Tài liệu Nâng cao khả năng cạnh tranh của NNgân hàng Ngoại thương Việt Nam trong hoạt động tín dụng trung và dài hạn: ... Ebook Nâng cao khả năng cạnh tranh của NNgân hàng Ngoại thương Việt Nam trong hoạt động tín dụng trung và dài hạn
88 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1291 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Nâng cao khả năng cạnh tranh của NNgân hàng Ngoại thương Việt Nam trong hoạt động tín dụng trung và dài hạn, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Mét trong nh÷ng yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam hiÖn nay lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §iÒu nµy ®· ®îc Tæng BÝ th §CS ViÖt nam N«ng §øc M¹nh ®Ò cËp t¹i Héi nghÞ lÇn thø 7 kho¸ XI Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng: “…cÇn ®èi chiÕu víi NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng , kÕt luËn cña Héi nghÞ TW 4 (Kho¸ IX) th¼ng th¾n, nghiªm kh¾c chØ ra nh÷ng mÆt yÕu kÐm, h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ mèi quan hÖ gi÷a tèc ®é t¨ng trëng víi chÊt lîng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ…” T¹p chÝ Ng©n hµng, sè Xu©n Quý Mïi, 1+2/2003, trang 50.
.
Mét trong nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét quèc gia lµ hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña quèc gia ®ã lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh. Nh vËy, n¨ng lùc c¹nh tranh m¹nh cña mét ng©n hµng lµ mét yÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó cñng cè, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp.
Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ng©n hµng VN
§Õn nay, ViÖt nam ®· cã c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc kh¸c cã ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng, bao gåm: Ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc cã 5 ®¬n vÞ víi 116 chi nh¸nh ë c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ níc, cha kÓ ®Õn c¸c chi nh¸nh cÊp huyÖn, thÞ trÊn, c¸c chi nh¸nh cÊp 2 vµ phßng giao dÞch. Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ®« thÞ gåm 23 ng©n hµng víi 105 chi nh¸nh cÊp 1, cha kÓ ®Õn c¸c chi nh¸nh cÊp 2 vµ c¸c phßng giao dÞch; 14 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n víi 27 chi nh¸nh, cha kÓ c¸c phßng giao dÞch; 3 ng©n hµng liªn doanh cã 7 chi nh¸nh; 28 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi. Ngoµi ra, cã 7 c«ng ty tµi chÝnh ®îc thµnh lËp vµ tham gia vµo thÞ trêng tiÒn tÖ vµ hÖ thèng tiÕt kiÖm bu ®iÖn tr¶i réng kh¾p n¬i.
Nh×n tæng thÓ, ë ViÖt nam cã mét hÖ thèng ng©n hµng ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi m¹ng líi réng lín, ph©n bæ ë c¸c tØnh vµ thµnh phè, ®ñ n¨ng lùc ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, so víi c¸c níc trªn thÕ giíi vµ thËm chÝ trong khu vùc th× c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cña ViÖt nam cha thÓ lµ c¸c ng©n hµng m¹nh. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu víi sè vèn ®iÒu lÖ rÊt thÊp. Trong khi ®ã t¹i c¸c níc khu vùc, c¸c ng©n hµng trung b×nh cã sè vèn ®iÒu lÖ lín gÊp nhiÒu lÇn c¸c ng©n hµng ViÖt nam céng l¹i. ViÖc bè trÝ m¹ng líi chi nh¸nh cña c¸c ng©n hµng ViÖt nam cßn cha hîp lý, nhÊt lµ ë c¸c ®Þa ph¬ng cã nhu cÇu dÞch vô ng©n hµng thÊp dÉn ®Õn viÖc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. §èi víi lÜnh vùc cho vay, nhÊt lµ cho vay trung vµ dµi h¹n lµ môc tiªu cña hÇu nh tÊt c¶ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, th× cuéc c¹nh tranh nµy cµng khèc liÖt h¬n.
Tõ thùc tiÔn ®ã, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng trong ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n”, víi môc tiªu chÝnh lµ nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam vµ ®a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ng©n hµng trong ho¹t ®éng nµy. Víi nh÷ng vÊn ®Ò ®îc nghiªn cøu, t«i hy väng r»ng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nãi chung vµ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam nãi riªng sÏ n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n, mét phÇn rÊt quan träng trong ho¹t ®éng ng©n hµng gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng, còng nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. MÆc dï ®· cè g¾ng tèi ®a khi nghiªn cøu nhng do sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc vµ kiÕn thøc nªn trong kho¸ luËn nµy t«i kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vµ h¹n chÕ. T«i rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp tõ phÝa c¸c ThÇy C« gi¸o vµ b¹n ®äc.
T«i xin tr©n träng bµy tá lßng biÕt ¬n ®èi víi C« TrÇn ThÞ Thanh, ngêi híng dÉn t«i viÕt vµ hoµn thiÖn kho¸ luËn nµy, còng nh toµn thÓ c¸c gi¶ng viªn trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng ®· truyÒn ®¹t cho t«i kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p häc tËp vµ nghiªn cøu.
Ch¬ng I - kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n
I. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i
1. Kh¸i niÖm
Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh quan träng nhÊt cña hÖ thèng tµi chÝnh nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung cña mét quèc gia. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hÖ thèng ng©n hµng ®îc vÝ nh thÇn kinh cña c¶ nÒn kinh tÕ. Trong cuèn “Qu¶n trÞ Ng©n hµng Th¬ng m¹i” cña Peter Rose, “ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tµi chÝnh cung cÊp mét danh môc c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®a d¹ng nhÊt- ®Æc biÖt lµ tÝn dông, tiÕt kiÖm vµ dÞch vô thanh to¸n - vµ thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng tµi chÝnh nhÊt so víi bÊt kú mét tæ chøc kinh doanh nµo trong nÒn kinh tÕ”. Theo LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông ViÖt nam (12/1997), “Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan”
Râ rµng, tÝn dông lµ mét nghiÖp vô ®Æc biÖt quan träng. C¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn tÝn dông ®ãng vai trß chñ chèt trong hÇu hÕt c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi. Th«ng qua c¸c kho¶n môc tÝn dông cña m×nh, ng©n hµng tµi trî hay cung cÊp tÝn dông cho hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c h·ng kinh doanh thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ, lµ nguån vèn vay cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c, trî gióp cho c¸c hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n b»ng c¸c kho¶n vay tiªu dïng…. Ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng kh«ng chØ lµ viÖc chuyÓn mét tµi s¶n cña ng©n hµng cho mét ngêi/tæ chøc nµo ®ã mµ chÝnh lµ viÖc t¹o ra tiÒn míi. Ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng hiÖu qu¶ do chÊt lîng tÝn dông kh«ng tèt vµ qu¶n lý tÝn dông kh«ng tèt lµ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn nh÷ng thÊt b¹i cña c¸c ng©n hµng vµ khñng ho¶ng ng©n hµng trªn thÕ giíi. Tuy hiÖn nay tiªu chÝ míi cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi kh«ng lÊy mét ng©n hµng chØ “®i vay ®Ó cho vay” lµm mét ng©n hµng ®iÓn h×nh mµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m« h×nh ng©n hµng ®a n¨ng, nhng tÝn dông vÉn lµ mét nghiÖp vô v« cïng quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®Ó ph©n biÖt ng©n hµng víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c.
HiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ng©n hµng, c¸c s¶n phÈm dÞch vô ngµy cµng ®îc ®a d¹ng nh»m ®¸p øng ®Çy ®ñ ®îc c¸c nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña kh¸ch hµng. Cïng víi sù thay ®æi kh«ng ngõng cña ngµnh tµi chÝnh, c¸c lo¹i h×nh cho vay còng ®îc më réng vµ ®æi míi. Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i c¸c lo¹i h×nh tÝn dông nhng kh«ng cã lo¹i nµo lµ ®Æc biÖt tho¶ ®¸ng vµ chÝnh x¸c. Díi ®©y lµ mét sè lo¹i h×nh tÝn dông ®îc ph©n biÖt dùa trªn nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau nh»m lµm râ sù ®a d¹ng cña ho¹t ®éng nµy.
2. Ph©n lo¹i tÝn dông
2.1. C¨n cø vµo thêi h¹n cña hîp ®ång tÝn dông
TÝn dông ng¾n h¹n
Lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n kh«ng qu¸ 1 n¨m. Lo¹i tÝn dông nµy ®îc dïng cho c¸c kÕ ho¹ch cã tÝnh thêi ®iÓm vµ thêng xuyªn. T¹i ViÖt nam hiÖn nay ho¹t ®éng tÝn dông ng¾n h¹n ph¸t triÓn rÊt m¹nh. C¸c ng©n hµng cÊp tÝn dông cho c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu b¸n/mua hµng ho¸. TÝn dông cã thÓ ®îc cÊp dùa trªn tµi kho¶n c«ng ty më t¹i ng©n hµng. Tuú thuéc chÊt lîng kh¸ch hµng mµ tÝn dông nµy sÏ ®îc cÊp nhiÒu hay Ýt, vµ tØ lÖ ký qòy cao hay thÊp, hoÆc miÔn ký quü.
TÝn dông trung vµ dµi h¹n
Lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n trªn 1 n¨m, thêng kh«ng qu¸ 25 n¨m. §Ó cã ®îc sù chÊp nhËn cña ng©n hµng cho kho¶n vay nµy, kh¸ch hµng ph¶i tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn ngÆt nghÌo vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n.
2.2. C¨n cø ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm cung øng:
2.2.1. TÝn dông v·ng lai
§©y lµ lo¹i tÝn dông l©u ®êi nhÊt nhng vÉn gãp mét phÇn quan träng trong ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng. Ng©n hµng cung cÊp cho kh¸ch hµng mét tµi kho¶n ®Ó kh¸ch hµng cã thÓ sö dông theo nhu cÇu nhng kh«ng vît qu¸ h¹n møc trong hîp ®ång. Sè lîng sö dông phô thuéc hoµn toµn vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng. Ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng thanh to¸n trung gian cho kh¸ch hµng trªn tµi kho¶n. Do c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông, tÝn dông v·ng lai kh«ng ®îc cÊp cho ®Çu t dµi h¹n, v× vËy thùc chÊt ng©n hµng cÊp tÝn dông v·ng lai cho kh¸ch hµng nh»m bæ sung vèn cho s¶n xuÊt lu th«ng thêng xuyªn. ViÖc cÊp tÝn dông v·ng lai ®ßi hái ph¶i cã tµi s¶n b¶o ®¶m. Kh¸ch hµng ph¶i tr¶ l·i suÊt cho vay vµ hoa hång cña nghiÖp vô thanh to¸n trung gian. HiÖn nay lo¹i h×nh tÝn dông v·ng lai lµ phæ biÕn nhÊt t¹i ViÖt nam.
2.2.2. TÝn dông thÕ chÊp
Kh¸ch hµng sö dông tÝn dông thÕ chÊp khi muèn vay mét kho¶n nî ng¾n h¹n vµ thÕ chÊp b»ng ®éng s¶n hay tr¸i quyÒn. Gi¸ trÞ vËt thÕ chÊp ®îc chiÕt khÊu theo lo¹i ®éng s¶n vµ tÝnh thanh kho¶n cña ®éng s¶n ®ã. VËt thÕ chÊp cã thÓ bao gåm: c¸c giÊy tê cã gi¸ (dµi h¹n hay ng¾n h¹n, cæ phiÕu v« danh); hµng ho¸; kim lo¹i quý; c¸c tr¸i quyÒn (yªu cÇu chi tr¶). Kh¸ch hµng ph¶i tr¶ l·i suÊt vµ hoa hång. Hoa hång ®îc tÝnh chñ yÕu trªn chi phÝ b¶o qu¶n vËt thÕ chÊp.
2.2.3. TÝn dông b¶o l·nh
VÒ thùc chÊt, b¶o l·nh kh«ng ph¶i lµ tÝn dông thuÇn tuý. Ng©n hµng ®øng ra b¶o l·nh cho kh¸ch hµng trong giao dÞch mua chÞu víi c«ng ty níc ngoµi hay vay cña ng©n hµng níc ngoµi, ®ãng thuÕ cho nhµ níc hay trong c¸c hîp ®ång ®Êu thÇu. ViÖc nµy ®ång nghÜa víi viÖc ng©n hµng cÊp cho kh¸ch hµng mét kho¶n tÝn dông, khi ®Õn thêi h¹n thanh to¸n, nÕu kh¸ch hµng cha hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ th× ng©n hµng lµ ngêi ®øng ra tr¶ hé. Víi dÞch vô nµy, ng©n hµng thu cña kh¸ch hµng ph¶i tr¶ kho¶n phÝ b¶o l·nh tÝnh trªn phÇn tr¨m cña sè tiÒn ®îc b¶o l·nh. Do tÝnh rñi ro cao nªn c¸c ng©n hµng thêng ph¶i dùa vµo uy tÝn cña kh¸ch hµng còng nh viÖc kiÓm tra chÆt chÏ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó quyÕt ®Þnh cã cÊp tÝn dông b¶o l·nh hay kh«ng. Lo¹i h×nh nµy còng ¸p dông rÊt réng r·i t¹i c¸c ng©n hµng ViÖt nam.
2.2.4. §ång tµi trî
Víi nh÷ng hîp ®ång tÝn dông cã gi¸ trÞ lín (cña nh÷ng dù ¸n lín cña quèc gia/c«ng ty) mµ mét ng©n hµng kh«ng thÓ ®¶m nhËn, ph¬ng thøc ®ång tµi trî (hay liªn kÕt tÝn dông) thêng ®îc ¸p dông. Theo ph¬ng thøc nµy, mét sè ng©n hµng cïng tham gia cho vay víi mét ng©n hµng ®øng ra lµm ng©n hµng ®Çu mèi giao dÞch víi kh¸ch hµng b»ng c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®îc tho¶ thuËn gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. T¹i ViÖt nam, c¸c dù ¸n mang tÇm cì quèc gia nh Dù ¸n KhÝ ®iÖn ®¹m Cµ Mau, §êng èng dÉn khÝ Nam C«n S¬n…. ®Òu ®îc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lín cïng ký kÕt hîp ®ång ®ång tµi trî. Cã nh÷ng hîp ®ång cã c¶ c¸c ng©n hµng lín cña níc ngoµi tham gia. Ng©n hµng ®øng ra lµm ®Çu mèi thêng lµ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam vµ Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt nam.
2.2.5. Leasing
Leasing (thuª mua) lµ ph¬ng thøc mµ nhê ®ã mét doanh nghiÖp cã thÓ cã ®îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín nh c¸c cÊu kiÖn nhµ m¸y, thiÕt bÞ vµ xe cé… mµ kh«ng cÇn ph¶i xuÊt vèn. Thay v× mua ®øt c¸c tµi s¶n ®ã, doanh nghiÖp thuª chóng tõ c«ng ty thuª mua tµi chÝnh cña ng©n hµng (c«ng ty nµy thêng cã liªn kÕt víi c¸c c«ng ty tµi chÝnh kh¸c). C¸ch thøc thuª mua lµ doanh nghiÖp lùa chän lo¹i hµng ho¸/thiÕt bÞ hä cÇn vµ c«ng ty thuª mua sÏ mua thiÕt bÞ. §Õn cuèi thêi h¹n thuª, ngêi thuª thêng cã quyÒn chän lùa gia h¹n thêi gian thuª víi møc thuª thÊp h¬n nhiÒu hay mua lu«n thiÕt bÞ ®ã. Thêi h¹n cè ®Þnh ®Çu tiªn thêng lµ 3-5 n¨m.
H×nh thøc tÝn dông thuª mua míi ph¸t triÓn t¹i ViÖt nam trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Kh¸ch hµng cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
2.2.6. Factoring (mua nî): C¸c c«ng ty cã nghiÖp vô mua nî cung cÊp cho c¸c kh¸ch hµng cña hä dÞch vô h¹ch to¸n sæ s¸ch kh¸ch hµng, dÞch vô b¶o toµn c¸c kho¶n nî khã ®ßi. C¸c kho¶n nî ®îc mua chñ yÕu lµ c¸c kho¶n tiÒn nî hµng, c«ng ty thanh to¸n ngay cho c¸c doanh nghiÖp b¸n chÞu; cung cÊp dÞch vô h¹ch to¸n sæ s¸ch kh¸ch hµng; ®¶m b¶o thanh to¸n ®Çy ®ñ cho c¸c kho¶n ®· chÊp thuËn. Ngoµi ra, c«ng ty cßn thùc hiÖn chiÕt khÊu ho¸ ®¬n. C¸c ng©n hµng lín cung cÊp dÞch vô nµy th«ng qua c¸c c«ng ty con.
H×nh thøc nµy t¹i ViÖt nam cha ®îc ¸p dông. T¹i c¸c níc ph¸t triÓn, kÓ c¶ c¸c níc Ch©u ¸ nh Trung quèc (vµ Hång K«ng), §µi loan, Hµn quèc … h×nh thøc nµy rÊt phæ biÕn.
2.3. C¨n cø ®Æc ®iÓm kh¸ch hµng:
2.3.1. Cho vay kinh doanh
§©y lµ kho¶n môc quan träng nhÊt, chiÕm tØ träng lín trong tæng tµi s¶n trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña ng©n hµng. C¸c kho¶n môc cho vay kinh doanh ng¾n h¹n bao gåm: cho vay mua hµng dù tr÷, cho vay vèn lu ®éng, cho vay ng¾n h¹n c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, cho vay kinh doanh chøng kho¸n, cho vay kinh doanh b¸n lÎ, cho vay trªn tµi s¶n. C¸c kho¶n môc nµy phôc vô cho nhu cÇu kinh doanh ®ét xuÊt hay t¹m thêi cña doanh nghiÖp. C¸c kho¶n cho vay dµi h¹n nh cho vay kinh doanh kú h¹n, cho vay lu©n chuyÓn, cho vay theo dù ¸n, cho vay hç trî mua l¹i c«ng ty gióp cho c¸c h·ng kinh doanh cã mét lîng vèn lín h¬n rÊt nhiÒu vµ æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho c¸c h·ng. §©y lµ nghiÖp vô cã tØ träng lín nhÊt trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c ng©n hµng ViÖt nam.
