Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp chế biến hạt điều của Việt Nam

1 MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU 1 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi 1 2. Muïc tieâu nghieân cöùu 2 3. Phöông phaùp nghieân cöùu 2 4. Phaïm vi nghieân cöùu 3 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 4 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 4 1.. 1.. 1.. Khaùù ù ii nii ee äää m cc aïïï nh tt rr anh 4 1.. 1.. 2 Kh aùù ù ii nii ee äää m naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh 4 1.. 1.. 3.. Quan ñii ee åå åm vv ee ààà naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh 7 1..2 .. Xaùù ùcc ñòò nh heäää tt hoáá áng cc aùùù cc nhaâââ n tt oá áá cc aáuáá tt haønøø h naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc uûû ûa cc aùù ùcc doanh nghii eää äp cc heááá bii eáá án ñii eààà u Vii eäää tt Nam 7 1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 7 1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 9 Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Aán Ñoä 13 1.. 3.. 1.. Quaùùù tt rr ìì nh phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån,, naâââ ng cc ao naêê êng ll öïï ïcc cc aïï ïnh tt rr anh cc uûû ûa cc aùùù cc doanh nghii ee äää p cc hee áá á bii ee áá án ñii ee ààà u Aááá n Ñoäää 13 1.. 3.. 2.. Baøø ø ii hoïïï cc kk ii nh nghii ee ää äm cc ho V ii ee äää tt Nam 17 2 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU VIEÄT NAM 19 2.1. G iôùi thieäu sô löôïc veà coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 19 2.2. Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 20 2.. 2.. 1.. .. Naêê êng ll öïï ïcc cc oââ ângn ghee ä ää cc hee áá á bii ee áá án 20 2.. 2.. 2.. Naêê êng ll öïï ïcc xx aââ âyy döïïï ng tt höông hii ee ää äu 28 2.. 2.. 3.. Naêê êng ll öïï ïcc tt hu tt haäää p,, phaâââ n tt íí cc h vv aøøø döï ïï baùù ùo tt hòò tt rr öôøøø ng 35 2.. 2.. 4.. Naêêê ng ll öïïï cc kk haii tt haùù ùcc tt hòò tt rr öôøø øng 37 2.. 2.. 5.. Naêê êng ll öïï ïcc tt aøø ø ii cc híí nh 41 2.. 2.. 6.. Naêêê ng ll öïïï cc nguoààà n nhaâââ n ll öïï ïcc 47 2.. 2.. 7.. Naêêê ng ll öïïï cc tt hu mua nguoàà àn nguyy ee âââ n ll ii ee äuää ñii ee ààà u tt hoââ â 49 2.. 2.. 8.. Naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh vv ee àà à gii aùùù vv aøøø gii aùù ù tt haøøø nh 51 2.3. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 54 2.3.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu 54 2.. 3.. 2.. Nhu cc aàà àu tt hòò tt rr öôøøø ng 58 2.. 3.. 3.. Chíí nh ss aùùù cc h kk huyy ee ááá n kk híí cc h,, hoããã tt rr ôïï ï cc uûû ûa Nhaøøø nöôùùù cc 59 2.3.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta 60 2.. 4.. Ñaùù ùnh gii aùùù cc hung naêê êng ll öïï ï cc cc aïï ïnh tt rr anh vaøø ø ll ôïï ï ii tt heááá cc aïïï nh tt rr anh cc uûû ûa cc aùù ùcc doanh ngh ii eäää p cc heáá á bii eáá án ñii eàà àu Vii eäää tt Nam 62 2.4.1. Ñaùnh giaù chung naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ VN 62 2.4.2. Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland ñaùnh giaù so saùnh toång theå naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam vôùi caùc doanh nghieäp cuûa Aán Ñoä, Braxin 64 CHÖÔNG II II II :: GII AÛÛ Û II PHAÙÙ ÙP NA ÂNG CAO NAÊÊÊ NG LÖÏÏÏ C CAÏÏÏ NH TRANH CHO CAÙÙÙ C DOANH NGHII EÄÄÄ P CHEÁÁ Á BII EÁÁ ÁN HAÏÏ ÏT ÑII EÀÀ ÀU CUÛÛÛ A VII EÄÄÄ T NAM 65 Muïï ïcc tt ii eâ ââ u phaùùù tt tt rr ii eååå n cc aùù ùcc doanh nghii eää äp cc heááá bii eáá án ñii eààà u ñeáá án naêêê m 2010 65 3.. 1.. Phöông höôùùù ngp haùùù tt tt rr ii eååå n vaøøø naâââ ng cc ao naêêê ng ll öï ïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc ho cc aùù ùcc DNCBÑ Vii eäää tt Nam 65 3 3.. 2.. 1.. .. Phöông höôùùù ng cc hung phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån cc aùùù cc DNCBÑ Vii ee äää tt Nam 66 3.. 2.. 2.. Phö ông höôùùù ng naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc aïïï nh tt rr anh cc ho cc aùùù cc DNCBÑ Vii ee äää tt Nam tt rr ong giiaii ñoaïïï n hii ee ää än nayy 66 3.. 2.. Gii aûûû ii phaùùù p naââ âng cc ao naêê êng ll öï ïï cc cc aïï ïnh tt rr anh cc ho cc aùùù cc donh nghii eää äp cc heááá bii eááá n ñii eààà u Vii eää ä tt Nam 67 3.. 3.. 1.. Xaùùù cc ñòò nh quyy moââ â doanh nghii ee äää p vv aøøø tt rr ìì nh ñoäää cc oâââ ng ngheeäää phuøø ø hôïïï p 67 3.. 3.. 2.. Naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc cc oâââ ng nghee ää ä 69 3.. 3.. 3.. Naâââ ng cc ao naêêê ng ll öïïï cc tt aø øø ii cc híí nh 71 3.. 3.. 4.. Ñaåå åyy maïï ïnh xx aââ âyy döïïï ng vv aøø ø phaùù ù tt tt rr ii ee åå ån tt höông hii ee ää äu doanh nghii ee äää p 74 3.. 3.. 5.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêê êng tth u tt haää äp tt hoââ âng tt ii n,, phaââ ân tt íí cc h vv aøøø döïïï baùùù o tt hòò tt rr öôøø øng 75 3.. 3.. 6.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêê êng phaùùù tt tt rr iieeååå n tt hòò tt rr öôøø øng 76 3.. 3.. 7.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naêêê ng tt hu mua nguyy ee ââ ân ll ii ee äää u ñaàà àu vv aøøø o 77 3.. 3.. 8.. Naâââ ng cc ao hii ee äää u quaûûû nguoààà n nhaâââ n ll öïï ïcc )) 79 3.. 3.. 9.. Naâââ ng cc ao kk haûûû naênêê g cc aïïï nh tt rr anh vv ee ààà gii aù,ùù , gii aùù ù tt haøøø nh ss aûûû n phaåå åm 81 KEÁÁ ÁT LUAÄÄ ÄN 84 TAØØ Ø II LII EÄÄ ÄU THAM KHAÛÛÛ O PHUÏÏÏ LUÏÏ ÏC Phuïï ï ll uïï ï cc II :: Tii eâââ u cch uaååå n aùù ùp duïï ïng cc ho nhaâââ n haïï ï tt ñii eààà u XK Phuïï ï ll uïï ï cc II II :: Baûûû ng cc aââ âu hoûûû ii phoûû ûng vaáá án Phuïï ï Luïïï cc II II II :: Toùmùù ll öôïï ïcc ss ô ñoàà à cc heáá á bii eááá n ñii eàà àu 4 MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi Vieät Nam laø moät quoác gia ñang phaùt trieån coù trình ñoä phaùt trieån thaáp. Saûn phaåm noâng nghieäp coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân cuûa nöôùc ta. Nhìn laïi chaëng ñöôøng gaàn 20 naêm ñoåi môùi do Ñaûng ta khôûi xöôùng, coù theå thaáy neàn noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu raát to lôùn. Ñaëc bieät, cuøng vôùi quaù trình CNH–HÑH ñaát nöôùc, caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø coù nhöõng ñoùng goùp lôùn cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, trong ñoù cheá bieán ñieàu ñöôïc xem laø moät ngaønh coâng nghieäp non treû nhöng ngaøy caøng trôû neân cöïc kyø quan troïng trong neàn kinh teá nöôùc ta. Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu coù vai troø quan troïng nhö vaäy khoâng nhöõng chæ vì noù ñaõ thu veà haøng traêm trieäu ñoâ la haøng naêm cho ñaát nöôùc töø vieäc xuaát khaåu maø coøn vì noù ñaõ giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao ñoäng dö thöøa ôû noâng thoân (moät phaàn laøm vieäc tröïc tieáp taïi nhöõng nhaø maùy cheá bieán vaø soá coøn laïi laøm vieäc ôû caùc noâng tröôøng saûn xuaát), vaø raát nhieàu lao ñoäng laøm vieäc ôû khaâu thu mua, vaän chuyeån. Neáu nhö vaøo naêm 1990, saûn löôïng ñieàu nhaân xuaát khaåu cuûa ta chæ ñaït khoaûng 290 taán thì ñeán naêm 2005 saûn löôïng xuaát khaåu ñaõ leân ñeán 110.000 taán; Löïc löôïng lao ñoäng töø khoaûng 2.500 ngöôøi (naêm 1990) ñaõ taêng leân khoaûng treân 300.000 ngöôøi vaøo naêm 2005. Hieän nay, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta ñaõ vöôn leân vò trí thöù hai treân theá giôùi veà xuaát khaåu vaø chæ ñöùng sau AÁn Ñoä. Sôû dó ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta coù toác ñoä phaùt trieån nhanh laø vì cô baûn Vieät Nam laø moät quoác gia coù tieàm naêng raát maïnh ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp naøy. Tuy nhieân, trong boái caûnh coù nhieàu bieán ñoäng vaø moät moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay, ñeå giöõ vöõng vò trí cuûa mình treân thò tröôøng theá giôùi cuõng nhö tieáp tuïc ñoùng goùp cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá 5 cuûa ñaát nöôùc, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN caàn phaûi xem xeùt vaø ñaùnh giaù laïi naêng löïc caïnh tranh cuûa mình ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp höõu hieäu nhaèm cuõng coá vaø phaùt trieån vò theá caïnh tranh cuûa mình treân thò tröôøng, nhaát laø khi VN ñang tieáp tuïc ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Tröôùc yeâu caàu ñaët ra, ñeà taøi naøy ñöôïc bieân soaïn vôùi muïc ñích phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng nhaân toá cuï theå caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, vaø töø ñoù seõ coù nhöõng ñaùnh giaù toaøn dieän veà naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta noùi chung. Sau cuøng, döïa vaøo caùc cô sôû treân, ñeà taøi seõ ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coù tính khaû thi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn ñeán. Hieän nay, caùc coâng trình nghieân cöùu vieát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN haàu nhö raát haïn höõu vaø thöôøng chæ ñeà caäp ñeán moät soá ít nhaân toá quen thuoäc nhö: voán, lao ñoäng – Coù theå noùi, vaãn chöa coù moät nghieân cöùu mang tính toaøn dieän. Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN seõ ñöôïc nghieân cöùu töông ñoái toaøn dieän, roäng raõi… 2. Muïc tieâu nghieân cöùu: Ñeà taøi khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå ñaït nhöõng muïc tieâu cô baûn sau: - Phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Phaân tích vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng töø caùc nhaân toá mang tính moâi tröôøng (khaùch quan) ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. 6 - Ñaùnh giaù, so saùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vôùi moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa caùc quoác gia khaùc thoâng qua phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia. - Treân cô sôû phöông höôùng, muïc tieâu phaùt trieån cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, keát hôïp vôùi nhöõng keát quaû ñöôïc nghieân cöùu ñeå ñöa ra “Phöông höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn hieän nay vaø giaûi phaùp thöïc hieän” 3. Phöông phaùp nghieân cöùu - Duøng phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng ñeå phaân tích caùc soá lieâu thöù caáp, sô caáp vaø ñoàng thôøi keát hôïp phaân tích ñònh tính ñeå töø ñoù ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù, nhaän xeùt veà naêng löïc cuûa töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá khaùch quan ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN. - Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland vaø thoâng qua soá lieäu sô caáp (thu thaäp ñöôïc töø phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia) ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Duøng phöông phaùp toång hôïp ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta vaø töø ñoù ñöa ra phöông höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho hoï. 4. Phaïm vi nghieân cöùu - Ñeà taøi thöïc hieän nghieân cöùu trong phaïm vi caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam. - Soá lieäu khaûo saùt sô caáp: döïa vaøo baûng caâu hoûi caùc yù kieán cuûa chuyeân gia trong ngaønh. - Soá lieäu thöù caáp coù nguoàn goác töø Vinacas, Icard, Vinanet, moät soá taïp chí…vaø caùc trang Web cuûa caùc toå chöùc khaùc. 