Nâng cao năng lực cạnh tranh của thủy sản xuất khẩu Việt Nam sang thị trường Mỹ
Tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh của thủy sản xuất khẩu Việt Nam sang thị trường Mỹ: ... Ebook Nâng cao năng lực cạnh tranh của thủy sản xuất khẩu Việt Nam sang thị trường Mỹ
Tóm tắt tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh của thủy sản xuất khẩu Việt Nam sang thị trường Mỹ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu
Ch¬ng I. LÝ luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ tÇm quan träng cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
1
1.1 LÝ luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh
1
1.1.1 N¨ng lùc c¹nh tranh lµ g×
1
1.1.2 C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng lùc c¹nh tranh
2
1.1.2.1 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia
2
1.1.2.2 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh hµng
3
1.1.2.3 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh s¶n phÈm
4
1.2 Bèi c¶nh vµ xu thÕ c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu trªn thÕ giíi
6
1.2.1 T×nh h×nh thÞ trêng thuû s¶n trªn thÕ giíi
6
C¸c thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n lín
9
1.2.2.1 ThÞ trêng Mü
10
1.2.2.2 ThÞ trêng NhËt B¶n
11
1.2.3 C¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n lín trªn thÕ giíi vµ xu thÕ c¹nh tranh vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n gi÷a c¸c níc nµy
13
1.2.3.1 Th¸i Lan
14
1.2.3.2 Trung Quèc
15
1.3. Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mÆt hµng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam.
18
1.3.1 VÞ trÝ ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu trong xuÊt khÈu nãi chung
18
1.3.1.1 Tæ chøc xuÊt khÈu thuû s¶n
20
1.3.1.2 C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam
24
1.3.2 Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
27
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
29
2.1Bøc tranh chung vÒ thÞ trêng thuû s¶n Mü
29
2.1.1 ThÞ hiÕu tiªu dïng vµ tËp qu¸n kinh doanh cña ngêi Mü
29
2.1.1.1 ThÞ hiÕu tiªu dïng cña ngêi Mü
29
2.1.1.2 TËp qu¸n kinh doanh cña ngêi Mü
31
2.1.2 C¸c s¶n phÈm thuû s¶n trong vµ ngoµi níc ®îc ngêi tiªu dïng Mü a chuéng
33
2.1.3 C¸c quèc gia chñ yÕu vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü
39
2.1.3.1 Canada
40
2.1.3.2 Th¸i Lan
42
2.1.3.3 Trung Quèc
43
2.1.4 ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ hÖ thèng luËt ph¸p Mü liªn hÖ trùc tiÕp ®Õn ngµnh thuû s¶n
45
2.2 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
48
2.2.1 KÕt qu¶ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü trong thêi gian qua
48
2.2.2 C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu thuû s¶n m¹nh sang Mü
50
2.2.3 C¸c s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu chÝnh
52
2.2.3.1 MÆt hµng t«m:
53
2.2.3.2 MÆt hµng c¸ ®«ng l¹nh
55
2.2.3.3 Thuû s¶n kh¸c
57
2.2.4 VÊn ®Ò th¬ng hiÖu, uy tÝn vµ an toµn thùc phÈm cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü
58
2.3 §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
61
2.3.1 N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia
62
2.3.2 N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ngµnh
66
2.3.3 N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp s¶n phÈm
69
Ch¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
72
3.1 Gi¶i ph¸p vÒ nguån hµng
72
3.1.1 N©ng cao n¨ng lùc khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n
72
3.1.2 N©ng cao n¨ng lùc chÕ biÕn
77
3.1.3 Thùc hiÖn tèt vÖ sinh an toµn thùc phÈm
79
3.2 Gi¶i ph¸p vÒ thÞ trêng
82
3.2.1 §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i hç trî xuÊt khÈu.
82
3.2.2 Ph¸t huy vai trß cña HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) trong viÖc hç trî xuÊt khÈu.
82
3.3.3 Thay ®æi thuÕ vµ thµnh lËp quü tÝn dôn_ hç trî xuÊt khÈu
83
3.3.4 Chó trä9‘¡më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n trªn thÞ trêng Mü.
83
3.3 Gi¶i ph¸p vÒ ph©n phèi s¶n phÈm
84
3.3.1 HiÓu râ c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ n¾m ch¾c hÖ thèng ph¸p luËt trong ngµnh thuû s¶n Mü
84
3.3.2 Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th¬ng hiÖu s¶n phÈm
85
3.3.3 Lùa chän kªnh ph©n phèi hiÖu qu¶ nhÊt
87
3.3.4 Thùc hiÖn tèt mèi quan hÖ ngo¹i giao
87
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
Lêi nãi ®Çu
Trong dù th¶o LuËt Thñy s¶n lÇn thø 12 ®· ®îc Quèc héi th«ng qua ngµy 11/11/2003 vµ sÏ cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 1/7/2004, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh ngµnh Thuû s¶n l!¼mét ngµkh kinh tÕ mòi nhän trong nÒn kinh tÕ quèc d©n . Víi ®êng bê biÓn dµi h¬n 3000 km, hÖ thèng s«ng ngßi ao hå dµy ®Æc, h¬n 4 triÖu lao ®éng nghÒ c¸, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n cña ViÖt Nam lµ rÊt lín. §ãng gãp trªn 10% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc n¨m 2002, ®a ViÖt Nam ®øng vµo hµng thø 11 trong sè c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi n¨m 2000, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· trë thµnh ngµnh xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi ®Êt níc ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, më cöa kinh tÕ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ híng ®i rÊt ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ níc ta v× xuÊt khÈu thuû s¶n phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ViÖt Nam, ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh khi c¹nh tranh víi c¸c níc kh¸c.
C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n lín cña ViÖt Nam lµ NhËt B¶n, Mü, Trung Quèc vµ EU. L« hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®Çu tiªn cËp c¶ng níc Mü vµo th¸ng 7/1994, sau 4 th¸ng Mü b·i bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ víi ViÖt Nam, më ra cho thuû s¶n ViÖt Nam mét thÞ trêng míi ®Çy høa hÑn. Tõ ®ã ®Õn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng Mü kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ sau khi “HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú” ®îc ký kÕt (7.2000) vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc (10/12/2001), ViÖt Nam ®· ®îc hëng Quy chÕ Tèi huÖ quèc cña Mü. Tõ n¨m 2001, Mü ®· trë thµnh b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n. §©y lµ mét thÞ trêng kh«ng chØ phong phó vÒ nhu cÇu nhËp khÈu hµng thuû s¶n mµ gi¸ nhËp khÈu còng cao h¬n c¸c thÞ trêng kh¸c, vµ lîng nhËp khÈu còng lín vµo hµng ®Çu thÕ giíi. H¬n n÷a thÞ trêng nµy còng kh«ng kh¾t khe nh thÞ trêng EU vÒ c¸c yªu cÇu kiÓm dÞch vÖ sinh an toµn thùc phÈm hay d lîng kh¸ng sinh ®èi víi thuû s¶n nhËp khÈu.
XuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü ®óng lµ cã rÊt nhiÒu thuËn lîi vµ thÞ trêng nµy thËt sù lµ mét m¶nh ®Êt mµu mì, tuy nhiªn còng chÝnh v× thÕ nªn nã v« cïng hÊp dÉn, lµ môc tiªu cña rÊt nhiÒu c¸c quèc gia, kh«ng ph¶i chØ dµnh riªng cho ViÖt Nam. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü më ra cho ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam rÊt nhiÒu c¬ héi nhng còng ®Çy th¸ch thøc trong ®ã th¸ch thøc lín nhÊt lµ tÝnh c¹nh tranh quyÕt liÖt t¹i thÞ trêng nµy. §Æc biÖt khi chóng ta míi chØ næi lªn ë Mü tõ 2 n¨m nay, chóng ta cha cã nhiÒu kinh nghiÖm nh c¸c níc ®i tríc nh Th¸i Lan, Trung Quèc lµ hai cêng quèc vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n vµ lµ c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt vµo Mü. ViÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt vµ v« cïng quan träng, nã sÏ lµ vò khÝ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng tån t¹i, ®øng v÷ng cña doanh nghiÖp. §©y kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña riªng doanh nghiÖp mµ cña c¶ chÝnh phñ vµ tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam.
“Lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam khi xuÊt khÈu sang thÞ trêng Mü?”, ®©y mét c©u hái lín cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. Hi väng bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy cã thÓ tr¶ lêi ®îc phÇn nµo c©u hái ®ã víi c¸c néi dung sau:
Ch¬ng I. LÝ luËn chung vÒ n¨ng lùc canh tranh vµ tÇm quan träng cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü, trong ®ã cã nªu c¶ kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü, ph¶n ¸nh thùc tr¹ng c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®îc ngêi tiªu dïng Mü a chuéng, c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh vµo Mü víi c¸c s¶n phÈm thÕ m¹nh, kinh nghiÖm cña c¸c níc, tõ ®ã so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam so víi c¸c níc ®ã.
Ch¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o híng dÉn Th¹c sÜ TrÇn ViÖt Hïng, c¸c thÇy c« gi¸o khoa Kinh tÕ ngo¹i th¬ng, Trung t©m th«ng tin Bé Thuû s¶n (10 NguyÔn C«ng Hoan, Hµ Néi), c«ng ty TNHH Minh Phó (tØnh Cµ Mau) ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy.
Hµ Néi ngµy 5 th¸ng 12 n¨m 2003
Sinh viªn thùc hiÖn
Phan ThÞ V©n- Líp NhËt 2- K38
Ch¬ng I. LÝ luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vµ tÇm quan träng cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
1.1 LÝ luËn chung vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh
1.1.1 N¨ng lùc c¹nh tranh lµ g×
Ngµy nay chóng ta ®ang sèng trong mét m«i trêng siªu c¹nh tranh, tøc lµ mét m«i trêng cã møc ®é c¹nh tranh rÊt khèc liÖt vµ liªn tôc gia t¨ng. VËy c¹nh tranh lµ g× vµ n¨ng lùc c¹nh tranh lµ g×?
C¹nh tranh trªn thÞ trêng hµng ho¸ (sau ®©y gäi t¾t lµ c¹nh tranh) lµ viÖc ®Êu tranh hoÆc giµnh giËt cña mét sè ®èi thñ vÒ kh¸ch hµng, thÞ trêng hoÆc nguån lùc cña c¸c tæ chøc.
N¨ng lùc c¹nh tranh lµ mét kh¸i niÖm phøc t¹p, hiÖn nay n¨ng lùc c¹nh tranh ®îc chia theo c¸c cÊp kh¸c nhau, Ýt nhÊt bao gåm 3 cÊp ®é lµ:
N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia xÐt trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trªn ph¹m vi toµn cÇu.
N¨ng lùc c¹nh tranh c«ng ty (hay doanh nghiÖp) xÐt trong quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn c«ng ty, gi÷a c¸c ngµnh hµng.
N¨ng lùc c¹nh tranh s¶n phÈm xÐt trong quan hÖ víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i hoÆc cã kh¶ n¨ng g©y tranh chÊp trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
Theo diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF): “N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia lµ kh¶ n¨ng ®¹t ®îc vµ duy tr× møc t¨ng trëng cao trªn c¬ së c¸c chÝnh s¸ch, thÓ chÕ t¬ng ®èi bÒn v÷ng vµ c¸c ®Æc trng kinh tÕ kh¸c”. Tõ ®ã cã thÓ më réng kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu cho mét ngµnh hµng: “N¨ng lùc c¹nh tranh xuÊt khÈu cña mét ngµnh hµng lµ kh¶ n¨ng mét chñ thÓ t¹o ra vµ duy tr× lîi nhuËn vµ thÞ phÇn t¹i c¸c thÞ trêng ngoµi níc mµ t¹i ®ã cã nhiÒu chñ thÓ kh¸c cïng tham gia kinh doanh ngµnh hµng ®ã, th«ng qua viÖc tËn dông lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt vµ mét lo¹t c¸c nh©n tè ®Æc trng kh¸c cña ngµnh”. ViÖc ®¹t tíi mét sù t¨ng trëng vÒ thÞ phÇn ®ßi hái mét sù phèi hîp x¸c ®¸ng c¸c yÕu tè vÜ m« vµ vi m« th«ng qua viÖc ®Þnh híng mét c¸ch tÝch cùc ®èi víi søc c¹nh tranh cña mÆt hµng. N¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh hµng thuû s¶n cã thÓ hiÓu lµ kh¶ n¨ng mµ ngµnh thuû s¶n ®¹t møc t¨ng trëng, t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ, th«ng qua mét chiÕn lîc s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xóc tiÕn th¬ng m¹i hîp lÝ.
1.1.2 C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng lùc c¹nh tranh
Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, tuú theo tõng cÊp ®é kh¸c nhau mµ ngêi ta ®a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh, do ®ã c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh díi mçi cÊp ®é còng kh¸c nhau. VÒ n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia, th× cã 3 nhãm chØ tiªu chÝnh ®Ó ®¸nh gi¸, ®ã lµ m«i trêng kinh tÕ vÜ m«, khoa häc c«ng nghÖ vµ thÓ chÕ kinh tÕ. (Trong nh÷ng n¨m tríc ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia ngêi ta ph©n thµnh 8 nhãm chØ tiªu víi 500 tiªu chÝ kh¸c nhau. 8 nhãm ®ã lµ ®é më cña nÒn kinh tÕ, vai trß ho¹t ®éng cña chÝnh phñ, ho¹t ®éng tµi chÝnh, c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, qu¶n trÞ nguån nh©n lùc, lao ®éng, thÓ chÕ ph¸p luËt). VÒ n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh hµng, cã c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh lµ lîi thÕ so s¸nh, n¨ng suÊt lao ®éng, s¶n phÈm… VÒ n¨ng lùc c¹nh tranh s¶n phÈm, th× ngêi ta l¹i chó ý ®Õn c¸c chØ tiªu gi¸ c¶, chÊt lîng, quy m« thÞ trêng. Cô thÓ nh sau:
1.1.2.1 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia
a) M«i trêng kinh tÕ vÜ m«
M«i trêng vÜ m« lµ c¸c hÖ thèng chÝnh s¸ch, quan ®iÓm, c«ng cô, biÖn ph¸p vµ chñ tr¬ng mµ Nhµ níc can thiÖp vµo nh»m g©y ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh theo chiÒu híng tÝch cùc vµ cã lîi nhÊt. Nh÷ng chØ tiªu nµy cô thÓ h¬n bao gåm c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan nh hÖ thèng thuÕ quan, hµng rµo phi thuÕ quan, c¸c chÝnh s¸ch vÒ xuÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i, møc ®é can thiÖp cña Nhµ níc, n¨ng lùc vµ quy m« cña ChÝnh phñ, nh÷ng chÝnh s¸ch tµi kho¸, c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn tµi chÝnh nh kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trung gian tµi chÝnh, rñi ro tµi chÝnh, ®Çu t vµ tiÕt kiÖm, c¸c chØ tiªu vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng nh giao th«ng liªn l¹c, kho tµng bÕn b·i, c¸c chØ tiªu vÒ qu¶n trÞ, lao ®éng…
b) Khoa häc vµ c«ng nghÖ
Khoa häc vµ c«ng nghÖ liªn tôc ®îc nh¾c ®Õn nh lµ ch×a kho¸ cho sù thµnh c«ng cña mçi quèc gia. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang dÇn chiÕm vÞ trÝ thèng lÜnh th× khoa häc c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña m¹ng líi th«ng tin Internet trë thµnh yÕu tè quan träng bËc nhÊt. §èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, th× viÖc ®Çu t vµo khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét bíc tiÕn chiÕn lîc v÷ng ch¾c trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia trªn trêng quèc tÕ. C¸c chØ tiªu vÒ khoa häc c«ng nghÖ bao gåm nh÷ng chØ tiªu vÒ n¨ng lùc ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong níc (c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, khai th¸c v.v…), khai th¸c c«ng nghÖ th«ng qua ®Çu t níc ngoµi, hoÆc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng qua c¸c kªnh chuyÓn giao c«ng nghÖ.
c)ThÓ chÕ c«ng
ThÓ chÕ c«ng ®îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu chi tiÕt h¬n nh hÖ thèng ph¸p luËt, t×nh h×nh chèng tham nhòng vµ chèng téi ph¹m cã tæ chøc, c¸c thÓ chÕ ph¸p lý, c¸c luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c.
