Nâng cao khả năng cạnh tranh cho xuất khẩu hàng Thuỷ sản Việt Nam vào thị trường EU

g, hướng về xuất khẩu. Để thực hiên chủ trương này, cùng với việc đẩy mạnh tiến trình CNH-HĐH, chúng ta phải tăng cường mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt tập trung phát triển những ngành hàng xuất khẩu mà nước nhà có lợi thế về mọi mặt. Nhìn vào hiện trạng kinh tế Việt Nam ta thấy, trong số những mặt hàng có thuận lợi lớn trên thị trường xuất khẩu hiện nay phải kể tới là mặt hàng Thuỷ sản. Thuỷ sản với tiềm năng khai thác về nguồn lực, cũng như thị trường xuất khẩu, là một lĩnh vực sử dụng nhiều lao động với kỹ năng không cao, vốn đầu tư ít, công nghệ đơn giản là những yếu tố đặc trưng của một nền kinh tế đang phát triển trong giai đoạn đầu của thời kỳ công nghiệp hoá. Sự mở rộng của khu vực này đã không những thu được nguồn kim nghạch xuất khẩu lớn cho đất nước mà còn giúp giải quyết được nhiều công ăn việc làm- vốn là vấn đề căng thẳng trong điều kiện của nước ta hiện nay, và nhờ đó góp phần quan trọng vào việc đảm bảo nguồn thu nhập cho người lao động. Vì vậy việc tìm kiếm thị trường cho xuất khẩu thuỷ sản là một trong những việc cấp bách của các nhà xuất khẩu Việt Nam. Ngoài ra thị trường nhập khẩu thuỷ sản lớn của Việt Nam như: Mỹ, Nhật Bản thì hiện nay EU cũng là một thị trường nhập khẩu thuỷ sản đầy tiềm năng. Việt Nam và EU chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào 22/10/1990. Mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và EU càng hiệu quả hơn sau khi Việt Nam và EU kí kết hiệp đinh thương mại-17/7/1995. Kể từ đó đến nay mối quan hệ này ngày càng phát triển mạnh mẽ. Thuỷ sản là một trong những lĩnh vực đầu tiên và hiệu quả nhất trong mối quan hệ thương mại giữa hai bên. Ngay từ những ngày đầu tiên của quá trình đổi mới ở Việt Nam, ngành Thuỷ sản Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng các sản phẩm để có thể cạnh tranh và thâm nhập vào cả thị trường khó tính nhất của thế giới trong đó có EU. Trong những năm gần đây, thị trường hàng Thuỷ sản thế giới có nhiều biến động và chịu sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Mặc dù nhu cầu hàng Thuỷ sản có xu hướng tăng cao, đặc biệt là các nước phát triển lại mở rộng sản xuất và khai thác Thuỷ sản, đồng thời do áp dụng các thành tựu tiến bộ của khoa học kỹ thuật cho nên năng suất nuôi trồng và khai thác Thuỷ sản được tăng lên đáng kể. Chính vì vậy, giá nhiều hàng Thuỷ sản có xu hướng giảm xuống, đã làm nhà sản xuất Thuỷ sản không đủ khả năng cạnh tranh và phải phá sản. Do vậy việc tìm kiếm phát triển thị trường xuất khẩu các hàng Thuỷ sản cũng gặp nhiều khó khăn. Để chiếm lĩnh thị trường buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao cạnh tranh cho hàng Thuỷ sản xuất khẩu. Đó cũng là lí do chính cho em thực hiện Đề tài “Nâng cao khả năng cạnh tranh cho xuất khẩu hàng Thuỷ sản Việt Nam vào thị trường EU”. Đề tài này gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về năng lực cạnh tranh. Chương 2: Thực trạng xuất khẩu hàng Thuỷ sản Việt Nam vào EU. Chương 3: Phương hướng, giải pháp đưa hàng Thuỷ sản Việt Nam vào EU. Trong quá trình làm đề tài này, Em đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình của cô giáo - PGS.TS. Lê Thị Anh Vân. Em xin chân thành cảm ơn cô đã tạo điều kiện tốt nhất cho em hoàn thành đề tài này. Em xin chân thành cảm ơn ! Chương 1 Lý luận về năng lực cạnh tranh I. Vai trò của nâng cao năng lực cạnh tranh 1. Khái niệm, vai trò năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Khái niệm năng lực cạnh tranh: Trước tiên để có thể hiểu được năng lực cạnh tranh, chúng ta cần phải hiểu cạnh tranh là gì? Cạnh tranh của doanh nghiệp là sự ganh đua giữa các doanh nghiệp trên thị trường nhằm tạo lợi thế cho mình và thu được nhiều lợi nhuận hơn. Thực chất của cạnh tranh là sự tranh giành về lợi ích kinh tế