Ngân hàng điện tử- Quá trình hình thành và phát triển trên thế giới, thực trạng và triển vọng ứng dụng tại Việt Nam

Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Khoa Kinh TÕ Ngo¹i Th­¬ng -----o0o----- Kho¸ luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: Ng©n hµng ®iÖn tö (e-Banking) Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi Thùc tr¹ng vµ triÓn väng ¸p dông t¹i ViÖt Nam Gi¸o viªn h­íng dÉn : Th.s. NguyÔn V¨n Thoan Sinh viªn thùc hiÖn :TrÇn Hång HuÖ Líp : Anh6-K38BKTNT Hµ néi- 12/2003 Môc lôc Lêi nãi ®Çu Phô lôc c¸c tõ viÕt t¾t Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ ng©n hµng trùc tuyÕn ( online-banking) I. Kh¸i qu¸t chung vÒ ng©n hµng trùc tuyÕn 3 1. Kh¸i niÖm ng©n hµng trùc tuyÕn 3 2. C¸c dÞch vô ng©n hµng trùc tuyÕn 3 2.1 Thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ®iÓm b¸n hµng (EFTPOS) 4 2.2 M¸y rót tiÒn tù ®éng( ATM) 4 2.3 DÞch vô ng©n hµng qua ®iªn tho¹i ( telephone-banking) 4 2.4 DÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ ( Home-banking hay PC-banking) 4 2.5 DÞch vô ng©n hµng qua m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu ( Internet-banking) 5 2.6 DÞch vô ng©n hµng qua v« tuyÕn truyÒn h×nh t­¬ng t¸c( Interactive TV) 6 2.7 DÞch vô ng©n hµng qua m¹ng viÔn th«ng kh«ng d©y ( wireless communications network) hay mobile-banking 7 3. C¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®iÖn tö 7 3.1 ThÎ ( Credit card) 7 3.2 ChuyÓn kho¶n ®iÖn tö 11 3.3 ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i ®iÓm b¸n hµng (EFTPOS) 12 3.4 SÐc ®iÖn tö 13 3.5 VÝ tiÒn ®iÖn tö 14 3.6 TiÒn mÆt ®iÖn tö 16 3.7 Hèi phiÕu ®iÖn tö 17 4. ¦u nh­îc ®iÓm cña ng©n hµng ®iÖn tö 18 4.1 VÒ phÝa kh¸ch hµng 18 4.2 VÒ phÝa ng©n hµng 22 II. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 29 III. Vai trß cña ng©n hµng ®iÖn tö 34 1. Thanh to¸n trong hÖ thèng th­¬ng mai truyÒn thèng 34 2. Thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö 35 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng triÓn khai dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam I. Nh÷ng vÊn ®Ò khi triÓn khai thanh to¸n ®iÖn tö 37 1. Chøng thùc kh¸ch hµng trong giao dÞch ®iÖn tö 37 1.1 X¸c minh kh¸ch hµng míi 39 1.2 X¸c minh kh¸ch hµng cò 41 1.2.1 MËt khÈu vµ m· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n 41 1.2.2 Chøng nhËn ®iÖn tö sö dông c¬ së kho¸ c«ng céng 42 2. KhÝa c¹nh ph¸p lý trong dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö 44 2.1 §¨ng ký vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®iÖn tö 45 2.2 VÊn ®Ò th«ng tin c¸ nh©n 46 2.3 Gi¸m s¸t ho¹t ®éng ngoµi vïng l·nh thæ 47 2.4 Röa tiÒn 49 II. Thùc tr¹ng triÓn khai thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam 50 Thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét xu h­íng tÊt yÕu ®èi víi c¸c ng©n hµng ViÖt Nam … 51 2. Ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö 54 2.1 HÖ thèng rót tiÒn tù ®éng ATM vµ thÎ thanh to¸n 54 2.2 ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö 56 2.3 Thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng vµ thanh to¸n bï trõ 56 2.4 C¸c h×nh thøc dÞch vô kh¸c 58 3. Chøng tõ ®iÖn tö 59 4. §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam 64 Ch­¬ng III: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö cña ViÖt Nam I. TriÓn väng 69 1. H¹ tÇng c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn 69 1.1 H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin 69 1.2 H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc 70 2. TriÓn väng ®èi víi ngµnh ng©n hµng còng nh­ kh¸ch hµng 72 2.1 §èi víi ng©n hµng 72 2.2 §èi víi doanh nghiÖp 73 2.3 §èi víi kh¸ch hµng 74 II. Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ cho viÖc thóc ®Èy thanh to¸n ®iªn tö t¹i ViÖt Nam 1. Gi¶i ph¸p 75 2. VÒ ®µo t¹o con ng­êi 76 3. Ho¹t ®éng Marketing 76 III. KiÕn nghÞ 79 1. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý 79 2. KiÕn nghÞ ®èi víi ng©n hµng 81 KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Phô Lôc I: ThÎ thanh to¸n Phô Lôc II: Giao diÖn e-banking cña mét sè ng©n hµng Phô lôc c¸c tõ viÕt t¾t ASEAN Association of South East Asian Nation HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN WTO World Trade Organisation Tæ chøc th­¬ng m¹i ThÕ giíi B2B Business to Business Doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp B2C Business to Customer Doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng B2G Business to Government Doanh nghiÖp víi ChÝnh phñ PIN Public Identification Number M· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n PKI Public Key Infrastruction M· kho¸ c«ng céng ID Identification Danh tÝnh BSP Biller Service Provider Nhµ cung cÊp dÞch vô cho ng­êi ph¸t hµnh CSP Customer Service Provider Nhµ cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng ISP Internet Services Provider Nhµ cung cÊp ®­êng truyÒn Internet VAN Value Added Net M¹ng gi¸ trÞ gia t¨ng E-banking Electronic Banking Ng©n hµng ®iÖn tö E-Cash Electronic Cash TiÒn mÆt ®iÖn tö E-Check Electronic Check SÐc ®iÖn tö E-Payment Electronic payment Thanh to¸n ®iÖn tö E- Waller Electronic wallet VÝ tiÒn ®iÖn tö ATM Automatic Teller Machine M¸y rót tiÒn tù ®éng EFT Electronic Fund Transfer ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö EFTPOS Electronic Fund Transfer at Point Of Sale ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i ®iÓm b¸n hµng WAP Wireless Application Protocal Giao thøc truyÒn th«ng kh«ng d©y ACH Automatic Clearing House Trung t©m bï trõ tù ®éng ACB Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ¸ Ch©u AGRIBANK Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n BIDV Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triªn ICB Ng©n hµng c«ng th­¬ng SACOMBANK Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Sµi Gßn Th­¬ng TÝn VCB Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng LNH Liªn ng©n hµng NH Ng©n hµng NHNT Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng NHTM Ng©n hµng th­¬ng m¹i KH Kh¸ch hµng DV DÞch vô CNTT C«ng nghÖ th«ng tin TLTK Tµi liÖu tham kh¶o Lêi nãi ®Çu Ngµy nay, toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra víi tèc ®é nhanh chãng trªn qui m« toµn thÕ giíi, toµn cÇu ho¸ lµ xu h­íng kh¸ch quan tÊt yÕu ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia. Trong ®ã, c«ng nghÖ th«ng tin lu«n ®­îc ®Ò cao vµ lµ ch×a kho¸ ®Ó c¸c quèc gia b­íc vµo thÕ kû 21. Ngµnh ng©n hµng lu«n lµ ngµnh ®i ®Çu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c lùc l­îng tham gia thÞ tr­êng ®· thóc ®Èy ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin mét c¸ch hiÖu qña h¬n nh»m t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh vµ lµ tiÒn ®Ò ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô míi nh»m thu hót tèi ®a kh¸ch hµng. ChÝnh v× vËy, ngµnh ng©n hµng lu«n lu«n ph¶i ph¸t triÓn, t×m ra ph­¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ nhanh chãng, thuËn tiÖn, phï hîp víi xu h­íng hiÖn nay. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ra ®êi lµ mét xu thÕ tÊt yÕu ®èi víi c¸c ng©n hµng. H¬n n÷a, trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t nh­ hiÖn nay, nÕu c¸c ng©n hµng kh«ng tù m×nh hoµn thiÖn m×nh, kh«ng c¶i tiÕn c¸c s¶n phÈm dÞch vô th× ng©n hµng sÏ bÞ tôt hËu, dÇn mÊt chç ®øng trong ngµnh ng©n hµng. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ®· ®­îc ph¸t triÓn ë ViÖt Nam trong vµi n¨m trë l¹i ®©y. Nã ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu thanh to¸n cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®ång thêi më ra cho c¸c ng©n hµng ViÖt Nam c¸c c¬ héi lín còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc hoµn thiÖn dÞch vô ng©n hµng ®Ó cã thÓ c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, do thãi quen tiªu dïng tiÒn mÆt vµ cña ng­êi ViÖt Nam nªn ng©n hµng ®iÖn tö ch­a ®­îc ph¸t triÓn réng r·i. C¸c h×nh thøc dÞch vô vÉn cßn ®¬n gi¶n. Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ vÊn ®Ò quan träng trong thêi kú nµy. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña nã nªn em ®· chän ®Ò tµi " Ng©n hµng ®iÖn tö- qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng øng dông t¹i ViÖt Nam". §Ò tµi ®­a ra mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n cña nã. §ång thêi nghiªn cøu thùc tr¹ng ¸p dông t¹i ViÖt Nam, nh÷ng khã kh¨n còng nh­ triÓn väng ¸p dông t¹i ViÖt Nam. Bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp ®­îc chia thµnh 3 ch­¬ng bao gåm: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ ng©n hµng trùc tuyÕn( online-banking) Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng triÓn khai ng©n hµng ®iªn tö t¹i ViÖt Nam Ch­¬ng III: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. §©y lµ mét ®Ò tµi míi nªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cã thÓ cßn nhiÒu sai sãt. Em mong nhËn ®­îc ®ãng gãp cña thÇy c« còng nh­ b¹n ®äc. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th.s NguyÔn V¨n Thoan vµ b¹n bÌ ®· gióp ®ì em thùc hiÖn nghiªn cøu ®Ò tµi nµy. Sinh viªn TrÇn Hång HuÖ Líp A6-K38B Ch­¬ng I : tæng quan vÒ ng©n hµng trùc tuyÕn ( online banking) I. Kh¸i qu¸t vÒ ng©n hµng trùc tuyÕn 1. Kh¸i niÖm ng©n hµng trùc tuyÕn Ng©n hµng trùc tuyÕn hay cßn gäi lµ ng©n hµng ®iÖn tö ( e-banking), ng©n hµng trªn internet ( internet-banking) ®­îc hiÓu lµ "kh¶ n¨ng cña mét kh¸ch hµng cã thÓ truy cËp tõ xa vµo mét ng©n hµng nh»m thu thËp th«ng tin, thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n, tµi chÝnh dùa trªn c¸c tµi kho¶n l­u ký t¹i ng©n hµng ®ã vµ ®¨ng kÝ c¸c dÞch vô míi" ( Nguån:"Ng©n hµng ®iÖn tö vµ c¸c ph­¬ng tiÖn giao dÞch thanh to¸n ®iÖn tö" - T¹p chÝ tin häc ng©n hµng sè 4/2002) §©y lµ kh¸i niÖm réng dùa trªn kh¶ n¨ng cña tõng ng©n hµng trong viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña m×nh. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®iÖn tö theo kh¸i niÖm nµy ®éc lËp vµ t¸ch rêi víi c¸c tæ chøc kh¸c. Mét sè s¶n phÈm dÞch vô nh­ m¸y rót tiÒn tù ®éng( ATM), telephone banking, Internet banking Ng©n hµng ®iÖn tö phôc vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ nh÷ng dÞch vô víi vai trß nh­ thµnh phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §©y lµ kh¸i niÖm hÑp ®Ó chØ c¸c dÞch vô ng©n hµng dµnh riªng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö cÇn cã sù hîp t¸c, x¸c nhËn hoÆc chøng thùc cña c¸c bªn tham gia vµo mét giao dÞch ®iÖn tö. Ng©n hµng ®iÖn tö phôc vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc B2B, B2C, B2G. Mét sè s¶n phÈm dÞch vô nh­ thanh to¸n ®iÖn tö( E-payment), tiÒn mÆt ®iÖn tö( E-cash),... 2. C¸c dÞch vô ng©n hµng trùc tuyÕn Ngµy nay khi th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng ngõng ph¸t triÓn, t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi c¸c ngµnh kinh doanh, ®Æc biÖt lµ ngµnh ng©n hµng nhiÒu ph­¬ng thøc giao dÞch míi ra ®êi thay thÕ c¸c h×nh thøc giao dÞch cò. Ph­¬ng thøc giao dÞch míi nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cho c¶ ng©n hµng lÉn kh¸ch hµng sö dông. 2.1 HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö t¹i c¸c ®iÓm b¸n hµng (EFTPOS) Kh¸ch hµng sö dông thÎ tÝn dông (credit card) hoÆc thÎ ghi nî trùc tiÕp (direct debit card) ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch mua b¸n. M¸y ®äc thÎ t¹i c¸c ®iÓm b¸n hµng sÏ kÕt nèi víi trung t©m chøng thùc kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn viÖc chøng thùc thÎ, chÊp thuËn/tõ chèi giao dÞch mua b¸n ( chi tiÕt vÒ thÎ xem phô lôc 1) 2.2 M¸y rót tiÒn ®éng (Automatic Teller Machines - ATM) Kh¸ch hµng dïng thÎ tÝn dông (credit card) hoÆc thÎ ghi nî trùc tiÕp (direct debit card) ®Ó rót tiÒn mÆt. M¸y rót tiÒn tù ®éng sÏ chøng thùc thÎ sau khi ng­êi sö dông n¹p m· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n (Personal Identity Number – PIN). §Ó h¹n chÕ rñi ro trong tr­êng hîp bÞ mÊt thÎ vµ lé m· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n, kh¸ch hµng vµ ng©n hµng cã thÓ ®iÒu chØnh h¹n møc rót tiÒn mÆt phô thuéc vµo sè d­ trong tµi kho¶n thanh to¸n cña kh¸ch hµng. Mçi ng©n hµng th­êng ®­a ra c¸c lo¹i m¸y ATM riªng cña ng©n hµng m×nh. Kh¸ch hµng rót tiÒn t¹i c¸c m¸y ATM cña ng©n hµng mµ m×nh cã tµi kho¶n. Tuy nhiªn, kh¸ch hµng còng cã thÓ rót tiÒn tõ m¸y ATM cña ng©n hµng kh¸c nh­ng ph¶i tr¶ mét møc phÝ, th«ng th­êng lµ 0,2%. 