1.1.2.2 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh hµng
a) Lîi thÕ so s¸nh
Lîi thÕ so s¸nh lµ mét yÕu tè rÊt quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia, mét doanh nghiÖp còng nh mét ngµnh hµng. §ã lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c yÕu tè t¹o ra søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm bao gåm nguån nh©n lùc, vËt lùc vµ ®iªï kiÖn tù nhiªn. Ngoµi ra cßn cã thÓ kÓ ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c lµ nh©n tè ®Çu vµo vµ c¸c chi phÝ néi bé ngµnh còng nh hÖ sè chi phÝ nguyªn vËt liÖu.
b) N¨ng suÊt lao ®éng
Mét s¶n phÈm ®îc t¹o ra víi n¨ng suÊt lao ®éng cao sÏ cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao h¬n so víi s¶n phÈm kh¸c cïng lo¹i nhng ®îc t¹o ra víi n¨ng suÊt lao ®éng thÊp h¬n. §iªï nµy ®îc gi¶i thÝch víi cïng mét chi phÝ nh nhau, n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n sÏ t¹o ra ®îc nhiÒu s¶n phÈm h¬n mµ chÊt lîng vÉn nh thÕ, nh thÕ sÏ t¹o ra ®îc nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ thµnh thÊp h¬n vµ hiÓn nhiªn lµ ®îc ngêi tiªu dïng lùa chän. N¨ng suÊt lao ®éng bao hµm c¸c kh¸i niÖm gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ mµ nã mang l¹i.
c) S¶n phÈm
Tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn chÊt lîng cña s¶n phÈm. §èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm nãi chung vµ hµng thuû s¶n nãi riªng, ®©y ®îc coi lµ yÕu tè then chèt quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. NhÊt lµ trong ®iªï kiÖn quèc tÕ hiÖn nay, khi mµ møc sèng ngµy cµng ®îc n©ng cao, th× yÕu tè chÊt lîng trë thµnh yÕu tè hµng ®Çu chø kh«ng ph¶i lµ yÕu tè sè lîng. H¬n n÷a, yªu cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng t¨ng vµ ®a d¹ng, c¸c quèc gia còng sö dông c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ngµy mét nhiÒu h¬n víi yÕu tè chÊt lîng s¶n phÈm nh mét c«ng cô ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. ChÊt lîng cña s¶n phÈm lµ kÕt qu¶ tæng hoµ cña c¸c kh©u kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §èi víi mÆt hµng thuû s¶n, viÖc n©ng cao chÊt lîng ®îc thùc hiÖn bëi viÖc ¸p dông nhÊt lo¹t c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm, c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm dÞch vµ ®Æc biÖt lµ hÖ thèng HAACP.
TiÕp theo lµ tÝnh ®a d¹ng ho¸ cña mÆt hµng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng lu«n lµ mét ®éng th¸i chiÕn lîc nh»m n©ng cao tèi ®a tÝnh thÝch nghi cña ngµnh hµng ®èi víi sù thay ®æi vµ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña c¸c thÞ trêng môc tiªu. Nhê ®ã, nã cßn gióp cho viÖc më réng thÞ trêng, th©m nhËp c¸c thÞ trêng míi vµ bao ®îc nhiÒu c¸c ph©n ®o¹n thÞ trêng kh¸c nhau.
1.1.2.3 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh s¶n phÈm
a) Gi¸ c¶
C¸c nhµ s¶n xuÊt lu«n hiÓu r»ng, s¶n phÈm lµm ra cã møc gi¸ ph¶i ch¨ng, rÎ h¬n ®èi thñ c¹nh tranh trong khi chÊt lîng nh nhau th× sÏ cã n¨ng lùc c¹nh. Gi¸ c¶ lu«n lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cuèi cïng xÐt trong tÇm vÜ m«. Muèn gi¶m gi¸ b¸n th× doanh nghiÖp ph¶i t¨ng n¨ng suÊt, gi¶m c¸c chi phÝ phô cã trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. §iÒu nµy l¹i liªn quan ®Õn n¨ng lùc qu¶n lÝ cña doanh nghiÖp, tr×nh ®é kÜ thuËt c«ng nghÖ, nguån nh©n lùc v.v… Mét vÝ dô dÔ thÊy vÒ mÆt hµng C¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam cã gi¸ c¶ phï hîp, chÊt lîng tèt ®· thÓ hiÖn râ thÕ m¹nh cña m×nh trªn thÞ trêng Mü trong vµi n¨m trë l¹i ®©y.
b) ChÊt lîng
§êi sèng n©ng cao, ngêi tiªu dïng còng ®ßi hái nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng cao h¬n. ChÊt lîng s¶n phÈm ph©n ®o¹n thÞ trêng. §Æc biÖt víi nh÷ng níc ph¸t triÓn nh Mü, c¸c níc EU, NhËt B¶n, thu nhËp trung b×nh cña ngêi d©n rÊt cao th× yÕu tè chÊt lîng, vµ l¹i lµ chÊt lîng hµng thuû s¶n (thùc phÈm), ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu tríc khi bµn ®Õn vÊn ®Ò gi¸. N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm lu«n lµ ph¬ng ch©m cña c¸c nhµ s¶n xuÊt biÕt nh×n xa tr«ng réng
c) Quy m« thÞ trêng
Quy m« thÞ trêng còng lµ mét yÕu tè quan träng ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét s¶n phÈm. Mét s¶n phÈm cã quy m« thÞ trêng lín ¾t cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao. Cµng më réng thÞ phÇn, s¶n phÈm cµng cã chç ®øng v÷ng vµng h¬n, cµng thÓ hiÖn ®îc vÞ trÝ cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng.
Nh vËy, cã rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh, sù ph©n chia c¸c yÕu tè riªng lÎ t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia, n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh hµng hay n¨ng lùc c¹nh tranh s¶n phÈm còng chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi bëi v× tæng hoµ c¸c yÕu tè ®ã sÏ t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh nãi chung víi c¸c møc ®é kh¸c nhau vµ trªn c¸c ph¬ng diÖn kh¸c nhau. PhÇn tiÕp theo cña ch¬ng, t«i xin tr×nh bµy vÒ bèi c¶nh vµ xu thÕ c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu trªn thÕ giíi ®Ó cã thÓ cã mét c¸i nh×n s¾c nÐt h¬n vÒ kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh nãi chung vµ c¸i nh×n tæng thÓ vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu trªn thÕ giíi nãi riªng.
1.2 Bèi c¶nh vµ xu thÕ c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu trªn thÕ giíi
T×nh h×nh thÞ trêng thuû s¶n trªn thÕ giíi
H×nh1.1: S¶n lîng thñy s¶n thÕ giíi (TriÖu tÊn)
H×nh 1.2: Gi¸ trÞ th¬ng m¹i thuû s¶n thÕ giíi (tû USD)
Nguån: T¹p chÝ TT khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 6/2003
HiÖn nay c¸c s¶n phÈm thuû s¶n ®îc tiªu thô mét c¸ch réng r·i trªn thÕ giíi. H¬n 1/3 s¶n lîng thuû s¶n (c¶ khai th¸c vµ nu«i trång) ®îc tiªu thô trªn thÞ trêng quèc tÕ. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn hiÖn lµ nh÷ng níc cung cÊp chÝnh, chiÕm kho¶ng 50% trong tæng khèi lîng xuÊt khÈu trªn thÞ trêng thÕ giíi. ViÖc bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm thuû s¶n lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nguån thu ngo¹i tÖ thùc tõ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n (kh«ng kÓ chi phÝ vµ thuÕ) cña nh÷ng níc nµy t¨ng tõ 4 tû USD n¨m 1981 lªn 17,7 tû USD n¨m 2001, cao h¬n so víi lîng xuÊt khÈu thùc tõ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c nh g¹o, cacao, thuèc l¸ vµ chÌ.
Trung Quèc vµ Th¸i Lan lµ hai níc xuÊt khÈu chÝnh trªn thÕ giíi víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mçi níc lµ 4 tû USD. N¨m 2001, tæng lîng nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm thuû s¶n trªn thÕ giíi gi¶m nhÑ vÒ mÆt gi¸ trÞ xuèng cßn 59.300 triÖu USD trong ®ã lîng nhËp khÈu cña c¸c níc ph¸t triÓn chiÕm h¬n 80% víi NhËt B¶n vµ Mü lµ 2 níc nhËp khÈu chÝnh. VÒ mÆt gi¸ trÞ t«m lµ mÆt hµng quan träng nhÊt, chiÕm kho¶ng 19% trong th¬ng m¹i quèc tÕ.
VÒ tiªu thô thuû s¶n, so víi thuû s¶n ®· chÕ biÕn, thuû s¶n t¬i vÉn ®îc a chuéng trªn thÞ trêng. Khèi lîng tiªu thô s¶n phÈm t¬i t¨ng tõ 24,9 triÖu tÊn n¨m 1998 lªn 57 triÖu tÊn n¨m 2001. Thuû s¶n ®· chÕ biÕn (®«ng l¹nh, kh« vµ ®ãng hép) t¨ng tõ 46 triÖu tÊn (t¬ng ®¬ng träng lîng sèng) n¨m 1998 lªn h¬n 50 triÖu tÊn vµo n¨m 2001. T¨ng trëng chñ yÕu lµ mÆt hµng thuû s¶n ®«ng l¹nh t¨ng tõ 24 triÖu tÊn n¨m 1998 lªn 27 triÖu tÊn n¨m 2001. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng chó ý lµ s¶n lîng thuû s¶n ®«ng l¹nh kh«ng t¨ng trong 3 n¨m qua. S¶n phÈm thuû s¶n ®ãng hép t¨ng nhÑ tõ 12 triÖu tÊn ®Õn 13 triÖu tÊn. Khèi lîng s¶n phÈm kh« (bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p chÕ biÕn truyÒn thèng nh hun khãi, muèi, sÊy kh«…) gi¶m trong nhiÒu n¨m. ViÖc ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cïng víi nh÷ng gi©y chuyÒn lµm l¹nh tiªn tiÕn vµ sö dông lß vi sãng lµm ra c¸c s¶n phÈm thuËn tiÖn, ¨n liÒn vµ c¸c s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng kh¸c ®ang ngµy cµng gia t¨ng.
Trong tæng sè s¶n lîng thuû s¶n, chØ 25% ®îc b¸n ra díi d¹ng t¬i sèng trong khi 75% lµ dïng ®Ó chÕ biÕn. Trong tæng sè 75 % lîng thuû s¶n chÕ biÕn nµy, 40% ®îc chÕ biÕn thµnh bét c¸ vµ dÇu c¸, 60% ®îc chÕ biÕn thµnh thùc phÈm cho ngêi. Trong nh÷ng n¨m qua, s¶n lîng bét c¸ rÊt æn ®Þnh (chiÕm 30% trong tæng s¶n lîng). S¶n lîng khai th¸c dïng ®Ó chÕ biÕn bét c¸ cao nhÊt chiÕm tíi 38% vµo n¨m 1970 nhng l¹i gi¶m xuèng nhanh chãng cßn 27% vµo n¨m 1973 do hiÖn tîng El Nin« ë ngoµi kh¬i vïng biÓn Nam Mü vµ tõ ®ã ®Õn nay vÉn cha ®îc kh«i phôc.
VÒ xuÊt khÈu thuû s¶n, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xuÊt khÈu c¸ vµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n trªn thÕ giíi (bao gåm bét c¸ vµ dÇu c¸) t¨ng lªn ®¸ng kÓ víi gi¸ trÞ t¨ng tõ 7 tû USD n¨m 1976 lªn tíi 56 ty USD n¨m 2001. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ãng vai trß quan träng trong bu«n b¸n th¬ng m¹i vµ lîng xuÊt khÈu chiÕm gÇn 50% trong tæng lîng xuÊt khÈu trªn thÕ giíi. N¨m 2000 vµ 2001, lîng xuÊt khÈu cña nh÷ng níc nµy cao h¬n Ýt so víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ xu híng sÏ tiÕp tôc cßn t¨ng cao h¬n, ®Æc biÖt lµ trong t×nh h×nh nguån lîi khã kh¨n cña c¸c nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh ë c¸c níc ph¸t triÓn.
VÒ nhËp khÈu thuû s¶n, tæng nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm thuû s¶n thÕ giíi gi¶m nhÑ trong n¨m 2001 vÒ gi¸ trÞ ®¹t 59.300 triÖu USD. C¸c níc ph¸t triÓn chiÕm h¬n 80% tæng nhËp khÈu s¶n phÈm thuû s¶n. NhËt B¶n vÉn lµ níc nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi chiÕm 22% tæng nhËp khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi, mÆc dï ®· gi¶m thÞ phÇn tõ møc 30% tríc ®©y cña níc nµy. NhËp khÈu c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cña NhËt B¶n ®· gi¶m do t×nh tr¹nh nÒn kinh tÕ suy yÕu kÐo dµi.
EU t¨ng h¬n n÷a nhËp khÈu thuû s¶n v× nguån cung cÊp thuû s¶n cña hä phô thuéc vµo nhËp khÈu. NhËp khÈu cña EU chiÕm 35% gi¸ trÞ nhËp khÈu cña thÕ giíi. Mü võa lµ níc xuÊt khÈu lín th 4 thÕ giíi võa lµ níc nhËp khÈu thuû s¶n lín thø 2 trong n¨m 2001, víi gi¸ trÞ ®¹t 10.200 triÖu USD, chiÕm 17%.
VÒ c¸c mÆt hµng thuû s¶n chÝnh, t«m lµ mÆt hµng quan träng nhÊt, chiÕm 19% gi¸ trÞ th¬ng m¹i thuû s¶n thÕ giíi. T«m ®· gi÷ æn ®Þnh tû träng nµy trong suèt 20 n¨m qua mÆc dï ®· cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm ®¸ng kÓ vÒ nguån cung cÊp thuû s¶n trªn thÞ trêng thÕ giíi. C¸ ®¸y còng lµ mÆt hµng quan träng thø hai, chiÕm tû träng 11% trÞ gi¸ th¬ng m¹i thuû s¶n thÕ giíi. C¸ ngõ lµ mÆt hµng quan träng thø ba, chiÕm tû träng 9%. Ngoµi ra cßn cã c¸ håi lµ mÆt hµng quan träng, ®· t¨ng xuÊt khÈu trong mÊy n¨m qua, ®¹t 7% n¨m 1999 vµ 9% n¨m 2000 v× ngµnh c«ng nghiÖp nu«i c¸ ngõ t¨ng trëng m¹nh ë Nauy vµ Chilª.
C¸c thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n lín
Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, Mü vµ NhËt B¶n lµ hai thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi. ChØ tÝnh riªng 2 níc nµy, gi¸ trÞ thuû s¶n nhËp khÈu ®· chiÕm kho¶ng 40% trong tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi. Tríc khi t×m hiÓu mét sè thÞ trêng cô thÓ nh thÞ trêng Mü vµ thÞ trêng NhËt B¶n, chóng ta cïng t×m hiÓu nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh nhËp khÈu thuû s¶n cña toµn thÕ giíi.
B¶ng 1.1: Gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi thêi k× 1991- 2000
N¨m
Gi¸ trÞ NK thuû s¶n (tû USD)
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
1991
43,6
1992
45,4
+4,1
1993
44,6
-1,7
1994
51,1
+14,5
1995
56,0
+9,8
1996
57,2
+2,1
1997
56,6
-1,1
1998
55,1
-2,7
1999
57,6
+4,5
2000
60,0
+4,1
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 8/2003
Theo c«ng bè cña FAO, gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n n¨m 2000 ®¹t 60 tû USD, t¨ng 4,1% so víi møc n¨m 1999, 4,9% so víi møc n¨m 1996 vµ 37,6% so víi møc n¨m 1991. DiÔn biÕn gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi thêi kú 1991- 2000 nh ë b¶ng 2.
Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë khi vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ n¨m 1997 ¶nh hëng rÊt lín tíi nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi. Tuy nhiªn, tíi n¨m 1999 gÝa trÞ ®· vît møc cao cña n¨m 1996 vµ tiÕp tôc t¨ng trëng víi møc trªn 4%/n¨m. DiÔn biÕn gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi thËp kØ 1991- 2000 võa qua cho thÊy nã lu«n lu«n biÕn ®éng, t¨ng gi¶m ®an xen rÊt khã cã thÓ dù b¸o chÝnh x¸c ®îc.
1.2.2.1 ThÞ trêng Mü
Mü lµ mét níc nhËp khÈu thuû s¶n lín thø hai trªn thÕ giíi sau NhËt B¶n víi trÞ gi¸ nhËp khÈu trªn 8 tû USD/n¨m. N¨m 2000, Mü nhËp khÈu thuû s¶n tõ 130 níc trªn thÕ giíi víi khèi lîng 1,6 triÖu tÊn, gi¸ trÞ ®¹t kho¶ng 10 tû USD. N¨m 2002 Mü nhËp khÈu kho¶ng 2 triÖu tÊn thuû s¶n víi gi¸ trÞ còng ®¹t t¬ng ®¬ng 10 tû USD. Ngêi tiªu dïng Mü sö dông xÊp xØ 8% tèng s¶n lîng thuû s¶n cña thÕ giíi, trong ®ã h¬n mét nöa tõ nhËp khÈu. Mü cã kho¶ng 1300 nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n víi trang bÞ hiÖn ®¹i, ®ãng gãp kho¶ng 25 tû USD vµo tæng thu nhËp quèc d©n. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh Mü lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng rÊt lín ®èi víi xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam.