giữa các chủ thể tham gia thị trường: đối với người mua họ muốn mua được hàng hoá có chất lượng cao với một mức giá thấp. Còn ngược lại, các nhà doanh nghiệp bao giờ cũng muốn tối đa hoá lợi nhuận của mình, vì mục tiêu lợi nhuận, họ phải giảm chi phí, tìm cách giành giật khách hàng và thị trường về phía mình, như vậy cạnh tranh sẽ xảy ra. Khái niệm năng lực cạnh tranh. Năng lực cạnh tranh là tổng thể các yếu tố gắn trực tiếp với hàng hoá cùng với các điều kiện, công cụ và biện pháp cấu thành khả năng của các doanh nghiệp trong ganh đua với nhau nhằm chiếm lĩnh thị trường, giành khách hàng và đem lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp tham gia cạnh tranh. Vai trò : Thứ nhất, vai trò to lớn nhất của cạnh tranh là chiếm lĩnh thị trường, giành giật lấy thị phần lớn trước các đối thủ cạnh tranh của mình. Từ đó thu về lợi nhuận lớn. Thứ hai, cạnh tranh làm tăng khả năng mở rộng thị trường, giúp cho việc quảng bá thương hiệu sản phẩm tới tay người tiêu dùng được dễ dàng hơn và khi thương hiệu sản phẩm được người tiêu dùng ưa thích thì khả năng tiêu thụ của mặt hàng đó sẽ tăng dẫn đến doanh thu lớn, đem về lợi nhuận cao. Thứ ba, cạnh tranh là động lực khiến các doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất theo chiều sâu cũng như bề rộng. Bởi lẽ, khi tham gia cạnh tranh, các doanh nghiệp sẽ phải nỗ lực để dành lấy những cơ hội tốt nhất, nhưng muốn đạt được điều này thì doanh nghiệp đó cần có những điều kiện cạnh tranh hơn các đối thủ của mình tức là doanh nghiệp đó phải nâng cao chất lượng sản xuất cũng như mối quan hệ thị trường. Thứ tư, nâng cao cạnh tranh khiến cho các doanh nghiệp phải cải tiến chất lượng sản phẩm, điều này dẫn tới ngươi tiêu dùng sẽ nhận được những sản phẩm tốt nhất. Cũng nhờ đó mà thị trường sẽ loại bỏ được những sản phẩm kém chất lượng. Như vậy, cạnh tranh có rất nhiều vai trò, nhưng phải kể tới vai trò to lớn nhất vẫn là chiếm lĩnh thị trường, mở rộng thị phần, nâng cao lợi nhuận, và chọn lọc được những sản phẩm tốt nhất tới tay người tiêu dùng. 2. Các tiêu chí phản ánh năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp 2.1. Tiêu chí định lượng Dưới giác độ định lượng ta đánh giá năng lực cạnh tranh thông qua thị phần. Thị phần được định nghĩa là tỉ lệ phần trăm thị trường mà doanh nghiệp chiếm lĩnh được. Nó là một chỉ tiêu tổng hợp để đánh giá năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp. Thị phần càng lớn thể hiện rõ năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp càng mạnh. 2.2. Chỉ tiêu định tính Dưới giác độ định tính, năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp gắn liền với các nhân tố tác động như: chi phí sản xuất, hiệu quả sử dụng thiết bị, chất lượng lao động, sản phẩm sẵn có và tiện dụng, quan hệ khách hàng, hiệu quả trong dịch vụ khách hàng, tổ chức hoạt động bán hàng, kỹ năng buôn bán với giá linh hoạt, dịch vụ khách hàng… 2.2.1. Về sản phẩm: Điều quan trọng nhất đối với một doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh là phải trả lời được câu hỏi cơ bản: sản xuất cái gì? sản xuất cho ai? Sản xuất như thế nào? Và như vậy, doanh nghiệp đã xây dựng cho mình một chính sách sản phẩm. Không một doanh nghiệp nào hoạt động trên thị trường mà lại không có sản phẩm kinh doanh cho dù là vô hình hay hữu hình. Vì vậy, doanh nghiệp nào có sản phẩm thích ứng được với thị trường một cách nhanh chóng thì mới có thể tiêu thụ trên thị trường, mở rộng thị trường và tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Sức cạnh tranh của một sản phẩm được đánh giá thông qua các tiêu chuẩn về chất lượng, chức năng, kiểu dáng của sản phẩm và nhãn hiệu bao bì. Trong đó, chất lượng sản phẩm đóng vai trò then chốt. Nếu như trước kia giá cả được coi là yếu tố quan trọng nhất trong cạnh tranh thì ngày nay nó đã phải nhường chỗ cho chỉ tiêu chất lượng sản phẩm. Trên thực tế, cạnh tranh bằng giá là “biện pháp nghèo nhất” vì nó làm giảm lợi nhuận thu được. Ngược lại, với cùng một loại sản phẩm, chất lượng sản phẩm nào tốt đáp ứng được yêu cầu thì người tiêu dùng cũng sẵn sàng mua với mức giá cao hơn, nhất là trong thời đại ngày nay, khi mà khoa học kỹ thuật đang trong giai đoạn phát triển mạnh, đời sống nhân dân được nâng cao nhiều so với trước. 