Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các trang trại ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên §¹i häc th¸i nguyªn Tr•êng ®¹i häc kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh ----------------------------------------------- Nguyễn Thị Phương Hảo NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 60 - 31 - 10 Luận văn thạc sỹ kinh tế Ng•êi h•íng dÉn khoa häc: TS. Ng« Xu©n Hoµng Thái nguyên, năm 2007 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng, §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. C«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµm ®Þa bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· giµnh ®•îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi (1986 -2007), N«ng nghiÖp, n«ng th«n n•íc ta ®· cã nhiÒu thay ®æi: tõ mét n•íc ph¶i nhËp khÈu l•¬ng thùc, nay ®· trë thµnh n•íc cã s¶n l•îng g¹o xuÊt khÈu cao trªn thÕ giíi vµ xuÊt khÈu thªm nhiÒu hµng ho¸ n«ng s¶n kh¸c. Hµng n«ng s¶n chiÕm tû trong lín trong tæng sè hµng xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu N«ng, L©m, Thuû s¶n chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, n•íc ta ®· liªn tôc gi÷ v÷ng vÞ trÝ xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ®Çu trªn thÕ giíi: ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hå tiªu, ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª, ®øng thø n¨m vÒ diÖn tÝch trång chÌ… ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ cña x· héi n«ng th«n ViÖt Nam, tõ nÒn s¶n xuÊt tiÓu n«ng l¹c hËu, tù cung tù cÊp dÇn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Ngµnh n«ng nghiÖp n•íc ta ph¸t triÓn vµ ®¹t ®•îc nhiÒu thµnh tùu to lín nh• vËy lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña c¸c m« h×nh trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i trªn kh¾p c¶ n•íc ®· ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn v•ît bËc nµy. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ xu h•íng tÊt yÕu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, phï hîp víi quy luËt tù nhiªn. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt míi ë n•íc ta, nã më ra mét h•íng ®i kh¶ quan cho viÕc chuyÓn nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h•íng hµng hãa. Nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ trang tr¹i ®· h×nh thµnh vµ t¨ng nhanh vÒ sè l•îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, nh•ng chñ yÕu vÉn lµ trang tr¹i hé gia ®×nh. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng, kinh tÕ trang tr¹i thÓ hiÖn sù •u viÖt h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, huy ®éng nguån vèn trong d©n, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên N«ng - L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong n•íc vµ xuÊt khÈu; Thu hót mét lùc l•îng lao ®éng d• thõa ®¸ng kÓ ë n«ng th«n, n©ng cao thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng•êi lao ®éng. Thùc tÕ ë tØnh Th¸i Nguyªn cho thÊy, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng th«n, lµ mét h•íng ®i ®óng ®¾n cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n Th¸i Nguyªn hiÖn nay. Tuy nhiªn, trang tr¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn nãi chung vµ huyÖn §ång Hû nãi riªng ph¸t triÓn nhanh nh•ng lµ ph¸t triÓn tù ph¸t. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ch•a cao, ch•a t•¬ng xøng víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. H¬n n÷a, trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng th«n nh•ng viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm vÉn cßn h¹n chÕ, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c trang t¹i trªn thÞ tr•êng cßn yÕu. Do vËy, chç yÕu nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm, chñ yÕu vÊn lµ s¶n xuÊt hµng hãa th« t•¬i sèng, ch•a g¾n víi ph¸t triÓn ngµnh nghÒ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë n«ng th«n. §ång Hû lµ mét huyÖn trung du miÒn nói cña tØnh Th¸i Nguyªn, cã tiÒm n¨ng lín vÒ ®Êt n«ng, l©m nghiÖp. Ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i lµ h•íng ®i ®óng ®¾n, cÇn ®•îc quan t©m gióp ®ì b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý. §Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû ph¸t triÓn ®óng h•íng, bÒn v÷ng th× viÖc nghiªn cøu lý luËn vµ kh¶o s¸t thùc tiÔn vÒ trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, nh»m ph¸t triÓn lo¹i h×nh trang tr¹i trªn ®Þa bµn HuyÖn §ång Hû cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, t«i ®· chän nghiªn cøu ®Ò tµi “N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn”. 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2. Môc tiªu nghiªn cøu Môc tiªu chung: §¸nh gi¸ ®•îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn nh»m ph¸t hiÖn ra c¸c tiÒm n¨ng ch•a ®•îc khai th¸c. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c trang tr¹i, t¨ng thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong vïng gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n trªn ®Þa bµn. Môc tiªu cô thÓ: - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn trang tr¹i vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. - §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cña huyÖn §ång Hû vµ ¶nh h•ëng cña chóng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè ¶nh h•ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn §ång Hû. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cho c¸c trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ë huyÖn §ång Hû. 3. §èi t•îng nghiªn cøu vµ Ph¹m vi nghiªn cøu §èi t•îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ xu h•íng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû. Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ kh«ng gian: 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo tiªu chÝ ®¸nh gi¸ thuéc huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn. VÒ thêi gian: Sè liÖu lÞch sö: chñ yÕu giai ®o¹n 2003-2006. Sè liÖu s¬ cÊp vÒ trang tr¹i ®•îc ®iÒu tra n¨m 2007. 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4. §ãng gãp míi cña luËn v¨n VÒ lý luËn: ®Ò tµi hoµn thiÖn thªm phÇn lý luËn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, trang tr¹i vµ s¶n phÈm hµng hãa (s¶n phÈm hµng hãa vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp cña c¸c trang tr¹i). Vai trß, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi, m«i tr•êng cña trang tr¹i ë ViÖt Nam. VÒ thùc tiÔn: ®Ò tµi ®Ò xuÊt ®•îc mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c m« h×nh trang tr¹i theo tõng vïng sinh th¸i, hiÖu qu¶ trong sö dông vèn vay vµ kh©u tiªu thô s¶n phÈm. 5. Bè côc cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n gåm 3 ch•¬ng: Ch•¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu. Ch•¬ng 2: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn Ch•¬ng 3: Gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû tØnh Th¸i Nguyªn 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Ch•¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 1.1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ trang tr¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i 1.1.1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i 1.1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i vµ kinh tÕ trang tr¹i Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n•íc ta nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu, c¬ quan qu¶n lý nhµ n•íc vµ nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ qu¶n lý ®· quan t©m nghiªn cøu vÒ kinh tÕ trang tr¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®•îc ®Ò cËp nhiÒu lµ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i. §Ó lµm râ kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, tr•íc hÕt cÇn ph©n biÖt c¸c thuËt ng÷ “trang tr¹i” vµ “kinh tÕ trang tr¹i”. Trang tr¹i lµ c¬ së, lµ doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét hoÆc mét sè nhãm nhµ kinh doanh.