2.3.2. Cho vay tiªu dïng vµ cho vay bÊt ®éng s¶n
Lý do tån t¹i m¹nh mÏ cña lo¹i h×nh tÝn dông nµy lµ t©m lý göi tiÒn cña d©n chóng: ngêi ta hy väng khi göi tiÒn vµo mét ng©n hµng th× sÏ cã kh¶ n¨ng vay l¹i tiÒn tõ chÝnh ng©n hµng ®ã lóc cÇn. TiÒn huy ®éng tõ tiÕt kiÖm trong d©n c hiÖn nay lµ nguån vèn quan träng vµ sinh lîi cao cho ng©n hµng, v× vËy c¸c ng©n hµng kh«ng nÒ hµ cho vay kho¶n môc nµy. Tuy nhiªn, t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh kh«ng æn ®Þnh ch¾c ch¾n, khiÕn cho chi phÝ vµ rñi ro ®èi víi ng©n hµng còng rÊt cao. Ngoµi ra, cho vay tiªu dïng chÞu t¸c ®éng cña chu kú kinh doanh nªn mét ®Æc ®iÓm quan träng cña tÝn dông tiªu dïng lµ l·i suÊt ¸p dông rÊt cao. Cho vay mua nhµ thÕ chÊp hay cho vay tÝn chÊp, cho vay theo thÎ tÝn dông lµ nh÷ng h×nh thøc phæ biÕn cña lo¹i tÝn dông nµy.
Tuy nhiªn, t¹i ViÖt nam hiÖn nay c¸c ng©n hµng cha ph¸t triÓn lo¹i h×nh cho vay nµy, nhÊt lµ t¹i c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc. HiÖn nay t¹i Vietcombank ®· cã phßng Cho vay Ng¾n h¹n (cho vay tiªu dïng), kh¸ch hµng chñ yÕu lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña Ng©n hµng, c¸c hé kinh doanh vµ c¸c hé gia ®×nh, c¸ nh©n. ViÖc cho vay ®ßi hái ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp vµ chØ ®îc vay theo mét tØ lÖ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n thÕ chÊp (thêng b»ng 80%). Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp râ rµng lµ g©y khã kh¨n, bëi c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u ®Êt ®ai, c«ng ty…. Do vËy lo¹i h×nh cho vay nµy cha ®îc c¸c ng©n hµng ViÖt nam ph¸t huy hÕt t¸c dông cña nã.
3. C¸c lo¹i h×nh cho vay trung vµ dµi h¹n cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i
Theo c¸ch ph©n chia mét c¸ch khoa häc vÒ ph¬ng thøc cho vay cña ng©n hµng, c¸c kho¶n vay ®îc chia lµm 2 lo¹i: cho vay lu©n chuyÓn vµ cho vay theo sè d.
3.1. Cho vay lu©n chuyÓn
§©y lµ lo¹i h×nh cho vay mang l¹i nhiÒu Ých lîi nhÊt cho kh¸ch hµng. Do tÝnh linh ho¹t cña kho¶n vay nµy mµ ng©n hµng kh«ng ®ßi hái ph¶i cã b¶o ®¶m. §©y lµ lo¹i h×nh tÝn dông ®¸p øng rÊt kÞp thêi vµ nhanh chãng nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng sö dông khi kh«ng ch¾c ch¾n vÒ thêi gian cña c¸c luång tiÒn mÆt hoÆc quy m« chÝnh x¸c cña nhu cÇu vay trong t¬ng lai. TÝn dông lu©n chuyÓn cho phÐp kh¸ch hµng cã thÓ gi¶m bít ¶nh hëng cña nh÷ng biÕn ®éng cña chu kú kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn vay thªm trong thêi kú khã kh¨n hay s½n sµng hoµn tr¶ khi t×nh h×nh tµi chÝnh ®îc c¶i thiÖn. Nh vËy, vèn vay cña ng©n hµng lu«n tiÕp cËn kÞp thêi nh÷ng biÕn ®éng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng, vËn hµnh song song xuyªn suèt víi chu kú kinh doanh cña kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng ®îc ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm tÝn dông cao thêng Ýt khi sö dông lo¹i tÝn dông nµy mµ chØ ký kÕt hîp ®ång lµm b¶o ®¶m ®Ó cã thÓ nhanh chãng vay vèn tõ nh÷ng tæ chøc tÝn dông kh¸c. Ngoµi ra hiÖn nay mét lo¹i h×nh míi còng ®ang ®îc sö dông ngµy cµng réng r·i lµ thÎ tÝn dông. C¸c doanh nghiÖp a thÝch lo¹i h×nh nµy do tÝnh hiÖu qu¶ cña nã vµ do kh«ng ph¶i thêng xuyªn lµm ®¬n xin vay ng©n hµng. T¹i ViÖt nam hiÖn nay nghiÖp vô thÎ tÝn dông ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®îc a chuéng bëi tÝnh tøc thêi, tiÖn lîi cña nã.
3.2. Cho vay theo sè d
Ngîc l¹i víi cho vay lu©n chuyÓn, viÖc cho vay theo sè d ®îc tÝnh to¸n dùa trªn trÞ sè tÝn dông mµ t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh kh¸ch hµng ®i vay ®ßi hái bæ sung vµo tæng gi¸ c¶ cña kh¸ch hµng ®ã. Nh vËy, mçi lÇn chÊp nhËn thùc hiÖn ph¬ng thøc tÝn dông nµy, ng©n hµng sÏ trao cho kh¸ch hµng sè vèn mµ kh¸ch hµng yªu cÇu trong mét lÇn. Kh¸ch hµng tr¶ nî lµm nhiÒu lÇn trong mét thêi gian dµi nªn c¸c ng©n hµng thêng ®ßi hái ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp hay ®iÒu kiÖn b¶o l·nh ngÆt nghÌo. Cho vay theo sè d cã thÓ gåm c¸c h×nh thøc sau:
3.2.1. Cho vay kinh doanh kú h¹n
C¸c h·ng kinh doanh sö dông kho¶n vay nµy cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t trung vµ dµi h¹n: mua thiÕt bÞ, x©y dùng c«ng tr×nh… Kh¸ch hµng xin vay trän gãi dùa trªn chi phÝ dù tÝnh cña dù ¸n vµ sÏ thanh to¸n kho¶n vay lµm nhiÒu lÇn. Nh vËy, dßng thu nhËp trong t¬ng lai cña dù ¸n lµ c¬ së cña viÖc thanh to¸n kho¶n vay. C¸c kho¶n vay kú h¹n ®ßi hái ph¶i cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n cè ®Þnh thuéc së h÷u cña ngêi vay. Do møc ®é rñi ro lín trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n mµ c¸c c¸n bé tÝn dông ph¶i c©n nh¾n cÈn thËn c¸c yÕu tè: (1) tr×nh ®é qu¶n lý cña h·ng, (2)chÊt lîng hÖ thèng kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n h·ng ®ang sö dông, (3) t×nh h×nh tµi chÝnh cña h·ng trong qua khø, (4) cam ®oan kh«ng thÕ chÊp tµi s¶n cho c¸c chñ nî kh¸c, (5) b¶o hiÓm tµi s¶n cña h·ng cã tho¶ ®¸ng hay kh«ng, (6) rñi ro c«ng nghÖ ®èi víi h·ng, (7) ®é dµi kho¶ng thêi gian tríc khi dù ¸n thu ®îc lîi nhuËn, (8) c¸c xu híng cña nhu cÇu thÞ trêng vµ, (9) tr¹ng th¸i tµi s¶n rßng cña h·ng.
3.2.2. Cho vay dù ¸n dµi h¹n
Cho vay dù ¸n dµi h¹n lµ lo¹i h×nh cho vay kinh doanh cã møc ®é rñi ro cao nhÊt. Kho¶n tÝn dông nµy ®îc dïng ®Ó tµi trî cho viÖc x©y dùng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ mang l¹i thu nhËp trong t¬ng lai cã quy m« lín. C¸c tµi s¶n cè ®Þnh trªn cã thÓ lµ c¸c c«ng tr×nh mang tÝnh chiÕn lîc quèc gia. V× quy m« lín vµ tÝnh rñi ro cao cña lo¹i h×nh nµy mµ ng©n hµng thêng ®ßi hái ph¶i cã b¶o l·nh, theo ®ã ng©n hµng cã thÓ thu håi kho¶n vay tõ tæ chøc b¶o l·nh khi kh¸ch hµng kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tr¶ nî. §ång thêi, viÖc cho vay ®ßi hái sù tham gia cña mét sè tæ chøc tµi chÝnh kh¸c nh»m chia sÎ rñi ro. Còng cã trêng hîp c¸c kho¶n tÝn dông trªn cã thÓ ®îc thùc hiÖn kh«ng cÇn cã b¶o l·nh nhng møc l·i suÊt ¸p dông sÏ cao h¬n nhiÒu vµ ®ßi hái cã tµi s¶n thÕ chÊp cho tíi khi dù ¸n kÕt thóc.
T¹i ViÖt nam…
3.2.3. Cho vay hç trî ho¹t ®éng mua l¹i c«ng ty
Mét h×nh thøc tÝn dông ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay lµ cho vay hç trî ho¹t ®éng mua l¹i c«ng ty b»ng nî ®ßn bÈy. §©y chÝnh lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn tµi chÝnh thÕ giíi míi. Tuy nhiªn lo¹i h×nh tÝn dông nµy còng gÆp rÊt nhiÒu rñi ro khi c¸c c«ng ty vay nî qu¸ nhiÒu kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng tr¶ nî khi l·i suÊt t¨ng hay nÒn kinh tÕ suy tho¸i. §©y lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña 3 nh©n tè: (1) luång thu nhËp cña h·ng t¬ng ®èi thÊp so víi gi¸ mua l¹i nªn kh«ng ®ñ bï ®¾p cho chi phÝ nî vay, (2) c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh kh¸c gia t¨ng søc Ðp thu nî, (3) vèn cña c¸c nhµ qu¶n lý vµ cæ ®«ng bÞ rót qu¸ sím g©y ra th©m hôt nghiªm träng trong ng©n quü cña c«ng ty khi mµ thu nhËp cña c«ng ty cha ®ñ m¹nh ®Ó bï ®¾p c¸c luång ra nµy. Tuy nhiªn t¹i thÞ trêng ViÖt nam dÞch vô nµy cha ®îc ¸p dông.
Trªn ®©y míi chØ lµ nh÷ng lo¹i h×nh tÝn dông ®îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn bëi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn nay. Tuy nhiªn, mçi quèc gia cã nÒn kinh tÕ víi nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng nªn kh«ng thÓ hoµn toµn ¸p dông nh÷ng h×nh thøc trªn trong kinh doanh ng©n hµng t¹i c¸c quèc gia ®ã. ViÖt Nam còng kh«ng lµ ngo¹i lÖ, chóng ta míi chØ t¹m thêi ®a ra nh÷ng chuÈn mùc cña thÕ giíi ph¸t triÓn ®Ó ®Þnh híng cho sù vËn hµnh cña bé m¸y ng©n hµng ViÖt Nam trong t¬ng lai.
4. §Æc trng ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam
Ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam lµ mét ngµnh cßn non trÎ so víi thÕ giíi víi lÞch sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m. Do cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ lÞch sö ®ã, kÌm theo nh÷ng kh¸c biÖt trong chÕ ®é vµ tæ chøc bé m¸y nhµ níc nªn ngµnh ng©n hµng còng cã nh÷ng ®iÓm ®Æc trng riªng biÖt, cô thÓ:
ThÞ trêng h¹n hÑp, kh¸ch hµng chØ lµ c¸c Tæng c«ng ty/c«ng ty lín cña Nhµ níc. C¸c c«ng ty liªn doanh hay cã vèn cña níc ngoµi thêng lùa chän vay vèn t¹i ng©n hµng liªn doanh hay chi nh¸nh cña ng©n hµng níc ngoµi.
S¶n phÈm ®¬n ®iÖu do ng©n hµng chØ cho vay theo dù ¸n mµ kh«ng tÝnh ®Õn nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong kh©u xin vay.
ChÞu søc Ðp nhiÒu mÆt cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong khèi ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c.
Tõ vÞ thÕ lµ ngêi chñ trªn thÞ trêng vµ trong mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng, hiÖn nay ng©n hµng ph¶i mêi chµo c¸c doanh nghiÖp vay nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn huy ®éng ®îc (®©y lµ ®iÒu tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng).
C«ng cô chñ yÕu ®îc sö dông trong c¹nh tranh ngµy nay lµ c¹nh tranh b»ng l·i suÊt. §iÒu nµy lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tÝn dông, bëi l·i suÊt ®îc tÝnh to¸n trªn nhiÒu c¬ së, trong ®ã rñi ro lµ yÕu tè quan träng.
II. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n
1. Kh¸i niÖm:
“ C¹nh tranh lµ ho¹t ®éng liªn quan ®Õn hai hoÆc c¸c c«ng ty, trong ®ã mçi c«ng ty cè g¾ng thuyÕt phôc mäi ngêi thÝch mua hµng ho¸ cña c«ng ty m×nh h¬m lµ hµng ho¸ cña c«ng ty kh¸c.” – Collins Cobuild English Dictionary.
Theo kinh tÕ häc, c¹nh tranh lµ sù tranh giµnh thÞ trêng (kh¸ch hµng) ®Ó tiªu thô s¶n phÈm gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Nh vËy, mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n ®ßi hái ph¶i cã c¹nh tranh mµ c¹nh tranh theo nghÜa lµ tranh giµnh thÞ phÇn chØ cã trong khu«n khæ cña kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh ®îc ph©n chia thµnh 2 lo¹i: c¹nh tranh hoµn h¶o vµ c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. ThÞ trêng cã c¹nh tr¹nh hoµn h¶o lµ thÞ trêng cã qu¸ nhiÒu ngêi b¸n vµ ngêi mua cïng mét hµng ho¸ ®ång nhÊt ®Õn møc kh«ng ai cã thÓ ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ thÞ trêng. NÕu cã Ýt nhÊt mét ngêi b¸n lín ®Õn møc cã thÓ ¶nh hëng tíi gi¸ thÞ trêng th× x¶y ra c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o (t×nh tr¹ng ®éc quyÒn). §éc quyÒn ®îc biÓu hiÖn díi c¸c d¹ng: ®éc quyÒn tuyÖt ®èi (monopoly) khi mét ngµnh chØ cã duy nhÊt mét nhµ cung cÊp ; ®éc quyÒn mua (monopsony) khi chØ cã duy nhÊt mét nhµ tiªu thô; ®éc quyÒn nhãm (mét ngµnh do mét sè Ýt nhµ cung cÊp chi phèi) hay mét d¹ng ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa: chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn nhµ níc (sù c©u kÕt gi÷a mét nhãm tµi phiÖt t b¶n víi nhµ níc t b¶n) Managerial Economics, Keat Paul G.
. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng ®îc ®¸nh gi¸ nh mét chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng kÕt hîp c¸c lîi thÕ c¹nh tranh mµ ng©n hµng ®ang cã ®Ó biÕn ®æi thµnh nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña ng©n hµng trªn thÞ trêng.
Cïng víi kh¸i niÖm c¹nh tranh, “lîi thÕ c¹nh tranh” ®· trë thµnh mét néi dung quan träng ®èi víi bÊt cø c¸ nh©n hay tæ chøc nµo ®ang ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ. Theo tõ ®iÓn kinh doanh cña nhµ xuÊt b¶n Longman, “lîi thÕ c¹nh tranh lµ mét khÝa c¹nh cña mét s¶n phÈm hay mét dÞch vô do mét c«ng ty cung cÊp ®· mang l¹i lîi thÕ cho c«ng ty ®ã so víi c¸c ®èi thñ kh¸c”. Nhng theo Michael Porter, mét nhµ nghiªn cøu kinh tÕ chuyªn s©u vÒ c¹nh tranh th× “vÒ c¬ b¶n, lîi thÕ c¹nh tranh ph¸t triÓn nhê vµo nh÷ng s¶n phÈm mµ c«ng ty cã thÓ cung cÊp cho ngêi mua cã gi¸ trÞ cao h¬n chi phÝ c«ng ty ph¶i chÞu ®Ó t¹o ra ®îc s¶n phÈm ®ã” Micheal Porter, “Competitive strategies”, 1985
. Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm lµ thø ngêi mua s¾n sµng tr¶ tiÒn, vµ lîi nhuËn t¨ng thªm xuÊt ph¸t tõ viÖc mêi chµo gi¸ c¶ thÊp h¬n cña ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó giµnh ®îc lîi nhuËn t¬ng ®¬ng hoÆc cung cÊp nh÷ng dÞch vô duy nhÊt cã lîi Ých lín h¬n ®ñ bï ®¾p cho gi¸ thµnh cao h¬n. Nh vËy, cã 2 h×nh thøc c¬ b¶n cña lîi thÕ c¹nh tranh: dÉn ®Çu vÒ gi¸ vµ sù ph©n biÖt.