2.2.2. Về giá thành Giá thành sản phẩm (bao gồm giá thành sản xuất và giá thành toàn bộ) được hình thành từ các chi phí trực tiếp và gián tiếp phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh như chi phí nhân công, chi phí nguyên vật liệu, chi phí khấu hao tài sản cố định…Trong cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, nếu các yếu tố khác tương đương nhau thì doanh nghiệp nào có giá thành sản phẩm thấp hơn sẽ có sức cạnh tranh cao hơn. Thật vậy, khi cạnh tranh trên phạm vi toàn cầu tăng lên thì lợi nhuận sẽ bị hạn chế. Để giữ vững lợi nhuận, doanh nghiệp cần phải tìm mọi cách giảm chi phí nhằm cho phép đưa ra thị trường sản phẩm với giá cả cạnh tranh. Ngày nay, trong môi trường cạnh tranh quốc tế thì điều kiện tiên quyết để thành công đối với một doanh nghiệp là giảm tối đa giá thành và rủi ro. Ngoài ra, giá thành sản phẩm còn là một nhân tố ảnh hưởng đến giá bán. Trong khi đó, giá bán cũng là một công cụ cạnh tranh rất hữu hiệu đối với người mua, khi mua hàng yếu tố giá luôn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến các quyết định mua hàng. 2.2.3. Về khả năng tiếp cận thị trường: Đánh giá về khả năng tiếp cận thị trường của doanh nghiệp thường căn cứ vào: các tiêu thức về kênh phân phối chính sách kích thích tiêu thụ sản phẩm (quảng cáo, khuyến mại…). Ngày nay, những hạn chế trong giai đoạn sản xuất đã được khắc phục do sự phát triển của khoa học – công nghệ, nhưng doanh nghiệp lại vấp phải những khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm bởi môi trường cạnh tranh ngày càng trở nên gay gắt. Vì vậy, doanh nghiệp nào tiếp cận thị trường tốt hơn sẽ có cơ hội tồn tại nhiều hơn các đối thủ cạnh tranh khác. Để tiếp cận thị trường, doanh nghiệp cần phải tiến hành các hoạt động tuyên truyền, nhằm cung cấp các thông tin về sản phẩm cho khách hàng cũng như các hoạt động khác để xây dựng thiện cảm và lòng tin của người tiêu dùng về sản phẩm. Từ đó khuyến khích khách hàng hành động mua hàng của đơn vị. Khi khách hàng có nhu cầu mua hàng, doanh nghiệp phải đảm bảo chuyển hàng hoá đến tay người tiêu dùng một cách thuận tiện và nhanh chóng nhất thông qua hệ thống kênh phân phối của mình. Kênh phân phối, là một tập hợp các công ty hay cá nhân tự gánh vác, giúp đỡ chuyển giao cho một ai đó quyền sở hữu đối với hàng hoá hay dạch vụ trên con đường từ nhà sản xuất đến người tiêu dùng. Tùy thuộc vào đặc điểm của khách hàng, của sản phẩm, của những người trung gian và môi trường kinh tế, văn hoá, phong tục, tập quán mà có thể tổ chức các kênh phân phối khác nhau. Hàng hoá là tư liệu sản xuất, được phân phối thông qua lực lượng bán hàng của người sản xuất một cách trực tiếp hoặc phân phối gián tiếp thông qua các nhà phân phối, các đại lý hoặc người bán buôn. Để lựa chọn các kênh phân phối, các nhà sản xuất cần căn cứ vào thị trường từng nước, lựa chọn từng đại lý, người phân phối cụ thể. Tóm lại, có thể rút ra một quan điểm chung nhất là: Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được xác định bởi những điểm mạnh, những ưu thế tương đối của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh. Một doanh nghiệp có nhiều ưu điểm, thế mạnh, có tiềm năng hơn các đối thủ thì doanh nghiệp đó sẽ có năng lực cạnh tranh cao hơn. Ưu điểm đó có thể là chất lượng sản phẩm tốt hơn, giá bán rẻ hơn, giá thành sản xuất thấp hơn, nguồn tài chính dồi dào hơn, công nghệ tiên tiến hơn, năng suất lao động cao hơn… Xét cho cùng, mục tiêu cạnh tranh là nhằm thu hút