C¸c mÆt hµng thuû s¶n ®îc d©n chóng Mü a chuéng lµ t«m, c¸ níc ngät, phi lª t¬i vµ ®«ng l¹nh nh c¸ basa, c¸ tra, t«m hïm sèng, t¬i vµ íp l¹nh, c¸ ngõ nguyªn con íp ®«ng l¹nh, c¸ ngõ ®ãng hép, c¸ håi nguyªn con t¬i vµ íp l¹nh. Cô thÓ c¸c mÆt hµng nµy ®îc tiªu dïng nh thÕ nµo ë thÞ trêng Mü sÏ ®îc tr×nh bµy cô thÓ ë ch¬ng II phÇn I (Bøc tranh chung vÒ thÞ trêng thuû s¶n Mü)
C¸c quèc gia dÉn ®Çu vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü lµ Th¸i Lan, Ên §é, Ecua®o, Trung Quèc v.v… Khi xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü, ViÖt Nam gÆp ph¶i sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t víi hµng thuû s¶n cña c¸c níc nµy ch¼ng nh÷ng vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶ mµ cßn vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n. Ch¼ng h¹n, hµng thuû s¶n ViÖt Nam thêng xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB, thêi h¹n thanh to¸n tr¶ tiÒn ngay, trong khi ®èi thñ c¹nh tranh cña ta chµo gi¸ CFR thêi h¹n tr¶ tiÒn 30 – 60 ngµy kÓ tõ khi cÊp vËn ®¬n. Bªn c¹nh ®ã hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü cßn vÊp ph¶i sù c¹nh tranh cña chÝnh hµng thuû s¶n trong níc Mü v× s¶n lîng thuû s¶n ngêi Mü tù cung cÊp rÊt lín gÇn mét nöa nhu cÇu tiªu thô thuû s¶n trong níc.
1.2.2.2 ThÞ trêng NhËt B¶n
B¶ng 1.2: Khèi lîng vµ gi¸ trÞ hµng thuû s¶n nhËp khÈu NhËt B¶n thêi k× 1991- 2001
N¨m
Khèi lîng nhËp khÈu (1000T)
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
Gi¸ trÞ nhËp khÈu (triÖu USD)
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
1991
2846
12.519
1992
2970
+6,0
13.254
+6,0
1993
3124
+7,6
14.572
+10,3
1994
3295
+6,4
16.648
+14,8
1995
3582
+8,5
18.307
+10,2
1996
3450
-3,6
17.588
-3,8
1997
3411
-1,2
16.090
-8,5
1998
3103
-8,2
13.291
-16,8
1999
3415
+10,0
15.266
+14,7
2000
3544
+4,1
15.513
+2,0
2001
3590
+1,0
15269
-1,6
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 8/2003
Hµng n¨m, NhËt B¶n khai th¸c ®îc 7 triÖu tÊn thuû s¶n c¸c lo¹i vµ h¬n 1 triÖu tÊn lµ thu ®îc tõ nu«i trång, nhng NhËt B¶n vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ 3,5 ®Õn 4 triÖu tÊn thuû s¶n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rÊt cao trong níc. Møc tiªu thô trung b×nh vÒ thuû s¶n lµ 65,2kg/ngêi.n¨m, víi d©n sè 126 triÖu ngêi, hµng n¨m NhËt B¶n tiªu thô 8,2 triÖu tÊn thuû s¶n. §©y lµ mét con sè khæng lå. Trong vµi thËp kû qua NhËt B¶n lu«n lµ thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n sè 1 cña thÕ giíi vµ còng lµ thÞ trêng tiªu thô thuû s¶n lín nhÊt cña c¸c níc khu vùc Ch©u ¸ nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng.
Tríc cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 1997, nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n t¨ng trëng rÊt nhanh vµ ®¹t con sè kû lôc lµ 18,3 tû USD n¨m 1995, chiÕm 32,6 tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña thÕ giíi. 3 n¨m sau cuéc khñng ho¶ng, nhËp khÈu thuû s¶n gi¶m sót rÊt lín vµ xuèng møc thÊp nhÊt lµ 13,3 tû USD n¨m 1998 (b»ng møc n¨m 1992). Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ NhËt B¶n dÇn kh«i phôc, møc sèng cña ngêi NhËt ®îc håi phôc, søc mua c¸c s¶n phÈm thuû s¶n l¹i t¨ng lªn. N¨m 1999 nhËp khÈu t¨ng 14,7% so víi møc n¨m 1998 vµ n¨m 2000 t¨ng 2% so víi møc n¨m 1999.
C¸c mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu chÝnh cña NhËt B¶n lµ t«m, c¸ thu, c¸ ngõ, c¸ håi, cua, c¸ ch×nh, c¸ tuyÕt, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu, t«m ®ãng hép, b¹ch tuéc, ngäc trai… trong ®ã t«m lµ mÆt hµng cã gi¸ trÞ nhËp khÈu lín nhÊt vµ gi÷ vÞ trÝ sè 1 thÕ giíi cho ®Õn n¨m 1998, tõ n¨m 1999 ®Õn nay nhËp khÈu t«m cña NhËt ®øng hµng thø 2 trªn thÕ giíi sau Mü. N¨m 2002, ViÖt Nam vît qua Ên §é trë thµnh níc ®øng vÞ trÝ thø 2 vÒ gi¸ trÞ t«m xuÊt khÈu sang thÞ trêng NhËt B¶n.
H×nh 1.3: ThÞ trêng cung cÊp thñy s¶n chÝnh cho NhËt B¶n thêi kú 1991- 2000 (triÖu USD)
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 8/2003
NhËt B¶n nhËp khÈu thuû s¶n tõ hµng tr¨m níc trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn chØ cã 10 níc cung cÊp chÝnh c¸c s¶n phÈm thñy s¶n cho thÞ trêng NhËt B¶n ®ã lµ Trung Quèc, Mü, Nga, Hµn Quèc, Th¸i Lan, In®«nªxia, Chi Lª, §µi Loan, Ên §é, Na Uy (h×nh 1.3).
HiÖn nay, ngêi tiªu dïng NhËt B¶n chuyÓn dÇn sang tiªu thô c¸c s¶n phÈm thuû s¶n b×nh d©n thay cho c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cao cÊp. C¸c níc dÉn ®Çu vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n vµo NhËt B¶n hiÖn nay lµ Trung Quèc, Mü, Nga, Hµn Quèc ®Òu lÊy c¸ lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu chÝnh theo xu híng tiªu dïng hiÖn nay cña ngêi NhËt.
1.2.3 C¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n lín trªn thÕ giíi vµ xu thÕ c¹nh tranh vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n gi÷a c¸c níc nµy
Cã rÊt nhiÒu níc xuÊt khÈu thuû s¶n nhng gÇn 95% gi¸ trÞ thuéc vÒ 50 níc, 21 níc cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 2000 tõ 1 tû USD trë lªn, 6 níc dÉn ®Çu cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu tõ 2 tû USD trë lªn. 4 níc Th¸i Lan, Trung Quèc, Nauy vµ Mü cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu tõ 3 tû USD trë lªn.
B¶ng 1.3: Gi¸ trÞ vµ khèi lîng thuû s¶n xuÊt khÈu trªn thÕ giíi thêi k× 1991- 2000
N¨m
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n (tû USD)
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
Khèi lîng xuÊt khÈu thuû s¶n (triÖu T)
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
1991
38,9
33,6
1992
40,3
+3,6
34,7
+3,2
1993
41,2
+2,2
39,4
+13,5
1994
47,3
+14,8
46,4
+17,8
1995
51,7
+9,3
47,6
+2,6
1996
52,8
+2,1
44,5
-6,5
1997
53,4
+1,1
46,2
+3,8
1998
51,2
-4,1
38,6
-16,5
1999
52,8
+3,1
42,8
+10,9
2000
55,2
+4,5
48,6
+13,6
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 3/2002
Sau ®©y, xin nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n cña mét sè níc dÉn ®Çu.
1.2.3.1 Th¸i Lan
N¨m 1993 Th¸i Lan vît qua Mü trë thµnh níc xuÊt khÈu thuû s¶n sè 1 thÕ giíi vµ gi÷ v÷ng vÞ trÝ nµy tíi ngµy nay. DiÔn biÕn gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan thêi k× 1991- 2000 nh sau:
B¶ng 1.4: Gi¸ trÞ thuû s¶n xuÊt khÈu Th¸i Lan 1991-2000
N¨m
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
1991
2.901
-
1992
3.071
+5,8
1993
3.404
+9,6
1994
4.190
+23,5
1995
4.449
+8,5
1996
4.118
+6,6
1997
4.329
+5,6
1998
4.031
+6,2
1999
4.110
+2,7
2000
4.367
+6,3
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 3/2002
N¨m 1995 gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng tíi 53,4% so víi n¨m 1991. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 tuy hËu qu¶ rÊt nÆng nÒ cho nÒn kinh tÕ Th¸i Lan, nhng xuÊt khÈu thuû s¶n vÉn m¹nh vµ sau 2- 3 n¨m gi¸ trÞ l¹i trë l¹i gÇn b»ng møc kØ lôc n¨m 1995.
N¨m 2000, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan ®¹t 4,36 tû USD, chiÕm tû träng gÇn 8._.% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n thÕ giíi. Th¸i Lan cã c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu thuû s¶n chñ lùc lµ t«m ®«ng, hép t«m, hép c¸ ngõ, mùc ®«ng, hép c¸ c¸c lo¹i víi tû träng nh sau:
H×nh 1.4: C¬ cÊu xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan n¨m 2000
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 3/2002
XÐt riªng 3 mÆt hµng t«m só ®«ng, hép t«m vµ hép c¸ ngõ ®· chiÕm 73% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan. 3 mÆt hµng nµy ®· chiÕm lÜnh thÞ trêng Mü. Sau thÞ trêng Mü, NhËt B¶n, EU vµ c¸c níc §«ng ¸ lµ c¸c thÞ trêng chÝnh tiªu thô s¶n phÈm thuû s¶n cña Th¸i Lan.
Tuy dÉn ®Çu thÕ giíi suèt thËp kû qua vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n, nhng tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, xuÊt khÈu cña Th¸i Lan ®· ch÷ng l¹i. Trong khi ®ã, Trung Quèc ®ang t¨ng tèc vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n. Hä chØ cßn kÐm Th¸i Lan h¬n 600 triÖu USD. Víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 24% (1999- 2000) th× chØ sau vµi n¨m, viÖc Trung Quèc ®uæi kÞp vµ vît Th¸i Lan lµ kh«ng cßn nghi ngê.
Trung Quèc
N¨m 2000, Trung Quèc ®· cã bøt ph¸ ngo¹n môc, vît qua Nauy v¬n lªn vÞ trÝ sè 2 vµ ®ang ®e do¹ vÞ trÝ sè 1 cña Th¸i Lan. Sau thêi kú 1999- 2000, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng lªn 200% lµ møc t¨ng kØ lôc vµ tõ vÞ trÝ thø 10, Trung Quèc v¬n lªn ®øng hµng thø nh× trªn thÕ giíi.
DiÔn biÕn cña gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Trung Quèc nh sau:
B¶ng 1.5: Gi¸ trÞ thuû s¶n xuÊt khÈu cña Trung Quèc thêi kú 1991- 2000
N¨m
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n (triÖu USD)
% t¨ng gi¶m
1991
1.181
-
1992
1.560
+30,0
1993
1.542
-1,3
1994
2.320
+54,6
1995
2.854
+23,9
1996
2.854
0
1997
2.937
+5,0
1998
2.656
-8,6
1999
2.960
+13,8
2000
3.606
+24,1
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 3/2002
Kh¸c h¼n víi Th¸i Lan dùa chñ yÕu vµo t«m só nu«i, Trung Quèc dùa h¼n vµo c¸c s¶n phÈm c¸ gåm c¸ ®«ng, c¸ t¬i, c¸ sèng vµ c¸ hép. C¬ cÊu c¸c nhãm hµng xuÊt khÈu chÝnh nh sau:
Nguån: T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n sè 3/2002
C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh lµ c¸ biÓn t¬i vµ c¸ ®«ng nguyªn liÖu, c¸ philª ®«ng vµ t¬i, c¸ hép, t«m ®«ng, c¸ ch×nh, cua, c¸ sèng. MÆc dï cã s¶n lîng t«m rÊt lín (1 triÖu tÊn t«m khai th¸c vµ kho¶ng 4000 tÊn t«m nu«i, n¨m 2000), nhng Trung Quèc xuÊt khÈu rÊt Ýt t«m v¸ víi gi¸ rÊt rÎ, cßn l¹i ®Ó phôc vô nhu cÇu tiªu dïng khæng lå trong níc.
ThÞ trêng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ NhËt B¶n, Mü, Hång K«ng, EU. GÇn ®©y, EU cÊm vËn nhiÒu s¶n phÈm thuû s¶n cña Trung Quèc. Trung Quèc ®¸p l¹i b»ng c¸ch cÊm vËn mét sè s¶n phÈm thÞt cña mét sè níc EU.
Trung Quèc cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ thuû s¶n, tæng s¶n lîng thuû s¶n n¨m 2000 vît 40 triÖu tÊn. Hä cã ®ñ c¸c lo¹i s¶n phÈm tõ cao cÊp tíi b×nh d©n> GÇn ®©y, c«ng nghiÖp c¸ philª vµ hép c¸ ®· cã bíc tiÕn vît bËc. Hä kh«ng chØ cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ nguån nguyªn liÖu mµ cßn nhËp khÈu nhiÒu thuû s¶n nguyªn liªô cña c¸c níc lµng giÒng ®Ó t¸i chÕ xuÊt khÈu. ViÖc Trung Quèc trë thµnh níc xuÊt khÈu thuû s¶n sè 1 thÕ giíi ch¾c sÏ kh«ng cßn xa. Hä lu«n lµ ®èi thñ c¹nh tranh rÊt ®¸ng ghêm cña c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n ë khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖc t«m ch©n tr¾ng nu«i cña Trung Quèc ®ang lÊn lít s¶n phÈm cïng lo¹i cña Cua®o t¹i thÞ trêng Mü lµ b»ng chøng.
*Sau Th¸i Lan vµ Trung Quèc lµ hai níc dÉn ®Çu, Nauy nhiÒu n¨m liÒn ®øng ë vÞ trÝ xuÊt khÈu thuû s¶n sè 2 thÕ giíi, míi chÞu tôt xuèng vÞ trÝ sè 3. N¨m 1999 gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t cao nhÊt 3,76 tû USD, møc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m thêi kú 1991- 1999 lµ 63,5%, lµ møc t¨ng cao nhÊt khu vùc T©y ¢u. XuÊt khÈu thuû s¶n Nauy còng dùa h¼n vµo c¸c s¶n phÈm c¸, ®Æc biÖt lµ c¸ håi nu«i nh©n t¹o.
*Mü: Thêi k× 1989- 1992, Mü lµ níc xuÊt khÈu thuû s¶n sè 1 thÕ giíi. §Õn nay Mü ®· tôt xuèng hµng thø 4 vµ hÕt hi väng quay l¹i thêi hoµng kim xa. XuÊt khÈu thuû s¶n cña Mü gi¶m liªn tôc tõ 3,58 tû USD n¨m 1992 xuèng cßn 2,4 tû USD n¨m 1998 (gi¶m 33%). Tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000, gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng dÇn vµ ®¹t 3 tû USD n¨m 2000 (sè 4 thÕ giíi). Nguyªn nh©n chÝnh lµ hµng xuÊt khÈu cña Mü cã gi¸ trÞ kh«ng cao, Ýt hµng cao cÊp, chñ yÕu lµ c¸ biÓn khai th¸c (c¸ tuyÕt, c¸ håi, c¸ trÝch), hµng cao cÊp chØ cã t«m hïm, c¸ biÓn, surimi c¸ tuyÕt. ThÞ trêng tiªu thô thuû s¶n cña Mü còng hÑp (chñ yÕu lµ NhËt B¶n, Cana®a). Xu híng cña Mü lµ xuÊt khÈu tiÕp tôc duy tr× hoÆc gi¶m nhÑ, nhËp khÈu t¨ng lªn dÉn ®Õn th©m hôt th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ thuû s¶n cña Mü ngµy mét t¨ng (hiÖn nay lµ 7 tû USD).