2. C¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
HÖ thèng chØ tiªu thÓ hiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng th¬ng m¹i
2.1.1. Tæng d nî cho vay trung vµ dµi h¹n
§©y lµ chØ tiªu cho biÕt râ nÐt nhÊt vÒ kÕt qu¶ cho vay trung vµ dµi h¹n cña ng©n hµng. Gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n cho vay ph¶n ¸nh phÇn nµo kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng cña ng©n hµng còng nh cho biÕt ng©n hµng cã kho¶n vèn huy ®éng m¹nh ®Õn thÕ nµo míi cã thÓ cung øng mét c¸ch ®Çy ®ñ cho nh÷ng kho¶n vay trªn. KÕt hîp víi chØ tiªu thÞ phÇn, khèi lîng cña d nî tÝn dông trung vµ dµi h¹n kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña ng©n hµng trªn thÞ trêng.
2.1.2. ThÞ phÇn
C¸c ng©n hµng c¹nh tranh víi nhau mµ mét trong nh÷ng kÕt qu¶ cña cuéc c¹nh tranh ®ã ®îc ph¶n ¸nh trªn thÞ phÇn cña mçi ng©n hµng. LÏ tÊt nhiªn, kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo cã thÞ phÇn lín h¬n sÏ tËp trung ®îc nhiÒu ¶nh hëng vÒ m×nh nhng ®iÒu nµy còng cho thÊy vÞ thÕ vµ sù æn ®Þnh cña ng©n hµng nµy trªn thÞ trêng. V× vËy, thÞ phÇn lu«n lµ mét môc tiªu ®îc c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng quan t©m ®Ó ®¹t ®îc lín h¬n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c.
2.1.3. ChÊt lîng kh¸ch hµng
ChØ cÇn nh×n vµo c¸c kh¸ch hµng cña mét ng©n hµng, ngêi ta ®· cã biÕt ®îc phÇn nµo kh¶ n¨ng thu håi nî cña ng©n hµng vµ qua ®ã biÕt ®îc ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng cã ®¸ng tin cËy kh«ng. Mét ng©n hµng cã nguån th«ng tin tèt vÒ kh¸ch hµng míi cã thÓ b¶o ®¶m vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vµ quyÕt ®Þnh cho vay. Qua danh s¸ch kh¸ch hµng ta cßn cã thÓ cã th«ng tin vÒ uy tÝn vµ danh tiÕng cña ng©n hµng. Kh¸ch hµng tèt chÝnh lµ doanh nghiÖp cã tiÕng t¨m trªn thÞ trêng, v× còng gièng nh ng©n hµng, uy tÝn cña doanh nghiÖp còng do nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc trong qu¸ khø g©y dùng nªn. Kh«ng mét ng©n hµng nµo muèn m¹o hiÓm cho mét doanh nghiÖp kh«ng cã tªn tuæi vµ chç ®øng trªn thÞ trêng hay mét doanh nghiÖp ®· cã tiÕng xÊu trong ho¹t ®éng tríc ®©y vay vèn víi lÝ do mét trong nh÷ng môc tiªu ho¹t ®éng cña ng©n hµng lµ an toµn. T×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã æn ®Þnh míi b¶o ®¶m kh¸ch hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ do ®ã cã kh¶ n¨ng tr¶ nî cho kh¸ch hµng khi cã mét dù ¸n kh¶ thi vµ mét ph¬ng ¸n tr¶ nî vay hîp lý.
2.1.4. Kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nî xÊu
ChØ tiªu nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c biÖn ph¸p mµ ng©n hµng ®· sö dông tõ xa tíi nay trong qu¸ khø ®Ó gi¶i quyÕt nî xÊu, gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng, ®em l¹i lîi thÕ c¹nh tranh cho ng©n hµng. Khi mét ng©n hµng cã thÓ lµm tèt c«ng t¸c nµy chøng tá ng©n hµng ®ã cã nh÷ng quyÕt s¸ch phï hîp vµ linh ho¹t nh»m c¶i c¸ch hÖ thèng ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
2.1.5. ChÊt lîng nghiÖp vô c¸n bé
ChØ tiªu nµy ®îc biÓu hiÖn th«ng qua tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé tÝn dông. C¸n bé tÝn dông cã tr×nh ®é cao b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh dù ¸n kh«ng sai sãt vµ cã ®é tin cËy cao. Tr×nh ®é cña c¸n bé tÝn dông cßn thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ®·i ngé còng nh kh¶ n¨ng thu hót nh©n tµi cña ng©n hµng, t¹o thµnh mét lùc lîng lµm nªn mét nöa thµnh c«ng cña ng©n hµng: ®ã chÝnh lµ nguån nh©n lùc cã chÊt lîng cao.
Nh vËy, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ mét chØ tiªu ®¬n lÎ mµ nã ®îc ®¸nh gi¸ tæng hîp th«ng qua sù kÕt hîp c¸c chØ tiªu nãi trªn. ChØ cã nh vËy chç ®øng cña ng©n hµng trªn thÞ trêng míi cã thÓ ®îc ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ, chi tiÕt, cung cÊp cho chóng ta nh÷ng nhËn xÐt thÊu ®¸o h¬n vÒ ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng trong t¬ng lai.
2.2. C¸c c«ng cô c¹nh tranh
2.2.1. C¹nh tranh b»ng l·i suÊt Cã thÓ in ®Ëm hoÆc nghiªng ®èi víi nh÷ng tiªu ®Ò d¹ng nµy.
DÉn ®Çu vÒ gi¸ cã lÏ lµ chiÕn lîc râ rµng nhÊt, trong ®ã c«ng ty cè g¾ng trë thµnh mét nhµ s¶n xuÊt cã gi¸ thÊp trong toµn ngµnh. §èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, ®©y cã thÓ lµ mét trong nh÷ng chiÕn lîc hiÖu qu¶ nhÊt vµ gi¸ c¶ cã thÓ ®îc sö dông nh mét yÕu tè c¬ b¶n ®¸nh gi¸ tr×nh ®é c¹nh tranh cña c«ng ty. Tuy nhiªn, ngµnh ng©n hµng cã nh÷ng ®Æc trng riªng nªn ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ph©n tÝch kh¸c. D÷ liÖu vÒ gi¸ cña c¸c giao dÞch ®¬n lÎ cã thÓ cã Ých vµ cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh kh¸c nhng rÊt Ýt th«ng tin lo¹i nµy phï hîp víi ng©n hµng.
C¹nh tranh b»ng l·i suÊt hiÖn nay ®ang ®îc sö dông mét c¸ch m¹nh mÏ ë ViÖt Nam theo 2 khÝa c¹nh: l·i suÊt huy ®éng vèn vµ l·i suÊt cho vay. L·i suÊt huy ®éng ®îc t¨ng lªn nh»m thu hót thªm nhiÒu vèn cho ng©n hµng, t¹o cho ng©n hµng mét c¬ së v÷ng ch¾c trong c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh¸c. Trong khi ®ã c¸c ng©n hµng c¹nh tranh b»ng viÖc h¹ l·i suÊt cho vay. ViÖc mét ng©n hµng thùc hiÖn chÝnh s¸ch dÉn ®Çu vÒ gi¸ nh»m cã lîi nhuËn thu ®îc tõ viÖc thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng tá ra kh«ng mÊy hiÖu qu¶ trong m«i trêng c¹nh tranh trong ngµnh ng©n hµng. Cho dï l·i suÊt cho vay thÊp nh»m kÝch cÇu tÝn dông trung vµ dµi h¹n trong thêi ®iÓm vèn huy ®éng bÞ ø ®äng kh«ng cho vay ®îc, ®ång thêi t¹o c¬ héi cho c¸c dù ¸n ®îc thùc hiÖn víi chi phÝ rÎ h¬n, cã thÓ t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nhng l¹i cã nh÷ng t¸c h¹i nghiªm träng tíi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng trong n¨m 2002 (th¸ng 8) ®· ph¶i t¨ng l·i suÊt huy ®éng lªn 0.66-0.68%/th¸ng, vµ c¶ 3 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh lµ Ng©n hµng §Çu t, Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ng©n hµng C«ng th¬ng còng ®ång lo¹t ph¶i t¨ng l·i suÊt huy ®éng, trong khi ®ã, l·i suÊt cho vay kh«ng t¨ng cao ®îc. L·i suÊt cho vay b×nh qu©n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn ë møc kho¶ng 0.75%/th¸ng, phæ biÕn ë møc 0.85%/th¸ng trong khi ph¶i trõ ®i tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc, dù phßng…. Theo nhiÒu tÝnh to¸n, chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay chØ lµ 0.15%/th¸ng trong khi møc cho phÐp cña Quèc héi lµ 0.35%/th¸ng. HËu qu¶ lµ rñi ro lín, thu nhËp thÊp, lµm suy yÕu søc m¹nh tµi chÝnh, l¬ng thÊp. Nh vËy, c¹nh tranh vÒ l·i suÊt lµ nh mét con dao hai lìi mµ mÆt cã h¹i nhiÒu h¬n cã. Tuy nhiªn, víi nh÷ng c¸ch nh×n kh¸c vÒ viÖc sö dông c«ng cô nµy, ta cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy lµ c¸c ng©n hµng cã thÓ sö dông nh÷ng l·i suÊt kh¸c nhau cho nh÷ng kh¸ch hµng kh¸c nhau trong nh÷ng kho¶n vay tho¹t tr«ng lµ cïng lo¹i vµ cïng quy m«. §iÒu nµy mét phÇn lµ do c¸c nh©n tè rñi ro kh¸c nhau vµ c¸c ®iÒu kho¶n kh¸c nhau cña kho¶n vay: tµi s¶n b¶o ®¶m, thêi ®iÓm tr¶ nî …. Kh¸ch hµng cã nhiÒu sù lùa chän, bao gåm c¶ lùa chän kh«ng cÇn vay v× cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, thêng nhËn ®îc l·i suÊt thÊp h¬n so víi nh÷ng kh¸ch hµng cã Ýt h¬n hay kh«ng cã lùa chän nµo.
Tãm l¹i, c¹nh tranh b»ng l·i suÊt kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®em l¹i t¸c dông mong muèn. §Ó sö dông c«ng cô nµy cã hiÖu qu¶, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ x¸c ®¸ng.
2.1.2.2. C¹nh tranh b»ng sù kh¸c biÖt vµ uy tÝn cña ng©n hµng
Nh trªn ®· kh¼ng ®Þnh, mét ng©n hµng muèn t¹o ®îc sù kh¸c biÖt víi c¸c ng©n hµng kh¸c th× ph¶i cã nh÷ng vò khÝ chiÕn lîc riªng thËt hiÖu qu¶ nh»m ®¹t ®îc sù t¸n thëng vµ ñng hé cao nhÊt cña kh¸ch hµng, tõ ®ã míi cã thÓ hy väng sÏ t¹o ®îc chç ®øng trªn thÞ trêng vµ ho¹t ®éng cã chÊt lîng, vît lªn h¼n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tríc ®ã. Lo¹i bá yÕu tè l·i suÊt kh«ng hiÖu qu¶, chóng ta cã thÓ xem xÐt mét sè c«ng cô chñ yÕu cña ng©n hµng trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n nh sau: uy tÝn cña ng©n hµng, n¨ng lùc cña bé m¸y l·nh ®¹o, nguån vèn tù cã vµ huy ®éng ®îc, hÖ thèng thu thËp vµ xö lý th«ng tin, kh¶ n¨ng ph©n tÝch rñi ro, chÊt lîng nguån nh©n lùc, c«ng nghÖ ng©n hµn._.g vµ ®æi míi c«ng nghÖ, vµ c«ng t¸c qu¶n trÞ chiÕn lîc.
Uy tÝn cña mét tæ chøc tµi chÝnh cã lÏ lµ tµi s¶n quan träng nhÊt vµ còng lµ tµi s¶n v« h×nh nhÊt cña nã, mét lo¹i tµi s¶n cã thÓ ph©n biÖt ®îc nh÷ng ®èi thñ thµnh c«ng nhÊt trong ngµnh dÞch vô tµi chÝnh so víi nh÷ng ngêi cßn l¹i. Nã lµ s¶n phÈm cña nh÷ng thµnh tÝch tÝch luü ®îc trong qu¸ khø cña mét tæ chøc. Uy tÝn cã thÓ n©ng cao tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nhng nãi chung lµ ®îc rót ra tõ mét kh¶ n¨ng vµ chuyªn m«n cô thÓ mµ thÞ trêng ®¸nh gi¸ cao vµ b¶n th©n tæ chøc ®ã ®· ph¸t triÓn trong mét thêi gian.
Uy tÝn cña mét ng©n hµng thêng ®îc quyÕt ®Þnh qua nhËn xÐt cña nh÷ng kh¸ch hµng ®· sö dông dÞch vô ng©n hµng. Mét khi ng©n hµng ®· t¹o ®îc vÞ trÝ trong lßng kh¸ch hµng, ®iÒu nµy sÏ lµ mét lîi thÕ cho ng©n hµng trong viÖc qu¶ng c¸o vµ b¸n s¶n phÈm míi. ThÞ trêng cña ng©n hµng réng lín vµ phøc t¹p víi rÊt nhiÒu kªnh th«ng tin dµy ®Æc còng cã tÝnh 2 mÆt cña nã. NÕu ng©n hµng ho¹t ®éng tèt vµ phôc vô kh¸ch hµng tËn t×nh chu ®¸o, ®iÓm tèt mµ ng©n hµng thu ®îc sÏ lan réng nhanh chãng. Nhng khi ng©n hµng s¬ sãt th× danh tiÕng cña ng©n hµng cßn bÞ h¹ thÊp nhanh chãng h¬n. Trªn thÞ trêng tÝn dông trung vµ dµi h¹n, uy tÝn cña ng©n hµng gióp cho kh¸ch hµng cã nh÷ng lùa chän tèt nhÊt ®Ó quyÕt ®Þnh vay vèn ®Çu t.
2.1.2.3. Bé m¸y l·nh ®¹o, kh¶ n¨ng qu¶n tri ®iÒu hµnh
Kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng cã nhiÒu lîi thÕ nh ®Þa ®iÓm, nguån vèn tù cã… ®Ó cã thÓ ph¸t huy thµnh mét lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh. VËy trong trêng hîp nµy, c¸c ng©n hµng trªn lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn gi÷a nh÷ng lùc lîng hïng hËu kh¸c? Mét trong nh÷ng chiÕc ch×a kho¸ cña sù thµnh c«ng chÝnh lµ n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ ®iÒu hµnh cña bé m¸y l·nh ®¹o ng©n hµng. Søc m¹nh cña bé m¸y nµy lµ biÕt ®¸nh gi¸, kÕt hîp mét c¸ch tµi t×nh tÊt c¶ mäi nguån lùc cã trong tæ chøc vµ ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng cña tõng bé phËn vµo kÕt qu¶ tæng hîp chung cña ng©n hµng. §Ó cã thÓ thµnh c«ng trong m«i trêng c¹nh tranh hiÖn nay, c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng cÇn cã nh÷ng tè chÊt sau ®©y:
- Kh¶ n¨ng chuyªn m«n: tuy cã ý kiÕn cho r»ng ngêi qu¶n lý ngµy nay kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt chuyªn s©u nhng thùc chÊt, muèn cã mét sù s¾p xÕp cho c¬ chÕ ho¹t ®éng cña bÊt cø mét bé m¸y th× ngêi qu¶n lý ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh, nhê thÕ míi cã thÓ ph¸t huy ®îc kh¶ n¨ng cña tõng bé phËn trong tæ chøc. Khi mçi c¸ nh©n vµ bé phËn ®îc ®Æt vµo ®óng vÞ trÝ vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña m×nh , hä míi cã thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng phôc vô cho lîi Ých cña ng©n hµng còng nh lµ lîi Ých cña chÝnh hä.
- Kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n: ban l·nh ®¹o ng©n hµng cÇn ph¶i cã tÇm nh×n xa chiÕn lîc, nhê ®ã cã thÓ ph¸n ®o¸n t¬ng ®èi chÝnh x¸c c¸c xu híng cña thÞ trêng, cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch vµ dù ®o¸n t¸c ®éng cña c¸c biÕn ®æi hiÖn t¹i, tõ ®ã ®a ra c¸c chiÕn lîc ë tÇm vÜ m« nh»m trang bÞ cho ng©n hµng nh÷ng vò khÝ hiÖu qu¶ nhÊt gi÷ v÷ng vÞ trÝ trªn thÞ trêng.
- Kh¶ n¨ng, nghÖ thuËt ®èi nh©n xö thÕ: kh¶ n¨ng nµy kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn trong ph¬ng ph¸p bè trÝ nh©n lùc, khuyÕn khÝch cè g¾ng cña nh©n viªn trong ng©n hµng ®Ó thu ®îc hiÖu qu¶ lµm viÖc xuÊt s¾c nhÊt mµ cßn ®îc ¸p dông trong giao tiÕp ®èi víi kh¸ch hµng vµ c¸c cÊp cã thÈm quyÒn.
Trong ho¹t ®éng cho vay trung vµ dµi h¹n, mét lùc lîng kh¸ch hµng chñ yÕu cña ng©n hµng lµ c¸c Tæng C«ng ty Nhµ níc lín. C¸n bé tÝn dông tiÕp xóc víi nh©n viªn cña TCty nhng quan hÖ mËt thiÕt vµ l©u dµi l¹i dùa nhiÒu vµo kh¶ n¨ng cña bé m¸y l·nh ®¹o khi tiÕp xóc víi l·nh ®¹o cña c¸c TCty. Trong giao dÞch kÝ kÕt hîp ®ång cho vay ®Çu t dù ¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc ®Òu cã nh÷ng thÕ m¹nh gÇn nh t¬ng ®¬ng nhng quyÕt ®Þnh lùa chän vay cña ng©n hµng nµo tõ phÝa c¸c Tcty còng cã phÇn ¶nh hëng kh«ng nhá cña cung c¸ch giao tiÕp cña c¸n bé l·nh ®¹o ng©n hµng nµo ®· g©y thiÖn c¶m cho hä.