được nhiều khách hàng hơn, tăng lợi nhuận. Chính vì vậy, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cũng có thể hiểu là khả năng của doanh nghiệp trong việc tạo ra sức mạnh thu hút khách hàng. Đương nhiên, doanh nghiệp nào thu hút được nhiều khách hàng hơn thì doanh nghiệp đó có khả năng cạnh tranh cao hơn. 3. Những nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế Bất kỳ một doanh nghiệp nào khi tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh bao giờ cũng gắn liền với môi trường kinh doanh, đó là các yếu tố ngoài doanh nghiệp. Vì vậy, doanh nghiệp đó sẽ chịu ảnh hưởng và tác động bởi các nhân tố này: 3.1. Môi trường kinh tế Một nền kinh tế phát triển với tốc độ cao sẽ kéo theo sự tăng thu nhập cũng như khả năng thanh toán của người dân. Mặt khác, nền kinh tế phát triển mạnh có ý nghĩa là khả năng tích tụ và tập trung tư bản lớn. Như vậy, tốc độ đầu tư phát triển cho sản xuất kinh doanh sẽ tăng lên. Đây chính là cơ hội tốt cho doanh nghiệp phát triển. Doanh nghiệp nào có khả năng nắm bắt được những cơ hội này thì chắc chắn sẽ thành công và sức cạnh tranh cũng tăng lên. Tuy nhiên, do sự tăng trưởng của nền kinh tế sẽ kéo theo sự tăng lên một cách nhanh chóng số lượng các doanh nghiệp tham gia thị trường và như vậy mức độ cạnh tranh sẽ trở nên gay gắt hơn. Ai đi trước trong cuộc cạnh tranh này người đó sẽ chiến thắng. Ngược lại, khi nền kinh tế đang trong giai đoạn suy thoái, tỷ lệ lạm phát tăng làm cho giá cả tăng, sức mua của người dân bị giảm sút, các doanh nghiệp phải tìm mọi cách giữ khách hàng, do đó cạnh tranh trên thị trường sẽ khốc liệt hơn. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, môi trường kinh tế là một yếu tố rất nhạy cảm, dễ bị tác động. Thật vậy, khủng hoảng kinh tế không bao giờ ảnh hưởng chỉ trong phạm vi một quốc gia mà tác động lan truyền trong cả khu vực, thậm chí trên phạm vi toàn cầu. Mức độ tàn phá cũng ngày một nặng nề hơn, tần suất xuất hiện cũng dày đặc hơn. điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tạo được một năng lực cạnh tranh tốt hơn để có thể sẵn sàng đương đầu với những “cơn bão khủng khiếp”, đang đe doạ sự sống còn của doanh nghiệp. 3.2. Môi trường luật pháp, chính trị Luật pháp rõ ràng, chính trị ổn định là môi trường thuận lợi đảm bảo sự bình đẳng cho các doanh nghiệp tham gia cạnh tranh và cạnh tranh có hiệu quả, ổn định về chính trị đem lại sự lành mạnh hoá xã hội, ổn định kinh tế tạo hành lang thông thoáng cho sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp .Trong điều kiện bình thường, một doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng do những thay đổi của hệ thống pháp luật. Luật pháp là yếu tố dễ dàng bị áp đặt nên dễ dàng bị thay đổi. Những ảnh hưởng của những thay đổi gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc hoạch định chiến lược kinh doanh lâu dài của mình. Trong quá trình toàn cầu hoá, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi các quy định, luật pháp, thủ tục của nước sở tại. Mọi sự biến động về môi trường luật pháp, chính trị của một nước trên thế giới đều có khả năng ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trong nước. Trong điều kiện đó, sự thấu hiểu thông lệ và luật pháp quốc tế là cơ sở quan trọng giúp doanh nghiệp tránh được những tổn thất không đáng có trong nỗ lực chiếm lĩnh thị trường. 