7 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 1.1.1. Khaùi nieäm caïnh tranh Thuaät ngöõ caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu caùch khaùc nhau. Theo Ñaïi Töø ñieån Tieáng Vieät thì caïnh tranh laø: “tranh ñua giöõa nhöõng caù nhaân, taäp theå coù chöùc naêng nhö nhau, nhaèm giaønh phaàn hôn, phaàn thaéng veà mình” [26]. Trong Töø ñieån Thuaät ngöõ Kinh teá hoïc, caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø: “söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, taäp ñoaøn hay quoác gia. Caïnh tranh naûy sinh khi hai beân hay nhieàu beân coá gaéng giaønh laáy thöù maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå giaønh ñöôïc” [33]. Ngoaøi ra, coøn coù raát nhieàu ñònh nghóa khoâng ñoàng nhaát veà caïnh tranh do xuaát phaùt töø caùch tieáp caän khaùc nhau, lieân quan tôùi noäi dung vaø caáp ñoä xem xeùt khaùc nhau. Caïnh tranh, xeùt veà baûn chaát luoân ñöôïc nhìn nhaän trong traïng thaùi ñoäng vaø raøng buoäc trong moái quan heä so saùnh töông ñoái. Vì vaäy, moïi quan heä giao tieáp maø caùc beân tham gia noã löïc tìm kieám vò theá coù lôïi cho mình ñeàu coù theå dieãn taû trong khaùi nieäm caïnh tranh. Trong xu theá hoäi nhaäp vaø traøo löu töï do hoùa thöông maïi, khaùi nieäm caïnh tranh ñöôïc söû duïng roäng raõi treân qui moâ toaøn caàu, vieäc tieáp caän nhöõng khaùi nieäm ñoù cuõng caàn ñöôïc xaây döïng treân cô sôû logíc, heä thoáng. Theo ñoù, khaùi nieäm caïnh tranh cuûa doanh nghieäp phaûi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh caïnh tranh cuûa ngaønh, quoác gia, khu vöïc. Ngoaøi ra, khaùi nieäm caïnh tranh phaûi ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû treân caû hai maët cuûa noù: tích cöïc hoaït ñoäng vaø taïo ñoäng löïc ñeå höôùng tôùi moät keát quaû toát 8 nhaát; nhöng moät khi nhöõng kyõ naêng naøy ñöôïc theå hieän moät caùch cöïc ñoan, noù coù theå seõ daãn ñeán moät thöïc traïng tieâu cöïc vôùi keát quaû traùi ngöôïc. 1.1.2. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh Ñaõ coù raát nhieàu caùc nhaø kinh teá hoïc, caùc nhaø nghieân cöùu ñi tìm caâu traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi nhö: Vì sao laïi coù nhöõng coâng ty naøy maïnh hôn nhöõng coâng ty khaùc? Vì sao laïi coù nhöõng quoác gia naøy giaøu coù hôn nhöõng quoác gia khaùc? Lieäu caùc coâng ty nhoû, môùi thaønh laäp coù khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc coâng ty lôùn maø danh tieáng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh khoâng? Laøm theá naøo ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc? Trong nhöõng naêm thuoäc theá kyû 18, Adam Smith ñaõ coá gaéng lyù giaûi caâu hoûi caùi gì laøm cho moät quoác gia trôû neân giaøu coù vaø oâng ñaõ cho ra ñôøi lyù thuyeát veà lôïi theá tuyeät ñoái trong taùc phaåm Baûn chaát veà söï giaøu coù cuûa caùc quoác gia. Ñi xa hôn hoïc thuyeát cuûa Adam Smith, David Ricardo ñaõ xaây döïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh ñeå lyù giaûi veà nhöõng lôïi ích trong thöông maïi quoác teá vaø cuõng ñoàng thôøi lyù giaûi cho vieäc vì sao coù nhöõng nöôùc phaùt trieån hôn nhôø vaøo vieäc khai thaùc nhöõng lôïi theá töông ñoái cuûa mình. Nhöng nhöõng ñaëc ñieåm môùi cuûa caïnh tranh quoác teá, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa caùc hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi söï hình thaønh caùc taäp ñoaøn ña quoác gia maø hình thöùc caïnh tranh khoâng chæ giôùi haïn trong hoaït ñoäng XK maø coøn thoâng qua caùc coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi, ñaõ laøm yeáu ñi caùc hoïc thuyeát coå ñieån. Treân cô sôû keá thöøa lyù thuyeát veà lôïi theá so saùnh, caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ taäp trung phaân tích vaø daàn daàn hình thaønh neân moät heä thoáng khaùi nieäm môùi veà lôïi theá caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh noùi chung, naêng löïc caïnh tranh quoác teá noùi rieâng ñeå giaûi thích veà ñoäng löïc phaùt trieån cuûa caùc quoác gia cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa caùc coâng ty, doanh nghieäp trong moâi tröôøng kinh doanh quoác teá. 9 Raát nhieàu hoïc thuyeát ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå phaân tích veà naêng löïc (lôïi theá) caïnh tranh cuûa caùc quoác gia cuõng nhö cuûa caùc coâng ty, caùc doanh nghieäp. Trong ñoù, tieâu bieåu coù lyù thuyeát veà caùc nhaân toá cuûa quaù trình saûn xuaát cuûa Heckscher vaø Ohlin, sau naøy ñaõ ñöôïc nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng Paul Sammuelson boå sung neân coøn goïi laø moâ hình Heckscher-Ohlin-Sammuelson. Caùc lyù thuyeát veà lôïi theá qui moâ, khaùc bieät hoùa nhaèm taïo lôïi theá caïnh tranh trong thöông maïi quoác teá, veà caïnh tranh khoâng hoaøn haûo cuûa Krungman, Helpman… Coù quan ñieåm cho raèng: “Nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh laø nhöõng doanh nghieäp ñaït ñöôïc möùc tieán boä cao hôn möùc trung bình veà chaát löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï vaø/hoaëc coù khaû naêng caét giaûm caùc chi phí töông ñoái cho pheùp hoï taêng ñöôïc lôïi nhuaän (doanh thu – chi phí) vaø/hoaëc thò phaàn…”. Ñieàu naøy ñuùng, nhöng ngaøy nay haàu heát caùc öu theá khoâng maõi maõi thích ñaùng vaø ít laâu daøi. Caùc öu theá mang tính taïm thôøi. Daàn daø, moät coâng ty thaéng khoâng phaûi baèng moät öu theá ñôn leû nhöng baèng caùch xeáp taàng öu theá naøy leân öu theá khaùc qua thôøi gian. Ngöôøi Nhaät ñaõ laø baäc thaày veà vaán ñeà naøy, ñaàu tieân ñi vaøo vôùi giaù thaáp, sau ñoù vôùi caùc tính naêng toát hôn, roài ñeán chaát löôïng toát hôn, vaø sau ñoù vôùi khaû naêng vaän haønh nhanh hôn. Ngöôøi Nhaät ñaõ nhaän ra raèng caïnh tranh laø moät cuoäc ñua khoâng coù ñieåm cuoái cuøng [31]. Ñònh nghóa treân chæ ra ñöôïc muïc tieâu cuûa caïnh tranh vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa vieäc caïnh tranh thaønh coâng. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa ñònh nghóa treân laø khoâng chæ ra ñöôïc ñoù laø do ñaâu maø coù. Vaø ñònh nghóa treân laøm cho khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh mang tính tónh. Nhöng thöïc teá, caïnh tranh vaø naêng löïc caïnh tranh laø nhöõng khaùi nieäm ñoäng. Moät doanh nghieäp luùc naøy coù lôïi theá caïnh tranh nhôø nhöõng öu theá nhö nguoàn lao ñoäng reû hay gaàn nguoàn nguyeân lieäu nhöng luùc khaùc coù theå maát lôïi theá caïnh tranh khi doanh nghieäp khaùc coù lôïi theá treân cô sôû nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä hay nhôø öu theá veà 10 qui moâ, voán. Vì theá, moät doanh nghieäp ñöôïc coi laø coù khaû naêng caïnh tranh phaûi coù khaû naêng duy trì vaø lieân tuïc taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa mình. Caùc coâng ty coù theå xaây döïng lôïi theá caïnh tranh töø nhieàu nguoàn, chaúng haïn söï öu vieät veà chaát löôïng, toác ñoä, söï an toaøn, dòch vuï, thieát keá, ñoä tin caäy, cuøng vôùi chi phí thaáp hôn, giaù caû thaáp hôn…Thoâng thöôøng chính moät kieåu phoái hôïp ñoäc ñaùo naøo ñoù giöõa caùc yeáu toá naøy, thay vì moät vieân ñaïn baïc ñôn leû, ñaõ taïo neân öu theá [31]. Noåi baät nhaát trong caùc hoïc thuyeát veà naêng löïc caïnh tranh gaàn ñaây laø hoïc thuyeát cuûa Michael Porter (Giaùo sö noåi tieáng veà chieán löôïc kinh doanh cuûa tröôøng kinh doanh Harvard). Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, Michael Porter ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu raát toaøn dieân veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cuõng nhö cuûa quoác gia. Michael Porter cho raèng: “Ñeå coù theå caïnh tranh thaønh coâng, caùc doanh nghieäp phaûi coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh döôùi hình thöùc hoaëc laø coù ñöôïc chi phí saûn xuaát thaáp hôn hoaëc laø coù khaû naêng khaùc bieät hoùa saûn phaåm ñeå ñaït ñöôïc nhöõng möùc giaù cao hôn trung bình. Ñeå duy trì lôïi theá caïnh tranh, caùc doanh nghieäp caàn ngaøy caøng ñaït ñöôïc nhöõng lôïi theá caïnh tranh tinh vi hôn, qua ñoù coù theå cung caáp nhöõng haøng hoùa hay dòch vuï coù chaát löôïng cao hôn hoaëc saûn xuaát coù hieäu suaát cao hôn” [37]. Quan ñieåm cuûa Michael E.Porter vöøa ñeà caäp ñeán vaán ñeà naêng löïc caïnh tranh vaø bao haøm caû vieäc doanh nghieäp phaûi lieân tuïc duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa mình. Maëc duø coù raát nhieàu coâng trình nghueân cöùu veà naêng löïc hay lôïi theá caïnh tranh, song cho ñeán nay taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát raèng khoù coù theå ñöa ra moät ñònh nghóa chuaån veà khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh ñuùng cho moïi tröôøng hôïp. 11 Tuy nhieân, ñoái vôùi töøng ñoái töôïng nghieân cöùu, phaïm vi nghieân cöùu, muïc ñích nghieân cöùu vaãn phaûi coá gaéng ñöa ra moät ñònh nghóa veà naêng löïc caïnh tranh vaø heä thoáng caùc chæ tieâu ño löôøng naêng löïc caïnh tranh (bao goàm caû vò theá caïnh tranh hieän taïi laãn khaû naêng duy trì vaø phaùt trieån vò theá ñoù trong töông lai) cho rieâng noù moät caùch chính xaùc, nhaèm laøm caên cöù khoa hoïc cho vieäc ñöa ra nhöõng chính saùch, nhöõng giaûi phaùp hôïp lyù vaø hieäu quaû. Xuaát phaùt töø yeâu caàu thöïc tieãn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu vaø cô sôû lyù luaän, khaùi nieäm veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ coù theå ñöôïc hieåu nhö sau: “Naêng löïc caïnh tranh cuûa moät DNCBÑ laø moät hay nhieàu lôïi theá maø doanh nghieäp ñoù taïo ra nhaèm duy trì vaø phaùt trieån thò tröôøng, taêng tröôûng möùc lôïi nhuaän theo thôøi gian vaø ñaûm baûo ñöôïc phaùt trieån beàn vöõng” 1.1.3. Quan ñieåm veà naâng cao naêng löïc caïnh tranh Naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñöôïc coi laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng xuaát khaåu oån ñònh vaø beàn vöõng. Trong ñoù naêng löïc caïnh tranh ñöôïc nhìn nhaän töø hai goùc ñoä, ñoù laø naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng hoùa, saûn phaåm vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp. Ñeå xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù ñöôïc moät caùch toaøn dieän naêng löïc caïnh tranh treân taàm chieán löôïc quoác gia, caùc chuyeân gia kinh teá cho raèng, nhaát thieát caàn hoäi ñuû hai khaùi nieäm naøy. 1.2. Xaùc ñònh heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu laø moät ngaønh coâng nghieäp gia coâng caàn nhieàu lao ñoäng phoå thoâng vaø ít voán ñaàu tö. Do haøng raøo hoäi nhaäp (tham gia vaøo ngaønh) thaáp, cho neân vôùi möùc lôïi nhuaän caän bieân cao ñaõ thu huùt nhieàu doanh nghieäp môùi tham gia vaøo ngaønh, cuõng nhö kích thích caùc doanh nghieäp hieän coù môû roäng qui moâ saûn xuaát. Thöïc teá ôû nöôùc ta cho thaáy, trong 12 naêm 1990 caû nöôùc môùi coù chæ 16 nhaø maùy cheá bieán ñieàu vôùi toång coâng suaát cheá bieán 14.000 taán haït ñieàu nguyeân lieäu/naêm, nhöng ñeán naêm 2005 caû nöôùc ñaõ coù hôn 100 nhaø maùy vôùi toång coâng suaát cheá bieán khoaûng 500.000 taán haït ñieàu nguyeân lieäu/naêm, nhieàu nhaø maùy trong soá ñoù môùi khai thaùc ñöôïc khoaûng 60% - 70% coâng suaát thieát keá. Do ñaëc ñieåm cuûa moâi tröôøng phaùt trieån, caùc DNCBÑ cuûa nöôùc ta thöôøng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: ƒ Haït ñieàu nguyeân lieäu laø saûn phaåm cuûa ngaønh troàng troït, vaø saûn phaåm cuûa ngaønh naøy mang tính thôøi vuï, saûn löôïng deã bò thay ñoåi do nhöõng yeáu toá aûnh höôûng tôùi quaù trình troàng troït cuõng nhö chu trình sinh