1.3 Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
VÞ trÝ ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu trong xuÊt khÈu nãi chung
HiÖn nay, ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu ®· trë thµnh ngµnh xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. N¨m 2002, ngµnh ®· ®ãng gãp h¬n 2tû USD tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, chiÕm gÇn 14% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, t¨ng 13,8% so víi n¨m 2001. Gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng.
B¶ng 1.6: Tû lÖ ®ãng gãp vµo tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc vµ vµo tæng thu nhËp quèc d©n cña tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam
ChØ tiªu
1998
1999
2000
2001
2002
Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¶ níc (triÖu USD)
9.361
11.500
14.400
15100
16500
S¶n lîng xuÊt khÈu thuû s¶n (1000 T)
206,4
200,1
229,9
291,9
375,5
Gi¸ trÞ XKTS (triÖu USD)
858
971
1478
1.777
2.021
(%)GTXKTS/Tæng GTXK
9,2
7,9
10,56
11,77
12,25
GDP
142000
151000
161000
173000
183000
%GTXKTS/GDP
0,6
0,64
0,92
1,03
1,10
Nguån: www.oil survey.com, t¹p chÝ khcn thuû s¶n
C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam lµ Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, Hång K«ng vµ EU.
XuÊt khÈu thuû s¶n cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña ngêi d©n ViÖt Nam. V× ViÖt Nam vÉn lµ mét ®Êt níc n«ng nghiÖp ®ang trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, kho¶ng 70% d©n sè lµm n«ng nghiÖp. H¬n n÷a, ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n rÊt lín, ph¸t triÓn khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n ®Ó xuÊt khÈu sÏ gi¶i quyÕt ®îc c«ng ¨n viÖc lµm cho rÊt nhiÒu ngêi d©n ®Æc biÖt lµ c d©n ven biÓn vèn rÊt ®«ng do ®Æc thï n«ng th«n. Thuû s¶n cung cÊp trªn 40% chÊt ®¹m cã nguån gèc ®éng vËt cho nh©n d©n vµ lµ ngµnh kinh tÕ quan träng gãp phÇn lµm cho n«ng – ng d©n vïng n«ng th«n ven biÓn sö dông cã hiÖu qu¶ mÆt ®Êt vµ c¸c vïng ®Êt chua mÆn hoang ho¸, gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh vµ chñ quyÒn quèc gia vïng biÓn. ViÖt Nam cã 3260 km bê biÓn, 12 ®Çm ph¸ vµ c¸c eo vÞnh, 112 cöa s«ng, l¹ch, trªn 4000 ®¶o lín nhá, nhiÒu ®¶o lín nh C« T«, B¹ch Long VÜ, C¸t Bµ võa lµ nh÷ng n¬i cã tiÒm n¨ng du lÞch võa lµ tuyÕn c¨n cø cung cÊp c¸c dÞch vô hËu cÇn, trung chuyÓn s¶n phÈm cho ®éi tµu khai th¸c h¶i s¶n . Trong vïng biÓn cã nhiÒu vÞnh, vông, ®Çm ph¸, cöa s«ng. Trong néi ®Þa, hÖ thèng s«ng ngßi kªnh r¹ch ch»ng chÞt vµ c¸c hå thuû lîi, thuû ®iÖn, ®· t¹o cho níc ta cã tiÒm n¨ng lín vÒ mÆt níc víi kho¶ng 1 700 000 ha mÆt níc. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cßn cã nguån lîi gièng loµi thuû s¶n rÊt phong phó vµ ®a d¹ng: trªn 2000 loµi c¸ biÓn, 186 loµi c¸ níc lî, kho¶ng 544 loµi c¸ níc ngät. Trong ®ã kho¶ng 130 loµi c¸ biÓn cã gi¸ trÞ kinh tÕ. Tr÷ lîng c¸ biÓn trong toµn vïng biÓn lµ 4,2 triÖu tÊn trong ®ã s¶n lîng cho phÐp khai th¸c lµ 1,7 triÖu tÊn/n¨m, bao gåm 850 ngh×n tÊn c¸ ®¸y, 700 ngh×n tÊn c¸ næi nhá, 120 ngh×n tÊn c¸ næi ®¹i d¬ng. Bªn c¹nh ®ã, cã 1600 loµi gi¸p x¸c, s¶n lîng khai th¸c cho phÐp lµ 60 ngh×n tÊn/n¨m, c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh t«m biÓn, t«m hïm vµ t«m mò ni, cua, ghÑ v.v… Mét sè loµi níc ngät cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh: c¸ song, c¸ hång, c¸ tr¸p, c¸ vîc, c¸ m¨ng, c¸ cam, c¸ bèng, c¸ bíp, c¸ ®èi, c¸ d×a. Trong ®ã ®· ®a vµo nu«i c¸ vîc, c¸ giß, c¸ m¨ng, c¸ cam… VÒ t«m níc ngät, cã 16 loµi chñ yÕu cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®îc ®a vµo nu«i: t«m só (P.monodon), t«m lít (P.merguiensis), t«m he Ên ®é (P.indicus), t«m r¶o (Metapenaeus ensis), t«m n¬ng (P.orientalis), t«m hïm b«ng (Panulirus ornatus) , t«m cµng xanh (Macrobrachium rosenbergii)…
KhÝ hËu thêi tiÕt ViÖt Nam chÞu sù chi phèi cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®a d¹ng t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nu«i trång nhiÒu lo¹i thuû s¶n. Vïng biÓn nhiÖt ®íi còng lµm cho nguån lîi thuû s¶n níc ta cã thµnh phÇn loµi ®a d¹ng, kÝch thíc c¸ thÓ nhá, tèc ®é t¸i t¹o nguån lîi cao. ChÕ ®é giã mïa t¹o nªn sù thay ®æi c¨n b¶n ®iÒu kiÖn h¶i d¬ng häc, lµm cho sù ph©n bè c¸ còng thay ®æi râ rµng, sèng ph©n t¸n víi quy m« ®µn nhá chiÕm 82% sè ®µn c¸, ®µn võa chiÕm 15% vµ ®µn lín + ®µn rÊt lín chØ chiÕm 0,8% trong tæng sè ®µn c¸. Sè ®µn c¸ mang ®Æc ®iÓm sinh th¸i gÇn bê chiÕm 68%, c¸c ®µn mang tÝnh ®¹i d¬ng chØ chiÕm 32%.
HiÖn nay, hµn thuû s¯. xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng ®îc a chuéng ë nhiÒu níc vµ khu vùc, xuÊt khÈu sang trªn 50 níc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch thñy s¶n xuÊt khÈu sang c¸c thÞ trêng lín nh Mü, EU trung b×nh trong 5 n¨m trë l¹i ®©y t¬ng ®¬ng 25%. Trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, t«m vÉn lµ mÆt hµng chñ lùc chiÕm kho¶ng 50% trong tæng kim ng¹ch thuû s¶n xuÊt khÈu, tiÕp ®ã lµ c¸c mÆt hµng mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh, c¸ ®«ng l¹nh, mùc kh«, c¸ ngõ.
Nh vËy, xuÊt khÈu thuû s¶n cã vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña ngêi d©n ViÖt Nam. Ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®·, ®ang vµ sÏ vÉn lµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc, lµ tÊt yÕu kh¸ch quan trong bèi c¶nh kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay.
1.3.1.1 Tæ chøc xuÊt khÈu thuû s¶n
Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n cã vai trß rÊt quan träng vµ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. §Ó cã mét c¸i nh×n ®Çy ®ñ h¬n, chóng ta cïng xem l¹i nh÷ng chÆng ®êng ®· qua cña ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam.
Tõ n¨m 1980 trë vÒ tríc, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn lµ mét ngµnh kinh tÕ tù cÊp, tù tóc, thiªn vÒ khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng cã s½n cña thiªn nhiªn theo kiÓu “h¸i lîm”. C¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung kÐo dµi, tiªu thô theo c¸ch giao nép s¶n phÈm ®· khiÕn chóng ta quen ®¸nh gi¸ thµnh tÝch theo tÊn, t¹, bÊt kÓ gi¸ trÞ, triÖt tiªu tÝnh hµng ho¸ cña s¶n phÈm. §iÒu ®ã dÉn tíi sù suy kiÖt cña c¸c ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt, ®a ngµnh tíi bê vùc suy tho¸i vµo cuèi nh÷ng n¨m 70.
N¨m 1957, nhµ m¸y c¸ hép H¹ Long, c¬ së ®Çu tiªn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ViÖt Nam, ®îc thµnh lËp. Th¸ng 4 n¨m 1960, Bé N«ng L©m ®îc s¾p xÕp l¹i, chia thµnh 4 tæ chøc míi lµ Bé N«ng nghiÖp, Bé N«ng trêng quèc doanh, Tæng côc L©m nghiÖp vµ Tæng côc Thuû s¶n. Ngµy 5/10 n¨m 1961, ChÝnh phñ níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ban hµnh NghÞ ®Þnh 150 CP quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Tæng côc Thuû s¶n. §©y lµ thêi ®iÓm ra ®êi cña ngµnh thuû s¶n nh mét chÝnh thÓ ngµnh kinh tÕ- kü thuËt cña ®Êt níc, ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn vÒ khai th¸c, nu«i trång, hËu cÇn dÞch vô, chÕ biÕn, nghiªn cøu khoa häc vµ më réng hîp t¸c quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn. Trong thêi k× nµy, chØ cã c¸c c«ng ty nhµ níc ®îc phÐp vµ chiÕm ®éc quyÒn vÒ viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n. Kh«ng mét t nh©n nµo, mét ®Þa ph¬ng nµo cã quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp bÊt cø mÆt hµng thuû s¶n nµo. Víi c¬ chÕ bao cÊp, s¶n xuÊt kinh doanh sa sót, xuÊt khÈu gi¶m tõ 21 triÖu USD (1976) xuèng chØ cßn 11,2 triÖu USD (1980).. Tõ n¨m 1960- 1975, duy nhÊt phßng H¶i sóc s¶n, gäi t¾t lµ AGREXPORT (*) thuéc bé Ngo¹i th¬ng ®îc quyÒn xuÊt khÈu thuû s¶n. HiÖn nay Phßng H¶i sóc s¶n ®· t¸ch ra vµ ®æi tªn lµ C«ng ty xuÊt nhËp khÈu N«ng s¶n vµ Thùc phÈm chÕ biÕn §µ N½ng (Agrexport Danang), lµ ®¬n vÞ thµnh viªn cña Tæng c«ng ty Rau qu¶- N«ng s¶n, c«ng ty kh«ng chØ xuÊt khÈu h¶i s¶n mµ cßn xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng, l©m s¶n, thùc phÈm... Tõ n¨m 1976- 1980, thay thÕ cho C«ng ty Agrexport, quyÒn xuÊt khÈu thuû s¶n thuéc vÒ mét bé phËn trong C«ng ty XuÊt nhËp khÈu h¶i sóc s¶n Meranimex(*) vÉn trùc thuéc Bé Ngo¹i th¬ng. N¨m 1976, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n chØ ®¹t 21,3 triÖu USD, tæng kim ng¹ch thuû s¶n xuÊt khÈu n¨m 1980 cßn thÊp h¬n, ®¹t 11,2 triÖu USD (b¶ng 11).
Thêi kú thø 2, tõ n¨m 1980 ®Õn n¨m 1990 lµ thêi kú tÝch luü vµ x©y dùng cña ngµnh thuû s¶n, ®îc më ®Çu b»ng chñ tr¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ thö nghiÖm c¬ chÕ “Tù c©n ®èi, tù trang tr¶i” mµ thùc chÊt lµ chó träng n©ng cao gi¸ trÞ cña s¶n phÈm lµm ra nh»m t¹o nguån ®Çu t ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng ®· t¹o nguån ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn. Ngµnh Thuû s¶n cã thÓ coi lµ ngµnh tiªn phong trong qu¸ tr×nh ®æi míi, chuyÓn híng sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta. Tæng s¶n lîng thuû s¶n xuÊt khÈu ®· vît qua ngìng 1 triÖu tÊn vµo n¨m 1990. XuÊt khÈu t¨ng trëng, nhng thÞ trêng h¹n chÕ, trªn 80% gi¸ trÞ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang NhËt. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao.
B¶ng 1..7: Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam tõ n¨m 1976-2002
N¨m
Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n
% t¨ng, gi¶m so víi n¨m kÕ tríc
1976
21
-
1980
11
-47,4
1986
102
+812,8
1990
205
100,5
1991
262
27,9
1992
305
16,4
1993
368
20,7
1994
458
24,4
1995
550
20,1
1996
670
21,8
1997
776
15,8
1998
858
10,7
1999
971
13,2
2000
1478
52,2
2001
1777
20,2
2002
2021
13,7
Nguån: T¹p chÝ TT khoa häc vµ c«ng nghÖ thñy s¶n
Trong thêi kú nµy, c«ng ty ®éc quyÒn trong xuÊt khÈu thuû s¶n lµ Tæng c«ng ty thuû s¶n ViÖt Nam SEAPRODEX(*) ®· ®îc thµnh lËp (ngµy 26/06/1978), ph¸t huy c¬ chÕ tù c©n ®èi, tù trang tr¶i. Thêi k× nµy cã h¬n 100 nhµ m¸y ®«ng l¹nh thuû s¶n, n¨ng lùc cÊp ®«ng 100.000 tÊn/n¨m. Tõ n¨m 1989, sau khi kÕt thóc thêi kú ®éc quyÒn trong ngo¹i th¬ng, th× viÖc ®éc quyÒn xuÊt khÈu thuû s¶n còng chÊm døt. Doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng ®îc quyÒn xuÊt khÈu thuû s¶n trùc tiÕp, xuÊt hiÖn nhiÒu doanh nghiÖp ®¸nh b¾t, nu«i trång, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n, tÝch luü dÇn kinh nghiªm, ngµnh thuû s¶n trë nªn m¹nh vµ hiÖu qu¶ h¬n. SEAPRODEX kh«ng cßn ®éc quyÒn n÷a nhng vÉn lµ c«ng ty xuÊt khÈu thuû s¶n lín m¹nh nhÊt víi tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 2000 lµ 174 triÖu USD, tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m lµ tõ 8- 10%. C¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu lµ t«m, c¸, mùc. ThÞ trêng xuÊt khÈu lín nhÊt cña SEAPRODEX lµ Mü, sau ®ã ®Õn NhËt vµ thø 3 lµ Trung Quèc.
B¶ng 1.8: KÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµng n¨m cña ngµnh thuû s¶n VN
N¨m
Tæng s¶n lîng thuû s¶n (ngh×n tÊn)
S¶n lîng khai th¸c h¶i s¶n (ngh×n tÊn)
S¶n lîng nu«i thuû s¶n (ngh×n tÊn)
Gi¸ trÞ xuÊt khÈu (triÖu USD)
Tæng sè tµu thuyÒn (ngh×n chiÕc)
DiÖn tÝch mÆt níc NTTS (ngh×n ha)
Sè lao ®éng nghÒ c¸ (ngh×n ngêi)
1990
1019,0
709,0
310,0
205,0
72,7
491,7
1860
1991
1062,2
714,3
347,9
262,2
72,0
489,8
2100
1992
1097,8
746,6
351,3
305,6
84,0
577,5
2350
1993
1116,2
793,3
368,6
368,4
93,1
600,0
2570
1994
1211,5
878,5
333,0
458,2
93,7
576,0
2810
1995
1344,1
928,9
415,3
550,1
95,7
581,0
3030
1996
1373,5
962,5
411,0
670,0
97,7
585,0
3120
1997
1570,0
1062,0
481,0
776,0
71,5
600,0
3200
1998
1668,3
1130,7
537,9
858,6
71,8
626,3
3350
1999
1827,0
1212,8
614,5
971,1
73,4
630,0
3380
2000
2003,0
1280,6
723,1
1478,6
79,8
652,0
3400
2001
2226,9
1347,8
879,1
1777,5
79,0
887,5
2002
2410,9
1434,8
976,1
2021,4
955,0
Nguån:B¸o c¸o tæng kÕt hµng n¨m cña bé Thuû s¶n
Thêi kú thø 3 tõ n¨m 1990- nay lµ thêi kú ®æi míi vµ ph¸t triÓn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®· vît møc 500 triÖu USD n¨m 1995 vµ n¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®· vît møc 2 tû USD. So víi n¨m 1990, ®Õn n¨m 2002, tæng s¶n lîng thuû s¶n t¨ng gÊp 2,4 lÇn, cßn gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng gÊp gÇn 10 lÇn. Ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam cã trªn 200 nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n víi n¨ng lùc cÊp ®«ng trªn 200.000 tÊn/n¨m. C¸c doanh nghiÖp thuû s¶n liªn tôc ®Çu t n©ng cÊp ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, ®æi míi c«ng nghÖ, ¸p dông hÖ thèng qu¶n lÝ chÊt lîng theo GMP, SSOP, HACCP. B¾t ®Çu qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng, xuÊt khÈu sang trªn 50 níc trªn thÕ giíi, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, thay ®æi c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu víi tØ träng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü kh«ng ngõng t¨ng lªn.
Díi ®©y xin dÉn ra 10 doanh nghiÖp cã kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ mét sè th«ng tin cã thÓ cã Ých cho c¸c c¸ nh©n, tæ chøc hay doanh nghiÖp… trong viÖc t×m kiÕm b¹n hµng (phô lôc 1)
1.3.1.2 C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam
HiÖn nay, c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam lµ Mü, NhËt B¶n, EU, Trung Quèc+Hång K«ng, ASEAN. Trong ®ã, ®øng ®Çu lµ Mü, thø 2 lµ NhËt B¶n vµ thø 3 lµ Trung Quèc vÒ gi¸ trÞ thuû s¶n nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. (xem h×nh 1.6)
Mü lµ thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt Nam hiÖn nay. Kim ng¹ch thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü gia t¨ng kh«ng ngõng, nÕu nh n¨m 1998, tû träng hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü chØ chiÕm 9,8% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam th× n¨m 2002, con sè ®ã lµ 32,4%, ®Èy NhËt B¶n xuèng vÞ trÝ thø hai vÒ gi¸ trÞ thuû s¶n nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. ThÞ trêng Mü lµ mét thÞ trêng tiªu thô thuû s¶n khæng lå víi nhu cÇu nhËp khÈu 10 USD thuû s¶n hµng n¨m, thÞ trêng nµy lu«n s«i ®éng vµ ®Æc biÖt hÊp dÉn, víi søc mua lín vµ gi¸ c¶ t¬ng ®èi tèt. Hµng thuû s¶n cao cÊp ®¾t tiÒn nhËp khÈu vµo ®©y rÊt dÔ b¸n, ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn t«m, Mü lµ thÞ trêng nhËp khÈu t«m lín nhÊt thÕ giíi, vît xa thÞ trêng NhËt B¶n kÓ tõ n¨m 1997, h¬n n÷a gi¸ t«m ë thÞ trêng nµy l¹i cao vµ nhu cÇu nhËp khÈu lu«n lu«n t¨ng. ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Mü kho¶ng trªn 30 lo¹i thuû s¶n víi kho¶ng 100 d¹ng s¶n phÈm chÕ biÕn kh¸c nhau nh t¬i sèng, sÊy kh«, íp l¹nh, íp muèi, hun khãi, ®ãng hép, ¨n liÒn… Trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü th× t«m vµ c¸ lµ nh÷ng nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt, c¸c mÆt hµng nh t«m hay c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ®îc ngêi tiªu dïng Mü rÊt a chuéng. §©y lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña thuû s¶n ViÖt Nam ë thÞ trêng Mü. Tuy nhiªn, ViÖt Nam cha ph¶i lµ b¹n hµng truyÒn thèng cña Mü, thÞ phÇn cña thuû s¶n ViÖt Nam t¹i thÞ trêng nµy chØ chiÕm 4,9% (th«ng tin chuyªn ®Ò thuû s¶n sè 3/2002). HiÖp ®inh th¬ng m¹i ViÖt Mü kÝ kÕt ngµy 13/7/2000 víi c¸c u ®·i tèi huÖ quèc ®· më ra cho c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt Nam mét thÞ trêng hÕt søc hÊp dÉn vµ ®Çy tiÒm n¨ng, më ra nhiÒu c¬ héi lín cho thuû s¶n ViÖt Nam trong t¬ng lai.
NhËt B¶n vèn lµ b¹n hµng xuÊt khÈu thuû s¶n truyÒn thèng cña ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m 1990- 1995, thÞ trêng nµy chiÕm tíi t¬ng ®¬ng 70% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. HiÖn nay, NhËt B¶n lµ thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n lín thø nh× cña ViÖt Nam do mét sè nguyªn nh©n nh ®ång Yªn NhËt biÕn ®éng theo chiÒu híng kh«ng cã lîi, råi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ 1997… dÉn ®Õn viÖc ngêi d©n NhËt tiªu dïng hµng cã gi¸ trÞ thÊp h¬n so víi tríc ®©y. MÆc dï vËy, NhËt B¶n vÉn lµ mét trong nh÷ng níc nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt trªn thÕ giíi. Còng gièng nh ë thÞ trêng Mü, thÞ phÇn cña thuû s¶n ViÖt Nam t¹i ®©y còng rÊt nhá bÐ, chØ chiÕm 3,06% vµ ®øng thø 13 trong sè c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt B¶n n¨m 2001. V× thÕ viÖc t¨ng thÞ phÇn cho thuû s¶n ViÖt Nam t¹i ®©y ®îc coi lµ nhiÖm vô quan träng cña c¸c nhµ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña níc ta.
H×nh 1.6: Kim ng¹ch vµ c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam 1998- 2002
Nguån: Trung t©m th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n- Bé thuû s¶n
Trung Quèc vµ Hång K«ng lµ hai thÞ trêng xuÊt khÈu lín thø 3 cña ViÖt Nam vÒ c¸c mÆt hµng thuû s¶n. Trong 3 n¨m trë l¹i ®©y, gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµo hai thÞ trêng nµy kh«ng ngõng gia t¨ng ®Æc biÖt lµ vµo Hång K«ng, n¨m 2002, gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Hång K«ng cña ViÖt Nam ®· b»ng 3/4 gi¸ trÞ thuû s¶n xuÊt sang Trung Quèc. §©y lµ hai thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng víi møc tiªu thô cña h¬n 1 tû d©n Trung Quèc vµ mét thÞ trêng cã tèc ®é ph¸t triÓn vµ tiªu thô m¹nh nh Hång K«ng. Trung Quèc kh«ng ph¶i lµ thÞ trêng khã tÝnh, vÊn ®Ò ë chç hµng thuû s¶n ViÖt Nam rÊt dÔ bÞ Ðp gi¸ v× ph¶i c¹nh tranh víi hµng gi¸ rÎ ë Trung Quèc. §Ó t¨ng thÞ phÇn cña thuû s¶n ViÖt Nam t¹i Trung Quèc, c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng nh s¶n phÈm kh«, s¶n phÈm muèi vµ më réng thÞ trêng sang c¸c tØnh phÝa t©y cña Trung Quèc nh V©n Nam, Quý Ch©u…
ThÞ trêng EU nhiÒu n¨m tríc ®©y gi÷ vÞ trÝ sè hai trong c¸c níc nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. N¨m 1998, xuÊt khÈu sang EU ®¹t 23 ngh×n tÊn, trÞ gi¸ 93,4 triÖu USD chiÕm 11,4% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n . Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1999, trÞ gi¸ xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng nµy chØ ®¹t 90,0 triÖu USD chiÕm 9,6% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n, rít xuèng hµng thø ba. Tõ n¨m nµy trë ®i gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang EU liªn tôc gi¶m, khèi lîng xuÊt khÈu hÇu nh kh«ng t¨ng. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do thÞ trêng nµy ngµy cµng trë nªn a chuéng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao vµ ®Æt ra rÊt nhiÒu c¸c tiªu chuÈn kh¾t khe vÒ vÊn ®Ò chÊt lîng, vÖ sinh an toµn cña thùc phÈm. Tuy nhiªn th¸ng 9/2002, EU ®· b·i bá quyÕt ®Þnh kiÓm tra d lîng kh¸ng sinh vµ Chloramphenicol ®èi víi 100% l« hµng xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam, lµm t¨ng uy tÝn cña hµng ViÖt Nam t¹i thÞ trêng nµy. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh vµo EU lµ c¸ ®«ng l¹nh, t«m ®«ng l¹nh, mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh. Ngoµi ra cßn cã mùc kh«, c¸ ngõ vµ mét sè mÆt hµng kh¸c. Nh vËy, tuy kh«ng t¨ng vÒ tû träng nhng thÞ trêng EU lµ thÞ trêng truyÒn thèng cña ViÖt Nam víi nhu cÇu æn ®Þnh nªn chóng ta cÇn quan t©m gi÷ v÷ng vÞ thÕ ë thÞ trêng nµy.
1.3.2 Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
Tríc hÕt, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh lµ mét tÊt yÕu trong xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay cña th¬ng m¹i thÕ giíi. M«i trêng kinh tÕ x· héi biÕn ®æi m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ ®· lµm biÕn ®æi s©u s¾c diÖn m¹o cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ lµ nh÷ng xu híng chÝnh trong thÕ giíi hiÖn ®¹i. Nh vËy, h¬n bao giê hÕt, tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò sèng cßn. Méi trêng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t ®ßi hái c¸c c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng cñng cè néi lùc cña chÝnh m×nh nÕu kh«ng muèn bÞ r¬i ra khái quü ®¹o ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. Ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam víi thÕ m¹nh s½n cã cña m×nh còng ®· ý thøc ®îc tÝnh bøc thiÕt cña vÊn ®Ò søc c¹nh tranh vµ còng ®· dÇn dÇn hoµ nhËp vµo dßng ch¶y chung cña khu vùc còng nh cña toµn thÕ giíi. Trong ®ã, mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu râ rµng lµ cã vÞ trÝ ngµy cµng xøng ®¸ng trong viÖc gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña thÕ giíi.
XuÊt ph¸t tõ tÝnh kh¸c quan cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nãi chung vµ mÆt hµng thuû s¶n nãi riªng, chóng ta nhËn thÊy r»ng nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc trong viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n lµ cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng dåi dµo cña ngµnh vµ cha ph¸t huy triÖt ®Ó c¸c nguån lùc trong níc. Mét trong nh÷ng lý do cña sù kh«ng t¬ng xøng nµy lµ tÝnh c¹nh tranh cña ngµnh hµng. ChØ so s¸nh riªng trong khu vùc ASEAN, cô thÓ lµ víi Singapore, mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã sù c¸ch biÖt râ rÖt vÒ phÈm chÊt dÉn ®Õn sù thua sót vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Do ®ã, c«ng nghÖ chÕ biÕn cùc kú hiÖn ®¹i, Singapre chØ lµm c«ng viÖc nhËp khÈu thùc phÈm thuû s¶n nguyªn liÖu hay s¬ chÕ råi tiÕn hµnh chÕ biÕn vµ ®ãng gãi ®Ó t¸i xuÊt ra níc ngoµi. V× vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm cïng lo¹i cña hä lu«n cao h¬n vµ ®îc a chuéng h¬n so víi c¸c mÆt hµng th«ng thêng. §èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®©y lµ mét nhîc ®iÓm cè h÷u (còng nh gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mÆt hµng g¹o cña níc ta thÊp h¬n nhiÒu so víi s¶n phÈm cña Th¸i Lan).
Ngoµi ra, mét sè kh©u quan träng kh¸c cña qu¸ tr×nh xuÊt khÈu thuû s¶n ë níc ta còng cßn nhiÒu ®iÒu ®¸ng bµn. Cô thÓ lµ bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt lîng mÆt hµng, tiÕn ®é lµm hµng, thêi gian giao hµng vµ thñ tôc thanh to¸n quèc tÕ trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña níc ta cßn cha b¾t kÞp mÆt b»ng chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. Do ®ã, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh kh«ng chØ ë khÝa c¹nh chÊt lîng, gi¸ c¶ mµ cßn ph¶i quan t©m tíi c¸c yÕu tè mang tÝnh chuyªn nghiÖp vµ chuyªn m«n ho¸ kh¸c trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i.
Nãi tãm l¹i, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ mét viÖc lµm thiÕt yÕu nh»m ®¸p øng sù thay ®æi cña m«i trêng kinh tÕ thÕ giíi vµ quan träng h¬n lµ ®Ó v¬n lªn vÞ trÝ xøng ®¸ng, gãp phÇn gia t¨ng tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¶i thiÖn vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ n«ng – l©m - ng nghiÖp cña níc ta.
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng Mü vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam sang thÞ trêng Mü
2.1Bøc tranh chung vÒ thÞ trêng thuû s¶n Mü
2.1.1 ThÞ hiÕu tiªu dïng vµ tËp qu¸n kinh doanh cña ngêi Mü
2.1.1.1 ThÞ hiÕu tiªu dïng cña ngêi Mü
D©n téc Mü lµ mét d©n téc chuéng mua s¾m vµ tiªu dïng. Hä cã t©m lÝ lµ cµng mua s¾m vµ tiªu xµi nhiÒu th× cµng kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ dÞch vô t¨ng trëng, do ®ã nÒn kinh tÕ sÏ ph¸t triÓn. Ngµy nay t©m lÝ nµy kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn riªng nÒn kinh tÕ Mü mµ cßn cã t¸c ®éng s©u réng ®Õn c¸c nhµ xuÊt khÈu trªn toµn thÕ giíi.
Hµng ho¸ dï chÊt lîng cao hay võa, ®Òu cã thÓ b¸n ®îc trªn thÞ trêng Hoa Kú v× c¸c tÇng líp d©n c ë níc nµy ®Òu tiªu thô nhiÒu hµng ho¸. Riªng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ ViÖt Nam, khi xuÊt hµng vµo Hoa Kú, cÇn ph¶i lÊy gi¸ c¶ lµm yÕu tè quan träng, mÉu m· cã thÓ kh«ng qu¸ cÇu kú, nhng rÊt cÇn sù ®a d¹ng, sù ®Æc thï, hîp thÞ hiÕu vµ tiÖn dông.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ ®Þa lÝ vµ lÞch sö ®· h×nh thµnh nªn mét thÞ trêng ngêi tiªu dïng khæng lå vµ ®a d¹ng nhÊt thÕ giíi. Tµi nguyªn phong phó, kh«ng bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ cña hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi céng víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ l©u dµi ®· t¹o cho Hoa Kú mét søc m¹nh kinh tÕ khæng lå vµ thu nhËp cao cho ngêi d©n. Víi thu nhËp ®ã, mua s¾m ®· trë thµnh nÐt kh«ng thÓ thiÓu trong v¨n ho¸ hiÖn ®¹i cña níc nµy. Mua s¾m t¹i cöa hµng (shopping) lµ n¬i hä ®Õn mua hµng, d¹o ch¬i, gÆp nhau, trß chuyÖn vµ më réng giao tiÕp x· héi. Qua thêi gian, ngêi tiªu dïng Hoa Kú cã mét niÒm tin gÇn nh tuyÖt ®èi vµo hÖ thèng c¸c cöa hµng ®¹i lÝ b¸n lÎ t¹i Hoa Kú, n¬i hä cã sù b¶o ®¶m vÒ chÊt lîng, b¶o hµnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toµn kh¸c. §iÒu nµy còng lµm hä cã Ên tîng rÊt m¹nh khi tiÕp xóc lÇn ®Çu tiªn víi c¸c mÆt hµng míi. NÕu Ên tîng nµy lµ xÊu, hµng ho¸ ®ã sÏ khã cã c¬ héi quay l¹i. §îc sù ®¶m b¶o cña c¸c nhµ ph©n phèi cã tiÕng, ch¾c ch¾n hµng ho¸ sÏ ®îc chÊp nhËn. V× vËy sù x©m nhËp cña c¸c nhµ xuÊt khÈu ®¬n lÎ thêng kh«ng mÊy khi ®e do¹ ®îc sù hiÖn diÖn th¬ng m¹i cña nh÷ng ngêi ®Õn tríc. Con ®êng mµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n ®· ®i thêng tèn tõ 10- 20 n¨m ®Ó cã lßng tin giê ®©y phÇn nµo kh«ng cßn tá ra thÝch hîp t¹i thÞ trêng Hoa Kú.
§èi víi nh÷ng ®å dïng c¸ nh©n nh s¶n phÈm quÇn ¸o, may mÆc vµ giÇy dÐp, nãi chung ngêi Mü thÝch sù gi¶n tiÖn, nhng hiÖn ®¹i, hîp mèt. H¬n n÷a, ®å dïng c¸ nh©n lµ ®å hiÖu th× cµng ®îc a thÝch vµ ®îc mua nhiÒu. MÆt kh¸c, khi mua ®å dïng c¸ nh©n, nhiÒu ngêi thêng coi träng yÕu tè kh¸c biÖt, ®éc ®¸o. Mäi ngêi cã thÓ mÆc ®å g× hä thÝch. ë nh÷ng thµnh phè lín, nam giíi thêng mÆc comple, n÷ giíi mÆc v¸y hoÆc juyp khi ®i lµm trong khi ®ã ë n«ng th«n th× thêng ¨n mÆc kh¸ xuyÒnh xoµng, quÇn Jean vµ quÇn v¶i th« rÊt phæ biÕn. Tuy vËy, hÇu hÕt ngêi Mü, kÓ c¶ ngêi lín tuæi, ngoµi giê lµm viÖc thêng ¨n mÆc tho¶i m¸i theo ý hä. Nh÷ng ®å dïng c¸ nh©n thêng ph¶i lµ hµng ho¸ theo mïa vµ theo sù hîp mèt.