3.3. Khả năng thâm nhập thị trường của doanh nghiệp tiềm ẩn Đó là sự xuất hiện của các công ty mới tham gia vào thị trường nhưng có khả năng mở rộng sản xuất, chiếm lĩnh thị trường của các công ty khác.. 3.4. Nhân tố cung ứng đầu vào cho doanh nghiệp Là nhân tố phản ánh mối tương quan giữa nhà cung cấp với doanh nghiệp ở khía cạnh sinh lợi, tăng giá hoặc giảm giá, giảm chất lượng hàng hoá khi tiến hành giao dịch với công ty. Nhà cung cấp có thể chi phối đến doanh nghiệp do sự thống trị hoặc khả năng độc quyền của một số ít nhà cung cấp. Nhà cung cấp có thể đe doạ tới doanh nghiệp do sự thay đổi chi phí của sản phẩm mà người mua phải chấp nhận và tiến hành do sự đe doạ tiềm tàng và do sự liên kết của những nhà cung cấp gây ra. 3.5. Nhân tố khách hàng Khách hàng là nhân tố quyết định đến sự thành công hay thất bại trong kinh doanh của doanh nghiệp. Doanh nghiệp nào thu hút được nhiều khách hàng mới càng có được kết quả kinh doanh cao. Khách hàng lựa chọn sản phẩm mà doanh nghiệp cung cấp không chỉ bởi chất lượng, giá cả mà đôi khi cả dịch vụ chăm sóc khách hàng của doanh nghiệp. Một nhóm khách hàng có liên quan đến nhau sử dụng sản phẩm của doanh nghiệp cũng là mối quan tâm của những khách hàng khác… Vì vậy, doanh nghiệp cũng cần tập trung chú ý đến nhóm khách hàng tiềm năng để duy trì phát triển thêm nhiều khách hàng mới. 3.6. Nhân tố cạnh tranh nội bộ ngành Các công ty trong cùng ngành cạnh tranh khốc liệt với nhau về giá cả, sự khác biệt hoá sản phẩm hoặc sự đổi mới sản phẩm giữa các công ty hiện đang cùng tồn tại trong thị trường. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, sự cạnh tranh này ngày càng gay gắt là do đối thủ cạnh tranh nhiều hơn và mạnh hơn về mọi mặt như vốn, công nghệ, trình độ quản lý, kinh nghiệm thị trường… II. đặc điểm của thị trường eu 1. Đặc điểm thị trường EU là một liên minh kinh tế của 15 quốc gia nằm trong khu vực Châu Âu, kể từ ngày 1/5/2004 EU kết nạp thêm 10 quốc gia mới đã đưa tổng số thành viên lên 25, và trở thành một liên minh kinh tế, tiền tệ lớn nhất thế giới. Như vậy, xét về thị trường thì EU là một thị trường chung với những chính sách và quy định chung cho tất cả 25 nước thành viên. Do đó, nó mang những đặc điểm sau: 1.1. EU là một thị trường có quy mô lớn EU với khoảng 500 triệu người tiêu dùng có nhu cầu tiêu thụ đa dạng. Nhưng từ lâu nó vẫn được biết đến là một thị trường “sang trọng” và khó tính. Kể từ khi Việt Nam và EU bình thường hoá mối quan hệ (tháng 10/1990), sự hợp tác trên lĩnh vực kinh tế và thương mại giữa 2 bên liên tục được cải thiện và phát triển. Tiến trình đó được thúc đẩy bởi những hiệp định song phương được ký kết trong đó có hiệp định khung về hợp tác Việt Nam – EU ngày 17/7/1999 đã tạo ra những cơ sở thuận lợi mới cho 2 bên. Buôn bán 2 chiều năm 1990 là 300 triệu USD năm 1995 tăng lên 2 tỷ USD, năm 2002 gần 2 tỷ USD. Đến nay đã có 285 dự án FDI tổng trị giá 6,9 tỷ EURO từ 11 nước EU đầu tư vào Việt Nam. Hiện nay EU là một trong những thị trường nhập khẩu lớn, chiếm tới 20% toàn bộ xuất khẩu của Việt Nam, kim ngạch buôn bán song phương có tốc độ tăng trưởng khá nhanh, danh mục hàng xuất khẩu của Việt Nam sang EU ngày càng tăng đặc biệt là mặt hàng thuỷ sản. Sau 1/5/2004 việc EU có thêm 10 nước thành viên mới, nâng tổng số lên 25 quốc gia sẽ trở thành một thị trường thống nhất với sức mua lớn. Số lượng người tiêu dùng tăng lên kéo theo nhu cầu tiêu thụ tăng lên cả về hàng hoá và dịch vụ, tầng lớp dân cư đa dạng hơn nên nhu cầu cũng phong phú hơn. Việc đổi mới cơ cấu kinh tế giúp các nước thành viên mới phát triển nhanh hơn và phong phú hơn trên nhiều lĩnh vực. Phần lớn các nước thành viên mới là những bạn hàng cũ của ta trước đây, nên khi gia nhập EU sẽ có điều kiện khôi phục và phát triển trở lại. Như vậy, EU sẽ trở thành một thị trường đầy tiềm năng cho Việt Nam. 1.2. EU là thị trường có thị hiếu và thói quen tiêu dùng tương đối tương đồng Là một liên minh kinh tế với nhiều thị trường quốc gia, mỗi thị trường có những đặc điểm tiêu dùng riêng. Tuy có những khác biệt nhất định về tập quán và thị hiếu tiêu dùng giữa các thị trường quốc gia trong khối EU, nhưng phần lớn, các nước thành viên là những quốc gia nằm ở khu vực Tây và Bắc Âu nên có những điểm tương đồng về kinh tế và văn hoá. Trình độ phát triển kinh tế- xã hội của các nước thành viên khá đồng đều cho nên người dân thuộc khối EU