Nâng cao hiệu quả tín dụng điều chỉnh cơ cấu ở Việt Nam

më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Th¸ng s¸u n¨m 1944, t¹i Bretton Woods, bang New Hampshire- Mü, ®øng tr­íc phÇn th¾ng tÊt yÕu cña phe ®ång minh trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, 44 quèc gia ®· thèng nhÊt khai sinh ra Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµ Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn Ch©u ¢u (IBRD), ngµy nay quen thuéc víi tªn gäi Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) nh»m thiÕt lËp nªn nh÷ng quy t¾c cña mét trËt tù kinh tÕ míi cho thêi kú hËu chiÕn. Mét lo¹t tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®a ph­¬ng mµ trong ®ã hai tæ chøc nãi trªn cã vÞ thÕ Ýt tæ chøc nµo s¸nh kÞp ®· ®ãng vai trß ®iÒu phèi nhiÒu mÆt ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi cña thÕ giíi. Trong thêi kú nµy, vai trß ngµy cµng t¨ng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ sù t­¬ng t¸c m¹nh mÏ gi÷a c¸c häc thuyÕt kinh tÕ kh¸c nhau lµm næi lªn nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn quan träng ®èi víi ph¸t triÓn, mµ ®¸ng chó ý nhÊt lµ viÖc x¸c ®Þnh vai trß tèi ­u cña nhµ n­íc vµ cña thÞ tr­êng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, viÖc lùa chän gi÷a c¸c ®­êng lèi t¨ng tr­ëng kinh tÕ theo kiÓu h­íng néi, h­íng ngo¹i hoÆc hçn hîp, vÒ ph­¬ng thøc huy ®éng, ph©n bæ vµ sö dông nguån lùc tèi ­u, vµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ héi nhËp víi bªn ngoµi. Thêi kú “Kû nguyªn vµng” ®¸nh dÊu sù th¾ng thÕ cña mét chÝnh phñ m¹nh vµ h­íng néi ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, cïng víi sù phæ biÕn cña häc thuyÕt mang ®Ëm tÝnh chÊt cña chñ nghÜa can thiÖp kiÓu Keynes. Nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 70 ®Çu thËp kû 80 chøng kiÕn nhiÒu b­íc ngoÆt míi trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ: hÖ thèng tiÒn tÖ Bretton Woods sôp ®æ, chÊm døt chÕ ®é b¶n vÞ ®« la; c¸c có sèc gi¸ dÇu vµ nî n­íc ngoµi lµm béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu néi t¹i cña mét lo¹t chÝnh s¸ch can thiÖp cña chÝnh phñ, ®­a ®Õn nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ lín buéc nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i thùc hiÖn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Ó gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c c¬ cÊu, nh»m thÝch øng tèt h¬n víi m«i tr­êng quèc tÕ kÐm thuËn lîi vµ h­íng tíi môc tiªu t¨ng tr­ëng cao vµ bÒn v÷ng. Trong nç lùc cñng cè lý do tån t¹i cña m×nh, c¸c tæ chøc Bretton Woods (c¸c IFI) ®· n¾m lÊy c¬ héi nµy ®Ó thùc hiÖn hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vÜ m« vµ vi m« th«ng qua c¸c kho¶n tÝn dông hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu trung h¹n. Dùa trªn nÒn t¶ng cña chñ nghÜa t©n cæ ®iÓn coi nhµ n­íc vµ c¸c chÝnh s¸ch can thiÖp cña nhµ n­íc lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ, c¸c IFI chñ tr­¬ng hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®iÒu chØnh c¬ cÊu (§CCC) theo h­íng gi¶m bít vai trß cña nhµ n­íc, t¨ng c­êng vai trß cña thÞ tr­êng vµ khu vùc t­ nh©n ®Ó gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n kinh tÕ b»ng c¸ch cho c¸c n­íc nµy vay nh÷ng kho¶n tÝn dông ®i kÌm ®iÒu kiÖn §CCC. §Õn cuèi thËp kû 80 ®Çu thËp kû 90, sù sôp ®æ cña chñ nghÜa xa héi ë Liªn X« vµ §«ng ¢u vµ viÖc chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng cña mét lo¹t c¸c nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung ®· më réng thªm d­ ®Þa ho¹t ®éng cho c¸c kho¶n tÝn dông §CCC. C©u hái ®Æt ra lµ: cã ®óng lµ c¸c IFI, ®iÓn h×nh lµ IMF vµ WB, víi c¸c sø m¹ng ®Æc biÖt vµ ¶nh h­ëng mµ kh«ng mét tæ chøc ®a quèc gia nµo cã thÓ s¸nh kÞp, ®ang trë thµnh nh÷ng nguån cè vÊn chÝnh s¸ch s¸ng suèt vµ trî thñ ®¾c lùc cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm mét m« h×nh ph¸t triÓn hîp lý, hay chóng ®¬n thuÇn chØ lµ nh÷ng c«ng cô phæ biÕn kiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng vµ x©y dùng mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi phï hîp víi lîi Ých cña c¸c n­íc OECD, c¸c cæ ®«ng hïng m¹nh nhÊt vµ ®ang chi phèi mäi quyÕt ®Þnh cña c¸c IFI ? Bëi v× trªn thùc tÕ, tõ gi÷a thËp kû 80 ®Õn nay ®· vµ ®ang cã hµng chôc n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam ®­îc h­ëng nh÷ng kho¶n tÝn dông §CCC cña c¸c IFI, nh­ng t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo vÉn cßn phæ biÕn, khñng ho¶ng kinh tÕ vÉn cßn ®Òu ®Æn x¶y ra. Chóng ta vµ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ®· quen víi viÖc h©n hoan tr­íc nh÷ng ®¸nh gi¸ l¹c quan cña c¸c IFI vÒ nÒn kinh tÕ n­íc m×nh vµ ng­îc l¹i, nh­ng chóng ta kh«ng nªn quªn r»ng ngay tr­íc khi cuéc khñng ho¶ng nî næ ra ë Mªhic« vµo n¨m 1982, më ®Çu cho cuéc khñng ho¶ng t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× c¸c IFI vÉn cßn ®­a ra nh÷ng dù b¸o rÊt l¹c quan vÒ nÒn kinh tÕ n­íc nµy, t­¬ng tù ®èi víi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ n¨m 1997. Vµ ®ã còng míi chØ lµ mét vÝ dô rÊt nhá trong nh÷ng sai lÇm cña c¸c IFI. ViÖc ®¸nh gi¸ ®­îc t¸c dông thùc chÊt cña c¸c kho¶n tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tá ra lµ yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc bæ Ých gióp c¸c n­íc cã ý ®Þnh yªu cÇu c¸c IFI hç trî c¸c kho¶n tÝn dông §CCC ®Ó cã c¸c ®èi s¸ch vµ b­íc ®i phï hîp trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC ®i kÌm c¸c kho¶n tÝn dông nµy. Vµo cuèi thËp kû 80 ®Çu thËp kû 90, trong hoµn c¶nh bÞ cÊm vËn kinh tÕ vµ chñ nghÜa x· héi sôp ®æ ë Liªn X« vµ §«ng ¢u, ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng mét ®ît c¶i c¸ch s©u réng. Mét vµi n¨m sau ®ã, trong tiÕn tr×nh ®æi míi trong n­íc, më cöa vµ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi céng ®ång quèc tÕ, ViÖt Nam ®· ®­îc WB vµ IMF hç trî nhiÒu kho¶n tÝn dông §CCC t­¬ng øng víi mét ch­¬ng tr×nh §CCC ®Çu tiªn tõ 1994-1997, vµ mét ch­¬ng tr×nh thø hai mµ chóng ta ®· thèng nhÊt víi hai tæ chøc nµy vµo ®Çu n¨m 2001. C¸c ch­¬ng tr×nh nµy liªn quan ®Õn nhiÒu mÆt cña tiÕn tr×nh ®æi míi, ®Õn ph­¬ng h­íng, chiÕn l­îc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ thÓ chÕ tr­íc ®©y vµ hiÖn nay, cña qu¸ tr×nh héi nhËp cña ta víi thÕ giíi bªn ngoµi, nh­ng cho ®Õn nay vÉn ch­a cã tæng kÕt chÝnh thøc hoÆc häc thuËt nµo ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh hoÆc ®Þnh l­îng cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy. ViÖc ph©n tÝch thùc chÊt vµ tæng kÕt t¸c ®éng cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi riªng, vai trß cña c¸c IFI trong qu¸ tr×nh nµy ®ang trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch cã ý nghÜa thùc tiÔn lín lao. 2. Môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu Kho¸ luËn nµy cè g¾ng giíi thiÖu t­¬ng ®èi cã hÖ thèng vÒ c¸c kho¶n tÝn dông §CCC, ph©n tÝch vµ tæng hîp ë møc kh¸ch quan nhÊt cã thÓ t¸c ®éng cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam trªn c¬ së ®ã rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt vµ kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy trong thêi gian tíi. 3. §èi t­îng nghiªn cøu Kho¸ luËn nµy sÏ nghiªn cøu c¸c kho¶n tÝn dông §CCC dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cña c¸c IFI mµ ®iÓn h×nh nh­ c¸c c«ng cô SAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu) /ESAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu më réng), vµ hiÖn nay lµ PRGF (ThÓ thøc t¨ng tr­ëng vµ gi¶m nghÌo) cña IMF, SAL (kho¶n vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu)/SAC (TÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu) vµ hiÖn nay lµ PRSC (TÝn dông hç trî gi¶m nghÌo) cña WB mµ ®Òu cã h×nh thøc chung lµ c¸c kho¶n tÝn dông nh»m hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC. Nãi ®Õn t¸c dông cña kho¶n tÝn dông §CCC lµ ph¶i nãi ®Õn nh÷ng t¸c dông mµ ch­¬ng tr×nh §CCC do kho¶n tÝn dông nµy hç trî ®em l¹i, v× chÝnh c¸c ch­¬ng tr×nh nµy míi lµ môc tiªu, t©m ®iÓm mµ c¸c kho¶n tÝn dông nµy h­íng tíi. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, víi quan ®iÓm kh¸ch quan toµn diÖn, lÞch sö vµ cô thÓ cña triÕt häc M¸c-xÝt, c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª, ph©n tÝch, ®èi chiÕu vµ tæng hîp cña kinh tÕ häc dùa trªn c¸c tµi liÖu cña ViÖt Nam, IMF, WB, mét sè tµi liÖu cña c¸c nhµ kinh tÕ häc Ph¸p vµ NhËt (xem môc Tµi liÖu tham kh¶o). Ch­¬ng I nguån gèc vµ sù h×nh thµnh tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu (§CCC) Kh¸i niÖm TÝn dông §CCC Kho¸ luËn nµy x¸c ®Þnh ®èi t­îng nghiªn cøu lµ c¸c thÓ thøc tÝn dông §CCC chÝnh do c¸c tæ chøc IMF vµ WB tµi trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, v× vËy sÏ kh«ng chØ giíi h¹n ë ®Þnh nghÜa vÒ ThÓ Thøc TÝn dông §iÒu ChØnh C¬ CÊu- Structural Adjustment Credit cña WB mµ thÓ thøc tÝn dông §CCC ë ®©y ®­îc hiÓu lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n tÝn dông mµ WB vµ IMF tµi trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh hoÆc chÝnh s¸ch c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy cho phï hîp víi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Chñ nghÜa tù do míi. C¸c thÓ thøc nµy bao gåm: SAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu), ESAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu më réng), PRGF (ThÓ thøc t¨ng tr­ëng vµ gi¶m nghÌo) cña IMF SAL (kho¶n vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu), SAC (TÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu), PRSC (TÝn dông hç trî gi¶m nghÌo) cña WB 1.2 LÞch sö h×nh thµnh tÝn dông §CCC 1.2.1 Suy tho¸i kinh tÕ t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Tõ cuèi thËp lû 70, chiÒu h­íng t¨ng tr­ëng kinh tÕ thùc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn b¾t ®Çu suy gi¶m ®¸ng kÓ nh­ minh ho¹ cña B¶ng 1.1 d­íi ®©y. B¶ng 1.1. T¨ng tr­ëng GDP vµ GDP theo ®Çu ng­êi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thêi kú 1965-1992 (thay ®æi % b×nh qu©n hµng n¨m). 1965-73 1973-80 1980-92 GDP GDP ®Çu ng­êi GDP GDP ®Çu ng­êi GDP GDP ®Çu ng­êi GDP thùc b×nh qu©n chung 6.5 3.9 5.4 3.2 2.8 0.9 C¸c n­íc thu nhËp thÊp 5.5 2.9 4.6 2.5 5.9 3.9 C¸c n­íc thu nhËp trung b×nh 7.0 4.4 5.7 3.3 1.7 -0.1 C¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má 6.9 4.3 6.0 3.2 0.8 -1.8 C¸c n­íc x/k hµng chÕ biÕn 7.4 4.8 6.0 4.1 6.0 4.3 C¸c n­íc m¾c nî nhiÒu 6.9 4.2 5.4 2.9 1.0 -1.0 C¸c n­íc tiÓu Sahara Ch©u phi 6.4 3.6 3.2 0.3 2.2 -0.8 C¸c n­íc c«ng nghiÖp 4.7 3.7 2.8 2.1 1.6 2.3 Nguån : Mosley P., Jane Harrigan & John Toye (1995), Aid and Power: the World Bank and Policy-based Lending, Routledge Publisher, London, 1995- tr.5,6 Nh­ vËy, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tõ møc kh¸ cao trong thêi kú 1965-1980 g¾n liÒn víi "Kû nguyªn vµng" bïng næ kinh tÕ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp, ®· gi¶m dÇn trong nh÷ng n¨m sau ®ã, còng g¾n liÒn víi thêi kú gi¶m sót t¨ng tr­ëng ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp. B­íc vµo thËp kû 80, tèc ®é t¨ng tr­ëng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· gi¶m rÊt ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt ë c¸c n­íc cã thu nhËp trung b×nh, c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu, c¸c n­íc m¾c nî nhiÒu vµ c¸c n­íc thuéc tiÓu Sahara Ch©u Phi. Khi tÝnh c¶ tèc ®é t¨ng d©n sè, th× tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP ®Çu ng­êi ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn thËm chÝ cßn bÞ gi¶m xuèng møc ©m. T×nh tr¹ng suy gi¶m t¨ng tr­ëng nµy phÇn nµo cho thÊy viÖc vËn dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« theo Keynes nh­ c¸c c«ng cô chÝnh ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, kÓ tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi II ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70, ®· kh«ng cßn thóc ®Èy ®­îc møc t¨ng tr­ëng trong thêi kú ban ®Çu. Yªu cÇu ®æi míi chÝnh s¸ch ®Ó chÆn ®øng chiÒu h­íng suy tho¸i kinh tÕ, t¹o ®µ t¨ng tr­ëng míi ®ang dÇn trë thµnh mét xu thÕ chñ ®¹o ë c¶ c¸c n­íc c«ng nghiÖp lÉn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 1.2.2 T¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng dÇu löa vµ khñng ho¶ng nî n­íc ngoµi. N¨m 1973, c¸c n­íc OPEC ®· t¨ng gi¸ dÇu gÊp 3 lÇn, lµm gi¶m m¹nh møc t¨ng tr­ëng thùc ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp. §Õn n¨m 1979-1980, gi¸ dÇu mét lÇn n÷a l¹i t¨ng gÊp 3, thùc sù lµ có sèc lín gãp phÇn ®Èy c¸c n­íc c«ng nghiÖp vµo thêi k× suy tho¸i nghiªm träng, kÐo theo sù suy gi¶m t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖc quay vßng kho¶n thu nhËp ®« la dÇu má khæng lå qua hÖ thèng ng©n hµng t­ nh©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®ang ph¸t triÓn tiÕp cËn mét c¸ch dÔ dµng nguån vèn trªn c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ, phÇn nµo gióp hä gi¶m bít ®­îc tèc ®é suy tho¸i kinh tÕ, nh­ng kh«ng bÒn v÷ng. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 80, c¸c chÝnh phñ b¶o thñ lÇn l­ît lªn n¾m quyÒn ë nhiÒu n­íc c«ng nghiÖp lín ë Anh, §øc vµ Mü ®· thùc thi chÝnh s¸ch chèng l¹m ph¸t b»ng c¸c biÖn ph¸p th¾t chÆt tiÒn tÖ, ®Èy l·i suÊt danh nghÜa lªn trªn møc 10%, lµm t¨ng sè nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. T×nh h×nh nµy céng víi tØ lÖ trao ®æi th­¬ng m¹i bÊt lîi cho nh÷ng n­íc xuÊt khÈu hµng ho¸ c¬ b¶n (B¶ng 1.2) vµ viÖc sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ nguån vèn quèc tÕ ®· ®Èy nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo t×nh tr¹ng kh«ng tr¶ ®­îc nî. B¶ng 1.2. Thay ®æi trong tØ lÖ trao ®æi th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. (thay ®æi % hµng n¨m) 1965-73 1973-80 1980-85 1986 Gi¸ hµng xuÊt khÈu Hµng chÕ biÕn L­¬ng thùc Phi l­¬ng thùc Kim lo¹i vµ kho¸ng s¶n Nhiªn liÖu TØ lÖ trao ®æi th­¬ng m¹i C¸c nÒn kinh tÕ thu nhËp thÊp C¸c nÒn kinh tÕ thu nhËp trung b×nh TiÓu Sahara Ch©u Phi §«ng ¸ Nam ¸ Ch©u Mü Latinh vµ vïng Ca-ri-be 17 nÒn kinh tÕ m¾c nî nhiÒu 6.4 8.2 -3.7 9.4 5.9 8.6 -3.7 7.2 4.6 10.2 -4.9 0 2.5 4.7 -4.5 -4.8 8 26.2 -4.1 -46.7 -4.8 4 -1.1 -16.8 1.7 2.1 -2.4 -6.7 -8.5 5 -2.3 -23.2 -0.6 1.2 -0.6 -7 3.7 -3.4 1.7 2.8 3.9 2.4 -1.9 -14 1.4 3.5 -1.3 -13.7 Nguån : Mosley P., Jane Harrigan & John Toye (1995), Aid and Power: the World Bank and Policy-based Lending, Routledge Publisher, Londo nmn, 1995- tr.7 Tuy nhiªn, ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ cuéc khñng ho¶ng gi¸ dÇu löa nµy t¸c ®éng ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp ph¶i nhËp khÈu dÇu löa vµ c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu nhiÒu h¬n lµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng n­íc ph¶i nhËp khÈu dÇu. Mét trong nh÷ng lý gi¶i vÒ sù kh¸c biÖt nµy lµ vai trß quan träng cña yÕu tè thÞ tr­êng, vµ mét sè bµi häc vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ cã thÓ ®­îc rót ra tõ qu¸ tr×nh nµy. Thø nhÊt, viÖc c¸c n­íc c«ng nghiÖp, ®iÓn h×nh cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, v­ît qua ®­îc th¸ch thøc nµy kh¸ dÔ dµng cho thÊy thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh cao tr­íc c¸c có sèc kinh tÕ. Thø hai, c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu löa cã nguån lùc lín nh­ng møc t¨ng tr­ëng kh«ng cao v× nguån lùc ®· kh«ng ®­îc ph©n bæ vµ sö dông hiÖu qu¶. Kh«ng tr¶ ®­îc nî ®óng h¹n vµ ®Çy ®ñ, uy tÝn tÝn dông gi¶m ®· lµm xãi mßn ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån vèn quèc tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Khi cuéc khñng ho¶ng bïng ph¸t n¨m 1982, nguån tµi trî kh«ng ­u ®·i bªn ngoµi bï ®¾p cho c¸n c©n thanh to¸n ®· gi¶m nhanh chãng, møc n¨m 1986 tôt xuèng cßn ch­a ®Õn mét phÇn m­êi møc n¨m 1980 : 5.2 tØ USD so víi 59.2 tØ USD Chapelier G. and Hamid Tabatai (1989), Stabilization, structural Adjustment and UNDP Policy, UNDP Policy Discussion Paper, New York . ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp còng lµm gi¶m nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, ®Èy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ c¸c n­íc kh«ng cã dÇu löa, lón s©u thªm vµo suy tho¸i kinh tÕ. B¶ng thèng kª d­íi ®©y cho thÊy c¸c có sèc ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cã dÇu löa Gåm tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trõ c¸c n­íc OPEC trong giai ®o¹n 1980-1987. B¶ng 1.3. C¸c có sèc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cã dÇu löa. (thêi kú 1980-1987) 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 Thay ®æi trong tØ lÖ trao ®æi th­¬ng m¹i (%) -5.8 -4.0 -2.0 0.6 2.6 -2.3 -2.9 0.6 T¨ng GNP thùc tÕ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp 1.3 1.5 -0.3 2.7 4.9 3.2 2.7 3.1 L·i suÊt thùc n­íc ngoµi (%) 1.9 16.1 18.3 15.0 10.6 15.0 7.7 -0.3 Nguån vèn bªn ngoµi (tØ USD) 59.2 57.3 31.1 19.2 14.7 16.4 5.2 4.9 Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai (% xuÊt khÈu hµng kh«ng vµ dÞch vô) -16.5 -20.0 -17.2 -10.9 -6.3 -6.1 -1.8 1.0 Nguån: Chapelier G. and Hamid Tabatai (1989), Stabilization, structural Adjustment and UNDP Policy, UNDP Policy Discussion Paper, New York - tr 14 Tuy kh«ng ph¶i lµ lý do duy nhÊt g©y ra nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c có sèc bªn ngoµi ®· lµm béc lé râ h¬n nh÷ng yÕu ®iÓm vµ khiÕm khuyÕt cña tõng nÒn kinh tÕ. Còng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi nh­ vËy, nh­ng c¸c chØ sè vÜ m« cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i kh«ng bÞ xÊu ®i ®¸ng kÓ, chøng tá c¸c yÕu tè bªn trong cã vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thÝch øng cña quèc gia víi nh÷ng thay ®æi bÊt lîi cña m«i tr­êng kinh tÕ bªn ngoµi. Trong khi nªu cao nguyªn t¾c chñ quyÒn quèc gia, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc ®· tõng lµ thuéc ®Þa vµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn ®i sau, trong nhiÒu n¨m ®· thùc thi mét chÝnh s¸ch mµ cã t¸c gi¶ gäi lµ "chñ nghÜa d©n téc kinh tÕ Mosley P., Jane Harrigan & John Toye (1995), Aid and Power: the World Bank and Policy-based Lending, Routledge Publisher, London, 1995- tr 3 ” chñ tr­¬ng chÝnh phñ ph¶i kiÓm so¸t toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ b»ng mét lo¹t c¸c quy ®Þnh ®iÒu tiÕt th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ tiÒn tÖ. NhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thùc thi c¸c chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp, t¹o nªn nh÷ng v­íng m¾c c¬ cÊu, ®iÓn h×nh lµ nh÷ng bÊt hîp lý cña hÖ thèng tØ gi¸ hèi ®o¸i, qu¶n lý tÝn dông kh«ng hiÖu qu¶, hÖ thèng thuÕ ph©n biÖt ®èi xö, chÕ ®é th­¬ng m¹i b¶o hé qu¸ møc s¶n xuÊt trong n­íc b»ng c¸c hµng rµo quan thuÕ vµ phi quan thuÕ, vµ khu vùc DNNN lµm ¨n thua lç. ChÝnh v× vËy, chñ nghÜa d©n téc vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch can thiÖp s©u cña nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ còng bÞ coi lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn thµnh tÝch kinh tÕ xÊu ®i cña nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Theo mét tæng kÕt cña IMF IMF, The ESAF at Ten Years: Economic Reform and Adjustment in Low-income Countries, Washington D.C , trong 35 quèc gia ®­îc hç trî ®Ó thùc hiÖn 72 ch­¬ng tr×nh SAF/ESAF vµ 31 ch­¬ng tr×nh SAL/SAC trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90 Tªn cô thÓ cña c¸c n­íc nµy ®­îc tr×nh bµy trong ch­¬ng 2 , trong mét thêi gian dµi tr­íc khi thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh ®­îc c¸c IFI hç trî, hÇu hÕt c¸c n­íc nµy ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung lµ tuy kh«ng bÞ khñng ho¶ng vµ mÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ tµi chÝnh nghiªm träng, nh­ng l¹i cã tØ lÖ t¨ng tr­ëng GDP thÊp, thu nhËp ®Çu ng­êi gi¶m, l¹m ph¸t cao, th©m hôt ng©n s¸ch lín (6%GDP) vµ vÞ thÕ kinh tÕ ®èi ngo¹i kh«ng v÷ng ch¾c, víi th©m hôt c¸n c©n v·ng lai b×nh qu©n lµ 12% GDP. C¸c v­íng m¾c c¬ cÊu chÝnh lµ vÒ mÆt tµi chÝnh: diÖn thuÕ hÑp, nguån thu phô thuéc nhiÒu vµo thuÕ xuÊt nhËp khÈu; qu¶n lý tµi chÝnh kÐm; viÖc miÔn gi¶m thuÕ tuú tiÖn, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, trë thµnh hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn; vai trß cña nhµ n­íc: sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ ë møc kh¸ cao, víi doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) ®ãng vai trß quan träng ë nhiÒu n­íc, kÓ c¶ trong nh÷ng ngµnh kinh doanh th­¬ng m¹i thuÇn tuý; t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kiÓm so¸t gi¸ c¶ lµ kh¸ phæ biÕn(®iÓn h×nh ë Mozambich vµ Tanzania) ®èi víi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, mét sè hµng nhËp khÈu chñ chèt nh­ ph©n bãn, c¸c s¶n phÈm dÇu, thùc phÈm, vµ c¸c mÆt hµng l­¬ng thùc s¶n xuÊt trong n­íc ; nhiÒu DNNN nhµ n­íc lµm ¨n thua lç hoÆc kh«ng t¹o ra nguån tÝch luü ®Ó më réng vèn ®Çu t­; mét lo¹t n­íc cã ®ång b¶n tÖ ®­îc ®Þnh gi¸ qu¸ cao vµ cã chÕ ®é ngo¹i hèi vµ th­¬ng m¹i mang tÝnh h¹n chÕ qu¸ møc, víi møc chÖnh lÖch tØ gi¸ chÝnh thøc vµ chî ®en lªn ®Õn 100%; nhµ n­íc thùc hiÖn kiÓm so¸t chÆt chÏ l·i suÊt vµ ph©n bæ tÝn dông b»ng c¸c c«ng cô trÇn vµ sµn tÝn dông, hoÆc giíi h¹n biªn ®é l·i suÊt, víi kÕt qu¶ lµ cã niÒu n­íc cã l·i suÊt thùc ©m, nî khã ®ßi ë møc cao, vµ nhiÒu ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Nh÷ng v­íng m¾c c¬ cÊu nµy ®· gãp phÇn lµm chËm tèc ®é t¨ng tr­ëng, gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng thÝch øng h÷u hiÖu cña nÒn kinh tÕ tr­íc c¸c có sèc bÊt lîi bªn ngoµi. So víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh, trong thêi k× 1981-1985, thu nhËp ®Çu ng­êi b×nh qu©n cña c¸c n­íc ph¶i ®iÒu chØnh thÊp h¬n, tØ lÖ tiÕt kiÖm chØ b»ng mét nöa, th©m hôt ng©n s¸ch, nî n­íc ngoµi vµ l¹m ph¸t cao h¬n, hÖ thèng hèi ®o¸i mÐo mã h¬n, tèc ®é t¨ng d©n sè cao h¬n c¸c chØ sè x· héi (gi¸o dôc, y tÕ vµ tuæi thä) kÐm h¬n, nh­ B¶ng 1.4 minh ho¹. §iÒu ®ã gãp phÇn lý gi¶i t¹i sao c¸c n­íc trªn buéc ph¶i thùc hiÖn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90. B¶ng 1.4. C¸c chØ sè kinh tÕ vµ x· héi cña c¸c n­íc ph¶i ®iÒu chØnh vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh, thêi k× 1981-1985. (®¬n vÞ :% hµng n¨m) ChØ sè C¸c n­íc ph¶i ®iÒu chØnh C¸c n­íc kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh T¨ng tr­ëng GDP ®Çu ng­êi thùc -1.1 0.3 L¹m ph¸t 94.4 23.5 Tæng tiÕt kiÖm quèc gia(%GDP) 8 18.6 C©n ®èi ng©n s¸ch(%GDP) -9.1 -6.8 T¨ng tr­ëng kim ngh¹ch xuÊt khÈu 1.7 4.4 TØ lÖ tr¶ nî (thùc, % xuÊt khÈu vµ dÞch vô) 27.9 18.8 Nî n­íc ngoµi(mÖnh gi¸, %GNP) 81.9 55.7 Tæng dù tr÷(tÝnh theo th¸ng nhËp khÈu ) 2 4.7 Tèc ®é t¨ng d©n sè 2.8 2.4 Tuæi thä b×nh qu©n(tÝnh theo sè n¨m) 51.5 59.7 Nguån: IMF, The ESAF at Ten Years: Economic Reform and Adjustment in Low-income Countries, Washington D.C- tr 4 1.2.3 Sù can thiÖp cña IMF vµ WB Theo §iÒu lÖ vµ HiÕn ch­¬ng khi thµnh lËp, nhiÖm vô ban ®Çu cña Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn quèc tÕ (IBRD) Sau nµy ®­îc më réng thµnh nhãm Ng©n hµng thÕ giíi (WB) lµ hç trî qu¸ tr×nh t¸i thiÕt thêi hËu chiÕn ë nh÷ng vïng bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ vµ hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia héi viªn th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t­, trong khi vai trß c¬ b¶n cña QuÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó æn ®Þnh c¸n c©n thanh to¸n trong mét hÖ thèng c¸c tØ gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh nh­ng cã thÓ ®iÒu chØnh. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m ®Çu tiªn, c¶ hai tæ chøc ®Òu kh«ng cã nguån lùc vµ kinh nghiÖm ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c nhiÖm vô nµy. KÕ ho¹ch Marshall cña Mü víi tæng sè tiÒn lªn ®Õn 13 tØ USD, vµ nh÷ng nç lùc cña nh©n d©n t¹i c¸c n­íc bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ ®­îc lµ c¸c yÕu tè chÝnh mang l¹i sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc t¸i thiÕt Ch©u ¢u. Qui ®Þnh vÒ chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña c¸c tæ chøc nµy khi thµnh lËp kh«ng ®Ò cËp g× ®Õn ho¹t ®éng hç trî ®iÒu chØnh s¸ch. Tuy nhiªn, qu·ng thêi gian h¬n 50 n¨m ®· chøng kiÕn sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña 2 tæ chøc nµy c¶ vÒ l­îng vµ chÊt. Sè quèc gia héi viªn cña mçi tæ chøc ®· v­ît qu¸ con sè 180, ph¹m vi chøc n¨ng vµ h×nh thøc ho¹t ®éng cã nh÷ng biÕn ®æi vµ ®­îc më réng ®¸ng kÓ, biÕn chóng thµnh nh÷ng tæ chøc cã ¶nh h­ëng kh¸ s©u s¾c ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ chÝnh s¸ch cña nhiÒu quèc gia, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. IBRD vµ Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíi Tõ nhiÖm vô chñ yÕu lµ hç trî t¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn c¸c nÒn kinh tÕ ë ch©u ¢u bÞ chiÕn tranh tµn ph¸( nh­ng ®· kh«ng thùc hiÖn ®­îc nh­ ®Ò cËp ë trªn), theo thêi gian IBRD- ®· tù biÕn ®æi thµnh mét tæ chøc ph¸t triÓn ®a ph­¬ng hïng m¹nh víi tªn gäi " Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíi" (WB), cã môc tiªu chÝnh lµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi träng t©m lµ hç trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n­íc nghÌo vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. H×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu lµ tµi trî cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi theo c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i, ë nh÷ng vïng ®Þa lý vµ lÜnh vùc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ WB cho r»ng "t­ nh©n kh«ng muèn tham gia". Ngoµi ra, WB cßn më réng tæ chøc, chøc n¨ng vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh sang nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. C¸c có sèc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn ®· x¶y ra khi ho¹t ®éng chñ yÕu cña WB ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ cho vay theo dù ¸n ®ang gÆp ph¶i mét sè vÊn ®Ò vÒ hiÖu qu¶. Tõ nh÷ng thÊt b¹i cña nhiÒu dù ¸n ph¸t triÓn, mµ cã tµi liÖu cho r»ng lªn ®Õn 70% sè dù ¸n, c¸c nhµ kinh tÕ lµm viÖc t¹i WB, nh÷ng ng­êi b¾t ®Çu cã tiÕng nãi vµ ¶nh h­ëng h¬n trong tæ chøc nµy, ®· ®­a ra lËp luËn r»ng, viÖn trî theo dù ¸n chØ cã t¸c dông vµ hiÖu qu¶ trong mét m«i tr­êng thuËn lîi vÒ mÆt thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch mµ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ nh÷ng n­íc tiÓu Sahara Ch©u phi, kh«ng ®¸p øng ®­îc. Trong ®iÒu kiÖn cã nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi trong m«i tr­êng kinh tÕ quèc tÕ bªn ngoµi, ®iÓn h×nh lµ c¸c có sèc dÇu löa, cuéc khñng ho¶ng nî, tØ lÖ trao ®æi th­¬ng m¹i thay ®æi bÊt lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× viÖc thiÕu v¾ng c¸c chÝnh s¸ch phï hîp gióp cho c¸c n­íc nµy thÝch øng ®­îc víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi sÏ mang l¹i mét sè hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi thµnh c«ng cña c¸c dù ¸n ph¸t triÓn. Nh­ vËy, theo ®¸nh gi¸ cña WB, thùc tiÔn khã kh¨n kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn do nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi bªn ngoµi, cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp cña hä ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng cho vay theo dù ¸n cña WB nãi riªng, vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung. Ho¹t ®éng cho vay hç trî c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch lµ cÇn thiÕt ®Ó xö lÝ tËn gèc c¸c vÊn ®Ò, nh»m gi¶m thiÓu c¸c kh¶ n¨ng t¸i hiÖn nh÷ng khã kh¨n nµy trong t­¬ng lai, gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thÝch øng tèt h¬n víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi bªn ngoµi, t¹o ®µ cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngoµi ra viÖc cho vay hç trî chÝnh s¸ch cã thÓ gióp WB ®¹t ®­îc mét sè môc ®Ých quan träng vÒ chÝnh trÞ, tõ ®ã n©ng vÞ thÕ vµ vai trß cña WB tõ mét tæ chøc tµi trî ph¸t triÓn ®a ph­¬ng ®¬n thuÇn thµnh mét tæ chøc cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ míi. Tr­íc hÕt, ho¹t ®éng cho vay hç trî chÝnh s¸ch gióp WB tiÕp cËn vµ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë cÊp cao nhÊt còng nh­ ë c¸c cÊp thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸c nhau ë n­íc ®ang ph¸t triÓn, t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña WB trong tÇng líp l·nh ®¹o vµ c¸c tæ chøc ë nh÷ng n­íc nµy. §©y lµ mét ®ßn bÈy h÷u hiÖu gióp WB thùc thi chÝnh s¸ch, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng vµ t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña m×nh ë n­íc nhËn tµi trî. H¬n n÷a, nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc víi ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch sÏ cã t¸c dông biÕn ®æi thÓ chÕ kinh tÕ, vµ trªn mét møc ®é nhÊt ®Þnh, thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ x· héi cña n­íc nhËn tµi trî, thóc ®Èy qu¸ tr×nh biÕn ®æi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy theo h­íng thÞ tr­êng trªn c¬ së häc thuyÕt kinh tÕ T©n cæ ®iÓn ®ang thÞnh hµnh trong thËp kû 80. Thµnh c«ng trong nç lùc nµy, theo ®¸nh gi¸ cña WB , kh«ng nh÷ng gióp t¹o lËp m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tµi trî theo dù ¸n cña WB, mµ cßn gióp lo¹i trõ nguån gèc kinh niªn cña nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ vµ n¨ng lùc thÝch nghi kÐm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tr­íc nh÷ng biÕn ®æi bÊt lîi cña m«i tr­êng bªn ngoµi , lµ sù can thiÖp th¸i qu¸ cña chÝnh phñ vµo c¸c thÞ tr­êng. Cuèi cïng, ®iÒu mµ WB kh«ng c«ng nhËn nh­ng l¹i rÊt quan träng, lµ viÖc chuyÓn ho¸ c¸c nÒn kinh tÕ cña thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn sang thÓ chÕ thÞ tr­êng lµ phï hîp víi lîi Ých l©u dµi cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp héi viªn WB. Nh»m môc ®Ých trªn, n¨m 1984, WB ®· thiÕt lËp ch­¬ng tr×nh Kho¶n vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAL), sau ®­îc ®æi thµnh ch­¬ng tr×nh tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAC), tËp trung chñ yÕu vµo c¸c n­íc nghÌo nhÊt ®ñ ®iÒu kiÖn vay ­u ®·i cña IDA, vµ Kho¶n vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh(SECAL), cung cÊp nh÷ng kho¶n tÝn dông theo nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc ­u ®·i nh»m khuyÕn khÝch c¸c n­íc nµy tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng trong toµn bé nÒn kinh tÕ hoÆc trong ph¹m vi mét ngµnh kinh tÕ cô thÓ. Nh×n chung, thËp kû 80 chøng kiÕn sù gia t¨ng m¹nh cña c¸c ho¹t ®éng cho vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu cña WB; tõ møc khiªm tèn cña n¨m 1980, cam kÕt cho vay ®iÒu chØnh ®· ®¹t kû lôc 6.5 tØ USD vµo n¨m 1989, sau ®ã gi¶m xuèng 5 tØ USD trong c¸c n¨m 1990 vµ 1991. TÝnh tæng céng, c¸c kho¶n vay SAL vµ SECAL ®· chiÕm b×nh qu©n 26% tæng gi¸ trÞ ho¹t ®éng cho vay cña Nhãm WB. Quü tiÒn tÖ quèc tÕ Trong h¬n 50 n¨m tån t¹i vµ ho¹t ®éng, cïng víi viÖc kÐo dµi thªm danh môc sè quèc gia héi viªn, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) còng ®· cã nhiÒu biÕn ®æi theo h­íng ngµy cµng më réng chøc n¨ng, ph¹m vi ho¹t ®éng vµ ¶nh h­ëng cña m×nh, g¾n liÒn víi nh÷ng b­íc ngoÆt quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ quèc tÕ. Tõ khi thµnh lËp ®Õn ®Çu thËp kû 70, IMF chñ yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng c¬ b¶n theo HiÕn ch­¬ng. Trªn nÒn t¶ng hÖ thèng tØ gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh cña HÖ thèng Bretton Woods, IMF cã nhiÖm vô hç trî c¸c n­íc héi viªn kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi trong c¸n c©n thanh to¸n mµ nguyªn nh©n cã thÓ lµ chñ quan hoÆc kh¸ch quan, víi ®iÒu kiÖn c¸c n­íc nhËn hç trî ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ th¾t chÆt ®Ó gi¶m cÇu mµ ng­êi ta th­êng gäi lµ c¸c chÝnh s¸ch b×nh æn kinh tÕ vÜ m« (macroeconomic stabilization policies). Cã thÓ nãi ®©y lµ mét b­íc chuyÓn biÕn quan träng ®Çu tiªn trong häat ®äng cña IMF. ChiÒu h­íng gi¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ thêi kú ®Çu nh÷ng n¨m 80 (B¶ng 1.1) céng víi nh÷ng yÕu kÐm c¬ cÊu kinh niªn ®· lµm cho nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng kÞp thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi bÊt lîi cña m«i tr­êng bªn ngoµi. BiÖn ph¸p ®èi phã b»ng c¸ch t¨ng c­êng vay nî n­íc ngoµi ®Ó bï ®¾p cho c¸n c©n thanh to¸n chØ lµm trÇm träng thªm t×nh h×nh, víi kÕt qu¶ lµ kh«ng nh÷ng m«i tr­êng vÜ m« cña hä xÊu ®i, mµ sè nî n­íc ngoµi cña hä ngµy cµng t¨ng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n. NhiÒu n­íc ®øng trªn bê vùc cña sù vì nî, hoÆc ph¶i tiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh c¬ cÊu l¹i nî dµi ®»ng ®½ng vµ tèn kÐm, ¶nh h­ëng lín ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña hä. T×nh h×nh trªn lµm IMF nhËn thÊy r»ng, cho dï c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî c¸n c©n thanh to¸n cña IMF cã thµnh c«ng ®Õn møc nµo, th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n vÉn t¸i diÔn, cã thÓ nhiÒu lÇn, ë chÝnh nh÷ng n­íc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. Trªn quan ®iÓm r»ng khi c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch b×nh æn kinh tÕ vÜ m« ng¾n h¹n ch­a ®ñ ®Ó xö lÝ tËn gèc c¸c khã kh¨n kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, vµ viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c c¶i c¸ch lín vÒ chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ kinh tÕ, nhÊt lµ vai trß cña chÝnh phñ vµ c¸c c¬ chÕ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trë nªn cÇn thiÕt, ®ßi hái thêi gian dµi h¬n ®Ó thùc hiÖn, IMF ®· më réng h¬n n÷a ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh, tõ hç trî c¸n c©n thanh to¸n ng¾n h¹n ®Ó b×nh æn kinh tÕ vÜ m«, ®Õn tham gia xö lý nî cïng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó gióp c¸c n­íc nµy kh¾c phôc khñng ho¶ng vµ tiÕn tíi hç trî ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch trung h¹n. B­íc ®i ®Çu tiªn lµ vµo n¨m 1974, khi IMF thiÕt lËp ThÓ thøc më réng cña Quü (EFF). Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, víi yªu cÇu phèi hîp víi WB trong nç lùc hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn , nhÊt lµ c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp thùc hiÖn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch. IMF ®· tiÕp cËn mét c¸ch thøc ho¹t ®éng míi, ho¹t ®éng cho vay hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu, b»ng viÖc thiÕt lËp ThÓ thøc ®iÒu chØnh c¬ cÊu(SAF), cã môc tiªu kh¸c h¼n víi môc tiªu ban ®Çu cña tæ chøc nµy , vµ sö dông nguån tµi trî chÝnh lµ kho¶n thu nhËp tõ viÖc b¸n vµng nh÷ng n¨m tr­íc ®ã. Mét thêi gian ng¾n sau, SAF ®· ®­îc t¨ng c­êng b»ng ThÓ thøc ®iÒu chØnh c¬ cÊu më réng (ESAF), víi nguån tµi trî tõ nguån cña SAF vµ tõ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña mét sè quèc gia héi viªn. Môc tiªu chñ yÕu cña SAF/ESAF lµ thóc ®Èy sù bÒn v÷ng ®èi ngo¹i (external viability) vµ t¨ng tr­ëng b»ng c¸ch gi¶m bít nh÷ng mÊt c©n ®èi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i, c¶i thiÖn viÖc huy ®éng, ph©n bæ vµ sö dông c¸c nguån lùc th«ng qua tù do hãa hÖ thèng th­¬ng m¹i vµ thanh to¸n. C¸c thÓ thøc nµy cã søc hÊp dÉn lín do chóng cã nhiÒu ®iÓm ­u viÖt h¬n c¸c thÓ thøc hç trî c¸n c©n thanh to¸n truyÒn thèng cña IMF: thêi gian dµi h¬n, møc hç trî lín h¬n vµ ­u ®·i h¬n, trong khi vÉn ®¶m b¶o viÖc gi¶i ng©n nhanh. Tõ n¨m 1982, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· trë thµnh kh¸ch hµng chÝnh cña IMF, víi sè l­îng tÝn dông rßng (tæng sè vay IMF trõ ®i tæng sè tr¶ cho IMF) lµ 6.9 tØ USD n¨m 1982,11 tØ USD n¨m 1983, 4.7 tØ USD n¨m 1984 vµ 0.3 tØ USD n¨m 1985 vµ ®Õn n¨m 1986 l¹i cã thªm 62 quèc gia cã thu nhËp thÊp cã ®ñ ®iÒu kiÖn vay theo SAF/ESAF. Tuy nhiªn, viÖc vay theo SAF/ESAF ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu ph¶i tu©n thñ mét khung ®iÒu kiªn rµng buéc, trong ®ã ngoµi môc ®Ých gióp c¸c quèc gia ®iÒu chØnh kh¾c phôc khã kh¨n kinh tÕ, cßn cã viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc nµy cã nguån lùc hay t¹o ra nguån lùc ®Ó tr¶ ®­îc nî cho IMF. 1.3 TÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm._. cña c¸c thÓ thøc tÝn dông §CCC 1.3.1 TÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm Kh¸i niÖm vµ nguån gèc cña c¸c kho¶n tÝn dông §CCC ®· bao hµm ý nghÜa vÒ sù t¸c ®éng cña c¸c thÕ lùc bªn ngoµi vµo nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ®i vay. Së dÜ c¸c n­íc nµy ®­îc h­ëng tÝn dông lµ ®Ó hä tu©n thñ nh­ng ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh theo ®¸nh gi¸ cña c¸c tæ chøc cÊp tÝn dông. VËy nªn chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh ngay mét tÝnh chÊt c¬ b¶n cña c¸c kho¶n tÝn dông §CCC lµ ®©y lµ c¸c kho¶n tÝn dông cã ®iÒu kiÖn, mµ cô thÓ ë ®©y lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mét chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i theo ®uæi. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ ®­îc cÊp c¸c kho¶n tÝn dông nµy víi ®iÒu kiÖn lµ chÝnh phñ cña n­íc ®ã tu©n thñ mét ch­¬ng tr×nh b×nh æn kinh tÕ vµ c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña c¸c IFI Khi nãi ®Õn tÝn dông, ta th­êng thÊy chóng g¾n liÒn víi c¸c ch­¬ng tr×nh®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, ®ã thËm chÝ lµ môc tiªu c¬ b¶n cña tÝn dông. Nh­ng tÝn dông §CCC l¹i lµ mét tr­êng hîp ®Æc biÖt. C¸c kho¶n tÝn dông nµy kh«ng bao giê ®i kÌm víi mét ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ nh­ c¸c kho¶n tÝn dông c«ng ­íc kh¸c, mµ ®ßi hái sù huy ®éng c¸c nguån lùc trong n­íc. Mét tÝnh chÊt c¬ b¶n kh¸c còng rÊt ®Æc tr­ng cho tÝn dông §CCC lµ viÖc c¸c chÝnh phñ ®i vay ph¶i b¾t ®Çu thùc hiÖn mét sè c¶i c¸ch c¬ b¶n tr­íc c¶ khi b¾t ®Çu c¸c tho¶ thuËn chÝnh thøc vÒ kho¶n vay. C¸c chÝnh phñ ph¶i cã b»ng chøng vÒ viÖc m×nh nghiªm tóc thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ råi míi cã thÓ b¾t ®Çu c¸c tho¶ thuËn. §Æc tr­ng ngÆt nghÌo nµy cña tÝn dông §CCClµ yªu cÇu cña c¸c tæ chøc cho vay buéc c¸c quèc gia ®i vay ph¶i tá râ quyÕt t©m, hay Ýt ra lµ sù thùc t©m muèn §CCC. Mét tho¶ thuËn ba bªn, gi÷a WB, IMF vµ chÝnh phñ n­íc ®i vay sÏ x¸c lËp ra c¸c môc tiªu vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn cho mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng ®iÒu chØnh c¬ cÊu trong 3 n¨m, ®­îc lËp thµnh V¨n b¶n chÝnh s¸ch khung mµ tïy theo cô thÓ kho¶n tÝn dông §CCC sÏ mang nh­ng tªn gäi h¬I kh¸c nhau. ViÖc gi¶i ng©n ®­îc thùc hiÖn theo tõng ®ît, vµ cã thÓ bÞ gi¸n ®o¹n, thËm chÝ huû bá nÕu c¸c IFI xÐt thÊy c¸c chÝnh phñ kh«ng nghiªm tóc thùc hiÖn c¶i c¸ch. §©y kh«ng chØ lµ mét lêi ®e däa su«ng mµ trªn thùc tÕ, nhiÒu n­íc ®i vay ®· ph¶I chÞu sù trõng ph¹t nµy, trong ®ã cã ViÖt Nam. Nh­ng møc ®é kh¾t khe th× cßn tïy thuéc tæ chøc cho vay, chóng ta sÏ xem cô thÓ trong phÇn d­íi ®©y. 1.3.2 Møc tÝn dông C¨n cø vµo yªu cÇu hç trî, quy ®Þnh vÒ møc cæ phÇn t¹i WB vµ IMF cña quèc gia ®­îc vay (tèi ®a lµ 140% cæ phÇn, trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt cã thÓ cao h¬n nh­ng còng kh«ng qu¸ 185% cæ phÇn cho thÓ thøc PRGF vµ 225% cho thÓ thøc ESAF), vµ tuú theo thÓ thøc hç trî §CCC mµ quèc gia lùa chän, WB vµ IMF sÏ x¸c ®Þnh møc tÝn dông §CCC dµnh cho mét quèc gia muèn thùc hiÖn §CCC trong thêi gian thùc hiÖn ®iÒu chØnh ®Ó nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ cÇn thiÕt cho ®Çu t­, dù tr÷ ngo¹i hèi hoÆc gióp trang tr¶i mét phÇn chi phÝ cho viÖc c¶i c¸ch nh­ thµnh lËp c¸c quü hç trî gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­, hay hç trî cÊp vèn bæ sung cho hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp sÏ ®­îc WB cho vay theo ®iÒu kiÖn IDA HiÖp héi ph¸t triÓn quèc tÕ (IDA),1 tæ chøc thuéc WB, ®­îc thµnh lËp n¨m 1960, hiÖn cã 161 héi viªn, chuyªn cho c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp vay tiÒn theo c¸c ®iÒu kiÖn v« cïng ­u ®·i (thêi gian vay 40 n¨m cã 10 ©n h¹n, kh«ng l·i), th­êng gäi lµ tÝn dông vµ ®­îc IMF cho vay theo ®iÒu kiÖn ESAF Xem giíi thiÖu cô thÓ vÒ ESAF ë môc 1.3.1 vµ môc 3.1.1 . DÜ nhiªn víi t­ c¸ch lµ bªn cho vay, hç trî tµi chÝnh cña IMF cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó bªn vay tr¶ ®­îc nî cho IMF d­íi c¸I môc ®Ých nghe rÊt kªu lµ ®Ó “t¨ng tÝnh bÒn v÷ng ®èi ngo¹i”. C¸c kho¶n tÝn dông §CCC ®­îc gi¶i ng©n theo tõng ®ît, th­êng lµ sau nh÷ng ®ît kiÓm ®iÓm thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. NÕu Ban Gi¸m ®èc cña c¸c IFI ®¸nh gi¸ quèc gia ®iÒu chØnh thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt cña m×nh th× sÏ quyÕt ®Þnh cho gi¶i ng©n. Nh­ vËy, c«ng cô nµy võa lµ cñ cµ rèt ®Ó khuyÕn khÝch quèc gia ®iÒu chØnh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch (nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ kh«ng ngÇn ng¹i kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó “mua” nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch mµ n­íc nhËn tµi trî kh«ng muèn Mosley P., Jane Harrigan & John Toye (1995), Aid and Power: the World Bank and Policy-based Lending, Routledge Publisher, London, 1995 , mÆc dï IMF cè g¾ng b¸c bá), võa lµ c©y gËy chÕ tµi (víi c¸ch lµm truyÒn thèng lµ ®×nh chØ gi¶i ng©n) nÕu quèc gia kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng. Nh­ IMF ®· tuyªn bè, “khi c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt, quèc gia nµo còng ph¶i t×m c¸ch ®iÒu chØnh, dï cã hay kh«ng cã IMF”. ChÝnh viÖc IMF cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông nµy cã thÓ lµm yÕu ®i ®éng c¬ cña chÝnh phñ trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®· tho¶ thuËn, do vËy viÖc gi¶i ng©n c¸c kho¶n tÝn dông nµy ph¶i thùc hiÖn theo tõng ®ît tuú thuéc vµo tiÕn bé thùc thi c¸c chÝnh s¸ch ®ã IMF, Policy Development and Review Department (2001), Conditionality in Fund-Supported Programs-Policy Issues, Washington D.C- tr11 . Tuy nhiªn, thùc tÕ còng cho thÊy, gi÷a IMF vµ WB còng cã nh÷ng c¸ch xö lý kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy, trong ®ã IMF thiªn h¬n vÒ “c©y gËy”, cßn WB l¹i thiªn h¬n vÒ “cñ cµ rèt”, nhÊt lµ ë nh÷ng quèc gia nhËn khèi l­îng tµi trî lín cña WB IMF, Policy Development and Review Department (2001), Conditionality in Fund-Supported Programs-Policy Issues, Washington D.C . Khi c¸c quèc gia kh«ng thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt cña IMF th× gi¶i ng©n th­êng bÞ ®×nh chØ, trong khi ®ã víi WB th× ®iÒu ®ã th­êng Ýt x¶y ra h¬n. Ph©n lo¹i XÐt theo tæ chøc tµi trî kho¶n tÝn dông ta sÏ cã: 1.4.1 C¸c kho¶n tÝn dông cña IMF SAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu), ®­îc thiÕt lËp vµo th¸ng 3 n¨m 1986 nh»m cung cÊp c¸c kho¶n vay rÊt ­u ®·i ®Ó hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu ë c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp ESAF (ThÓ thøc §iÒu chØnh C¬ CÊu më réng)®­îc thiÕt lËp th¸ng 12 n¾m 1987 nh»m hç trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®Æc biÖt m¹nh mÏ víi møc hç trî cao h¬n SAF. C¶ hai thÓ thøc SAF vµ ESAF ®Òu quy ®Þnh viÖc thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu sÏ ®­îc thùc hiÖn theo 3 ch­¬ng tr×nh liªn tiÕp cho tõng n¨m (hiÖn nay ESAF cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh cho n¨m thøc 4 trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt. Mçi ch­¬ng tr×nh hµng n¨m ®Òu thuéc ph¹m vi cña mét khu«n khæ chÝnh s¸ch 3 n¨m d­íi h×nh thøc mét V¨n b¶n khu«n khæ chÝnh s¸ch (PFP), ®­îc x©y dùng bëi nç lùc tËp thÓ cña 3 bªn gåm chÝnh phñ n­íc nhËn hç trî, IMF vµ WB, tõ ®ã h×nh thµnh mét ch­¬ng tr×nh gåm c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ vÜ m« vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu hç trî lÉn nhau mµ n­íc nhËn hç trî ph¶i thùc hiÖn, vµ lµm c¬ së ®Ó vËn ®éng hç trî tµi chÝnh tõ c¸c nhµ tµi trî C¸c kho¶n tÝn dông theo SAF vµ ESAF cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ ­u ®·i, l·i suÊt 0,5 %/n¨m, thêi h¹n vay 10 n¨m cã 5,5 n¨m ©n h¹n. Møc vay 3 n¨m sÏ b»ng 50% sè cæ phÇn cña quèc gia héi viªn (theo SAF), vµ 110%, trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt cã thÓ ®Õn 255% cæ phÇn cña quèc gia héi viªn (theo ESAF) PRGF (ThÓ thøc t¨ng tr­ëng vµ gi¶m nghÌo) lµ thÓ thøc thay thÕ cho ESAF vµ SAF, nhÊn m¹nh vµo viÖc t¨ng c­êng c¸c chÝnh s¸ch nh»m vµo c¸c ®èi t­îng nghÌo nh»m gióp hä ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ cña t¨ng tr­ëng. Néi dung §CCC ®­îc quy ®Þnh trong V¨n b¶n chiÕn l­îc gi¶m nghÌo (PRSP) do quèc gia ®i vay tù x©y dùng, cã sù hç trî cña c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng , dùa trªn ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi do quèc gia x©y dùng vµ ®­a ra th¶o luËn réng r·i trong c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c tæ chøc quÇn chóng, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. §iÒu kiÖn vay rÊt ­u ®·i, kh«ng kh¸c nhiÒu víi ®iÒu kiÖn vay theo ESAF vµ SAF, h¬n n÷a, sè ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch §CCC hµng n¨m ®· gi¶m tõ 15,1 trong ESAF xuèng cßn 11,6 trong PRGF 1.4.2 C¸c kho¶n tÝn dông cña WB SAL (kho¶n vay ®iÒu chØnh c¬ cÊu), SAC (TÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu), cã néi dung t­¬ng tù nh­ nhau ®Òu lµ c¸c kho¶n tÝn dông ­u ®·i cña WB dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn §CCC. C¸c ®iÒu kiÖn vay còng t­¬ng tù SAF vµ ESAF PRSC (TÝn dông hç trî gi¶m nghÌo), ®· thay thÕ cho SAL/SAC còng víi môc ®Ých lµ gióp ng­êi nghÌo ®­îc h­ëng nh÷ng kÕt qu¶ cña t¨ng tr­ëng, vµ cã sù chñ ®éng h¬n cña c¸c chÝnh phñ ®i vay trong viÖc thiªt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c néi dung §CCC §iÒu kiÖn sö dông tÝn dông CÇn ph¶i chó ý r»ng c¸c kho¶n tÝn dông §CCC lu«n lu«n ®i kÌm víi c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i theo ®uæi. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c kho¶n tÝn dông nµy ®­îc c¸c IFI ®ång ý cÊp cho mét n­íc víi ®iÒu kiÖn lµ chÝnh phñ n­íc ®ã ph¶i chÊp nhËn mét ch­¬ng tr×nh b×nh æn kinh tÕ vµ c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ theo tho¶ thuËn víi c¸c IFI. Vµ thËm chÝ trong phÇn lín c¸c tr­êng hîp, dï trªn lý thuyÕt , c¸c n­íc ®i vay còng cã quyÒn tham gia tho¶ thuËn vÒ néi dung §CCC, c¸c IFI míi lµ bªn quyÕt ®Þnh néi dung vµ tr×nh tù cña c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC. C¸c néi dung c¬ b¶n §CCC mµ c¸c n­íc vay ph¶i thùc hiÖn bao gåm c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC sau: 1.5.1 C¶i c¸ch tµi kho¸ C¶i c¸ch ng©n s¸ch. Trong ch­¬ng tr×nh §CCC, chÝnh s¸ch ng©n s¸ch ®­îc thay ®æi theo h­íng l©u dµi lµ ng©n s¸ch nhµ n­íc chØ cã vai trß: lµ mét trong c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« vµ ®Çu t­ cung øng nh÷ng c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt vµ dÞch vô x· héi c¬ b¶n mµ t­ nh©n kh«ng muèn vµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn tham gia. Vai trß truyÒn thèng ph©n bæ nguån lùc tr­íc ®ã ®­îc chuyÓn giao dÇn cho thÞ tr­êng; ho¹t ®éng kinh tÕ trùc tiÕp cña ChÝnh phñ ®­îc gi¶m dÇn b»ng c¸ch gi¶m vµ chÊm døt viÖc ®Çu t­ trùc tiÕp cña ChÝnh phñ vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i thuÇn tuý, ®ång thêi t¨ng ®Çu t­ cho cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng, cho vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c¸c c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, theo ®Þnh h­íng “®Çu t­ cña nhµ n­íc chØ bæ sung, hç trî chø kh«ng thay thÕ, hay c¹nh tranh víi ®Çu t­ t­ nh©n”. G¸nh nÆng cña ng©n s¸ch ®­îc gi¶m bít khi mäi h×nh thøc trî cÊp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp qua ng©n s¸ch nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm ¨n thua lç ®­îc b·i bá ®Ó giµnh thªm nguån lùc ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc x· héi. Thu chi ng©n s¸ch c¸c cÊp ®­îc c«ng khai ho¸, vµ c¸c luËt lÖ míi vÒ ng©n s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng céng th­êng lµ s¶n phÈm cña néi dung nµy vµ mang dÊu Ên cña ph­¬ng h­íng l©u dµi nãi trªn. §ã chÝnh lµ m« h×nh “nhµ n­íc nhá, nh­ng h÷u hiÖu, kh«ng cã môc tiªu kiÕm lîi, mµ chØ gi÷ vai trß æn ®Þnh, hç trî vµ gãp phÇn ®Þnh h­íng cho nÒn kinh tÕ” Nguån: ViÖn ph¸t triÓn quèc tÕ Harvard(1994) Nh÷ng th¸ch thøc trªn con ®­êng c¶i c¸ch ë §«ng D­¬ng, tr10 . C¶i c¸ch thuÕ cã c¸c môc tiªu quan träng lµ t¨ng nguån thu ng©n s¸ch vµ minh b¹ch ho¸ m«i tr­êng kinh tÕ, th­êng bao hµm nh÷ng néi dung chÝnh sau: ¸p dông vµ t¨ng c­êng sö dông c¸c lo¹i thuÕ Ýt g©y ra c¸c mÐo mã, cã diÖn réng vµ dÔ thu (nh­ VAT) ®Ó thay thÕ c¸c lo¹i thuÕ trïng lÆp (nh­ thÕ doanh thu) vµ ¸p dông c¸c lo¹i thuÕ míi (thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n...) phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng; ¸p dông møc thuÕ quan thèng nhÊt vµ t­¬ng ®èi thÊp ®Ó t¨ng diÖn thuÕ, h¹n chÕ mäi h×nh thøc miÔn gi¶m thuÕ tuú tiÖn. (Chóng ta cã thÓ thÊy râ lµ ViÖt Nam ®· ¸p dông c¶i c¸ch thuÕ theo h­íng nµy.) Thùc hiÖn c¶i c¸ch hÖ thèng thu thuÕ, t¨ng c­êng n¨ng lùc cña bé m¸y qu¶n lý thuÕ ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thu thuÕ, nhÊt lµ ë nh÷ng n­íc chuyÓn ®æi kinh tÕ (tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang thÞ tr­êng) Ên ®Þnh gi¸ c¸c hµng ho¸ c«ng céng nh­ ®iÖn, n­íc theo tiªu chuÈn hiÖu qu¶ kinh tÕ vi m«. Còng cÇn l­u ý lµ t¨ng nguån thu tõ thuÕ kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i t¨ng s¾c thuÕ vµ suÊt thuÕ, v× ®iÒu ®ã t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng. VÒ l©u dµi, c¶i c¸ch thuÕ ph¶i dÉn ®Õn 3 gi¶m-møc thuÕ suÊt, vµ sè l­îng møc thuÕ suÊt, vµ miÔn gi¶m tuú ý, vµ 3 t¨ng-chñng lo¹i thuÕ, diÖn thuÕ vµ kho¶n thu tõ thuÕ. 1.5.2 C¶i c¸ch th­¬ng m¹i C¸c ®iÒu kiÖn §CCC th­êng bao gåm nhiÒu lÜnh vùc c¶i c¸ch cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ kh«ng thÓ ®­îc thùc hiÖn biÖt lËp víi nhau, trong ®ã møc ®é chó träng vµo tõng c¶i c¸ch tuú thuéc vµo t×nh h×nh vµ yªu cÇu cô thÓ cña tõng n­íc. C¶i c¸ch th­¬ng m¹i th­êng lµ néi dung kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña hÇu nh­ mäi yªu cÇu §CCC, do nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ nhanh chãng cña nã ®èi víi viÖc kh¾c phôc th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n, lµ yªu cÇu kh¾c phôc ®Çu tiªn cho c¸c n­íc ph¶i ®iÒu chØnh, ph©n bæ nguån lùc vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, vµ nhu cÇu t¨ng c­êng ngo¹i th­¬ng, më cöa vµ héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn, nhÊt lµ tõ cuèi nh÷ng n¨m 80 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay. Mét chÕ ®é th­¬ng m¹i mang tÝnh h¹n chÕ cao ®­îc coi lµ mét c¶n trë c¬ cÊu ®¸ng kÓ ®èi víi viÖc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng nhanh vµ kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¸c có sèc bªn ngoµi. Tuy nhiªn xuÊt ph¸t ®iÓm vµ ®éng lùc ®Ó c¸c quèc gia thùc hiÖn c¶i c¸ch th­¬ng m¹i kh«ng gièng nhau, vµ ®iÒu ®ã quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt, néi dung vµ c¸c b­íc ®i c¶i c¸ch th­¬ng m¹i. Lý do phæ biÕn nhÊt dÉn ®Õn yªu cÇu c¶i c¸ch th­¬ng m¹i lµ t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi nghiªm träng vÒ c¸n c©n thanh to¸n, do th©m hôt ®¸ng kÓ cña ng©n s¸ch vµ c¸n c©n v·ng lai, cßn c¸c tr­êng hîp kh¸c lµ yªu cÇu tËn dông tèi ®a lîi thÕ t­¬ng ®èi trong th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ quèc tÕ ®Ó cã thÓ chuyÓn sang giai ®o¹n t¨ng tr­ëng cao cña c¸c n­íc chuyÓn ®æi kinh tÕ vµ nh÷ng n­íc ®· hoµn tÊt qu¸ tr×nh b×nh æn kinh tÕ vÜ m«. Trong tr­êng hîp ®Çu, c¶i c¸ch th­¬ng m¹i lµ b¾t buéc, ®Ó kh¾c phôc khñng ho¶ng, nh­ng trong c¸c tr­êng hîp sau, c¶i c¸ch th­êng lµ tù nguyÖn, tuú thuéc vµo ý chÝ chÝnh trÞ vµ môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña tõng quèc gia. Trong mäi tr­êng hîp, c¶i c¸ch th­¬ng m¹i gåm c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao tÝnh minh b¹ch, t¨ng kh¶ n¨ng dù b¸o vµ tù do ho¸ chÕ ®é th­¬ng m¹i. Tr×nh tù c¶i c¸ch th­¬ng m¹i vÒ c¬ b¶n ®­îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c néi dung nµy, vµ tuú theo chÕ ®é th­¬ng m¹i cña tõng quèc gia ®iÒu chØnh, c¸c giai ®o¹n c¶i c¸ch th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc thùc hiÖn lÇn l­ît, hoÆc ®ång thêi víi nhau. Th«ng th­êng giai ®o¹n ®Çu tiªn cña c¶i c¸ch th­¬ng m¹i lµ n©ng cao tÝnh minh b¹ch cña chÕ ®é th­¬ng m¹i b»ng c¸ch c«ng khai ho¸ chÕ ®é th­ong m¹i, tõ quyÒn kinh doanh nãi chung vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nãi chung, ®Õn c¸c ®Þnh chÕ mang tÝnh h¹n chÕ ngo¹i th­¬ng (c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ) vµ c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Giai ®o¹n nµy rÊt quan träng víi c¸c quèc gia chuyÓn ®æi kinh tÕ cÇn thay thÕ chÕ ®é th­¬ng m¹i ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng vµ kÐm minh b¹ch b»ng mét chÕ ®é th­¬ng m¹i minh b¹ch h¬n theo h­íng thÞ tr­êng vµ më cöa. Giai ®o¹n tiÕp theo lµ t¨ng kh¶ n¨ng dù b¸o cña chÕ ®é th­¬ng m¹i, gåm viÖc chuyÓn ho¸ h×nh thøc h¹n chÕ th­¬ng m¹i mang tÝnh tuú tiÖn, khã l­îng ho¸ sang c¸c h×nh thøc h¹n chÕ kh¸c râ rµng, dÔ l­îng ho¸, c«ng b»ng vµ dµi h¹n h¬n, mµ träng t©m lµ thuÕ ho¸ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ theo mét lÞch tr×nh râ rµng vµ cô thÓ. Kh¶ n¨ng dù b¸o cña chÕ ®é th­¬ng m¹i ®­îc c¶i thiÖn sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp l­îng ho¸ ®­îc c¸c chi phÝ cÇn thiÕt, x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é, ph¹m vi vµ thêi gian ®­îc b¶o hé ®Ó v¹ch kÕ ho¹ch ®Çu t­ phï hîp. Giai ®o¹n cuèi cïng lµ tù do ho¸ th­ong m¹i c¶ trong vµ ngoµi n­íc, c¶ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸, s¶n phÈm. ë trong n­íc, yªu cÇu ®Ò ra ®èi víi c¸c n­íc chñ yÕu lµ c¸c biÖn ph¸p : (i) lo¹i bá nh÷ng rµo c¶n ®èi víi viÖc thµnh lËp vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp th«ng qua viÖc b·i bá chÕ ®é cÊp giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh vµ bæ sung ho¹t ®éng kinh doanh víi môc ®Ých chñ ®¹o lµ t¨ng thªm quyÒn h¹n s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; (ii) gi¶m bít møc ®é vµ ph¹m vi b¶o hé (nh­ viÖc gi¶m thuÕ quan ); (iii) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh th­¬ng m¹i thuËn lîi (nh­ quyÒn tiÕp cËn ngo¹i tª); (iv) níi láng kiÓm so¸t vµ qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó tØ gi¸ thùc ph¶i do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. §èi víi bªn ngoµi, ®ã lµ sù tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng vµ t¨ng c­êng më cöa víi thÞ tr­êng quèc tÕ th«ng qua(i) b·i bá h¹n chÕ vÒ ngo¹i hèi vµ th­¬ng m¹i, gåm b·i bá c¸c h¹n chÕ sè l­îng nhËp khÈu b»ng c¸ch gi¶m bít c¸c hµng rµo phi quan thuÕ, gi¶m thuÕ quan vµ s¾c thuÕ; (ii) khuyÕn khÝch tham gia c¸c tho¶ thuËn tù do ho¸ th­¬ng m¹i song ph­¬ng, khu vùc vµ quèc tÕ nh»m tËn dông lît thÕ t­¬ng ®èi cña m×nh, ®ång thêi t¹o ¸p lùc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc; (iii) ¸p dông chÕ ®é mét tû gi¸ trªn c¬ së thÞ tr­êng vµ ph¸ gi¸ hîp lý ®Ó t¨ng xuÊt khÈu b»ng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ b·i bá c¸c ®Çu mèi xuÊt vµ nhËp khÈu. Th«ng qua qu¸ tr×nh nµy mµ c¸c doanh nghiÖp gi¶m bít ®­îc ®¸ng kÓ chi phÝ, nÒn kinh tÕ n©ng cao ®­îc søc c¹nh tranh. Tuy nhiªn yªu cÇu c¶i c¸ch th­¬ng m¹i còng bao hµm c¸c nguy c¬ sau ®©y:(i) nhËp khÈu t¨ng m¹nh lµm th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n ®Õn møc khã kiÓm so¸t, gãp phÇn g©y bÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, hµng ngo¹i c¹nh tranh vµ lÊn ¸t hµng néi ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ nh÷ng n­íc míi më cöa, víi kÕt qu¶ lµ nhiÒu doanh nghiÖp trong n­íc bÞ c¹nh tranh vµ cã thÓ bÞ ph¸ s¶n, tõ ®ã lµm t¨ng thÊt nghiÖp vµ cã thÓ n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bÊt lîi kh¸c; (ii) ph¸ gi¸ ®Ó t¨ng xuÊt khÈu qu¸ møc cã thÓ lµm gi¶m thu nhËp thùc tÕ, t¨ng gi¸ hµng nhËp khÈu, ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt dïng nhiÒu nguyªn liÖu vµ hµng ho¸ trung gian nhËp khÈu; (iii) gi¶m thuÕ quan cã thÓ lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ch­¬ng tr×nh chi tiªu kh¸c cña ChÝnh phñ; vµ (iv) t¨ng tÝnh dÔ bÞ tæn th­¬ng cña nÒn kinh tÕ khi thÞ tr­êng bªn ngoµi cho hµng xuÊt khÈu bÞ thu hÑp. V× vËy viÖc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn mét lÞch tr×nh c¶i c¸ch th­¬ng m¹i phï hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng n­íc, trong ®ã gi¶m thiÓu nh÷ng ¶nh h­ëng cã h¹i cña qu¸ tr×nh më cöa, tËn dông tèi ®a nh÷ng lîi Ých do nã mang l¹i ®· vµ ®ang trë thµnh mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi mçi chÝnh phñ ë tõng quèc gia ®iÒu chØnh. Sù chèng ®èi cña c¸c nhãm quyÒn lîi nh­ c¸c quan chøc chÝnh phñ bÞ mÊt quyÒn qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, nªn c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch th­¬ng m¹i ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè nµy nÕu muèn thµnh c«ng. NhiÒu n­íc ®· vËn dông nh÷ng ¸p lùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp th«ng qua c¸c cam kÕt quèc tÕ ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¶i c¸ch trong n­íc nh­ng quan träng vÉn lµ sù tù nguyÖn c¶i c¸ch cña quèc gia ®Ó hoµ nhËp vµ c¹nh tranh ®­îc víi thÕ giíi bªn ngoµi. 1.5.3 C¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh Còng nh­ c¶i c¸ch th­¬ng m¹i, c¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh lµ mét phÇn kh«ng t¸ch rêi cña ch­¬ng tr×nh §CCC, mµ träng t©m lµ dïng c¸c quy tr×nh thÞ tr­êng ®Ó thay thÕ c¸ch thøc huy ®éng vµ ph©n bæ nguån lùc khan hiÕm b»ng c¸c chØ thÞ, kiÓm so¸t vµ trî cÊp. Th«ng qua qu¸ tr×nh nµy mµ mét hÖ thèng tµi chÝnh cã kh¶ n¨ng thÝch øng tèt h¬n víi c¸c lùc l­îng vµ nh÷ng biÕn ®éng thÞ tr­êng, cã tÝnh c¹nh tranh cao h¬n sÏ h×nh thµnh, tõ ®ã t¨ng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc. C¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh th­êng bao gåm viÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh. C¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chñ yÕu dùa vµo c¸c c«ng cô trùc tiÕp, phæ biÕn lµ trÇn tÝn dông vµ quyÒn cña ng©n hµng trung ­¬ng Ên ®Þnh c¸c tØ lÖ l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay mét c¸ch hµnh chÝnh ®Ó ®iÒu hµnh cung vµ cÇu tiÒn tÖ. Tuy lµ nh÷ng vò khÝ m¹nh, cã hiÖu qu¶ vµ dÔ sö dông ®Ó ng©n hµng trung ­¬ng thùc hiÖn sù kiÓm so¸t cña m×nh víi l­îng cung øng tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c c«ng cô trùc tiÕp cã nh÷ng nh­îc ®iÓm lín nh­ kÐm linh ho¹t, h¹n chÕ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng, do ®ã h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng tiÕt kiÖm, c¶n trë sù c¹nh tranh vÒ gi¸ cña tÝn dông vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ dÔ bÞ can thiÖp chÝnh trÞ. Trong khi ®ã, c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp , gåm yªu cÇu dù tr÷ b¾t buéc, c¸c thÓ thøc t¸i chiÕt khÊu vµ t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, vµ c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më l¹i cã c¸c ­u ®iÓm lín sau: (i) lµ c¬ chÕ ®¶m b¶o ®iÒu chØnh tù ®éng, nhanh chãng truyÒn ®i c¸c tÝn hiÖu vµ t¸c ®éng chÝnh s¸ch ngay lËp tøc tíi tÊt c¶ c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ; (ii) ®¶m b¶o viÖc ph©n bæ tèi ­u tiÒn tÖ vµ tÝn dông dùa trªn c¬ së gi¸ c¶ vµ c¸c møc rñi ro vµ lîi nhuËn t­¬ng ®èi; (iii) ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n gi÷a c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh vµ tØ gi¸; (iv) h¹n chÕ sù can thiÖp chÝnh trÞ ®èi víi l·i suÊt; (v) cho phÐp ng©n hµng trung ­¬ng ®øng ®»ng sau thÞ tr­êng mµ kh«ng mÊt ®i sù kiÓm so¸t. V× vËy, viÖc c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp dÇn thay thÕ c¸c c«ng cô trùc tiÕp, trë thµnh c¸c c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ néi dung ®Çu tiªn cña c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc néi dung nµy, viÖc t¨ng c­êng gi¸m s¸t vµ c¸c quy chÕ phßng ngõa rñi ro cña ng©n hµng trung ­¬ng ®èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i, viÖc kiÓm to¸n ®éc lËp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn, th­êng lµ c¸c biÖn ph¸p ph¶i thùc hiÖn song song. Néi dung thø hai cña c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng vµ chÝnh s¸ch tØ gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ huy ®éng tèt h¬n nguån lùc trong n­íc (tiÕt kiÖm) cho ®Çu t­ vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu, môc tiªu quan träng cña ch­¬ng tr×nh §CCC trªn c¶ hai b×nh diÖn vÜ m« vµ vi m«. T¸c ®éng cña l·i suÊt thùc d­¬ng ®Õn t¨ng tr­ëng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong mét nghiªn cøu cña WB WB (1987), World Development Report 1987, Oxford University Press vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c; l·i suÊt thùc t¨ng 5% sÏ lµm t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng thùc thªm 1%. TØ gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t (kh«ng nhÊt thiÕt hoµn toµn do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh), mµ thùc chÊt lµ ph¸ gi¸ ®Ó c¹nh tranh, ®­îc coi lµ mét biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu. Néi dung thø ba, cã g¾n víi chÕ ®é tØ gi¸, lµ viÖc tù do ho¸ c¸c giao dÞch trong tµi kho¶n v·ng lai vµ tµi kho¶n vèn, tøc lµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi tù do ®ång b¶n tÖ vµ cho phÐp di chuyÓn vèn tù do gi÷a c¸c n­íc. §©y lµ mét trong nh÷ng môc tiªu chÝnh s¸ch quan träng ®­îc ghi trong §iÒu VIII cña HiÕn ch­¬ng cña IMF, vµ ®­îc IMF coi lµ vËt c¶n cuèi cïng h­íng tíi sù héi nhËp toµn cÇu. C¸c IFI coi biÖn ph¸p c¶i c¸ch nµy cã t¸c dông thóc ®Èy sù lu©n chuyÓn vèn quèc tÕ ®Õn nh÷ng n¬i cã tØ lÖ sinh lîi cao nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh toµn cÇu. Tuy nhiªn, nh­ thùc tiÔn cho thÊy, tù do ho¸ tµi kho¶n vèn chøa ®ùng nh÷ng rñi ro tiÒm tµng, xuÊt ph¸t tõ sù biÕn ®éng khã l­êng cña nguån vèn quèc tÕ, nhÊt lµ vèn t­ nh©n, rÊt khã kiÓm so¸t khi cã nh÷ng biÓu hiÖn bÊt th­êng. Thø hai, nh÷ng n­íc cã ®ång tiÒn yÕu, hoÆc kh«ng æn ®Þnh, sÏ gÆp nh÷ng khã kh¨n lín trong viÖc ®¶m b¶o duy tr× kh¶ n¨ng tù do chuyÓn ®æi ®ång tiÒn vµ kiÓm so¸t l­îng cung tiÒn, ®Æc biÖt khi cã c¸c hµnh vi mang tÝnh ®Çu c¬ tÊn c«ng vµo ®ång b¶n tÖ. HÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i yÕu kÐm còng bÞ ¶nh h­ëng lín khi c¸c tµi kho¶n v·ng lai vµ tµi kho¶n vèn ®­îc tù do ho¸. C¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh, gåm c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng g¾n rÊt chÆt vµ cã t¸c dông hç trî cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, còng nh­ thùc tiÔn ®· cho chóng ta thÊy r»ng, hÖ thèng tµi chÝnh kÐm lµnh m¹nh, mét ®Æc tr­ng kh¸ næi bËt ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã thÓ g©y nªn nh÷ng t¸c h¹i nh­ thÕ nµo. Thø nhÊt, v× lµ kªnh chñ yÕu ®Ó truyÒn dÉn c¸c tÝn hiÖu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mét hÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c c«ng cô vµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, còng nh­ kh¶ n¨ng h×nh thµnh vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tØ gi¸ bÞ h¹n chÕ. Thø hai, chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cao lµm t¨ng chi phÝ trung gian tµi chÝnh, lµm t¨ng chi phÝ ®Çu t­. C¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi trong tµi s¶n ng©n hµng sÏ h¹n chÕ l­îng tÝn dông s½n cã mµ hÖ thèng ng©n hµng cã thÓ cung cÊp, ¶nh h­ëng tíi t¨ng tr­ëng. Thùc tÕ cho thÊy sù yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn dÉn ®Õn c¸c cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng, víi nh÷ng t¸c h¹i v« cïng to lín. Theo mét vµi con sè thèng kª, th× khñng ho¶ng ng©n hµng ®· lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng tõ 8%/n¨m xuèng 1%/n¨m trong thêi gian 1981-1987 ë Chilª, 6% xuèng -1,25% trong cïng thêi gian ë Philippines, gi¶m 20% tÝn dông cÊp cho khu vùc t­ nh©n trong thêi gian 1994-98 ë Mªhic«. Khñng ho¶ng tµi chÝnh, mµ dÔ thÊy nhÊt lµ khñng ho¶ng ng©n hµng ë c¸c n­íc Ch©u ¸ võa qua lµ mét minh chøng thªm vÒ vÊn ®Ò nµy. Thø ba, mét hÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm cã thÓ cã ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®Çu tiªn lµ viÖc gi¶m nguån thu ng©n s¸ch tõ hÖ thèng ng©n hµng, v× kho¶n giao nép tõ ng©n hµng trung ­¬ng vµ thuÕ thu nhËp cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i bÞ gi¶m. Ngoµi ra, khi yªu cÇu c¬ cÊu l¹i nî kh«ng sinh lîi cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, th× chÝnh ng©n s¸ch nhµ n­íc sÏ ph¶i chÞu g¸nh nÆng nµy. Thèng kª còng cho thÊy, tæng chi phÝ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña ng©n s¸ch giµnh cho viÖc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn dao ®éng tõ 4 ®Õn 20% GDP/n¨m trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90. Cuèi cïng, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng chÞu ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ. Mét hÖ thèng ng©n hµng kh«ng lµnh m¹nh sÏ ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn häat ®éng th­¬ng m¹i vµ lu©n chuyÓn quèc tÕ, v× nã: (i) khã cã kh¶ n¨ng t¹o ra mét thÞ tr­êng ngo¹i hèi hiÖu qu¶ vµ duy tr× ®­îc mèi quan hÖ hîp t¸c vµ tÝn dông liªn ng©n hµng víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi; (ii) cã xu h­íng khuyÕn khÝch viÖc chuyÓn ®æi tµi s¶n néi ®Þa lÊy tµi s¶n n­íc ngoµi, t¸c ®éng ®Õn tØ gi¸ hèi ®o¸i, lµm gi¶m nghiªm träng gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña c¸c ng©n hµng vµ ph¸ gi¸ m¹nh ®ång b¶n tÖ; vµ (iii) gi¶m kh¶ n¨ng chèng ®ì cña ng©n hµng trung ­¬ng tr­íc c¸c ®ßn ®Çu c¬ ®¸nh vµo tØ gi¸ hèi ®o¸i, v× kh¶ n¨ng nµy phô thuéc nhiÒu vµo vÞ thÕ ngo¹i hèi lµnh m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do nh÷ng yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng th­êng mang nÆng dÊu Ên cña nhµ n­íc, viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng h­íng (i) tù do ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng th«ng qua viÖc gi¶m bít vai trß cña nhµ n­íc vµ hÖ thèng ng©n hµng nhµ n­íc trong th­¬ng m¹i vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c (ii) c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, t¨ng c­êng c¹nh tranh vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo c¸c chuÈn mùc ng©n hµng quèc tÕ. C¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo mét lÞch tr×nh, bao gåm viÖc c¬ cÊu l¹i bé m¸y qu¶n lý, xö lý c¸c kho¶n nî khã ®ßi, t¨ng c­êng c¸c tiªu chÝ phßng ngõa rñi ro theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, t¸ch chøc n¨ng chÝnh s¸ch ra khái chøc n¨ng th­¬ng m¹i b»ng c¸ch thµnh lËp ng©n hµng chÝnh s¸ch ®Ó hç trî thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ, t¨ng c­êng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng lín. Mét hÖ thèng ng©n hµng ®­îc lµnh m¹nh ho¸ sÏ hç trî ®¾c lùc cho c¸c doanh nghÞªp lµm ¨n kinh doanh, nh­ng do hÖ thèng ng©n hµng nhiÒu khi ®­îc xem nh­ mét lo¹i “hµng hãa c«ng céng” vµ lµ c«ng cô ®¾c lùc cña nhiÒu chÝnh phñ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ, thùc tÕ §CCC ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy c¶i c¸ch ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc dÔ dµng, th­êng ®ßi hái quyÕt t©m cao, thêi gian dµi vµ cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o. Tãm l¹i tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khu vùc tµi chÝnh vµ yªu cÇu cô thÓ ë tõng n­íc thùc hiÖn c¶i c¸ch, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh mµ c¸c IFI chê ®îi ë c¸c n­íc ®i vay th­êng bao gåm mét sè hoÆc toµn bé nh÷ng néi dung chÝnh d­íi ®©y: C¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gåm t¨ng c­êng ¸p dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ vµ l·i suÊt mét c¸ch gi¸n tiÕp trªn c¬ së thÞ tr­êng; thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng ®Ó thu hót tiÕt kiÖm, gi¶m tèi ®a chªnh lÖch l·i suÊt ®Ó gi¶m c¸c chi phÝ trung gian nh»m kÝch thÝch c¸c häat ®éng ®Çu t­; ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ liªn ng©n hµng, bao gåm ¸p dông c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ míi vµ c¸c hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng hiÖu qu¶, ph¸t triÓn thÓ chÕ cho c¸c thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thø cÊp giao dÞch tÝn phiÕu kho b¹c, hèi phiÕu vµ c¸c c«ng cô t­¬ng tù. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng, bao gåm qu¸ tr×nh ¸p dông quy chÕ ph©n lo¹i nî, an toµn vèn vµ phßng ngõa rñi ro theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ; t¨ng c­êng hÖ thèng gi¸m s¸t, kÕt hîp tèt viÖc theo dâi tõ xa víi thanh tra t¹i chç vµ kiÓm to¸n ®éc lËp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i; c¶i thiÖn viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng vµ thiÕt lËp c¸c hÖ thèng c¶nh b¸o sím; t¸ch biÖt ho¹t ®éng ng©n hµng th­¬ng m¹i víi c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng chÝnh s¸ch; Xö lý nî kh«ng sinh lîi, cÊp vèn bæ sung vµ c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh cho c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh yÕu kÐm sau khi ®­îc cñng cè; T¨ng c­êng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng b¾ng c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng nh­ níi láng c¸c h¹n chÕ thµnh lËp míi, thèng nhÊt c¸c quy chÕ cho vay, t­ nh©n ho¸ vµ t¹o quyÒn tù chñ cho c¸c ng©n hµng quèc doanh, cho phÐp c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ho¹t ®éng nh­ c¸c ng©n hµng trong n­íc, vµ thùc hiÖn c¸c quy chÕ c«ng khai th«ng tin; Ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng vèn dµi h¹n nh­ c¸c thÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n; ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ hèi ®o¸i liªn ng©n hµng, ®­îc hç trî bëi c¸c quy chÕ an toµn phï hîp vÒ rñi ro ngo¹i hèi vµ viÖc tù do ho¸ c¸c h¹n chÕ vÒ hèi ®o¸i vµ th­¬ng m¹i. BiÖn ph¸p chÝnh s¸ch nµy ®ßi hái ph¶i cã c¸c khu«n khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ phï hîp, ®ång thêi cã khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn t­¬ng ®èi m¹nh, ®iÒu th­êng thiÕu v¾ng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ c¸c n­íc cã thu nhËp thÊp vµ c¸c n­íc chuyÓn ®æi kinh tÕ. 1.5.4 C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ph¸t triÓn khu vùc t­ nh©n Lý do vµ môc tiªu cña c¶i c¸ch DNNN C¸c IFI lËp luËn r»ng ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ c¸c n­íc chuyÓn ®æi kinh tÕ, hiÖu qu¶ thÊp cña hÖ thèng DNNN ®ang trë thµnh mét th¸ch thøc kinh tÕ-chÝnh trÞ khã kh¨n vµ mét v­íng m¾c c¬ cÊu ®¸ng kÓ. Ng©n s¸ch nhµ n­íc vèn ®· eo hÑp, th­êng ph¶i giµnh nh÷ng kho¶n chi tiªu lín d­íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cho c¸c DNNN kÐm hiÖu qu¶, ¶nh h­ëng ®Õn c¸c môc chi tiªu kh¸c quan träng vµ hiÖu qu¶ h¬n cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. Lý do b¶o tån viÖc lµm ë c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng thÓ biÖn minh v× trong nhiÒu tr­êng hîp, chi phÝ mµ ng©n s¸ch ph¶i bá ra ®Ó duy tr× viÖc lµm cho mét c«ng nh©n thuéc DNNN cã thÓ lµm mÊt ®i nhiÒu c¬ héi t¹o viÖc lµm ë nh÷ng n¬i kh¸c. Mét phÇn lín c¸c nguån lùc khan hiÕm nh­ ®Êt ®ai vµ tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng còng ®­îc giµnh ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña c¸c doanh nghiÖp nµy, lµm gi¶m c¬ héi sö dông nguån lùc ë c¸c khu vùc kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n. §ã cßn ch­a kÓ hËu qu¶ cña nh÷ng kho¶n nî lín kh«ng thu håi ®­îc tõ c¸c doanh nghiÖp nµy, lµm xÊu ®i nghiªm träng b¶n c©n ®èi tµi s¶n cña c¸c ng©n hµng cho vay, g©y nªn nh÷ng ph¶n øng d©y chuyÒn v« cïng bÊt lîi vµ cã thÓ dÉn ®Õn khñng ho¶ng ng©n hµng. Do ng©n hµng chØ chÞu thiÖt mét phÇn thiÖt h¹i, g¸nh nÆng xö lý hËu qu¶ cña nh÷ng kho¶n thua lç lín cña c¸c doanh nghiÖp rèt cuéc l¹i._.kÐm, viÖc gi¸m s¸t vµ phßng ngõa rñi ro cßn láng lÎo, thiÕu sù c¹nh tranh trong ho¹t ®éng ng©n hµng. C¸c ng©n hµng ch­a ®¶m nhËn ®­îc tèt nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng, møc ®é rñi ro, ®¸nh gi¸ dù ¸n cho vay, vµ v× vËy ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¶i c¸ch ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô ®­îc §¹i héi §¶ng IX §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi - tr 167 ®Æt thµnh ­u tiªn, ®Ó gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c c¬ cÊu trªn. ChiÕn l­îc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng trong c¸c Ch­¬ng tr×nh PRGF vµ PRSC cã môc tiªu kh«i phôc sù lµnh m¹nh cña hÖ thèng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c trung gian tµi chÝnh, víi träng t©m ng¨n chÆn c¸c kho¶n NPL trong t­¬ng lai cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn vµ ®Æc biÖt lµ cña c¸c NHTMNN. Do vËy, ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng gåm c¸c néi dung chÝnh d­íi ®©y. C¶i thiÖn khu«n khæ ph¸p lý, quy chÕ thanh tra gi¸m s¸t b»ng c¸c biÖn ph¸p : (i) söa ®æi quy ®Þnh hiÖn hµnh liªn quan ®Õn ph©n lo¹i nî nh»m ®­a viÖc ph©n lo¹i nî vµ trÝch lËp dù phßng gÇn víi tiªu chuÈn quèc tÕ h¬n; (ii) t¨ng c­êng khu«n khæ ph¸p lý vÒ quyÒn cña chñ nî, ®Æc biÖt lµ vÒ viÖc thu håi tµi s¶n thÕ chÊp vµ thanh lý c¸c tµi s¶n theo gi¸ trÞ thÞ tr­êng bao gåm c¶ c¸c giao dÞch vÒ quyÒn sö dông ®Êt. C¬ cÊu l¹i 48 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn b»ng c¸ch ®ãng cöa, s¸p nhËp hoÆc c¬ cÊu l¹i, theo ®ã ®Õn n¨m 2002 chØ cßn mét nöa sè ng©n hµng nµy. C¬ cÊu l¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i nhµ n­íc (NHTMNN) e) T¨ng c­êng qu¶n lý chi tiªu c«ng ChÝnh s¸ch qu¶n lý tµi chÝnh, ng©n s¸ch trong nh÷ng n¨m qua cã nhiÒu tiÕn bé, nh­ng ®· béc lé nh÷ng khiÕm khuyÕt ®¸ng kÓ ChÝnh s¸ch ng©n s¸ch hiÖn nay tuy ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ l©u dµi vµ bÒn v÷ng, nh­ng c¸c ®Ò xuÊt c¶i c¸ch qu¶n lý chi tiªu c«ng lÇn nµy kh¸ khiªm tèn, chØ gåm mèt sè biÖn ph¸p; (i) C¶i thiÖn viÖc thu thËp sè liÖu vµ quy tr×nh b¸o c¸o th«ng qua mét c¬ quan duy nhÊt lµ Kho b¹c nhµ n­íc thuéc Bé Tµi chÝnh; (ii) N©ng cao tÝnh minh b¹ch néi bé vµ c«ng khai th«ng tin ng©n s¸ch cña c¸c ngµnh, bao gåm h¬n 75% tæng chi tiªu cña ChÝnh phñ nh­ ®· thùc hiÖn trong B¸o c¸o §¸nh gi¸ Chi tiªu c«ng. Vµo n¨m 2002, lÇn ®Çu tiªn c¸c tØnh thµnh sÏ c«ng bè ng©n s¸ch hµng n¨m cña m×nh, vµ c¸c x· sÏ th«ng b¸o ng©n s¸ch x· t¹i v¨n phßng uû ban x· theo nh­ quy ®Þnh cña ph¸p luËt; (iii) TiÕp tôc chuyÓn h­íng m¹nh mÏ h¬n viÖc chi tiªu, h­íng tíi c¸c dÞch vô x· héi chñ yÕu, ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc tiÓu häc vµ c¸c dÞch vô y tÕ c¬ b¶n, còng nh­ chi cho c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi then chèt (®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn n«ng th«n) ®Ó dç trî xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; (iv) Tr¸nh bao cÊp cho c¸c DNNN. 4. Chi phÝ c¶i c¸ch vµ nguån trang tr¶i Theo tiªu chuÈn kÕ to¸n ViÖt Nam, ­íc tÝnh tæng chi phÝ cho c¶i c¸ch ng©n hµng vµ c¶i c¸ch DNNN lµ 7% GDP (34 ngh×n tû VND), nh­ng theo tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ vµ nÕu gép c¶ phÇn gi¶i quyÕt nî cho c¸c DNNN kh«ng n»m trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, th× tæng chi phÝ c¶i c¸ch sÏ b»ng 12% GDP (60 ngh×n tû VND). Nhu cÇu tµi trî bªn ngoµi. ViÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®ßi hái sù hç trî ®¸ng kÓ nguån tµi chÝnh ®Ó bï ®¾p c¸n c©n thanh to¸n còng nh­ trang tr¶i cho c¸c chi phÝ c¶i c¸ch trong 3 n¨m tíi, trong ®ã tù do hãa th­¬ng m¹i cã thÓ lµm t¨ng nhu cÇu nhËp khÈu thªm 1.2 tØ USD , trung b×nh 400 triÖu USD/ n¨m, vµ chi phÝ cho c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DNNN cã thÓ lªn ®Õn gÇn 3 tØ USD, trung b×nh 1 tØ USD/n¨m (theo ­íc tÝnh cña ViÖt Nam). Nh­ vËy, viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh PRGF/PRSC cÇn 1.4 tØ USD mçi n¨m, trong khi ®ã nguån tµi trî ­u ®·i bªn ngoµi cña WB, IMF vµ mét sè nhµ ®ång tµi trî kh¸c chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 20% (250-300 triÖu USD/n¨m). 5. Mét sè nhËn xÐt cña ch­¬ng tr×nh PRGF/PRSC H·y cßn qu¸ sím ®Ó ®­a ra nh÷ng kÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c thÓ thøc PRGF vµ PRSC ë ViÖt Nam, nh­ng chóng ta còng cã thÓ b­íc ®Çu ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt sau: Tr­íc hÕt, cÇn kh¼ng ®Þnh lµ vÒ néi dung c¬ b¶n, néi dung cña c¸c Ch­¬ng tr×nh PRGF/PRSC kh«ng cã g× kh¸c víi ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng ta vµ lµ sù tiÕp tôc cña nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch mµ ®· vµ ®ang thùc hiÖn, chØ cô thÓ h¬n vÒ c¸c biÖn ph¸p vµ b­íc ®i, lÞch tr×nh b¾t ®Çu vµ kÕt thóc tõng biÖn ph¸p vµ c¶ ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh. So víi ESAF vµ SAC, c¸c ch­¬ng tr×nh PRGF vµ PRSC ®· cã néi dung toµn diÖn vµ cô thÓ h¬n, ®­a ra ®­îc nh÷ng dù b¸o vÒ t¸c ®éng tÝch cùc còng nh­ tiªu cùc vµ chuÈn bÞ nh÷ng biÖn ph¸p kh¸ bµi b¶n ®Ó gi¶m nhÑ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ, x· héi vµ ®Æc biÖt víi nh÷ng ng­êi nghÌo vµ nh÷ng nhãm dÔ bÞ tæn th­¬ng. Ch­¬ng tr×nh nµy còng g¾n chÆt víi lÞch tr×nh më cöa vµ héi nhËp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÐ giíi, tr­íc hÕt lµ víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt AFTA, chuÈn bÞ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ viÖc gia nhËp WTO d­íi sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña ChÝnh phñ theo mét chiÕn l­îc râ rµng h¬n tr­íc; tù do hãa b»ng c¸ch chñ ®éng héi nhËp vµ thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt quèc tÕ, qu¶n lý tèt qu¸ tr×nh tù do hãa vµ héi nhËp nh»m gi¶m nhÑ nh÷ng bÊt lîi ®èi víi ta khi më cöa thÞ tr­êng. ViÖc thùc hiÖn thµnh c«ng ch­¬ng tr×nh nµy cã thÓ t¹o ®µ quan träng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch míi s©u réng vµ thùc chÊt h¬n trong thêi gian tíi, kh«ng chØ trªn lÜnh vùc th­¬ng m¹i mµ c¶ nh÷ng lÜnh vùc kh¸c. Thø hai, khu«n khæ cña PRGF vµ PRSC lµ PRSP ®­îc x©y dùng c«ng phu h¬n vµ mang tÝnh d©n chñ h¬n qu¸ tr×nh x©y dùng PFP cña ESAF vµ SAC, cã sù tham gia ý kiÕn réng r·i c¶u nhiÒu c¬ quan, tá chøc d©n sù vµ c¸c nhµ tµi trî. NhiÒu biÖn ph¸p cã lÞch tr×nh thùc hiÖn cô thÓ vµ liÒu l­îng cña ph­¬ng thuèc chÝnh s¸ch do c¸c IFI ®Ò xuÊt ®· ®­îc ta ®iÒu chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña ViÖt Nam, nhÊt lµ trªn c¸c lÜnh vùc c¶i c¸ch th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng. C¸c ch­¬ng tr×nh ®Öm phï hîp, nh­ Ch­¬ng tr×nh MiyazawaCh­¬ng tr×nh Miyazawa nh»m hç trî ta kh¾c phôc t¸c ®éng bÊt lîi cña cuäc khñng ho¶ng khu vùc, ®­îc ký kÕt gi÷a ChÝnh phñ ta víi ChÝnh phñ NhËt b¶n th¸ng 5 n¨m 1999, theo ®ã ChÝnh phñ NhËt hç trî cho ta 20 tØ Yªn trong 20 n¨m ®Ó thùc hiÖn 3 néi dung c¶i c¸ch: khuyÕn khÝch khu vùc t­ nh©n,kiÓm so¸t c¸c DNNN, vµ thuÕ hãa c¸c hµng rµo phi quan thuÕ. Kho¶n hç trî tµi chÝnh ®· ®­îc gi¶i ng©n toµn bé ®· ®­îc thiÕt kÕ µ thùc hiªn, gãp phÇn chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu hiÖn cÇn thiÕt cho viÖc th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch vµ hç trî tµi chÝnh quan träng. Kh«ng phñ nhËn vai trß kh¸ tÝch cùc cña WB trong vÊn ®Ò nµy, nh­ng cã mét thùc tÕ lµ n¨ng lùc thÈm ®Þnh mét ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch phøc t¹p vµ møc ®é lµm chñ qu¸ tr×nh x©y dùng ch­¬ng tr×nh cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ ®· ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch râ rÖt so víi thêi gian thiÕt kÕ c¸c ch­¬ng tr×nh ESAF vµ SAC. Thø ba, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thèng nhÊt c¸c Ch­¬ng tr×nh PRGF vµ PRSC gi÷a chÝnh phñ ta víi c¸c IFI kÐo dµi gÇn 4 n¨m lµ mét kho¶ng thêi gian kh¸ dµi, dµi h¬n nhiÒu kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó ChÝnh phñ ta thèng nhÊt ®­îc víi c¸c IFI c¸c ch­¬ng tr×nh ESAF vµ SAC ®Çu nh÷ng n¨m 90 vµ so víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c. Thø t­, tuy PRGF vµ PRSC lÇn nµy ®· gi¶m nhÑ c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc h¬n nhiÒu møc mµ c¸ IFI mong muèn, c¶ vÒ tiªu chÝ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« (®iÓn h×nh lµ th©m hôt ng©n s¸ch ®­îc phÐp ë møc cao h¬n ®Ó thùc hiÖn kÝch cÇu) lÉn c¸c biÖn ph¸p c¬ cÊu, viÖc thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt thùc sù lµ mét th¸ch thøc lín. Møc ®é lµm chñ cña ViÖt Nam lÇn nµy cao h¬n, nh­ng rñi ro kh«ng hoµn tÊt ®­îc ch­¬ng tr×nh ®óng thêi gian sÏ trë thµnh mét vÊn ®Ò thùc tÕ nÕu kh«ng cã quyÕt t©m thùc hiÖn vµ c¸c c¬ chÕ hç trî thùc hiÖn phï hîp. Khi kh«ng cã PRGF vµ PRSC, do yªu cÇu thùc tiÔn, ta vÉn tù thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kh¸c nhau, nh­ c¶i c¸ch DNNN, ng©n hµng, hµnh chÝnh, ph¸p luËt, thÓ hiÖn møc ®é lµm chñ rÊt cao (v× kh«ng