tröôûng cuûa caây. Vì vaäy, nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuûa caùc DNCBÑ thöôøng khoâng oån ñònh vaø ngaøy caøng trôû neân thieáu huït. ƒ Möùc ñoä caïnh tranh ngaøy caøng cao trong ngaønh seõ ñaåy caùc doanh nghieäp cheá bieán haït ñieàu vaøo tình theá bò söùc eùp töø 2 phía: nhaø cung öùng haït ñieàu nguyeân lieäu vaø nhaø tieâu thuï haït ñieàu thaønh phaåm. ƒ Caùc DNCBÑ ñang chòu aùp löïc veà vaán ñeà nhaân coâng. Neáu nhö nhöõng naêm 80, ñaàu nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû tröôùc, vieäc ra ñôøi cuûa haøng loaït nhaø maùy cheá bieán ñieàu XK ñaõ goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho haøng chuïc ngaøn lao ñoäng dö thöøa, thì trong maáy naêm trôû laïi ñaây tình hình ñaõ khaùc haún. Do coâng vieäc cöïc nhoïc, thu nhaäp khoâng cao so vôùi nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc ñang phaùt trieån maïnh meõ, neân soá löôïng ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc ôû caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu ngaøy caøng giaûm, ñaëc bieät laø caùc nhaø maùy ôû mieàn Ñoâng Nam Boä. ƒ Coâng ngheä cheá bieán ñieàu cuûa Vieät Nam coù theå noùi laø raát baøi baûn so vôùi caùc nöôùc khaùc, nhöng laïi thieáu söï hôïp lyù. Ngaønh cheá bieán ñieàu (nhaát laø ôû nöôùc ta, chuû yeáu laø xuaát khaåu ôû daïng baùn thaønh phaåm) laø ngaønh taän thu lao ñoäng dö thöøa, chæ neân laøm ôû vuøng noâng thoân , quy moâ nhoû döôùi 1000 13 taán/naêm, coâng ngheä vöøa phaûi ñeå giaûm chi phí saûn xuaát. Nhöng phaàn lôùn caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta laïi ñöôïc xaây döïng ôû caùc ñoâ thò vôùi quy moâ lôùn vaø hieän ñaïi: töø vaøi ngaøn taán ñeán 15-20.000 taán, thaäm chí tôùi 25.000 taán/naêm, khieán cho chi phí saûn xuaát ngaøy moät taêng cao [23]. Ngoaøi ra, vì caùc phuï phaåm nhö voû haït ñieàu, thòt quaû ñieàu chöa ñöôïc taän duïng toát ñeå laøm ra caùc saûn phaån khaùc neân hieäu quaû kinh teá cuûa caùc nhaø maùy chöa cao. ƒ Voán ñeå mua ñieàu nguyeân lieäu döï tröõ cuûa caùc doanh nghieäp haøng naêm thöôøng laø vaán ñeà nan giaûi. Moät trong nhöõng keânh huy ñoäng voán chính cuûa caùc doanh nghieäp laø caùc ngaân haøng, nhöng baûn thaân caùc ngaân haøng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà voán cuûa hoï. [29] 1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Vieäc xaây döïng danh muïc caùc nhaân toá, naêng löïc boä phaän caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp seõ thay ñoåi theo töøng ngaønh vaø saûn phaåm cuï theå. Hieän nay, trong lónh vöïc cheá bieán ñieàu vaãn chöa coù moät phöông phaùp luaän chung naøo ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp trong ngaønh. Vì vaäy, trong khuoân khoå ñeà taøi naøy thì heä thoáng caùc chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät DNCBÑ seõ ñöôïc ñöa ra döïa vaøo cô sôû laø: thöù nhaát,Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh cuûa DNCBÑ (nhö ñaõ trình baøy ôû treân); thöù hai, trong nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây, caùc toà chöùc quoác teá vôùi söï hoã trôï chuyeân moân cuûa caùc kinh teá gia noåi tieáng cuõng ñaõ noå löïc ñaùnh giaù vaø tìm kieám caùc giaûi phaùp nhaèm löôïng hoùa lôïi theá caïnh tranh cuûa caùc cuûa caùc taäp ñoaøn vaø coâng ty. Theo ñoù, caùc chæ tieâu ñöôïc ñöa ra moät caùch toaøn dieän nhaèm ño ñeám moät caùch ñaày ñuû nhöõng yeáu toá then choát aûnh höôûng vaø quyeát ñònh naêng löïc caïnh tranh. NLCT cuûa doanh nghieäp chæ bao haøm caùc nhaân toá chuû quan, phaûn aùnh noäi löïc cuûa doanh nghieäp, khoâng bao haøm caùc nhaân toá khaùch quan, caùc yeáu toá 14 moâi tröôøng kinh doanh (nhöõng yeáu toá naøy raát quan troïng khi löôïng hoùa NLCT quoác gia) vaø cuõng khoâng bao goàm yeáu toá ngoaøi nöôùc. Nhöng vì caùc DNCBÑ cuõng chæ laø nhöõng boä phaän nhoû höõu cô trong moät moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi chaèng chòt, ñan xen laãn nhau neân khi phaân tích NLCT cuûa noù chuùng ta khoâng theå taùch rôøi hoaït ñoäng cuûa noù ra khoûi nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng chung quanh. Khi nhaän daïng ñöôïc möùc ñoä, chieàu höôùng aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ, chuùng ta seõ coù nhöõng giaûi phaùp ñeå naâng cao NLCT höõu hieäu hôn. Töø nhöõng cô sôû treân, cho chuùng ta nhaän daïng vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh vaø aûnh höôûng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ ôû Vieät Nam bao goàm hai boä phaän: ¾ Caùc nhaân toá chuû quan (noäi taïi) caáu thaønh NLCT cuûa caùc DNCBÑ VN ¾ Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ VN 1.2.2.1. Caùc nhaân toá chuû quan (noäi taïi) caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 1.2.2.1.1.Coâng ngheä Trong lónh vöïc cheá bieán ñieàu, coâng ngheä ñoùng moät vai troø nhö moät nhaân toá coù theå thay ñoåi, quyeát ñònh quaù trình saûn xuaát, kinh doanh. Do vaäy, khi ñeà caäp ñeán NLCT cuûa caùc DN khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán tình traïng coâng ngheä cuûa hoï. 1.2.2.12. Xaây döïng thöông hieäu doanh nghieäp Vôùi xu theá toaøn caàu hoùa nhö hieän nay, coù theå noùi thöông hieäu ñaõ trôû thaønh vaán ñeà coát töû cuûa caùc DN vaø laø troïng taâm cuûa moïi chính saùch kinh teá coù lieân quan cuûa Nhaø nöôùc [17]. Chính vì vaäy, ñoái vôùi caùc DNCBÑ cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä vaø noù coù taàm quan troïng to lôùn trong vieäc theå hieän NLCT cuûa moät DN. 1.2.2.1.3. Thu thaäp, xöû lyù thoâng tin vaø döï baùo thò tröôøng 15 Theo nhaän ñònh cuûa Philip Kotler, taùc giaû cuoán saùch Nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà tieáp thò töø A ñeán Z, thì trong taát caû caùc traän chieán – quaân ñoäi, kinh doanh, voõ thuaät – chieán thaéng seõ ñeán vôùi beân coù thoâng tin toát hôn. Noùi nhö vaäy ñeå chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc thoâng tin coù vai troø quan troïng nhö theá naøo ñoái vôùi caùc DN vaø ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc DN XK. Xuaát phaùt töø vai troø cuûa noù ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát kinh doanh, trong phaïm vi ñeà taøi naøy, khaû naêng thu thaäp, xöû lyù thoâng tin vaø döï baùo thò tröôøng ñöôïc xem nhö laø moät nhaân toá duøng ñeå ñaùnh giaù NLCT cuûa caùc DNCBÑ. 1.2.2.1.4. Khai thaùc thò tröôøng Ñaàu ra cuûa moät DN noùi chung laø vaán ñeà soáng coøn vaø coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán toaøn boä quaù trình kinh doanh tieáp theo cuûa DN. Khaû naêng caïnh tranh hieän taïi cuûa moät DN ñöôïc theå hieän roõ neùt ôû thò phaàn maø DN ñang naém giöõ treân thò tröôøng. Hay noùi caùch khaùc, khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa moät DN noùi leân phaàn naøo NLCT cuûa DN ñoù. Chính vì ñieàu ñoù, khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa caùc DNCBÑ cuõng ñöôïc lieät keâ trong nhoùm nhöõng nhaân toá caáu thaønh NLCT cuûa caùc DNCBÑ. 1.2.2.1.5. Taøi chính Moïi coá gaéng, noã löïc trong caùc hoaït ñoäng cuûa DN suy cho cuøng cuõng chæ ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu nhö: oån ñònh vaø phaùt trieån beàn vöõng. Söï oån ñònh vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa DN laïi ñöôïc theå hieän töông ñoái roõ raøng vaø ñaày ñuû thoâng qua caùc soá lieäu, chæ tieâu taøi chính cuûa DN. Vì theá, ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính cuûa caùc DN cuõng laø caùch ñeå ñaùnh giaù NLCT cuûa chính hoï. Do ñaëc ñieåm cuûa caùc DNCBÑ neân khi xem xeùt yeáu toá taøi chính chæ xem xeùt ôû nhöõng khía caïnh nhö: Quy moâ voán; Khaû naêng huy ñoäng voán; Suaát sinh lôïi (ROE). 1.2.2.1.6. Nguoàn nhaân löïc Moät coâng ty hay moät toå chöùc naøo duø coù moät nguoàn taøi chính phong phuù, nguoàn taøi nguyeân (vaät tö) doài daøo vôùi heä thoáng maùy moùc thieát bò hieän ñaïi, 16 keøm theo caùc coâng thöùc khoa hoïc kyõ thuaät thaàn kyø ñi chaêng nöõa, cuõng seõ trôû neân voâ ích neáu khoâng coù ñuû moät nguoàn nhaân löïc coù phaåm chaát, trình ñoä vaø ñaùp öùng ñöôïc ye._.âu caàu ñeà ra [25]. Ñeå coù ñöôïc moät nguoàn nhaân löïc toát, caùc DN phaûi toán keùm raát nhieàu thôøi gian, coâng söùc vaø tieàn baïc ñeå xaây döïng neân. Vaø noù laø nhaân toá seõ daãn daét DN ñi ñeán thaát baïi hoaëc thaønh coâng trong hieän taïi laãn töông lai. 1.2.2.1.7. Vieäc thu mua ñieàu nguyeân lieäu Nguyeân lieäu ñaàu vaøo laø yeáu toá khôûi ñaàu cho moät quaù trình saûn xuaát, cheá bieán. Do vaäy, neáu nhö moät DN naøo ñoù khoâng coù khaû naêng hoaëc keùm coõi trong vieäc thu mua, chuaån bò nguyeân lieäu ñaàu vaøo thì nhaát ñònh seõ daãn ñeán tình traïng ngöng treä saûn xuaát vaø keát quaû seõ daãn ñeán haøng loaït vaán ñeà, nguy cô naûy sinh nhö: phaù vôõ hôïp ñoàng vôùi khaùch haøng, maát thò phaàn vaøo tay ñoái thuû caïnh tranh… Toùm laïi, NLCT cuûa DNCBÑ coøn ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua khaû naêng thu mua ñieàu nguyeân lieäu. 1.2.2.1.8. Veà giaù vaø giaù thaønh Cuõng nhö nhöõng DN khaùc, caùc DNCBÑ ñang hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét. Trong soá nhöõng nhaân toá noùi leân NLCT cuûa caùc DNCBÑ thì chi phí saûn xuaát hay giaù thaønh saûn phaåm seõ laø nhaân toá coù vai troø quyeát ñònh vaø laâu daøi ñeå caùc DNCBÑ phaùt huy NLCT cuûa mình. 1.2.2.2. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Ñoái vôùi caùc DNCBÑ nöôùc ta, coù raát nhieàu yeáu toá moâi tröôøng khaùch quan coù nhöõng aûnh höôûng, taùc ñoäng nhaát ñònh leân caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa DN. Tuy nhieân, trong phaïm vi vaø ñieàu kieän thöïc hieän ñeà taøi naøy thì chuùng toâi chæ xin ñöôïc neâu ra vaø ñeà caäp ñeán moät soá yeáu toá coù nhöõng taùc ñoäng maïnh leân NLCT cuûa caùc DNCBÑ Vieät Nam: 17 1.2.2.2.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu Nhö ñaõ trình baøy trong muïc “II.2.1.7. Vieäc thu mua nguyeân lieäu”, nguoàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo laø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi caùc DNCBÑ. Do vaäy, tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu seõ laø yeáu toá moâi tröôøng khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán khi tính ñeán vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå duy trì vaø naâng cao naêng löïc thu mua cho caùc DNCBÑ. 1.2.2.2.2. Nhu caàu thò tröôøng theá giôùi Khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa caùc DN phuï thuoäc vaø chòu söï chi phoái cuûa nhu caàu thò tröôøng laø raát lôùn. Nhu caàu caøng lôùn thì khaû naêng khai thaùc caøng maïnh vaø ngöôïc laïi. Ngoaøi ra, naém baét ñöôïc ñaëc ñieåm tieâu thuï cuûa thò tröôøng seõ giuùp cho DN deõ daøng hôn khi ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå naâng cao khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa mình. Nhö vaäy, nhu caàu thò tröôøng cuõng laø moät yeáu toá caàn ñöôïc phaân tích vaø tìm hieåu kyõ. 1.2.2.2.3. Chính saùch khuyeán khích, hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc Caùc DNCBÑ nöôùc ta ñang hoaït ñoäng döôùi söï quaûn lyù vaø ñieàu chænh ôû taàm vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, neân taát caû caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DN seõ bò taùc ñoäng maïnh meõ bôûi nhöõng chính saùch cuûa Nhaø nöôùc. Ñeå ñöa ra ñöôïc nhöõng giaûi phaùp naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ moät caùch hieäu quaû, nhaát thieát phaûi tìm hieåu nhöõng chính saùch khuyeán khích, hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoï. 1.2.2.2.