3.2.4. Kh¶ n¨ng ph©n tÝch rñi ro
C¸c tæ chøc tµi chÝnh tù tµi trî cho m×nh b»ng c¸ch t¹o lËp ra c¸c tµi s¶n tµi chÝnh do ngêi kh¸c n¾m gi÷. Nh÷ng trêng hîp dÔ nhËn thÊy nhÊt lµ tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng, giao dÞch liªn ng©n hµng, vµ ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi còng nh cæ phiÕu. Do ®ã c¸c tµi s¶n còng ®îc xÕp lo¹i tõ c¸c tµi s¶n cã l·i suÊt thÊp vµ tÝnh láng cao cho tíi tµi s¶n cã l·i suÊt cao vµ tÝnh láng thÊp . Mçi lo¹i cã mét lo¹i rñi ro ®Æc trng. Trong bèi c¶nh nµy, chÊt lîng cña mét ng©n hµng (kh¶ n¨ng ph©n tÝch rñi ro) lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh quan träng ®Õn kh¶ n¨ng ng©n hµng cã thÓ b¸n c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh cña m×nh cho ngêi kh¸c víi chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ.
3.2.5. Nguån vèn tù cã vµ nguån vèn huy ®éng ®îc
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸c bé phËn cña chóng ®· b¾t ®Çu cã sù chó ý ngµy cµng t¨ng ®èi víi viÖc sö dông nguån vèn nh lµ mét søc m¹nh c¹nh tranh gièng nh n¨ng lùc ®iÒu hµnh. §iÒu nµy lu«n lµ sù thËt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®îc thÓ hiÖn trªn b¶ng c©n ®èi tµi chÝnh, vÝ dô nh giíi h¹n cho vay trªn nguån vèn trong trêng hîp c¸c kho¶n cho vay, vµ còng chÝnh trong lÜnh vùc nµy, chÊt lîng chung cña c¸c tµi s¶n ng©n hµng ®· xÊu ®i tr«ng thÊy á nhiÒu níc.
§Æc biÖt trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n mµ ®èi tîng cho vay lµ c¸c dù ¸n cã quy m« vèn vay lín th× ®iÒu kiÖn nµy l¹i cµng quan träng. Ng©n hµng ph¶i cã ®ñ lîng vèn cÇn thiÕt mµ kh«ng mong ®îc hoµn tr¶ ngay trong mét thêi gian dµi, thêng xuyªn ph¶i xem xÐt cho gia h¹n nî. Ng©n hµng còng ph¶i ®¶m b¶o trong kho¶ng thêi gian ®ã kh«ng bÞ thiÕu hôt ng©n quü cho c¸c ho¹t ®éng b×nh thêng kh¸c cña ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, nguån vèn ®ang ngµy cµng trë thµnh mét c«ng cô c¹nh tranh quan träng trong cho vay trung vµ dµi h¹n.
3.2.6. ChÊt lîng nguån nh©n lùc:
YÕu tè con ngêi mang ý nghÜa v« cïng quan träng trong hÇu hÕt mäi ho¹t ®éng ng©n hµng, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng tÝn dông. §èi víi tÝn dông trung vµ dµi h¹n, c¸n bé tÝn dông lµ ngêi trùc tiÕp qu¶n lý dù ¸n, trùc tiÕp thu thËp th«ng tin vµ ®¸nh gi¸ møc ®é kh¶ thi cña dù ¸n. Ngoµi nh÷ng kÜ n¨ng th«ng thêng vÒ mÆt kü thuËt, c¸n bé tÝn dông ph¶i cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm vµ trùc c¶m nghÒ nghiÖp. Mµ nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng chØ thu ®îc tõ häc tËp mµ cßn ph¶i ®îc tÝch luü tõ thùc tÕ vµ t chÊt cña mçi ngêi. Ngoµi ra, phÈm chÊt trung thùc, kh¸ch quan vµ c«ng minh lµ kh«ng thÓ thiÕu khi ®¸nh gi¸, lùa chän mét dù ¸n.
3.2.7. HÖ thèng th«ng tin, C«ng nghÖ cung øng dÞch vô ng©n hµng vµ ®æi míi c«ng nghÖ
NÕu tiÒn lµ “th«ng tin vËn ®éng” th× c¸c dÞch vô tµi chÝnh chÝnh lµ lÜnh vùc cÇn th«ng tin nhÊt trong nÒn kinh tÕ. NhiÒu dÞch vô tµi chÝnh (nh dÞch vô t vÊn tµi chÝnh) cã b¶n chÊt hoµn toµn lµ th«ng tin, vµ sù vËn ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®Ó tho¸t ra khái c¸c ho¹t ®éng cã h×nh thøc trao ®æi hµng ho¸ trë thµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n ®ang t¨ng cêng tÇm quan träng cña c¸c s¶n phÈm ®ßi hái cã nhiÒu th«ng tin, c¶ vÒ khèi lîng vµ chÊt lîng.
Mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng nhÊt cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh lµ ®¸nh gi¸ rñi ro l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt lîng th«ng tin. TÊt c¶ c¸c h×nh thøc cho vay vµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn tÝn dông phô thuéc vµo viÖc thu thËp, xö lý vµ ®¸nh gi¸ mét khèi lîng th«ng tin rÊt lín. T¬ng tù, sù ®ång ho¸ th«ng tin vÒ c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c dÞch vô.
§èi tîng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ nh÷ng lo¹i hµng o¸ dÞch vô hÕt søc ®Æc biÖt vµ nh¹y c¶m tríc bÊt kú sù thay ®æi nhá nhÆt nµo cña thÞ trêng. Do vËy ®èi víi ng©n hµng chÊt lîng cña nguån th«ng tin cßn quan träng h¬n rÊt nhiÒu. Ng©n hµng tiÕp nhËn th«ng tin qua hai nguån: th«ng tin s¬ cÊp vµ thø cÊp, th«ng tin trong ng©n hµng vµ ngoµi ng©n hµng. Hai nguån th«ng tin nµy cã thÓ bæ sung vµ hç trî lÉn nhau, cã thÓ lµ nguån thø cÊp ®ång thêi lµ nguån s¬ cÊp cña nhau. C¸c th«ng tin cã gi¸ trÞ ph¶i héi tô ®ñ 3 yÕu tè: ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi.
Nãi tãm l¹i, th«ng tin ®a kh¸ch hµng ®Õn víi ng©n hµng vµ ng©n hµng dùa vµo th«ng tin ®Ó chän lùa kh¸ch hµng. C¸n bé tÝn dông coi th«ng tin lµ mét c«ng cô quan träng trong c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n. Cho vay trung vµ dµi h¹n gÆp rÊt nhiÒu rñi ro vµ th«ng tin lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ng©n hµng cã thÓ quyÕt ®Þnh dù ¸n cã kh¶ thi hay kh«ng hay kh¸ch hµng cã thÓ tin cËy ®îc kh«ng, t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã ®óng nh ®· b¸o c¸o hay kh«ng. Nhê cã hÖ thèng th«ng tin mµ c¸n bé ng©n hµng cßn cã thÓ n¾m b¾t ®îc nh÷ng nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ s¸ng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®a d¹ng h¬n nh»m tho¶ m·n kh¸ch hµng tèt h¬n. C«ng nghÖ th«ng tin cho phÐp c¸c c¸n bé ng©n hµng cã ®îc mét khèi lîng th«ng tin ngµy cµng nhiªï ®Ó tuú ý sö dông, còng nh gi¶m m¹nh ®îc kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn th«ng tin gi÷a c¸c khu vùc ho¹t ®éng, gi÷a tõng ®o¹n thÞ trêng kh¸ch hµng, vµ trong viÖc øng dông c¸c s¶n phÈm. Víi viÖc ngµy cµng nhiÒu th«ng tin tiÕp cËn ng©n hµng víi tèc ®é ngµy cµng t¨ng, c¸c hÖ thèng néi bé ph¶i chÞu ¸p lùc tõ sù qu¸ t¶i th«ng tin, ®ßi hái ph¶i x©y dùng nh÷ng hÖ thèng míi, bao gåm c¶ c¸c ph¬ng thøc ®Ó t¨ng tèc ®é cña qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh.
4. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ViÖt nam trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n:
Khi ®Æt vÊn ®Ò vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt nam, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. §iÒu nµy ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn dÞch vô cña Ng©n hµng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hÖ thèng. §ã lµ:
4.1. C¸c yÕu tè kh¸ch quan:
NÒn kinh tÕ ViÖt nam víi c¬ cÊu n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 70%, ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn. Møc chªnh lÖch trong ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, tØnh vµ thµnh phè kh¸ xa. NÒn kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh n«ng nghiÖp, thu nhËp d©n c ë møc thÊp;
H¹ tÇng c¬ së cßn kÐm, ®Æc biÖt ë c¸c vïng, tØnh miÒn nói;
NhiÒu doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng tµi chÝnh yÕu;
Nhµ níc ngay tõ thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kh«ng cã ®îc ®Þnh híng vµ chiÕn lîc l©u dµi cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam;
C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cha ®ång bé vµ thèng nhÊt.
Nh vËy, c¸c yÕu tè trªn lµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng cao, h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng.
4.2. C¸c yÕu tè néi t¹i
4.2.1. Kh¶ n¨ng tµi chÝnh:
Vèn ®iÒu lÖ thÊp vÉn lµ vÊn ®Ò næi cém, nguyªn nh©n dÉn ®Õn suy gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt nam. Míi ®©y, Bé Tµi chÝnh vµ Ng©n hµng Nhµ níc ®· quyÕt ®Þnh cÊp vèn bæ sung 4,700 tØ ®ång vèn ®iÒu lÖ ®ît ®Çu cho c¸c NHTM QD b»ng tr¸i phiÕu ®Æc biÖt cña ChÝnh phñ. Ngoµi Ng©n hµng NN&PTNT, mçi NHTMQD trong ®ã cã Vietcomnbank ®îc cÊp 1,000 tØ ®ång. VÒ c¬ b¶n, n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng ®· ®îc c¶i thiÖn phÇn nµo, nhng ®Ó ®¹t tØ lÖ an toµn vèn theo chuÈn mùc quèc tÕ 8% (vèn tù cã/tæng tÝch s¶n) th× râ rµng ®©y cßn lµ mét ¸p lùc rÊt lín. §©y lµ mét khã kh¨n cho c¸c NHTM VN ho¹t ®éng kinh doanh trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi, c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh lín… còng nh ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu quèc tÕ vÒ héi nhËp. §èi víi cho vay dµi h¹n, do ®Æc ®iÓm c¸c doanh nghiÖp vay lµ c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu vèn lín, c¸c dù ¸n ®Çu t lín… nªn ®iÒu nµy ¶nh hëng rÊt nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng cung cÊp vèn dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
C¸c kho¶n nî xÊó, nî tån ®äng cña c¶ 4 NHTM QD cßn nhiÒu. HiÖn nay c¶ 4 ng©n hµng ®Òu ®· thµnh lËp c«ng ty khai th¸c tµi s¶n thÕ chÊp vµ ho¹t ®éng t¬ng ®èi hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã, c¸c ng©n hµng cßn thùc hiÖn trÝch lËp dù phßng rñi ro, ®a c¸c kho¶n nî xÊu ra ngo¹i b¶ng ®îc trªn 2,000 tØ ®ång. Tuy nhiªn ®Õn nay, mÆc dï ®· h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng ®Ó lµm s¹ch b¶ng tæng kÕt, c¸c kho¶n nî xÊu nhng vèn liªn quan ®Õn c¸c dù ¸n cha thu håi ®îc vÉn cßn rÊt lín. TÝnh chung hiÖn nay, toµn ngµnh ng©n hµng cßn kho¶ng 6,300 tØ ®ång nî ®äng liªn quan ®Õn c¸c vô ¸n T¹p chÝ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, sè 1+2/2003
. Do ®ã hiÖn nay cã gÇn 17,000 tØ ®ång nî ®äng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cha gi¶i to¶ ®îc.
4.2.2. Th¸ch thøc lín nhÊt cña c¸c NHTM VN trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ lµ xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ c«ng nghª, tæ chøc vµ tr×nh ®é qu¶n lý cßn kÐm so víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. H¬n n÷a, ho¹t ®éng ng©n hµng n»m trong bèi c¶nh mét nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, m«i trêng ph¸p lý cha ®ång bé vµ cha thÝch hîp theo c¸c quy ®Þnh vµ chuÈn mùc quèc tÕ. §Çu t vµo c«ng nghÖ cßn dùa nhiÒu vµo níc ngoµi, nÒn v¨n minh ng©n hµng cßn ë tr×nh ®é mét nÒn kinh tÕ tiÒn mÆt, c«ng nghÖ l¹c hËu… khiÕn cho hÖ thèng tµi chÝnh nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng khã tr¸nh khái ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh lín vµ ph¶i chÞu thua thiÖt khi tham gia c¹nh tranh quèc tÕ.
Trong n¨m 2002, Ng©n hµng N«ng nghiÖp cã tæng nguån vèn lµ 99.507 tØ (t¨ng 36.9% so víi ®Çu n¨m). Tæng d nî ®¹t 87.652 tØ ®ång, trong ®ã 41.1% lµ cho vay trung dµi h¹n; Ng©n hµng C«ng th¬ng cho vay nÒn kinh tÕ t¨ng 27%, trong ®ã cho vay trung dµi h¹n t¨ng 40% vµ chiÕm tØ träng 39% tæng d nî, t¨ng gÊp ®«i so víi 2000 (trong n¨m 1998-99: cho vay trung dµi h¹n chiÕm 15-20% tæng d nî. Riªng Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, t¨ng trëng huy ®éng vèn ®¹t 25%/n¨m trong hai n¨m 2001/2 (mçi n¨m 9000 tØ ®ång). D nî cho vay trung dµi h¹n n¨m 2002 ®¹t 10,556 tØ ®ång, t¨ng 132% so víi 2001 vµ chiÕm tû träng 40% tæng d nî (n¨m 2001 chiÕm tØ träng 31% vµ 2000 chiÕm 20,3%), trong ®ã sè lîng c¸c kho¶n vay cã thêi h¹n trªn 10 n¨m chiÕm 25% (kho¶ng 2.600 tØ). Nh×n chung ta thÊy c¸c ng©n hµng TMQD cã tØ träng cho vay trung dµi h¹n trªn tæng d nî t¬ng ®¬ng nhau vµ ®Òu t¨ng so víi nh÷ng n¨m tríc. Tuy nhiªn, mçi ng©n hµng víi lîi thÕ cña riªng m×nh cÇn ph¸t huy h¬n n÷a kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn lÜnh vùc nµy trong t×nh h×nh cã sù tham gia cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng kh¸c.
Ch¬ng 2 -
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n.
I. Giíi thiÖu vÒ ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam (Vietcombank) ®îc thµnh lËp ngµy 1/4/1963 víi chøc n¨ng ban ®Çu lµ mét ng©n hµng ®èi ngo¹i cña ChÝnh phñ. §Õn nay, Vietcombank liªn tôc gi÷ vai trß chñ lùc trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam. Víi truyÒn thèng chuyªn doanh ®èi ngo¹i, Vietcombank ®îc ®¸nh gi¸ lµ ng©n hµng cã uy tÝn nhÊt t¹i ViÖt nam trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh ngo¹i hèi, thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng quèc tÕ kh¸c. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ®· ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng v÷ng m¹nh bao gåm 24 chi nh¸nh cÊp 1, 16 chi nh¸nh cÊp 2 ë trong níc; 1 c«ng ty tµi chÝnh vµ 3 v¨n phßng ®¹i diÖn ë níc ngoµi; 2 c«ng ty trùc thuéc. Ngoµi ra, Vietcombank cßn gãp vèn cæ phÇn bµo 6 doanh nghiÖp (2 c«ng ty b¶o hiÓm, 3 c«ng ty kinh doanh bÊt ®éng s¶n vµ 1 c«ng ty ®Çu t kü thuËt), 7 ng©n hµng vµ 1 quü tÝn dông; gãp vèn liªn doanh víi 4 doanh nghiÖp níc ngoµi.
Trong 3 n¨m liªn tôc (2000, 2001, 2002) Vietcombank ®îc t¹p chÝ The Banker b×nh chän lµ “Ng©n hµng Tèt nhÊt ViÖt nam” vµ 6 n¨m liªn tôc ®îc ng©n hµng JP Morgan Chase trao tÆng danh hiÖu “Ng©n hµng cã ChÊt lîng Thanh to¸n Tèt nhÊt”.
Tríc n¨m 1990, trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam mét cÊp theo m« h×nh x· héi chñ nghÜa cña Liªn X« vµ §«ng ¢u, Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng lµ ng©n hµng ®èi ngo¹i duy nhÊt. Bªn c¹nh ®ã ng©n hµng cßn gióp chÝnh phñ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, qu¶n lý ngo¹i hèi mét c¸ch tÝch cùc. Tuy vËy do c¬ chÕ qu¶n lý phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo ChÝnh phñ nªn ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. Tõ khi chuyÓn sang hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, ®îc thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc kÝ quyÕt ®Þnh ngµy sè 286/Q§ -NH5 ngµy 21/09/1996 thµnh lËp l¹i theo m« h×nh Tæng c«ng ty Nhµ níc t¹i quyÕt ®Þnh sè 90/Ttg ngµy 07/03/1994 theo uû quyÒn cña thñ tíng chÝnh phñ. Tõ ®©y, ng©n hµng ®îc ®éc lËp tù chñ vÒ tµi chÝnh: tù huy ®éng vèn kinh doanh trªn c¬ së vèn ph¸p ®Þnh cña Nhµ níc cÊp.