ë Hoa Kú, kh«ng cã c¸c lÖ íc vµ tiªu chuÈn thÈm mü x· héi m¹nh vµ b¾t buéc nh ë c¸c níc kh¸c. C¸c nhãm ngêi kh¸c nhau vÉn sèng theo v¨n ho¸, t«n gi¸o cña m×nh vµ dÇn dÇn theo thêi gian, hoµ trén, ¶nh hëng lÉn nhau. ChÝnh ®iÒu nµy t¹o sù kh¸c biÖt trong thãi quen tiªu dïng cña ngêi Mü, so víi thãi quen tiªu dïng ë c¸c níc Ch©u ¢u. Còng t«n träng chÊt lîng, nhng sù thay ®æi lu«n lµ yÕu tè chÝnh, lµm thay ®æi thÞ hiÕu tiªu dïng cña ngêi Hoa Kú. Cïng mét ®å vËt nhng thêi gian sö dông cña hä cã thÓ chØ b»ng mét nöa thêi gian sö dông cña ngêi tiªu dïng ë c¸c níc ph¸t triÓn kh¸c. Vëi sù thay ®æi lu«n nh vËy, gi¸ c¶ trë nªn cã vai trß rÊt quan träng. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao hµng ho¸ tiªu dïng tõ mét sè níc ®ang ph¸t triÓn cã chÊt lîng kÐm h¬n nhng vÉn cã chç ®øng ë Hoa Kú v× gÝa b¸n thùc sù c¹nh tranh (trong khi ®iÒu nµy khã x¶y ra t¹i Ch©u ¢u).
Nãi tãm l¹i, chÊt lîng, sù tiÖn lîi, nÐt ®éc ®¸o ph©n phèi vµ gi¸ c¶ lµ yÕu tè u tiªn trong thø tù c©n nh¾c quyÕt ®Þnh mua hµng cña ngêi d©n Hoa Kú.
C¸c ph©n tÝch cô thÓ trªn cho thÊy thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng Hoa Kú rÊt ®a d¹ng do nhiÒu nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau ®ang cïng tån t¹i. VÝ dô kÝch cì giêng ngñ th× ngêi gèc Ch©u ¸ kh¸c víi ngêi gèc Ch©u ¢u. Ngêi gèc Ch©u ¸ ¨n uèng nhiÒu gia vÞ h¬n, mµu s¾c c¸c ®å dïng còng thiªn vÒ nÒn vµ nh· h¬n v.v… Së thÝch vÒ mµu s¾c kh¸c nhau tõ miÒn B¾c xuèng miÒn Nam. Ngêi miÒn B¾c chuéng mµu Êm cóng nh ®á, n©u v.v… trong khi ngêi miÒn Nam thÝch c¸c gam mµu m¸t nh xanh d¬ng, tr¾ng, n©u nh¹t v.v…
§Þa lÝ réng lín, phong c¶nh ®a d¹ng ®· t¹o ra cho ngêi d©n Mü mét thãi quen ham du lÞch, a kh¸m ph¸ trong vµ ngoµi níc. TÊt c¶ c¸c ®å ®¹c, hµng ho¸ tiªu dïng liªn quan ®Õn c¸c chuyÕn du lÞch b»ng xe h¬i ®Òu cã mét thÞ trêng hÕt søc réng lín. C¸c ®å dïng nh may mÆc vµ giÇy dÐp, mò liªn quan ®Õn thÓ thao b¸n rÊt ch¹y víi ®ñ c¸c d¶i thÞ trêng tõ hµng rÊt ®¾t hay hµng rÎ cho d©n nghÌo thµnh thÞ. X¸c ®Þnh râ ph©n ®o¹n thÞ trêng m×nh sÏ th©m nhËp vµ lîi dông céng ®ång d©n téc di c tõ níc xuÊt khÈu lµ mét ch×a kho¸ ®Ó ®i ®Õn thµnh c«ng. NÕu kh«ng, tèt nhÊt nhµ xuÊt khÈu nªn tham gia vµo mét hÖ thèng ph©n phèi s½n cã t¹i Mü vµ chÊp nhËn theo c¸c tiªu chuÈn kü thuËt còng nh th¬ng m¹i mang tÝnh toµn cÇu mµ hä ®Ò ra. §Ó lµm ®îc c¶ hai ®iÒu trªn, nhµ xuÊt khÈu tríc hÕt ph¶i n¾m ®îc mét ®iÓm hÕt søc c¬ b¶n lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch luËt lÖ vµ thñ tôc cña ChÝnh quyÒn liªn bang, liªn quan ®Õn tiÕp cËn thÞ trêng. Sau ®ã, khi ®i vµo nh÷ng th¬ng vô cô thÓ, t vÊn luËt vµ t vÊn th¨m dß thÞ trêng sÏ mang ®Õn yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp.
2.1.1.2 TËp qu¸n kinh doanh cña ngêi Mü
Ngêi Mü nãi chung ®îc nh×n nhËn lµ m¹nh mÏ, cëi më, th¼ng th¾n, lu«n tù tin, ®Ò cao c¸ nh©n, kh¸ nång nhiÖt vµ dÔ dµng t¹o lËp quan hÖ b¹n bÌ. Trong ®µm ph¸n kinh doanh, theo kinh nghiÖm truyÒn thèng, sau vµi c©u x· giao ng¾n gän, ngêi Mü lËp tøc dån trÝ tuÖ vµo nh÷ng._.g thuû s¶n níc ngät.
- Ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh häc lµ u tiªn hµng ®Çu ®Ó rót ng¾n c¸c kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, ®Æc biÖt trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng, thøc ¨n vµ phßng trõ dÞch bÖnh.
- Ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n trªn nguyªn t¾c an toµn sinh th¸i.
Muèn thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu chiÕn lîc trªn, cÇn ph¶i:
- §Èy nhanh qu¸ tr×nh quy ho¹ch, x©y dùng b¶n ®å thÝch nghi c¸c hÖ thèng sinh th¸i cho nu«i trång, ph©n lËp, thiÕt kÕ c¸c khu s¶n xuÊt gièng, nu«i t«m vµ c¸c loµi c¸ biÓn tËp trung.
- Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò kh¸t vèn cho ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n theo híng n¨ng suÊt cao vµ bÒn v÷ng.
- Quy ho¹ch diÖn tÝch mÆt níc sö dông vµ tÝch cùc chuyÓn tõ qu¶ng canh sang b¸n th©m canh vµ th©m canh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu nu«i trång kÕt hîp víi c©y l¬ng thùc truyÒn thèng.
- §Èy nhanh tèc ®é c¶i tiÕn, n©ng cao c«ng nghÖ nu«i t«m xuÊt khÈu, ®Èy nhanh tiÕn ®é x©y dùng c¸c c¬ së hËu cÇn vµ dÞch vô cho nghÒ nu«i t«m, c¸ biÓn.
- Nghiªn cøu, nhËp nhanh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng, thøc ¨n vµ c«ng nghÖ nu«i biÓn (t«m hïm, mét sè lo¹i c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, nhuyÔn thÓ vµ mét sè loµi rong t¶o). KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn gièng thuû s¶n: u tiªn cho c¸c hé gia ®×nh cã nhu cÇu vay ®Ó ph¸t triÓn gièng thuû s¶n. §ång thêi tËp trung gi¶i quyÕt kh©u ®ét ph¸ lµ cung øng ®ñ gièng thuû s¶n cã chÊt lîng vµ gi¸ b¸n hîp lý.
- ChuyÓn giao nhanh nh÷ng kü thuËt nu«i trång thuû s¶n tiªn tiÕn cho ng d©n. TiÕn hµnh ¸p dông qu¶n lý vïng nu«i tèt, ®¶m b¶o vÖ sinh m«i trêng vïng nu«i, vÖ sinh chÊt lîng tõ vïng nu«i, x©y dùng vµ phæ biÕn m« h×nh qu¶n lý céng ®ång ë c¸c vïng nu«i thuû s¶n, kh«ng sö dông ho¸ chÊt, kh¸ng sinh bÞ cÊm. Lµm tèt c«ng t¸c kiÓm dÞch gièng thuû s¶n, nu«i th¶ ®óng thêi vô, h¹n chÕ rñi ro dÞch bÖnh. §a d¹ng ho¸ c¸c loµi t«m ngoµi t«m só (t¹i phÝa B¾c); ®a t«m thÎ ch©n tr¾ng vµo lµm mét trong c¸c ®èi tîng nu«i chÝnh, t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh b»ng t«m só cã kÝch cì lín. Ph¸t triÓn nu«i sinh th¸i ë c¸c vïng phï hîp, më réng nu«i c¸ basa, c¸ tra, r« phi ®¬n tÝnh, c¸c ®èi tîng níc ngät xuÊt khÈu kh¸c. MÆt kh¸c, ®Çu t hoµn thiÖn c¸c trung t©m nghiªn cøu gièng h¶i s¶n ë mét sè vïng träng ®iÓm vµ tÝnh trªn c¬ së sè lîng vµ chÊt lîng gièng theo yªu cÇu cña tõng ®èi tîng ®Ó nhËp khÈu mét sè lîng gièng cÇn thiÕt cho yªu cÇu ph¸t triÓn nu«i thuû s¶n.
- §Èy m¹nh c«ng t¸c quy ho¹ch cña c¸c tØnh cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ sinh th¸i thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn nu«i c¸ biÓn vµ c¸ níc ngät, x©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¸c vïng nu«i c¸ tËp trung ë quy m« c«ng nghiÖp.
- T¨ng cêng hîp t¸c nghiªn cøu víi c¸c níc cã c«ng nghÖ cao trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Æc biÖt lµ nh÷ng c«ng nghÖ di truyÒn, chän gièng c¸c ®èi tîng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ xö lý m«i trêng, c«ng nghÖ vÒ chuÈn ®o¸n phßng trõ dÞch bÖnh.
- Qu¶n lý tèt viÖc nhËp khÈu, s¶n xuÊt vµ lu th«ng thøc ¨n vµ c¸c chÕ phÈm dïng trong nu«i trång thuû s¶n. Trong khi vÉn ®¶m b¶o sù th«ng tho¸ng theo m«i trêng chÝnh s¸ch ®æi míi ®Ó ph¸t huy cao nguån lùc trong d©n cho ph¸t triÓn.
- §Èy nhanh tiÕn ®é x©y dùng c¸c c¬ së hËu cÇn vµ dÞch vô cho nghÒ nu«i t«m, c¸ biÓn.
- KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c hiÖp héi th«ng tin c«ng nghÖ, th«ng tin thÞ trêng , th«ng tin ng trêng vµ quü b¶o hiÓm t¬ng hç träng hiÖp héi.
3.1.2 N©ng cao n¨ng lùc chÕ biÕn
C¸c môc tiªu chiÕn lîc n©ng cao n¨ng lùc chÕ biÕn ngµnh thuû s¶n lµ:
- T¨ng cêng n¨ng lùc nghiªn cøu c«ng nghÖ, tiÕp thu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ chÕ biÕn tiªn tiÕn.
- Huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó n©ng cao c¸c c¬ së chÕ biÕn hiÖn cã c¶ vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ ®æi míi trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ nh»m ®¸p øng yªu cÇu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña quèc tÕ vµ n©ng cao chÊt lîng.
- Nhanh chãng cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn vµ hç trî ®Çu t nh»m c¶i tæ l¹i m¹ng líi chÕ biÕn, vËn chuyÓn, bu«n b¸n, b¸n lÎ hµng thuû s¶n trong thÞ trêng néi ®Þa.
- Duy tr× vµ gi÷ v÷ng thÞ trêng truyÒn thèng ®ång thêi më réng quan hÖ quèc tÕ ®Ó t¹o thÞ trêng míi, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c thÞ trêng lín nh Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, EU. §Æc biÖt lu ý më réng thÞ trêng phÝa t©y Trung Quèc, thÞ trêng c¸ næi nhá vµ c¸ níc ngät ch©u Phi.
- Ph¸t triÓn mét sè trung t©m chÕ biÕn c«ng nghÖ cao ®Ó t¸i chÕ biÕn c¸c hµng s¬ chÕ trong m¹ng líi c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn quy m« nhá n»m r¶i r¸c ë c¸c vïng nguyªn liÖu.
- T¹o lËp c¸c trung t©m chuyªn s¶n xuÊt gièng quy m« lín võa ®Ó qu¶n lý chÊt lîng võa ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt gièng, chèng l¹i sù « nhiÔm m«i trêng.
- T¹o lËp c¸c khu nu«i th©m canh vµ c«ng nghiÖp cao ®ñ søc t¹o nh÷ng qu¶ ®Êm lín vÒ s¶n phÈm xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng nµo ®ã (t«m, c¸) kÓ c¶ nu«i biÓn, nu«i lî vµ nu«i ngät.
- T¹o lËp mét sè c¸c c¶ng c¸ lín ®ñ søc phôc vô cho nghÒ c¸ xa bê, nghÒ c¸ th¬ng m¹i quy m« lín, kÕt hîp ph¸t triÓn ë ®©y c¸c trung t©m lín vÒ th¬ng m¹i thuû s¶n (chØ nªn x©y dùng ë H¶i Phßng, §µ N½ng, Kh¸nh Hoµ, Vòng Tµu, Mü Tho, T¾c CËu).
- X©y dùng mét vµi nhµ m¸y lín s¶n xuÊt thøc ¨n t«m c¸.
- X©y dùng míi mét sè nhµ m¸y hoÆc liªn kÕt víi c¸c c«ng ty ®ãng tµu ®Ó ®ãng tÇu vµ trang bÞ tµu c¸ cho nghÒ kh¬i cã quy m« lín (kh«ng ®ãng tµu c¸ kh¬i trµn lan nh hiÖn nay).
- Mënréng c¸‰fnhµ m¸y s¶n xuÊt ng cô.
- X©y dùng mét sè nhµ m¸y s¶n xuÊt thiÕt bÞ phôc vô nu«i tr«ng thuû s¶n.
- Ph¸t triÓn xÝ nghiÖp s¶n xuÊt c¬ ®iÖn l¹nh ë TP. Hå ChÝ Minh thµnh mét ®ÇuÀmèi chÝ,p c¬ ®iÖn l¹nh víi c¸c vÖ tinh cña nã ë c¸c miÒn ®Ó phôc vô ngµnh c¸.
- Ph¸t triÓn ë mçi vïng mét trung t©m lín nhµ m¸y s¶n xuÊt hµng thuû s¶n chÊt lîng cao phôc vô xuÊt khÈu ( cã thÓ ®Æt l¹i c¸c c¶ng c¸ kh¬i lín) kh«ng ®Çu t n©ng cÊp trµn lan.
- KhuyÕn khÝch ®Çu t x©y dùng mét sè xÝ nghiÖp chÕ biÕn hµng thuû s¶n tiªu dïng néi ®Þa s¶n xuÊt ®a d¹ng.
Muèn thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu chiÕn lîc trªn cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau:
- Quy ho¹ch l¹i hÖ thèng c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n ®Ó tiÕp tôc ®Çu t n©ng cÊp vµ x©y dùng míi.
- Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn nh»m x· héi ho¸ ®Çu t cho ngµnh.
- Ph¸t triÓn mèi quan hÖ quèc tÕ réng r·i ®Ó thu hót sù trî gióp tµi chÝnh vµ trao ®æi kinh nghiÖm còng nh sù hç trî cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ®µo t¹o c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n giái vµ cao.
- Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p m¹nh, ®ång bé tõ c¸c Bé, Ngµnh ®Õn UBND c¸c tØnh, c¸c së triÖt ®Ó chèng ®a t¹p chÊt vµo nguyªn liÖu thuû s¶n. Lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra chÊt lîng an toµn vÖ sinh thùc phÈm, ®Æc biÖt lµ kiÓm so¸t d lîng kh¸ng sinh tõ kh©u nguyªn liÖu ®Õn s¶n phÈm chÕ biÕn.
- Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu.
- KhuyÕn khÝch viÖc thu hót nguån nguyªn liÖu c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc trong khu vùc nh»m t¨ng cêng nhËp nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn t¸i xuÊt. PhÊn ®Çu ®¹t tû träng nguyªn liÖu nhËp 5-8% vµo 2005. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thñ tôc cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó t¸i xuÊt.
- KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt, phèi hîp s¶n xuÊt gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu víi chÕ biÕn xuÊt khÈu, tËn dông tèi ®a nguån nguyªn liÖu ®a vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, gi¶m thÊt tho¸t sau thu ho¹ch.