có những đặc điểm chung về sở thích và thói quen tiêu dùng. Xét riêng về mặt hàng thuỷ sản, người tiêu dùng EU không mua những sản phẩm thuỷ sản nhập khẩu bị nhiễm độc do tác động của môi trường hoặc là chất phụ gia không được phép sự dụng. Đối các sản phẩm thuỷ sản đã qua chế biến, người Châu Âu chỉ dùng những sản phẩm đóng gói có ghi rõ tên sản phẩm, nơi sản xuất các điều kiện bảo quản và sử dụng, mã số và mã vạch. Người Châu Âu ngày càng ăn nhiều thực phẩm thuỷ sản vì họ cho rằng sẽ giảm được béo mà vẫn khoẻ mạnh. Người tiêu dùng EU có sở thích và tạo ra thói quen sử dụng các sản phẩm có nhãn hiệu nổi tiếng thế giới. Họ cho rằng, những nhãn hiệu này gắn liền với chất lượng sản phẩm có uy tín lâu đời cho nên dùng những sản phẩm mang nhãn hiệu nổi tiếng sẽ rất an tâm về chất lượng và an toàn cho người sử dụng. Đặc biệt, đối với những sản phẩm của các nhà sản xuất không có danh tiếng hay nói cách khác là những sản phẩm có nhãn hiệu ít người biết đến thì rất khó tiêu thụ trên thị trường này. Người tiêu dùng EU rất sợ mua những sản phẩm như vậy vì họ cho rằng sản phẩm của những nhà sản xuất không danh tiếng sẽ không đảm bảo về chất lượng vệ sinh, an toàn cho người sử dụng . Do đó, không an toàn cho sức khỏe của họ. Xu hướng tiêu dùng trên thị trường EU đang có những thay đổi như: không thích dùng đồ nhựa mà dùng đồ gỗ, thích ăn thuỷ sản hơn là ăn thịt, yêu cầu về mẫu mã và kiểu dáng thay đổi nhanh. Sở thích và thói quen tiêu dùng trên thị trường này đang thay đổi rất nhanh cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ. Ngày nay, yêu cầu của người tiêu dùng EU đề cao hơn về phương thức dịch vụ sau khi bán hàng hoá, vì chất lượng hàng hoá vẫn luôn là yếu tố quyết định phần lớn mặt hàng được tiêu thụ ở thị trường này. 1.3. EU là thị trường khó tính EU là thị trường lớn trên thế giới, sở thích và nhu cầu của họ cũng cao, họ có thu nhập, mức sống cao và khá đồng đều, yêu cầu rất khắt khe về chất lượng và độ an toàn của sản phẩm nói chung, thực phẩm nói riêng. Yếu tố trước tiên quyết định tiêu dùng của người EU là chất lượng và thời trang của hàng hoá, sau đó mới đến giá cả đối với đại đa số các mặt hàng được tiêu thụ trên thị trường này. Thị trường EU về cơ bản giống như thị trường quốc gia, nó phân chia làm 3 nhóm người tiêu dùng khác nhau: Nhóm I. Nhóm có khẳ năng thanh toán ở mức cao, chiếm gần 20% dân số, EU dùng hàng có chất lượng tốt nhất, giá cả đắt nhất hoặc những mặt hàng hiếm và độc đáo. Nhóm II. Nhóm có khẳ năng thanh toán ở mức trung bình, chiếm 68% dân số, sử dụng chủng loại hàng chất lượng kém hơn một chút so với nhóm I và giá rẻ hơn. Nhóm III. Nhóm có khẳ năng thanh toán ở mức thấp, chiếm hơn 10% dân số, tiêu dùng những loại hàng có chất lượng và giá đều thấp hơn so với hàng của nhóm II. Hàng hoá đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trên thị trường này bao gồm cả hàng hoá cao cấp lẫn hàng bình dân phục vụ mọi đối tượng. Nắm bắt được thị trường này các doanh nghiệp Việt Nam sẽ xâm nhập được một cách dễ dàng. 1.4. EU là thị trường bảo vệ người tiêu dùng Một đặc điểm nổi bật trên thị trường EU là quyền lợi người tiêu dùng rất được bảo vệ, khác hẳn với thị trường của các nước đang phát triển. Để đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng, EU tiến hành kiểm tra các sản phẩm ngay từ nơi sản xuất và có các hệ thống báo động giữa các nước thành viên. Đồng thời bãi bỏ việc kiểm tra các sản phẩm ở biên giới. EU đã thông qua những quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng về độ an toàn chung của các sản phẩm được bán ra, các hợp đồng quảng cáo, bán hàng tận nhà, nhãn hiệu... Các tổ chức chuyên nghiên cứu đại diện cho giới tiêu dùng EU sẽ đưa ra các quy chế định chuẩn quốc gia. Hiện nay ở EU có 3 tổ chức định chuẩn, uỷ ban Châu Âu về định chuẩn điện tử, viện định chuẩn viễn thông Châu Âu. Tất cả các sản