Tr¶i qua 40 n¨m x©y dùng vµ trëng thµnh, ®Æc biÖt lµ tõ khi tham gia c¬ chÕ thÞ trêng, ng©n hµng ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®ãng gãp tÝch cùc vµ qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Êt níc.
T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông nãi chung vµ tÝn dông trung - dµi h¹n nãi riªng cña Vietcombank
1. T×nh h×nh ho¹t ®éng tÝn dông cña Vietcombank
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng víi ®Æc ®iÓm lµ mét ng©n hµng hç trî xuÊt-nhËp khÈu cã mét nguån vèn ngo¹i tÖ rÊt lín vµ lµ chç dùa chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc ngo¹i tÖ. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng v× thÕ mµ cã nh÷ng kÕt qu¶ chÞu t¸c ®éng rÊt lín cña kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc.
Trong n¨m 2002, thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ ViÖt nam ®· cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p c¶ hai chiÒu thuËn vµ nghÞch. Trong khi l·i suÊt trªn thÞ trêng quèc tÕ gi¶m (Côc Dù tr÷ Liªn bang Mü – FED ®· ph¶i c¾t gi¶m l·i suÊt tíi møc thÊp kû lôc trong vßng 6 n¨m gÇn ®©y) th× l·i suÊt trong níc l¹i cã xu híng t¨ng. Tæng d nî tÝn dông cña toµn nÒn kinh tÕ t¨ng tíi 27%, nhu cÇu vèn trung vµ dµi h¹n cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vÉn rÊt lín ®· t¹o ra c¨ng th¼ng cung cÇu vèn vµ søc Ðp vÒ l·i suÊt ®èi víi c¶ ngêi cho vay vµ ®i vay. T×nh h×nh trªn t¸c ®éng rÊt lín tíi ho¹t ®éng cña ng©n hµng, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng tÝn dông trung-dµi h¹n. N¨m 2002, tæng tÝch s¶n cña Vietcombank ®¹t gÇn 82 ngh×n tØ ®ång, c¬ cÊu vèn ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc, c¬ cÊu nguån vèn VND t¨ng 5% so víi n¨m 2001 vµ chiÕm tØ träng 32% tæng nguån vèn. Nguån vèn trung vµ dµi h¹n ®îc c¶i thiÖn ®· t¹o ®µ cho tÝn dông bøt ph¸. Tæng d nî tÝn dông t¨ng h¬n 78% ®¹t 29,3 ngh×n tØ ®ång, thÞ phÇn cña ng©n hµng trong lÜnh vùc nµy ®· t¨ng ®¸ng kÓ. Theo b¸o c¸o tæng kÕt ngµy 31/12/2002 cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, thùc hiÖn chñ tr¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån vèn theo híng t¨ng tØ träng nguån vèn trung-dµi h¹n, trong n¨m 2002 Vietcombank ®· ph¸t hµnh thµnh c«ng nhiÒu ®ît kú phiÕu vµ tr¸i phiÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cho ®Çu t trung-dµi h¹n ®ang t¨ng cao. TÝnh ®Õn 31/12/2002, nguån vèn trung & dµi h¹n (12 th¸ng trë lªn) cña Vietcombank ®¹t 10.0993 tØ quy ®ång,t¨ng 14.8% vµ tØ träng vèn trung & dµi h¹n trong tæng vèn huy ®éng trùc tiÕp tõ nÒn kinh tÕ ®· t¨ng lªn 28.6%.
Tæng sè cho vay n¨m 2002 ®¹t 71.116 tû VND, t¨ng h¬n 60% vµ tæng doanh sè thu nî ®¹t 60.338 tû VND, t¨ng 39% so víi n¨m 2001. Tæng d nî tÝn dông tÝnh ®Õn 31/12/2002 trong toµn ng©n hµng ®¹t 27.404 tû VND, t¨ng 64.8% so víi cïng kú n¨m 2001, trong ®ã d nî cho vay hiÖn nhµnh ®¹t 26.610 tû VND, t¨ng tíi 81.4% so víi cïng kú n¨m 2001. §©y lµ møc t¨ng trëng lín nhÊt kÓ tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y. Nhãm doanh nghiÖp quèc doanh tiÕp tôc gi÷ tØ träng lín nhÊt trong tæng d nî cho vay (71%; n¨m 2001 lµ 77%).
N¨m 2001, NHNT triÓn khai c¸c ch¬ng tr×nh tÝn dông doanh nghiÖp võa vµ nhá, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, cho vay tiªu dïng, tÝn dông tr¶ gãp, thÎ tÝn dông… vµ sau 2 n¨m thùc hiÖn tÝch cùc ®· ®¹t ®îc thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ. NÕu nh tríc ®©y, NHNT ®îc biÕt ®Õn nh mét ng©n hµng chuyªn doanh ho¹t ®éng träng lÜnh vùc hç trî xuÊt nhËp khÈu vµ thêng chØ quan hÖ víi c¸c DNNN lín, th× nay víi chiÕn lîc chuyÓn dÞch c¬ cÊu, VCB ®· næi lªn nh mét ng©n hµng ®a n¨ng, cung cÊp c¸c dÞch vô cã chÊt lîng cao cho c¶ khèi kh¸ch hµng thÓ nh©n còng nh ph¸p nh©n, võa cho vay b¸n bu«n ®ång thêi më réng b¸n lÎ, cïng víi viÖc t¨ng cêng hîp t¸c víi c¸c Tæng Cty vµ DNNN, VCB võa ®Èy m¹nh quan hÖ víi khèi doanh nghiÖp võa vµ nhá (chñ yÕu lµ c«ng ty TNHH, Cæ phÇn vµ DNTN). Nhê ®Þnh híng ®óng ®¾n, trong n¨m 2002 d nî cho vay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng 85% so víi cuèi n¨m 2001 (®¹t 4.267 tØ VND, t¨ng so víi cuèi 2001 gÇn 1.967 tØ VND), trong ®ã cho vay DNVVN ngoµi quèc doanh t¨ng 141%, cao h¬n nhiÒu tèc ®é t¨ng d nî chung. ChÊt lîng tÝn dông cho ®èi tîng nµy sau 2 n¨m triÓn khai ®îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt cao. Tèc ®é t¨ng d nî tÝn dông cho khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t NN (vèn lµ s©n sau cña c¸c NHNN) t¨ng tíi 125%.
ThÓ nh©n, mét nhãm ®èi tîng giµu tiÒm n¨ng còng ®· ®îc NHNT quan t©m. Víi môc tiªu híng ®Õn kh¸ch hµng (customer-oriented) cïng víi hµng lo¹t tiÖn Ých phôc vô cho khèi kh¸ch hµng thÓ nh©n, NHNT ®· triÓn khai ch¬ng tr×nh tÝn dông tiªu dïng, cho vay tÝn chÊp c¸n bé CNV, tÝn dông th«ng qua thÎ thanh to¸n vµ ®· cã møc t¨ng trëng m¹nh mÏ (+110%) trong n¨m 2002, t¹o nÒn t¶ng bíc ®Çu quan träng ®Ó ®Èy m¹nh dÞch vô ng©n hµng ®Õn ngêi d©n trong nh÷ng n¨m tiÕp theo.
N¾m b¾t lîi thÕ cã nguån vèn ngo¹i tÖ lín (hiÖn chiÕm 66% tæng nguån), 2 n¨m gÇn ®©y VCB ®· n©ng cao hÖ sè sö dông vèn ngo¹i tÖ th«ng qua ®Çu t cho c¸c dù ¸n lín cña ChÝnh phñ. Víi thÕ m¹nh vÒ vèn vµ víi kü n¨ng qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý dù ¸n, NHNT ®· tËp trung vµo lÜnh vùc tµi trî dù ¸n, quan t©m ®Õn nh÷ng dù ¸n träng ®iÓm quèc gia vµ lµ ng©n hµng th¬ng m¹i ®Çu tiªn ë ViÖt nam thu xÕp vèn ®ång tµi trî cho c¸c dù ¸n trÞ gi¸ hµng tr¨m triÖu USD.
Cho thuª tµi chÝnh víi nh÷ng lîi thÕ vèn cã cña m×nh ®ang lµ mét kªnh ®Çu t quan träng ®Æc biÖt cña Ng©n hµng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Õn nay c«ng ty tµi chÝnh Vietcombank ®· ph¸t triÓn ®îc m¹ng líi kh¸ch hµng réng kh¾p tõ Lµo Cai, B¾c Giang, Hµ Néi, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, NghÖ An ®Õn §µ N½ng, TP HCM. D nî cho thuª tµi chÝnh liªn tôc ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan víi viÖc ký kÕt ®îc c¸c hîp ®ång gi¸ trÞ lín (víi Tæng c«ng ty Gèm sø x©y dùng 20 tû ®ång…). Sè lîng kh¸ch hµng lµ c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp t nh©n chiÕm trªn 70% tæng d nî cña c«ng ty.
N¨m 2002 d nî cho vay ng¾n h¹n ®¹t 16.054 tû, t¨ng 58% so víi 2001, chiÕm 60% tæng d nî cho vay. (N¨m 2001 doanh sè cho vay ng¾n h¹n ®¹t 10.235 tû ®ång, gi¶m 4,0% vµ chiÕm tû träng 70% trong d nî tÝn dông th«ng thêng.) C¸c mÆt hµng cho vay nhËp khÈu chñ yÕu gåm ph©n bãn, s¾t thÐp, b«ng v¶i sîi vµ x¨ng dÇu. D nî ng¾n h¹n chñ yÕu lµ tÝn dông ng¾n h¹n VND (chiÕm trªn 70%). D nî VND t¨ng æn ®Þnh trong trong khi sè d cho vay ngo¹i tÖ t¨ng gi¶m thÊt thêng. Mét sè doanh nghiÖp cã doanh sè vay, doanh sè tr¶ nî lín lµ Petrolimex, Vinafood, Vinatea....
T×nh h×nh tÝn dông trung-dµi h¹n cña Vietcombank: N¨m 2002 Vietcombank ®¹t møc cho vay trung-dµi h¹n lµ 10.556 tû VND, t¨ng 132% so víi 2001 vµ chiÕm tû träng 40% (n¨m 2001 chiÕm tØ träng 31% vµ 2000 chiÕm 20,3%) tæng d nî, trong ®ã sè lîng c¸c kho¶n vay cã thêi h¹n trªn 10 n¨m chiÕm 25% (kho¶ng 2.600 tØ). NhiÒu dù ¸n lín ®· ®îc kÝ kÕt nh Dù ¸n §êng èng dÉn khÝ Nam C«n s¬n 180 triÖu USD; Dù ¸n §iÖn ®u«i h¬i Phó mü 2.1 trÞ gi¸ 100 triÖu USD. Trong n¨m 2001 vµ 2002, NHNT tiÕp tôc lµm ®Çu mèi thu xÕp vèn cho dù ¸n §¹m Phó Mü 230 triÖu USD, Nhµ m¸y Läc dÇu Dung quÊt 250 triÖu USD, Nhµ m¸y §iÖn Cµ mau 270 triÖu USD, Nhµ m¸y thÐp c¸n nguéi Phó Mü 51 triÖu USD… cïng nhiÒu dù ¸n kh¸c ®ang trong giai ®o¹n thu xÕp, thÈm ®Þnh. GÇn ®©y, NHNT ®· ký hîp ®ång cho Bé Tµi chÝnh vay 275 triÖu USD dù kiÕn sÏ ®îc gi¶i ng©n trong thêi gian ng¾n. Dù b¸o xu híng cho vay trung dµi h¹n tiÕp tôc gia t¨ng trong c¸c n¨m tíi. §iÒu nµy cho thÊy NHNT ®ang kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña mét NHTM Nhµ níc hµng ®Çu ViÖt nam trong cuéc c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi.
Tuy nhiªn, trong ho¹t ®éng tÝn dông trung dµi h¹n, Vietcombank cßn gÆp mét sè khã kh¨n. Tèc ®é t¨ng trëng dù nî tÝn dông trung dµi h¹n cã xu híng t¨ng cao trong c¶ hÖ thèng Vietcombank, trong khi ®ã, do cha ®îc trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vµ cha cã nhiÒu kinh nghiÖm nªn nh×n chung lùc lîng c¸n bé tÝn dông (nhÊt lµ t¹i c¸c chi nh¸nh nhá) cha ®ñ n¨ng lùc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c dù ¸n cã quy m« lín, tÝnh chÊt kü thuËt phøc t¹p. Mét h¹n chÕ kh¸c cña ng©n hµng cÇn ®îc kh¾c phôc lµ sè lîng kh¸ch hµng cã d nî thêng xuyªn cha nhiÒu vµ cha ®a d¹ng (míi thuéc mét sè Ýt lÜnh vùc nh dÇu khÝ, viÔn th«ng, g¹o...) vµ thuéc thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh lµ chñ yÕu (71%). Ta cã thÓ nãi, ®é ph©n t¸n rñi ro tÝn dông cña NHNT cha cao, kh¶ n¨ng gÆp rñi ro cña ng©n hµng ®ang ë t×nh tr¹ng tiÒm Èn.
Tríc sù ph¸t triÓn nhanh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh kh¸c, Ng©n hµng ph¶i cã mét c¸i nh×n tæng quan vÒ vÞ thÕ c¹nh tranh cña m×nh trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n hiÖn nay nh»m cã thÓ ®a ra nh÷ng ph¬ng híng ph¸t triÓn míi vµ toµn diÖn h¬n trong t¬ng lai.
III. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng trong ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹nCÇn lu ý viÕt hoa vµ viÕt ®óng c¸c doanh tõ riªng, vÝ dô Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, Michael Porter kh¸c Micheal Porter
1. C¸c chØ tiªu so s¸nh
1.1. Tæng d nî tÝn dông trung vµ dµi h¹n
Dùa vµo chØ tiªu tæng d nî tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i, ta cã thÓ n¾m ®îc mét phÇn t×nh h×nh sö dông vèn huy ®éng cña ng©n hµng vµ kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng nh»m kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña ng©n hµng trªn thÞ trêng nh thÕ nµo.
Tæng d nî tÝn dông cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng vÉn t¨ng hµng n¨m. N¨m 2000, tæng d nî ®¹t 15.634 tû VND, t¨ng 30,6% so víi n¨m 1999 trong khi tèc ®é t¨ng trëng cña toµn ngµnh lµ 25%. N¨m 2001, tæng d nî ®¹t 16.626 tû VND, riªng n¨m 2002, n¨m “bøt ph¸ tÝn dông”, tæng d nî ®¹t 27.404 tØ VND, t¨ng 64.8% so víi cuèi n¨m 2001. NÕu t¸ch riªng nî tån ®äng khã ®ßi, tæng d nî cho vay hiÖn hµnh ®¹t 26.610 tØ VND, t¨ng 81.4% so víi 2001. §©y lµ møc t¨ng trëng lín nhÊt kÓ tõ n¨m 1992 trë l¹i ®©y, vît xa tèc ®é t¨ng trung b×nh toµn ngµnh ng©n hµng (30.52%) vµ tèc ®é t¨ng trëng chung cña 4 NHTMQD (34.82%). N¨m 2002, nhãm kh¸ch hµng cã vèn ®Çu t níc ngoµi cã xu híng vay ngo¹i tÖ vµ t¨ng vay trung dµi h¹n (n¨m 2002 cho vay c¸c doanh nghiÖp nµy ®¹t 2,7 ngh×n tØ, t¨ng 125% so víi n¨m 2001).
MÆc dï vËy, so víi khèi ng©n hµng th¬ng m¹i th× kÕt qu¶ nµy kh«ng ph¶i lµ cao, chØ b»ng 40% so víi Ng©n hµng C«ng th¬ng (kho¶ng 53.000 tØ VND), b»ng 46% Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn (kho¶ng 47.200 tû VND) vµ 33% so víi Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, kho¶ng 66.224 tû VND (theo sè liÖu b¸o c¸o s¬ kÕt ho¹t ®éng kinh doanh 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002– Vietcombank).
B¶ng 1: TØ träng cña d nî trong tæng tµi s¶n qua c¸c n¨m - §¬n vÞ: %
1998
1999
2000
2001
2002
33.3
20.1
21.9
21.5
35.95
Theo b¸o c¸o thêng niªn c¸c n¨m 98-02 cña NHNT
TØ träng cña d nî gi¶m m¹nh trong vßng 3 n¨m kho¶ng trªn 10%, chøng tá thÞ phÇn tÝn dông cña ng©n hµng cha t¬ng xøng víi qui m« cña tµi s¶n vµ ng©n hµng ®· kh«ng sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån vèn huy ®éng ®îc, ®iÒu nµy sÏ g©y khã kh¨n cho ng©n hµng trong ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung vµ trong ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng v× thÕ mµ kh«ng thÓ ®îc ®¸nh gi¸ cao nÕu nh×n vµo kÕt qu¶ trªn. Tuy nhiªn, sang n¨m 2002 thÞ phÇn cña Ng©n hµng ®· t¨ng ®¸ng kÓ b»ng bíc “bøt ph¸ tÝn dông”, vît møc n¨m 1998. Nh vËy, ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng trong thêi gian qua ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n, ¶nh hëng ®Õn tèc ®é t¨ng trëng d nî tÝn dông hµng n¨m vµ ph¶n ¸nh phÇn nµo kÕt qu¶ cho vay dµi h¹n cña ng©n hµng.