- T¨ng cêng c«ng t¸c khuyÕn ng tËp trung vµo c¸c chñ nËu vùa, cung cÊp khai th¸c vµ hç trî cho ®Çu t c¸c biÖn ph¸p b¶o qu¶n cho ng d©n.
- X©y dùng hÖ thèng chî c¸ t¹i c¸c c¶ng c¸ cña c¸c tØnh träng ®iÓm, c¸c trung t©m c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ tiªu thô, hÖ thèng c¸c chî ®êng biÓn còng nh c¸c chî c¸ quy m« nhá ë c¸c ®Þa ph¬ng.
- §Çu t n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt vµ n¨ng lùc nghiªn cøu, triÓn khai cña trung t©m c«ng nghÖ sinh häc vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn thuéc viÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n II thuéc Bé thuû s¶n ®Çu t kh¶ n¨ng nghiªn cøu ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ t vÊn cho c¸c doanh nghiÖp.
3.1.3 Thùc hiÖn tèt vÖ sinh an toµn thùc phÈm
§æi míi c«ng t¸c gi¸m ®Þnh chÊt lîng
- Thèng nhÊt chñ tr¬ng gi¶m dÇn viÖc b¾t buéc kiÓm tra Nhµ níc vÒ chÊt lîng thuû s¶n. SÏ bá h¼n kiÓm tra Nhµ níc vÒ chÊt lîng khi tiªu chuÈn ngµnh 130 vµ c¸c tiªu chuÈn kh¸c vÒ vÖ sinh dîc phÈm ®îc phÇn lín c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn.
- Gi¸o vô khoa häc c«ng nghÖ chñ tr× cïng víi NAFIQACEN (trung t©m kiÓm tra chÊt lîng vµ vÖ sinh thuû s¶n) tæ chøc thùc hiÖn ¸p dông chÕ ®é kiÓm tra gi¶m ®èi víi c¸c l« hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®îc chÊp nhËn ®¹t c¸c tiªu chuÈn ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm tõ 1/7/2000 theo tinh thÇn Quy chÕ kiÓm tra vµ chøng nhËn Nhµ níc vÒ chÊt lîng hµng ho¸ thuû s¶n ban hµnh t¹i QuyÕt ®inh sè 08/2000/Q§_BTS ngµy 7/1/2000 cña bé trëng Bé Thuû s¶n, ®ång thêi gÊp rót söa ch÷a, bæ sung quy chÕ nµy phï hîp víi quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp.
- Vô khoa häc c«ng nghÖ chñ tr× cïng c¸c Vô, Côc, NAFIQACEN söa ®æi néi dông quy chÕ kiÓm tra vµ chøng nhËn c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh thuû s¶n ®¹t tiªu chuÈn ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm ban hµnh kÌm quyÕt ®Þnh sè 01/2000/Q§-BTS ngµy 3/1/2000 cña bé trëng Bé Thuû s¶n, cã kÕt hîp ®¸nh gi¸ ¸p dông hÖ thèng HACCP (Hazand Analysis Critical Control Point) ®Ó tr¸nh c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra trïng l¾p vµ gi¶m chi phÝ kiÓm tra ®èi víi doanh nghiÖp.
C¶i tiÕn n¨ng lùc s¶n xuÊt chÕ biÕn b»ng c¸ch ¸p dông hÖ thèng HACCP nh»m n©ng cao tû träng cña s¶n phÈm tinh chÕ
- X¸c ®Þnh râ nguån gèc nguyªn liÖu ®Çu vµo: nÕu cÇn thiÕt th× doanh nghiÖp nªn ®Ò xuÊt hç trî tõ phÝa Nhµ níc, cô thÓ lµ NAFIQACEN.
- §µo t¹o vµ gi¸o dôc ý thøc vÒ HACCP trong néi bé doanh nghiÖp: ban l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé phô tr¸ch trùc tiÕp s¶n xuÊt sau khi lµm quen vµ tham gia c¸c kho¸ häc, héi th¶o vÒ HACCP sÏ híng dÉn cho c«ng nh©n tõng yªu cÇu, tõng c«ng ®o¹n ph¶i thùc hiÖn.
- §Èy m¹nh n©ng cÊp c¬ së s¶n xuÊt vµ ®æi míi c«ng nghÖ ë nh÷ng kh©u cÇn thiÕt, tr¸nh l·ng phÝ viÖc c¶i t¹o nhµ xëng thiÕt bÞ lµ rÊt tèn kÐm vµ mÊt nhiÒu thêi gian, do ®ã cÇn c©n nh¾c viÖc n©ng cÊp chØ ë nh÷ng c«ng ®o¹n quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt lîng, vÊn ®Ò kh«ng ph¶i bá vèn lín cho m¸y mãc mµ lµ vËn dông c«ng nghÖ mét c¸ch cã lîi nhÊt vµ thÝch hîp víi t×nh h×nh tõng c«ng ty.
- X©y dùng m« h×nh HACCP cña riªng tõng doanh nghiÖp trªn c¬ së t vÊn tõ c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ chuyªn gia níc ngoµi.
- Chó träng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã chÊt lîng cao, cã trong tay chøng nhËn tiªu chuÈn chÊt lîng Haccp- ®©y lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®Ó giao dÞch víi kh¸ch hµng chÝnh yÕu trªn thÞ trêng mü. NÕu cã ®îc giÊy th«ng hµnh haccp, dn sÏ cã ®îc lßng tin cña ngêi tiªu dïng tr¸nh ®îc nhiÒu r¾c rèi khi xuÊt hµng, gi¶m chi phÝ, n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu hót kh¸ch hµng míi.
- C¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc hoµn thiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc thùc thi ch¬ng tr×nh qu¶n lÝ chÊt lîng theo GMP, HACCP, ISO. ViÖc ¸p dông hÖ thèng ®¶m b¶o c¸c ch¬ng tr×nh chÊt lîng quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi cña doanh nghiÖp. Tríc m¾t c¸c nhµ m¸y ph¶i thùc thi HACCP cô thÓ lµ:
+ Nhµ m¸y ph¶i thµnh lËp ®éi ngò qu¶n lý chÊt lîng HACCP.
+ X©y dùng kÕ ho¹ch HACCP cho tõng s¶n phÈm.
+ So¹n th¶o hå s¬ qu¶n lý chÊt lîng theo HACCP.
+ LËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o theo nhiÒu møc kh¸c nhau tõ c¸n bé qu¶n lý ®Õn ngêi s¶n xuÊt.
+ Phèi hîp thêng xuyªn víi c¸c trung t©m t vÊn (TT c«ng nghÖ vµ sinh häc thuû s¶n cña ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n II NAFIQACEN) ®Ó kÞp thêi th¸o gì c¸c khiÕm khuyÕt.
- T¨ng cêng ®Çu t n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt phï hîp víi yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt lîng.
- Hç trî vèn tÝn dông u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ®Çu t n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®¸p øng yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm cã thÓ xuÊt sang Mü.
- Tµi trî tÝn dông xuÊt khÈu ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ vµ më réng c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ còng nh t¨ng cêng nghiªn cøu c«ng nghÖ bao gåm khoa häc c«ng nghÖ cøng vµ c«ng nghÖ mÒm, khoa häc kinh tÕ qu¶n lý.
+ KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu c«ng nghÖ cao tõ c¸c níc ph¸t triÓn, bÝ quyÕt c«ng nghÖ, thuª chuyªn gia níc ngoµi giái.
+ X©y dùng, ban hµnh vµ triÓn khai ¸p dông b¾t buéc c¸c tiªu chuÈn Nhµ níc vµ tiªu chuÈn ngµnh vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt an toµn vÖ sinh tèi thiÓu ®èi víi c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n, c¶ng c¸, chî c¸. ViÖc thiÕt lËp c¸c tiªu chuÈn nµy ®îc xem lµ n©ng cÊp dÇn tõng bíc c¸c ho¹t ®éng an toµn chÊt lîng.
3.2 Gi¶i ph¸p vÒ thÞ trêng
3.2.1 §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i hç trî xuÊt khÈu.
- Cung cÊp c¸c th«ng tin míi nhÊt vÒ thÞ trêng, kü thuËt c«ng nghÖ vµ t×nh h×nh c¹nh tranh nhê ®ã c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã c¬ së ®Ó ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kinh doanh thÝch hîp.
- VÒ chi phÝ cho ho¹t ®éng xóc tiÕn ViÖt Nam cÇn häc tËp m« h×nh hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc nh JETRO cña NhËt, KOTRA cña Hµn Quèc hay THAITRADE cña Th¸i Lan hoÆc nh ë §µi Loan c¸c nhµ xuÊt khÈu nép 4,25% doanh thu ®Ó ChÝnh phñ chi cho ho¹t ®éng xóc tiÕn.
Ph¸t huy vai trß cña HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) trong viÖc hç trî xuÊt khÈu.
§Ó n©ng cao tinh thÇn hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong hiÖp héi, ph¸t triÓn nguån nguyªn liÖu thuû s¶n, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ thuû s¶n ViÖt Nam trong khu vùc ASEAN, ph¸t triÓn nhanh kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ héi nhËp, t«n vinh c¸c nhµ doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam, hiÖp héi ®· ®Ò ra 7 ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng:
Kh¸ch hµng cho héi viªn
Thuû s¶n ViÖt Nam an toµn vµ c¹nh tranh
Ph¸t triÓn nguyªn liÖu thuû s¶n
Nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp t¬ng lai
Ngêi ®ång hµnh tin cËy
Thuû s¶n ViÖt Nam – Thuû s¶n ASEAN
Tù hµo VASEP
Thay ®æi thuÕ vµ thµnh lËp quü tÝn dông hç trî xuÊt khÈu
- §Ò nghÞ Nhµ níc cho gi¶m thuÕ suÊt mÆt hµng ®«ng l¹nh tõ 3% xuèng 1%.
- Nhµ níc nªn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp tõ 32% xuèng 15% ®Ó xÝ nghiÖp cã ®iÒu kiÖn n©ng cÊp trang thiÕt bÞ do hiÖn nay t×nh h×nh c¹nh tranh gay g¾t c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Çu t kh«ng ngõng vµo c«ng nghÖ kü thuËt míi mong ®øng v÷ng trªn thÞ trêng.
- Thay ®æi møc khÊu trõ VAT ®èi víi thu mua hµng thuû s¶n theo híng nÕu mua cã b¶ng kª th× khÊu trõ 2% vµ nÕu cã ho¸ ®¬n th× khÊu trõ 3%, ¸p dông cho c¶ doanh nghiÖp trong níc lÉn doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu.
- TiÕn tíi ¸p dông thuÕ suÊt 0% khi nhËp khÈu nguyªn liÖu thuû s¶n dïng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu.
- Gi¶m dÇn thuÕ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp trong thêi gian xuÊt khÈu hµng thuû s¶n.
- Thµnh lËp quü tÝn dông hç trî xuÊt khÈu; biÖn ph¸p chñ yÕu lµ bï l·i suÊt vay vèn, c¨n cø theo mét danh môc c¸c mÆt hµng, ngµnh nghÒ xuÊt khÈu ®îc hç trî l·i suÊt.
Chó träng më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n trªn thÞ trêng Mü.
- C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu cÇn cã gi¶i ph¸p cô thÓ thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh 80/2002/Q§-TTg ngµy 24/6/2002 cña thñ tíng ChÝnh phñ th«ng qua thùc hiÖn s¶n xuÊt theo hîp ®ång, ®¶m b¶o tiªu thô s¶n phÈm cho ng d©n.
- §Çu t cho bao b×, nh·n m¸c vµ ®¨ng ký b¶n quyÒn th¬ng hiÖu s¶n phÈm. TiÕp tôc ®Çu t hoµn thiÖn c«ng nghÖ chÕ biÕn ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó n©ng sè lîng doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n vµ danh s¸ch ®ù¬c phÐp xuÊt khÈu vµ Mü.
- T¨ng cêng kh¶ n¨ng hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®Ó gi¶i quyÕt tèt kh©u tiªu thô; t¨ng cêng mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi viÖt kiÒu mü; t¨ng cêng sö dông internet trong c«ng t¸c tiÕp thÞ.
3.3 Gi¶i ph¸p vÒ ph©n phèi s¶n phÈm
3.3.1 HiÓu râ c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ n¾m ch¾c hÖ thèng ph¸p luËt trong ngµnh thuû s¶n Mü
V× Mü lµ quèc gia rÊt hay kiÖn tông, hÖ thèng luËt ph¸p phøc t¹p vµ ngêi Mü khi kinh doanh rÊt g¾n víi luËt ph¸p nªn khi xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã luËt s t vÊn hoÆc Ýt nhÊt lµ cã c¸c chuyªn giái cã thÓ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn luËt ph¸p. B¶n th©n doanh nghiÖp còng cÇn Ýt nhiÒu am hiÓu luËt lÖ Mü ®Ó ®¶m b¶o khi mêi luËt s thêi gian lµm viÖc ng¾n nhng hiÖu qu¶.
N¾m râ c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i Mü ®ang ¸p dông víi ViÖt Nam nhÊt lµ trong t×nh h×nh hiÖn nay khi HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü ®· cã hiÖu lùc ®Ó kÞp thêi thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo híng t¨ng tû lÖ hµng chÕ biÕn cao cÊp cã gi¸ trÞ cao (hiÖn nay chñ yÕu ViÖt Nam xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü díi d¹ng th«). Nh vËy ViÖt Nam sÏ t¨ng nhanh ®îc kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ giµnh ®îc quyÒn chñ ®éng trong kinh doanh, kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ trêng quan träng nµy.
B¶ng 3.1: ThuÕ nhËp khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng Mü
M· thuÕ
MÆt hµng
N»m trong diÖn hëng NTR
Kh«ng n»m trong diÖn hëng NTR
0301
C¸ t¬i sèng
0%
0%
0302
C¸c bé phËn cßn l¹i sau khi c¾t Philª t¬i hoÆc ®«ng l¹nh
0%
2.2-4.4 cent/kg
0304
Philee c¸, thÞt c¸ ®· lãc x¬ng t¬i hoÆc ®«ng l¹nh
0%
Mét sè 0%, mét sè 5,5 cent/kg
0305
C¸ kh«, íp muèi, x«ng khãi
4-7%
25-30%
0305.13
T«m c¸c lo¹i ®«ng l¹nh
0%
0%
0305(14-24)
ThÞt cua ®«ng l¹nh
7,5%
15%
0307
C¸c lo¹i nghªu sß
0%
0%
0307.60
èc
5%
20%
1601-1604
C¸c lo¹i thùc phÈm chÕ biÕn tõ c¸
0,9-6 cent/kg
6,6-22 cent/kg
1605-10.05
Cua chÕ biÕn chÝn
10%
20%
1605-10.20
ThÞt cua
0%
22,5%
1605-30.05
T«m hïm chÕ biÕn
10%
20%
Nguån: H¶i quan Mü 1999
ChuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn khai th¸c, nu«i trång, s¶n xuÊt, chÕ biÕn ®Ó vît qua c¸c hµng rµo kü thuËt TBT vµ hµng rµo vÖ sinh SPS cña Mü. §iÒu nµy gióp doanh nghiÖp dÔ dµng th©m nhËp thÞ trêng Mü vµ còng n©ng cao ®îc uy tÝn cña doanh nghiÖp ®èi víi ngêi tiªu dïng.
3.3.2 Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th¬ng hiÖu s¶n phÈm
Doanh nghiÖp cÇn chó träng x©y dùng th¬ng hiÖu sau c¸c bµi häc lín vÒ viÖc cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ th¬ng hiÖu lµ “cuéc chiÕn Catfish” hay nh·n hiÖu “cµ phª Trung Nguyªn”. Ngay khi cã ý ®Þnh hay b¾t ®Çu th¬ng m¹i ho¸ s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ trêng Mü, h·y nép ®¬n ®¨ng kÝ b¶o hé th¬ng hiÖu ngay t¹i V¨n phßng S¸ng chÕ vµ Th¬ng hiÖu Mü (USPTO) ®Ó tr¸nh trêng hîp bÞ ®èi t¸c Mü hít tay trªn. HiÖn nay nhiÒu s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt sang Mü qua trung gian, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp mang c¸c th¬ng hiÖu kh¸c nhau do ®èi t¸c ®Æt, v× thÕ mµ nhiÒu doanh nghiÖp vÉn cha nhËn thÊy tÇm quan träng cña viÖc ®¨ng ký th¬ng hiÖu. H·y nghÜ ®Õn mét chiÕn lîc dµi h¹n ®Ó x©y dùng mét nh·n hiÖu cho riªng m×nh trªn ®Êt Mü, cã nh vËy míi cã thÓ n©ng cao vÞ thÕ hµng ViÖt Nam vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh tèt nhÊt.