phẩm chỉ có thể bán được ở thị trường này với điều kiện: phải bảo đảm tiêu chuẩn an toàn chung của EU. Các luật và định chuẩn quốc gia được sử dụng chủ yếu để cấm buôn bán sản phẩm được sản xuất ra từ các nước có những điều kiện sản xuất chưa đạt được mức an toàn ngang với tiêu chuẩn của EU. Đối với sản phẩm tiêu dùng, xét cho mặt hàng thuỷ sản như sau: Sản phẩm đóng gói phải ghi rõ tên sản phẩm, nhãn mác, danh mục thành phẩm, trọng lượng ròng, thời gian sử dụng, cách sử dung, địa chỉ của nước sản xuất hoặc nơi bán, nơi sản xuất, các điều kiện đặc biệt để bảo quản, để chuẩn bị sử dụng, hoặc các thao tác bằng tay, mã số vạch và mã vạch để nhận dạng lô hàng... Đặc biệt sau chỉ thị 91/493/EEC ban hành 6/1993 (chỉ thị của những nước EU về hàng nhầp khẩu) quy định: Các doanh nghiệp tại nước xuất khẩu phải có các điều kiện sản xuất tương đương như doanh nghiệp của nước nhập khẩu và phải được cơ quan kiểm tra chất lượng và EU chấp nhận. Để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng EU tích cực tham gia chống nạn hàng giả bằng cách không cho nhập khẩu những sản phẩm đánh cắp bản quyền. Chính vì những đặc điểm trên mà thị trường các nước thuộc EU sẽ có một kênh phân phối đặc biệt chặt chẽ. 1.5. Hệ thống kênh phân phối chặt chẽ Hệ thống phân phối EU về cơ bản giống như hệ thống phân phối của một quốc gia, gồm mạng lưới bán buôn, mạng lưới bán lẻ, tham gia vào hệ thống phân phối này là các công ty liên doanh xuyên quốc gia, hệ thống cửa hàng siêu thị, các công ty bán lẻ độc lập. Các công ty xuyên quốc gia là các tập đoàn lớn bao gồm nhiều công ty con. Những công ty thường phát triển theo mô hình chiều ngang gồm ngân hàng, hoặc công ty tài chính, công ty thương mại, siêu thị, cửa hàng. Các công ty xuyên quốc gia tổ chức mạng lưới tiêu thụ hàng của mình rất chặt chẽ, từ khâu đầu tư sản xuất hoặc mua hàng đến khâu phân phối hàng cho mạng lưới bán lẻ. Do đó, họ có quan hệ rất chặt chẽ với các nhà thầu nước ngoài để đảm bảo nguồn cung cấp hàng ổn định và giữ uy tín với mạng lưới bán lẻ. Hình thức tổ chức phổ biến nhất của các kênh phân phối trên thị trường EU là theo tập đoàn nghĩa là các nhà sản xuất và nhà nhập khẩu của một tập đoàn chỉ cung cấp hàng hóa cho hệ thống cửa hàng và siêu thị của tập đoàn này mà không cung cấp hàng cho hệ thống bán lẻ của tập đoàn khác. Còn kênh phân phối không theo tập đoàn thì ngược lại, các nhà sản xuất và nhập khẩu tập đoàn này ngoài việc cung cấp cho hệ thống bán lẻ của tập đoàn mình còn cung cấp cho hệ thống bán lẻ, của tập đoàn khác và các công ty bán lẻ độc lập, rất ít trường hợp các siêu thị lớn hoặc các công ty bán lẻ độc lập mua hàng trực tiếp từ các nhà nhập khẩu nước ngoài. Mối quan hệ bạn hàng giữa các nhà buôn và bán lẻ trên thị trường EU không phải là ngẫu nhiên mà phần lớn do có quan hệ tín dụng và mua cổ phần của nhau. Các nhà bán buôn và bán lẻ trong hệ thống phân phối của EU thường có quan hệ làm ăn lâu đời và rất ít khi mua hàng của các nhà cung cấp không quen biết, cho dù giá hàng có rẻ hơn nhiều, vì uy tín kinh doanh với khách hàng được họ đặt lên hàng đầu. Họ liên kết với nhau thành một chuỗi mắt xích trong kinh doanh bằng các hợp đồng kinh tế. Các cam kết trong hợp đồng được giám sát nghiêm ngặt bởi các chế tài của luật kinh tế. Vì vậy, các nhà nhập khẩu của EU yêu cầu rất cao về việc tuân thủ chặt chẽ các điều khoản hợp đồng đặc biệt là chẩt lượng và thời gian giao hàng. Hệ thống phân phối của EU đã hình thành nên một tổ hợp rất chặt chẽ và có nguồn gốc lâu đời. Tiếp cận được hệ thống phân phối này không phải là dễ đối với các nhà xuất khẩu Việt Nam hiện nay_ vốn chỉ quen làm ăn chớp giật theo từng hợp đồng riêng biệt, các doanh nghiệp xuất khẩu của ta, muốn tiếp cận các kênh phân phối chủ đạo trên thị trường EU thì phải tiếp cận được các nhà nhập khẩu EU bằng hai cách: Thứ nhất, tìm các nhà nhập khẩu