hÒ cã ¸p lùc hay sù can thiÖp nµo ë bªn ngoµi), nh­ng nhiÒu ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kÐo dµi tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c víi nh÷ng kÕt qu¶ h¹n chÕ, nh÷ng khiÕm khuyÕt c¬ cÊu ngµy cµng trë nªn trÇm träng vµ kh«ng ®­îc kh¾c phôc cã hiÖu qu¶. §iÒu ®ã chøng tá viÖc chñ ®éng ®Ò xuÊt ra c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch lµ quan träng, nh­ng ®iÒu ®ã ch­a ®ñ ®Ó thóc ®Èy ®­îc c¶i c¸ch mét c¸ch nhanh chãng. Gièng nh­ nhiÒu n­íc trong khu vùc, ngay c¶ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn h¬n nhiÒu nh­ NhËt, Hµn Quèc, Th¸i Lan chØ buéc ph¶i c¶i c¸ch m¹nh mÏ khi khñng ho¶ng x¶y ra, ViÖt Nam, còng cÇn cã nh÷ng ¸p lùc nhÊt ®Þnh, cã thÓ tõ nh÷ng dÊu hiÖu cña khñng ho¶ng, nh­ ®ît c¶i c¸ch ®Çu tiªn vµ cuèi nh÷ng n¨m 80 ®· chøng minh, ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é c¶i c¸ch vµ quyÕt t©m thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch khã kh¨n vÒ mÆt chÝnh trÞ. Ngoµi ra, c¬ chÕ thùc hiÖn phï hîp còng lµ yÕu tè quan träng ®èi víi thµnh c«ng cña c¶i c¸ch. Râ rµng, ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c cam kÕt theo ®óng lÞch tr×nh, cÇn ph¶i söa ®æi rÊt nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ cña ho¹t ®éng ng©n hµng (ph©n lo¹i nî, trÝch lËp dù phßng rñi ro, xö lý c¸c kho¶n nî kh«ng sinh lîi), cæ phÇn hãa, gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­, kiÓm to¸n chÈn ®o¸n c¸c NHTMNN vµ c¸c DNNN lín ®Ó biÕt ®­îc chÝnh x¸c t×nh h×nh cña c¸c doanh nghiÖp nµy; chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, luËt ph¸ s¶n cÇn ®­îc söa ®æi cho phï hîp.. mµ cã thÓ kh«ng kÞp hoµn tÊt trong khung thêi gian cña ch­¬ng tr×nh. Mét yÕu tè mµ t¸c gi¶ Vò Quang ViÖt Vò Quang ViÖt (2001), “C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc qua ch­¬ng tr×nh IMF”, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi gßn, 2001, Thµnh phè Hå ChÝ Minh - tr 20 cho lµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi thµnh c«ng cña c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DNNN lµ liÖu Nhµ n­íc cã s½n sµng tõ bá sù can thiÖp vµo ho¹t ®éng ng©n hµng vµ kh«ng g©y ¸p lùc buéc c¸c ng©n hµng cho vay ®Ó cøu c¸c DNNN kh«ng v× cho ®Õn nay quan ®iÓm “kinh tÕ nhµ n­íc lµ chñ ®¹o” vÉn cã thÓ ®­îc hiÓu vµ diÔn gi¶i theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. ViÖc minh b¹ch hãa t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng sau khi ¸p dông c¸c tiªu chuÈn ho¹t ®éng ng©n hµng quèc tÕ còng cã thÓ g©y ra mét “có sèc” lín vÒ lßng tin ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. Cuèi cïng, do mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c lÜnh vùc c¶i c¸ch, nªn c¶i c¸ch chËm ë lÜnh vùc nµy cã thÓ ¶nh h­ëng bÊt lîi. VÝ dô, c¶i c¸ch DNNN hiÖn ®­îc coi lµ then chèt, nªn thùc hiÖn chËm sÏ ¶nh h­ëng chÝnh ®Õn c¸c doanh nghiÖp nµy vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c: (i) viÖc thùc hiÖn tù do hãa th­¬ng m¹i vµ gi¶m thuÕ quan sÏ lµm c¸c doanh nghiÖp kh«ng c¶i c¸ch mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong thêi gian tíi trong mét sè ngµnh s¶n xuÊt, ®iÓn h×nh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng sÏ kh«ng c¹nh tranh næi víi xi m¨ng nhËp tõ c¸c n­íc ASEAN; (ii) C¶i c¸ch ng©n hµng còng kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu kh«ng thùc hiÖn tèt c¶i c¸ch DNNN, c¸c kh¸ch hµng chÝnh vµ còng lµ con nî lín cña ng©n hµng; (iii) C¶i c¸ch DNNN chi tiªu c«ng còng sÏ bÞ ¶nh h­ëng nÕu Ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng tiÕp tôc giµnh c¸c nguån lùc cho nh÷ng lÜnh vùc c¹nh tranh víi khu vùc t­ nh©n; vµ (iv) Chøc n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®­îc thµnh lËp sÏ tiÕp tôc bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ nÕu nã kh«ng cã c¸c hµng hãa tèt lµ cæ phÇn cña c¸c DNNN ®­îc c¶i c¸ch. Nh­ A. Steer vµ Ph¹m Minh §øc ®· ph©n tÝch, “cã Ýt nhÊt 29 mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a c¸c bé kinh tÕ chñ chèt cã thÓ t¸c ®éng ®Õn b¶n chÊt cña c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch, tÝnh kÞp thêi cña c¸c biÖn ph¸p nµy, vµ kh¶ n¨ng thùc thi thµnh c«ng cña ch­¬ng tr×nh” Sreer A. vµ Ph¹m Minh §øc (2001), “C¬ chÕ ®iÒu hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ quèc gia: th¸ch thøc chÝnh ®èi víi qu¸ tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, 2001) . Râ rµng, nh­ ch­¬ng 1 ®· ph©n tÝch, viÖc thùc hiÖn kh«ng thµnh c«ng c¸c c¶i c¸ch c¬ cÊu kh«ng sím th× muén sÏ ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c chÝnh s¸ch vµ m«i tr­êng vÜ m« cña nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ ®èi víi ng©n s¸ch th­êng lµ n¬i cuèi cïng ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng kho¶n thua lç lín cña c¸c DNNN còng nh­ hÖ thèng NHTMNN, vµ ®Õn tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ mµ ta ®· cam kÕt. Cã thÓ ®· ®Õn lóc ph¶i c©n nh¾c mét ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch toµn diÖn h¬n n÷a, vµ mét c¬ chÕ thùc hiÖn h÷u hiÖu ®Ó b¶o ®¶m thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ®æi míi. WB cã ®Ò xuÊt viÖc thµnh lËp Ban chØ ®¹o quèc gia vÒ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, mét c¬ quan chuyªn tr¸ch võa nghiªn cøu, võ chØ ®¹o qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ khu«n khæ thÓ chÕ theo m« h×nh cña ñy ban c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ Nhµ n­íc vµ V¨n phßng c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ Quèc vô viÖn cña Trung Quèc 3.2 Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tÝn dông §CCC cho ViÖt nam nãi riªng vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung 3.2.1 Nh÷ng bµi häc rót ra Sau khi tù thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn thµnh c«ng ®ît c¶i c¸ch ®Çu tiªn mµ kh«ng cã sù hç trî tµi chÝnh ®¸ng kÓ cña céng ®ång quèc tÕ, ViÖt nam b­íc vµo giai ®o¹n c¶i c¸ch thø hai, b¾t ®Çu tõ ®Çu thËp kû 90 nh­ng ®­îc ®Èy m¹nh vµo gi÷a thËp kû trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®· ra khái khñng ho¶ng, quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt nam cã nh÷ng chuyÓn biÕn rÊt quan träng: b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi c¸c IFI vµ céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ, gia nhËp ASEAN vµ AFTA, nép ®¬n xin gia nhËp GATT (WTO), vµ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü. Lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp vµ chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ t¹m æn ®Þnh nh­ng cßn nhiÒu v­íng m¾c c¬ cÊu, ViÖt nam ®· ®­îc c¸c IFI coi lµ ®èi t­îng ®¸ng chó ý ®Ó cÊp c¸c kho¶n tÝn dông §CCC, nh»m môc tiªu l©u dµi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, víi hi väng biÕn ViÖt nam thµnh “con hæ tiÕp theo” cña khu vùc. Dùa trªn nÒn t¶ng cña c«ng cuéc §æi míi ®· trë thµnh quèc s¸ch l©u dµi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam, c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông ESAF vµ SAC ®· ra ®êi vµo n¨m 1994, ®¸nh dÊu mét mèc quan träng: lÇn ®Çu tiªn ViÖt Nam thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch theo h­íng thÞ tr­êng cô thÓ vÒ néi dung c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch vµ lÞch tr×nh thùc hiÖn, t­¬ng ®èi cã bµi b¶n vÒ ph­¬ng ph¸p, cã sù hç trî vÒ tµi chÝnh vµ kü thuËt ®¸ng kÓ cña c¸c IFI. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, kh«ng phñ ®Þnh vai trß quan träng cña c¸c IFI, trong qu¸ tr×nh hç trî c¶ vÒ tµi chÝnh vµ kü thuËt ®Ó chóng ta thùc hiÖn c¸c ®iÒu chØnh c¬ cÊu trong khu«n khæ c¸c kho¶n tÝn dông §CCC, nh­ng ph¶i kh¼ng ®Þnh së dÜ c¸c kho¶n tÝn dông nµy ®· t­¬ng ®èi thµnh c«ng ë ViÖt Nam lµ do chóng ta ®· gi÷ vai trß chñ ®éng trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c néi dung ®iÒu chØnh nµy. Bëi nh­ ®· chøng minh trong suèt kho¸ luËn nµy vµ ®Æc biÖt trong c¸c bµi häc kinh nghiÖm rót ra ë phÇn 2.3, vai trß chñ ®éng cña c¸c chÝnh phñ, sù tham gia cña nh©n d©n c¸c n­íc ®i vay cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi sù thµnh c«ng cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy. §©y lµ mét luËn ®iÓm tèi quan träng mµ c¸c n­íc ®­îc h­ëng tÝn dông §CCC cÇn gi÷ v÷ng C¸c ch­¬ng tr×nh SAF vµ SAC ë ViÖt Nam ®­îc x©y dùng vµ thùc hiÖn trªn c¬ së tù nguyÖn lµ chÝnh víi môc ®Ých chñ yÕu lµ thóc ®Èy vµ duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, chuyÓn ho¸ thuËn lîi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p duy tr× æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, gi¶m bít sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c vÒ mÆt c¬ cÊu trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, tiÒn tÖ, th­¬ng m¹i, m«i tr­êng kinh doanh cã h¹i cho sù t¨ng tr­ëng lµnh m¹nh, vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn. Ch­¬ng tr×nh nµy nh×n chung phï hîp víi lîi Ých cña ViÖt nam, vµ c¸c biÖn ph¸p ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m 1996-1997 ®· gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¶i c¸ch t­¬ng ®èi bµi b¶n vµ cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo thµnh tÝch kinh tÕ chung cña ViÖt Nam, ®­îc biÓu hiÖn b»ng c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, m«i tr­êng kinh tÕ th«ng tho¸ng h¬n ®¸ng kÓ, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu héi nhËp m¹nh mÏ víi khu vùc vµ quèc tÕ. Nh­ng do c¸c bªn kh«ng l­êng hÕt ®­îc tÝnh chÊt tÕ nhÞ vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ phøc t¹p vÒ kü thuËt cña nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch c¬ cÊu, nhÊt lµ trong c¸c lÜnh vùc ng©n hµng vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, qu¸ tr×nh thùc hiÖn ESAF vµ SAC kh«ng hoµn toµn thuËn lîi. NhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch m¹nh ®· kh«ng hoÆc chËm ®­îc thùc hiÖn, víi kÕt qu¶ lµ ch­¬ng tr×nh SAC ph¶i kÐo dµi thªm 10 th¸ng, ch­¬ng tr×nh ESAF kh«ng gi¶i ng©n ®­îc n¨m cuèi cïng. §µ c¶i c¸ch chËm l¹i, céng víi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ rÊt nghiªm träng ë khu vùc ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ tèc ®é t¨ng tr­ëng, lµm xÊu ®i nhiÒu chØ sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c vµ lµm béc lé râ nhiÒu yÕu kÐm c¬ cÊu rÊt ®¸ng lo ng¹i, nhÊt lµ trong hÖ thèng ng©n hµng vµ DNNN, trong m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam. ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c muèn ®­îc h­ëng c¸c kho¶n tÝn dông §CCC ph¶i cã sù chuÈn bÞ rÊt kü l­ìng trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC sao cho phï hîp víi nh cÇu vµ ®iÒu kiÖn n­íc m×nh, tr¸nh l·ng phÝ nguån vèn vay n­íc ngoµi nµy. Tuy ViÖt Nam quyÕt t©m c¶i c¸ch, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thèng nhÊt c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC míi gi÷a ViÖt Nam víi c¸c IFI gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n vµ ®· kÐo dµi h¬n dù kiÕn ®¸ng kÓ. Khñng ho¶ng kinh tÕ lµm béc lé nh÷ng yÕu kÐm nghiªm träng cña hÇu hÕt c¸c m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc coi lµ thµnh c«ng trong khu vùc ®· ®Æt ViÖt Nam tr­íc mét th¸ch thøc hÕt søc khã kh¨n lµ ph¶i ®Þnh h×nh cho m×nh mét m« h×nh ph¸t triÓn míi, võa thóc ®Èy ®­îc t¨ng tr­ëng vµ héi nhËp hiÖu qu¶ ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ vãi tèc ®é nhanh h¬n c¸c m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ khu vùc trong qu¸ khø, võa ®¶m b¶o chÕ ngù ®­îc nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ tr­êng vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong bèi c¶nh míi, c¸c IFI còng ®· ph¶i tù ®iÒu chØnh vai trß vµ ho¹t ®éng cña m×nh, trong ®ã ho¹t ®éng hç trî §CCC ®­îc thay ®æi theo h­íng gi¶m bít c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc mang tÝnh ¸p ®Æt, chó ý h¬n ®Õn môc tiªu gi¶m nghÌo, n©ng cao h¬n vai trß lµm chñ cña n­íc chñ nhµ lµ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh míi. KÕt qu¶ lµ sau gÇn 4 n¨m chuÈn bÞ c«ng phu, cã nh÷ng lóc t­ëng chõng ph¶i chÊm døt, c¸c ch­¬ng tr×nh ESAF vµ SAC ®· ®­îc thay b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh PRGF vµ PRSC ®· ®­îc thèng nhÊt gi÷a c¸c bªn vµo ®Çu n¨m 2002, ®¸nh dÊu mét mèc míi trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam víi c¸c IFI còng nh­ trong qu¸ tr×nh ®æi míi cña VIÖt Nam. Thµnh c«ng trªn ®©y kh¼ng ®Þnh h­íng ®i ®óng ®¾n cña c¸c IFI trong viÖc gi¶m bít c¸c ¸p ®Æt vÒ chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh cho c¸c n­íc ®i vay. ChÝnh viÖc gi¶m bít c¸c ¸p ®Æt vÒ chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh tõ phÝa c¸c IFI míi t¹o ®Òu kiÖn cho c¸c n­íc ®i vay thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng ch­¬ng tr×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña n­íc ®ã nhÊt vµ nh­ vËy hiÖu qu¶ nhÊt. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thèng nhÊt c¸c ch­¬ng tr×nh §CCC míi lµ PRGF vµ PRSC kÐo dµi h¬n b×nh th­êng, nh­ng ®­îc thùc hiÖn d©n chñ vµ minh b¹ch h¬n th«ng qua mét qu¸ tr×nh tham kh¶o vµ thèng nhÊt ý kiÕn t­¬ng ®èi réng r·i gi÷a c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng vÒ khu«n khæ chÝnh s¸ch cho 2 ch­¬ng tr×nh lµ V¨n b¶n chiÕn l­îc gi¶m nghÌo. C¸c biÖn ph¸p ®Ò ra trong PRGF vµ PRSC kh¸ s©u réng vµ toµn diÖn, tËp trung nhiÒu h¬n vµo c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, phï hîp víi ®Þnh h­íng c¶i c¸ch trong n­íc vµ chiÕn l­îc héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam, mÆc dï nhiÒu biÖn ph¸p, nhÊt lµ trong hÖ thèng ng©n hµng, míi dõng l¹i ë møc kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cßn tån t¹i. T¸c ®éng cña ch­¬ng tr×nh còng ®­îc dù b¸o cô thÓ h¬n tr­íc khi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi. Møc ®é lµm chñ ch­¬ng tr×nh cña ViÖt Nam cao h¬n, c¸c néi dung c¶i c¸ch còng minh b¹ch h¬n khi chóng ®· ®­îc c«ng khai ho¸ mét c¸ch réng r·i trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Ta cã thÓ rót ra, tõ ®©y mét kinh nghiÖm n÷a lµ, sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c n­íc ®i vay vµ c¸c IFI trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu chØnh lµ mét h­íng ®i ®óng ®¾n cÇn tiÕp tôc ph¸t huy Thùc tÕ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh trong thêi gian qua cho thÊy, nÕu ta thùc hiÖn tèt c¸c cam kÕt quèc tÕ hiÖn nay, c¸c lÜnh vùc c¶i c¸ch c¬ cÊu nh­ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn khu vùc t­ nh©n sÏ tiÕn triÓn tèt vµ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn t¨ng tr­ëng vµ t¹o viÖc lµm. Thêi gian cßn qu¸ ng¾n ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc t¸c ®éng cña c¸c lÜnh vùc c¶i c¸ch kh¸c, v× ë ®ã nhiÒu th¸ch thøc ®ang næi lªn, trong ®ã th¸ch thøc lín nhÊt vÉn lµ x¸c ®Þnh thÕ nµo vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ møc ®é vµ ph¹m vi cña viÖc nhµ n­íc ta sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh, tiÒn tÖ ®Ó can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ. Tuy nh÷ng chñ tr­¬ng lín ®· ®­îc cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vµ nhµ n­íc nhÊt trÝ, qu¸ tr×nh thùc hiÖn cô thÓ viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng DNNN, gåm c¶ ng©n hµng sÏ lµ nhiÖm vô rÊt khã kh¨n, v× nh÷ng yÕu kÐm c¬ cÊu cña hÖ thèng nµy trong thêi gian qua kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m bít mµ cßn trë nªn trÇm träng h¬n, do nh÷ng c¶n lùc ®èi víi c¶i c¸ch cßn lín, do n¨ng lùc thùc hiÖn c¶i c¸ch vµ sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cña ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. ChÝnh s¸ch thiÕu nhÊt qu¸n, vµ m«i tr­êng ph¸p lý vµ thÓ chÕ ch­a ®Çy ®ñ vµ phï hîp, hÖ thèng hµnh chÝnh cßn ch­a ®­îc c¶i c¸ch triÖt ®Ó, t­ duy c¶i c¸ch ch­a th«ng suèt còng sÏ t¹o ra nh÷ng c¶n trë lín. NhiÒu kh¶ n¨ng qu¸ tr×nh c¶i c¸ch DNNN vµ NHTMNN sÏ bÞ chËm h¬n kÕ ho¹ch ®¸ng kÓ, vµ ®iÒu ®ã tÊt yÕu sÏ g©y ¶nh h­ëng bÊt lîi, hoÆc gi¶m hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c. QuyÕt t©m c¶i c¸ch cao, ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch cô thÓ lµ ®iÒu kiÖn cÇn, nh­ng ®Ó thµnh c«ng, c¸c Ch­¬ng tr×nh PRGF vµ PRSC cÇn mét ®iÒu kiÖn ®ñ lµ ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ thùc hiÖn phï hîp vµ cã hiÖu lùc. Bªn c¹nh môc tiªu gi¶m nghÌo ®ãi, tËp trung cho c¸c c¶i c¸ch c¬ cÊu lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta trë l¹i con ®­êng t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng, hç trî cho gi¶m nghÌo ®ãi, thóc ®Èy héi nhËp quèc tÕ vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu réng lín h¬n cña ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 10 n¨m 2001-2010. 3.2.2 C¸c khuyÕn nghÞ 1. C¸c ch­¬ng tr×nh §CCC cÇn cã quan ®iÓm c©n b»ng vµ toµn diÖn h¬n vÒ vai trß cña thÞ tr­êng, kh«ng nªn coi thÞ tr­êng lµ ch×a kho¸ gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n kinh tÕ, còng nh­ kh«ng nªn quy cho chÝnh phñ lµ nguyªn nh©n cña mäi v­íng m¾c vÒ c¬ cÊu, mµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt ph¸t huy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng mÆt tiªu cùc cña c¶ thÞ tr­êng vµ chÝnh phñ, trong ®ã chÝnh phñ cÇn cã vai trß ®i ®Çu. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, ch­¬ng tr×nh cÇn chó träng t¨ng c­êng n¨ng lùc cña chÝnh phñ, cña thÓ chÕ vµ t¹o lËp c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ cã thÓ thÝch øng tèt h¬n víi c¸c biÖn ph¸p mµ ch­¬ng tr×nh ®­a ra. Muèn vËy c¸c ch­¬ng tr×nh nµy cÇn ®­îc bæ sung thªm c¸c yªu cÇu sau: Thø nhÊt, ph¶i thùc hiÖn ®¸nh gi¸ vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng c¸c t¸c ®éng kinh tÕ vµ x· héi cña tiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vÜ m« vµ c¬ cÊu cña ch­¬ng tr×nh trong c¶ 3 giai ®o¹n: (i) ®¸nh gi¸ m« pháng trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ nh»m ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®Ó quèc gia lùa chän vµ dù kiÕn tr­íc nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i, cña c¶i c¸ch ng©n hµng vµ doanh nghiÖp; (ii) ®¸nh gi¸ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh»m gi¸m s¸t c¸c diÔn biÕn vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p gi¶m nhÑ khi cã nh÷ng diÔn biÕn bÊt th­êng x¶y ra ë trong vµ ngoµi n­íc; (iii) ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc tÕ cña ch­¬ng tr×nh, rót ra c¸c bµi häc nh»m c¶i thiÖn hiÖu qu¶ vµ sù bÒn v÷ng cña c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch trong t­¬ng lai. CÇn lùa chän nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kh¸c nhau ®Ó bæ sung cho nhau, tõ ®ã thÊy ®­îc phÇn ®ãng gãp thùc tÕ cña c¸c biÖn ph¸p cña ch­¬ng tr×nh ®èi víi nh÷ng kÕt qu¶ ®­îc dù kiÕn cho ch­¬ng tr×nh. Ngoµi ra cÇn tÝnh ®Õn ®é trÔ kh¸c nhau khi dù kiÕn hiÖu qu¶ cña tõng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cña ch­¬ng tr×nh. Thø hai, ph¶i bæ sung vµo néi dung cña ch­¬ng tr×nh nh÷ng biÖn ph¸p hç trî cô thÓ n©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ á nh÷ng n¬i cÇn thiÕt, thùc hiÖn ®ång bé nh÷ng söa ®æi trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nh»m t¹o ra mét hÖ thèng ph¸p lý vµ thÓ chÕ phï hîp vãi c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch. C¸c chØ tiªu ®Þnh l­îng cÇn cã sù linh ho¹t, vµ cã môc tiªu h­íng dÉn nhiÒu h¬n ph¸p lÖnh cøng nh¾c. Khung thêi gian c¶i c¸ch, nhÊt lµ cho c¶i c¸ch ng©n hµng vµ DNNN cÇn ®­îc ®Þnh l­îng hîp lý h¬n ®Ó c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch cã thÓ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch triÖt ®Ó h¬n. Ngoµi ra, c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch cÇn ®­îc dù kiÕn nh÷ng gi¶i ph¸p dù phßng, thay thÕ khi t×nh h×nh gi¶ ®Þnh cho ch­¬ng tr×nh, nhÊt lµ t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc thay ®æi. Thø ba, c¸c ch­¬ng tr×nh nµy cÇn cã sù chó ý ®Çy ®ñ h¬n ®Õn c¸c yÕu tè vèn x· héi ®¶m b¶o cho c¸c thÓ chÕ thÞ tr­êng ph¸t huy hÕt ®­îc t¸c dông cña chóng. Ngoµi ra, c¸c ch­¬ng tr×nh nµy còng cÇn h­íng tíi môc tiªu dµi h¹n h¬n lµ t¹o lËp lîi thÕ t­¬ng ®èi chñ ®éng cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn chñ ®éng ®Ó c¸c n­íc nµy v­¬n tíi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n, qu¶n lý tèt h¬n qu¸ tr×nh më cöa. Thø t­, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ nh÷ng n­íc thu nhËp thÊp, cÇn c©n nh¾c sö dông mét tæ chøc quèc tÕ trung lËp, kh¸ch quan, cã chuyªn m«n vÒ kinh tÕ vµ thÓ chÕ, vµ cã kinh nghiÖm hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó hç trî vµ t­ vÊn trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, ®µm ph¸n vµ thùc hiÖn c¸c néi dung cña ch­¬ng tr×nh §CCC. Tæ chøc nµy cÇn gióp quèc gia ®ang ph¸t triÓn tù chuÈn bÞ cho m×nh ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch, x©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n kh¸c nhau, vµ cã c¸c ph¶n biÖn ®éc lËp víi nh÷ng ®Ò xuÊt cña c¸c IFI. XÐt vÒ mäi mÆt, Tæ chøc Héi nghÞ vÒ Th­¬ng M¹i vµ Ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (UNCTAD) cã thÓ lµ tæ chøc thÝch hîp. Nh÷ng quèc gia nµo cso ®iÒu kiÖn cã thÓ thuª c¸c c«ng ty t­ vÊn hoÆc chuyªn gia t­ nh©n trî gióp. Ngoµi ra, c¸ch tiÕp cËn quan hÖ ®èi t¸c trong huy ®éng vµ sö dông nguån ODA nh»m tËn dông sù hç trî mäi mÆt cña c¸c nhµ tµi trî theo mét ch­¬ng tr×nh vµ c¸ch thøc thèng nhÊt còng sÏ cã t¸c dông tèt. 2. WB vµ IMF nghiªn cøu thµnh lËp mét h×nh thøc hç trî chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch chung, giµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp, trong ®ã lång ghÐp c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch cña c¶ hai tæ chøc nµy ®Ó gi¶m bít sè l­îng c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch, ®ång thêi lµm khu«n khæ huy ®éng hç trî cña c¸c nhµ tµi trî. Môc tiªu chÝnh cña ThÓ thøc míi nµy vÉn lµ th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh vµ c¶i c¸ch c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« vµ vi m« ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, qua ®ã t¨ng thu nhËp vµ gi¶m nghÌo, ®ång thêi chó träng h¬n ®Õn c¸c yÕu tè trung m«. ThÓ thøc hiÖn nay (PRSP) cã tªn gäi dÔ g©y sù hiÓu lÇm (chØ thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mµ kh«ng dÝnh d¸ng g× ®Õn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch), kh«ng ®óng víi chøc n¨ng cña IMF, thiÕu träng t©m. ThÓ thøc tÝn dông míi nµy sÏ cã mét ban qu¶n lý chung cña c¶ IMF vµ WB, vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c¶ hai tæ chøc nµy sÏ cã t¸c dông bæ trî cho ho¹t ®éng cña ch­¬ng tr×nh. Khu«n khæ chÝnh s¸ch chung cña thÓ thøc míi còng sÏ trë thµnh khu«n khæ ®Ó huy ®éng vµ sö dông nguån hç trî kü thuËt vµ tµi chÝnh cña c¸c nhÇ tµi trî kh¸c. 3. §èi víi ViÖt Nam, ngoµi mét sè kiÕn nghÞ trªn, th× cÇn gi¶i quyÕt ®­îc hai vÊn ®Ò ®­îc coi lµ quan träng nhÊt hiÖn nay: Thø nhÊt, xÐt tÝnh chÊt phøc t¹p vµ liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc cña ch­¬ng tr×nh §CCC, còng nh­ ý thøc r»ng qu¸ tr×nh ®æi míi kh«ng chØ diÔn ra trong mét vµi n¨m, mµ sÏ liªn tôc trong nhiÒu n¨m nªn cÇn thµnh lËp mét c¬ chÕ vµ bé m¸y thùc hiÖn h÷u hiÖu, thèng nhÊt vµ ®ång bé. Bé m¸y nµy nªn lµ mét c¬ quan chuyªn tr¸ch, cã ®ñ c¸n bé cã n¨ng lùc cÇn thiÕt, cã thÈm quyÒn t­ vÊn chÝnh s¸ch cho chÝnh phñ vµ chØ ®¹o x©y dùng, ®µm ph¸n vµ triÓn khai c¸c kho¶n tÝn dông §CCC, ®¶m b¶o huy ®éng tèi ®a nguån lùc hç trî cña quèc tÕ cho c«ng cuéc ®æi míi cña ta, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vµ sù chñ ®éng cña ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Hç trî cho bé m¸y cã thÓ lµ mét ®éi ngò chuyªn gia ®éc lËp cña VIÖt Nam vµ mét tæ chøc quèc tÕ. Thø hai, c¸c néi dung §CCC cÇn ®i xa h¬n vÒ môc tiªu, h­íng tíi hç trî ta x©y dùng mét ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi vµ kh¶ thi. ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ®Æt ra cho m×nh qu¸ nhiÒu môc tiªu lín: võa thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, võa x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, võa thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ vµo n¨m 2020, nªn viÖc x¸c ®Þnh ®­îc mét chiÕn l­îc phï hîp víi c¸c b­íc ®i ®óng ®¾n ®Ó thùc hiÖn lµ v« cïng cÇn thiÕt nh­ng còng lµ th¸ch thøc lín lao, khi nhiÒu m« h×nh ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Lµm sao cã thÓ kÕt hîp c¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi “tÜnh” ng¾n h¹n ®­îc t¹o ra nhê hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng vµ cña tù do ho¸, víi lîi thÕ t­¬ng ®èi “®éng” ®­îc t¹o lËp b»ng vai trß tÝch cùc cña chÝnh phñ ®Ó gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éngbÊt lîi, ®ång thêi ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh b¾t kÞp víi c¸c quèc gia kh¸c lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa thùc tiÔn ®Çu tiªn cÇn gi¶i quyÕt cho mét chiÕn l­îc nh­ vËy. KÕt luËn LÞch sö ra ®êi c¸c kho¶n tÝn dông §CCC, tÝnh ®Õn nay ®· ®­îc 20 n¨m, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy còng ®· gÆp kh«ng Ýt th¨ng trÇm víi nhiÒu chØ trÝch h¬n lµ khen ngîi tõ phÝa bªn ngoµi. Vµ râ rµng lµ khiÕm khuyÕt cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy ph©n lín b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña chóng lµ ®Ó c¸c IFI ®Þnh h­íng c¸c nÒn kinh tÕ ®ang chao ®¶o trªn thÕ giíi ®i theo mét quü ®¹o mµ hä cho lµ hîp lý h¬n, vµ nhiÒu kh¶ n¨ng tr¶ ®­îc nî cho hä h¬n. §ã lµ mét thùc tÕ mµ chóng ta ph¶i chÊp nhËn. C¸c chuyªn gia kinh tÕ trªn thÕ giíi còng ®· kh«ng ngÇn ng¹i c¶nh b¸o c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÒ nh÷ng nguy c¬ huû ho¹i m«i tr­êng, t¨ng thªm bÊt b×nh ®¼ng x· héi, kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vµ sù mÊt tù chñ mµ c¸c kho¶n tÝn dông nµy kÐo theo. Nh­ng kh«ng v× thÕ mµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp, ®ang rÊt cÇn c¸c kho¶n vèn hç trî cña n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn nh­ chóng ta l¹i nªn tõ chèi nh÷ng kho¶n tÝn dông víi c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i nh­ c¸c kho¶n tÝn dông §CCC. VÊn ®Ò lµ chóng ta ph¶i biÕt sö dông mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶ c¸c kho¶n tÝn dông nµy mµ vÉn gi÷ v÷ng ®­îc lèi chÝnh trÞ- kinh tÕ cña ta. Vµ thùc tÕ gi¶i ng©n c¸c kho¶n tÝn dông nµy ë ViÖt nam còng ®· chøng tá vai trß ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ta ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù thµnh c«ng t­¬ng ®èi cña c¸c kh¶on tÝn dông nµy ë ViÖt Nam. Chóng ta ®· biÕt tËn dông t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c kho¶n tÝn dông nµy vµ h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña chóng ®èi víi x· héi. ViÖc cßn l¹i ®èi víi chóng ta lµ ph¶i kiªn c­êng gi÷ v÷ng lËp tr­êng cña chóng ta trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c ®iÒu chØnh c¬ cÊu, hîp lý ho¸ tèi ®a c¸c ®iÒu chØnh nµy v× lîi Ých cña nh©n d©n ta. ._.