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta “AÊn theo thuôû, ôû theo thôøi” laø caâu noùi cuûa cha oâng ta töø tröôùc, vaø noù cuõng neân ñöôïc caùc DN noùi chung vaø DNCBÑ nöôùc ta vaän duïng vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa mình trong xu theá hoäi nhaäp cuûa nöôùc ta vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Nghóa laø, trong quaù trình ñöa ra caùc ñònh höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ caàn phaûi nghieân cöùu nhöõng thaùch thöùc cuõng nhö cô hoäi maø caùc DNCBÑ coù ñöôïc töø quaù trình naøy. 18 1.3. Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä 1.3.1. Quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä Caây ñieàu, coù nguoàn goác töø Braxin, ñöôïc ñöa vaøo AÁn Ñoä bôûi ngöôøi Boà Ñaøo Nha vaøo theá kyû 16. Töø ñoù, caây ñieàu ñaõ thích nghi toát vôùi ñieàu kieän khí haäu, thoå nhöôõng cuûa AÁn Ñoä vaø ñöôïc troàng nhieàu ôû vuøng duyeân haûi phía Ñoâng vaø Taây ñaát nöôùc. Hieän nay, noù ñaõ ñöôïc troàng phoå bieán ôû haàu heát moïi mieàn ñaát nöôùc AÁn Ñoä. Cuøng vôùi quaù trình du nhaäp caây ñieàu töø Boà Ñaøo Nha vaøo AÁn Ñoä, coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuõng hình thaønh neân töø ñoù. Ban ñaàu, phöông phaùp cheá bieán maø ngöôøi AÁn Ñoä söû duïng laø: ñoát haït ñieàu cho chaùy bôùt daàu, roài duøng chaøy voà ñaäp laáy nhaân. Traûi qua nhieàu theá kyû, coâng ngheä cheá bieán ñieàu ngaøy nay cuûa AÁn Ñoä ñaõ coù nhöõng böôùc caûi tieán vaø phaùt trieån. Baûng 1-1: XK nhaân ñieàu vaø daàu voû ñieàu cuûa AÁn Ñoä töø nieân vuï 2002 – 2003 ñeán 2004 – 2005 Nhaân ñieàu Daàu voû ñieàu Kim ngaïch Kim ngaïch Nieân vuï Khoái löôïng (taán) (Trieäu Rupee) (Tyû ñoàng) Khoái löôïn g (taán) (Trieä u Rupe e) (Tyû ñoàng) 2002 – 2003 1041 37 1933,0 2 966,5 7215 9,2 6 4,6 3 2003 – 2004 1008 28 1804,4 3 902,2 6926 7,0 3 3,5 2 2004 – 2005 1266 67 2709,2 4 1.354 ,6 7474 7,9 1 Nguoàn: CEPC [36] (*) Tyû giaù quy ñoåi: 1Rupee = 500 VNÑ 3,9 6 19 Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa AÁn Ñoä veà cô baûn cho ra 3 loaïi saûn phaåm chính töø traùi ñieàu, ñoù laø: nhaân ñieàu, daàu voû ñieàu (Cashew Nut Shell Liquid) vaø nöôùc quaû ñieàu (cashew apples). Trong soá nhöõng saûn phaåm ñoù, nhaân ñieàu laø saûn phaåm quan troïng nhaát bôûi noù chöùa ñöïng haøm löôïng protein cao vaø ít cabohydrates, coù theå laøm ra töø noù nhöõng thöïc phaåm yeâu thích, maët khaùc, noù cuõng mang veà cho AÁn Ñoä moät nguoàn thu ngoaïi teä khoång loà [36]. Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä gaàn traêm naêm nay ñaõ phaùt trieån theo nhöõng ñònh höôùng sau: - Caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu ñöôïc ñaët taïi nhöõng vuøng noâng thoân gaén lieàn vôùi vuøng nguyeân lieäu, vaø söû duïng caùc nguoàn löïc ñòa phöông nhö: naêng löôïng, nguoàn nhaân löïc. - Caùc nhaø maùy taïo ra nhieàu vieäc laøm cho thanh nieân noâng thoân, söû duïng raát nhieàu lao ñoäng vaø caùc coâng ñoaïn raát ít söû duïng maùy moùc. Lao ñoäng ñòa phöông thöôøng laø nhöõng lao ñoäng treû, lao ñoäng nöõ (phuï nöõ noâng thoân AÁn Ñoä laø löïc löôïng lao ñoäng chính), 85% lao ñoäng trong caùc nhaø maùy laø lao ñoäng nöõ. - Nguoàn naêng löôïng maø caùc nhaø maùy söû duïng thieân veà chaát ñoát, raát ít maùy moùc, raát ít duøng ñieän. Quy moâ saûn xuaát nhoû vôùi coâng suaát döôùi 1000 taán nguyeân lieäu/naêm. [35] - Laøm ra saûn phaåm coù chaát löôïng cao vaø coù giaù thaønh reû. Vôùi ñònh höôùng cheá bieán nhö vaäy, AÁn Ñoä hieän laø nöôùc cheá bieán haït ñieàu hieäu quaû nhaát treân theá giôùi. Thöïc teá cho thaáy, phöông höôùng muïc tieâu maø AÁn Ñoä löïa choïn ñaõ theå hieän tính toái öu vaø hieäu quaû cuûa noù trong ñieàu kieän cuûa AÁn Ñoä nhö: nguoàn lao ñoäng noâng thoân doài daøo, reû chaúng haïn. Coâng suaát cheá bieán cuûa caùc DNCBÑ AÁn Ñoä naêm 2005 ñaït khoaûng 1 trieäu taán ñieàu nguyeân lieäu. Haït ñieàu AÁn Ñoä hieän coù maët treân 60 quoác gia treân theá giôùi vaø ôû nhöõng thò tröôøng lôùn nhö Myõ, Anh, Nhaät, Haø Lan, UÙc, Canada, Ñöùc, Hoàng Koâng, 20 Singapore, New Zealand vaø caùc nöôùc Trung Ñoâng. Ñieàu nhaân cuûa AÁn Ñoä noåi tieáng vôùi chaát löôïng ngon, höông vò thôm vaø ñeïp maõ. Beân caïnh coù thò phaàn XK ñieàu nhaân lôùn nhaát theá giôùi, AÁn Ñoä coøn coù moät thò tröôøng noäi ñòa coù söùc tieâu thuï maïnh nhaát nhì theá giôùi vôùi möùc tieâu thuï khoaûng 70 – 80 nghìn taán ñieàu nhaân. Song song vôùi nhöõng thaønh töïu maø ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa AÁn Ñoä cuõng ñaõ vaø ñang gaëp phaûi moät soá vaán ñeà khoù khaên: - Caùc DNCBÑ cuûa AÁn Ñoä hieän ñang raát thieáu nguyeân lieäu cheá bieán, thaäm chí coù nhieàu DN phaûi ñoùng cöûa do khoâng coù nguyeân lieäu ñeå tieáp tuïc hoaït ñoäng. Saûn löôïng thu hoaïch ñieàu thoâ cuûa AÁn Ñoä moãi naêm trung bình khoaûng 450 – 500 nghìn taán. Tuy nhieân, ñeå ñaùp öùng nhu caàu cheá bieán, trung bình haøng naêm caùc DN AÁn Ñoä cuõng phaûi nhaäp khaåu khoaûng töø 450 – 500 nghìn taán ñieàu thoâ töø caùc nöôùc mhö: Ivory Coast, Tanzania, Guinea-Bissau, Indonesia, Mozambique, Benin vaø Ghana [39]. Löôïng ñieàu thoâ maø AÁn Ñoä phaûi NK haøng naêm ñöôïc theå hieän trong baûng 1-2. Baûng 1-2: Khoái löôïng NK haït ñieàu thoâ cuûa Aán Ñoä nieân vuï 2000-2001 ñeán 2004-2005 Nieân vuï 2000- 2001 2001- 2002 2002- 2003 2003- 2004 2004- 2005 Khoái löôïng NK (Taán) 249.318 255.443 - 452.398 578.884 (Trieäu Rupe e) 9.608 9.442 - 14.009,3 21.832,6 Kim ngaï ch NK (Tyû ñoàng) 4.804 4.721 - 7.004,65 10.916,3 Nguoàn: www.cashewindia.org [36] (*) Tyû giaù quy ñoåi: 1Rupee = 500 VNÑ 21 Maëc duø phaùt trieån vôùi ñònh höôùng söû duïng nhieàu lao ñoäng thuû coâng taïi caùc vuøng noâng thoân, nhöng tröôùc tình traïng ñoâ thò hoùa cuõng nhö söï phaùt trieån maïnh cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc ñaõ loâi keùo ñi raát nhieàu lao ñoäng töø ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu. Ngoaøi ra, soá löôïng nhaø maùy cheá bieán ñieàu taêng maïnh vaø moïc leân ôû nhöõng khu vöïc khoâng phuø hôïp cuõng ñaõ goùp phaàn ñaåy nhieàu DN rôi vaøo tình traïng thieáu nhaân coâng traàm troïng. Tröôùc nhöõng khoù khaên treân, caùc chuyeân gia cuûa AÁn Ñoä nhaän ñònh caàn phaûi ñöôïc cô giôùi hoùa hoaøn toaøn trong nhöõng hoaït ñoäng nhö troàng, xöû lyù sau thu hoaïch vaø cheá bieán. AÁn Ñoä ñaõ ñöa ra nhieàu giaûi phaùp vaø bieän phaùp ñeå khaéc phuïc nhöõng khoù khaên treân vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc DNCBÑ. Döôùi ñaây laø moät soá giaûi phaùp vaø bieän phaùp maø hoï ñöa ra trong thôøi gian qua: - Moãi naêm, AÁn Ñoä saûn xuaát vaø troàng khoaûng 600.000 caây ñieàu gheùp nhaèm taêng maïnh dieän tích vaø chaát löôïng caây ñieàu trong töông lai vôùi mong muoán ñaùp öùng nhu caàu thieáu huït nguoàn nguyeân lieäu cuûa caùc DN. - Trong keá hoaïch thöù 10, ngaân saùch maø chính phuû AÁn Ñoä chi cho NRCC haøng naêm ñaõ taêng leân khoaûng 56,8 trieäu Rupee vaø daønh khoaûng 45,4 trieäu Rupee cho AICRP [21]. Muïc ñích cuûa chöông trình naøy laø nhaèm ñaåy maïnh coâng taùc nghieân cöùu ñieàu, ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm coù giaù trò töø thòt quaû ñieàu. Theo caùc chuyeân gia, nhöõng saûn phaåm cheá bieán töø thòt ñieàu nhö möùt, töông, nöôùc quaû vaø syro raát giaøu vitamin C vaø tìm naêng aùp duïng khaùi nieäm “laøm giaøu töø pheá phaåm” trong ngaønh ñieàu laø raát lôùn. - AÁn Ñoä ñaõ quy hoaïch moät soá vuøng troàng ñieàu coù tìm naêng thaønh vuøng XK ñieàu nhö Maharashtra, Goa, Karnartaka, Kerala, Tamil Nadu vaø bang mieàn Ñoâng Orissa nhaèm taäp trung ñaàu tö ñeå taêng naêng suaát vaø chaát löôïng caây ñieàu. Ngoaøi ra, coøn coù muïc ñích höôùng taäp trung caùc DNCBÑ veà 22 caùc vuøng naøy, giuùp hoï coù ñieàu kieän thuaän lôïi hôn trong thu mua nguyeân lieäu vaø tuyeån duïng lao ñoäng noâng thoân taïi ñaây. - CEPC taùc ñoäng caùc coâng ty cho pheùp caùc ban ngaønh vaø nhöõng ngöôøi noâng daân gioûi ñöôïc thu hoaïch ñieàu taïi caùc ñoàn ñieàn cuûa coâng ty kinh doanh vaø neáu laøm ñöôïc ñieàu naøy, saûn löôïng döï kieán seõ taêng ít nhaát 50%. - Keå töø naêm 2002, Chính phuû AÁn Ñoä ñaõ noã löïc ñeå baõi boû thueá NK vaø thueá doanh thu cho caùc DN trong ngaønh ñieàu nhaèm ñaåy maïnh söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp cheá bieán haït ñieàu. Ngoaøi nhöõng thò tröôøng truyeàn thoáng lôùn nhö Myõ vaø chaâu AÂu, CEPC döï ñònh seõ phuïc hoài laïi nhöõng thò tröôøng ñaõ maát nhö ñieån hình laø thò tröôøng UÙc. AÁn Ñoä cuõng seõ taäp trung khai thaùc nhöõng thò tröôøng môùi, vaø chaâu AÙ ñöôïc xem laø thò tröôøng tieàm naêng phaùt trieån trong töông lai vôùi toác ñoä taêng tieâu thuï bình quaân ñaàu ngöôøi maïnh. Döï ñoaùn thò tröôøng XK ñieàu nhaân cuûa AÁn Ñoä trung bình 5 naêm tôùi seõ ñaït khoaûng 230.000 taán moãi naêm, vôùi toác ñoä töø 5 ñeán 8% moãi naêm. Tuy nhieân, vieäc loaïi boû (*) Keá hoaïch Saûn xuaát Ñaëc saûn Noâng nghieäp - VKUY ñöôïc ñöa ra nhaèm khuyeán khích XK rau, quaû, hoa vaø moät soá saûn phaåm noâng saûn khaùc. Song keå töø ngaøy 27/4/05, haït ñieàu ñaõ bò xoùa khoûi danh saùch nhöõng saûn phaåm naøy. ñieàu ra khoûi danh muïc VKUY(*) chaéc chaén seõ aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi XK haït ñieàu cuûa nöôùc naøy. Ngaønh ñieàu AÁn Ñoä lo ngaïi ñaây laø seõ laø cô hoäi ñeå Vieät Nam giaønh laáy nhieàu thò phaàn cuûa AÁn Ñoä treân theá giôùi. 1.3.2. Baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät Nam Tìm hieåu sô qua quaù trình phaùt trieån, naâng cao NLCT cuûa ngaønh CNCBÑ AÁn Ñoä, cho chuùng ta ruùt ra ñöôïc cho mình moät soá baøi hoïc ñeå vaän duïng vaøo vieäc xaây döïng ñònh höôùng phaùt trieån hay ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ nöôùc ta. Nhöõng ñieåm caàn löu yù töø baøi hoïc AÁn Ñoä coù theå ñöôïc neâu ra nhö sau: 23 ƒ AÁn Ñoä ñaõ trieät ñeå taän duïng löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, reû taïi caùc vuøng noâng thoân. Neáu xeùt daân soá vaø trình ñoä nguoàn lao ñoäng trong ñieàu kieän nöôùc ta vôùi neàn kinh teá ñang phaùt trieån thì ñaây laø moät yeáu toá caàn xem xeùt vaø hoïc hoûi. Caàn quy hoaïch phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta gaén lieàn vôùi caùc vuøng noâng thoân, ñaëc bieät laø caùc vuøng nguyeân lieäu saün coù nhaèm taän duïng toát nguoàn lao ñoäng taïi ñaây cuõng nhö giaûi quyeát naïn dö thöøa lao ñoäng. ƒ Trong ñieàu kieän Vieät Nam, neáu ñaàu tö coâng ngheä quaù hieän ñaïi (Voán coá ñònh lôùn) trong khi khoâng taän duïng ñöôïc nguoàn lao ñoäng giaù reû voán coù seõ daãn ñeán keát quaû laø giaù thaønh saûn phaåm cao vaø löïc löôïng lao ñoäng thaát nghieäp taêng maïnh. Nhaø nöôùc vaø DN caàn xem xeùt kyõ ñieàu naøy tröôùc khi quyeát ñònh ñaàu tö, ñaëc bieät laø ñaàu tö coâng ngheä cheá bieán. Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi noùi theâm, AÁn Ñoä vôùi löïc löôïng lao ñoäng huøng haäu nhö vaäy nhöng vaãn xaûy ra hieän töôïng thieáu huït lao ñoäng, do vaäy ngaønh CNCBÑ cuûa Vieät Nam cuõng caàn phaûi linh hoaït trong khaâu öùng duïng caùc thaønh töïu coâng ngheä nhaèm taêng tyû leä cô giôùi hoùa, töï ñoäng hoùa khi nguoàn lao ñoäng trôû neân khan hieám. ƒ Caùc DNNN thöôøng laø nhöõng DN coù quy moâ voán lôùn so vôùi caùc DN ngoaøi quoác doanh, tuy nhieân, tính hieäu quaû trong hoaït ñoäng thì thöôøng keùm hôn so vôùi DN ngoaøi quoác doanh. Ñieàu naøy coù nhieàu nguyeân nhaân, nhöng nguyeân nhaân deã thaáy nhaát ñoù laø bôûi söï ñaàu tö quaù möùc veà cô sôû vaät chaát maø khoâng tính ñeán tính hieäu quaû. Ñaëc bieät, trong ngaønh CNCBÑ, neáu caùc DNNN cuõng laøm nhö vaäy thì roõ raøng caàn phaûi xem xeùt laïi. Vieäc coå phaàn hoùa, saép xeáp laïi caùc DNNN neân ñöôïc chuù troïng nhaèm giuùp cho caùc DN naâng cao NLCT. ƒ Nhaø nöôùc neân coù nhöõng chính saùch hôïp lyù ñeå phaùt trieån vuøng nguyeân lieäu ñaùp öùng cho nhu caàu ngaøy caøng taêng cuûa caùc DN. Ñoàng thôøi quan taâm 24 ñeán nhöõng chính saùch hoã trôï cho caùc DN trong caùc hoaït ñoäng XNK, hoaït ñoäng saûn xuaát… ƒ Cuoái cuøng, Nhaø nöôùc caàn phaûi coù nhöõng bieän phaùp ñeå haïn cheá vaø kieåm soaùt tình traïng phaùt trieån traøn lan cuûa caùc DNCBÑ nhaèm giuùp cho ngaønh coâng nghieäp cheá bieán phaùt trieån beàn vöõng. CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU VIEÄT NAM 2.1. Giôùi thieäu sô löôïc veà coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Vaøo nhöõng naêm 1980 trôû veà tröôùc, Vieät Nam ñöôïc bieát ñeán nhö moät quoác gia xuaát khaåu haït ñieàu thoâ. Vieäc ñaàu tö nghieân cöùu cheá bieán haït ñieàu xuaát khaåu ñöôïc ghi nhaän baét ñaàu töø naêm 1982, khi ñoù Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng (nay laø Chính phuû) toå chöùc hoäi nghò caây ñieàu toaøn quoác taïi tænh Soâng Beù ( nay laø tænh Bình Döông ). Taïi hoäi nghò naøy Nhaø nöôùc chính thöùc xeáp ñieàu laø moät caây coâng nghieäp coù giaù trò kinh teá cao, ñaëc bieät laø XK. Baùo caùo cuûa Hieäp hoäi Caây ñieàu Vieät Nam neâu roõ: “Lòch söû phaùt trieån coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam do nhoùm kyõ sö thuoäc Coâng ty Noâng saûn thöïc phaåm TP.HCM khôûi xöôùng vaøo naêm 1984. YÙ töôûng cheá bieán haït ñieàu XK baét nguoàn töø söï chæ ñaïo cuûa coá Chuû tòch Hoäi ñoàng Boä tröôûng Phaïm Huøng vaø moät soá nhaø laõnh ñaïo thaønh phoá tröôùc ñoù 1,2 naêm, sau ñoù naêm 1984 nhoùm kyõ sö treân goàm 1. oâng Nguyeãn Vaên Laõng, 2. oâng Leâ Ngoïc Meán, 3. oâng Leâ Coâng Thaønh, 4. oâng Nguyeãn Minh Sôn, ñaõ baét tay vaøo coâng vieäc söu taäp taøi lieäu, nghieân cöùu thò tröôøng, leân quy trình saûn xuaát vaø ñaõ tieán haønh saûn xuaát thöû thaønh coâng…”. Ñeán naêm 1985, loâ haøng nhaân ñieàu (gaàn 5 taán) ñaàu tieân cuûa Vieät Nam ñaõ ñöôïc xuaát qua moät coâng ty taïi Phaùp do oâng Nguyeãn Vaên Laõng 25 thuoäc coâng ty Noâng saûn thöïc phaåm TP. Hoà Chí Minh toå chöùc thöïc hieän. Vaøbaét ñaàu töø ñoù, coâng ngheä naøy ñaõ ñöôïc chuyeån giao cho Long An (1989), Soâng Beù (1990), Ninh Thuaän, Khaùnh Hoøa, roài daàn lan ra khaép caû nöôùc. Hai möôi naêm sau, Vieät Nam hieän nay ñaõ coù moät ngaønh coâng nghieäp cheá bieán haït ñieàu huøng haäu vôùi coâng ngheä do chính ngöôøi Vieät Nam cheá taïo ra. Nhôø coù coâng ngheä cheá bieán naøy, Vieät Nam töø moät nöôùc XK thoâ töø nhöõng naêm 1990 ñaõ vöôn leân laø nöôùc cheá bieán vaø xuaát khaåu ñieàu lôùn thöù 2 theá giôùi vaøo naêm 2002 sau khi vöôït qua Braxin. Hieän nay, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh nöôùc XK coâng ngheä cheá bieán haït ñieàu vaø nhaäp khaåu ñieàu thoâ veà ñeå cheá bieán. [13] Keå töø naêm 1996, Vieät Nam ñaõ baét ñaàu ngöng XK haït ñieàu thoâ vaø thay vaøo ñoù laø XK ñieàu nhaân ñaõ qua cheá bieán. Nghóa laø, coâng nghieäp cheá bieán haït ñieàu cuûa Vieät Nam ñaõ thöïc söï phaùt trieån vaø hoäi nhaäp vôùi theá giôùi. Baûng 2-1: Khoái löôïng XK haït ñieàu vaø nhaân ñieàu cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 1989 - 2005 Naêm Haït ñieàu (taán) Nhaân ñieàu (taán) Ghi chuù 1989 5.800 260 1990 24.700 290 1991 30.600 390 1992 51.700 1.400 1993 47.700 6.000 1994 49.000 9.500 1995 15.000 18.260 1996 0 16.500 Ngöng XK haït ñieàu thoâ 1997 0 33.300 1998 0 25.700 1999 0 20.400 2000 0 34.200 2001 0 43.600 2002 0 62.200 XK ñieàu nhaân 26 vöôït Braxin 2003 0 82.200 2004 0 105.500 2005 0 104.000 Nguoàn: www.undp.org.vn [43] Tuy nhieân, theo oâng Laõng (Toång thö kyù Hieäp hoäi Caây ñieàu Vieät Nam), thöïc teá ñeán baây giôø maùy moùc, thieát bò, coâng ngheä cheá bieán ñieàu ôû nöôùc ta vaãn theá, khoâng coù chuyeån bieán laø maáy. “Nguû queân treân chieán thaéng”, thoûa maõn vôùi nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc laø tình hình chung cuûa ngaønh ñieàu hieän nay. [19] 2.2. Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 2.2.1.Naêng löïc coâng ngheä cheá bieán 2.2.1.1 Trình ñoä coâng ngheä Nhìn chung, caùc cô sôû cheá bieán haït ñieàu hieän nay chæ chuû yeáu taäp trung ñaàu tö coâng ngheä vaøo khaâu saûn xuaát nhaân ñieàu sô cheá maø chöa ñaàu tö coâng ngheä ñeå ña daïng hoùa saûn phaåm töø nhaân ñieàu, cuï theå laø caùc coâng ngheä cheá bieán caùc saûn phaåm sau nhaân nhö baùnh keïo nhaân ñieàu, ñieàu rang muoái, boïc ñöôøng, chieân bô…hay ñeå taän duïng caùc phuï phaåm töø caây ñieàu nhö: thaân caây ñieàu laøm goã, voû haït ñieàu laøm vaùn eùp, traùi ñieàu laøm nöôùc eùp…Vì vaäy, giaù trò gia taêng cuûa nhöõng saûn phaåm töø ñieàu khoâng nhieàu vaø naêng löïc caïnh tranh giaù thaønh saûn phaåm ñieàu cuûa Vieät Nam thöôøng bò yeáu keùm so vôùi saûn phaåm cuûa caùc nöôùc (Aán Ñoä, Braxin…) treân thò tröôøng theá giôùi. Theo öôùc tính, coù tôùi khoaûng 91% löôïng ñieàu nhaân cuûa Vieät Nam môùi chæ cheá bieán thoâ chöa qua tinh cheá. 27 Baûng 2-2: Tyû troïng ñieàu nhaân vaø saûn phaåm töø ñieàu nhaân qua caùc naêm töø 1990 ñeán 2005 Naêm 1990 1999 2002 2005 Nhaân ñieàu sô cheá (%) 100 98,5 97 91 Saûn phaåm khaùc töø nhaân ñieàu (%) 0 1,5 3 9 Toång 100 100 100 100 Nguoàn: Baùo caùo tình hình hoaït ñoäng cuûa ngaønh ñieàu giai ñoaïn 2003-2005, Vinacas [2] Caùc DNCBÑ cuûa Vieät Nam hieän ñang tieán haønh cheá bieán nhaân ñieàu döïa treân hai loaïi coâng ngheä chính sau: “coâng ngheä haáp ñieàu baèng hôi nöôùc baûo hoøa” vaø coâng ngheä “chao daàu”, hoï söû duïng nhöõng coâng ngheä do chính ngöôøi Vieät taïo ra. Maùy moùc thieát bò ñöôïc saûn xuaát trong nöôùc vôùi caùc ñaëc ñieåm nhö: giaù reû, deã thao taùc, phuø hôïp trình ñoä ngöôøi lao ñoäng, thôøi gian thu hoài voán nhanh. Coâng ngheä cheá bieán maø moät soá doanh nghieäp ñang söû duïng ñöôïc xem laø öu vieät nhaát hieän nay, thaäm chí neáu so caû vôùi coâng ngheä cuûa AÁn Ñoä, YÙ vaø cuõng ñöôïc xuaát khaåu ra thò tröôøng caùc nöôùc. Moät trong nhöõng öu ñieåm noåi baät cuûa coâng ngheä chao daàu nöôùc ta laø tyû leä nhaân bò beå raát ít, nhaân haït nguyeân ñaït töø 95 – 97%, cao hôn caû Aán Ñoä laø 90% vaø cuûa YÙ laø 80% [14]. Tuy nhieân,vaãn coøn ñoù nhöõng haïn cheá trong chính baûn thaân caùc coâng ngheä vaø khaû naêng öùng duïng coâng ngheä môùi. Theo soá lieäu khaûo saùt gaàn ñaây, 90% caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu ôû Vieät Nam hieän ñang aùp duïng coâng ngheä chao daàu, ñoàng nghóa vôùi vieäc haøng chuïc ngaøn coâng nhaân ñang phaûi soáng chung vôùi moâi tröôøng oâ nhieãm [8]. O nhieãm khoâng khí, oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø löôïng nöôùc khoång loà cung caáp cho caùc daây chuyeàn aùp duïng coâng ngheä naøy ñang laøm ñau ñaàu caùc nhaø saûn xuaát. 28 Coâng ngheä chao daàu ñaõ bò moät soá ngöôøi xem nhö laø moät coâng ngheä “huûy dieät” moâi tröôøng. Moät daãn chöùng giuùp chuùng ta nhìn thaáy söï khoù khaên vaø toán keùm cho chi phí phaùt sinh trong söû duïng coâng ngheâ chao daàu laø: vaøo luùc caùc tænh mieàn Trung vaãn ñang haïn haùn keùo daøi, thì moãi ngaøy nhaø maùy cheá bieán ñieàu Ninh Thuaän vaãn phaûi mua veà tôùi 300m3 nöôùc ñeå phuïc vuï coâng ñoaïn ngaâm – uû ñieàu (moät coâng ñoaïn quan troïng trong coâng ngheä chao daàu). Khoâng nhöõng theá, ngaâm – uû ñieàu coøn laø coâng ñoaïn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng traàm troïng. Nöôùc thaûi töø coâng ñoaïn naøy, coäng vôùi nöôùc daàu ñaëc töø quaù trình chao ñieàu thöôøng ñöôïc xaû thaúng ra caùc ao, keânh, hoà…thaûi ra moät haøm löôïng lôùn Phenol ñoäc toá cao vaø laø nguyeân nhaân cuûa moät soá beänh nguy hieåm. AÁn Ñoä hieän ñang laø nöôùc daãn ñaàu veà löôïng ñieàu xuaát khaåu. Moãi naêm, ngaønh ñieàu nöôùc naøy cheá bieán khoaûng 1 trieäu taán ñieàu thoâ. Ñi lieàn vôùi keát quaû naøy chính laø coâng ngheä cheá bieán ñieàu. Hôn 60 naêm tröôùc, AÁn Ñoä ñaõ saùng cheá vaø öùng duïng coâng ngheä haáp haït ñieàu baèng hôi baõo hoøa raát thaønh coâng. Ngay sau ñoù, moät soá nöôùc treân theá giôùi nhö Brazil, Indonesia cuõng ñaõ chuyeån sang coâng ngheä haáp baèng hôi baõo hoøa. Laø ngöôøi Vieät Nam ñi tieân phong trong vieäc tieáp nhaän nhöõng kinh nghieäm cheá bieán ñieàu baèng “coâng ngheä haáp baèng hôi baõo hoøa” cuûa AÁn Ñoä, caùch ñaây 4 naêm, oâng Nguyeãn Myõ – phuï traùch kyõ thuaät coâng ty coå phaàn cheá bieán thöïc phaåm Phuù Yeân – ñaõ öùng duïng thaønh coâng coâng ngheä naøy ngay taïi nhaø maùy cuûa mình. Theo oâng Myõ, öu ñieåm cuûa coâng ngheä naøy laø giaûm giaûi quyeát trieät ñeå vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, naêng suaát cao, chaát löôïng haït ñieàu ñaûm baûo, taêng ñoä traéng cuûa haït ñieàu sau khi ra loø…Vaø caùi chính laø nöôùc bieán thaønh hôi, khoâng coù nöôùc thaûi ra ngoaøi, vì vaäy khoâng coù oâ nhieãm moâi tröôøng. Vôùi nhöõng hieäu quaû thieát thöïc treân, coâng ngheä haáp ñieàu ñaõ ñöôïc chuyeån giao cho khoaûng 10 nhaø maùy cheá bieán ñieàu trong vaø ngoaøi nöôùc. Vôùi giaù thaønh ñaàu tö chæ khoaûng 500 trieäu ñoàng cho moät quy trình coâng ngheä, ñaây laø 29 khoaûn kinh phí hôïp lyù ñoái vôùi caùc DNCBÑ hieän nay. Tuy vaäy, môùi chæ coù 10 trong toång soá hôn 100 nhaø maùy cheá bieán ñieàu cuûa Vieät Nam ñang aùp duïng coâng ngheä tieân tieán naøy. Treân thöïc teá, caû hai coâng ngheä treân ñeàu coù nhöõng haïn cheá rieâng cuûa noù. Coâng ngheä haáp baõo hoøa baèng hôi nöôùc hieän ñang söû duïng laø nhöõng thieát bò haáp theo meû. Do ñoù, nguyeân lieäu khoâng ñeàu, haït soáng, haït chín vaø khi caét taùch laøm cho tyû leä beå vôõ cao. Haït ñieàu bò ngaäp nöôùc neân haït dai vaø deã bò vôû. Gaàn ñaây nhaát, naêm 2005, Coâng ty coå phaàn daàu thöïc vaät Bình Ñònh vöøa cheá taïo thaønh coâng thieát bò haáp haït ñieàu lieân tuïc. Vôùi thieát bò môùi naøy, naêng suaát, chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc naâng cao. Theo caùch haáp môùi, haït ñieàu ñöôïc ñöa thaúng vaøo maùy khoâng qua ngaâm uû, laøm öôùt baèng hôi nöôùc baõo hoøa vaø xoay chuyeån lieân tuïc. Nhieät ñoä trong maùy ly taâm chæ khoaûng 1000 C (giaûm ½ so vôùi phöông phaùp cuõ. Thieát bò cheá bieán theo phöông phaùp haáp ñoäng ñaõ khaéc phuïc ñöôïc haàu heát caùc nhöôïc ñieåm cuûa thieát bò cheá bieán theo phöông phaùp chao daàu vaø haáp tónh tröôùc ñaây (tyû leä haït ñieàu meàm khoâng ñeàu, tyû leä haït nhieãm daàu vaø haït bò côõ cao…). Thieát bò haáp haït ñieàu lieân tuïc cuûa coâng ty ñaõ ñöôïc kieåm chöùng qua thöïc teá saûn xuaát vaø ñöôïc caùc DNCBÑ XK cuûa caùc tænh tín nheäm. Hieän coù nhieàu DN ñaõ ñaët mua nhö: Coâng ty Natimex (Ninh Thuaän), Coâng ty Centimex (Nha Trang), coâng ty TNHH Nam Long (Baø ròa – Vuõng Taøu)…[6] 2.2.1.2. Coâng suaát cheá bieán Kim ngaïch XK lôùn vaø taêng maïnh qua caùc naêm nhöng caùc DNCBÑN XK laïi gaëp khoâng ít