D nî trung dµi h¹n cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng chñ yÕu lµ thuéc vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. Khi phô thuéc vµo chØ mét sè kh¸ch hµng lín, tuy sè kh¸ch hµng nµy khã cã kh¶ n¨ng thÊt b¹i do cã nguån vèn rÊt lín cña nhµ níc cÊp nhng trong kh«ng khÝ c¹nh tranh nh hiÖn nay th× c¸c kh¸ch hµng nµy còng bÞ chia sÎ kh«ng Ýt sang c¸c ng©n hµng kh¸c, ng©n hµng ph¶i më réng thªm nguån kh¸ch hµng míi nh»m bæ sung vµ bï ®¾p nh÷ng kho¶n ®· gi¶m kia. Thùc tr¹ng nµy më ra mét híng ph¸t triÓn míi cho ng©n hµng, gióp cho ng©n hµng linh ho¹t h¬n tríc sù tÊn c«ng cña c¸c ®èi thñ kh¸c. Tuy nhiªn, thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vÉn chiÕm mét tØ lÖ rÊt nhá trong c¬ cÊu tÝn dông cña ng©n hµng, trong khi c¸c ng©n hµng kh¸c trong khèi kh«ng ngõng tiÕp cËn víi c¸c kh¸ch hµng cã thµnh phÇn kh¸c nhau nh»m t¹o sù ®a d¹ng. V× vËy, ng©n hµng ngo¹i th¬ng ph¶i cã sù quan t©m nhiÒu h¬n n÷a ®Õn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ngoµi quèc doanh.
D nî ngo¹i tÖ trung vµ dµi h¹n mét lÇn n÷a cho thÊy søc m¹nh cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng trong ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ. Sè liÖu cho vay trung h¹n b»ng ngo¹i tÖ lµ 405.3 tØ quy ®ång trong n¨m 2001 vµ 905.3 tØ quy ®ång n¨m 2002. Cho vay dµi h¹n ngo¹i tÖ ®¹t 1,548.6 tØ quy ®ång n¨m 2001 vµ 6,220.5 tØ quy ®ång n¨m 2002 (t¨ng 75.1% so víi 2001), ®¹t møc cao so víi khèi ng©n hµng th¬ng m¹i nãi riªng vµ toµn ngµnh ng©n hµng nãi chung. Tuy nhiªn kho¶n cho vay nµy trong n¨m qua còng chÞu nhiÒu t¸c ®éng do yÕu tè tû gi¸ nªn còng kh«ng ph¸t huy ®îc hÕt thÕ m¹nh cña m×nh.
1.2. ThÞ phÇn
ChØ kho¶ng vµi n¨m tríc, thÞ trêng tÝn dông tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh. Nhng kho¶ng 4 n¨m trë l¹i ®©y, t×nh h×nh nµy ®· thay ®æi. Sù cã mÆt vµ ph¬ng ph¸p ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi ®· ®em l¹i cho hä phÇn lín thÞ phÇn mµ tríc kia thuéc vÒ c¸c ng©n hµng quèc doanh. Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng còng kh«ng n»m ngoµi vßng xo¸y ®ã:
B¶ng 2: ThÞ phÇn tÝn dông trªn thÞ trêng ng©n hµng §¬n vÞ: %
1997
1998
1999
2000 2001
Ng©n hµng TMQD
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
77,2
13
81,4
14
81,6
12,8
71,4 70,1
12,5 12
C¸c ng©n hµng ngoµi quèc doanh
22,8
18,6
18,4
28,6 29,9
Nguån: Table 20, IMF Staff Country Report, No 00/116
ThÞ phÇn cña Vietcombank cã gi¶m sót trong nh÷ng n¨m qua do chÞu sù chia sÎ cña c¸c ng©n hµng kh¸c ®· cè g¾ng h¬n trong ho¹t ®éng thu hót kh¸ch hµng trong lÜnh vùc cho vay trung vµ dµi h¹n, ®Æc biÖt lµ nç lùc cña c¸c ng©n hµng TMCP vµ chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi. Tuy kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¶ quan dùa trªn b¶ng thÞ phÇn trªn nhng c¸c ng©n hµng TM ngoµi quèc doanh ®· thÓ hiÖn ®îc m×nh th«ng qua mét sè c¸c dù ¸n ®ång tµi trî lín cña nhµ níc trong n¨m 2000 vµ 2001, chøng tá ®îc søc m¹nh tµi chÝnh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hä trªn thÞ trêng.
B¶ng 3: ThÞ phÇn tÝn dông trung-dµi h¹n trong khèi c¸c NH TMQD- ®¬n vÞ : %
1998
1999
2000
2001
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
12,8
8,4
7,2
8,4
Ng©n hµng C«ng th¬ng
2,0
2,4
2,1
2,0
Ng©n hµng NNo vµ PTNT
42,7
42,3
49,5
51,1
Ng©n hµng §Çu t vµ ph¸t triÓn
42,5
46,9
41,2
38,5
Nguån: B¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng n¨m 1999-2001
Cho vay dµi h¹n hiÖn vÉn kh«ng ®îc coi lµ mét thÕ m¹nh cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng so víi c¸c ng©n hµng kh¸c trong khèi. Tuy ®· rÊt cè g¾ng trong c«ng t¸c thu hót kh¸c._.n hµng TMQD cã hiÖu qu¶ h¬n vµ chøng minh ®îc nç lùc cña Ng©n hµng Nhµ níc trong qu¸ tr×nh ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng.
Mét ho¹t ®éng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ng¨n chÆn hµnh ®éng u ®·i cña nhµ níc lµ tæ chøc ®Êu thÇu trùc tiÕp vµ c«ng khai ®èi víi c¸c dù ¸n cña chÝnh phñ kÓ c¶ trong trêng hîp bao gãi tµi trî hay ®ång tµi trî chø kh«ng theo chÕ ®é giao cho mét ng©n hµng thùc hiÖn nh tríc kia. Lóc nµy c¸c ng©n hµng cã c¬ héi thÓ hiÖn toµn bé nh÷ng n¨ng lùc ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng còng nh t¹o h×nh ¶nh uy tÝn cña m×nh ®Ó cã thÓ c¹nh tranh vµ thµnh c«ng mét c¸ch lµnh m¹nh. YÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thµnh c«ng chÝnh lµ néi lùc cña ng©n hµng. NÕu ng©n hµng nµo kh«ng cã kh¶ n¨ng hay n¨ng lùc tµi chÝnh hoÆc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¸ yÕu kÐm, lÏ dÜ nhiªn ng©n hµng ®ã sÏ bÞ ®¸nh bËt khái cuéc chiÕn. KÕt qu¶ cña c¸c cuéc ®Êu thÇu nµy còng phÇn nµo lµm t¨ng uy tÝn cña ng©n hµng chiÕn th¾ng vµ gióp cho thÞ trêng ®¸nh gi¸ l¹i uy tÝn cña ng©n hµng thÊt b¹i. C¸c dù ¸n cña Nhµ níc thêng cã gi¸ trÞ rÊt lín vµ cã tÝnh khÝch lÖ ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ng©n hµng nªn h×nh thøc nµy sÏ ®em l¹i mét lµn sãng míi c¹nh tranh cã hiÖu qña h¬n, gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng.
Giíi h¹n tÝn dông
Theo quy ®Þnh cña NHNN, giíi h¹n tÝn dông ¸p dông cho mét kh¸ch hµng lµ kh«ng vît qu¸ 15% vèn tù cã cña ng©n hµng 15% chø kh«ng ph¶i 20%
. Trong khi ®ã, vèn tù cã cña c¸c NHTMQD nãi chung vµ cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng nãi riªng lµ qu¸ thÊp trong khi nguån vèn huy ®éng ®îc rÊt lín l¹i kh«ng thÓ cho vay. NhÊt lµ t¹i Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, víi ®Æc ®iÓm kh¸ch hµng kh«ng nhiÒu nhng l¹i lµ c¸c doanh nghiÖp lín cã nhu cÇu vèn rÊt lín vÒ c¶ ngo¹i tÖ vµ VND. Giíi h¹n tÝn dông nµy ®Æt ra ®· h¹n chÕ rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng cho vay cña NHNT. Cho dï Ng©n hµng ®· cã biÖn ph¸p chuyÓn sè tiÒn ngo¹i tÖ d thõa sang göi t¹i c¸c ng©n hµng níc ngoµi ®Ó nhËn l·i suÊt tiÒn göi nhng biÖn ph¸p nµy chØ cã tÝnh t¹m thêi vµ chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña biÕn ®éng l·i suÊt vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh quèc tÕ. Do vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng kh«ng thÓ ph¸t huy khi c¬ héi cho vay l¹i h¹n chÕ nh vËy. Víi viÖc t¨ng møc ®îc phÐp cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng trªn vèn tù cã, ng©n hµng nhµ níc sÏ t¹o cho Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó n©ng cao ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n cña m×nh.
1.6. ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý hiÖu qu¶, c¸c nhiÖm vô vµ kÕ ho¹ch ®Ò ra; t¹o hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng gióp ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n.
2. Gi¶i ph¸p
Huy ®éng vèn
Huy ®éng vèn lµ mét ho¹t ®éng v« cïng quan träng ®èi víi cho vay ®Çu t dµi h¹n v× nã cung cÊp nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mÆt hµng dÞch vô nµy. HiÖn t¹i ng©n hµng cÇn chó träng vµo thu hót tiÒn ®ång v× cho vay cña ng©n hµng chñ yÕu lµ tiÒn ®ång cßn USD huy ®éng ®îc rÊt nhiÒu nhng tØ träng cho vay l¹i chiÕm mét phÇn rÊt nhá trong tæng d nî. §Ó cã thÓ cã mét lîng tiÒn ®ång m¹nh h¬n trong c¸c n¨m qua, ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sau:
Tríc hÕt ng©n hµng ph¶i t¹o ®îc uy tÝn trong d©n c b»ng c¸ch qu¶ng c¸o ®Ó n©ng cao thanh thÕ, tuyªn truyÒn ®Ó h×nh ¶nh cña ng©n hµng ®i s©u vµo niÒm tin cña d©n vµ tõ ®ã d©n c míi cã c¬ së ®Ó tin tëng vµ göi tiÒn vµo ng©n hµng.
TiÕp ®ã lµ më réng chi nh¸nh mét c¸ch hîp lý ®Ó cã thÓ tiÕp cËn ®Õn tõng ngêi d©n vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt tõ tríc ®Õn nay cha ®îc ng©n hµng quan t©m. NÕu hiÖn t¹i ng©n hµng míi chØ cã mét së giao dÞch vµ 24 chi nh¸nh trªn c¶ níc víi trªn 3000 nh©n viªn tËp trung chñ yÕu t¹i c¸c thµnh phè lín vµ khu c«ng nghiÖp th× nay cÇn cã mét hÖ thèng chi nh¸nh hîp lý h¬n nhng còng kh«ng qu¸ cång kÒnh. Cã thÓ ®¬n cö mét sè ý kiÕn nh t¹i c¸c thµnh phè lín vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn sÏ lËp thªm ë mçi quËn mét chi nh¸nh víi sè nh©n viªn hîp lý b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng cña mçi phßng ban, t¨ng thªm c¸n bé cho phßng ®Çu t dù ¸n...
Sö dông l·i suÊt nh mét c«ng cô hÊp dÉn c«ng chóng göi tiÒn nhng ph¶i ®¶m b¶o ®îc møc thu lîi nhuËn. Mµ møc l·i suÊt huy ®éng kh«ng thÓ qu¸ cao nh hiÖn nay. HiÖn nay mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña ng©n hµng lµ t¨ng cêng huy ®éng VND. Møc l·i suÊt huy ®éng kh«ng nªn t¨ng n÷a mµ thay vµo ®ã, ng©n hµng nªn mang l¹i cho kh¸ch hµng mét sè u ®·i nh cung cÊp mét sè dÞch vô hay khuyÕn m¹i lµm t¨ng lîi Ých cña kh¸ch hµng.
Do ®Æc thï tríc ®©y lµ ng©n hµng phôc vô ®èi ngo¹i cña ChÝnh phñ nªn Ng©n hµng cã lîi thÕ vÒ vèn ngo¹i tÖ vµ nguån vèn ng¾n h¹n. Do vËy cÇn ®Æc biÖt chó träng viÖc huy ®éng vèn dµi h¹n ®Ó phôc vô nghiÖp vô cho vay trung dµi h¹n cña Vietcombank, cã thÓ díi d¹ng ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc c¸c chøng chØ gãp vèn.
2.2. C¶i thiÖn bé m¸y tæ chøc
Bé m¸y tæ chøc cña ng©n hµng hiÖn nay cßn cã nh÷ng khiÕm khuyÕt rÊt lín cÇn ph¶i kh¾c phôc nhng viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nµy ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc vµ kh«ng hÊp tÊp, kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c có sèc néi bé ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña toµn ng©n hµng
Bè trÝ ®ñ c¸n bé ®Ó lµm viÖc, tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i nh hiÖn nay: víi tèc ®é d nî tÝn dông t¨ng nhanh nh hiÖn nay, nhÊt lµ viÖc më réng cho vay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ t nh©n c¸ thÓ, trong khi ®ã t×nh h×nh chung t¹i c¸c chi nh¸nh cho thÊy c¸n bé tÝn dông ®ang chÞu ¸p lùc lµm viÖc qu¸ c¨ng, ®ång thêi ph¶i kiªm nhiÖm thªm c¶ c¸c c«ng viÖc kh¸c nh vèn, kinh doanh ngo¹i tÖ nªn rÊt dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÈm ®Þnh kh¸ch hµng vµ ph¬ng ¸n vay vèn kh«ng kü, kh«ng cã thêi gian kiÓm so¸t chÆt giai ®o¹n trong vµ sau cho vay. Th«ng tin s¬ bé cho thÊy toµn ngµnh hiÖn cã kho¶ng 400 c¸n bé tÝn dông qu¶n lý tæng d nî tÝn dông lµ …..21.901 tØ (6/2002;;? 12/2002). Nh vËy, b×nh qu©n mçi c¸n bé tÝn dông qu¶n lý … tØ VN (kh«ng tÝnh trëng phã phßng). Còng do t×nh tr¹ng thiÕu c¸n bé nªn kh«ng n¾m b¾t ®îc kÞp thêi th«ng tin xÊu vÒ kh¸ch hµng ®Ó ngõng cho vay, thu håi nî. Phæ biÕn nhÊt lµ do thiÕu c¸n bé nªn c«ng t¸c chñ ®éng tÝch cùc t×m kiÕm c¸c kh¸ch hµng tèt, c¸c kho¶n cho vay hiÖu qu¶ bÞ h¹n chÕ.
Chia c¸c c¸n bé phßng ®Çu t dù ¸n thµnh c¸c nhãm cã nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau nh thùc hiÖn thÈm ®Þnh tµi chÝnh dù ¸n hay ph©n tÝch rñi ro... ®ßi hái víi mçi dù ¸n c«ng viÖc ®îc thùc hiÖn mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé, s©u s¸t h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n sö dông ®îc së trêng cña m×nh vµ ®îc trau dåi trong m«i trêng lµm viÖc, ®ång thêi ph¶i cã tÝnh ®oµn kÕt cao ®é míi cã thÓ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Mçi quyÕt ®Þnh cuèi cïng ®Òu lµ sù tæng hîp ý kiÕn cña nhiÒu bé phËn, tËn dông hÕt nguån nh©n lùc cã trong phßng, tr¸nh t×nh tr¹ng cã nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm l¹i ph¶i ®¶m nhËn qu¸ nhiÒu dù ¸n trong khi nh÷ng nh©n viªn trÎ l¹i cha ®ñ t c¸ch thÈm ®Þnh mét dù ¸n hoµn chØnh kh«ng cã viÖc lµm vµ kh¸ rçi r·i so víi nh÷ng ngêi kh¸c, g©y mÊt c©n ®èi trong ho¹t ®éng cña phßng. Nh vËy c¸c c¸ nh©n míi sÏ ®îc ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh còng nh häc hái ®îc nhiÒu kinh nghiÖm cña nh÷ng ngêi ®i tríc. Ngoµi ra tÝnh ®éc lËp cña mçi c¸n bé sÏ ®îc n©ng cao do ph¶i tËn dông hÕt c¸c n¨ng lùc ®Ó tr¸nh bÞ ®µo th¶i ra khái m«i trêng lµm viÖc.
S¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng cña phßng Kh¸ch hµng. Bé phËn nµy sÏ kh«ng cßn lµm mét sè viÖc c¬ b¶n nh ch¨m sãc, tÆng quµ cho kh¸ch hµng mçi dÞp lÔ tÕt mµ sÏ chuyªn t©m vµo lÜnh vùc nghiªn cøu kh¸ch hµng vµ s¶n phÈm, cã thÓ ®æi lu«n thµnh phßng Marketing chuyªn tr¸ch vµ tËp hîp mét sè c¸ nh©n cã kinh nghiÖm trong tõng nghiÖp vô, qu¶n lý phÇn viÖc Marketing ng©n hµng vµ qu¶n trÞ chiÕn lîc. ViÖc ch¨m sãc kh¸ch hµng sÏ do mét nhãm cña phßng ®Çu t cã tr¸ch nhiÖm lµm viÖc trùc tiÕp víi kh¸ch hµng ®¶m nhËn, sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n do mèi liªn hÖ trùc tiÕp vµ cô thÓ h¬n.
