05 / 1998 / CT - NH17 về chấn chỉnh, củng cố hoạt động của QTDND Song song với công tác chuẩn bị để tổng kết thí điểm mô hình QTDND, NHNN đã khẩn trương chỉ đạo việc xây dựng và từng bước hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật lên quan đến tổ chức và hoạt động của quỹ tín dụng, nhằm đảm bảo cho lạo hình TCTD này hoạt động đúng định hướng, hiệu quả và an toàn. + Hoạt động đối ngoại Trong những năm gần đây, hoạt động đối ngoại của NHNN tiếp tục được tăng cường và đạt được những kết quả quan trọng, góp phần đẩy nhanh quá trình hội nhập với khu vực và quốc tế, tranh thủ khai thác các nguồn lực bên ngoài phục vụ công cuộc đổi mới đất nước. Triển khai các chương trình trong khuôn khổ quan hệ hợp tác với các tổ chức tài chính - tiền tệ quốc tế Đàm phán với IMF, WB nhằm tháo gỡ những khó khăn, ách tắc trong quá trình triển khai chương trình ESAF/ ACII Chủ trì và phối hợp cùng các bộ ngành liên quan hoàn thành việc đàm phán với WB về 4 dự án trong năm 1999 với tổng số vốn vay 318,26 triệu USD. số vốn do ADB cam kết cho Việt Nam vay cũng đạt mức 240 triệu USD. Tăng cường quan hệ hợp tác Ngân hàng với các nước trên thế giới Thiết lập và tăng cường quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới: ký thoả ước hợp tác với Ngân hàng Cộng hoà dân chủ Nhân dân Lào; xây dựng hiệp định thanh toán với Ngân hàng Vương quốc Campuchia, đàm phán và ký hiệp định khung về Hợp tác tài chính với Ngân hàng đầu tư Bắc Âu, đẩy mạnh quan hệ với Ngân hàng Trung Ương Cuba, phối hợp với Bộ Tài chính đàm phán với quỹ hợp tác kinh tế hải ngoại của Nhật ( OECF ) về các điều khoản của hiệp định vay vốn dự án hỗ trợ DNV & N, phối hợp với các bộ, ngành hữu quan đàm phán và ký hiệp định bảo lãnh khung và hiệp định khuyến khích dự án giữa NHNN và Ngân hàng xuất nhập khẩu của Mỹ… + Thực hiện các dự án tín dụng quốc tế do NHNN quản lý Nhìn chung, các dự án thực hiện được phần lớn mục tiêu đề ra trong năm 1999; tốc độ giải ngân của các dự án nhanh hơn, số lượng vốn được giải ngân lớn hơn so với thời gian trước. Nhiều khó khăn, bế tắc trong quá trình triển khai các dự án đã kịp thời được xử lý, đảm bảo cho các phần dự án thực hiện theo lộ trình, đáp ứng được yêu cầu và thoả thuận song phương … 2.10 Công tác cải cách hành chính Công tác cải cách hành chính của NHNN trong năm 1999 tập trung vào việc đẩy nhanh việc hoàn thiện các cơ chế , quy chế, đặc biệt là các văn bản hướng dẫn thi hành 2 luật Ngân hàng; kiện toàn tổ chức và hoạt động của các đơn vị, thực hiện việc rà soát để có quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Ngoài ra, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, NHNN đã tiến hành sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 38 / NQ - CP của Chính phủ về công tác cải cách thủ tục hành chính và sơ kết việc thực hiện cải cách hành chính của NHNN trong 2 năm 1997 - 1998. III. Những giải pháp khắc phục những nhược điểm: Xuất phát từ thực trạng hoạt động của Ngân hàng Trung Ương trong thời gian gần đây; En xin đưa ra một số giải pháp cụ thể sau: - Thực hiện có hiệu quả việc chuyển đổi điều hành chính sách tiền tệ của NHNN từ các công cụ trực tiếp sang điều hành bằng các công cụ gián tiếp nhằm giữ ổn định tiền tệ, kiểm soát lạm phát, phát triển thị trường tiền tệ, tạo điều kiện và cơ sở để điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt. - Tiếp tục thực hiện một cách mạnh mẽ, dứt đIểm việc củng cố, sắp xếp các TCTD; triển khai các biện pháp để xử lý, giảI quyết một cách tổng thể nợ quá hạn, nhất là các khoản nợ quá hạn có liên quan đến các vụ án, nợ quá hạn tồn đọng từ những năm trước đây. - Tiếp tục đổi mới phương thức huy động vốn, nhất là vốn trung và dài hạn. Ngay từ đầu năm, NHNN cũng như các TCTD phải có biện pháp để đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng, trên cơ sở an toàn và hiệu quả; mở rộng và đa dạng hoá các hình thức đầu tư để tạo sự chu chuyển vốn thông suốt, khắc phục tình trạng ứ đọng vốn của các TCTD như trong năm 1999. - Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động thanh tra trên cơ sở hoàn thiện cơ chế an toàn toàn hệ thống Ngân hàng, nâng cao năng lực nghiệp vụ thanh tra Ngân hàng. - Mở rộng quan hệ hợp tác với các TCTD quốc tế, Ngân hàng Trung Ương các nước để tranh thủ sự giúp đỡ về vốn và trợ giúp về kỹ thuật cho nền kinh tế và cho hoạt động Ngân hàng; đồng thời tạo lập các điều kiện, bước đi thích hợp trong quá trình hội nhập của hệ thống Ngân hàng Việt Nam với cộng đồng tài chính quốc tế. - Hoàn thiện dứt điểm công tác xây dựng các nghị định của Chính phủ, hướng dẫn thi hành luật NHNN và luật các TCTD; đồng thời hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn của Thống đốc NHNN để hai luật Ngân hàng phát huy đươc hiệu quả trong thực hiện. Kết luận Nói tóm lại, để đẩy mạnh CNH - HĐH, phát triển nền kinh tế mhiều thành phần chúng ta cần phải xây dựng và vận hành có hiệu quả các công cụ quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nước, đặc biệt phải củng cố, nâng cao vai trò của Ngân hàng Trung Ương. Hiệu quả hoạt động của Ngân hàng Trung Ương là yếu tố quyết định làm điều hoà lạm phát đưa nền kinh tế phát triển ổn định, lâu bền. Mặc dù trong những năm gần đây Ngân hàng Trung Ương hoạt động khá hiệu quả, góp phần không nhỏ cho sự phát triển của đất nước nhưng không phải là không có lỗ hổng cần giải quyết. Chính vì lẽ đó ,nghiên cứu về đề tài này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thực trạng của ngành ngân hàng. Từ đó đề ra những giải pháp cụ thể cho tương lai. ._.