2.3 DÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i (telephone banking) Kh¸ch hµng sÏ gäi ®iÖn tho¹i ®Õn trung t©m cung cÊp dÞch vô b»ng mét (hoÆc nhiÒu) sè ®iÖn tho¹i ®­îc cung cÊp. §Ó ®­îc chøng thùc lµ kh¸ch hµng hîp lÖ, kh¸ch hµng sÏ ph¶i n¹p m· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n (PIN) hoÆc mËt khÈu b»ng c¸ch sö dông c¸c phÝm trªn ®iÖn tho¹i. Th«ng th­êng, dÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i chØ ®¸p øng mét sè dÞch vô ng©n hµng c¬ b¶n nh­ kiÓm tra sè d­ tµi kho¶n hoÆc b¸o c¸o chi tiªu cña kh¸ch hµng. 2.4 DÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ (home banking hoÆc PC banking) §Ó thùc hiÖn dÞch vô nµy, kh¸ch hµng ph¶i ®­îc trang bÞ m¸y tÝnh víi cÊu h×nh phï hîp, thiÕt bÞ ®iÒu biÕn/gi¶i biÕn (modem), ®­êng ®iÖn tho¹i truy cËp vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i cã ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ®­îc cµi ®Æt trªn m¸y, t­¬ng thÝch víi phÇn mÒm cung cÊp dÞch vô. Kh¸ch hµng sÏ quay sè trùc tiÕp ®Ó kÕt nèi víi trung t©m cung cÊp dÞch vô qua ®­êng ®iÖn tho¹i th«ng th­êng. Sau khi thùc hiÖn c¸c b­íc chøng thùc (nhËp sè PIN hoÆc mËt khÈu giao dÞch), kh¸ch hµng sÏ cã quyÒn thùc hiÖn c¸c giao dÞch ng©n hµng tõ m¸y tÝnh c¸ nh©n. 2.5 DÞch vô ng©n hµng qua m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu (Internet banking) DÞch vô nµy t­¬ng tù nh­ dÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ. C¸c thiÕt bÞ cÇn cã bao gåm m¸y tÝnh c¸ nh©n, modem vµ ®­êng truy cËp ®iÖn tho¹i. Tuy nhiªn, thay v× quay sè ®iÖn tho¹i ®Ó kÕt nèi trùc tiÕp víi trung t©m dÞch vô ng©n hµng th× kh¸ch hµng sö dông Internet banking cÇn ph¶i truy cËp vµo Internet th«ng qua mét (hoÆc nhiÒu) nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (Internet Services Provider – ISP) b»ng h×nh thøc quay sè ®iÖn tho¹i (dial up) th«ng th­êng hoÆc sö dông ®­êng truyÒn thuª bao (leased line) tèc ®é cao. Ngoµi ra, trong khi kh¸ch hµng sö dông dÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ cÇn ph¶i cã phÇn mÒm ®­îc thiÕt kÕ dµnh riªng cho viÖc kÕt nèi víi ng©n hµng cung cÊp dÞch vô th× kh¸ch hµng sö dông Internet banking hÇu nh­ kh«ng cÇn phÇn mÒm ®Æc biÖt nµo (mét sè ng©n hµng cung cÊp Internet banking cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng cµi ®Æt bæ sung mét sè ch­¬ng tr×nh b¶o vÖ riªng biÖt). Kh¸ch hµng sö dông Internet banking hiÖn nay cã thÓ dÔ dµng truy cËp vµo trang web cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng th«ng qua c¸c tr×nh duyÖt Internet (Internet web browser), trong ®ã phæ biÕn nhÊt lµ ch­¬ng tr×nh Microsoft Internet Explorer vµ Netscape Navigator. HiÖn t¹i, c¸c ng©n hµng còng ®i s©u vµo viÖc më réng c¸c h×nh thøc thanh to¸n. Trong dÞch vô Internet banking, nhiÒu ng©n hµng ®­a ra c¸c giao diÖn t­¬ng ®èi réng cho kh¸ch hµng tiÖn sö dông. Giao diÖn e-banking cña ng©n hµng ANZ ph©n chia thµnh nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nhau, ph©n chia thµnh nhiÒu ®èi t­îng ®Ó cho kh¸ch hµng dÔ dµng lùa chän, tiÖn sö dông( xem phô lôc II: giao diÖn e-banking cña mét sè ng©n hµng) Mäi giao dÞch nh­ chuyÓn tiÒn, më th­ tÝn dông (L/C) cho hîp ®ång mua b¸n gi÷a c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu, më th­ b¶o l·nh... ®Òu cã thÓ thùc hiÖn trùc tuyÕn. Kh¸ch hµng kh«ng ph¶i ®Ých th©n ®Õn trô së ng©n hµng mµ vÉn cã thÓ thùc hiÖn c¸c giao dÞch th«ng qua mét ch­¬ng tr×nh do ng©n hµng cµi ®Æt t¹i v¨n phßng cña kh¸ch hµng. Ch­¬ng tr×nh nµy cho phÐp truy cËp ®Õn m¸y chñ cña ng©n hµng 24/24 giê, 7 ngµy/1 tuÇn. Mçi kh¸ch hµng sÏ cã mét mËt m· truy cËp riªng( password) ®Ó vµo ch­¬ng tr×nh nµy. B¶ng 1 C¸c dÞch vô chñ yÕu ng©n hµng cung cÊp qua m¹ng th«ng tin toµn cÇu (Internet) Lo¹i h×nh dÞch vô DÞch vô ®­îc cung cÊp (Tû lÖ % cña c¸c giao dÞch t¹i ng©n hµng Internet) TÊt c¶ c¸c ng©n hµng Ng©n hµng quèc gia Yªu cÇu kiÓm tra sè d­ tµi kho¶n vµ chuyÓn tiÒn 98.1 98.1 Thanh to¸n chøng tõ ®iÖn tö 75.4 80.7 Thùc hiÖn c¸c giao dÞch Internet banking 24.1 39.1 Më tµi kho¶n míi 19.5 24.8 Nép ®¬n xin vay vèn 12.8 17.4 Thùc hiÖn c¸c giao dÞch Internet banking vµ ng©n hµng t¹i nhµ 18.2 19.9 Nguån: sè liÖu cña C¬ Quan KiÓm So¸t TiÒn TÖ Hoa Kú ( 2.6 DÞch vô ng©n hµng qua v« tuyÕn truyÒn h×nh t­¬ng t¸c (Interactive TV) DÞch vô nµy th­êng ®­îc cung cÊp trªn c¬ së hÖ thèng truyÒn h×nh c¸p (cable TV). Ng©n hµng sÏ tËn dông ®­êng truyÒn h×nh c¸p ®Ó tÝch hîp ®­êng truyÒn cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng. Kh¸ch hµng sö dông mµn h×nh TV th«ng th­êng ®Ó truy cËp vµo dÞch vô ng©n hµng th«ng qua viÖc nhËp m· sè nhËn d¹ng c¸ nh©n hoÆc mËt khÈu. §Ó truy cËp vµo c¸c dÞch vô kh¸c nhau trªn mµn h×nh, kh¸ch hµng sÏ sö dông bé ®iÒu khiÓn tõ xa th«ng th­êng hoÆc ®­îc thiÕt kÕ riªng cho viÖc sö dông dÞch vô ng©n hµng qua v« tuyÕn truyÒn h×nh t­¬ng t¸c. §©y lµ h×nh thøc dÞch vô tiÖn lîi cho kh¸ch hµng v× hÇu nh­ gia ®×nh nµo còng cã v« tuyÕn. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt b¶o mËt vµ riªng t­ cña c¸c giao dÞch ng©n hµng nªn dÞch vô nµy Ýt ®­îc kh¸ch hµng chÊp thuËn. 2.7 DÞch vô ng©n hµng qua m¹ng viÔn th«ng kh«ng d©y (wireless communications network) hay m (mobile) banking §©y lµ lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i dùa trªn c«ng nghÖ viÔn th«ng kh«ng d©y cña m¹ng di ®éng (mobile network) bao gåm viÖc thùc hiÖn dÞch vô ng©n hµng b»ng c¸ch kÕt nèi ®iÖn tho¹i di ®éng (mobile phone) víi trung t©m cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (t­¬ng tù nh­ home/PC banking) vµ kÕt nèi Internet trªn ®iÖn tho¹i di ®éng sö dông giao thøc truyÒn th«ng WAP (Wireless Application Protocol). DÞch vô ng©n hµng qua m¹ng viÔn th«ng kh«ng d©y yªu cÇu kh¸ch hµng cÇn ®­îc trang bÞ thiÕt bÞ kÕt nèi thÝch hîp (®iÖn tho¹i di ®éng hiÖn ®¹i sö dông c«ng nghÖ WAP, ®a b¨ng tÇn...) vµ ®­îc cµi ®Æt ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm phï hîp. Sù phæ biÕn cña ®iÖn tho¹i di ®éng trªn thÕ giíi cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ c«ng nghÖ viÔn th«ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng b»ng ®iÖn tho¹i di ®éng lµ mét h­íng ph¸t triÓn chiÕn l­îc dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi. 3. C¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®iÖn tö 3.1 ThÎ thanh to¸n 3.1.1 C¬ chÕ ho¹t ®éng Giao dÞch thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng t­¬ng tù nh­ hÖ thèng thanh to¸n thÎ tÝn dông trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Trong giao dÞch thÎ tÝn dông trªn Internet, kh¸ch hµng “xuÊt tr×nh” thÎ tÝn dông vµ ng­êi b¸n kiÓm tra tÝnh x¸c thùc cña thÎ thanh to¸n. Ng­êi b¸n hµng th«ng qua ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ kiÓm tra sè tiÒn trong tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc ®Ó nhËn kho¶n tiÒn thanh to¸n cña kh¸ch hµng Ng©n hµng thanh to¸n (TK ng­êi b¸n) Ng­êi mua ( chñ thÎ) NH ph¸t hµnh ( TK cña chñ thÎ) Ng­êi b¸n Chi nh¸nh thÎ thanh to¸n 1. Ph¸t hµnh thÎ tÝn dông 6. ChuyÓn kho¶n 4. Nhê thu 3. CÊp phÐp 2. XuÊt tr×nh thÎ tÝn dông 5. Yªu cÇu thanh to¸n Qu¸ tr×nh giao dÞch Qu¸ tr×nh thanh to¸n H×nh 1: Quy tr×nh thanh to¸n thÎ tÝn dông ®iÖn tö Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 Chñ thÎ ®¨ng ký tµi kho¶n t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ tÝn dông cho chñ thÎ Khi thùc hiÖn giao dÞch chñ thÎ xuÊt tr×nh thÎ tÝn dông cho ng­êi b¸n b»ng c¸ch cung cÊp cho ng­êi b¸n m· sè thÎ Ng­êi b¸n kiÓm tra kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng­êi mua, giao dÞch ®­îc chuyÓn tõ website cña ng­êi b¸n sang trung t©m thanh to¸n thÎ tÝn dông quèc tÕ. Trung t©m thanh to¸n thÎ quèc tÕ sÏ hái ý kiÕn c¬ së d÷ liÖu ph¸t hµnh thÎ tÝn dông. §¬n vÞ ph¸t hµnh thÎ sÏ kh­íc tõ hoÆc chÊp nhËn giao dÞch vµ chuyÓn kÕt qu¶ ng­îc trë l¹i cho trung t©m thanh to¸n thÎ tÝn dông. Trung t©m thanh to¸n thÎ tÝn dông sÏ chuyÓn kÕt qu¶ giao dÞch cho ng­êi b¸n. 4. Sau khi kiÓm tra c¸c th«ng tin vÒ thÎ cña ng­êi mua ng­êi b¸n chuyÓn th«ng tin sang cho ng©n hµng thanh to¸n Ng©n hµng thanh to¸n göi th«ng tin nµy cho ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ sÏ kh­íc tõ hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n sÏ göi trë l¹i cho ng©n hµng thanh to¸n Toµn bé qu¸ tr×nh thanh to¸n nµy sÏ chØ diÔn ra trong vµi gi©y. NÕu nh­ tr­íc kia sau khi kiÓm tra kh¸ch hµng cã ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n hay kh«ng, ng­êi b¸n hµng sÏ lËp mét phiÕu mua hµng (®ång thêi yªu cÇu kh¸ch hµng ký nhËn vµo ®ã). PhiÕu mua hµng nµy lµ c¬ së ®Ó ng­êi b¸n ®ßi tiÒn ng©n hµng vµ vµo chu kú sau ®ã ng©n hµng sÏ göi cho kh¸ch hµng b¶n kª tµi kho¶n víi nh÷ng chi tiÕt vÒ nh÷ng kho¶n chi tiªu nãi trªn. Trong thanh to¸n thÎ tÝn dông ®iÖn tö ng­êi b¸n sau khi ®· kiÓm tra kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn c¸c thñ tôc nhËn kho¶n tiÒn thanh to¸n cña kh¸ch hµng ngay sau ®ã. Nh­ vËy thanh to¸n thÎ tÝn dông ®iÖn tö thùc hiÖn nhanh h¬n víi chu tr×nh ®¬n gi¶n h¬n. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh thanh to¸n trªn cÇn ph¶i ®­îc bæ sung mét sè b­íc ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh kÕt nèi gi÷a hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cña ng­êi b¸n víi ng©n hµng thanh to¸n. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù kh¸c nhau cña hÖ thèng xö lý thÎ tÝn dông trªn Internet. 3.2.2 Hai d¹ng th«ng tin trùc tuyÕn cña thÎ tÝn dông Toµn bé qu¸ tr×nh giao dÞch hoÆc thanh to¸n thÎ tÝn dông cã thÓ ®­îc xö lý trùc tuyÕn theo 2 c¸ch: Göi sè thÎ tÝn dông ch­a m· ho¸ trªn Internet hoÆc m· ho¸ c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ thÎ tÝn dông tr­íc khi thùc hiÖn mét giao dÞch. Xö lý thÎ tÝn dông vµ c¸c th«ng tin liªn quan trªn Internet d­íi d¹ng th« Tr×nh duyÖt web cña kh¸ch hµng Tr×nh CGI M¸y chñ HTTT D÷ liÖu ®Æt hµng NH H×nh 2: Xö lý thÎ tÝn dông vµ c¸c th«ng tin ®Æt hµng d­íi d¹ng th« ( Kh«ng m· ho¸). Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 Theo c¸ch nµy, toµn bé c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn giao dÞch bao gåm c¸c th«ng tin giíi thiÖu vÒ hµng ho¸ mÉu ®¬n ®Æt hµng (tõ phÝa ng­êi b¸n hµng) hîp ®ång mua hµng( tõ phÝa ng­êi mua) ®Òu ®­îc chuyÓn ph¸t trªn Internet d­íi d¹ng ng«n ng÷ liªn kÕt siªu v¨n b¶n(HTTP) kh«ng m· ho¸, c¸ch giao dÞch nµy kh«ng an toµn vµ ®é b¶o mËt th«ng tin thÎ thÊp Tr×nh duyÖt web cña kh¸ch hµng Tr×nh CGI M¸y chñ HTTT D÷ liÖu ®Æt hµng NH Xö lý thÎ tÝn dông vµ c¸c th«ng tin liªn quan trªn Internet d­íi d¹ng m· ho¸ H×nh 3: M· ho¸ th«ng tin thÎ tÝn dông vµ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ®iÒu hµnh khi tiÕn hµnh c¸c giao dÞch trªn m¹ng. Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 Theo c¸ch nµy, c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn giao dÞch vµ c¸c th«ng tin vÒ thÎ thanh to¸n ®­îc m· ho¸ tr­íc khi truyÒn ®i trªn Internet. NÕu toµn bé th«ng tin truyÒn ph¸t gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Òu ®­îc m· ho¸, ng­êi b¸n ®­îc phÐp gi¶i m· c¸c th«ng tin chi tiÕt liªn quan ®Õn viÖc ®Æt hµng ®Ó hoµn tÊt qu¸ tr×nh ®Æt hµng. 3.2. ChuyÓn kho¶n ®iÖn tö 3.2.1. ChuyÓn kho¶n ®iÖn tö (EFT) HÖ thèng EFT ®­îc thiÕt kÕ ®Ó chuyÓn mét kho¶n tiÒn cô thÓ tõ tµi kho¶n nµy tíi tµi kho¶n kh¸c. Ph­¬ng thøc thanh to¸n nµy ®· cã tõ l©u tr­íc khi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ra ®êi. C¸c thiÕt bÞ sö dông lµ c¸c m¸y giao dÞch tù ®éng(ATM) m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tho¹i. C¸c ng©n hµng sö dông m¹ng gi¸ trÞ gia t¨ng chuyªn biÖt ®Ó giao dÞch víi nhau qua trung t©m bï trõ tù ®éng (ACH-Automated Clearing house) Quy tr×nh thanh to¸n Ng­êi mua Ng­êi b¸n NH ®iÖn tö Internet NH ®iÖn tö Cæng thanh to¸n Cæng thanh to¸n Trung t©m bï trõ tù ®éng LNH Ng©n hµng Ng©n hµng H×nh 4: ChuyÓn kho¶n ®iÖn tö trªn Internet Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 §Æc ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a chuyÓn kho¶n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng vµ chuyÓn kho¶n ®iÖn tö trªn Internet lµ ë chç trong chuyÓn kho¶n ®iÖn tö trªn Internet lµ th«ng tin ph¶i qua c¸c cæng thanh to¸n (GateWay payment). Cæng thanh to¸n n»m gi÷a m¹ng c«ng céng vµ m¹ng ng©n hµng truyÒn thèng. Chøc n¨ng chñ yÕu cña nã lµ gi¶i m· gãi sè liÖu do m¹ng c«ng céng truyÒn ®Õn ®ång thêi ®ãng gãi l¹i sè liÖu theo giao thøc th«ng tin trong néi bé hÖ thèng ng©n hµng. TiÕp nhËn th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa ng©n hµng chuyÓn ®æi sè liÖu thµnh format sè liÖu råi chuyÒn ®­a lªn m¹ng truyÒn thèng, ®ång thêi tiÕn hµnh b¶o mËt d÷ liÖu. Nh­ vËy cæng thanh to¸n chñ yÕu lµ ®Ó th«ng tin chuyÓn ®æi giao thøc vµ m· ho¸, gi¶i m· d÷ liÖu , b¶o vÖ néi bé ng©n hµng . 3.3 ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i ®Þa$®iÓm b¸u hµng (E#TPOS) 3.3.1 §Æc ®iÓm EFTPOS (Electronic Funds Transfer at Point of Sale) lµ mét d¹ng cña EFT ¸p dông khi kh¸ch hµng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mua hµng t¹i c¸c ®Þa ®iÓm b¸n vËt Iý. EFTPO˜ ®­îf thiÕt kÕ cho phÐp sö dông c¸c lo¹i thÎ tÝn dông vµ thÎ ghi nî trong thanh to¸n. §èi víi thÎ ghi nî, gi¸ trÞ cña giao dÞch mua b¸n ngay lËp tøc ®­îc ghi nî vµo mét tµi kho¶n cña ng©n hµng ®ang tån t¹i, víi c¸c lo¹i thÎ tÝn dông, EFTPOS sÏ kiÓm tra tÝnh hîp lÖ t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i sau ®ã ghi vµo bªn cã tµi kho¶n thÎ tÝn dông kho¶n tiÒn t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ cña giao dÞch mua b¸n. 3.3.2. Quy tr×nh thanh to¸n POS QuÇy thanh to¸n HÖ th«ng th«ng tin cña cöa hµng quay sè NH NH cña ng­êi b¸n NH cña ng­êi mua H×nh 5: Quy tr×nh thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 1. Mua hµng t¹i cöa hµng 2. Thanh to¸n thÎ (Eftpos) 3. Th«ng tin tõ cöa hµng tíi ng©n hµng ®Ó kiÓm tra 4. NH kiÓm tra tµi kho¶n vµ tÝnh hîp lÖ cña giao dÞch 5. EFT tõ ng©n hµng cña ng­êi mua tíi ng©n hµng cña ng­êi b¸n 3. 