khoù khaên do quy trình coâng ngheä cheá bieán coøn quaù yeáu vaø baát hôïp lyù. Coâng ngheä cheá bieán ñieàu coøn ôû möùc thuû coâng, ngöôøi lao ñoäng trong ngaønh coøn raát ñoâng, leân ñeán treân 300.000 ngöôøi vaøo thôøi ñieåm hieän nay. Theo nhaân ñònh cuûa TS. Traàn Doaõn Sôn: “Neáu khoâng thay theá caùch laøm thuû coâng, trong naêm naêm tôùi, caùc nhaø maùy cheá bieán coù nguy cô ñoùng cöûa do 30 khoâng theå coù ñuû lao ñoäng”. Nhaän ñònh treân laø coù cô sôû, bôûi nhu caàu lao ñoäng thì taêng maïnh töø 71.000 vaøo naêm 2002 taêng leân 300.000 vaøo naêm 2005, trong khi ñoù maëc duø nöôùc ta coù moät löïc löôïng lao ñoäng doài daøo nhöng khoâng phaûi laø khoâng coù haïn vaø cuõng khoâng phaûi chæ daønh rieâng cho ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu. Do vaäy, maëc duø coâng suaát cheá bieán cuûa caùc DN Vieät Nam taêng maïnh qua caùc naêm nhöng caùc DN Vieät Nam cuõng ñaõ gaëp khoâng ít khoù khaên trong hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa mình. Nguoàn: Vinacas [2] Toång coâng suaát cheá bieán vaøo naêm 1990 cuûa caùc DNCBÑ nöôùc ta öôùc ñaït 14.000 taán ñieàu nguyeân lieäu/naêm vaø ñeán naêm 2005 thì toång coâng suaát cheá bieán ñaõ taêng leân ñeán 500.000 taán haït ñieàu nguyeân lieäu/naêm. Nhöng chuùng ta caàn phaûi hieåu laø cuøng thôøi gian ñoù thì soá nhaø maùy cheá bieán haït ñieàu cuõng ñaõ taêng leân töø 16 nhaø maùy ñeán hôn 100 nhaø maùy. Ñoàng thôøi, soá löôïng coâng nhaân trong moãi doanh nghieäp cuõng taêng leân raát nhieàu. Ñeå daãn chöùng cho nhaän ñònh treân, ôû ñaây xin ñöôïc ñöa ra 2 bieåu ñoà veà taêng tröôûng vaø soá löôïng coâng nhaân qua caùc naêm cuûa coâng ty Nhaät Huy (moät DN coù kim ngaïch XK xeáp thöù baûy toaøn ngaønh naêm 2003) ñeå chuùng ta thaáy ñöôïc moái töông quan, phuï thuoäc cuûa naêng suaát vaøo löïc löôïng lao ñoäng. Sô ñoà 2-1: Coâng suaát cheá bieán cuûa caùc DNCBÑ VN qua caùc naêm töø 1990 ñeán 2005 14 150 250 300 350 500 0 200 400 600 1990 2000 2002 2003 2004 2005 Coâng suaát ÑVT: 1.000 taán/ naêm 31 Nguoàn: www.nhathuy.com.vn Sô ñoà 2-2: Moái lieân heä töông quan giöõa phaùt trieån vaø löïc löôïng lao ñoäng taïi cty Nhaät Huy Vaøi naêm nay, haøng loaït cô sôû cheá bieán vaø nhaø maùy ra ñôøi, thu huùt lao ñoäng raát lôùn. Do vaäy, khoâng chæ coù söï caïnh tranh lao ñoäng giöõa caùc nhaø maùy trong ngaønh maø coøn giöõa ngaønh ñieàu vôùi caùc ngaønh khaùc. Lao ñoäng khan hieám laøm cho nhieàu nhaø maùy lao ñao. Trong maáy naêm qua, vì thieáu nhaân coâng, neân nhieàu nhaø maùy cheá bieán ñieàu ñoùng treân ñòa baøn TP.HCM (nôi ngöôøi lao ñoäng ñang bò huùt maïnh vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp khaùc coù thu nhaäp vaø ñieàu kieän laøm vieäc toát hôn) nhö nhaø maùy cheá bieán ñieàu Thuû Ñöùc, nhaø maùy Sacafa, nhaø maùy cheá bieán haït ñieàu Phuù Myõ ñaõ phaûi ñoùng cöûa, nhaø maùy cheá bieán ñieàu cuûa coâng ty Naforimex naêm 2003 phaûi chuyeån ra khoûi ñòa baøn thaønh phoá. ÔÛ Long An, xí nghieäp cheá bieán haït ñieàu cuûa coâng ty Lafooco ñaõ phaûi dôøi leân Bình Phöôùc ñeå tìm kieám nguoàn nhaân coâng treân ñoù… Ñaõ ñeán luùc chuùng ta caàn xem laïi moät phaàn coâng ngheä cuûa Vieät Nam do söû duïng quaù nhieàu nhaân coâng, trong khi nhaân coâng khoâng coøn dö thöøa nhö möôøi maáy naêm veà tröôùc. Haàu heát moät soá khaâu trong soá 13 coâng ñoaïn cheá bieán ñeàu söû duïng nhieàu lao ñoäng phoå thoâng, ñaëc bieät laø giai ñoaïn caét taùch haït [19]. Vaán ñeà böùc xuùc nhaát cuûa caùc doanh nghieäp veà coâng ngheä cheá bieán ñieàu laø laøm sao ñeå taêng cao tyû leä cô giôùi hoùa töï ñoäng trong cheá bieán nhaèm giaûm 32 aùp löïc veà nhaân coâng lao ñoäng vaø naâng cao naêng suaát cheá bieán. Hieän taïi, 3 khaâu saûn xuaát vaãn caàn tôùi nhieàu nhaân coâng nhaát laø caét taùch nhaân khoûi voû, boùc taùch voû luïa vaø phaân loaïi. Khaâu caét taùch ñaõ ñö._.õ thuaät troàng troït cho noâng daân; chuû ñoäng ñaåy maïnh vieäc lieân keát “boán nhaø” trong quaù trình chuaån bò nguoàn nguyeân lieäu; lieân keát vaø trao ñoåi thoâng tin vôùi Hieäp hoäi ñeå naém roõ thoâng tin veà chaát löôïng vaø giaù caû cuûa haït ñieàu thoâ treân theá giôùi ñeå töø ñoù coù keá hoaïch nhaäp khaåu haït ñieàu coù chaát löôïng cao theo yeâu caàu… ‰ Gaày döïng danh tieáng cuûa DN tröôùc khaùch haøng vaø baïn beø quoác teá baèng caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh baøi baûn hôn, chuyeân nghieäp hôn. Cuï theå: caùc DNCBÑ nöôùc ta phaûi hoïc hoûi caùch thöùc ñieàu haønh, quaûn lyù trong kinh doanh cuûa nhöõng DN lôùn cuõng nhö coá gaéng xaây döïng cho DN cuûa mình moät boä maët theå hieän roõ vaên hoùa DN. ‰ Caùc DNCBÑ nöôùc ta caàn phaûi phaùt trieån saùng taïo nhaõn hieäu cho caùc saûn phaåm cuûa mình vaø gaén lieàn vôùi vieäc phaùt trieån nhaõn hieäu laø caùc DN phaûi xem nhaõn hieäu nhö laø moät taøi saûn ñích thöïc ñeå töø ñoù coù keá hoaïch khai thaùc lôïi ích töø noù. Vieäc phaùt trieån nhaõn hieäu phaûi ñaùp öùng ñöôïc ít nhaát moät trong nhöõng yeáu toá sau: Taäp trung moät soá ít saûn phaåm coù lôïi theá; Xuaát hieän tröôùc ñoái thuû; Taïo söï khaùc bieät. ‰ Ñaåy maïnh quaûng baù saûn phaåm cuûa DN ra thò tröôøng, ñaëc bieät laø caùc thò tröôøng lôùn nhö: Myõ, Trung Quoác, Ñöùc… 92 Vieäc quaûng baù saûn phaåm phaûi ñöôïc tieán haønh treân cô sôû coù nhöõng hoaïch ñònh chieán löôïc roõ raøng vaø toát nhaát laø neân thoâng qua söï trôï giuùp cuûa caùc toå chöùc tö vaán. Quaûng baù thöông hieäu coù theå thöïc hieän baèng nhieàu keânh khaùc nhau nhö: quaûng caùo treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, tham gia caùc chöông trình xuùc tieán thöông maïi trong vaø ngoaøi nöôùc… ‰ Song song vôùi quaù trình xaây döïng vaø quaûn trò nhaõn hieäu laø quaù trình baûo hoä nhaõn hieäu saûn phaåm cuûa DN. Ngoaøi giaù trò söû duïng cuûa haøng hoùa thì giaù trò cuûa thöông hieäu cuõng ñoùng goùp moät phaàn khoâng nhoû vaøo giaù trò trao ñoåi, do vaäy, vieäc ñaêng kyù ñoäc quyeàn caùc nhaõn hieäu haøng hoùa cuûa DN laø moät bieän phaùp nhaèm baûo veä quyeàn lôïi hôïp phaùp taïi caùc thò tröôøng cuûa DN. Maët khaùc, vieäc ñaêng kyù ñoäc quyeàn nhaõn hieäu cuõng giuùp cho caùc DN traùnh ñöôïc nhöõng thieät haïi khi bò DN khaùc cöôùp maát nhaõn hieäu vaø gaây neân tai tieáng. 3.3.5. Naâng cao khaû naêng thu thaäp thoâng tin, phaân tích vaø döï baùo thò tröôøng Naém baét ñöôïc nhöõng dieãn bieán cuûa thò tröôøng seõ giuùp cho DN chuû ñoäng trong vieäc ñöa ra nhöõng quyeát saùch kinh doanh cuûa mình. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng DNCBÑ VN thì khaû naêng treân vaãn coøn raát keùm. Vì vaäy, trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, xin ñöôïc ñöa ra moät soá giaûi phaùp ñeå caûi thieän khaû naêng treân nhaèm naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ. ‰ Xaây döïng , hoaøn thieän heä thoáng thoâng tin cuûa DN nhö: thoâng tin veà giaù caû saûn phaåm, nguyeân lieäu; thoâng tin veà heä thoáng phaân phoái, khaùch haøng; thoâng tin veà moâi tröôøng kinh doanh; thoâng tin veà tình hình vaø nhöõng döï baùo veà thò tröôøng; thoâng tin veà ñieàu kieän saûn xuaát, cheá bieán cuûa caùc nöôùc… Ñeå coù ñöôïc heä thoáng thoâng tin hoaøn thieän nhö treân, caùc DN neân trieån khai caùc hoaït ñoäng sau: 93 - Caàn xaây döïng vaø ñaøo taïo moät ñoäi nguû caùn boä chuyeân phuï traùch vieäc thu thaäp, xöû lyù thoâng tin vaø ñöa ra nhöõng döï baùo thò tröôøng quan troïng nhö: veà giaù caû, saûn löôïng XK trong töông lai… - ÔÛ caùc phoøng, ban, boä phaän khaùc nhau trong DN caàn nhanh choùng trieån khai vieäc keát noái internet ñeå hoï coù theå deã daøng tieáp caän vôùi thoâng tin beân ngoaøi. Ñoàng thôøi, giöõa caùc boä phaän trong DN cuõng neân keát noái vôùi nhau thoâng qua maïng noäi boä (maïng Lan chaúng haïn) nhaèm giuùp cho caùc boä phaän trao ñoåi thoâng tin qua laïi vôùi nhau moät caùch nhanh choùng vaø ñaày ñuû nhaát. ‰ Thoâng qua caùc chi nhaùnh, vaên phoøng ñaïi dieän ôû nöôùc ngoaøi hoaëc caùc khaùch haøng truyeàn thoáng cuûa DN ñeå tieán haønh thu thaäp, naém baét nhöõng thoâng tin quan troïng, höõu ích phuïc vuï cho muïc ñích kinh doanh. Caùc DNCBÑ neân môû caùc chi nhaùnh, vaên phoøng ñaïi dieän taïi nhöõng thò tröôøng truyeàn thoáng hay nhöõng thò tröôøng lôùn nhaèm taïo ñieàu kieän cho vieäc xuùc tieán thöông maïi cuûa hoï cuõng nhö giuùp cho hoï naém baét ñöôïc thoâng tin deã daøng, nhanh choùng vaø chính xaùc hôn. ‰ Caùc DNCBÑ neân lieân keát vôùi nhau vaø ñaëc bieät laø vôùi Hieäp hoäi caây ñieàu Vieät Nam ñeå trao ñoåi thoâng tin nhaèm tìm kieám nhöõng thoâng tin ña daïng hôn cuõng nhö nhöõng döï baùo, nhaän ñònh veà thò tröôøng ña chieàu hôn. Toùm laïi, trong soá nhöõng giaûi phaùp treân thì giaûi phaùp chuû ñoängï hoaøn thieän heä thoáng thoâng tin laø giaûi phaùp cô baûn nhaát, mang laïi söï chuû ñoäng cho DN nhaát, nhöng cuõng laø giaûi phaùp toán keùm nhaát. Trong giaûi phaùp naøy, yeáu toá con ngöôøi laø yeáu toá quyeát ñònh vaø ñoøi hoûi ñaàu tö toán keùm vaø laâu daøi nhaát. 3.3.6. Naâng cao khaû naêng phaùt trieån thò tröôøng ‰ Taêng cöôøng môû roäng heä thoáng caùc chi nhaùnh, vaên phoøng ñaïi dieän taïi caùc thò tröôøng ñöôïc xem laø coù tieàm naêng. Vì caùc DNCBÑ nöôùc ta ña soá laø nhöõng DN coù quy moâ vöøa vaø nhoû, neân vieäc môû chi nhaùnh hay vaên phoøng ñaïi dieän taïi thò tröôøng nöôùc ngoaøi thöôøng 94 gaëp raát nhieàu khoù khaên. Ñeå giaûi quyeát baøi toaùn khoù naøy, caùc DN neân caân nhaéc kyõ khaû naêng nguoàn löïc hieän coù vaø saûn löôïng ñaàu ra cuûa mình ñeå coù nhöõng quyeát ñònh hôïp lyù khi ñaàu tö. Vieäc môû vaên phoøng ñaïi dieän cuûa caùc DN neân trieån khai theo trình töï öu tieân töø nhöõng thò tröôøng coù tieàm naêng lôùn nhaát ñeán nhöõng thò tröôøng coù tieàm naêng thaáp nhaát vaø öu tieân cho nhöõng thò tröôøng ñaõ coù saün khaùch haøng truyeàn thoáng. ‰ Thöôøng xuyeân theo doõi thoâng tin vaø tích cöïc tham gia caùc chöông trình xuùc tieán thöông maïi trong vaø ngoaøi nöôùc do caùc ñôn vò xuùc tieán thöông maïi toå chöùc. Trong thôøi gian tôùi, caùc DNCBÑ caàn noå löïc ñaêng kyù tham gia nhöõng chöông trình xuùc tieán thöông maïi do Cuïc xuùc tieán thöông maïi thuoäc Boä Thöông maïi toå chöùc, chuû trì haèng naêm taïi thò tröôøng caùc nöôùc. Ngoaøi ra, Trung taâm Tieáp thò – Trieån laõm NN & PTNT (Boä NN & PTNT) cuõng thöôøng xuyeân ñöùng ra toå chöùc caùc Hoäi chôï veà haøng noâng saûn trong nöôùc hoaëc môøi tham gia caùc Hoäi chôï Thöông maïi quoác teá…Ñaây laø cô hoäi ñeå caùc DN gaëp gôõ, ñaët quan heä laøm aên vôùi caùc ñoái taùc, khaùch haøng vaø cuõng nhö ñeå giôùi thieäu saûn phaåm cuûa mình ñeán ngöôøi tieâu duøng. ‰ Töøng böôùc aùp duïng “thöông maïi ñieän töû” vaøo hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DN. Ngaøy nay, döôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc vaø ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin, caùc phöông thöùc mua baùn cuûa caùc DN cuõng ñaõ thay ñoåi vaø phaùt trieån theo chieàu höôùng ñoù vaø keát quaû laø thöông maïi ñieän töû ñaõ ra ñôøi vaø noù caøng ngaøy caøng toû ra raát hieäu quaû. Do caùc DNCBÑ nöôùc ta phaàn lôùn coøn nhoû neân vieäc aùp duïng thöông maïi ñieän töû coù theå tieán haønh töøng böôùc töø thaáp ñeán cao vaø tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän cuûa moãi DN. Ñaàu tieân, caùc DN coù theå chæ môû trang WEB ñeå quaûng caùo, mua baùn haøng treân maïng, sau ñoù, khi ñieàu kieän veà cô sôû haï taàng vaø cô sôû phaùp lyù cho pheùp, caùc DN coù theå tieán haønh kyù keát hôïp ñoàng treân maïng. 