CÇn cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c phßng, ban cña ng©n hµng ®Ó cã thÓ mang l¹i nh÷ng th«ng tin bæ Ých nhÊt vµ tiÖn lîi nhÊt cho ho¹t ®éng cña bé phËn ®Çu t dù ¸n. Bé phËn th«ng tin ph¶i thêng xuyªn th«ng b¸o vÒ c¸c biÕn ®éng trong thÞ trêng vµ xu híng ph¸t triÓn cña tõng ngµnh trong nÒn kinh tÕ còng nh bÊt cø mét th«ng tin g× liªn quan ®Õn tõng kh¸ch hµng mµ phßng ®Çu t ®ang cã quan hÖ sau khi ®· xö lý vµ ph©n tÝch th«ng tin.
T¨ng cêng c«ng t¸c t¸i thÈm ®Þnh c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n: Xu híng ®Èy m¹nh cho vay trung vµ dµi h¹n diÔn ra t¹i hÇu hÕt c¸c chi nh¸nh NHNT trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, nhÊt lµ trong n¨m 2002. ¦u ®iÓm cña lo¹i h×nh cho vay nµy lµ t¹o ®îc d nî æn ®Þnh cho ng©n hµng, viÖc sö dông vèn vay sai môc ®Ých khã x¶y ra vµ thêng cã tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o kho¶n vay. Tuy nhiªn, do th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch thay ®æi, tÝnh chÊt kho¶n vay phøc t¹p trong khi quy m« thêng lín… nªn ®ßi hái tr×nh ®é c¸n bé thÈm ®Þnh ph¶i ®¹t møc cao. Trong khi ®ã, chØ trõ mét sè chi nh¸nh lín cã ®éi ngò c¸n bé tÝn dông cã kinh nghiÖm (Héi së chÝnh, chi nh¸nh HCM, §ång Nai, §µ n½ng…), cßn l¹i phÇn lín CBTD cha ®îc ®µo t¹o vµ cã kinh nghiÖm trong cho vay dù ¸n. Nh»m ®¶m b¶o cho vay an toµn, trong khi cha huÊn luyÖn kÞp c¸n bé tÝn dông, c¸c dù ¸n cã gi¸ trÞ vît qu¸ møc tèi ®a cho phÐp duyÖt vay vµ cã thêi h¹n dµi (trªn 3 n¨m) sÏ ®îc tr×nh Trung ¬ng ®Ó t¸i thÈm ®Þnh.
KiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña phßng ®Çu t, t¹o cho c¸c c¸n bé th¸i ®é cã tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc m×nh ®ang thùc hiÖn nhng kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc chuyªn m«n hay quyÕt ®Þnh cña c¸n bé tÝn dông trong phßng.
Phßng tæ chøc vµ ®µo t¹o c¸n bé nªn quan t©m tíi nhu cÇu nh©n lùc cña phßng ®Çu t, s¾p xÕp nh÷ng c¸ nh©n thÝch hîp vµ cã n¨ng lùc lµm viÖc trong phßng.
2.3. N©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc
Do phßng ®Çu t dù ¸n ®ßi hái nh÷ng c¸ nh©n cã n¨ng lùc rÊt cao trong mét lo¹t c¸c c«ng viÖc phøc t¹p nh ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n, thÈm ®Þnh dù ¸n, dù b¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp... nªn kh©u tuyÓn lùa vµo phßng ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch g¾t gao vµ nghiªm tóc, b¶o ®¶m ®Çu vµo cã chÊt lîng tèt míi cã thÓ ®a ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®Çu ra thuyÕt phôc.
§i kÌm víi viÖc tuyÓn chän cã chÊt lîng th× c¸c møc u ®·i, khen thëng còng ph¶i xøng ®¸ng, khuyÕn khÝch ®îc ngêi lao ®éng hÕt lßng lµm viÖc sao cho xøng ®¸ng víi nh÷ng g× m×nh ®îc hëng, ®ång thêi cã nh÷ng ho¹t ®éng quan t©m ®Õn ngêi lao ®éng nh»m cã mét sîi d©y liªn kÕt gi÷a ngêi lao ®éng vµ ng©n hµng, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng kh¸c còng l«i kÐo vµ cã møc ®Òn bï cao ®èi víi nh©n viªn cã n¨ng lùc cña m×nh. Trong c¸c bé phËn nghiÖp vô cña ng©n hµng th× bé phËn tÝn dông vÊt v¶ h¬n c¸c bé phËn kh¸c, trong ®ã bé phËn c¸n bé lµm nghiÖp vô tÝn dông trung-dµi h¹n vÊt v¶ h¬n. HiÖn c¸c ng©n hµng kh¸c (nh Ng©n hµng C«ng th¬ng vµ Ng©n hµng Kü th¬ng) ®· thùc hiÖn c¸c chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi c¸n bé, nhÊt lµ c¸c c¸n bé tÝn dông víi nh÷ng møc phô cÊp kh¸c nhau thay v× theo tØ lÖ ®ång ®Òu nh hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, trong ®ã cã Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, ®ang ¸p dông. ChÕ ®é l¬ng thëng thÝch ®¸ng còng lµ nguån ®éng lùc khuyÕn khÝch c¸n bé thùc hiÖn c«ng viÖc cña m×nh tèt h¬n vµ víi tr¸ch nhiÖm cao h¬n.
Tæ chøc ®µo t¹o, huÊn luyÖn nh©n viªn phßng ®Çu t víi nh÷ng kÜ n¨ng míi nhÊt vµ theo chuÈn quèc tÕ vÒ ph©n tÝch tµi chÝnh, ph©n tÝch rñi ro tÝn dông vµ nghiÖp vô cho vay, cho ®iÓm tÝn dông nh»m phôc vô tèt nhÊt cho ho¹t ®éng cña c¸n bé. X©y dùng mét trung t©m ®µo t¹o riªng cña ng©n hµng, mêi c¸c chuyªn gia kinh tÕ vµ ng©n hµng níc ngoµi gi¶ng d¹y, qua ®ã cã thÓ cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc míi vµ n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷ còng nh kÜ n¨ng giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi cña c¸n bé.
§Çu t cho c¸n bé theo híng cÊp mét sè häc bæng cao häc hoÆc ®µo t¹o chuyªn s©u, sao ®ã nh÷ng c¸n bé nµy sÏ quay vÒ phôc vô ng©n hµng víi nh÷ng kiÕn thøc míi tiªn tiÕn h¬n vµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao h¬n.
Kh«ng ngõng t×m kiÕm vµ bæ sung ®éi ngò c¸n bé b»ng nh÷ng nh©n viªn míi, c¸c sinh viªn cã n¨ng lùc thuéc chuyªn ngµnh ng©n hµng–tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, t¨ng cêng thu hót, l«i kÐo c¸c c¸n bé cã kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc tõ c¸c ngµnh kh¸c vµo ho¹t ®éng trong kh©u ph©n tÝch kü thuËt cña dù ¸n ®Ó cã thÓ tËn dông nh÷ng kiÕn thøc cña hä trong nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh chuyªn m«n cao mµ c¸c c¸n bé xuÊt ph¸t tõ ngµnh ng©n hµng kh«ng thÓ cã. §i kÌm theo ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o l¹i vµ n©ng cao vÒ nghiÖp vô cho vay trung dµi h¹n còng nh c¸c nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng.
2.4. N©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro
C¸c ho¹t ®éng ng©n hµng liªn quan ®Õn tÝn dông ®ãng vai trß chñ chèt trong hÇu hÕt c¸c ng©n hµng. NHNT ®Æt viÖc qu¶n lý lªn u tiªn hµng ®Çu bëi ng©n hµng nhËn thøc rÊt râ nÕu chÊt lîng tÝn dông kh«ng tèt vµ qu¶n lý tÝn dông yÕu kÐm th× sÏ dÉn ®Õn nh÷ng thÊt b¹i cña b¶n th©n ng©n hµng. Khung cÈm nang qu¶n lý rñi ro tÝn dông cña Vietcombank ®îc c«ng ty kiÓm to¸n quèc tÕ uy tÝn Earnst & Young x©y dùng. C¸c chÝnh s¸ch vµ quy tr×nh ®îc c¶i tiÕn sÏ ®Ò ra chuÈn mùc vµ thíc ®o nh»m híng dÉn c¸n bé ng©n hµng trong viÖc thùc hiÖn cho vay vµ qu¶n lý c¸c kho¶n vay. Trong ho¹t ®éng tÝn dông trung-dµi h¹n, c¸c kho¶n cho vay cã thêi h¹n dµi nªn viÖc n¾m b¾t mäi th«ng tin kh«ng nh÷ng trong hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp mµ viÖc dù ®o¸n, ph©n tÝch t×nh h×nh t¬ng lai cña doanh nghiÖp lµ viÖc lµm v« cïng quan träng gióp ng©n hµng tr¸nh vµ h¹n chÕ ®îc rñi ro tÝn dông.
Sau khi ng©n hµng cho vay, viÖc qu¶n lý kho¶n vay ®ã còng quan träng kh«ng kÐm khi quyÕt ®Þnh cho vay. Qu¶n lý kho¶n vay lµ mét trong c¸c tr¸ch nhiÖm quan träng cña c¸n bé tÝn dông. ViÖc kh«ng thùc hiÖn gi¸m s¸t tÝn dông chÆt chÏ còng lµ mét trong 2 nguyªn nh©n khiÕn c¸c ng©n hµng cho vay kh«ng b¶o toµn ®îc vèn. NHNT rÊt chó träng ®Õn c«ng t¸c nµy. C¸c c¸n bé tÝn dông cña Ng©n hµng gi¸m s¸t ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña kh¸ch hµng vay tríc tiªn nh»m môc tiªu ®¶m b¶o kh¸ch hµng vay tiÕp tôc tu©n thñ c¸dc ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång tÝn dông, bªn c¹nh ®ã nh»m x¸c ®Þnh c¬ héi ph¸t triÓn ho¹t ®éng vµ më réng quan hÖ.
C«ng ty KiÓm to¸n quèc tÕ Earnst & Young ®· ph¸t triÓn mét ph¬ng ph¸p Cho ®iÓm TÝn dông dµnh cho NHNT. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc x©y dùng bëi nhiÒu ma trËn cho ®iÓm tÝn dông, bao gåm c¸c chØ sè liªn quan ®Õn tÝn dông, tû träng cña tõng lo¹i chØ sè vµ mét hÖ thèng chÊm ®iÓm.
NHNT trªn c¬ së ph¬ng ph¸p cña E&Y, VCB sÏ x©y dùng c¸c chuÈn mùc cña ho¹t ®éng cho vay, gióp c¸c c¸n bé ng©n hµng cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t nhÊt vÒ b¶n th©n doanh nghiÖp, tiÕt kiÖm ®îc kh«ng Ýt c«ng søc vµ chi phÝ so víi viÖc vÉn tuÇn tù tiÕn hµnh c¸c bíc thÈm ®Þnh nh tríc kia. HÖ thèng nµy cã thÓ bao gåm nh÷ng th«ng tin sau:
Th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp:
th«ng tin dùa trªn b¸o c¸o tµi chÝnh míi nhÊt do doanh nghiÖp cung cÊp, tËp trung vµo kh¶ n¨ng thanh kho¶n, tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng, tæng sè d c«ng nî hiÖn t¹i vµ kh¶ n¨ng sinh lêi.
Ph¬ng ph¸p cho ®iÓm dùa trªn QuyÕt ®Þnh sè 57/2002Q§-NHNN ngµy 24/1/2002 cña Ng©n hµng Nhµ níc VN.
Th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong mét sè n¨m gÇn ®©y
quan hÖ cña doanh nghiÖp víi NHNT vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c; hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n vay.
Th«ng tin vÒ néi bé doanh nghiÖp
th«ng tin vÒ bé m¸y l·nh ®¹o doanh nghiÖp: tr×nh ®é qu¶n lý cña ban l·nh ®¹o; kinh nghiÖm kinh doanh vµ tÝnh kh¶ thi cña c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh.
2.5. Chó träng h¬n ®Õn chiÕn lîc s¶n phÈm
ChiÕn lîc s¶n phÈm x¸c ®Þnh nh÷ng g× ng©n hµng cã thÓ cung cÊp cho kh¸ch hµng. Ngµy nay, kh¸ch hµng kh«ng chØ cÇn ®Õn s¶n phÈm cña ng©n hµng nh mét lùa chän duy nhÊt mµ ®· cã nh÷ng thÞ trêng s¶n phÈm thËt sù cho phÐp kh¸ch hµng cã thÓ mua hµng tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ nhu cÇu c¶u m×nh. ChiÕn lîc s¶n phÈm híng tíi kh¸ch hµng tá ra lµ cã ý nghÜa trong thêi ®iÓm nµy khi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng ph¶i ®Æt nhu cÇu cña kh¸ch hµng lªn lµm môc tiªu ho¹t ®éng chÝnh míi cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng. V× vËy, ng©n hµng ngo¹i th¬ng còng cÇn ph¶i cã nh÷ng chiÕn lùc phï hîp vµ cã hiÖu qu¶
Ng©n hµng cÇn x©y dùng mét chiÕn lîc s¶n phÈm nh»m chèng l¹i nh÷ng hµnh ®éng bÊt lîi cña ng©n hµng kh¸c. Tríc hÕt, tríc nhu cÇu vay vèn néi tÖ t¨ng m¹nh, ng©n hµng cÇn chó träng vµo thu hót nguån vèn néi tÖ, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu c©n ®èi vÒ nguån vèn huy ®éng còng nh mÊt c©n ®èi vÒ c¸c kho¶n vay.
Thø hai lµ ng©n hµng ph¶i nhËn thøc râ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ng©n hµng kh«ng thÓ ho¹t ®éng theo quan niÖm kh¸ch hµng cÇn ®Õn m×nh, chØ b¸n nh÷ng g× m×nh cã mµ ph¶i b¸n nh÷ng g× kh¸ch hµng cÇn. ChØ cã nh thÕ, chiÕn lîc s¶n phÈm híng tíi kh¸ch hµng míi ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi c¸c ng©n hµng kh¸c. Bªn c¹nh ®ã víi ho¹t ®éng cña phßng nghiªn cøu kh¸ch hµng, ng©n hµng cã thÓ ®a ra nh÷ng chiÕn lîc Marketing phï hîp cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
Thø ba, ng©n hµng ph¶i ngµy cµng nhanh nh¹y trong vÊn ®Ò ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm tÝn dông. HiÖn nay cho vay lu©n chuyÓn míi ®ang ®îc ¸p dông kÌm theo dù ¸n nh»m cung cÊp vèn lu ®éng cho dù ¸n cña doanh nghiÖp. Nhng b¶n chÊt cña cho vay lu©n chuyÓn còng lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông trung vµ dµi h¹n ®îc cÊp cho nh÷ng kh¸ch hµng quen thuéc vµ cã chÊt lîng tÝn dông tèt, v× vËy khi ng©n hµng cung cÊp s¶n phÈm nµy cho kh¸ch hµng sÏ ®îc coi nh mét h×nh thøc u ®·i cho kh¸ch hµng, mang thªm nhiÒu tiÖn Ých cho kh¸ch hµng vµ gi÷ kh¸ch hµng l¹i víi ng©n hµng.
TiÕp tôc tiÕn hµnh viÖc x©y dùng s¶n phÈm tÝn dông míi mang tÝnh chuyªn biÖt cao dµnh cho c¸c kh¸ch hµng doanh nghiÖp võa vµ nhá ®i ®«i víi viÖc më réng chi nh¸nh t¹i nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín vµ c¸c vïng kinh tÕ míi ph¸t triÓn…
ThiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin ng©n hµng
Thùc tÕ cho thÊy hiÖn th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c cho vay còng nh c«ng t¸c qu¶n lý tÝn dông (c¶ t¹i Héi Së chÝnh vµ Chi nh¸nh) cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp, kh«ng ®¹t c¶ vÒ chÊt lîng lÉn sè lîng theo yªu cÇu. ChÝnh v× vËy, hÖ thèng th«ng tin cña Ng©n hµng trong thêi gian tíi cÇn ®îc chó träng ph¸t triÓn h¬n theo híng ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ cã tÝnh c¶nh b¸o. T¹i Héi së chÝnh cã mét bé phËn chuyªn tr¸ch thu thËp nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vµ dù b¸o c¸c lo¹i th«ng tin thuéc ngµnh nghÒ, mÆt hµng, kh¸ch hµng, l·i suÊt, tØ gi¸, ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó c¸c chi nh¸nh cã thÓ ®Þnh híng ho¹t ®éng tÝn dông hoÆc tho¶ thuËn cho vay kh¸ch hµng phï hîp.