Khi bÞ mÊt quyÒn sö dông th¬ng hiÖu doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®Êu tranh ®Ó giµnh l¹i quyÒn cña m×nh. HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt – Mü vµ c¸c C«ng íc Quèc tÕ cã liªn quan sÏ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh.
C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam h·y ®¨ng kÝ nh·n hiÖu cña m×nh t¹i ViÖt Nam tríc v× khi ®¨ng ký nh·n hiÖu ë níc ngoµi, th× ®iÒu kiÖn lµ ph¶i cã ®¨ng ký trong níc.
C¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc tham gia vµo HiÖp héi ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam VASEP ®Ó n©ng cao søc m¹nh vµ u thÕ cña m×nh, khi x¶y ra tranh chÊp còng dÔ dµng huy ®éng sù tham gia cña c¸c ban ngµnh cã liªn quan. HiÖp héi còng lµ n¬i c¸c doanh nghiÖp cïng trao ®æi th«ng tin, häc hái kinh nghiÖm cña nhau. NhiÖm vô cña HiÖp héi lµ n¾m b¾t, thu thËp, xö lý, ph©n tÝch, dù b¸o t×nh h×nh, th«ng tin ph¸p luËt cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, kÞp thêi cung cÊp cho c¸c héi viªn vµ c¬ quan nhµ níc. HiÖp héi còng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ho¹t ®éng th«ng tin tiÕp thÞ ë c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ híng gi¶i quyÕt tèt nhÊt kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®èi víi thÞ trêng Mü.
3.3.3 Lùa chän kªnh ph©n phèi hiÖu qu¶ nhÊt
ThÞ trêng Mü lµ thÞ trêng cã hÖ thèng ph©n phèi kh¸ bµi b¶n, nhng c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ta míi chØ chó ý ®Õn tiÕp cËn c¸c nhµ nhËp khÈu, cha víi tíi c¸c nhµ b¸n lÎ vµ siªu thÞ. ViÖt Nam ®· cã h¬n 100 doanh nghiÖp xuÊt hµng thuû s¶n sang Mü nhng nh÷ng nh·n hiÖu næi tiÕng míi chØ tiÕp cËn ®îc víi c¸c nhµ nhËp khÈu. Hµng b¸n lÎ cha tíi tay ngêi tiªu dïng. C¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh tiÕp cËn thÞ trêng, xóc tiÕn th¬ng hiÖu, t×m hiÓu nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch ngêi tiªu dïng vµ kiÓu d¸ng s¶n phÈm.
3.3.4 Thùc hiÖn tèt mèi quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Nam- Hoa Kú
Thùc hiÖn tèt mèi quan hÖ ngo¹i giao gi÷a hai níc, gi÷a c¸c doanh nghiÖp cña hai níc vµ gi÷a c¸c c¸ nh©n sÏ lµ ch×a kho¸ cho sù thµnh c«ng chiÕn lîc vÒ l©u dµi ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü.
Quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Mü ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ trong thËp kû qua, më ®Çu b»ng viÖc B×nh thêng ho¸ quan hÖ ViÖt Nam- Hoa Kú ngµy 12/7/1995. Tõ ®ã c¸c quan hÖ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, th¬ng m¹i, v¨n ho¸, khoa häc , kü thuËt v.v. tõng bíc ®îc më réng. Tõ ®ã ®Õn nay cã rÊt nhiÒu c¸c cuéc viÕng th¨m gi÷a c¸c nguyªn thñ, c¸c quan chøc cña 2 quèc gia, më ra mét thêi kú míi gi÷a hai níc. Ngµy 17/11/2000 Cùu Tæng thèng Mü Bill Clinton ®· sang th¨m ViÖt Nam. N¨m 1998, Mü miÔn ¸p dông luËt Jackson Vanik cho ViÖt Nam. ViÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü 14/7/2000 ®· hoµn tÊt qu¸ tr×nh b×nh thêng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú, t¹o c¬ së cho viÖc t¨ng cêng quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc. HiÖp ®Þnh më ra thÞ trêng cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam vµ t¨ng thªm c¬ héi ®Çu t cña Mü vµ c¸c níc kh¸c vµo ViÖt Nam. ThuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü gi¶m tõ kho¶ng 40% xuèng 3%. Hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng gi÷a chÝnh phñ cña hai níc nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc cïng ph¸t triÓn trong ®ã cã c¶ ngµnh thuû s¶n. Th«ng tin chi tiÕt h¬n vÒ quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Nam- Hoa Kú cã thÓ tham kh¶o qua trang Web díi ®©y:
Míi ®©y, ngµy 3/12/2003, ®oµn ®¹i biÓu cña ViÖt Nam do Phã Thñ tíng Vò Khoan dÉn ®Çu ®· cã cuéc héi ®µm tiÕp xóc víi nhiÒu nhµ l·nh ®¹o ChÝnh phñ vµ nghÞ sÜ Mü, trong ®ã cã Ngo¹i trëng Mü Colin Powell, §¹i diÖn Th¬ng m¹i Robert Zoellick, Bé trëng N«ng nghiÖp Veneman vµ QuyÒn Bé trëng Th¬ng m¹i Botman. C¸c vÞ l·nh ®¹o chÝnh phñ vµ c¸c nghÞ sÜ Mü kh¼ng ®Þnh s½n sµng më réng c¸c lÜnh vùc hîp t¸c vÒ kinh tÕ, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®ång thêi ñng hé ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi WTO.
TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®Òu ®Èy m¹nh quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc ®ång thêi gãp phÇn níi láng h¬n c¸c chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t gi÷a hai níc ViÖt Nam- Hoa Kú. Nhê ®ã kim ng¹ch thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü ngµy cµng ®îc n©ng lªn.
Thùc hiÖn tèt mèi quan hÖ ngo¹i giao gi÷a hai níc lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang Mü, nhng ®©y lµ gi¶i ph¸p vÜ m«, gi÷a hai quèc gia víi nhau. Nh thÕ vÉn cha ®ñ. Chóng ta cßn cÇn ph¶i gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau.
§èi víi thÞ trêng Mü, viÖc xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nhá, ®¬n lÎ thêng gÆp khã kh¨n do c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa thêng liªn kÕt thµnh c¸c hiÖp héi nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh rÊt cao. Chóng ta cã thÓ th©m nhËp thÞ trêng Mü b»ng c¸ch hîp t¸c, liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu thuû s¶n Mü, ký kÕt hîp ®ång lµm ¨n l©u dµi. Nh vËy phÝa ®èi t¸c cã thÓ gióp ®ì chóng ta trong c¸c ho¹t ®éng thñ tôc nhËp khÈu, vµ kÞp thêi th«ng tin nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña níc Mü. Nãi nh thÕ còng kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta lu«n phô thuéc vµo c¸c nhµ nhËp khÈu. Khi ®· ®ñ m¹nh, ®ñ hiÓu thÞ trêng vµ ®ñ lßng tin cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm, doanh nghiÖp cÇn tiÕp tôc c¸c bíc tiÕn kh¸c ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh, vai trß ®éc lËp cña m×nh trªn c¬ së, tinh thÇn hîp t¸c víi c¸c nhµ nhËp khÈu trong níc.
Ngoµi ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n cña hai níc còng kh«ng kÐm phÇn quan träng thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n. Tõ chç quen biÕt ®Õn viÖc ®i du lÞch tham quan ®Êt níc cña nhau, t¹o lËp c¸c mèi quan hÖ kh¸c vÒ lµm ¨n kinh tÕ, t¹o luång d luËn tèt cho s¶n phÈm thuû s¶n cña m×nh. HoÆc quan hÖ gi÷a th¬ng nh©n ViÖt Nam víi ®éi ngò ViÖt kiÒu Mü ®«ng ®¶o ®ang sèng trªn ®Êt Mü còng lµ mét thÞ trêng kh«ng nhá. §ã còng chÝnh lµ mét c¸ch qu¶ng c¸o s¶n phÈm, mét søc m¹nh tõ bªn trong lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n.
KÕt luËn
Kinh tÕ ViÖt Nam sau gÇn 20 n¨m ®æi míi thùc sù ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc, tõ mét níc cßn nghÌo vµ l¬ng thùc kh«ng ®ñ ¨n, chóng ta ®· trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø hai trªn thÕ giíi. C¸c ngµnh s¶n xuÊt nh dÖt may, thñ c«ng mü nghÖ, giµy dÐp, n«ng s¶n, thuû s¶n v.v… rÊt ph¸t triÓn, gãp phÇn tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n, ®Èy nhanh c«ng cuéc CNH- H§H ®Êt níc. Ngµnh thuû s¶n, mµ träng t©m lµ thuû s¶n xuÊt khÈu, rÊt ®îc Nhµ níc chó träng vµ ®Çu t khuyÕn khÝch. Nã gãp phÇn kh«ng nhá gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, tËn dông ®îc nguån lîi thuû h¶i s¶n phong phó s½n cã trong thiªn nhiªn, ph¸t huy tinh thÇn cÇn cï chÞu khã, tÝnh s¸ng t¹o cña ng d©n trong nu«i trång thuû s¶n, øng dông khoa häc kü thuËt trong chÕ biÕn b¶o qu¶n c¸c mÆt hµng thuû s¶n, h¬n n÷a l¹i lµ ngµnh ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n c¶ so víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c. Ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n lµ tÊt yÕu kh¸ch quan phï hîp víi tr×nh ®é nÒn kinh tÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh chung cña thÞ trêng thÕ giíi.
Tham gia vµo qu¸ tr×nh lu th«ng quèc tÕ, hµng thuû s¶n ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t víi hµng thuû s¶n cña rÊt nhiÒu nhµ xuÊt khÈu c¸c níc kh¸c trªn thÞ trêng Mü. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trë thµnh vÊn ®Ò cÊp thiÕt, nãng báng kh«ng chØ ®èi víi cÊp quèc gia, ngµnh hµng mµ cßn thùc sù lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n.
Kho¸ luËn ®îc hoµn thµnh víi sù híng dÉn rÊt nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o híng dÉn Th¹c sü TrÇn ViÖt Hïng vµ sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng, c¸c c¬ quan thuéc Bé Thuû s¶n, C«ng ty TNHH Minh Phó céng víi sù nç lùc cè g¾ng rÊt lín cña ngêi viÕt. RÊt mong nã sÏ gióp Ých ®îc mét phÇn nµo ®ã cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam khi muèn t×m hiÓu vÒ thÞ trêng Mü vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng nµy.
Cuèi cïng, mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o, ngêi th©n, b¹n bÌ, nh÷ng ngêi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng nhng kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái sai sãt, rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn quý b¸u cña thÇy c« vµ b¹n ®äc.
Hµ Néi ngµy 5 th¸ng 12 n¨m 2003
Sinh viªn thùc hiÖn
Phan ThÞ V©n- Líp NhËt 2- K38F
Tµi liÖu tham kh¶o
- T¹p chÝ Th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ thuû s¶n tõ sè 1/2000 ®Õn sè 9/2003
B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2002 cña Bé Thuû s¶n
Trung t©m th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n – Bé Thuû s¶n
National Marine Fisheries Service
Goergetown Economic Services
CÈm nang vÒ x©m nhËp thÞ trêng Mü- Nhµ xuÊt b¶n thèng kª 2003- TS Hå SÜ Hng- NguyÔn ViÖt Hng.
ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña Hoa Kú vµ nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ trêng Hoa Kú sau khi HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú cã hiÖu lùc- 2002- PGS,TS. NguyÔn ThÞ M¬ (chñ biªn).
T¹p chÝ xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n
T¹p chÝ Thuû s¶n tõ sè 1/2000- 9/1003
Bµi viÕt “N¨ng lùc c¹nh tranh cña níc ta trong t¬ng quan quèc tÕ” - PGS, TSKH. NguyÔn Quang Th¸i - t¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o.
Dù th¶o luËt thuû s¶n lÇn thø 12- Quèc héi níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.
C¸c trang Web:
+ www.fistenet.gov.vn
+ www.mofa.gov.vn
+ www.mpi.gov.vn
+ www.census.gov/foreign-trade/balance/index.html
+ www.infofish.org
+ v.v…
C¸c nguån kh¸c
Phô lôc
B¶ng P.1 Ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam qua c¸c con sè tõ th¸ng 4-1959 ®Õn th¸ng 4/2003
Tổng sản lượng thủy sản
2.410.900 tấn
- Khai th¸c thuû s¶n
1.434.800 tấn
- NTTS & khai th¸c nội địa
976.100 tấn
Kim ngạch XKTS
2.023 triệu USD
Tổng số lao động nghề c¸
Khoảng 4 triệu người
Khai th¸c thuỷ sản
Sản lượng khai th¸c thuỷ sản
1.434.800 tấn
Tổng số tàu, thuyền m¸y
81.800 chiếc
- Tæng c«ng suÊt
4.038.365 CV
- Trong đã, tàu 90 CV trở lªn
6.075 chiếc
Nu«i trồng thuỷ sản
Tổng diện tÝch nu«i trồng thủy sản
955.000 ha
- Diện tÝch nu«i níc ngät
425.000 ha
- Diện tÝch nu«i mặn, lợ
530.000 ha
Sản lượng nu«i trồng thuỷ sản
976.100 tấn
Trong ®ã + T«m níc lî
193.973 tấn
+ Ngao & Sß huyết
130.000 tấn
+ Cua biển
13.000 tấn
+ C¸ nước lợ
6.500 tấn
Sản lượng sản xuất giống
+ T«m (Só, r¶o, he ch©n tr¾ng) P15
19.088 triệu con giống
+ T«m càng xanh
115 triệu con giống
+ R« phi đơn tÝnh
35 triệu con giống
+ C¸ da trơn
300 triệu con giống
Trại sản xuất giống
5.168 trại
+ T«m nước lợ
4.774 trại
+ C¸c đối tượng kh¸c
384 trại
Chế biến thuỷ sản
Tổng số doanh nghiệp chế biến đ«ng lạnh
275
- Số doanh nghiệp cã code xuất khẩu vào EU
68
- Số doanh nghiÖp ¸p dông HACCP, ®ñ tiªu chuÈn XK vào Mỹ
128
Nguån: Trung t©m th«ng tin KHKT vµ kinh tÕ Thuû s¶n- Bé Thuû s¶n.
B¶ng P.2 Top Ten Countries with which the U.S. Trades
For the month of September 2003
The values given are for Imports and Exports added together. These Countries represent 68.83% of U.S. Imports, and 66.33% of U.S. Exports in goods.
Year To Date
Total in Total in
Billions Billions
Country Name of U.S. $ of U.S. $
CANADA 34.37 292.20
MEXICO 20.27 172.95
CHINA 16.89 127.52
JAPAN 13.49 125.47
FEDERAL REPUBLIC OF GERMANY 7.16 70.61
UNITED KINGDOM 6.29 56.77
KOREA, REPUBLIC OF 4.92 43.95
TAIWAN 4.22 35.80
FRANCE 3.76 33.89
MALAYSIA 3.26 26.43
Top Ten Countries with which the U.S. Trades
For the month of December 2002
The values given are for Imports and Exports added together. These Countries represent 69.98% of U.S. Imports, and 65.24% of U.S. Exports in goods.
Year To Date
Total in Total in
Billions Billions
Country Name of U.S. $ of U.S. $
CANADA 28.73 371.39
MEXICO 17.54 232.26
JAPAN 15.35 172.93
CHINA 13.74 147.22
FEDERAL REPUBLIC OF GERMANY 8.55 89.11
UNITED KINGDOM 5.91 74.12
KOREA, REPUBLIC OF 5.23 58.17
TAIWAN 4.20 50.59
FRANCE 3.91 47.43
ITALY 3.22 34.38
B¶ng P.3 §ãng gãp cña thuû s¶n xuÊt khÈu trong xuÊt khÈu c¸c níc n¨m 2000
Nước
Giá trị XKTS năm 2000, triệu USD
% đóng góp của XKTS trong giá trị XK chung của đất nước
Grinlen
261
94
Xâysen
113
78,2
Pharôê
354
75,3
Aixơlen
1.228
64,4
Manđivơ
41
53,8
Panama
256
34,7
Xênêgan
260
27,0
Namibia
290
20,0
Pêru
1.128
16,1
Mianma
185
13,2
Marốc
950
12,8
Việt Nam
1.480
10,3
Chilê
1.784
9,8
Thái Lan
4.367
6,4
Nauy
3.532
5,9
Ðan Mạch
2.755
5,4
Cuba
78
4,9
Inđônêxia
1.584
2,6
Trung Quốc
3.605
1,4
Nguån: Trung t©m Th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ Thuû s¶n- Bé Thuû s¶n
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
19426.doc