95 3.3.7. Naâng cao khaû naêng thu mua nguyeân lieäu ñaàu vaøo Vaán ñeà laøm cho caùc DNCBÑ quan taâm vaø lo laéng nhaát chính laø laøm sao ñeå chuû ñoäng trong vieäc thu mua nguyeân lieäu ñaàu vaøo haèng naêm vaø ñaëc bieät laø vaøo caùc muøa thu hoaïch ñeå chuaån bò cho cheá bieán XK theo caùc hôïp ñoàng ñaõ kyù tröôùc. Giaûi phaùp ñeå oån ñònh tình traïng treân vaø naâng cao naêng löïc thu mua cuûa caùc DN laø: ‰ Taêng cöôøng ñaàu tö vaøo caùc vuøng nguyeân lieäu saün coù, môû roäng ñaàu tö cho ngöôøi noâng daân ôû nhöõng vuøng ñaát caàn chuyeån ñoåi caây troàng vaø phuø hôïp vôùi caây ñieàu hoaëc nhöõng vuøng ñaát môùi khai hoang. Vôùi nhöõng vuøng nguyeân lieäu ñaõ coù söï ñaàu tö cuûa DN töø tröôùc, neáu caùc DN ñaàu tö nhieàu hôn nöõa veà gioáng, kyõ thuaät troàng troït, phaân boùn… thì chaéc chaén saûn löôïng seõ taêng leân raát nhieàu vì neáu so vôùi moät soá nöôùc nhö Brasil, Aán Ñoä thì naêng suaát cuûa chuùng ta vaãn coøn thaáp. Caùc DN neân lieân keát vôùi caùc Vieän, caùc nhaø khoa hoïc, tröôøng ÑH ñeå chuyeån giao khoa hoïc kyõ thuaät cho ngöôøi noâng daân, hoaëc hình thaønh moät nhoùm caùn boä khoa hoïc chuyeân traùch ñeå baùm saùt thöôøng xuyeân, nghieân cöùu vaø höôùng daãn cho ngöôøi noâng daân saûn xuaát. Rieâng ñoái vôùi nhöõng vuøng ñaát caàn ñaàu tö troàng môùi caây ñieàu thì caùc DN neân tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän cuï theå ñeå coù nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö ñuùng ñaén vaø hieäu quaû. Nhöõng yeáu toá nhö: vò trí cuûa noù so vôùi nhaø maùy cheá bieán, tieàm naêng cuûa vuøng ñaát, löïc löôïng lao ñoäng… caàn ñöôïc caùc DN xem xeùt kyõ. ‰ Keát hôïp chaët cheõ vôùi caùc hôïp taùc xaõ (HTX), caùc Ñaïi lyù, thöông laùi thu mua coù uy tín ñeå vöøa ñaûm baûo ñöôïc soá löôïng cuõng nhö chaát löôïng thu mua. Xaùc ñònh nhöõng HTX, ñaïi lyù thu mua, thöông laùi maø mình coù theå tin caäy vaø ñaët quan heä hôïp taùc laâu daøi, oån ñònh vôùi hoï. Hieän nay, khoaûng 70 – 80% nguoàn nguyeân lieäu cuûa caùc DN laø ñöôïc thu mua thoâng qua löïc löôïng treân. Ñaây laø moät thöïc teá maø caùc DN phaûi chaáp nhaän 96 vì caùc DN gaàn nhö khoâng theå thu mua tröïc tieáp töø noâng daân khi phaûi gaëp quaù nhieàu khoù khaên nhö: khoâng coù saün löïc löôïng ñaïi dieän thu mua, khoù kieåm soaùt veà giaù caû – chaát löôïng – soá löôïng thu mua, khoâng gaàn guõi vaø hieåu bieát nhieàu veà ngöôøi noâng daân…Ñöùng tröôùc nhöõng khoù khaên treân, caùc DN thöôøng choïn höôùng thu mua thoâng qua ñaïi lyù, thöông laùi. Tröôùc tình traïng thieáu huït nguyeân lieäu hay gian laän thöông maïi, ñeå vieäc thu mua ñaït keát quaû toát ñoøi hoûi caùc DN coù nhöõng bieän phaùp sau: - Hoã trôï taøi chính cho caùc HTX, ñaïi lyù, thöông laùi nhaèm giuùp hoï thöïc hieän vieäc thu mua töø noâng daân nhanh choùng vaø deã daøng hôn. Vaø chính töø ñoù cuõng seõ giuùp cho DN thu mua laïi thuaän lôïi hôn. - Daønh nhöõng quyeàn lôïi nhaát ñònh cho caùc HTX, ñaïi lyù, thöông laùi laâu naêm cuûa DN nhö: ñöôïc öu tieân thu mua khi coù nhieàu nhaø cung caáp nguyeân lieäu, ñöôïc thanh toaùn tröôùc khi nguoàn taøi chính thu mua thieáu huït, coù nhöõng quaø taëng thích ñaùng khi hoï ñaùp öùng toát nhöõng yeâu caàu veà chaát löôïng – soá löôïng cuûa DN… ‰ Di dôøi caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu töø caùc thaønh thò, caùc khu coâng nghieäp veà caùc vuøng nguyeân lieäu coù tieàm naêng maø chöa ñöôïc khai thaùc nhieàu. Caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu thöôøng gaëp nhieàu baát lôïi khi naèm taïi nhöõng ñoâ thò nhö: khoù khaên trong thu mua nguyeân lieäu, cöôùc phí vaän chuyeån cao khi thu mua nguyeân lieäu, thieáu huït lao ñoäng tröïc tieáp… Khi di dôøi caùc DN veà gaén lieàn vôùi nhöõng vuøng nguyeân lieäu seõ giuùp cho caùc DN tieáp caän vôùi nguoàn nguyeân lieäu vaø thöïc hieän ñaàu tö, thu mua tröïc tieáp vôùi ngöôøi noâng daân thuaän lôïi vaø hieäu quaû hôn. ‰ Caùc DN lieân keát vôùi nhau vaø thoâng qua Hieäp hoäi caây ñieàu Vieät Nam ñeå tieán haønh NK ñieàu thoâ töø caùc quoác gia sao cho ñaûm baûo veà chaát löôïng, soá löôïng cuõng nhö giaù caû hôïp lyù. 97 Thoâng qua Hieäp hoäi caây ñieàu Vieät Nam, caùc DN thoáng nhaát vôùi nhau veà soá löôïng, chaát löôïng, giaù caû cuûa haït ñieàu caàn NK. Sau khi tính toaùn kyõ, Vinacas seõ ñöùng ra NK chung cho toaøn boä caùc DN. Laøm nhö vaäy seõ ñaûm baûo soá löôïng cuõng nhö chaát löôïng cuûa nguyeân lieäu cho caùc DN. 3.3.8. Naâng cao naêng löïc quaûn lyù, nghieäp vuï cho CB – NV vaø ñoàng thôøi hôïp lyù hoùa khaâu tuyeån duïng vaø söû duïng coâng nhaân (naâng cao hieäu quaû nguoàn nhaân löïc) Ñeå caùc DNCBÑ nöôùc ta trong giai ñoaïn tôùi coù theå tieáp tuïc phaùt trieån maïnh meõ, yeáu toá nguoàn nhaân löïc ñoùng vai troø cöïc kyø quan troïng vaø sau ñaây laø moät soá giaûi phaùp ñeå naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc: ‰ Ñoái vôùi CB – NV, xaây döïng laïi ñoäi nguû CB – NV cho caùc DNCBD treân cô sôû tuyeån duïng môùi nhaân taøi, ñaøo taïo hoaëc thuyeân chuyeån nhöõng nhaân vieân khoâng phaùt huy naêng löïc. ƒ Tuyeån duïng nhaân taøi: Treân cô sôû chieán löôïc kinh doanh cuûa DN, caùc DNCBÑ caàn caân ñoái, xem xeùt nhu caàu tuyeån duïng vaø yeâu caàu tuyeån duïng cuï theå ñoái vôùi töøng vò trí coâng vieäc cuûa caùc phoøng ban khoâng chæ cho hieän taïi maø coøn caû nhu caàu döï kieán trong töông lai. Caùc DNCBÑ coù theå thieát keá cho mình moät quy trình tuyeån duïng phuø hôïp tuøy thuoäc vaøo töøng ñaëc ñieåm rieâng cuûa DN. Caùc kyõ naêng, phaåm chaát, kieán thöùc maø DN caàn coù ôû ngöôøi xin vieäc phaûi ñöôïc loàng gheùp trong noäi dung phoûng vaán, thi tuyeån… maø DN ñöa ra. ƒ Ñaøo taïo nhaân vieân: Nhöõng nhaân vieân coøn thieáu kieán thöùc, kyõ naêng, kinh nghieäm thöïc teá nhöng coù tinh thaàn hoïc hoûi vaø noå löïc hoïc hoûi thì caùc DN neân quan taâm boài boå cho hoï thoâng qua moät soá phöông phaùp nhö: Phöông phaùp daïy keøm, Phöông phaùp hoäi nghò. Ngoaøi ra, caùc DNCBÑ phaûi taêng cöôøng ñaàu tö hôn nöõa veà thôøi gian cuõng nhö tieàn baïc cho nhaân vieân nhaèm taïo ñieàu kieän cho hoï ñöôïc tham gia hoïc taäp töø nhöõng khoùa ñaøo taïo ngaén haïn do caùc toå chöùc giaùo duïc trong vaø ngoaøi nöôùc môû. 98 ƒ Thuyeân chuyeån nhaân vieân: Ñoái vôùi nhöõng nhaân vieân chöa phaùt huy ñöôïc naêng löïc cuûa mình, boä phaän nhaân söï neân tieán haønh raø soaùt laïi vaø neáu caàn coù theå thuyeân chuyeån nhöõng nhaân vieân naøy sang nhöõng vò trí, phoøng ban môùi phuø hôïp vôùi kieán thöùc, kyõ naêng cuûa hoï hôn nhaèm phaùt huy ñöôïc toái ña naêng löïc cuûa nhaân vieân. ‰ Ñoái vôùi löïc löôïng lao ñoäng tröïc tieáp, coù nhöõng bieän phaùp tuyeån duïng hieäu quaû nhaèm giaûi quyeát baøi toaùn thieáu lao ñoäng. Hieän nay, caùi thieáu lôùn nhaát cuûa caùc DNCBÑ laø thieáu coâng nhaân tham gia saûn xuaát tröïc tieáp. Do vaäy, caùc DNCBÑ caàn phaûi coù bieän phaùp tuyeån duïng hieäu quaû ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu lao ñoäng taïi caùc nhaø maùy cuûa mình. Nhöõng bieän phaùp tuyeån duïng döôùi ñaây neân ñöôïc caùc DNCBÑ aùp duïng: ƒ Quaûng caùo: Thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin nhö baùo chí, radio, trueàn hình… cuûa nhöõng ñòa phöông ôû noâng thoân, vuøng saâu, vuøng xa ñeå tieán haønh ñaêng taûi caùc thoâng tin tuyeån duïng. ƒ Cöû chuyeân vieân tuyeån moä ñeán tröïc tieáp taïi caùc vuøng coù löïc löôïng lao ñoäng doài daøo vaø reû ñeå tuyeån duïng. Ñaây laø bieän phaùp nhanh nhaát vaø hieäu quaû nhaát, vì beân caïnh vieäc chuû ñoäng tuyeån duïng, DN coøn hieåu ñöôïc ñieàu kieän sinh soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø töø ñoù coù nhöõng chính saùch ñeå giöõ chaân ngöôøi lao ñoäng. ƒ Thoâng qua caùc cô quan tuyeån duïng: Ñaëc bieät laø caùc cô quan tuyeån duïng coù vaên phoøng, chi nhaùnh hoaëc ñaïi dieän taïi nhöõng vuøng noâng thoân. ‰ Xaây döïng vaø hoaøn thieän chính saùch löông boång vaø ñaõi ngoä cho CB – CNV sao cho hôïp lyù nhaát nhaèm giöõ chaân caùc nhaân taøi cuõng nhö ñaûm baûo ñöôïc löïc löôïng lao ñoäng trong DN. Thöïc teá cho thaáy, caùc DNCBÑ nöôùc ta coøn raát yeáu keùm trong vieäc giöõ chaân ngöôøi lao ñoäng vaø caû nhöõng nhaân vieân coù taøi naêng cuûa mình. Coù raát nhieàu lyù giaûi töø vaán ñeà naøy, nhöng lyù giaûi thuyeát phuïc nhaát vaãn laø xuaát phaùt 99 töø chính saùch löông boång vaø ñaõi ngoä cuûa caùc DN. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích treân, caùc DNCBÑ caàn xaây döïng vaø hoaøn thieän chính saùch löông boång, phuùc lôïi vaø ñaõi ngoä döïa treân nhöõng cô sôû: ƒ Ñoái vôùi CB – NV: laø nhöõng yeáu toá nhö moâi tröôøng cuûa coâng ty, thò tröôøng lao ñoäng, baûn thaân nhaân vieân, baûn thaân coâng vieäc (phaân tích vaø moâ taû coâng vieäc, ñaùnh giaù coâng vieäc). ƒ Ñoái vôùi lao ñoäng tröïc tieáp: laø nhöõng yeáu toá nhö thò tröôøng lao ñoäng, baûn thaân coâng vieäc, soá giôø lao ñoäng, soá saûn phaåm laøm ra, ñieàu kieän laøm vieäc. ‰ Xaây döïng moâi tröôøng laøm vieäc thaân thieän, ñoaøn keát, kích thích tinh thaàn lao ñoäng vaø mang tính chuyeân nghieäp Caùc DN caàn thöôøng xuyeân toå chöùc caùc chöông trình vaên ngheä, hoäi thao trong noäi boä DN hoaëc lieân keát vôùi caùc DN khaùc nhaèm taïo ñieàu kieän cho CB- CNV coù cô hoäi giao löu, gaëp gôõ, hoïc hoûi vaø hieåu bieát laãn nhau. Trong nhöõng moâi tröôøng nhö vaäy, tinh thaàn laøm vieäc cuûa hoï seõ ñöôïc cuõng coá maïnh meõ. 3.3.9. Naâng cao khaû naêng caïnh tranh veà giaù, giaù thaønh saûn phaåm Trong soá nhöõng giaûi phaùp treân, coù nhöõng giaûi phaùp ñaõ goùp phaàn tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp laøm giaûm chi phí saûn xuaát cuõng nhö naâng cao khaû naêng caïnh tranh veà giaù cuûa caùc DNCBÑ. Do ñoù, döôùi ñaây chæ xin ñöa ra nhöõng giaûi phaùp ngoaøi nhöõng giaûi phaùp ñaõ neâu: ‰ Thu nhoû quy moâ saûn xuaát nhöõng nhaø maùy coù quy moâ vaø coâng suaát cheá bieán lôùn. Beân caïnh ñoù, caàn taän duïng heát coâng suaát cheá bieán cuûa caùc nhaø maùy. Vôùi nhöõng nhaø maùy ñaõ ñöôïc ñaàu tö vôùi quy moâ lôùn trong khi thieáu löïc löôïng lao ñoäng laøm vieäc vaø nguyeân lieäu saûn xuaát, caàn phaûi thu nhoû quy moâ laïi baèng caùch: 100 ƒ Baùn laïi moät phaàn trang thieát bò, coâng ngheä cho nhöõng nhaø ñaàu tö coù nhu caàu. Rieâng phaàn nhaø xöôûng dö ra thì caùc DN coù theå söû duïng cho nhieàu muïc ñích nhö: cho thueâ, baùn hoaëc duøng cho muïc ñích kinh doanh, saûn xuaát khaùc. ƒ Phaân chia cô soû haï taàng vaø trang thieát bò, coâng ngheä cuûa DN thaønh nhöõng nhaø maùy coù quy moâ nhoû hôn theo yeâu caàu. Ñeå ñaït hieäu quaû hôn, caùc DN caàn chuù yù, phaûi hình thaønh nhöõng nhaø maùy gaén lieàn vôùi vuøng nguyeân lieäu vaø nhöõng nôi coù nhieàu lao ñoäng. Ngoaøi ra, ñeå taän duïng heát coâng suaát cheá bieán cuûa caùc nhaø maùy, caùc DNCBÑ caàn coù nhöõng tính toaùn, döï truø vaø chuaån bò kyõ caùc ñieàu kieän saûn xuaát cho caùc nhaø maùy. Hai yeáu toá cô baûn nhaát maø caùc DN caàn xem xeùt laø: nguoàn nguyeân lieäu ñieàu thoâ vaø löïc löôïng lao ñoäng tröïc tieáp. ‰ Bình oån giaù thu mua nguyeân lieäu ñieàu thoâ haøng naêm. Chính töø söï baát oån, dao ñoäng maïnh cuûa giaù ñieàu thoâ haøng naêm neân ñaõ daãn ñeán