Bíc ®Çu thùc hiÖn, ng©n hµng cã thÓ ®a ra nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ cho phßng th«ng tin tÝn dông cña ng©n hµng. Phßng nµy hiÖn nay chØ thùc hiÖn viÖc th«ng b¸o vÒ d nî cña kh¸ch hµng t¹i c¸c ng©n hµng kh¸c còng nh c¸c biÕn ®éng chÝnh trªn thÞ trêng. Khi c¸c phßng ban cÇn th«ng tin vÒ mét sè kh¸ch hµng cô thÓ lµm mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó cho vay kh¸ch hµng ®ã, phßng cha cung cÊp ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt, hoÆc viÖc cung cÊp th«ng tin cßn phô thuéc nguån th«ng tin tõ Ng©n hµng Nhµ níc. Cµng sím cµng tèt, ng©n hµng cÇn ph¶i thiÕt lËp ®îc mét c¬ së d÷ liÖu vÒ kh¸ch hµng chø kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng sè liÖu tµi chÝnh mµ kh¸ch hµng cung cÊp. M¹ng líi th«ng tin nµy sÏ mang tÝnh côc bé sö dông riªng cho ng©n hµng. M¹ng líi bao gåm nh÷ng bé phËn chñ yÕu nh: (1)bé phËn thu thËp th«ng tin (trong níc vµ ngoµi níc) vÒ c¸c lÜnh vùc: xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi, xu thÕ vµ c¸c biÕn ®éng cña thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu thÕ giíi, c¸c biÕn ®éng vÒ tû gi¸, th«ng tin vÒ doanh nghiÖp…; (2) bé phËn xö lý th«ng tin: g¹n läc c¸c th«ng tin cÇn thiÕt, ph©n tÝch th«ng tin…; (3) bé phËn cung cÊp th«ng tin : qu¶n lý vµ cung øng th«ng tin qua m¹ng LAN néi bé gióp cho tÊt c¶ c¸c phßng ban cã thÓ nhanh chãng cËp nhËt th«ng tin, gi¶m bít ®îc c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ vµ dµi dßng, cã chuyªn viªn phô tr¸ch m¹ng th«ng tin cña ng©n hµng vµ s½n sµng céng t¸c nh chuyªn viªn vÒ th«ng tin mçi khi c¸c phßng ban cÇn tíi. Thay ®æi quy tr×nh nhËp sè liÖu vµo m¹ng nh»m khai th¸c ®îc c¸c th«ng tin mang tÝnh c¶nh b¸o nh th«ng tin vÒ c¸c Hîp ®ång tÝn dông ®· ký song cha gi¶i ng©n, th«ng tin nî xÊu tiÒm Èn…
Nguån th«ng tin vÒ kh¸ch hµng ®Ó hç trî cho c¸n bé tÝn dông ®îc lÊy tõ (i) c¸c phßng ban kh¸c trong ng©n hµng cã giao dÞch víi kh¸ch hµng vay; (ii) c¸c nhµ cung cÊp chÝnh cña kh¸ch hµng vay cã th«ng tin vÒ kh¶ n¨ng cña kh¸ch hµng vay trong viÖc thanh to¸n tiÒn hµng mua tõ c¸c nhµ cung cÊp nµy; (iii) c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c; (iv) trung t©m th«ng tin tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ níc vµ; (v) tõ chÝnh kh¸ch hµng vay.
Ngoµi ra ng©n hµng cã thÓ ®Çu t ®Ó thµnh lËp mét c«ng ty chuyªn cung cÊp th«ng tin cho c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c, thu phÝ cung cÊp. Vèn ®Çu t vµo ®©y kh«ng chØ phôc vô cho b¶n th©n ng©n hµng mµ cßn gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. HoÆc thËm chÝ ng©n hµng cã thÓ tËn dông ngay hÖ thèng th«ng tin m×nh ®ang cã vµ tiÕn hµnh nèi m¹ng toµn cÇu, cã thÓ ®¸p øng th«ng tin vÒ thÞ trêng vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cho tÊt c¶ nh÷ng tæ chøc quan t©m ®Õn m«i trêng ®Çu t trµn ®Çy triÓn väng nµy. Trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c ng©n hµng kh«ng cã nghÜa lµ lµm rß rØ th«ng tin mµ môc ®Ých chÝnh lµ phôc vô cho sù an toµn cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Thêi gian ®Çu cã thÓ ho¹t ®éng miÔn phÝ ®Ó thu hót kh¸ch hµng vµ kh¼ng ®Þnh uy tÝn còng nh chÊt lîng cña nguån th«ng tin, sau mét thêi gian tiÕn hµnh thu phÝ, kh¼ng ®Þnh chÊt lîng cña th«ng tin ®i ®«i víi gi¸ trÞ ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc th«ng tin ®ã.
C«ng viÖc tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin lµ mét kh©u c¬ b¶n trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng th«ng tin. Th«ng tin cã thÓ ®îc thu thËp tõ nhiÒu nguån nhng nguån c¬ b¶n nhÊt còng lµ tõ chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp. ë ®©y ng©n hµng ph¶i tËn dông ®îc tÊt c¶ nh÷ng lîi thÕ trong quan hÖ tríc kia còng nh tµi ngo¹i giao, khÐo lÐo ®Ó thuyÕt phôc doanh nghiÖp cung cÊp th«ng tin cho m×nh. Ngoµi ra, c¸c nguån kh«ng chÝnh thøc còng ph¶i ®îc tËn dông triÖt ®Ó nhng ph¶i thËn träng vµ nh¹y bÐn. C¸c c¸n bé còng cÇn ®Õn sù gióp ®ì, phèi hîp cña c¸c ban, ngµnh liªn quan míi cã thÓ cã ®îc nh÷ng th«ng tin tæng qu¸t nhÊt vÒ doanh nghiÖp.
2.7. T¨ng cêng ho¹t ®éng nghiªn cøu kh¸ch hµng
Phßng kh¸ch hµng dùa trªn nh÷ng th«ng tin do m¹ng th«ng tin cung cÊp ®Ó cã thÓ cã nh÷ng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ vÒ kh¸ch hµng. Mét m¶ng chñ yÕu trong nh÷ng th«ng tin quan träng mµ phßng nµy cã thÓ cung cÊp cho phßng ®Çu t dù ¸n lµ c¸c ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i vÒ kh¸ch hµng, cho ®iÓm tÝn dông kh¸ch hµng vµ ph©n lo¹i thÞ trêng kh¸ch hµng môc tiªu.
Thùc chÊt Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ®· cã ®Ò ¸n x©y dùng hÖ thèng cho ®iÓm tÝn dông dùa trªn mét lo¹t c¸c tiªu chÝ nh: kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cña ban gi¸m ®èc doanh nghiÖp, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng vµ trong néi bé ngµnh, quan hÖ gi÷a ban gi¸m ®èc vµ c«ng nh©n viªn còng nh quan hÖ trong néi bé ban gi¸m ®èc ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn dù ¸n nh thÕ nµo...
C¬ cÊu kh¸ch hµng ¶nh hëng tíi thu nhËp cña ng©n hµng, v× thÕ phßng nghiªn cøu kh¸ch hµng ph¶i ®a ra ®îc c¬ cÊu kh¸ch hµng phï hîp víi mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng cña riªng ng©n hµng. C¸c kh¸ch hµng lµ TCty lín cña nhµ níc lµ c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng mµ ng©n hµng cÇn ph¶i tÝch cùc duy tr× nhng tríc sù c¹nh tranh ngµy mét m¹nh mÏ cña c¸c ng©n hµng kh¸c ®ang dÇn dÇn chia sÎ c¸c kh¸ch hµng quan träng nµy, ng©n hµng cÇn ph¶i nhanh chãng më réng thÞ trêng, ®a d¹ng ho¸ kh¸ch hµng nh»m chiÕm ®îc u thÕ trªn thÞ trêng tÝn dông trung vµ dµi h¹n. ThÞ trêng doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang rÊt réng lín vµ ph¸t triÓn m¹nh nhng ng©n hµng cha cã ®ñ th«ng tin vµ ®iÒu kiÖn x©y dùng mét s¶n phÈm cã tÝnh chuyªn biÖt so víi c¸c ng©n hµng kh¸c nªn ®©y vÉn lµ mét nhiÖm vô mµ ng©n hµng ph¶i cè g¾ng thùc hiÖn trong thêi gian tíi. §èi víi thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ cã vèn ®Çu t cña níc ngoµi ng©n hµng míi chØ cã thÓ th©m nhËp rÊt n«ng vµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc cha cao. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam còng cha lµ kh¸ch hµng cña ng©n hµng. Râ rµng ®©y lµ nh÷ng thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng mµ ng©n hµng ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu vÒ vèn, tr×nh ®é nghiÖp vô còng nh n©ng cao uy tÝn cña ng©n hµng míi mong cã ®îc chç ®øng vµ giµnh ®îc lßng tin cña kh¸ch hµng.
2.8. C«ng nghÖ ng©n hµng vµ cung øng dÞch vô ng©n hµng
Tuy ng©n hµng ®· cã nh÷ng nç lùc vît bËc ®Ó c¶i tiÕn còng nh ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo ho¹t ®éng ng©n hµng nhng nh÷ng g× cßn ph¶i cè g¾ng vÉn cßn rÊt nhiÒu v× tr×nh ®é c«ng nghÖ cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng so víi c¸c ng©n hµng trong níc tuy lµ vît tréi nhng l¹i cha thÓ so s¸nh víi tr×nh ®é chung trong khu vùc, nhÊt lµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi cã trang bÞ c«ng nghÖ v« cïng hiÖn ®¹i.
¦u tiªn cao nhÊt cÇn ®îc ph¸t triÓn trong sè c¸c øng dông nghiÖp vô ng©n hµng lâi (core banking) chÝnh lµ viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin kh¸ch hµng tËp trung mang tÝnh quèc gia (country-wide) lµm nÒn t¶ng cho mét lo¹t c¸c øng dông kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c hÖ thèng qu¶n lý mèi quan hÖ kh¸ch hµng vµ qu¶n lý tri thøc. Trªn nÒn t¶ng hÖ thèng ng©n hµng b¸n lÎ ®· ®îc triÓn khai vµ ¸p dông trªn toµn hÖ thèng, hå s¬ th«ng tin kh¸ch hµng ®îc chuÈn ho¸, liªn kÕt c¸c øng dông b¸n lÎ vµ tiÕp tôc më réng ®Ó ®ång nhÊt víi c¸c øng dông kh¸c nh b¸n bu«n, tµi trî th¬ng m¹i.
Tríc m¾t c¸c c¸n bé ng©n hµng nªn n¾m v÷ng vµ sö dông nhuÇn nhuyÔn c¸c c«ng nghÖ hiÖn cã trong ng©n hµng, ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng nghÖ hiÖn cã. Cã nh vËy hä míi cã c¬ së ®Ó tiÕp nhËn vµ sö dông c¸c c«ng nghÖ míi h¬n mµ kh«ng gÆp khã kh¨n hay lóng tóng ®¸ng kÓ.
Ng©n hµng nªn ®Çu t nhiÒu h¬n n÷a vµo viÖc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ hç trî cho c¸c c¸n bé tÝn dông trong c«ng t¸c thÈm ®Þnh mµ ®¬n gi¶n nhÊt lµ hÖ thèng m¸y tÝnh ®Çy ®ñ,b»ng c¸c phÇn mÒm tiªn tiÕn vµ c¸c thiÕt bÞ kÕt nèi thu thËp th«ng tin...
Bªn c¹nh ®ã viÖc øng dông c¸c c«ng nghÖ míi sÏ gãp phÇn gióp cho tèc ®é giao dÞch t¨ng nhanh, t¹o nªn mét lîi thÕ míi cho ng©n hµng trong cè g¾ng thu hót kh¸ch hµng.
Kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ thay thÕ c¸c trang thiÕt bÞ l¹c hËu, kh«ng ®ång bé b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng giao dÞch cña ng©n hµng dîc tiÕn hµnh thuËn lîi vµ su«n sÎ nhÊt.
Song song víi viÖc duy tr× trªn c¬ së hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, øng dông c¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin, quan ®iÓm vµ c¸ch thøc nh×n nhËn vÒ mét ng©n hµng hiÖn ®¹i trªn nÒn t¶ng internet ®ang ngµy mét phæ biÕn vµ chi phèi mäi ho¹t ®éng tµi chÝnh th¬ng m¹i (e-banking); ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng nh Ng©n hµng t¹i nhµ (home-banking), ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i (voice-banking), ng©n hµng di ®éng (mobile-banking), internet banking, ng©n hµng m¹ng (net-bank), th¬ng m¹i ®iÖn tö (B2B vµ B2C); Ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸t hµnh vµ thanh to¸n thÎ c¸c lo¹i, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i thÎ ph¸t hµnh nh thÎ néi ®Þa, thÎ ghi nî, thÎ liªn kÕt….
2.9. §Èy m¹nh ho¹t ®éng c¬ cÊu l¹i nî
C«ng t¸c c¬ cÊu l¹i nî cña ng©n hµng còng rÊt cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cho vay dµi h¹n cña ng©n hµng. Nî cña ng©n hµng Ngo¹i th¬ng cÇn ®îc ph©n chia theo 3 nhãm: nî cã tµi s¶n b¶o ®¶m, nî kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m vµ con nî kh«ng cßn tån t¹i; vµ nî kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m vµ con nî vÉn cßn tån t¹i. Ng©n hµng sÏ dïng nguån dù phßng rñi ro ®Ó trang tr¶i cho nh÷ng kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ë nhãm 1 vµ 3. Nh÷ng kho¶n nî nµy chñ yÕu lµ nî chê xö lý liªn quan ®Õn c¸c vô ¸n vµ nî qu¸ h¹n l©u n¨m cña c¸c doanh nghiÖp ®· gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n. Thùc chÊt ®©y kh«ng ph¶i lµ xo¸ nî mµ lµ chuyÓn nî ra ngo¹i b¶ng ®Ó lµm s¹ch b¶ng tæng kÕt, sau ®ã sÏ cã biÖn ph¸p ®Ó tËn thu nî. Nh÷ng kho¶n nî cã kh¶ n¨ng thu håi sÏ ®îc chuyÓn sang AMC ®Ó xö lý. Nh÷ng kho¶n nî nhãm 2 chñ yÕu lµ nh÷ng kho¶n nî mµ Nhµ níc ®· cho phÐp khoanh mµ con nî kh«ng cßn tån t¹i sÏ ®îc Nhµ níc hç trî t¸i cÊp vèn trong thêi gian ng¾n nhÊt... Cïng víi sù ra ®êi cña c«ng ty VCB-AMC, hy väng ng©n hµng sÏ cã ®îc nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong ho¹t ®éng cho vay trung-dµi h¹n cña m×nh nh»m ®¹t chØ tiªu ®¹t tèc ®é t¨ng trëng tÝn dông 15-20% n¨m.
KÕT LUËN
Trong bèi c¶nh hiÖn nay cña nÒn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng, viÖc më réng cho vay trung-dµi h¹n lµ rÊt cÇn thiÕt víi mçi ng©n hµng. Ta cã thÓ nh×n nhËn lîi Ých cña viÖc gia t¨ng cho vay trung-dµi h¹n lµ rÊt lín, gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t cña Ng©n hµng, chia xÎ rñi ro, t¨ng nguån lîi nhuËn æn ®Þnh, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §©y lµ thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng vµ høa hÑn mµ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng cÇn khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó, hiÖu qu¶. Qua thêi gian c«ng t¸c t¹i Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, t«i nhËn thÊy Ngana hµng ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc trong viÖc t¨ng cêng c«ng t¸c cho vay trung-dµi h¹n vµ ®a d¹ng ho¸ c¬ së kh¸ch hµng, tuy nhiªn Ng©n hµng cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n tõ nhiÒu phÝa: m«i trêng ph¸p lý, doanh nghiÖp vµ b¶n th©n Ng©n hµng. §Ó th¸o gì nh÷ng khã kh¨n nµy cÇn ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a Ng©n hµng, doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ qua qu¶n lý Nhµ níc. Cã nh vËy, tÝn dông ng©n hµng míi ®¹t hiÖu qu¶ cao, kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ. T«i mong r»ng nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ®îc tr×nh bµy trong Kho¸ luËn Tèt nghiÖp nµy cã thÓ phÇn nµo gi¶i quyÕt ®îc yªu cÇu c¶i thiÖn t×nh h×nh cho vay trung vµ dµi h¹n t¹i Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng hiÖn nay, gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña §Ò ¸n T¸i C¬ cÊu Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng tiÕn ®Õn trë thµnh ng©n hµng hµng ®Çu t¹i ViÖt nam vµ lµ ng©n hµng quèc tÕ cÊp khu vùc, v× sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia, ®a ®Êt níc tiÕn nhanh theo con ®êng CNH-H§H, héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ quèc tÕ.
Tµi liÖu tham kh¶o
Peter S. Rose, “Qu¶n trÞ Ng©n hµng Th¬ng m¹i”, NXB McGraw-Hill Irwin, 1/1988.
Paul G. Keate, “Kinh tÕ häc Qu¶n lý”, Prentice Hall PTR, 1/1996.
TS. NguyÔn V¨n TiÕn: “§¸nh gi¸ vµ Phßng ngõa Rñi ro trong Kinh doanh Ng©n hµng”. NXB Thèng Kª-2002.
LuËt Ng©n hµng vµ LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông ViÖt nam, NXB Thèng kª, T4/1999.
Gi¸o tr×nh Ph©n tÝch vµ qu¶n lý dù ¸n ®Çu t, §H Kinh tÕ Quèc d©n
Quy ®Þnh vÒ thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t trung dµi h¹n cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng.
B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng n¨m 1999-2003.
“§Ò ¸n T¸i C¬ cÊu Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ®Õn n¨m 2005” – 2001.
Khung cÈm nang qu¶n lý rñi ro cña Earnst & Young, 2002.
T¹p chÝ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam c¸c n¨m 1999-2003.
T¹p chÝ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt nam sè 1+2+3/2003 “C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ViÖt nam tríc th¸ch thøc vµ héi nhËp”, “Vietcombank – 40 n¨m x©y dùng vµ trëng thµnh”.
T¹p chÝ ThÞ trêng Tµi chÝnh TiÒn tÖ, sè 24 ngµy 15/12/2002.
T¹p chÝ Ng©n hµng (Banking Review) cña Ng©n hµng Nhµ níc, sè 0866-7462, chuyªn ®Ò 2003; Sè 1+2/2003.
Thêi b¸o Ng©n hµng, Xu©n Quý mïi 2003.
Website cña Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng.
******
._.