EU để xuất khẩu trực tiếp. Thứ hai, những doanh nghiệp Việt Nam có tiềm lực kinh tế nên thành lập liên doanh với các công ty xuyên quốc gia EU để trở thành công ty con. Với những đặc điểm trên EU đã đề ra một chính sách chung cho các thành viên. 2. Chính sách thương mại của EU Tất cả các nước thành viên EU cùng áp dụng một chính sách ngoại thương chung đối với các nước ngoài khối EU_ người đại diện cho liên minh trong việc đàm phán, kí kết các hiệp định thương mại và dàn xếp tranh chấp trong lĩnh vực này. Chính sách ngoại thương của EU được xây dựng dựa trên các nguyên tắc sau: Không phân biệt đối xử minh bạch, có đi có lại và cạnh tranh công bằng. Các biện pháp được áp dụng phổ biến trong chính sách này: 2.1. Thuế quan 2.1.1. Thuế nhập khẩu: Liên minh Châu Âu áp dụng thuế quan chung của EU dựa trên hệ thống hài hòa quốc tế về phân loại sản phẩm để có quyết định thuế suất cho một hàng hóa, việc phân loại rất quan trọng. Một khi hàng hóa được phân loại thì việc định giá cũng dễ dàng hơn, và nó cũng sẽ giúp cho các nước EU xem có nên áp dụng thuế chống phá giá hay không, có cần cấp phép nhập khẩu hay hưởng giảm thuế miễn thuế hay thuế ưu đãi ... áp dụng với từng hàng hóa cụ thể. Thuế suất hàng hóa sản xuất ngoài EU thường thấp và dựa trên giá CIF của hàng đến, giá CIF là giá hàng “thường là giá bán” bao gồm cả chi phí đóng gói, bảo hiểm, giá vận chuyển đến cảng. Hầu hết nguyên liệu nhập khẩu vào EU được miễn giảm thuế, trong các mặt hàng đông thủy sản thực phẩm, thuế áp dụng cho các nước thành viên. Thuế suất khác nhau phụ thuộc vào loại hàng nhập khẩu và nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa hoặc phụ thuộc vào mức độ nhạy cảm kinh tế của sản phẩm. Nguyên liệu và bán sản phẩm mà liên minh không sản xuất và cần để sản xuất thường được hưởng thuế suất thấp. Điều này khiến giá nguyên liệu rẻ và các nhà sản xuất trong nước có thể cạnh tranh với các nhà sản xuất nước ngoài. Liên minh thường xuyên điều chỉnh hệ thống thuế quan giống như một công cụ của chính sách ngoại thương cho phù hợp với biến động của nền kinh tế thế giới. Với các mặt hàng nhập khẩu, EU còn áp dụng thêm một số loại thuế khác nhằm đảm bảo việc nhập khẩu hàng hóa được ổn định. 2.1.2. Thuế giá trị gia tăng (VAT) Thuế giá trị gia tăng được áp dụng cho tất cả các hàng hóa được bán ở EU. VAT dựa trên giá CIF cộng với thuế nhập khẩu vào các nước thuộc liên minh Châu Âu. EU đã công bố thuế giá trị gia tăng chuẩn mực tối thiểu là 15% từ tháng 1 năm 1993. Tuy nhiên, từng nước thành viên có thể giảm xuống mức thấp nhất đối với từng loại hàng hóa nhất định. 2.1.3. Thuế linh hoạt ưu đãi Hàng nhập khẩu của Việt Nam sang Châu Âu được hưởng chế độ ưu đãi thuế quan nhập khẩu (GSP) một công cụ quan trọng của EU để hỗ trợ các nước đang phát triển và chậm phát triển nhằm chống cạnh tranh không lành mạnh và bảo hộ sản xuất trong nước. Bằng cách này EU có thể làm cho các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam và các nước chậm phát triển được hưởng ưu đãi cao hơn các nhóm phát triển. Các biện pháp khuyến khích trong GSP của EU so với ưu đãi mà các nước và khu vực khác dành cho các nước đang phát triển vào loại thấp nhất. Trong hệ thống GSP của EU quy định: khuyến khích tăng thêm mức ưu đãi 10%, 20%, 35% với hàng nông hải sản và những trường hợp sau sẽ được hưởng ưu đãi thêm của GSP: Bảo vệ quyền của người lao động; bảo vệ môi trường. Hàng của các nước đang và chậm phát triển khi nhập vào thị trường EU muốn được hưởng GSP phải tuân thủ các quy định của EU về xuất xứ hàng hoá và phải xuất trình giấy chứng nhận xuất xứ do cơ quan có thẩm quyền của các nước được hưởng GSP cấp. Quy định của EU về xuất xứ hàng hoá. Đối với sản phẩm được sản xuất tại lãnh thổ nước hưởng GSP. Ví dụ: hải sản, thuỷ sản đánh bắt tại lãnh hải và các hàng hoá sản xuất từ các sản phẩm đó được xem là có xuấ._.