chi phí saûn xuaát cuûa caùc DNCBÑ bò ñaåy leân raát cao. Ñeå khaéc phuïc ñöôïc tình traïng treân, töï baûn thaân moãi DNCBÑ caàn phaûi coá gaéng thu mua coù traät töï vaø coù yù thöùc traùnh nhöõng hieän töôïng tieâu cöïc. Vaø xa hôn nöõa, caùc DNCBÑ neân lieân keát vôùi nhau thoâng qua Vinacas ñeå thoáng nhaát giaù caû vaø quy trình thu mua sao cho giaù ñieàu thoâ thu mua haøng naêm khoâng bò dao ñoäng maïnh. ‰ Tinh giaûm bieân cheá ñoäi nguû CB – CNV vaø song song ñoù laø naâng cao, phaùt huy toái ña naêng löïc cuûa moãi thaønh vieân (ñaëc bieät laø trong caùc DNNN). Giaûi phaùp naøy ñoøi hoûi caùc DN phaûi tieán haønh thöïc hieän haøng loaït caùc bieän phaùp nhö: sa thaûi nhaân vieân, cho veà höu sôùm tröôùc cheá ñoä, thuyeân chuyeån coâng taùc… vôùi moät soá CB - CNV keùm naêng löïc hoaëc ôû nhöõng vò trí khoâng caàn thieát. Maët khaùc, caùc DN cuõng phaûi coù nhöõng bieän phaùp ñeå kích thích söï haêng say vaø noå löïc laøm vieäc heát mình cuûa CB - CNV baèng caùch döïa 101 vaøo caùc lyù thuyeát noùi veà caùc ñoäng löïc kích thích con ngöôøi, tieâu bieåu laø lyù thuyeát hai yeáu toá cuûa Frederic Herzberg. ‰ Giaûm thieåu toái ña ñònh möùc tieâu hao chi phí nguyeân lieäu. Caùc DNCBÑ caàn xem laïi hieäu suaát coâng ngheä taïi caùc coâng ñoaïn saûn xuaát ñieàu nhaân cuûa mình, ñaëc bieät laø taïi caùc khaâu nhö: Xöû lyù haït; Caét taùch haït; Boùc voû luïa. Coù theå noùi, trong quy trình cheá bieán ñieàu nhaân cuûa caùc DN, ba khaâu treân laø ba khaâu quyeát ñònh ñeán ñònh möùc tieâu hao chi phí nguyeân lieäu. Rieâng khaâu boùc voû luïa thì hieän nay vaãn thöïc hieän chuû yeáu theo phöông phaùp thuû coâng vaø phuï thuoäc vaøo baøn tay kheùo leùo cuûa ngöôøi lao ñoäng. Do vaäy, ngoaøi vieäc caûi thieän hieäu suaát coâng ngheä, caùc DNCBÑ coøn phaûi thöôøng xuyeân toå chöùc nhöõng buoåi taäp huaán nhaèm naâng cao tay ngheà cho ngöôøi lao ñoäng. ‰ Ña daïng hoùa caùc chuûng loaïi saûn phaåm töø caây ñieàu. Ña daïng hoùa saûn phaåm giuùp cho caùc DN taän duïng ñöôïc taát caû nhöõng phuï pheá phaåm cuûa caây ñieàu vaø töø ñoù giaûm giaù thaønh saûn phaåm. Ngoaøi ra, ña daïng hoaù saûn phaåm cuõng laø giaûi phaùp giuùp cho caùc DNCBÑ taïo ra giaù trò gia taêng nhieàu hôn vaø chính ñieàu naøy seõ taïo neân khaû naêng caïnh tranh veà giaù maïnh meõ vaø laâu daøi cho caùc DNCBÑ nöôùc ta. Ñeå coù theå ña daïng hoùa saûn phaåm, ngoaøi vieäc öùng duïng nhöõng coâng ngheä cheá bieán, caùc DNCBÑ phaûi xaây döïng cho mình moät boä phaän nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm (R&D). Quy moâ cuûa boä phaän R&D trong moãi DN nhö theá naøo laø tuøy thuoäc vaøo khaû naêng vaø ñieàu kieän cuûa töøng DN, nhöng phaûi hoäi ñuû nhöõng yeáu toá sau: Naém baét ñöôïc nhu caàu, thò hieáu ngöôøi tieâu duøng trong hieän taïi vaø töông lai; Naêng ñoäng vaø saùng taïo trong quaù trình nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm. 102 Hoaëc caùc DNCBÑ coù quy moâ voán nhoû cuõng coù theå thöïc hieän ña daïng hoùa saûn phaåm baèng caùch: nhôø caùc Coâng ty tö vaán hoã trôï nghieân cöùu, thieát keá saûn phaåm, vaø sau ñoù ñaët nhöõng coâng ty, cô sôû khaùc gia coâng saûn phaåm cuûa mình. KEÁT LUAÄN Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta laø moät ngaønh coâng nghieäp non treû, chæ baét ñaàu phaùt trieån töø nhöõng naêm ñaàu 90 vaø caùc DNCBÑ nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû raát to lôùn. Tuy nhieân, ñeå giöõ vöõng vaø ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu phaùt trieån trong giai ñoaïn tôùi (keá hoaïch ñeán naêm 2010) ñaõ ñöôïc ñeà ra, caùc DNCBÑ nöôùc ta caàn xaây döïng cho mình ñònh höôùng ñeå naâng cao NLCT trong giai ñoaïn tôùi cuõng nhö nhöõng giaûi phaùp ñeå thöïc hieän. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi ñaõ coá gaéng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà treân theo moät trình töï logic nhö sau: Chöông I: Ñeà taøi xaây döïng cô sôû lyù luaän ñeå ñaùnh giaù NLCT cho moät DNCBÑ noùi chung, cuõng nhö quan ñieåm veà naâng cao NLCT. Beân caïnh ñoù, kinh nghieäm phaùt trieån cuûa caùc DNCBÑ AÁn Ñoä cuõng ñöôïc ñeà caäp ñeán nhaèm giuùp chuùng ta coù moät cô sôû thöïc tieãn ñeå vaän duïng vaøo quaù trình naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ nöôùc ta. Chöông II: Ñeà taøi tieán haønh ñaùnh giaù thöïc traïng naêng löïc cuûa töøng nhaân toá vaø NLCT toång theå cuûa moät DNCBÑ Vieät Nam noùi chung. Song song ñoù, vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland ñeå so saùnh NLCT toång theå cuûa DNCBÑ nöôùc ta vôùi AÁn Ñoä, Braxin nhaèm giuùp chuùng ta thaáy roõ nhöõng gì caàn phaûi laøm ñeå naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ nöôùc ta. Chöông III: Trong chöông cuoái, treân cô sôû nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån vaø nhöõng keát quaû nghieân cöùu töø chöông I, chöông II, ñeà taøi ñöa ra ñònh höôùng ñeå naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ trong thôøi gian ñeán vaø nhöõng giaûi phaùp ñeå thöïc hieän. 103 TAØØØ II LII EÄÄÄ U THAM KHAÛÛÛ O Tieáng Vieät 1.. AÁÁÁ n Ñoäää noããã ll öï ïï cc hoãã ã tt rr ôïïï phaùù ù tt tt rr ii ee ååå n ngaøøø nh ñii ee ààà u,, II cc arr d,, 02// 07//0 2 2.. Baùù ùo cc aùùù o tt ìì nh hìì nh hoaïï ï tt ñoäää ng cc uûûû a ngaøøø nh ñii ee ààà u gii aii ñoaïï ïn 2003-- 2005,, Vii nacc ass 3.. Caïï ïnh tt rr anh tt aêêê ng tt rr ee ânââ tt hòò t trr öôøø øng haïïï tt ñiiee ààà u tt hee ááá gii ôùiùù i,, Vii nanee tt ,, 09// 05// 2006 4.. Caââ âyy ñii ee ààà u-- Nii ee ààà m hyy vv oïïï ng cc uûûû a nhii ee ààà u vvu øøø ng ñaáá á tt ,, Vii nanee tt ,, 18// 10// 2005 5.. Cheeááá bii ee ááá n haïï ï tt ñii ee ààà u baèè èng cc oââ ângn ghee ää ä môùù ù ii ,, II cc arr d (( tt rr íí cc h baùùù o NTNN)) ,, 16 // 11// 2004 6.. Cheeááá tt aï ïï o tt haøøø nh cc oââ âng tt hii ee ááá tt bòò haááá p haïï ï tt ñii ee ààà u ll ii ee ââ ân tt uï ïï cc ,, V ii nanee tt ,, 18// 4// 05 7.. Chöông tt rr ìì nh cc oâââ ng nghii ee äää p naêê êm 1999,, Bo äää KH-- CN (( www.most.gov.vn. st. v.v )) 8.. Coââ âng nghee ää ä haáá áp ñii ee àuàà baèèè ng hôii nöôùù ùcc baõõõ o hoøø øa-- moäää tt gii aûû û ii phaùù ùp baûû ûo vv ee ää ä moââ â ii tt rr öôøøø ng,, Boää ä Taøøø ii nguyy ee âââ n moâââ ii ttrröôøø øng (( www.monre.gov.vn. re. v.v )) ,, 27// 6// 2005 9.. Coââ âng Phii ee âââ n,, Noâââ ng daâââ n tt haááá tt baùù ù tt -- DN ll ao ñao,, Baùùù o SGG P,, 2 9// 4//2 006 10.. Ñaàà àu tt ö cc ho ngaøøø nh ñii ee ààà u quaùùù tt haáá áp,, TBKTS G,, 22// 09// 03 ss oáá á 37-- 2003 (( 665)) 11.. Haøø øng ll oaïïï tt nhaøøø maùùù yy cc hee áá á bii ee áá án ñii ee ààà u tt rr öôùù ùcc nguyy cc ô phaùùù ss aûû ûn,, II cc arr d (( tt rr íí cc h baùù ùo NNVN)) ,, 03// 07// 20 03 12.. Haïï ï tt ñii ee ààà u-- maëë ë tt haøøø ng XK quan tt rr oïï ïng cc uûûû a Vii ee ää ä tt Nam,, Vii nanee tt ,, 20// 2// 06 13.. Haïï ï tt ñii ee ààà u Vii ee äää tt Nam höôùùù ng ñee ááá n ngoâââ ii vv òò ss oááá 1tt hee áá á gii ôùùù ii ,, Vii ee tt NamNee tt ,, 24// 04// 2006 14.. Hoaøøø ng Haûiûû i Vaâââ n,, ““ Chii ee ááá n tt haééé ng” cc oâââ ng nghee ää ä YÙÙÙ ,, Baùù ùo Than h nii ee ââ ân,, 06// 09// 2004 15.. Khoáá án ñoáá án vv ìì quyy tt rr ìì nh ngöôïïï cc !! ,, Baùùù o Lao ñoäää ng,, ngaøø øyy 20// 04// 2004 16.. Laøø øm aêêê n boää ä ii tt íí n,, ngaøøø nh ñii ee ààà u ñang ll óó nh haää äu quaûû û ,, Baùùù o NLÑ,, 10// 06// 2005 17.. Leeâââ Thaøøø nh,, Xaâââ yy döïï ïng vv aøø ø phaùùù tt tt rr ii ee ååå n tt höông hii ee äää u,, NXB Laoñ oää äng-- xx aõ õõ hoää ä ii ,, Haøø ø Noää ä ii – 2005 18.. Naâââ ng ““ ñaúúú ng cc aáá áp” cc ho haøøø ng xx uaáá á tt kk haååå u,, Baùùù o ñaàà àu tt ö cc höùùù ng kk hoaùù ùn,, ss oááá 3-- 2006 (( 319)) 19.. Ng aøø ønh cc hee áá á bii ee ááá n ñii ee àà àu:: xx ii n ñöøø øng nguûûû quee ââ ân tt rr ee ââ ân cc hii ee ááá n tt haééé ng,, II cc arr d (( tt rr íí cc h baùù ùo NNVN)) ,, 21// 12// 2005 20.. Ng aøø ønh cc hee áá á bii ee ááá n haïï ï tt ñii ee ààà u tt rr ôûûû ll aï ïï ii ““ ss aââ ân nhaøø ø”,, TBKTSG,, ss oáá á 47–2004 (( 727)) 21.. Ngaøø ønh ñii ee ààà u Aááá n Ñoää ä :: tt aê êê ng naêêê ng ss uaááá tt tt hoâââ ng qua cc huyy ee åå ån gii aoc coââ âng ngheeäää ,, II cc arr d (( tt rr íí cc h tt öøøø Pll antt ee rr ss nee tt .. cc om)) 22.. Ng aøø ønh ñii ee ààà u cc aààà n nhìì n vv ee àà à tt hòò tt rr öôøø øngn oää ä ii ñòò a,, w w.vinacs.com.vnw .vi cs.c .v (( tt rr íí cc h baùù ùo Tuoååå ii tt rr ee ûû û )) -- 3// 10// 03 23.. Ngaøø ønh ñii ee ààà u rr aááá tt cc aààà n moää ä tt cc uùù ù ñoäää tt phaùùù !! ,, II cc arr d (( tt rr íí cc h baùùù o NNVN)) -- 24// 09// 03 24.. Ngaøø ønh ñii ee àà àu VN vv ôùù ù ii tt hòò tt rr öôøøø ng tt hee ááá giiôùù ù ii ,, II cc arr d (( tt rr íí cc h tt öøøø TCTM)),, 27//08// 03 25.. Nguyy ee ãã ãn Höõõ õu Thaââ ân,, Quaûû ûn tt rr òò nhaââ ân ss öïï ï ,, ,, NXB Th oáá áng kk ee âââ – 2004 26.. Nguyy ee ãã ãn Nhö YÙÙ Ù (( cc huûûû bii ee ââ ân)) ,, Ñaïï ï ii tt öøø ø ñii ee åå ån tt ii ee ááá ng vv ii ee äää tt ,, NXB.. Va êêê n hoùùù a Thoâââ ng tt ii n 27.. Nguyy ee ãã ãn Taáá án Bìì nh (( cc huûûû bii ee âââ n)) ,, Phaâââ n tt íí cc h quaûûû n tt rr òò tt aøø ø ii cc híí nh,, NXB Thoááá ng Kee ââ â ,, naêêê m 2004 28.. Phan Mii nh Haïï ï tt ,, Vaäää n duïï ïng phöông phaùùù p Tho mpss on – Stt rr ii cc kk ll and ñaùù ùnh gii aùùù ss o ss aùù ùnh tt oåå ång tt hee åå å naêê êngl löïï ïcc cc aïï ïnh tt rra nh cc uûû ûa doanh nghiiee äää p,, w w.gso.gov.vnw . s . v.v 29.. Phan Vaêêê n Kii ee äää tt ,, Caâââ yy ñii ee àà àu tt haøøø nh haøø øng XK cc huûû û ll öïï ï cc ,, TBKTSG,, ss oááá 36-- 2005 (( 768)) 104 30.. Phan Vaêêê n Kii ee äää tt ,, Ñee ååå cc aâââ yy ñii ee ààà u kk hoâââ ng bòò quaùùù ““ noùùù ng”,, TBKTSG,, ss oááá 29--2 005 (( 761)) 31.. Phii ll ii p Kott ll ee rr ,, Nhöõõ õng hii ee åå åu bii ee ááá tt ss aâââ u ss aééé cc vv ee àà à tt ii ee áá áp tt hòò tt öøø ø A ñee áá án Z,, NXB.. Thoááá ng Kee ââ â ,, 2004 32.. Thòò tt rr öôøø øng ñii ee àà àu tt hee ááá gii ôùù ù ii 2005 vv aøøø döïï ï baùù ùo 20 06,, Vii nanee tt ,, 18// 1// 2006 33.. Töøø ø ñii ee åå ån tt huaäää tt ng öõõ õ kk ii nh tt ee áá á hoïï ïcc ,, NXB.. Töøø ø ñii ee ååå n Baùùù cc h Khoa,, Haøøø Noäää ii ,, 2001 34.. XK ñii ee àà àu Aáá án Ñoäää gii aûû ûm do cc ung tt aêêê ng tt rr ee ââ ân tt oaøø øn cc aàà àu,, Vii naneett,, 20// 02// 2006 Tii ee ááá ng Anh 35.. Enee rr gyy Utt ii ll ii zz att ii on ii n Rurr all II nduss tt rr ii ee ss ii n Karrnatt akk a,, www.cashewindia.org.c s e i i . r 36.. Exx porr tt prr oss pee cc tt ss off cc ass hee w & cc ass hee w bass ee d prr oducc tt ss ,, www.techno-preneur.net.tec - re e r. et 37.. Mii cc haee ll E.. Porr tt ee rr ,, Thee cc ompee tt ii tt ii vv ee Advv antt agee off Natt ii on,, Nee w Yorr kk :: Frr ee ee Prr ee ss ss ,, 1990 38.. Prr ii cc ee ss tt rr ucc tt urr ee ff orr cc ass hee w nutt ss ,, ww .undp.org.vnw. . r .v 39.. Raw nutt ss horrtt agee tt o hii tt cc ass hee w prr occ ee ss ss ii ng unii tt ss ,, Thee Hii ndu Buss ii mee ss ss Lii nee ,, ww .blonnet.comïï ïw. l et.c Caùù ùcc Wee bss ii tt ee 40.. ww .vinacas.com.vnw.vi c s.c .v 41.. ww .agroviet.gov.vnw. r viet. v.v 42.. ww .mot.gov.vnw. t. v.v 43.. www.undp.org.vn. . r .v 44.. www.stockmarket.vn .vn.st ck rket.v n.v 45.. www.com odityindia.com.c m ityi i .c ._.