4. SÐc ®iÖn tö 3.4.1 §Æc ®iÓm SÐc lµ mét bøc th­ göi tíi ng©n hµng ®Ò nghÞ chuyÓn tiÒn tíi mét tµi kho¶n nµo ®ã trong ng©n hµng tíi mét tµi kho¶n kh¸c. Bøc th­ nµy kh«ng göi trùc tiÕp tíi ng©n hµng mµ chuyÓn th¼ng tíi ng­êi nhËn tiÒn vµ tù hä sÏ ký råi xuÊt tr×nh thÎ nµy tíi!ng©n hµ‹g ®Ó nhËn tiÒn. Sau khi ®­îc chuyÓn sÐc ®· huû ®­îc chuyÓn trë l¹i bªn göi vµ ®­îc dïng lµm biªn nhËn thanh to¸n vÒ sau. HÖ thèng sÐc ®iÖn tö ®­îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c cña hÖ thèng sÐc truyÒn thèng nh­ng c¸c chøc n¨ng cña nã ®­îc më réng h¬n ®Ó cã thÓ sö dông nh­ mét c«ng cô thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö: Dïng ch÷ ký ®iÖn tö ®Ó ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña sÐc Kh«ng yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i tiÕt lé c¸c th«ng tin vÒ tµi kho¶n cña m×nh cho c¸c c¸ nh©n kh¸c trong qu¸ tr×nh giao dÞch Kh«ng yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i th­êng xuyªn göi th«ng tin tµi chÝnh nh¹y c¶m trªn web Cã thÓ sö dông ®­îcvíi mäi kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ng©n hµng bao gåm c¶ giao dÞch võa vµ nhá Lµ h×nh thøc thanh to¸n cã chi phÝ thÊp h¬n nhiÒu so víi thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông Thanh to¸n b»ng sÐc ®iÖn tö nhanh vµ tiÖn lîi h¬n nhiÒu so víi thanh to¸n b»ng sÐc giÊy trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng 3.4.2. Quy tr×nh thanh to¸n Khi kh¸ch hµng muèn thanh to¸n b»ng sÐc ®iÖn tö, kh¸ch hµng ®iÒn c¸c th«ng tin nh­ sè tµi kho¶n, sè sÐc vµo tê sÐc ®iÖn tö. Toµn bé th«ng tin nµy sÏ ®­îc truyÒn ®i tíi m¹ng trung t©m thanh to¸n bï trõ tù ®éng (ACH). T¹i ®©y th«ng tin ®­îc x¸c nhËn vµ ng­êi b¸n nhËn ®­îc ®¶m b¶o thanh to¸n cßn ng­êi mua nhËn ®­îc x¸c nhËn hîp ®ång ®· ®­îc ký. Qu¸ tr×nh thanh to¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ACH vµ kho¶n tiÒn thanh to¸n chuyÓn tíi ng©n hµng cña ng­êi b¸n trong vßng 2 ®Õn 4 ngµy NH ng­êi b¸n Ng­êi mua Ng­êi b¸n NH ng­êi mua Trung t©m thanh to¸n bï trõ tù ®éng H×nh 6: ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i ®iÓm b¸n hµng Nguån:Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 Ng­êi mua ký ph¸t sÐc vµ göi cho ng­êi b¸n b»ng th­ ®iÖn tö hoÆc tr×nh duyÖt Web C¸c th«ng tin vÒ sÐc ®­îc chuyÓn tíi ng©n hµng ng­êi b¸n Trung t©m bï trõ thanh to¸n tù ®éng thùc hiÖn viÖc thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng ghi cã vµo cña ng­êi b¸n vµ ghi nî vµo tµi kho¶n cña ng­êi mua NH ng­êi mua sÏ th«ng b¸o l¹i cho ng­êi mua 3.5. VÝ tiÒn ®iÖn tö 3.5.1. Kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng VÝ tiÒn sè ho¸ (Digital wallet) hoÆc c«ng cô lµ vÝ tiÒn ®iÖn tö (Electronic wallet) lµ mét kü thuËt ®­îc sö dông trong nhiÒu hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö. BÊt kú mét ho¹t ®éng giao dÞch nµo thùc hiÖn trªn m¹ng m¸y tÝnh ®Òu yªu cÇu kh¸ch hµng ®iÒn ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin nh­ tªn kh¸ch hµng ®Þa chØ cöa hµng, th«ng tin vÒ thÎ tÝn dông… §iÒu nµy g©y ra nhiÒu trë ng¹i ®èi víi kh¸ch hµng vµ c¶ ng­êi b¸n. Mét c¸ch ®Ó lo¹i bá trë ng¹i nµy lµ sö dông vÝ tiÒn ®iÖn tö. VÝ tiÒn ®iÖn tö lµ mét phÇn mÒm mµ ng­êi sö dông t¶i vÒ m¸y tÝnh cña m×nh vµ ®iÒn ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ sè thÎ tÝn dông vµ c¸c th«ng tin c¸ nh©n kh¸c. Khi mét cöa hµng chÊp nhËn “nhÊp chuét” ®Ó ®iÒn ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt mµ kh«ng cÇn ph¶i lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. Chøc n¨ng cña vÝ tiÒn sè ho¸: Mét vÝ tiÒn sè ho¸ ®­îc thiÕt kÕ cè g¾ng m« pháng l¹i c¸c chøc n¨ng cña vÝ tiÒn truyÒn thèng. Ngoµi ra vÝ tiÒn sè ho¸ cßn cã mét sè chøc n¨ng kh¸c ®ã lµ: chøng minh tÝnh x¸c thùc cña kh¸ch hµng th«ng qua viÖc sö dông c¸c lo¹i chøng nhËn sè ho¸ b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p m· ho¸ th«ng tin kh¸c. L­u tr÷ vµ chuyÓn c¸c gi¸ trÞ. §¶m b¶o an toµn cho qu¸ tr×nh thanh to¸n gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö 3.5.2. Lîi Ých cña vÝ tiÒn sè ho¸ §èi víi kh¸ch hµng vÝ tiÒn sè ho¸ ®em l¹i sù tiÖn lîi trong qu¸ tr×nh mua s¾m trªn Internet vµ chi phÝ cho c¸c giao dÞch thÊp bëi viÖc ghi ®¬n ®Æt hµng ®· cã thÓ ®­îc tù ®éng gi¶i quyÕt. Víi vÝ tiÒn sè ho¸ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®iÒn c¸c th«ng tin vµo ®¬n ®Æt hµng trùc tuyÕn nh­ ë c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c. Thay vµo ®ã hä chØ cÇn nhÊn chuét vµo vÝ tiÒn sè ho¸ cña m×nh vµ phÇn mÒm sÏ tù ®éng ®iÒn toµn bé. §iÒu nµy kh«ng chØ gióp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ®¬n ®Æt hµng mµ cßn cã kh¶ n¨ng gi¶m nh÷ng rñi ro nh­ gian lËn hay ®¸nh c¾p th«ng tin mµ h×nh thøc thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông vÉn th­êng gÆp. §èi víi ng­êi b¸n hµng: sö dông vÝ tiÒn sè ho¸ gióp h¹ thÊp chi phÝ giao dÞch t¹o ra c¸c c¬ héi ®Ó më réng ho¹t ®éng tiÕp thÞ vµ qu¶ng b¸ nh·n hiÖu, dÔ dµng duy tr× ®­îc kh¸ch hµng, cã c¬ héi biÕn nh÷ng ng­êi viÕng th¨m website trë thµnh kh¸ch hµng, ®ång thêi gióp h¹n chÕ mét sè hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 3.6. TiÒn mÆt ®iÖn tö (e-cash) Giao dÞch tiÒn mÆt sè ho¸ (digital cash) hay tiÒn mÆt ®iÖn tö lµ hÖ thèng giao dÞch tiÒn mÆt dùa trªn c¸c con sè t­¬ng ®­¬ng. §©y lµ hÖ thèng ®¬n gi¶n thÝch hîp nhÊt víi c¸c kho¶n thanh to¸n nhá tøc thêi trªn Internet. TiÒn mÆt ®iÖn tö m« pháng theo tÊm thÎ ®­îc x¸c nhËn l­u hµnh ®­îc biÓu diÔn bëi mét x©u ch÷ sè. Ng©n hµng cã thÓ ph¸t hµnh c¸c x©u ch÷ sè nµy ®ång thêi khÊu trõ vµo tµi kho¶n cña ng­êi cÇn rót mét kho¶n tiÒn b»ng gi¸ trÞ cña th«ng tin võa ph¸t hµnh. Ng©n hµng x¸c nhËn l­u hµnh b»ng c¸c tem sè ho¸ (tem ®iÖn tö) cña nã tr­íc khi truyÒn nã tíi m¸y tÝnh ng­êi dïng. Khi kh¸ch hµng cÇn tiÒn mÆt ®iÖn tö hä chi cÇn truyÒn mét sè thÎ thÝch hîp ®Õn ng­êi b¸n hµng sau ®ã ng­êi b¸n hµng chuyÓn trë l¹i ng©n hµng ®Ó x¸c nhËn vµ thu vÒ. ë b­íc nµy ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng mçi thÎ chØ ®­îc phÐp dïng mét lÇn, ng©n hµng ghi l¹i sè ph¸t hµnh(serial number) cña chóng khi chóng ®· ®­îc thanh to¸n. Khi x¸c ®Þnh mét ng­êi nµo ®ã ®· ®­îc ghi l¹i trong c¬ së d÷ liÖu, tªn c¬ së ®ã ng©n hµng ®· x¸c ®Þnh mét ng­êi nµo ®ã cè t×nh dïng mét thÎ nµo ®ã trªn mét lÇn th× ng©n hµng sÏ th«ng b¸o cho ng­êi b¸n r»ng thÎ kh«ng cã gi¸ trÞ. Ng­êi sö dông Ng­êi b¸n hµng Ng©n hµng e-cash Mua b¸n qua m¹ng e-cash Göi nhËn e-cash H×nh 7 : Qui tr×nh thanh to¸n b»ng e-cash Nguån :Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 TiÒn mÆt ®iÖn tö rÊt thÝch hîp sö dông ®Ó thanh to¸n c¸c giao dÞch cã kim ng¹ch nhá nh­ thanh to¸n mét b¶n dù b¸o thêi tiÕt, mét ®o¹n nh¹c, ®Þnh gi¸ cæ phiÕu. Trong giao dÞch mua b¸n th«ng th­êng nÕu kim ng¹ch giao dÞch qu¸ nhá th× ng­êi kinh doanh th­êng sÏ bá qua c¸c giao dÞch nµy v× chi phÝ giao dÞch th­êng lu«n v­ît qu¸ b¶n th©n kim ng¹ch giao dÞch lµm cho giao dÞch sÏ kh«ng cßn lîi nhuËn. Thùc hiÖn c¸c giao dÞch nhá víi sù hç trî cña vÝ tiÒn mÆt, c¸c nhµ kinh doanh sÏ gi¶m ®­îc chi phÝ, tÝnh to¸n chi li h¬n c¸c kho¶n thu chi. Do tiÒn mÆt ®iÖn tö ®­îc chia ë møc rÊt nhá nªn hä cã nhiÒu c¬ héi thu lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cÇn tÝnh to¸n trªn mét l­îng th«ng tin nhá. 3.7. Hèi phiÕu ®iÖn tö C¸c hÖ thèng xuÊt tr×nh vµ thanh to¸n hèi phiÕu ®iÖn tö lµ h×nh thøc míi cña hÖ thèng thanh to¸n hèi phiÕu trùc tuyÕn hµng th¸ng. HÖ thèng nµy cho phÐp kh¸ch hµng cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®Ó kiÓm tra hèi phi._.Õu vµ thanh to¸n chóng th«ng qua chuyÓn kho¶n ®iÖn tö c¸c tµi kho¶n hoÆc tµi kho¶n thÎ tÝn dông. Ng­êi ph¸t hµnh hèi phiÕu Nhµ cung cÊp DV cho ng­êi ph¸t hµnh (BSp) Nhµ cung cÊp DV cho kh¸ch hµng (CSP) Nhµ cung cÊp DV cho ng­êi ph¸t hµnh(BSP) KH M¹ng thanh to¸n chuyÓn tiÒn Nhµ cung cÊp DV cho kh¸ch hµng (CSP) Dßng tiÒn H×nh 8 : Qui tr×nh thanh to¸n hèi phiÕu ®iÖn tö Nguån :Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh tri quèc gia 2002 Ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi sö dông h×nh thøc thanh to¸n hèi phiÕu trong c¸c giao dÞch ®iÖn tö. Do h×nh thøc nµy ®¸p øng mét khèi l­îng lín nhu cÇu thanh to¸n hèi phiÕu ®iÖn tö cña kh¸ch hµng trªn Internet. VÒ mÆt kinh tÕ nã kh«ng chØ tiÕt kiÖm b­u phÝ, rót ng¾n qu¸ tr×nh xö lý thanh to¸n mµ cßn tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra viÖc ¸p dông h×nh thøc thanh to¸n nµy ®em l¹i nhiÒu c¬ héi ®Ó xóc tiÕn qu¶ng c¸o s¶n phÈm thu hót kh¸ch hµng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh trªn Internet. C¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö chØ trong mét thêi gian ng¾n ®i vµo ho¹t ®éng ®· cã nh÷ng biÕn chuyÓn ®¸ng kÓ. NÕu nh­ tr­íc ®©y gÇn 60% c¸c giao dÞch ®­îc thanh to¸n b»ng sÐc, 20% b»ng tiÒn mÆt, 20% b»ng thÎ th× nay, nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n míi ra ®êi hiÖn ®¹i h¬n dÇn thay thÕ c¸c h×nh thøc thanh to¸n truyÒn thèng. 80% giao dÞch trªn Internet ®­îc thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông hoÆc thÎ ghi nî, sÐc ®iÖn tö, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö còng dÇn ®­îc sö dông nhiÒu h¬n. 4. ¦u nh­îc ®iÓm cña ng©n hµng ®iÖn tö 4.1 VÒ phÝa kh¸ch hµng 4.1.1 ¦u ®iÓm Kh«ng chØ riªng ng©n hµng míi t×m thÊy ë ng©n hµng ®iÖn tö nhiÒu ­u ®iÓm, lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng míi nµy còng ®em l¹i cho kh¸ch hµng v« sè nh÷ng thuËn lîi, vµ ®ã míi chÝnh lµ nÒn t¶ng vµ lý do tån t¹i, ph¸t triÓn cña ng©n hµng ®iÖn tö víi môc ®Ých lµ phôc vô tèt nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Thø nhÊt, ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét kªnh quan träng gióp cho kh¸ch hµng cã thÓ th«ng tin liªn l¹c víi ng©n hµng nhanh h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. Khi kh¸ch hµng sö dông ng©n hµng ®iÖn tö, hä sÏ n¾m ®­îc nhanh chãng, kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ tµi kho¶n, tû gi¸, l·i suÊt. ChØ trong chèc l¸t, qua m¸y vi tÝnh ®­îc nèi m¹ng víi ng©n hµng, kh¸ch hµng cã thÓ giao dÞch trùc tiÕp víi ng©n hµng ®Ó kiÓm tra sè d­ tµi kho¶n, chuyÓn tiÒn, thanh to¸n hãa ®¬n dÞch vô c«ng céng, thanh to¸n thÎ tÝn dông, mua sÐc du lÞch, kinh doanh ngo¹i hèi, vay nî, më vµ ®iÒu chØnh, thanh to¸n th­ tÝn dông vµ kÓ c¶ kinh doanh chøng kho¸n víi ng©n hµng. Ngoµi ra, nã cßn cung cÊp c¸c sè liÖu ph¶n håi, ph©n tÝch tµi chÝnh tæng hîp cËp nhËt theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Thø hai, kh¸ch hµng cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ mét c¸ch ®¸ng kÓ khi sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. PhÝ giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö hiÖn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ë møc thÊp nhÊt so víi c¸c ph­¬ng tiÖn giao dÞch kh¸c. §iÒu nµy hoµn toµn cã thÓ lý gi¶i ®­îc bëi mét khi c¸c ng©n hµng cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ khi triÓn khai ng©n hµng ®iÖn tö nhÊt lµ víi c¸c ng©n hµng ¶o (chØ ho¹t ®éng trªn Internet mµ kh«ng cÇn tíi v¨n phßng, trô së), c¸c chi phÝ mµ kh¸ch hµng ph¶i tr¶ còng theo ®ã mµ gi¶m ®i rÊt nhiÒu. Ta cã thÓ so s¸nh tr­êng hîp cña hai ng©n hµng: Ng©n hµng Wingspan.com ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thanh to¸n ®iÖn tö vµ ng©n hµng theo kiÓu truyÒn thèng Bank One. §èi víi nh÷ng tµi kho¶n tiÒn göi, Wingspan cho kh¸ch hµng h­ëng møc l·i suÊt lµ 4,5%/n¨m trong khi ë Bank One lµ 1%/n¨m. §èi víi tr­êng hîp kh¸ch hµng muèn kiÓm tra chi phÝ cña c¸c ho¸ ®¬n thanh to¸n ®iÖn tö cña m×nh, Wingspan kh«ng ®ßi bÊt cø mét kho¶n phÝ nµo, trong khi ®ã kh¸ch hµng ph¶i tr¶ phÝ cho Bank One lµ 4,95 §« la Mü mét th¸ng (TLTK8). Râ rµng, khi ng©n hµng tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ th× kh¸ch hµng còng ®­îc h­ëng lîi. Nh­ vËy kh«ng chØ ng©n hµng mµ c¶ kh¸ch hµng còng cã thÓ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ. Thªm n÷a, khi tÊt c¶ mäi giao dÞch tµi chÝnh mµ ng©n hµng cung cÊp ®­îc thùc hiÖn qua m¸y tÝnh c¸ nh©n, kh¸ch hµng l¹i tiÕt kiÖm ®­îc mét kho¶n tiÒn ®¸ng kÓ kh¸c nÕu so s¸nh víi viÖc thùc hiÖn giao dÞch b»ng th­ tõ hoÆc giao dÞch t¹i quÇy. Kh¸ch hµng kh«ng cßn cÇn tíi phong b×, tem th­, giÊy viÕt. Kho¶n chi phÝ nµy t­ëng nh­ rÊt nhá kh«ng ®¸ng kÓ song nÕu tÝnh tæng sè tiÒn chi trong mét n¨m, nhiÒu khi kh¸ch hµng còng kh«ng khái c¶m thÊy giËt m×nh. ¦u ®iÓm vÒ mÆt tiÕt kiÖm chi phÝ nµy còng ®Æc biÖt quan träng khi kh¸ch hµng lµ c¸c tËp ®oµn hoÆc c¸c doanh nghiÖp lín. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö cßn gióp cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng qu¶n lý tµi chÝnh hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm chi phÝ, t¨ng nhanh vßng quay cña vèn vµ ®Çu t­ sinh lîi nhiÒu h¬n. Thø ba, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö gióp cho kh¸ch hµng tiÕt kiÖm thêi gian quý b¸u cña m×nh. C¸c giao dÞch ng©n hµng tõ Internet ®­îc thùc hiÖn vµ xö lý mét c¸ch nhanh chãng vµ hÕt søc chÝnh x¸c. Kh¸ch hµng kh«ng cÇn ph¶i tíi tËn v¨n phßng giao dÞch cña ng©n hµng, kh«ng ph¶i mÊt thêi gian ®i l¹i hoÆc nhiÒu khi ph¶i xÕp hµng ®Ó chê tíi l­ît m×nh. Giê ®©y, víi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, hä cã thÓ tiÕp cËn víi bÊt cø mét giao dÞch nµo cña ng©n hµng vµo bÊt cø thêi ®iÓm nµo hoÆc ë bÊt cø ®©u hä muèn. ChØ cÇn nhÊn chuét, tÊt c¶ mäi thao t¸c ®­îc thùc hiÖn chØ trong nh¸y m¾t thay v× mét chuçi dµi nh÷ng thao t¸c phøc t¹p nÕu giao dÞch qua giÊy tê hoÆc t¹i quÇy. Thø t­, theo nhµ nghiªn cøu c«ng nghÖ th«ng tin Michelle Samaad th× trong thËp kû võa qua, thay ®æi lín nhÊt mµ ng©n hµng ®em l¹i cho kh¸ch hµng ®ã lµ ng©n hµng ®iÖn tö, cã thÓ ®em l¹i mét gi¶i ph¸p mµ tõ tr­íc ®Õn nay ch­a hÒ cã. Kh¸ch hµng cã ®­îc tÊt c¶ nh÷ng g× m×nh mong muèn víi mét møc thêi gian Ýt nhÊt vµ ®iÒu ®ã cã thÓ tãm gän trong côm tõ “sù tiÖn lîi”, nhÊt lµ ®èi víi c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá v× nhiÒu khi ®èi t­îng kh¸ch hµng nµy kh«ng cã ®ñ nh©n lùc ®Ó ®i ®Õn v¨n phßng trùc tiÕp giao dÞch víi ng©n hµng vµ ng©n hµng ®iÖn tö qu¶ lµ sù lùa chän tèi ­u. B¶ng 2 Kh¶o s¸t th¨m dß ý kiÕn kh¸ch hµng vÒ dÞch vô Internet banking Internet Banking PhÇn tr¨m ®ång ý Internet banking sÏ gióp ng©n hµng ®­îc h­ëng lîi nhiÒu h¬n 51% Gi¶m sè lÇn giao dÞch t¹i quÇy cña kh¸ch hµng 70% Gi¶m sù trung thµnh cña kh¸ch hµng 61% Gi¶m mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng 57% Gi¶m lßng tin cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng 10% Kh¸ch hµng quan t©m ®Õn kho¶n phÝ hµng th¸ng ph¶i ®ãng cho ng©n hµng Internet 70% Kh¶ n¨ng truy cËp 24 giê/ngµy, 7 ngµy/tuÇn lµ quan träng ®èi víi kh¸ch hµng 80% An toµn vµ b¶o mËt cña Internet banking lµ mèi quan t©m cña kh¸ch hµng 59% Nguån: Hawkins vµ Mihaljek, kh¶o s¸t vÒ dÞch vô Internet banking, Fitch-IBCA n¨m 2001 4.1.1 Nh­îc ®iÓm Mét lµ, ng©n hµng ®iÖn tö mµ cô thÓ h¬n lµ Internet banking ®· lµm t¨ng sù lÖ thuéc cña con ng­êi vµo m¸y tÝnh ®iÖn tö vµ m¹ng Internet. Kh¸ch hµng cÇn cã m¸y vi tÝnh, modem, tµi kho¶n Internet. §©y lµ mét kho¶n chi phÝ ®Çu t­ ban ®Çu kh«ng nhá. Thªm n÷a, ng­êi sö dông còng ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng thao t¸c vµ kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt ®Ó sö dông m¸y tÝnh. §iÒu nµy hoµn toµn kh¸c biÖt so víi qu¸ tr×nh giao dÞch trùc tiÕp t¹i ng©n hµng: bÊt cø kh¸ch hµng nµo còng cã thÓ ®Õn th¼ng ng©n hµng tiÕn hµnh giao dÞch trùc tiÕp vµ cã thÓ ®­îc nh©n viªn ng©n hµng h­íng dÉn. Hai lµ, vÊn ®Ò bÝ mËt, an toµn cho kh¸ch hµng lµ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i nhÊt. Cã lÏ ®©y lµ lý do chñ yÕu mµ mét sè l­îng kh«ng nhá c¸c kh¸ch hµng cßn tá ra ngÇn ng¹i vµ l­ìng lù khi quyÕt ®Þnh sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. PhÇn lín tµi s¶n vµ cña c¶i hä cÊt gi÷ trong tµi kho¶n göi t¹i ng©n hµng, vËy th× viÖc hä lo l¾ng vÒ møc ®é an toµn khi sö dông mét lo¹i h×nh dÞch vô míi còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Kh¸ch hµng vÉn c¶m thÊy yªn t©m h¬n nÕu ®­îc cÇm trong tay nh÷ng chøng tõ giao dÞch b»ng giÊy tê cô thÓ ®Ó lµm b»ng chøng. ThÝ dô, víi mét giao dÞch ®Ó thanh to¸n thÎ tÝn dông, kh¸ch hµng cÇn ph¶i tiÕt lé sè thÎ cho ng©n hµng. Víi giao dÞch ®iÖn tö, kh¸ch hµng trªn thùc tÕ cã thÓ ph¶i chÊp nhËn nhiÒu rñi ro h¬n so víi giao dÞch chøng tõ v× tr­êng hîp x¶y ra tranh chÊp, chøng tõ sÏ lµ b»ng chøng ®¸ng tin cËy h¬n. Ba lµ, nhiÒu khi kh¸ch hµng muèn ®­îc giao dÞch trùc tiÕp víi c¸n bé ng©n hµng ®Ó cã thÓ diÔn gi¶i hoÆc ®­îc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p mét c¸ch cô thÓ h¬n ®ång thêi kh¸ch hµng cÇn khai th¸c nh÷ng th«ng tin mµ ng©n hµng ®iÖn tö hoÆc Internet banking kh«ng thÓ cung cÊp ®Çy ®ñ nh­ mét c¸n bé chuyªn tr¸ch cã ®ñ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ng©n hµng. 4.2 VÒ phÝa ng©n hµng 4.2.1 ¦u ®iÓm Thø nhÊt, ng©n hµng ®iÖn tö gióp c¸c ng©n hµng cã thÓ c¾t gi¶m chi phÝ ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i giao dÞch. Theo mét kÕt qu¶ nghiªn cøu, chi phÝ giao dÞch trung b×nh víi mçi lo¹i dÞch vô ë ng©n hµng lµ vµo kho¶ng 1,07USD. Chi phÝ nµy cã thÓ gi¶m tíi 0,27USD (TLTK8) khi sö dông m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM) vµ thËm chÝ kh¸ch hµng chØ mÊt cã mét xu khi c¸c lo¹i giao dÞch ®ã ®­îc tiÕn hµnh qua m¹ng Internet. Cïng lóc ®ã, ng©n hµng còng thuËn lîi h¬n khi tiÕn hµnh göi c¸c ho¸ ®¬n thanh to¸n theo ph­¬ng thøc ®iÖn tö nµy ®Õn tËn tay kh¸ch hµng. Chi phÝ göi c¸c ho¸ ®¬n ®iÖn tö cã thÓ gi¶m xuèng chØ b»ng 40% so víi chi phÝ vËn chuyÓn c¸c ho¸ ®¬n trªn giÊy theo ®­êng b­u ®iÖn. §iÒu nµy gióp cho ng©n hµng cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®a d¹ng song l¹i hÕt søc kÞp thêi, ë mäi n¬i mäi lóc víi mét chi phÝ thÊp, qua ®ã cã thÓ l­u gi÷ kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng míi. Nhãm chuyªn gia Booz, Allen vµ Hamilton ®· kh¶o s¸t t¹i khu vùc B¾c Mü vÒ chi phÝ giao dÞch cña ng©n hµng vµ tæng kÕt c¸c sè liÖu cô thÓ trong b¶ng 3 d­íi ®©y. Khi chi phÝ ho¹t ®éng ®­îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ th× doanh thu cña ng©n hµng còng theo ®ã t¨ng lªn vµ tÊt nhiªn kÐo theo ®ã lµ lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. B¶ng 3 PhÝ giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö so víi c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch kh¸c C¸c lo¹i h×nh dÞch vô Møc phÝ giao dÞch Gi¶m Giao dÞch t¹i chi nh¸nh 1,07 USD - DÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i 0,54 USD 50% M¸y rót tiÒn tù ®éng 0,27 USD 75% DÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ 0.015 USD 99% Ng©n hµng ®iÖn tö 0,010 USD 99,4% Nguån: C¸c ng©n hµng ViÖt Nam tiÕp cËn víi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (e-banking)- T¹p chÝ ng©n hµng sè 5 n¨m 2002 Thø hai, ®èi víi nhiÒu ng©n hµng th× ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Ng©n hµng ®iÖn tö ®­îc xem nh­ mét kªnh ph©n phèi quan träng ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña ngµnh ng©n hµng. Thø ba, ng©n hµng ®iÖn tö cã thÓ gióp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô gia t¨ng kh¸c cña m×nh. Sù gãp mÆt cña Internet víi chøc n¨ng cung cÊp th«ng tin mét c¸ch ®¬n thuÇn kh«ng thÓ ®em l¹i nguån doanh thu phong phó cho ng©n hµng. Tuy nhiªn, b»ng viÖc cung cÊp mét lo¹t c¸c dÞch vô vµ s¶n phÈm tµi chÝnh kh¸c th«ng qua m¹ng Internet, ng©n hµng l¹i cã thÓ kiÕm ®­îc mét nguån lîi ®¸ng kÓ. Kh¸ch hµng cã thÓ sö dông c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c nhau nh­ mua b¸n cæ phiÕu, thÕ chÊp v.v. Nãi c¸ch kh¸c, ng©n hµng ®· cung cÊp mét kªnh ph©n phèi, mét cöa ngâ tµi chÝnh míi th«ng qua dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Thø t­, mét lîi Ých quan träng kh¸c mµ ng©n hµng ®iÖn tö ®em l¹i cho ng©n hµng, ®ã lµ viÖc ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn chiÕn l­îc “toµn cÇu ho¸”, chiÕn l­îc “bµnh tr­íng” mµ kh«ng cÇn ph¶i më thªm chi nh¸nh. Ng©n hµng cã thÓ võa tiÕt kiÖm chi phÝ do kh«ng ph¶i thiÕt lËp qu¸ nhiÒu c¸c trô së hoÆc v¨n phßng, nh©n sù gän nhÑ h¬n, ®ång thêi l¹i cã thÓ phôc vô mét khèi l­îng kh¸ch hµng lín h¬n. Internet qu¶ lµ mét ph­¬ng tiÖn cã tÝnh kinh tÕ cao ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ra c¸c quèc gia kh¸c mµ kh«ng cÇn ®Çu t­ vµo trô së hoÆc c¬ së h¹ tÇng. Theo c¸ch nµy, c¸c ng©n hµng lín ®ang v­¬n c¸nh tay khæng lå vµ dÇn dÇn thiÕt lËp c¬ së cña m×nh, th©u tãm dÇn nÒn tµi chÝnh toµn cÇu. B¶ng 4 CHI PHÝ HO¹T §éNG NG¢N HµNG ®iÖn tö TÝNH trªn TæNG TµI S¶N Cã §¬n vÞ: Tû lÖ phÇn tr¨m 1993-97 1998 1999 2000 C¸c ng©n hµng ®iÖn tö hµng ®Çu(*) 1.8 1.5 1.4 1.4 T©y ¢u(**) 1.6 1.5 1.6 1.8 Hoa Kú 3.2 3.1 3.1 3.1 Hång K«ng vµ Singapore 1.2 1.3 1.3 1.2 Quèc gia §«ng ¸ míi næi(***) 2.2 2.5 2.1 1.9 Ch©u Mü La Tinh(****) 6.2 5.3 5.4 5.8 Trung ¢u 2.9 3.2 3.1 2.7 Nguån: Hawkins and Mihaljek, kh¶o s¸t dÞch vô Internet banking, Fitch-IBCA n¨m 2001. Ghi chó: (*) TÝnh trung b×nh cña PhÇn Lan, Na Uy vµ Thôy §iÓn. (**) TÝnh trung b×nh cña Ph¸p, §øc, Italia vµ Anh quèc. (***) TÝnh trung b×nh cña Indonesia, Hµn Quèc, Malaysia, PhilÝppin vµ Th¸i Lan. (****) TÝnh trung b×nh cña Argentina, Brazil vµ Chi Lª. Cuèi cïng, Internet lµ mét c«ng cô qu¶ng c¸o hiÖu qu¶ ®èi víi bÊt kú mét ng©n hµng nµo. Th«ng qua ng©n hµng ®iÖn tö mµ cô thÓ lµ Internet banking, ng©n hµng cã thÓ ®¨ng t¶i tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh, tæng gi¸ trÞ tµi s¶n, c¸c dÞch vô cña ng©n hµng m×nh, phôc vô cho môc ®Ých xóc tiÕn qu¶ng c¸o. Cã thÓ ng©n hµng ch­a thÓ tiÕn hµnh c¸c giao dÞch tµi chÝnh trùc tuyÕn, song b»ng c¸ch thiÕt lËp c¸c trang web cña riªng m×nh víi chøc n¨ng ban ®Çu lµ cung cÊp th«ng tin vµ gi¶i ®¸p ý kiÕn th¾c m¾c cña kh¸ch hµng qua m¹ng, ng©n hµng còng ®­îc coi lµ ®· b­íc ®Çu tham gia ¸p dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö vµ hoµ m×nh vµo xu thÕ chung cña thêi ®¹i. TÊt c¶ nh÷ng lîi Ých quý gi¸ ®ã ®· vµ ®ang khiÕn c¸c ng©n hµng truyÒn thèng trªn thÕ giíi kh«ng thÓ lµm ng¬ tr­íc thêi kú bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin nh­ hiÖn nay. 4.2.2 Nh­îc ®iÓm Ng©n hµng ®iÖn tö mang l¹i lîi Ých cho ng©n hµng lµ râ rµng vµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn, lo¹i h×nh nµy còng ®em l¹i kh«ng Ýt nh÷ng bÊt cËp vµ khã kh¨n cho ng©n hµng. Song song víi nh÷ng rñi ro cña lo¹i h×nh dÞch vô theo c¸ch truyÒn thèng, nh÷ng rñi ro míi ph¸t sinh kÌm theo lo¹i h×nh dÞchvô ng©n hµng ®iÖn tö ë mét vµi khÝa c¹nh nh­ chiÕn l­îc, ho¹t ®éng, uy tÝn, ®é an toµn vµ khung ph¸p lý. Rñi ro vÒ chiÕn l­îc ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh doanh cña ng©n hµng cã thÓ chÝnh lµ ®iÓm mÊu chèt khi ¸p dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Nãi mét c¸ch kh¸c mét lo¹t c¸c c©u hái ®Æt ra lµ liÖu ng©n hµng cã ¸p dông ng©n hµng ®iÖn tö hay kh«ng? Ng©n hµng cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo ng©n hµng ®iÖn tö hay kh«ng? Ng©n hµng cã nªn lµ ng­êi ®i tiªn phong v­ît xa c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hay chØ nªn ®i sau? Sù phæ biÕn cña Internet trªn toµn cÇu còng nh­ tÝnh kinh tÕ khi sö dông Internet ®· më ra mét cuéc c¹nh tranh cùc kú gay g¾t vµ cã nguy c¬ ngµy cµng d÷ déi h¬n gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. S©n ch¬i chung gi÷a c¸c ng©n hµng mçi lóc mét trë nªn chËt chéi h¬n, thµnh viªn míi vµ thµnh viªn cò ®an xen nhau. Mäi ng©n hµng ®Òu ®­a ra dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö g©y ra t×nh tr¹ng b·o hoµ ®iÒu nµy l¹i cµng lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng. ViÖc th¨m dß thÞ tr­êng vµ so s¸nh cña kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn ®­îc lµ nhê hÖ thèng c¸c ®¹i lý kinh doanh tù ®éng thay kh¸ch hµng dß t×m trªn m¹ng ®Ó t×m ra nh÷ng chµo hµng hÊp dÉn vµ cã gi¸ c¶ c¹nh tranh nhÊt. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ lîi nhuËn biªn cña c¸c ng©n hµng gi¶m vµ lßng trung thµnh cña kh¸ch hµng còng bÞ lung lay. Rñi ro trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng Trong kû nguyªn cña Internet vµ ng©n hµng ®iÖn tö, ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi hai lo¹i rñi ro: Rñi ro trong dù ®o¸n vÒ sè l­îng kh¸ch hµng, rñi ro trong hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin ¦íc ®o¸n mét con sè chÝnh x¸c vÒ sè l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng sÏ tham gia ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét viÖc lµm hÕt søc khã kh¨n vµ lµm thÕ nµo ®Ó ®o¸n tr­íc vµ qu¶n lý ®­îc kh¸ch hµng mµ ng©n hµng sÏ thu hót trong m«i tr­êng míi nµy lµ mét th¸ch thøc ®Æt ra cho c¸c ng©n hµng. NhiÒu ng©n hµng khi cung cÊp dÞch vô trùc tuyÕn ®· ­íc l­îng sai vÒ sè l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng vµ ®iÒu nµy ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ ®¸ng tiÕc khi hÖ thèng trùc tuyÕn cña ng©n hµng kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña kh¸ch hµng, danh tiÕng vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng©n hµng cã thÓ bÞ tæn h¹i. Mét vÝ dô cho lo¹i h×nh rñi ro nµy lµ n¨m 2000, c«ng ty Amazon.com ®· x¸c ®Þnh sai l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng truy cËp vµo trang web cña c«ng ty g©y ra t×nh tr¹ng ngÏn m¹ch tíi 5 giê g©y thiÖt h¹i cho c«ng ty tíi 1 triÖu ®«la( TLTK 13) Thø hai, rñi ro trong hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Kh«ng Ýt nh÷ng ng©n hµng ®· liÒu lÜnh th©m nhËp vµo lÜnh vùc míi mµ kh«ng cã gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th«ng tin. Th«ng th­êng, viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin ®Ó gi¸m s¸t viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ vÊn ®Ò kh¸ hãc bóa ®èi víi c¸c ng©n hµng. Ph¶i lµm c¸ch nµo vµ c¨n cø vµo tiªu chÝ g× ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ chÊt l­¬ng c¸c dÞch vô ng©n hµng? C¨n cø vµo ®©u ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc nh÷ng th«ng tin ph¶n håi mµ ng©n hµng nhËn ®­îc lµ ®Çy ®ñ, râ rµng vµ chÝnh x¸c hay ch­a? Víi ng©n hµng ®iÖn tö n½m b¾t ®­îc vÊn ®Ò nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng. Rñi ro vÒ an toµn vµ b¶o mËt Rñi ro vÒ an toµn trong giao dÞch ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn, ng©n hµng ®· quen thuéc víi c¸c vÊn ®Ò an toµn trong giao dÞch h»ng ngµy nh­ c­íp ng©n hµng, ¨n c¾p t¹i c¸c m¸y ATM hay sai sãt trong qu¸ tr×nh giao dÞch. Tuy nhiªn, rñi ro vÒ an toµn vµ b¶o mËt trong c¸c giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö cßn cã liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Nh÷ng mèi ®e do¹ vµ tÊn c«ng tõ bªn ngoµi nh­ ®ét nhËp hÖ thèng, nghe ngãng th«ng tin bÊt hîp ph¸p, ®¸nh lõa hÖ thèng hay t¹o ra c¸c t×nh huèng "tõ chèi dÞch vô"®Ó lµm t¨ng rñi ro vÒ an toµn cña ng©n hµng. Th¸ng 2-2000, c¸c vô tÊn c«ng tõ bän tin tÆc lµ nguyªn nh©n cña hµng lo¹t website trªn thÕ giíi trong nhiÒu giê: eBay ngõng ho¹t ®éng trong 5 giê, Amazon gÇn 4 giê, CNN gÇn 3,5 giê, E- Trade gÇn 3 giê, Yahoo còng ngõng ho¹t ®éng tõ 3-4 giê. Cho ®Õn nay, c¶ thÕ giíi ®ang hy väng t×m ra biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m ng¨n chÆn nh÷ng cuéc tÊn c«ng t­¬ng tù trong t­¬ng lai (TLTK 13) C¸c ®o¹n m· nguy hiÓm C¸c ®o¹n m· nguy hiÓm nh­ c¸c lo¹i virus, worm,... lµ mét ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh, cã t¸c h¹i ®èi víi hÖ thèng th«ng tin cña m¸y tÝnh nãi chung vµ hÖ thèng m¹ng cña ng©n hµng nãi riªng. Nã ph¸ huû c¸c ch­¬ng tr×nh, c¸c tÖp d÷ liÖu, c¸c phÇn mÒm hÖ thèng. C¸c lo¹i m· nguy hiÓm ®ang vµ sÏ cßn g©y ra nh÷ng t¸c h¹i nghiªm träng, ®e do¹ tÝnh toµn vÑn vµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc, thay ®æi c¸c chøc n¨ng hay ®«i khi lµm ng­ng trÖ toµn bé ho¹t ®éng cña nhiÒu hÖ thèng... §©y lµ mét trong nh÷ng mèi ®e do¹ lín nhÊt ®èi víi an toµn giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö. Gian lËn thÎ th­¬ng m¹i Trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng, gian lËn thÎ tÝn dông cã thÓ x¶y ra trong tr­êng hîp thÎ tÝn dông bÞ mÊt, bÞ ®¸nh c¾p c¸c th«ng tin vÒ sè thÎ, m· sè ®Þnh danh c¸ nh©n, c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng bÞ tiÕt lé. Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö , c¸c hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i thÎ tÝn dông x¶y ra ®a d¹ng vµ phøc t¹p h¬n. Mèi ®e do¹ lín nhÊt ®èi víi kh¸ch hµng lµ bÞ "mÊt" c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn thÎ vµ c¸c th«ng tin vÒ giao dÞch sö dông thÎ trong qu¸ tr×nh diÔn ra giao dÞch. Tin tÆc cã thÓ ®ét nhËp vµo c¸c website th­¬ng m¹i ®iÖn tö, lÊy c¾p c¸c th«ng tin c¸ nh©n cña kh¸ch hµng nh­ tªn, ®Þa chØ, ®iÖn tho¹i... Víi nh÷ng th«ng tin nµy, chóng cã thÓ m¹o danh kh¸ch hµng thiÕt lËp c¸c kho¶n tÝn dông míi nh»m nh÷ng môc ®Ých bÊt hîp ph¸p. Sù kh­íc tõ phôc vô §©y lµ hËu qu¶ cña viÖc tin tÆc sö dông nh÷ng giao th«ng v« Ých lµm trµn ngËp vµ dÉn tíi t¾c nghÏn m¹ch truyÒn th«ng hay sö dông l­îng lín m¸y tÝnh tÊn c«ng vµo mét m¹ng tõ nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau g©y nªn sù qu¸ t¶i vÒ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô. Sù t¾c nghÏn nµy còng ®ång nghÜa víi nh÷ng kho¶n chi phÝ v« cïng lín v× kh¸ch hµng kh«ng thÓ thùc hiÖn giao dÞch ®­îc. Vµ chÝnh sù gi¸n ®o¹n nµy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn vµ tiÕng t¨m cña ng©n hµng. Cho ®Õn nay c¸c ng©n hµng ®ang t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p nh»m ng¨n chÆn c¸c cuéc tÊn c«ng t­¬ng tù nh­ vËy trong t­¬ng lai. Sö dông nguån nh©n lùc bªn ngoµi. §Ó tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn c©c ho¹t ®éng chñ ®¹o, c¸c ng©n hµng cã quy m« lín ®· chuyÓn h­íng sang sö dïng nguån nh©n lùc bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn thi tr­êng vµ më réng c¸c nghiÖp vô ng©n hµng ®iÖn tö. §iÒu nµy còng xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ nguån nh©n lùc néi bé c¸c ng©n hµng cßn thiÕu nhiÒu kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm chuyªn ngµnh còng nh­ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn mét gi¶i ph¸p tæng thÓ cho dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Sö dông nguån nh©n lùc bªn ngoµi ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i dùa vµo bªn thø ba lµ c¸c c«ng ty phÇn mÒm hay c¸c c«ng ty cung cÊp gi¶i ph¸p tæng thÓ. §Ó cã thÓ qu¶n lý nh÷ng ho¹t ®éng cña bªn thø ba mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro, ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh néi bé còng nh­ gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng cña bªn thø ba hay c¸c c«ng ty cung cÊp. §©y lµ vÊn ®Ò v« cïng nh¹y c¶m ®èi víi dÞch vô ng©n hµng nãi chung còng nh­ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö nãi riªng. ViÖc rß rØ th«ng tin kh¸ch hµng xuÊt ph¸t tõ viÖc qu¶n lý láng lÎo c¸c ho¹t ®éng bªn thø ba trong qu¸ tr×nh x©y dùng, cung cÊp dÞch vô sÏ g©y ra nh÷ng hËu qña bÊt lîi trong quan hÖ cña ng©n hµng víi kh¸ch hµng. Do ®ã, tuy sö dông nguån nh©n lùc bªn ngoµi lµ mét xu h­íng phæ biÕn mµ c¸c ng©n hµng sö dông ®Ó ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö míi nh­ng viÖc sö dông nguån nh©n lùc nµy chØ ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ ®¶m b¶o an toµn khi cã sù ph©n c«ng râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia. II. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C¸c ng©n hµng truyÒn thèng tån t¹i chñ yÕu lµ ®Ó tiÕp nhËn, vËn chuyÓn vµ trao ®æi nh÷ng lo¹i giÊy tê nh­ tê khai, hå s¬ vay tiÒn, th­ tÝn dông, phiÕu chøng nhËn göi vµ rót tiÒn, b¸o c¸o, sæ tiÕt kiÖm. Tuy nhiªn ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 1970, phÇn lín c¸c ng©n hµng ®· nhËn thÊy cao trµo më chi nh¸nh å ¹t ë thêi kú tr­íc giê ®©y ®· ®Õn chç bÕ t¾c. Më mét chi nh¸nh rÊt tèn kÐm v× ph¶i mÊt nhiÒu n¨m míi thu ®­îc lîi nhuËn. C¸c ng©n hµng lóc nµy ®ang bÞ ¸p lùc trong nhu cÇu t×m kiÕm nh÷ng c¸ch thøc míi ®¬n gi¶n h¬n, thuËn tiÖn h¬n ®Ó cung øng dÞch vô cho kh¸ch hµng. §Õn gi÷a nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20, m¹ng ®· thùc sù ph¸t triÓn m¹nh vµ ®· cã t¸c ®éng lín ®èi víi ngµnh ng©n hµng. C«ng nghÖ ®· lµm phÇn lín c¸c s¶n phÈm vµ qui tr×nh diÔn ra trong ho¹t ®éng ng©n hµng hiÖu qu¶ h¬n so víi thêi kú tr­íc ®©y. Khi m¸y vi tÝnh c¸ nh©n b¾t ®Çu ph¸t triÓn th× mét sè ng©n hµng t¹i c¸c quèc gia b¾t ®Çu cung cÊp cho kh¸ch hµng mét phÇn mÒm gióp hä cã thÓ cã thÓ xem sè d­ tµi kho¶n vµ cã thÓ thùc hiÖn mét sè lÖnh thanh to¸n ®èi víi mét sè dÞch vô c«ng céng nh­ thanh to¸n tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc. §Õn n¨m 1995, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö chÝnh thøc ®­îc triÓn khai th«ng qua phÇn mÒm Quicken cña c«ng ty Intuit Inc víi sù tham gia cña 16 ng©n hµng lín nhÊt Hoa Kú. Khi ®ã, nÕu ®­îc trang bÞ mét m¸y tÝnh, modem vµ phÇn mÒm Quicken lµ kh¸ch hµng cã thÓ sö dông ®­îc dÞch vô nµy. Tuy nhiªn, vµo thêi ®iÓm ®ã, sè l­îng kh¸ch hµng sö dông dÞch vô míi nµy ch­a nhiÒu. Theo kÕt qu¶ cña mét cuéc ®iÒu tra liªn bang vÒ c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®­îc thùc hiÖn víi trªn 4000 hé gia ®×nh t¹i Hoa Kú vµo 1995, møc ®é sö dông c«ng nghÖ ®iÖn tö ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh ®· b¾t ®Çu phæ biÕn, song vÉn ch­a thÓ lµ mét lo¹i h×nh dÞch vô chñ yÕu trong giao dÞch. Ph­¬ng thøc giao dÞch ®­îc ­a chuéng nhÊt vÉn lµ giao dÞch trùc tiÕp t¹i quÇy, ®­îc 87% hé gia ®×nh ¸p dông. Thªm vµo ®ã, kÕt qu¶ ®iÒu tra cßn cho thÊy møc thu nhËp còng ¶nh h­ëng tíi viÖc sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. C¸c hé gia ®×nh cã møc thu nhËp d­íi 25.000USD mét n¨m d­êng nh­ kh«ng mÆn mµ víi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (TLTK 6).Trong khi ®ã, nh÷ng hé gia ®×nh cã møc thu nhËp trªn 50.000USD th× sö dông dÞch vô nµy th­êng xuyªn h¬n. Ngµy nay, dÞch vô nµy trë nªn kh¸ quen thuéc víi kh¸ch hµng kh«ng chØ trong l·nh thæ Mü mµ nã cßn ph¸t triÓn ra nhiÒu quèc gia kh¸c ë Ch©u ©u v× sù tiÖn lîi vµ hiÖu qu¶ cña nã . Ch¼ng h¹n ë Mü n¨m 1998 ®· cã 7 triÖu hé gia ®×nh th­êng xuyªn giao dÞch víi ng©n hµng qua m¹ng Internet; N¨m 2001 cã kho¶ng 14 triÖu vµ dù kiÕn n¨m 2004 con sè nµy sÏ lªn tíi trªn 20 triÖu. B¶ng 5 Sè l­îng d©n c­ Ch©u ¢u dù kiÕn sö dông c¸c kªnh giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö, 1999-2004 §¬n vÞ: TriÖu ng­êi N¨m Anh quèc §øc T©y Ban Nha Ph¸p Thôy §iÓn Hµ Lan Italia Thôy SÜ 1999 1.0 0.9 0.7 0.2 1.0 0.2 0.1 0.2 2000 2.0 1.6 1.3 0.4 1.3 0.5 0.3 0.4 2001 3.1 2.5 1.8 0.8 1.5 0.9 0.5 0.6 2002 3.9 3.5 2.1 1.1 1.7 1.2 0.8 0.6 2003 4.9 4.3 2.5 1.8 1.9 1.5 1.3 0.7 2004 5.4 4.9 2.7 2.1 2.0 1.7 1.7 0.8 Nguån: T¹p chÝ ng©n hµng trùc tuyÕn (Online banking). Th¸ng 6/2002 Tèc ®é ph¸t triÓn cña dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña sè l­îng ng©n hµng cung cÊp c¸c dÞch vô nay ngµy cµng t¨ng kÓ tõ n¨m 1997. Theo sè liÖu thèng kª cña TËp §oµn B¶o HiÓm TiÒn Göi Liªn Bang (FDIC) th× sè l­îng c¸c ng©n hµng cã trang web ®· t¨ng lªn gÊp ®«i tõ gÇn 1500 tíi 3500 vµo cuèi n¨m 1999, gÇn 1/3 trong sè 10000 ng©n hµng t¹i Hoa Kú ®· cã trang web riªng. MÆc dï sè l­îng c¸c ng©n hµng cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö trong tæng sè c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Hoa Kú ch­a chiÕm mét tû lÖ lín song tµi s¶n cña c¸c ng©n hµng cung cÊp nh­ng c¸c dÞch vô nµy l¹i chiÕm tíi 90% tæng tµi s¶n cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng quèc gia. Thªm vµo ®ã, nh÷ng ng©n hµng th­¬ng m¹i cung cÊp dÞch vô giao dÞch trùc tuyÕn chiÕm tíi gÇn 85% tæng sè tiÒn göi cã gi¸ trÞ d­íi 100.000 USD trong hÖ thèng ng©n hµng toµn quèc. C¸c kho¶n tiÒn göi chÝnh lµ th­íc ®o h÷u hiÖu sè l­îng tµi kho¶n vµ møc ®é ­a chuéng cña kh¸ch hµng ®èi víi mét ng©n hµng nµo ®ã. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng hÇu hÕt c¸c tµi kho¶n cña ®a sè kh¸ch hµng ®Òu ®­îc më t¹i nh÷ng ng©n hµng cã cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (TLTK18) B¶ng 6 So s¸nh sè l­îng d©n c­ trªn thÕ giíi sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö 2000-2004 §¬n vÞ: TriÖu ng­êi Khu vùc 2000 2001 2002 2003 2004 T©y ¢u 18.6 28.0 37.8 47.7 57.9 Hoa Kú 9.9 14.7 17.1 20.4 22.8 NhËt B¶n 2.5 6.5 11.9 19.6 21.8 Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (trõ NhËt B¶n) 2.4 4.4 6.8 9.8 13.8 PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi 1.0 1.7 3.1 5.1 6.1 Tæng sè 34.4 55.3 76.7 102.6 122.3 Nguån: T¹p chÝ ng©n hµng trùc tuyÕn (Online banking). Th¸ng 6/2002 Theo t¹p chÝ Ng©n Hµng Trùc TuyÕn (Online Banking) th× víi tèc ®é ph¸t triÓn vÒ tin häc vµ sù th«ng dông cña c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng cao cÊp (nh­ m¹ng kh«ng d©y tèc ®é cao hoÆc ®iÖn tho¹i c«ng nghÖ WAP) th× sè l­îng d©n c­ T©y ¢u sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö n¨m 2004 sÏ gÊp h¬n 3 lÇn so víi n¨m 2000. T­¬ng tù, sè l­îng d©n c­ Hoa Kú sö dông dÞch vô nµy còng sÏ gÊp ®«i vµo n¨m 2004. Khu vùc Ch©u ¸ cã lÏ lµ khu vùc tiÒm n¨ng nhÊt ®èi víi lo¹i h×nh dÞch vô nµy v× kh¶o s¸t trªn còng cho thÊy d©n c­ Ch©u ¸ sö dông dÞch vô sÏ t¨ng gÇn 6 lÇn vµo n¨m 2004. Trong khi ®ã, c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi còng coi viÖc cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö bæ sung cho c¸c dÞch vô hiÖn t¹i lµ chiÕn l­îc kinh doanh trong thÕ kû míi. Theo kh¶o s¸t cña h·ng t­ vÊn dÞch vô Gomez, sè l­îng ng©n hµng cung cÊp dÞch vô nµy sÏ t¨ng lªn 33% vµo n¨m 2005 so víi 20% cña n¨m 2001. §iÒu nµy cã nghÜa trong vßng 5 n¨m ®Çu tiªn cña thiªn niªn kû míi, cø 3 ng©n hµng trªn thÕ giíi th× cã 1 ng©n hµng cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. BiÓu ®å 1 Xu h­íng cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö cña c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi Nguån: kh¶o s¸t vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö cña c«ng ty Gomez, Th¸ng 7/2002. Sù kh¸c biÖt gi÷a thanh to¸n ®iÖn tö vµ thanh to¸n truyÒn thèng Toµn bé c¸c hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö ®Òu ®­îc thùc hiÖn dùa trªn c¬ s¬ ký thuËt sè, chóng ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn c¸c thanh to¸n trªn Internet. VÒ b¶n chÊt hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö lµ phiªn b¶n cña hÖ thèng thanh to¸n truyÒn thèng ®ang ®­îc sö dông hµng ngµy nh­ tiÒn mÆt sÐc vµ thÎ tÝn dông. Tuy nhiªn thanh to¸n ®iÖn tö cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t¹o ra ®Æc ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a thanh to¸n ®iÖn tö vµ thanh to¸n truyÒn thèng. Thø nhÊt, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö chØ lµ c¸c con sè chóng ®­îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ thùc thi viÖc mua b¸n ®iÖn tö, mét h×nh thøc mua b¸n trong ®ã hoµn toµn kh«ng thÊy sù xuÊt hiÖn cña tiÒn mÆt, tiÒn xu còng nh­ kh«ng cã nh÷ng tÊm sÐc ®­îc ký b»ng bót, tÊt c¶ mäi thø ®Òu ®­îc sè ho¸ vµ ¶o ho¸ b»ng nh÷ng chuçi bit (®¬n vÞ cña m¸y tÝnh) Thø 2, trong thanh to¸n truyÒn thèng chØ ng©n hµng míi cã quyÒn ph¸t hµnh tiÒn vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ kh¸c. Trong thanh to¸n ®iÖn tö c¸c c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh còng ®­îc phÐp ph¸t triÓn c¸c phÇn mÒm ®ãng vai trß lµ c«ng cô thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. V× vËy trong thanh to¸n ®iÖn tö kh¸ch hµng cã thÓ lùa chän mét trong nhiÒu c¸ch thø thanh to¸n kh¸c nhau trªn c¬ së phÇn mÒm cña c¸c c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh. III. Vai trß cña ng©n hµng ®iÖn tö Cuèi nh÷ng 1994, Internet ph¸t triÓn m¹nh, bÊt kú ng­êi nµo nãi r»ng Internet lµm biÕn ®æi mäi thø h¼n ph¶i nghÜ ®Õn ngµnh ng©n hµng. Lóc ®Çu ng­êi ta e r»ng Internet sÏ lµm thay ®æi ngay lËp tøc mäi quy t¾c trong ngµnh ng©n hµng. Nh­ng hai ®Õn ba n¨m sau, nh÷ng quy t¾c c¬ b¶n nµy kh«ng hÒ bÞ thay ®æi mµ hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cho ngµnh ng©n hµng. 1. Thanh to¸n trong hÖ thèng th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng, ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thiÕt kÕ vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm míi, tiÕp thÞ s¶n phÈm, ph©n phèi chóng vµ cung cÊp c¸c hç trî cho kh¸ch hµng. §Çu tiªn kh¸ch hµng ph¶i m« t¶ vÒ mét mÆt hµng nµo ®ã, cã thÓ lµ mét s¶n phÈm, mét dÞch vô hay mét th«ng tin. Sau ®ã t×m kiÕm th«ng tin vÒ b¶n th©n mÆt hµng, vÒ n¬i b¸n vµ lùa chän tr­íc khi mua hµng. Qu¸ tr×nh mua b¸n bao gåm viÖc th­¬ng l­îng vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng, ®iÒu kiÖn ph©n phèi, h×nh thøc thanh to¸n. Tham gia mua b¸n cßn cã c¶ ng©n hµng, tæ chøc tµi chÝnh. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh thanh to¸n diÔn ra kh¸ phøc t¹p do ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh chØ tham gia víi vai trß lµ nh÷ng ng­êi gi÷ tiÒn vµ trung gian trong c¸c giao dÞch. HÖ thèng cña ng­êi b¸n HÖ thèng cña ng­êi mua Ng©n hµng cña ng­êi b¸n Ng©n hµng cña ng­êi mua Hµng ho¸/ DÞch vô TiÒn mÆt Vèn ®Çu t­ TiÒn mÆt TiÒn mÆt H×nh 9: Vai trß trung gian cña ng©n hµng trong c¸c hÖ thèng th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Nguån :Th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia-NXB Lao ®éng 2002 2. Thanh to¸n ®iÖn tö trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, qu¸ tr×nh giao dÞch diÔn ra t­¬ng tù nh­ trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng. Tuy nhiªn, nÕu trong th­¬ng m¹i truyÒn thèng qu¸ tr×nh giao dÞch diÔn ra rêi r¹c th× giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö liªn kÕt hÖ thèng c¸c kh©u trung gian l¹i víi nhau. Qu¸ tr×nh thanh to¸n còng nh­ giao dÞch tù ®éng thù._.hãng, nÕu nh­ ng©n hµng vÉn cÇn mét ®Þa ®iÓm ®Ó giao dÞch kh«ng thÓ chuyÓn toµn bé giao dÞch thµnh ®iÖn tö ®­îc. H×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö chØ lµ mét c«ng cô, mét kªnh ph©n phèi míi cña ngµnh ng©n hµng v× kh¸ch hµng vÉn muèn biÕt trô së ng©n hµng chÝnh ë ®©u vµ liÖu ng©n hµng ®ã cã ®ñ uy tÝn ®Ó hä göi tiÒn vµo ®Êy kh«ng. Th× doanh nghiÖp hoµn toµn cã kh¶ n¨ng trë thµnh doanh nghiÖp ®iÖn tö mµ kh«ng cÇn cã trô së giao dÞch (nh­ c«ng ty Amazon.com). Do vËy c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö còng cÇn ph¶i ®­îc ph¸t triÓn ®Ó dÔ dµng thùc hiÖn c¸c giao dÞch trùc tuyÕn. §èi víi kh¸ch hµng. §µo t¹o tin häc ngµy cµng ®­îc më réng vµ nhu cÇu häc tËp tin häc ngµy cµng cao khiÕn mÆt b»ng hiÓu biÕt chung vÒ tin häc trong céng ®ång d©n c­ ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt ë thµnh phè vµ c¸c trung t©m v¨n ho¸, chÝnh trÞ, th­¬ng m¹i lín. L­îng ng­êi sö dông Internet ngµy cµng t¨ng, kh¸ch hµng cã nhiÒu c¬ héi tiÕp xóc víi giao th­¬ng th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Æc biÖt lµ giao th­¬ng th«ng qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö. DÇn dÇn mäi ng­êi nhËn thÊy r»ng giao dÞch th«ng qua Internet sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho m×nh còng nh­ cho céng ®ång. Giao dÞch ®iÖn tö lóc ®ã sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Thùc tÕ, c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi 100% ng­êi d©n trªn 18 tuæi cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, sö dông thÎ thanh to¸n vµ c¸c dÞch vô Internet banking. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam th× kh«ng nh­ vËy. DÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö míi ®­îc ®­a vµo ¸p dông, chØ kho¶ng 25% trong sè ®ã chØ cã 15% lµ sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö (TLTK4). L­îng sö dông dÞch vô nµy ë ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c. Tuy nhiªn, nÕu cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn hîp lý th× sÏ mang l¹i mét l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng lín, më ra triÓn väng cho ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy viªc thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö më ra rÊt nhiÒu triÓn väng nh­ng còng g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc ®ßi hái mçi ng©n hµng ph¶i cã chiÕn l­îc, s¸ch l­îc vµ b­íc ®i phï hîp. §ång thêi c¸c c¬ quan cã liªn quan còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ph¸t triÓn ®Ó ho¹t ®éng ng©n hµng ngµy cµng trë nªn quªn thuéc ®èi víi ng­êi d©n ViÖt Nam. Trªn c¬ së nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c ng©n hµng gÆp ph¶i em xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam. 1. Gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt c«ng nghÖ §Çu t­ cho kü thuËt c«ng nghÖ cã ý nghÜa r©t quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö, ®ã lµ chiÕn l­îc mang tÝnh l©u dµi vµ mang l¹i hiÖu qu¶ nhÊt. Mçi ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh chiÕn l­îc CNTT cho ng©n hµng m×nh nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc tæng thÓ cña ng©n hµng, cã tÝnh ®Õn néi lùc cña m×nh. Mçi ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu l©u dµi còng nh­ môc tiªu tr­íc m¾t ®Ó tõ ®ã ®­a ra ®­îc chiÕn l­îc ®Çu t­ vµo CNTT. Cô thÓ nh­ cÇn xem xÐt trong thêi gian tíi ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm dÞch vô g×, lo¹i h×nh dÞch vô ®ã cÇn ph¶i cã ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm, phÇn cøng nµo ®i kÌm. §ång thêi ng©n hµng còng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ c¬ cÊu ®Çu t­ vµo phÇn mÒm, phÇn cøng nh­ thÕ nµo cho hîp lý, phÇn mÒm nªn mua cña c¸c c«ng ty trong n­íc, do ®éi ngò c¸n bé cña ng©n hµng viÕt ra hay mua cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. Trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay, gi÷a c¸c ng©n hµng ViÖt Nam còng nh­ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, ng©n hµng nµo bÞ tôt hËu vÒ c«ng nghÖ th× ng©n hµng ®ã sÏ thÊt b¹i vµ bÞ lo¹i khái thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy, ®Çu t­ cho c«ng nghÖ kü thuËt sÏ lµ ®Çu t­ mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi, nã kh«ng chØ ®¶m b¶o sù an toµn trong kinh doanh mµ cßn ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña ng©n hµng. 2. VÒ ®µo t¹o con ng­êi §Ó thùc hiÖn tèt nghiÖp vô ng©n hµng ®iÖn tö, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn yÕu tè con ng­êi bëi nghiÖp vô nµy ®ßi hái ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. C¸c ng©n hµng cÇn bæ sung kÞp thêi c¸c c¸n bé trÎ cã n¨ng lùc, ®ång thêi ph¶i ph¸t hiÖn vµ ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lµm lùc l­îng nßng cèt. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét lo¹i h×nh dÞch vô th­êng xuyªn c¶i tiÕn, c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm còng nh­ c¸c nghiÖp vô thay ®æi hµng ngµy nªn nhiÒu khi nh©n viªn ch­a kÞp n¾m b¾t dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhÇm lÉn do vËy cÇn ph¶i th­êng xuyªn tæ chøc c¸c kho¸ tËp huÊn ®Ó h­íng dÉn vÒ nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé. §©y lµ mét diÔn ®µn thùc sù bæ Ých cho viÖc tËp tiÕp thu kiÕn thøc nghiÖp vô míi ®ång thêi trao ®æi kinh nghiÖm, khã kh¨n thùc tÕ khi thùc hiÖn nghiÖp vô vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Ngoµi viÖc ®µo t¹o cho ®éi ngò c¸n bé, ng©n hµng còng cÇn ph¶i quan t©m, chó träng tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ng­êi sö dông c¸c dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i nµy. ChÝnh kh¸ch hµng míi lµ nh÷ng ng­êi cÇn ph¶i biÕt râ vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy, v× cã hiÓu râ th× míi thÊy ®­îc lîi Ých mµ dÞch vô nµy mang l¹i. Do vËy, ng©n hµng cÇn ph¶i ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó h­íng dÉn sö dông cho kh¸ch hµng nh­ ph¸t hµnh s¸ch, tê r¬i giíi thiÖu vÒ c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, c¸ch sö dông dÞch vô ®ã nh­ thÕ nµo, khi cã rñi ro hay th¾c m¾c th× gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo, hay giíi thiÖu c¸c dÞch vô ®ã trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 3. Ho¹t ®éng Marketing §Ó tËn dông triÖt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ®iÖn tö ®· x©y dùng, cÇn ph¶i nh©n réng viÖc cung øng c¸c s¶n phÈm- dÞch vô ®iªn tö . Do vËy ng©n hµng cÇn cã mét kÕ sach tiÒp thÞ kh¸ch hµng, kh«ng nh÷ng doanh nghiÖp lín mµ c¶ doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh­ hé gia ®×nh, c¸ thÓ. Sù tiÖn lîi cña ng©n hµng ®iÖn tö ®èi víi ng­êi sö dông lµ rÊt lín nh­ng trªn thùc tÕ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ch­a ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn vµ sù trë ng¹i cña thãi quen dïng tiÒn mÆt trong d©n c­ nªn viÖc qu¶ng c¸o lµ ®­¬ng nhiªn ®èi víi qu¶ng ®ai quÇn chóng. Còng nh­ tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm kh¸c, s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö còng cÇn cã nh÷ng ho¹t ®éng Marketing ®Ó x¸c ®Þnh cho m×nh ®èi t­îng kh¸ch hµng phôc vô, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. ChiÕn l­îc Marketing ®èi víi dÞch vô ng©n hµng còng sÏ bao gåm nh÷ng chÝnh s¸ch nh­ nh÷ng s¶n phÈm kh¸c. Lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu tõ ®ã ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp Ho¹t ®éng Marketing vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh phøc t¹p gi÷a c¸c ng©n hµng, trë ng¹i vÒ thu nhËp vµ t©m lý chuéng tiÒn mÆt do vËy ng©n hµng cÇn ph¶i chó ý phôc vô ®èi t­îng nµo vµ nh­ thÕ nµo lµ cÇn thiÕt. ViÖc lùa chän kh¸ch hµng môc tiªu lµ mét b­íc quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña tÊt c¶ c¸c ngµnh. Khi x¸c ®Þnh ®óng kh¸ch hµng môc tiªu, ng­êi ta sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc ®­a ra nh÷ng ®èi s¸ch kinh doanh phï hîp nh»m phôc vô tèt nhu cÇu cña nhãm kh¸ch hµng ®· lùa chän. Ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®iÖn tö còng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Do ®ã, ng©n hµng kh«ng thÓ thô ®éng tr«ng chê kh¸ch hµng tù t×m ®Õn m×nh mµ ph¶i chñ ®éng lùa chän vµ t×m ra gi¶i ph¸p thu hót kh¸ch hµng mµ m×nh mong muèn phôc vô. Thu nhËp lµ vÊn ®Ò ¶nh h­ëng lín tíi c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö, cña mét nÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. ViÖt Nam lµ mét n­íc chËm ph¸t triÓn, h¬n 70% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ gÇn 80% lao ®éng trong n«ng nghiÖp. Thu nhËp cña nhãm d©n c­ nµy lµ thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh, ®a phÇn lµ d©n trÝ thÊp, hä cßn ch­a hiÓu, ch­a h×nh dung ra kh¸i niÖm ng©n hµng ®iÖn tö nh­ thÕ nµo huèng chi lµ nãi ®Õn viÖc sö dông nã. §©y ch­a ph¶i lµ kh¸ch hµng môc tiªu. Muèn hÖ thèng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn th× ph¶i tËp trung vµo nh÷ng kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao. §©y míi chÝnh lµ nhãm kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cña c¸c ng©n hµng hiÖn nay. V× ®èi t­îng nµy lu«n s½n sµng sö dông c¸c dÞch vô ®em l¹i lîi Ých cho m×nh nhÊt vµ ph¶i ®em l¹i sù tiÖn dông víi chi phÝ thÊp nhÊt. §Æc biÖt ®èi víi c¬ quan, doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph©n ®o¹n thÞ tr­êng nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ tËp trung ph¸t triÓn l­îng kh¸ch hµng môc tiªu tèi ®a. Còng cã thÓ ph©n thµnh c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. C¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt nhËp khÈu th­êng xuyªn giao dÞch víi c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi, tiÕp xóc víi c¸c lo¹i h×nh thanh to¸n tiªn tiÕn, do vËy nhu cÇu tham gia thanh to¸n ®iÖn tö cao, cÇn tËp trung vµo ®èi t­îng kh¸ch hµng nµy. C¸c doanh nghiÖp kh¸c còng tham gia vµo giao dÞch vµ thanh to¸n nh­ng nhu cÇu thanh to¸n ®iÖn tö kh«ng nhiÒu. Trong mét vµi n¨m tíi, mçi ng©n hµng cÇn x©y dùng cho m×nh mét kªnh ph©n phèi riªng. T¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cèt lâi, x¸c ®Þnh ®­îc thø tù ­u tiªn cho viÖc triÓn khai c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Tuy ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ®­îc triÓn khai mét thêi gian nh­ng c¸c ng©n hµng vÉn ch­a t¹o ®­îc s¶n phÈm cèt lâi cho ng©n hµng m×nh, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm ®ã. Do vËy, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu cña m×nh trong vµi n¨m tíi ®Ó tõ ®ã ®Þnh h­íng cho s¶n phÈm cña m×nh. Nghiªn cøu xem c¸c s¶n phÈm nµo cña m×nh cã ­u thÕ nhÊt, cã kh¶ n¨ng ph¸t triªn nhÊt s¾p xÕp theo thø tù ­u tiªn. VÝ dô, mÆc dï Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng lµ ng©n hµng ®i ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn thÎ thanh to¸n nh­ng Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng l¹i ®i sau ng©n hµng ACB vÒ lÜnh vùc ph¸t hµnh. Lý do lµ v× ng©n hµng ACB ®Æt môc tiªu vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm thÎ, lÊy thÎ lµm s¶n phÈm cèt lâi cña m×nh nªn ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p Marketing phï hîp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm nh­ lu«n t¹o ra c¸c s¶n phÈm liªn kÕt, kÕt hîp víi c¸c siªu thÞ, c¸c h·ng du lÞch, taxi… §Èy m¹nh c«ng t¸c tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét dÞch vô hoµn toµn míi, tuy nhiªn còng chØ cã mét sè ng­êi biÕt ®Õn dÞch vô nµy. §iÒu nµy cho thÊy c«ng t¸c tiÕp thÞ cña c¸c ng©n hµng cßn Ýt. Qu¶ng c¸o lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu nh»m giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh ®Õn kh¸ch hµng v× vËy ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö c¸c ng©n hµng cÇnph¶i chó träng tíi c«ng t¸c nµy. §èi víi nhãm kh¸ch hµng môc tiªu, ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng ho¹t ®éng tiÕp thÞ cô thÓ, giíi thiÖu cho hä hiÓu vÒ nh÷ng tiÖn Ých mµ ng©n hµng ®iÖn tö mang l¹i. Ng©n hµng cã thÓ cö mét sè nh©n viªn ®Õn c¸c doanh nghiÖp, c«ng cô ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm dÞch vô mµ m×nh cung cÊp ®ång thêi h­íng dÉn ng­êi sö dông truy cËp nh­ thÕ nµo nÕu muèn thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö. B¸n hµng c¸ nh©n lµ mét kªnh ph©n phèi quan träng v× ®©y lµ mét s¶n phÈm míi, cÇn h­íng dÉn sö dông, liªn quan ®Õn c«ng nghÖ vµ ®Æc biÖt cÇn n¾m b¾t th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa kh¸ch hµng. Do vËy cÇn cã sù tiÕp xóc trùc tiÕp gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ®Ó thÊy râ nh÷ng ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu trong dÞch vô mµ ng©n hµng m×nh cung cÊp. 2. Mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc n©ng cao ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö 2.1 KiÕn nghÞ ®èi víi c¬ quan qu¶n lý Ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö. Trªn thùc tÕ, m«i tr­êng ph¸p lý lµm nÒn t¶ng cho viÖc hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Do vËy, ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng còng nh­ c«ng t¸c ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö. Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 44/Q§-TTg ngµy 21 th¸ng 3 n¨m 2002 quy ®Þnh ph¹m vi sö dông chøng tõ vµ ch÷ ký ®iÖn tö. QuyÕt ®Þnh nµy ®· quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ch÷ ký ®iÖn tö. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi, ch÷ ký ®iÖn tö vÉn cÇn cã luËt ®iÒu chØnh míi thÓ hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ tÝnh ph¸p lý cña nã. HiÖn nay, ch÷ ký ®iÖn tö vÉn ph¶i sö dông v¨n b¶n d­íi luËt ®Ó ®iÒu chØnh còng chØ lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ. §· lµ v¨n b¶n d­íi luËt th× tÝnh chÊt ph¸p lý cña nã kh«ng cao vµ cßn bÞ h¹n chÕ vÒ ph¹m vi sö dông, cô thÓ quyÕt ®Þnh 44/Q§-TTg míi chØ cho phÐp ¸p dông trong c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. §Çu t­ cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ViÖc ®Çu t­, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, trang bÞ kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô ng©n hµng kh«ng ph¶i chØ lµ vÊn ®Ò cña riªng ngµnh ng©n hµng mµ cña c¶ n­íc, n»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn chó ý ®Çu t­ cho lÜnh vùc nµy, nhanh chãng ®­a n­íc ta theo kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vÒ c«ng nghÖ ng©n hµng. §èi víi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô thanh to¸n ®iÖn tö mµ nÕu chØ cã ngµnh ng©n hµng th× ch­a ®ñ. Nh­ chóng ta ®· biÕt, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö phô thuéc nhiÒu vµo c«ng nghÖ th«ng tin, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Òu lµ nh÷ng lo¹i m¸y mãc hiÖn ®¹i mµ ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Do ®ã, Nhµ n­íc nªn xem xÐt gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho nh÷ng m¸y mãc nµy. T¹o m«i tr­êng kinh tÕ x· héi æn ®Þnh M«i tr­êng kinh tÕ x· héi æn ®Þnh lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho mäi sù ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö còng vËy. Kinh tÕ x· héi cã æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× ®êi sèng cña mäi ng­êi d©n míi ®­îc c¶i thiÖn, quan hÖ kinh tÕ míi cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi c¸c c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i. Kinh tÕ x· héi cã ph¸t triÓn th× míi cã thÓ më réng ®èi t­îng phôc vô cña m×nh. §Çu t­ cho hÖ thèng gi¸o dôc §Çu t­ cho hÖ thèng gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn nh©n tè con ng­êi. VÊn ®Ò nµy n»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung cña mét quèc gia. Do vËy, muèn cã mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong mét ngµnh ¸p dông nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi nh­ ng©n hµng th× cÇn cã mét ®­êng lèi chØ ®¹o cña Nhµ n­íc Sinh viªn cña c¸c tr­êng ®¹i häc trong t­¬ng lai sÏ lµ chñ ®Êt n­íc. §©y lµ ®éi ngò cã tr×nh ®é, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®­îc c¸c dÞch vô hiÖn ®¹i gióp ViÖt Nam theo kÞp ®µ ph¸t triÓn cña c¸c n­íc. Do vËy, ngay tõ b©y giê Nhµ n­íc vµ c¸c tr­êng ®¹i häc cÇn ph¶i cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®¹o t¹o ®éi ngò c¸n bé t­¬ng lai nµy nh­ ®­a thªm c¸c m«n häc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, thanh to¸n ®iÖn tö vµ CNTT vµo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c tr­êng ®¹i häc. Sù trî gióp cña nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò quan träng ®èi víi mäi ngµnh mäi cÊp. NÕu cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî m¹nh mÏ cña chÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch thuÕ, quy ®Þnh vÒ luËt ph¸p ®Ó c¸c NHTM cã ®Þnh h­íng triÓn khai dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u dµi th× nhÊt ®Þnh dÞch vô nµy sÏ thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. 2.2 KiÕn nghÞ ®èi víi ngµnh ng©n hµng Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn sím hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö Ng©n hµng Nhµ n­íc hiÖn nay lµ n¬i ban hµnh c¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu tham kh¶o c¸c nghiÖp vô ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cô thÓ ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña ChÝnh phñ nh­ quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ c¸c ph­¬ng thøc vµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh danh kh¸ch hµng, quy ®Þnh vÒ thanh to¸n trùc tuyÕn(online)… ®Ó c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cã thÓ tung ra thÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm dÞch vô hiÖn ®¹i, cung cÊp nh÷ng tiÖn Ých cho kh¸ch hµng. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng b¶n th©n Ng©n hµng Nhµ n­íc tuy kh«ng trùc tiÕp ph¸t triÓn vµ cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô nµy nh­ng còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc lµm sao ®Ó c¸c s¶n phÈm ®ã ®­îc ng©n hµng th­¬ng m¹i sím cã kh¶ n¨ng hiÖn thùc ho¸. X©y dùng mét hÖ thèng m¹ng an toµn Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, vÊn ®Ò an ninh m¹ng lu«n lµ vÊn ®Ò khã kh¨n trong c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ lu«n ®­îc c¸c ng©n hµng coi träng hµng ®Çu. VÊn ®Ò ®Æt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¸c vô x©m nhËp tr¸i phÐp vµo hÖ thèng m¹ng Internet ngay cµng nhiÒu th× c¸c ng©n hµng ph¶i cã gi¶i ph¸p g× ®Ó ®¶m b¶o ®é an toµn th«ng tin trªn m¹ng vµ b¶o vÖ th«ng tin kh¸ch hµng. Theo nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ b¶o mËt th«ng tin th× cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn kh«ng an toµn m¹ng nh­ th«ng tin, d÷ liÖu bÞ tiÕp cËn, x©m nhËp trªn ®­êng truyÒn Internet…. Nh­ vËy ®Ó ®¶m b¶o an nh÷ng nguyªn t¾c, yªu cÇu vÒ b¶o mËt c¸c ng©n hµng khi thùc hiÖn kÕt nèi, giao dÞch ng©n hµng qua m¹ng Internet cÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü l­ìng, cã biÖn ph¸p chÝnh s¸ch râ rµng vÒ chiÕn l­îc ®¶m b¶o ®é an toµn bÝ mËt th«ng tin. §ång thêi ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o mËt kh¸ch hµng, thèng nhÊt vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång bé vµ trªn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh. B¶o mËt trong m¹ng côc bé cña ng©n hµng, qu¶n trÞ m¹ng Internet, n©ng cao c«ng nghÖ, thiÕt bÞ b¶o mËt. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o thiÕt lËp giao dÞch ®óng ®èi t­îng, tr¸nh sù gi¶ m¹o trong ®Ò nghÞ thiÕt lËp giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö, tr¸nh viÖc cÊp tªn giao dÞch sai ®èi t­îng, tr¸nh viÖc tiÕp cËn, x©m nhËp, tiÕt lé tªn giao dÞch, m· sè giao dÞch trong truyÒn tin c¸c ng©n hµng ph¶i: X¸c ®Þnh chÝnh x¸c th«ng tin, d÷ liÖu mµ kh¸ch hµng ph¶i ®iÒn vµo mÉu (form) göi cho ng©n hµng ®¶m b¶o th«ng qua c¸c th«ng tin ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc kh¸ch hµng cña m×nh. Trong tr­êng hîp sö dông m· sè bÝ mËt ( nh­ m· Zip mµ VCB ¸p dông)®Ó nhËn biÕt kh¸ch hµng th× cÇn x¸c ®Þnh râ c¶ kh¸ch hµng vµ nh©n viªn ng©n hµng vÒ tr¸ch nhiÖm gi÷ bÝ mËt th«ng tin m· sè bÝ mËt nµy. Lùa chän h×nh thøc chuyÓn giao th«ng tin vÒ tªn giao dÞch, m· sè giao dÞch theo ph­¬ng thøc thÝch hîp b¶o ®¶m an toµn h¬n. ViÖc sö dông th­ ®iÖn tö chØ ®­îc thùc hiÖn khi th­ ®iÖn tö ®· ®­îc m· ho¸, b¶o mËt, b¶o ®¶m tÝnh an toµn, kh«ng bÞ tiÕp cËn, ®äc trém trong qu¸ tr×nh truyÒn tin. Bªn c¹nh ®ã, do giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng t­¬ng ®èi míi, cã tiÒm Èn nhiÒu rñi ro nªn viÖc kÕt nèi, giao dÞch cung cÊp th«ng tin kh¸ch hµng qua m¹ng Internet còng ®Æt kh¸ch hµng vµo rñi ro vÒ viÖc th«ng tin c¸ nh©n cã thÓ bÞ tiÕt lé do sù x©m nhËp tr¸i phÐp. Do vËy, cÇn cã th«ng b¸o tr­íc cho kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o ®¶m: Kh¸ch hµng hiÓu râ c¸c rñi ro cã thÓ ph¸t sinh vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o mËt thÝch hîp. Kh¸ch hµng phèi hîp cïng ng©n hµng b¶o ®¶m thùc hiÖn chÝnh s¸ch an toµn th«ng tin trªn m¹ng. ChÊp thuËn, cho phÐp kÕt nèi, giao dÞch, chuyÓn giao th«ng tin qua m¹ng Internet. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng kinh doanh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng kh«ng ng¹i ®Çu t­ më réng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö b»ng viÖc trî gióp cho c¸c ng©n hµng trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c ng©n hµng c¹nh tranh ®­îc víi ng©n hµng n­íc ngoµi Ng©n hµng Nhµ n­íc th­êng xuyªn tæ chøc c¸c buæi héi th¶o, kho¸ häc, trao ®æi kinh nghiÖm vÒ ng©n hµng ®iÖn tö cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cïng tham gia, giíi thiÖu ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã ®iÒu kiÖn trao ®æi kinh nghiÖm, gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Cho phÐp c¸c ng©n hµng ViÖt Nam ®­îc ¸p dông linh ho¹t mét sè ­u ®·i nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô do ng©n hµng ViÖt Nam ph¸t hµnh so víi c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi hay chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. KÕt luËn DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö thùc sù lµ mét lo¹i h×nh thanh to¸n hiÖn ®¹i nhiÒu tÝnh n¨ng ­u viÖt. DÞch vô nµy ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¶ ng©n hµng lÉn ng­êi tiªu dïng. H¬n n÷a trong thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn nhanh th× viÖc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö sÏ ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nµy còng nh­ gióp Ých rÊt nhiÒu cho sù ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö më ra nhiÒu triÓn väng c¶i thiÖn tÝnh hiÖu qu¶ cña dÞch vô thanh to¸n còng nh­ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô ng©n hµng gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh ng©n hµng trªn tr­êng quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÓn tö còng g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc víi ngµnh ng©n hµng, ng­êi tiªu dïng còng nh­ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®iÒu nµy ®ßi hái mçi ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ b­íc ®i phï hîp víi môc tiªu cña m×nh còng nh­ môc tiªu chung cña toµn x· héi. Qua kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “Ng©n hµng ®iÖn tö- qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng ¸p dông t¹i ViÖt Nam” chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc kh¸i qu¸t vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, thùc tr¹ng, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc triÓn khai thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam còng nh­ gi¶i ph¸p cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô nµy. Tuy nhiªn trªn ®©y còng chØ lµ nh÷ng nghiªn cøu ban ®Çu vµ nh÷ng nhËn xÐt chñ quan, v× vËy, kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, em mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ b¹n ®äc ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn thªm. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Tµi liÖu tham kh¶o Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2002 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Häc viªn Hµnh chÝnh Quèc gia- NXB Lao ®éng 2002 Thµnh c«ng nhê Internet- Saylingwen- NXB Hµ néi 2002 Tµi liÖu héi th¶o “ Banking Vietnam 2002” tæ chøc 9-10/5/2002 B¸o c¸o tæng kÕt cña ng©n hµng Nhµ n­íc n¨m 2002 Tham luËn “TiÒm n¨ng vµ triÓn väng cña Internet Banking” cña Karen Furst, William Lang vµ Daniel Nolle, th¸ng 4 n¨m 2003 Hawkins vµ Mihaljek, kh¶o s¸t vÒ dÞch vô Internet Banking, Fitch- IBCA n¨m 2001 T¹p chÝ ng©n hµng- Sè 5/2002, sè 3,4/2003 T¹p chÝ tin häc ng©n hµng- Sè 2,3,4/2002, sè 1,2/2003 T¹p chÝ ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng- Sè 104 (T3/2002) T¹p chÝ Tin häc vµ §êi sèng- Sè 9/2002, sè 3/2003 Thêi b¸o kinh tÕ- Sè 114/2002 Sè liÖu cña c¬ quan kiÓm so¸t th«ng tin Hoa Ký- Mike McConel, Security and the Internet, Wallstreet Journal 17/2/2000 QuyÕt ®Þnh 44 ( Q§44/2002/Q§-TTg) cña Thñ t­íng ChÝnh Phñ ngµy 21/3/2002 Phô lôc I: ThÎ thanh to¸n ( credit card) Kh¸i niÖm ThÎ - tiÒn ®iÖn tö lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn nhÊt trªn thÕ giíi ngµy nay, ra ®êi vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ng©n hµng vµ viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong ng©n hµng. ThÎ lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt do ng©n hµng ph¸t hµnh, thÎ cÊp cho kh¸ch hµng sö dông ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô hoÆc ®Ó rót tiÒn mÆt ë c¸c m¸y rót tiÒn tù ®éng hay c¸c ng©n hµng ®¹i lý trong ph¹m vi sè d­ cña tµi kho¶n tiÒn göi hoÆc h¹n møc tÝn dông ®­îc ký kÕt gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ vµ chñ thÎ. Ho¸ ®¬n thanh to¸n thÎ chÝnh lµ giÊy nhËn nî cña chñ thÎ ®èi víi c¬ së chÊp nhËn thÎ. C¬ së chÊp nhËn thÎ vµ ®¬n vÞ cung øng dÞch vô rót tiÒn mÆt ®ßi tiÒn chñ thÎ th«ng qua ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ vµ ng©n hµng thanh to¸n thÎ. Nh­ vËy, sÏ cã 3 hoÆc 4 thµnh viªn tham gia vµo mét giao dÞch thÎ: chñ thÎ (kh¸ch hµng), c¬ së chÊp nhËn thÎ (n¬i cung øng hµng ho¸, dÞch vô), ng©n hµng ph¸t hµnh, ng©n hµng thanh to¸n. Ph©n lo¹i §øng trªn nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau ®Ó ph©n chia c¸c lo¹i thÎ th× cã thÓ chia thÎ thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh­ sau: - Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ s¶n xuÊt + ThÎ kh¾c ch÷ næi: Lµ lo¹i thÎ mµ trªn bÒ mÆt ®­îc kh¾c næi c¸c th«ng tin cÇn thiÕt. Ngµy nay, ng­êi ta kh«ng cßn sö dông lo¹i thÎ nµy n÷a v× kü thuËt cña nã qu¸ th« s¬, dÔ bÞ lîi dông, lµm gi¶ mµ kÕt hîp víi nh÷ng kü thuËt míi nh­ b¨ng tõ vµ chip th«ng minh. + ThÎ b¨ng tõ: ThÎ ®­îc s¶n xuÊt dùa trªn kü thuËt nh÷ng th«ng tin cña thÎ vµ chñ thÎ ®­îc m· ho¸ trªn b¨ng tõ ë mÆt sau cña thÎ. ThÎ nµy ®­îc sö phæ biÕn trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y nh­ng cã thÎ bÞ lîi dông ®Ó lÊy c¾p tiÒn do cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­: th«ng tin ghi trong thÎ hÑp vµ mang tÝnh cè ®Þnh kh«ng thÓ ¸p dông kü thuËt m· ho¸ an toµn, cã thÓ ®äc ®­îc dÔ dµng b»ng thiÕt bÞ g¾n víi m¸y tÝnh. + ThÎ th«ng minh: (smartcard) §©y lµ thÕ hÖ míi nhÊt cña thÎ, dùa trªn kü thuËt vi xö lý tin häc, g¾n vµo thÎ mét “chip” ®iÖn tö cã cÊu tróc gièng nh­ mét m¸y tÝnh hoµn h¶o. ThÎ cã tÝnh an toµn vµ b¶o mËt rÊt cao. Tuy vËy, do lµ mét c«ng nghÖ míi cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­ vËy nªn gi¸ thµnh cßn cao, hÖ thèng m¸y mãc chÊp nhËn thÎ nµy còng ®¾t nªn sö dông cßn ch­a phæ biÕn nh­ thÎ tõ. ViÖc ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn thanh to¸n lo¹i thÎ nµy míi chØ phæ biÕn ë c¸c n­íc ph¸t triÓn dï c¸c tæ chøc thÎ quèc tÕ vÉn ®ang khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®Çu t­ ®Ó ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn lo¹i thÎ nµy nh»m lµm gi¶m tû lÖ rñi ro do gi¶ m¹o thÎ. - Theo chñ thÓ ph¸t hµnh. + ThÎ do ng©n hµng ph¸t hµnh: Lµ lo¹i thÎ do ng©n hµng ph¸t hµnh gióp cho kh¸ch hµng sö dông linh ®éng tµi kho¶n cña m×nh t¹i ng©n hµng hoÆc sö dông sè tiÒn do ng©n hµng cÊp tÝn dông. §©y lµ lo¹i thÎ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt hiÖn nay, kh«ng chØ trong ph¹m vi mét quèc gia mµ cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu. VÝ dô nh­: Visa, MasterCard, JCB... + ThÎ do c¸c tæ chøc phi ng©n hµng ph¸t hµnh: §ã cã thÓ lµ c¸c lo¹i thÎ du lÞch gi¶i trÝ cña c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín hoÆc còng cã thÓ lµ thÎ do c¸c c«ng ty x¨ng dÇu, c¸c cöa hiÖu lín ph¸t hµnh. VÝ dô: thÎ Dinner’s club, Amex .. - Theo tÝnh chÊt thanh to¸n cña thÎ + ThÎ tÝn dông: (creditcard) Lµ lo¹i thÎ ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt, theo ®ã ng­êi chñ thÎ ®­îc sö dông mét h¹n møc tÝn dông tuÇn hoµn ®Ó mua s¾m hµng ho¸, dÞch vô t¹i c¸c c¬ së chÊp nhËn lo¹i thÎ nµy. ThÎ tÝn dông th­êng do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ th­êng ®­îc qui ®Þnh mét h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh trªn c¬ së kh¶ n¨ng tµi chÝnh, tµi s¶n thÕ chÊp cña chñ thÎ. Chñ thÎ chØ ®­îc phÐp chi tiªu trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®· cho. Chñ thÎ ph¶i thanh to¸n cho ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ theo kú hµng th¸ng. L·i suÊt tÝn dông tuú thuéc vµo qui ®Þnh cña mçi ng©n hµng ph¸t hµnh. TÝnh chÊt tÝn dông cña thÎ cßn thÓ hiÖn ë viÖc chñ thÎ ®­îc øng tr­íc mét h¹n møc tiªu dïng mµ kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn ngay, chØ thanh to¸n sau mét k× h¹n nhÊt ®Þnh. ThÎ tÝn dông ®­îc coi lµ mét c«ng cô tÝn dông trong lÜnh vùc cho vay tiªu dïng. + ThÎ ghi nî (debitcard) Víi lo¹i thÎ nµy, chñ thÎ cã thÓ chi tr¶ tiÒn hµng ho¸, dÞch vô dùa trªn sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi hoÆc tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña m×nh t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. ThÎ thanh to¸n kh«ng cã h¹n møc tÝn dông v× nã phô thuéc vµo sè d­ hiÖn h÷u trªn tµi kho¶n cña chñ thÎ. Sè tiÒn chñ thÎ chi tiªu sÏ ®­îc khÊu trõ ngay vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ th«ng qua nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn tö ®Æt t¹i c¬ së chÊp nhËn thÎ. Cã 2 loaÞ thÎ ghi nî c¬ b¶n: *thÎ online: nh÷ng th«ng tin vÒ giao dÞch ®­îc kÕt nèi trùc tiÕp tõ thiÕt bÞ ®iÖn tö ®Æt t¹i c¬ së chÊp nhËn thÎ hoÆc ®iÓm rót tiÒn mÆt tíi ng©n hµng ph¸t hµnh. Gi¸ trÞ nh÷ng giao dÞch ®­îc khÊu trõ trùc tiÕp vµ lËp tøc vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ. *thÎ offline: th«ng tin giao dÞch ®­îc l­u t¹i m¸y ®iÖn tö cña CSCNT vµ ®­îc chuyÓn ®Õn ng©n hµng ph¸t hµnh muén h¬n (kh«ng cã kÕt nèi vµo thêi ®iÓm thanh to¸n) gi¸ trÞ nh÷ng giao dÞch sÏ ®­îc khÊu trõ vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ sau ®ã vµi ngµy. Ngoµi 2 lo¹i thÎ phæ biÕn nhÊt lµ thÎ tÝn dông vµ thÎ ghi nî, cßn mét sè lo¹i thÎ còng ®­îc sö dông réng r·i cho mét sè môc ®Ých nhÊt ®Þnh nh­: the rót tiÒn mÆt, thÎ l­u gi÷ gi¸ trÞ. - Theo ph¹m vi l·nh thæ + ThÎ néi ®Þa: Lµ thÎ ®­îc giíi h¹n sö dông trong ph¹m vi mét quèc gia do vËy ®ång tiÒn giao dÞch ph¶i lµ ®ång b¶n tÖ n­íc ®ã. Ho¹t ®éng cña lo¹i thÎ nµy rÊt ®«n gi¶n, chØ do mét ng©n hµng hoÆc mét tæ chøc ®iÒu hµnh tõ viÖc ph¸t hµnh, xö lý trung gian cho ®Õn thanh to¸n. ThÎ cã nh­îc ®iÓm lµ viÖc sö dông chØ giíi h¹n trong ph¹m vi mét quèc gia v× vËy viÖc kinh doanh sÏ kh«ng hiÖu qu¶ nÕu c¬ së chÊp nhËn thÎ Ýt. 4.4.2 ThÎ quèc tÕ: ThÎ sö dông c¸c lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó thanh to¸n, ®­îc chÊp nhËn trªn ph¹m vi toµn cÇu. ThÎ ®­îc hç trî, qu¶n lÝ trªn toµn thÕ giíi bëi c¸c tæ chøc tµi chÝnh lín nh­ Mastercard, Visa ... ho¹t ®éng thèng nhÊt, ®ång bé. ThÎ quèc tÕ rÊt ®­îc ­a chuéng v× tÝnh an toµn, tiÖn lîi cña nã. - Theo môc ®Ých vµ ®èi t­îng sö dông: + ThÎ kinh doanh: (bussiness card): Lµ lo¹i thÎ ph¸t hµnh cho nh©n viªn cña c«ng ty sö dông, nh»m gióp c¸c c«ng ty qu¶n lý ch¹t chÏ viÖc chi tiªu cña c¸c nh©n viªn v× môc ®Ých chung cña c«ng ty trong kinh doanh. + ThÎ du lÞch vµ gi¶i trÝ : Lµ lo¹i thÎ ®­îc ph¸t hµnh ®Ó phôc vô cho ngµnh du lÞch vµ gi¶i trÝ. - Theo h¹n møc cña thÎ + ThÎ vµng: (Gold card) Lµ lo¹i thÎ ­u h¹ng phï hîp víi møc sèng vµ nhu cÇu tµi chÝnh cña kh¸ch hµnh cã thu nhËp cao. ThÎ ®­îc ph¸t hµnh cho nh÷ng ®èi t­îng cã uy tÝn, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã nhu cÇu chi tiªu lín. §iÓm kh¸c biÖt cña thÎ vµng so víi thÎ th­êng lµ h¹n møc tÝn dông lín. + ThÎ th­êng: (Standard card) Lµ mét lo¹i thÎ tÝn dông nh­ng mang tÝnh phæ th«ng, phæ biÕn, ®­îc sö dông réng r·i trªn toµn thÕ giíi, cã h¹n møc tÝn dông thÊp h¬n thÎ vµng. Tãm l¹i, mÆc dï ®­îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh­ng c¸c lo¹i thÎ nãi trªn ®Òu cã mét ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®ã lµ dïng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô nªn ®­îc gäi chung lµ thÎ thanh to¸n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, lo¹i thÎ tÝn dông ®­îc sö dông phæ biÕn vµ cã quy tr×nh phøc t¹p h¬n c¶. Do ®ã ®Ò tµi nµy sÏ ®i s©u nghiªn cøu vÒ thÎ tÝn dông. NghiÖp vô thanh to¸n thÎ Qu¸ tr×nh thanh to¸n thÎ chÝnh lµ chu tr×nh vËn ®éng cña thÞ tr­êng thÎ mçi khi giao dÞch thÎ ph¸t sinh. Kh¸c víi nghiÖp vô ph¸t hµnh thÎ chØ diÔn ra trong ng©n hµng ph¸t hµnh, nghiÖp vô thanh to¸n thÎ diÔn ra ë bªn ngoµi vµ cã sù tham gia cña hÇu hÕt c¸c thµnh viªn cña thÞ tr­êng thÎ. NghiÖp vô thanh to¸n thÎ b¾t ®Çu khi chñ thÎ tiÕn hµnh mua b¸n, giao dÞch b»ng thÎ t¹i c¸c c¬ së chÊp nhËn thanh to¸n thÎ, m¸y ATM hoÆc c¸c ®iÓm øng tiÒn mÆt. TiÕp ®ã lµ c¸c nghiÖp vô thùc hiÖn thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh víi c¸c bªn trung gian cã liªn quan trong thÞ tr­êng thÎ nh»m ®¶m b¶o cuèi cïng sè tiÒn giao dÞch cña kh¸ch hµng ®­îc thanh to¸n cho c¬ së chÊp nhËn thÎ. Quy tr×nh diÔn ra nh­ sau: (1): Chñ thÎ dïng thÎ ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô hoÆc rót tiÒn mÆt t¹i c¸c CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý. (2): CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý khi nhËn ®­îc thÎ tõ kh¸ch hµng ph¶i kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña thÎ nh­: logo, biÓu t­îng cña thÎ quèc tÕ, b¨ng ch÷ ký, ký hiÖu ®Æc biÖt, thêi h¹n hiÖu lùc, c¸c yÕu tè in næi trªn thÎ, nÕu hîp lÖ CSCNT sÏ cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô cho kh¸ch hµng. (3): CSCNT giao dÞch víi ng©n hµng (göi ho¸ ®¬n thÎ cho ng©n hµng thanh to¸n). (4): Ng©n hµng thanh to¸n cho CSCNT (ghi cã vµo tµi kho¶n cña CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n). (5): Thanh to¸n víi tæ chøc thÎ quèc tÕ vµ c¸c thµnh viªn kh¸c. Cuèi mçi ngµy, ng©n hµng tæng hîp toµn bé c¸c giao dÞch ph¸t sinh tõ thÎ do ng©n hµng kh¸c ph¸t hµnh vµ truyÒn d÷ liÖu cho Tæ chøc thÎ quèc tÕ (6): Tæ chøc thÎ quèc tÕ ghi cã cho ng©n hµng thanh to¸n Tæ chøc thÎ quèc tÕ sau khi nhËn ®­îc d÷ liÖu tõ ng©n hµng thanh to¸n sÏ tiÕn hµnh ghi cã cho ng©n hµng. D÷ liÖu mµ tæ chøc thÎ quèc tÕ truyÒn vÒ bao gåm nh÷ng kho¶n ng©n hµng thanh to¸n ®­îc tr¶, nh÷ng kho¶n phÝ ph¶i tr¶ cho Tæ chøc thÎ quèc tÕ, nh÷ng giao dÞch bÞ tra so¸t. (7): Tæ chøc thÎ quèc tÕ b¸o nî cho ng©n hµng ph¸t hµnh. (8): Thanh to¸n nî cho tæ chøc thÎ quèc tÕ. (9): Göi sao kª cho chñ thÎ (10): Thanh to¸n nî cho ng©n hµng ph¸t hµnh. Chñ thÎ sau khi nhËn ®­îc sao kª sÏ tiÕn hµnh tr¶ tiÒn cho nh÷ng kho¶n hµng ho¸ dÞch vô mµ m×nh ®· tiªu dïng. ._.