[19] §èi víi kh¸i niÖm kinh tÕ trang tr¹i, c¸c nhµ nghiªn cøu ®•a ra c¸c quan ®iÓm sau: Quan ®iÓm 1: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, bao gåm mét sè ng•êi lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª ®•îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t• liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ®­îc nhµ n­íc b¶o hé”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng hãa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ vai trß cña ng•êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm 2 cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa ë møc ®é cao”. Quan ®iÓm nµy cho thÊy ®Æc tr•ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng hãa nh•ng ch•a thÊy ®•îc vÞ trÝ, vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ ch•a thÊy ®•îc vai trß cña ng•êi chñ trang tr¹i. 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Quan ®iÓm 3 l¹i cho r»ng: “Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng hãa trong n«ng, l©m, ng• nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã søc ®Çu t• lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, cã ph•¬ng thøc t¹o ra tû suÊt sinh lêi cao trªn ®ång vèn bá ra, cã tr×nh ®é ®•a thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi kÕt tinh trong hµng hãa, t¹o ra søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao”. Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh doanh cña trang tr¹i. Trong nghÞ quyÕt TW sè 06/NQ-TW ngµy 10/11/1998 còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Trang tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa víi quy m« lín h¬n, sö dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh lµ chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶”. XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ: Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së trong n«ng nghiÖp, lµ doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ dùa trªn c¬ së hiÖp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª. ë c¸c trang tr¹i, chñ trang tr¹i ®Çu t• vèn, thuª m•ín phÇn lín lao ®éng, thuª m•ín hoÆc mua s¾m c¸c t• liÖu s¶n xuÊt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng, ®•îc nhµ n•íc b¶o hé theo luËt ®Þnh.[tr.9-10, 19] 1.1.1.2 §Æc tr•ng cña kinh tÕ trang tr¹i Kinh tÕ trang tr¹i ë n•íc ta ®•îc quan niÖm kh¸c h¼n víi kinh tÕ hé n«ng d©n. Kinh tÕ hé n«ng d©n th•êng ®•îc hiÓu lµ kinh tÕ tiÓu n«ng, sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh, chñ yÕu nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tiªu dïng cña hé gia ®×nh. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc kinh tÕ n«ng nghiÖp mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sö dông lao ®éng thuª ngoµi, s¶n xuÊt víi môc tiªu chÝnh ®Ó phôc vô thÞ tr•êng. Kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr•ng sau:[tr.19- 22, 1] 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên a. S¶n xuÊt mang tÝnh hµng ho¸: Kinh tÕ trang tr¹i chñ yÕu lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ dÞch vô ngµy cµng nhiÒu ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr•êng ®Ó thu ®•îc lîi nhuËn, tÝch luü vèn nh»m ph¸t triÓn më réng ®•îc quy m« s¶n xuÊt. Cßn hé tiÓu n«ng chØ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu ®Ó tù ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu hµng ngµy cña gia ®×nh. Th«ng th•êng, ng•êi n«ng d©n ph¶i trÝch mét l•îng s¶n phÈn lµm ra cña m×nh ®em b¸n ®Ó cã tiÒn chi tiªu cho c¸c nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t th•êng ngµy cña gia ®×nh nh•ng phÇn b¸n ®ã kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt. b. Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸: HiÖn nay, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chia ra lµm 3 cÊp ®é: C¸c xÝ nghiÖp, l©m tr•êng, n«ng tr•êng s¶n xuÊt hµng ho¸ theo h•íng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao nhÊt. Kinh tÕ hé n«ng nghiÖp s¶n xuÊt chØ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña gia ®×nh, ®©y lµ kiÓu s¶n xuÊt manh món, nhá lÎ kh«ng mang tÝnh chuyªn m«n ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i thuéc lo¹i gi÷a, ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi môc ®Ých kinh doanh. Quy m« s¶n xuÊt, vèn ®Çu t•, trang thiÕt bÞ, lao ®éng… lín h¬n nhiÒu víi kinh tÕ hé. Do vËy, sÏ t¹o ra khèi l•îng s¶n phÈm v•ît nhu cÇu cña gia ®×nh ®Ó thµnh hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ tr•êng. MÆt kh¸c, do môc tiªu lµ lîi nhuËn nªn s¶n xuÊt kinh doanh ë trang tr¹i ph¶i ®i vµo chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸. c. Tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt: So víi kinh tÕ n«ng hé, kinh tÕ trang tr¹i víi môc tiªu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ b¸n ra thÞ tr•êng ®Ó thu l·i. Do vËy, ®Çu t• ®Ó trang bÞ vµ ¸p dông nh÷ng kü thuËt míi cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh n»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l•îng cho s¶n phÈm. ChØ cã nh• vËy, kinh tÕ trang tr¹i míi s¶n xuÊt ra khèi l•îng hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng. Râ rµng, ®Ó chuyÓn tõ kinh tÕ hé n«ng d©n b×nh th•êng sang lµm chñ trang tr¹i lµ mét b•íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt trªn nhiÒu lÜnh vùc, tõ t• duy ®Õn tr×nh ®é kü thuËt, qu¶n lý vµ phong c¸ch lµm ¨n míi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng ®¸p øng nhu cÇu tÊt yÕu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên d. Mèi quan hÖ víi thÞ tr•êng: §èi víi kinh tÕ trang tr¹i, viÖc h¹ch to¸n d•íi h×nh thøc gi¸ trÞ lµ tèi cÇn thiÕt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lu«n g¾n chÆt víi thÞ tr•êng, lÊy thÞ tr•êng vµ lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®Ých cuèi cïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Do vËy, chñ trang tr¹i ph¶i lu«n t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr•êng trong vµ ngoµi vïng, tõ ®ã t×m ra xu h•íng nhu cÇu cña thÞ tr•êng ®Ó cã chiÕn l•îc s¶n xuÊt kinh doanh vµ marketing cho s¶n phÈm hµng ho¸ cña trang tr¹i m×nh. e. Chñ trang tr¹i - nhµ kinh doanh: Tuy kh«ng h×nh thµnh bé m¸y tæ chøc qu¶n lý, chñ yÕu lµ sö dông lao ®éng cña gia ®×nh, viÖc thuª m•ín lao ®éng chØ ph¸t sinh khi thùc sù cÇn thiÕt víi quy m« h¹n chÕ (tuy hiÖn nay mét sè trang tr¹i quy m« t•¬ng ®èi lín ®· thuª lao ®éng th•êng xuyªn). Chñ trang tr¹i lµ ng•êi cã ®Çu ãc tæ chøc, biÕt ho¹ch to¸n lç, l·i, cã khao kh¸t vµ tham väng lµm giµu. 1.1.1.3 Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng a. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng [tr.25-33, 11] * §èi víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr•êng kinh tÕ vµ ph¸p lý: Thø nhÊt, Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp cña nhµ n•íc. Sù t¸c ®éng cña nhµ n•íc cã vai trß to lín trong viÖc t¹o m«i tr•êng kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó c¸c m« h×nh trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña nhµ n•íc sÏ thóc ®Èy lµm cho kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng cña nhµ n•íc ®•îc thùc hiÖn th«ng qua: - §Þnh h•íng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i th«ng qua quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi theo h•íng khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch th× chÝnh s¸ch vÒ ruéng ®Êt, thÞ tr•êng, khoa häc c«ng nghÖ, ®Çu t• cã vai trß hÕt søc quan träng. 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - KhuyÕn khÝch sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i qua biÖn ph¸p ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ phôc vô cho kinh tÕ trang tr¹i. - Hç trî nguån lùc cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i nh• hç trî kinh phÝ cho ®µo t¹o chñ trang tr¹i, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, hç trî chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt… Thø hai, Cã quü ruéng ®Êt cÇn thiÕt vµ cã chÝnh s¸ch ®Ó tËp trung ruéng ®Êt. Nhµ n•íc ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Êt ®ai hîp lý theo ph•¬ng ch©m: ®Êt ®ai ph¶i thuéc vÒ nh÷ng ng•êi sö dông chóng cã hiÖu qu¶, tøc lµ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tËp trung ruéng ®Êt mét c¸ch hîp lý, vµo nh÷ng ng•êi cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sö dông ruéng ®Êt cã hiÖu qu¶. Thø ba, cã sù hç trî cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Bëi v×, trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n kinh tÕ n«ng hé, môc ®Ých s¶n xuÊt cña trang tr¹i lµ t¹o ra s¶n phÈm ®Ó b¸n, nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn th× ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña trang tr¹i sÏ bÞ ¶nh h•ëng rÊt lín. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ nh©n tè kÝch cung cña trang tr¹i, v× c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn sÏ t¹o thÞ tr•êng réng lín vµ æn ®Þnh cho c¸c trang tr¹i. Cã thÓ chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ qua l¹i, hç trî nhau gi÷a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo hai h•íng: - H×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn c¬ së ®ã x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu chÕ biÕn lóc ®Çu t¹m thêi th«ng qua c¸c c¬ së chÕ biÕn thñ c«ng hoÆc chuyÓn sang chÕ biÕn ë c¸c vïng kh¸c. 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - X¸c ®Þnh quy m« cña vïng nguyªn liÖu, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së chÕ biÕn. TÝnh to¸n tiÕn ®é x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®Ó x©y dùng vïng nguyªn liÖu, sau khi nhµ m¸y x©y dùng xong cã nguyªn liÖu ngay ®Ó nhµ m¸y ho¹t ®éng. Thø t•, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña kÕt cÊu h¹ tÇng, tr•íc hÕt lµ giao th«ng vµ thñy lîi. KÕt cÊu h¹ tÇng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bao gåm: ®•êng giao th«ng, thñy lîi, ®iÖn… lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt kü thuËt rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã gãp phÇn quan träng ®Ó ng•êi s¶n xuÊt kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù nhiªn, ®¸p øng yªu cÇu sinh häc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ yªu cÇu cña s¶n xuÊt hµng hãa, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng. Thø n¨m, cã sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyªn m«n hãa. Sù h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ¶nh h•ëng tÝch cùc râ rÖt tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i v× c¸c vïng chuyªn canh tËp trung lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña trang tr¹i. §Ó h×nh thµnh vïng chuyªn m«n hãa, ng•êi ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n vïng ®Ó bè trÝ c©y trång, vËt nu«i thÝch hîp, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph•¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm th«ng qua x©y dùng c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h•íng chuyªn canh. Thø s¸u, cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp. Sù liªn kÕt trong kinh doanh cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. §Ó ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, mét mÆt ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh n«ng nghiÖp d•íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau theo h•íng ph¸t huy •u thÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. MÆt kh¸c, ph¶i t¹o lËp m«i tr•êng thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ kinh doanh liªn kÕt víi nhau trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã, ®Æc biÖt l•u ý tíi viÖc ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c h×nh thøc hîp t¸c tù nguyÖn 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên trong lÜnh vùc dÞch vô hç trî n«ng nghiÖp, cã tÝnh ®Õn ®Æc thï cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr•êng. Thø b¶y, cã m«i tr•êng ph¸p lý thuËn lîi cho trang tr¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. * C¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi trang tr¹i vµ chñ trang tr¹i: - Chñ trang tr¹i ph¶i lµ ng•êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng. N«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt nÆng nhäc, phøc t¹p, møc sinh lêi thÊp, rñi ro cao. V× vËy, søc thu hót ®Çu t• cña n«ng nghiÖp kÐm h¬n c¸c ngµnh kh¸c. Trong khi ®ã, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h•íng kinh tÕ trang tr¹i cÇn cã sù ®Çu t• tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc lín h¬n nhiÒu so víi n«ng hé ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®iÒu kiÖn trªn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i. ChØ cã nh÷ng ng•êi cã ý chÝ vµ quyÕt t©m lµm giµu tõ nghÒ n«ng míi d¸m ®Çu t• tiÒn cña, tri thøc vµ c«ng søc vµo nghÒ n«ng lêi Ýt, rñi ro nhiÒu. - Ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i cã sù tÝch lòy nhÊt ®Þnh vÒ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, vÒ tri thøc vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. VÒ nguån gèc h×nh thµnh, ®a sè c¸c trang tr¹i h×nh thµnh tõ sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt cña kinh tÕ n«ng hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy c¸c yÕu tè vËt chÊt ®Ó h×nh thµnh trang tr¹i, ®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy kinh nghiÖm s¶n xuÊt, tÝch lòy tri thøc vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thùc tÕ, khi ng•êi chñ trang tr¹i cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt, cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp th× míi d¸m ®Çu t• kinh doanh vµ míi biÕt ®Çu t• kinh doanh c©y, con nµo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr•êng. §Ó ®¸p øng yªu cÇu trªn, ngoµi sù tÝch lòy cña b¶n th©n chñ trang tr¹i cÇn cã sù hç trî cña nhµ n•íc vÒ nguån lùc vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ truyÒn t¶i c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp, kiÕn thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh… cho c¸c chñ trang tr¹i vµ c¸c chñ hé n«ng nghiÖp. - Cã sù tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tr•íc hÕt lµ ruéng ®Êt vµ tiÒn vèn. Trang tr¹i lµ mét ph•¬ng thøc kinh doanh n«ng 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nghiÖp, lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së trong n«ng nghiÖp cã quy m« lín h¬n n«ng hé. ChØ khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®•îc tËp trung tíi quy m« nhÊt ®Þnh th× míi cã s¶n xuÊt hµng hãa, míi cã trang tr¹i. - Qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ph¶i dùa vµo c¬ së h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa víi môc ®Ých chñ yÕu lµ t¹o thu nhËp vµ cã lîi nhuËn cao. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®•îc khi trang tr¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm víi gi¸ thµnh thÊp h¬n gi¸ b¸n trung b×nh cña x· héi. Muèn cã s¶n phÈm gi¸ thµnh h¹, mét mÆt trang tr¹i ph¶i lùa chän lo¹i s¶n phÈm mµ trang tr¹i cã •u thÕ s¶n xuÊt nhÊt (tøc cã lîi thÕ kinh doanh), ph¶i kÕt hîp gi÷a chuyªn m«n hãa víi ph¸t triÓn tæng hîp, mÆt kh¸c ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v×, cã thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi tÝnh to¸n ®•îc gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó biÕt viÖc s¶n xuÊt cã l·i hay kh«ng, cã nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay kh«ng? Th«ng qua thùc hiÖn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh trang tr¹i míi kiÓm so¸t ®•îc c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, míi t×m ra c¸c kh©u ®Çu t• ch•a hîp lý, c¸c tiÒm n¨ng ch•a khai th¸c ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, nh»m h¹ gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng suÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh doanh trong c¸c trang tr¹i cÇn chó ý hai vÊn ®Ò: - CÇn tæ chøc viÖc ®µo t¹o kiÕn thøc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh cho c¸c chñ trang tr¹i còng nh• ng•êi qu¶n lý trang tr¹i. - CÇn cã chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt cho c¸c trang tr¹i, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña trang tr¹i, lµm c¬ së cho c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh. b. Trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng vµ s¶n phÈm hµng hãa C¸c trang tr¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr•êng C¸c trang tr¹i ë c¸c n•íc cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®•îc chuyªn m«n hãa, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm theo c¬ chÕ thÞ tr•êng më, biÓu hiÖn: 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - C¸c trang tr¹i lùa chän mua vËt t•, m¸y mãc vµ b¸n n«ng s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr•êng theo h•íng cã lîi nhÊt. - Cã sù hç trî cña c¸c hîp t¸c x· trang tr¹i, c¸c trang tr¹i tiÕn hµnh s¶n xuÊt, cßn hîp t¸c x· lo c¸c dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra. - Nhµ n•íc cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr•êng n«ng s¶n th«ng qua c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ t¹o sù c©n b»ng vÒ cung cÇu trªn thÞ tr•êng nh»m ®iÒu tiÕt chèng khñng ho¶ng. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, nhµ n•íc h•íng dÉn c¸c trang tr¹i t¨ng hoÆc gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng s¶n. Trong tr•êng hîp gi¶m s¶n xuÊt, nhµ n•íc sÏ ®Òn bï kho¶n thiÖt h¹i t•¬ng øng, nhµ n•íc cßn mua c¸c n«ng s¶n thõa cña c¸c trang tr¹i theo gi¸ ®¶m b¶o. Kh¸i niÖm vÒ S¶n phÈm hµng hãa [tr.77-85, 13] Khi nãi vÒ s¶n phÈm hµng hãa theo quan niÖm th«ng th•êng ng•êi ta th•êng quy nã vÒ mÆt h×nh thøc tån t¹i cô thÓ, víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬, lý, hãa tÝnh cña nã. Hay nãi kh¸c ®i, s¶n phÈm hµng hãa lµ c¸i mµ ta cã thÓ quan s¸t ®•îc, c©n, ®o, ®ong ®Õm ®•îc vµ ®•îc trao ®æi trªn thÞ tr•êng. Nã cã thÓ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng•êi. Theo quan ®iÓm cña Marketing, s¶n phÈm hµng hãa ®•îc hiÓu theo mét quan ®iÓm réng h¬n nhiÒu. Theo quan ®iÓm nµy, s¶n phÈm hµng hãa ®•îc hiÓu lµ: “c¸i g× ®ã” nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu vÒ mong muèn cña con ng­êi vµ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi trªn thÞ tr­êng. “C¸i g× ®ã” ë ®©y bao gåm c¶ yÕu tè vËt chÊt vµ phi vËt chÊt, ®ång thêi ngay c¶ trong s¶n phÈm hµng hãa vËt chÊt còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè phi vËt chÊt trong nã. Trªn thùc tÕ s¶n phÈm hµng hãa ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa. §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa lµ mÆt chÝnh thÓ riªng biÖt, ®•îc ®Æc tr•ng bëi c¸c th•íc ®o nh•: ®é lín, gi¸ c¶, h×nh thøc bªn ngoµi vµ c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cña s¶n phÈm hµng hãa. S¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp lµ “c¸i g× ®ã” ®­îc t¹o ra tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo nghÜa réng (bao gåm c¶ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên vô) ®•îc trao ®æi trªn thÞ tr•êng nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña con ng•êi vµ s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp. CÊp ®é vµ yÕu tè cÊu thµnh s¶n phÈm hµng hãa §¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa vèn lµ mét chØnh thÓ hoµn chØnh chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè, ®Æc tÝnh vµ th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt s¶n phÈm hµng hãa. Theo quan ®iÓm Marketing ng•êi ta s¾p xÕp c¸c yÕu tè, ®Æc tÝnh, th«ng tin theo ba cÊp ®é víi c¸c chøc n¨ng marketing kh¸c nhau. - CÊp ®é c¬ b¶n cña hµng hãa: s¶n phÈm c¬ b¶n (s¶n phÈm ý t•ëng). - CÊp ®é s¶n phÈm hiÖn thùc: ®ã lµ cÊp ®é thÓ hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa ph¶n ¸nh sù cã mÆt trªn thùc tÕ cña s¶n phÈm hµng hãa. C¸c yÕu tè ®ã th•êng lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng s¶n phÈm, kiÓu d¸ng, bao gãi, nh·n hiÖu… - CÊp ®é s¶n phÈm bæ sung: lµ cÊp ®é ë ®ã s¶n phÈm ®•îc bæ sung thªm nh÷ng dÞch vô nh»m tháa m·n h¬n n÷a sù mong ®îi cña kh¸ch hµng. CÊp ®é nµy th•êng thÓ hiÖn c¸c dÞch vô nh•: l¾p ®Æt, b¶o hµnh, dÞch vô thanh to¸n… - CÊp ®é s¶n phÈm tiÒm n¨ng: lµ cÊp ®é mµ ë ®ã s¶n phÈm chøa ®ùng c¸c yÕu tè g©y sù chó ý, thu hót kh¸ch hµng vµ xóc tiÕn b¸n hµng. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm hµng hãa n«ng nghiÖp - §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng: S¶n phÈm tiªu dïng cuèi cïng lµ s¶n phÈm ®•îc b¸n cho ng•êi mua nh»m ®Ó tháa m·n nhu cÇu lîi Ých c¸ nh©n cña hä. §èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau: + §a d¹ng vÒ s¶n phÈm, ®a d¹ng vÒ phÈm cÊp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸c nhau cña ng•êi tiªu dïng. + NhiÒu s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng thay thÕ cho nhau trong qu¸ tr×nh tiªu dïng. + ThÞ tr•êng ph©n bè réng. + S¶n phÈm n«ng s¶n Ýt co d·n. + Mét bé phËn lín n«ng s¶n ®•îc tiªu dïng d•íi d¹ng t•¬i sèng nh• rau, qu¶, trøng, s÷a… liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n… 16 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên + C¸c n«ng s¶n chñ yÕu lµ tiªu dïng cho con ng•êi, do vËy vÊn ®Ò chÊt l•îng, an toµn s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nhÊt ®Þnh. + S¶n phÈm cã tÝnh mïa vô. - §Æc ®iÓm cña hµng hãa tiªu dïng trung gian: N«ng s¶n tiªu dïng trung gian lµ n«ng s¶n tiªu dïng qua chÕ biÕn hoÆc qua mét sè dÞch vô cña tæ chøc trung gian. Lo¹i n«ng s¶n nµy th•êng cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: + §é ®ång ®Òu vÒ chÊt l•îng s¶n phÈm cao. + Gi¸ c¶ t•¬ng ®èi æn ®Þnh. + Gi¸ trÞ cña n«ng s¶n ®•îc t¨ng thªm do bæ sung c¸c dÞch vô vµo trong s¶n phÈm. + ThÞ tr•êng tËp trung h¬n víi n«ng s¶n tiªu dïng cuèi cïng. + C¸c s¶n phÈm th•êng cã sù kh¸c biÖt ®Ó ®Þnh vÞ trªn thÞ tr•êng. - §Æc ®iÓm n«ng s¶n lµ t• liÖu s¶n xuÊt: Mét bé phËn n«ng s¶n quay trë l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau víi t• c¸ch lµ t• liÖu s¶n xuÊt (h¹t gièng, con gièng) cùc kú quan träng. TÝnh chÊt quan träng thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò sau: + N«ng s¶n ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l•îng cao. + QuyÕt ®Þnh ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau. + ThÝch nghi víi ®iÒu kiÖn cña tõng vïng sinh th¸i. + Lu«n chÞu ¸p lùc cña sù thay thÕ. + C¬ héi thµnh c«ng vµ rñi ro lín trong kinh doanh. 1.1.1.4 Nh÷ng tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh hé lµ trang tr¹i Ngµy 23/6/2000 Liªn Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tæng côc Thèng kª ®· ký v¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK h•íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Néi dung v¨n b¶n nh• sau: [18] C¸c ®èi t•îng, ngµnh s¶n xuÊt ®•îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i gåm: Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n Nhµ n•íc vµ lùc l•îng vò trang ®· nghØ h•u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸c c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh, cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. Tiªu chÝ ®Þnh l•îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i: Mét hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®•îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t ®•îc hai tiªu chÝ ®Þnh l•îng sau ®©y: 1. Gi¸ trÞ s¶n l•îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m: - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu trë lªn. - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn tõ 50 triÖu trë lªn. 2. Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t•¬ng ®èi lín vµ v•ît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t•¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ vïng kinh tÕ. a. Trang tr¹i trång trät - Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: + Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: + Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung. + Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y nguyªn. - Trang tr¹i l©m nghiÖp: + Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n•íc. b. Trang tr¹i ch¨n nu«i - Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc : + Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th•êng xuyªn tõ 10 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th•êng xuyªn tõ 50 con trë lªn. - Ch¨n nu«i gia sóc: + Ch¨n nu«i ._.sinh s¶n cã th•êng xuyªn ®èi víi lîn 20 con trë lªn, ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn. + Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th•êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn. 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng… + Cã th•êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d•íi 7 ngµy tuæi). c. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: DiÖn tÝch mÆt n•íc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cã tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). d. §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh•: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l•îng hµng ho¸. 1.1.1.5 Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i a. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng - Sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ kÞp thêi cña Nhµ n•íc. Nhµ n•íc ®· cã nh÷ng chñ tr•¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h•íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n•íc. Trong n«ng nghiÖp, c«ng nhËn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n, thõa nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý b×nh ®¼ng cña hä tr•íc ph¸p luËt, Nhµ n•íc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho c¸c hé n«ng d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trang tr¹i gia ®×nh ph¸t triÓn. - C¸c chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, trî gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra hoÆc t¹m tr÷ n«ng s¶n hµng ho¸, miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c trang tr¹i ®· t¹o ra nh÷ng thuËn lîi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. MÆt kh¸c, Nhµ n•íc cßn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng h•íng, kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng g©y thiÖt h¹i cho ng•êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong nh÷ng b•íc th¨ng trÇm cña nÒn kinh kÕ thÞ tr•êng, b¶o vÖ lîi Ých cña ng•êi n«ng d©n. - Sù h×nh thµnh nh÷ng trung t©m, c¬ së thua mua, chÕ biÕn n«ng s¶n. §©y lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiªu thô khèi l•îng lín n«ng s¶n n«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®Ó t¹o ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n. Tõ ®ã, sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ theo 19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên h•íng chuyªn m«n ho¸ xung quanh c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, trang tr¹i chuyªn trång mÝa xung quanh nhµ m¸y ®•êng, trang tr¹i trång chÌ xung quanh nhµ m¸y chÌ, trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a xung quanh nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a… ®· t¹o ra mét mèi liªn kÕt h÷u c¬, bÒn v÷ng n«ng - c«ng nghiÖp thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× míi t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn l¹i dÉn ®Õn n¶y sinh nhu cÇu cung cÊp nguyªn liÖu. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy m¹ng mÏ sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i ë n•íc ta. - Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng gièng nh• c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®•îc ph©n bè trªn ®Þa bµn réng kh¾p trªn mäi vïng miÒn trong n•íc. Do vËy, c¬ së h¹ tÇng ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt ®•êng giao th«ng lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®èi víi nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ nãi chung, ®èi víi s¶n xuÊt cña trang tr¹i nãi riªng. Cã ®•êng giao th«ng th× vËt t• s¶n xuÊt (gièng, vËt nu«i, ph©n bãn…) míi ®•îc ®•a ®Õn s¶n xuÊt kÞp thêi vµ s¶n phÈn hµng ho¸ míi ®•îc ®•a ®i tiªu thô ®Õn c¸c nhµ m¸y, ®Õn thÞ tr•êng ®•îc nhanh chãng. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm t•¬i sèng dÔ h• háng th× kh©u vËn chuyÓn gÇn nh• quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ kinh tÕ cña hµng ho¸. HÖ thèng giao th«ng ®a d¹ng vµ thuû lîi cßn lµ ®iÒu kiÖn t¹o ra mèi quan hÖ liªn kÕt gÇn gòi gi÷a c¸c c¬ së tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n vµ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt. §èi t•îng cña c¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c©y trång vµ vËt nu«i, mµ trong ®êi sèng cña chóng n•íc cã vÞ trÝ sè mét. Do vËy, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc cung cÊp n•íc còng nh• viÖc phßng chèng lò lôt, ngËp óng lµ biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn b×nh th•êng cña chóng. §Æc biÖt, s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i, yªu cÇu ph¶i cã hÖ thèng thuû lîi ®¶m b¶o cho n¨ng suÊt c©y trång ®¹t cao, æn ®Þnh, n©ng cao diÖn tÝch gieo trång vµ cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ ®•îc nh÷ng rñi ro. Môc ®Ých cuèi cïng cña trang tr¹i lµ thu ®•îc lîi nhuËn cao. Do vËy, yÕu tè thÞ tr•êng lµ yÕu 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®•îc trong c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, v× thÞ tr•êng lµ n¬i trao ®æi, giao l•u hµng ho¸. Tr•íc hÕt, chî lµ n¬i tËp trung nhiÒu ng•êi mua, ng•êi bu«n b¸n, v× vËy, sù h×nh thµnh nh÷ng khu chî t¹i nh÷ng côm x·, nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng sÏ thóc ®Èy c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt t¨ng khèi l•îng vµ t¨ng chÊt l•îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt. Quy m« vµ ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai cña mçi trang tr¹i th•êng cã sù thay ®æi, tuy nhiªn sù thay ®æi nµy l¹i n»m trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc t¨ng hÖ sè sö dông ®Êt còng cã giíi h¹n, con ®•êng më réng t¨ng khèi l•îng vµ chÊt l•îng s¶n phÈm cña c¸c trang tr¹i chÝnh lµ ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi, viÖc sö dông c¸c gièng míi ®· ®•a n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i t¨ng nhanh. Ngµy nay, viÖc ®•a c«ng nghÖ sinh häc vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ cßn høa hÑn nh÷ng triÓn väng vµ kÕt qu¶ phi th•êng trong thùc tÕ s¶n xuÊt cña n•íc ta. b. Nguån lùc bªn trong cña trang tr¹i Trong mét m«i tr•êng kinh tÕ x· héi nh• nhau, kh«ng ph¶i bÊt cø hé n«ng d©n nµo còng ph¸t triÓn thµnh trang tr¹i. Con ®•êng khëi sù vµ æn ®Þnh cña mçi trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn riªng cña mçi trang tr¹i. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm: PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i: lµ ng•êi t¹o dùng vµ ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, sù h•ng thÞnh hay thÊt b¹i cña trang tr¹i ®Òu phôc thuéc n¨ng lùc cña chñ trang tr¹i. Do vËy, ®ßi hái chñ trang tr¹i ph¶i: - Cã ý trÝ v•¬n lªn tho¸t khái nghÌo nµn, kiªn ®Þnh môc tiªu ®· ®Ò ra, ph¶i thùc sù th«i thóc bëi ý trÝ v•¬n lªn, chÊp nhËn gian khæ, m¹o hiÓm ®Ó t×m h•íng ®i lªn. Tuy nhiªn, còng kh«ng ®•îc bång bét, ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch kh«ng t•ëng, v•ît qu¸ víi ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ ph¶i ®Æt ra nh÷ng kÕ ho¹ch cã tÝnh kh¶ thi. 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - Cã kh¶ n¨ng qu¶n lý: ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt: quy ho¹ch, bè trÝ ®Êt ®ai, s¾p xÕp vµ sö dông lao ®éng hîp lý. - Kinh doanh ph¶i ®¹t chÊt l•îng vµ hiÖu qu¶ cao: chñ trang tr¹i lµ ng•êi thùc hiÖn c«ng viÖc kinh doanh ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, tõ ®ã, t¹o ra lîi thÕ so s¸nh t•¬ng ®èi vÒ s¶n phÈm cña m×nh trong vïng thÞ tr•êng ®ã. - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh cña m×nh chñ trang tr¹i ph¶i cã nh÷ng kinh nghiÖm, hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ nh÷ng c«ng viÖc m×nh sÏ thùc hiÖn vµ còng cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ kü thuËt. Kinh nghiÖm vµ tri thøc cÇn ®•îc bæ xung, kÕt hîp hµi hoµ víi nhau. TÊt nhiªn, kh«ng ph¶i mçi chñ trang tr¹i khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu ®¹t ®•îc nh÷ng tiªu chuÈn trªn mµ ph¶i tr¶i qua mét thêi gian phÊn ®Êu, häc hái, tÝch luü kinh nghiÖm ngay trªn trang tr¹i cña m×nh. Mçi b•íc ®i, mçi viÖc lµm, mçi thµnh c«ng, thÊt b¹i ®Òu gióp hä rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých vµ thiÕt thùc. Sù tÝch tô ®Êt ®ai, vèn, lùc l•îng lao ®éng. §Êt ®ai, vèn, lao ®éng lµ ba yÕu tè c¬ b¶n quan träng trong n«ng nghiÖp, thiÕu mét trong ba yÕu tè trªn th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®•îc. §èi víi trang tr¹i, viÖc tËp trung ruéng ®Êt lµ rÊt cÇn thiÕt, song l¹i phô thuéc vµo quü ®Êt tù nhiªn vµ tËp qu¸n cña ng•êi d©n tr•íc ®©y, ruéng ®Êt lu«n bÞ ph©n t¸n ë nhiÒu khu vùc. ViÖc chuyÓn nh•îng, tËp trung cÇn ph¶i cã thêi gian, dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i kh«ng ®Òu vÒ thêi gian vµ quy m«. NhËn thÊy ®iÒu nµy, n•íc ta ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch thÝch hîp t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c trang tr¹i cã ®ñ ®Êt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Cã ®Êt ch•a ®ñ, c¸c trang tr¹i ph¶i cã l•îng vèn nhÊt ®Þnh ®Ó ®Çu t• ban ®Çu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: mua vËt t•, c«ng cô, m¸y mãc… Thùc hiÖn ho¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh doanh. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, doanh thu lµ kÕt qu¶ thu ®•îc, song môc ®Ých cuèi cïng lµ lîi nhuËn. Do vËy, viÖc h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¬ së ®Ó 22 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên chñ trang tr¹i n¾m v÷ng ho¹t ®éng tµi chÝnh thu chi vµ ®iÒu tiÕt mét c¸ch hîp lý, khoa häc ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt ë møc thÊp nhÊt. Muèn h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i lËp c¸c lo¹i sæ s¸ch cÇn thiÕt ®Ó ghi chÐp: sæ thu chi tõng kho¶n môc, sæ b¸n s¶n phÈm... Tãm l¹i, hai nhãm ®iÒu kiÖn trªn thùc chÊt lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan cÇn thiÕt cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. Mçi ®iÒu kiÖn cã tÇm quan träng vµ ý nghÜa nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, còng kh«ng thÓ chê cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn th× míi tiÕn hµnh x©y dùng trang tr¹i mµ ng•êi chñ trang tr¹i ph¶i tÝch cùc vËn ®éng, tËn dông nh÷ng ®iÒu kiÖn cã s½n vµ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó héi tô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh¸c. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn võa x©y dùng võa bæ sung, cñng cè ®Ó c¸c trang tr¹i ngµy cµng héi tô ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶ cao cña lo¹i h×nh kinh tÕ mang tÝnh •u viÖt nµy. 1.1.1.6 Vai trß, vÞ trÝ, ý nghÜa kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng cña trang tr¹i Trang tr¹i trªn thÕ giíi cã lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u ®êi, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ vai trß cña nã ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, cã thÓ nãi mçi trang tr¹i lµ “tÕ bµo” quan träng cña nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng n«ng nghiÖp. Kinh tÕ trang tr¹i ®· vµ ®ang kh¬i dËy nhiÒu vïng ®Êt hoang ho¸, ®åi nói träc, sö dông mét phÇn søc lao ®éng d• thõa t¹i chç ®Ó s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸. Bªn c¹nh ®ã, nã cßn lµ vai trß quan träng trong viÖc chèng xãi mßn, gãp phÇn h¹n chÕ lò lôt vµ h¹n h¸n. Kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸ vì nÒn s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, gãp phÇn tÝch cùc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¸p øng c¸c nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña con ng•êi. Kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn t¹o ra s¶n phÈm cung cÊp ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp: c«ng nghiÖp chÕ biÕn, dÞch vô… mÆt kh¸c, tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt: s¶n xuÊt vËt t•, ho¸ chÊt… gãp phÇn h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp - dÞch vô. Bªn c¹nh ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn 23 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên gãp phÇn g¾n kÕt nhiÒu ng•êi n«ng d©n l¹i víi nhau, tÝnh céng ®ång ®•îc cñng cè, h¹n chÕ tÖ n¹n x· héi, kÝch thÝch mäi ng•êi lµm ¨n ch©n chÝnh v•¬n lªn lµm giµu chÝnh ®¸ng. Trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thÕ giíi. Ngµy nay, trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh chñ yÕu trong n«ng nghiÖp c¸c n•íc. ë c¸c n•íc ph¸t triÓn, trang tr¹i gia ®×nh cã vai trß to lín vµ quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ở nh÷ng n•íc nµy, tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng s¶n phÈm cung cÊp cho x· héi ®•îc s¶n xuÊt ra trong trang tr¹i gia ®×nh.[tr.16, 10] ë n•íc ta, kinh tÕ trang tr¹i (mµ chñ yÕu lµ trang tr¹i gia ®×nh) mÆc dï míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, song vai trß tÝch cùc vµ quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i ®· thÓ hiÖn râ nÐt c¶ vÒ kinh tÕ còng nh• vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr•êng. [tr.36-38, 11] VÒ mÆt kinh tÕ: c¸c trang tr¹i gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ hµng hãa cao, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ph©n t¸n, manh món, t¹o nªn nh÷ng vïng chuyªn m«n hãa, tËp trung hãa vµ th©m canh cao. MÆt kh¸c qua thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, trang tr¹i gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô s¶n xuÊt ë n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy, viÖc ph¸t triÓn trang tr¹i ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn bao giê còng ®i liÒn víi viÖc khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n so víi kinh tÕ n«ng hé. Do vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy sù t¨ng tr•ëng vµ ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. VÒ mÆt x· héi: Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn quan träng lµm t¨ng sè hé giµu trong n«ng th«n, t¹o thªm viÖc lµm vµ t¨ng thªm thu nhËp cho lao ®éng. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n n•íc ta hiÖn nay. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng trong n«ng th«n vµ t¹o tÊm g•¬ng trong c¸c hé n«ng d©n 24 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên vÒ c¸ch tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh… Do ®ã, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ ®æi míi bé mÆt x· héi n«ng th«n n•íc ta. VÒ mÆt m«i tr•êng: do s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ vµ v× lîi Ých thiÕt thùc, l©u dµi cña m×nh mµ c¸c chñ trang tr¹i lu«n cã ý thøc khai th¸c hîp lý vµ quan t©m b¶o vÖ c¸c yÕu tè m«i tr•êng, tr•íc hÕt lµ trong ph¹m vi kh«ng gian sinh th¸i trang tr¹i vµ sau n÷a lµ trong ph¹m vi tõng vïng. C¸c trang tr¹i ë trung du, miÒn nói ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc trång rõng, phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt ®ai. Nh÷ng viÖc lµm nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i tr•êng sinh th¸i trªn c¸c vïng ®Êt n•íc. 1.1.2 HiÖu qu¶ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i 1.1.2.1 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ [tr.177-181, 16] Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh XuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é xem xÐt, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®•a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ (hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh). Quan ®iÓm thø nhÊt: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ møc ®é h÷u Ých cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra tøc lµ gi¸ trÞ sö dông cña nã, hoÆc lµ doanh thu vµ nhÊt lµ lîi nhuËn. Quan ®iÓm nµy lÉn lén gi÷a hiÖu qu¶ víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Quan thø hai: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ sù t¨ng tr•ëng kinh tÕ, ®•îc ph¶n ¸nh qua nhÞp ®é t¨ng cña c¸c chØ tiªu kinh tÕ. C¸ch hiÓu nµy lµ phiÕn diÖn, chØ ®øng trªn gi¸c ®é biÕn ®éng theo thêi gian. Quan ®iÓm thø ba: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¸c chØ tiªu ®•îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ víi chi phÝ. §Þnh nghÜa nh• vËy chØ ®Ò cËp ®Õn c¸ch x¸c lËp chØ tiªu, chø kh«ng to¸t lªn ý niÖm cña vÊn ®Ò. Quan ®iÓm thø t•: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ møc ®é tiÕt kiÖm chi phÝ vµ møc t¨ng kÕt qu¶ kinh tÕ. §©y lµ biÓu hiÖn cña b¶n chÊt chø kh«ng ph¶i lµ kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶. Quan ®iÓm lthø n¨m: hiÖu qu¶ lµ møc t¨ng cña kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trªn mçi lao ®éng hay møc doanh lîi cña vèn s¶n xuÊt kinh doanh. Quan ®iÓm nµy muèn 25 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên quy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ mét chØ tiªu tæng hîp cô thÓ nµo ®ã. Nh• vËy, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ do ®ã viÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh tÕ cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt vµ nh÷ng luËn ®iÓm cña lý luËn hÖ thèng ®Ó cã c¸ch nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn ta thÊy cÇn mét kh¸i niÖm bao qu¸t vÒ hiÖu qu¶: hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo chiÒu s©u. Nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc vµ tr×nh ®é chi phÝ c¸c nguån lùc ®ã trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh. Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ Căn cứ theo nội dung và bản chất có thể phân thành 3 phạm trù: hiệu qu¶ kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. Hiệu quả kinh tế được hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả đạt được về mặt kinh tế và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó. Hiệu quả kinh tế: được thể hiện ở mức đặc trưng quan hệ so sánh giữa lượng kết quả đạt được và lượng chi phí bỏ ra. Một giải pháp kỹ thuật quản lý có hiệu qu¶ kinh tế cao là một phương án đạt được tương quan tương đối giữa các kết quả đem lại và chi phí bỏ ra. Hiệu quả kinh tế ở đây được biểu hiện bằng: tổng giá trị sản phẩm, tổng thu nhập, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận, mối quan hệ đầu vào và đầu ra. Hiệu quả xã hội: là mối tương quan so sánh về mặt xã hội như: tạo công ăn việc làm, tạo thu nhập ổn định và tạo ra sự cân bằng xã hội trong cộng đồng dân cư, cải thiện đời sống nông thôn, giảm tệ nạn xã hội... Hiệu quả môi trường: đây là hiệu quả mang tính chất lâu dài, vừa đảm bảo lợi ích trước mắt, vừa đảm bảo lợi ích lâu dài, nó gắn chặt với quá trình khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất, nước và môi trường sinh thái. C¸c chØ tiªu vÒ hiÖu qu¶ m«i tr•êng nh• phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, t¨ng ®é che phñ cña rõng, chèng xãi mßn röa tr«i ®Êt ®ai, c¶i t¹o ®é ph× cña ®Êt, ®iÒu hßa ®•îc n•íc, gãp phÇn x©y dùng m«i tr•êng sinh 26 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên th¸i bÒn b÷ng cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c trang tr¹i cÇn phÊn ®Êu ®¹t ®ång thêi c¸c lo¹i hiÖu qu¶ trªn. Cã nh• vËy míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c trang tr¹i. Có thể nói hiệu quả kinh tế là khâu trung tâm có vai trò quyết định nhất và nó được đánh giá một cách đầy đủ nhất khi kết hợp với hiệu quả xã hội. Để làm rõ phạm trù hiệu quả kinh tế có thể phân loại chúng theo các tiêu thức nhất định từ đó thấy được nội dung nghiên cứu của các loại hiệu quả kinh tế. Căn cứ vào các yếu tố cơ bản của sản xuất và phương hướng tác động vào sản xuất thì có thể phân chia hiệu quả kinh tế thành: hiệu quả sử dụng vốn, hiệu quả sử dụng lao động, hiệu quả sử dụng máy móc, thiết bị, hiệu quả sử dụng đất đai, năng lượng, hiệu quả áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và quản lý. Theo ph¹m vi tÝnh to¸n, cã thÓ chia thµnh: hiÖu qu¶ toµn phÇn: lµ lo¹i chØ tiªu hiÖu qu¶ ®•îc tÝnh chung cho toµn bé kÕt qu¶ vµ toµn bé chi phÝ cña tõng yÕu tè hoÆc tÝnh chung cho tæng nguån lùc. HiÖu qu¶ ®Çu t• t¨ng thªm: chØ tÝnh cho phÇn ®Çu t• t¨ng thªm vµ kÕt qu¶ t¨ng thªm cña thêi kú tÝnh to¸n. Nã ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch ®em so s¸nh phÇn kÕt qu¶ gia t¨ng do ®Çu t• t¨ng thªm ®em l¹i. HiÖu qu¶ cËn biªn: lµ kÕt qu¶ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®•îc do ®ång ®Çu t• cuèi cïng ®em l¹i. §èi víi c¸c trang tr¹i hiÖn nay ch•a tÝnh ®•îc chØ tiªu hiÖu qu¶ cËn biªn. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn, chia thµnh: hiÖu qu¶ Èn vµ hiÖu qu¶ hiÖn. Trong thùc tÕ, c¸c trang tr¹i th•êng míi tÝnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh d•íi d¹ng hiÖn. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ Theo quan ®iÓm triÕt häc M¸c xÝt th× b¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ sù thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian, biÓu hiÖn tr×nh ®é sö dông nguån lùc cña x· héi. C¸c M¸c cho r»ng quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lµ quy luËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, tån t¹i trong nhiÒu ph•¬ng thøc s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng cña con ng•êi ®Òu quan t©m ®Õn quy luËt nµy, nã quy ®Þnh ®éng lùc ph¸t 27 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên triÓn cña lùc l•îng s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ph¸t minh x· héi vµ n©ng cao ®êi sèng cña con ng•êi qua mäi thêi ®¹i. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ lµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi. §©y lµ hai mÆt cã quan hÖ mËt thiÕt cña vÊn ®Ò hiÖu qu¶, g¾n liÒn víi hai quy luËt t•¬ng øng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ quy luËt t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ quy luËt tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng. ChÝnh sù khan hiÕm nguån lùc vµ viÖc sö dông chóng cã tÝnh c¹nh tranh nh»m tháa m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x· héi ®Æt ra yªu cÇu ph¶i khai th¸c, tËn dông triÖt ®Ó vµ tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc. §Ó ®¹t ®•îc môc tiªu kinh doanh c¸c trang tr¹i ph¶i chó träng c¸c ®iÒu kiÖn néi t¹i, ph¸t huy n¨ng lùc, hiÖu n¨ng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm mäi chi phÝ. Ph•¬ng ph¸p vµ c«ng thøc tÝnh hiÖu qu¶ Trong kế hoạch, hiệu quả là quan hệ so sánh tối ưu giữa đầu vào và đầu ra, là lợi ích lớn nhất thu được với một chi phí nhất định hoặc một kết quả nhất định với chi phí sản xuất là nhỏ nhất. Trong phân tích kinh tế, hiệu quả kinh tế được phản ánh thông qua hệ thống các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật đặc trưng. Nó được xác định bằng các tỷ lệ so sánh giữa đầu vào và đầu ra của hệ thống sản xuất xã hội, phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực và việc tạo ra lợi ích nhằm đạt mục tiêu kinh tế - xã hội. Như vậy, hiÖu qu¶ lµ chØ tiªu ®•îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (yÕu tè ®Çu ra) víi chi phÝ (yÕu tè ®Çu vµo) cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. HiÖn nay, cã nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ viÖc so s¸nh gi÷a yÕu tè ®Çu vµo vµ yÕu tè ®Çu ra vµ tÊt nhiªn sÏ cã c¸c lo¹i chØ tiªu hiÖu qu¶ kh¸c nhau. NÕu so s¸nh ®Çu vµo vµ ®Çu ra b»ng phÐp trõ cã hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi. NÕu so s¸nh ®Çu vµo vµ ®Çu ra b»ng phÐp chia cã hiÖu qu¶ t•¬ng ®èi. Theo quan ®iÓm chung cña héi nghÞ thèng kª c¸c n•íc cña khèi SEB t¹i héi nghÞ ë Praha 1985 cho r»ng: hiÖu qu¶ lµ chØ tiªu t•¬ng ®èi ®•îc biÓu hiÖn b»ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt so víi chi phÝ s¶n 28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên xuÊt (chØ tiªu hiÖu qu¶ thuËn), hoÆc ng•îc l¹i (chØ tiªu hiÖu qu¶ nghÞch). C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cßn ®•îc gäi lµ c¸c chØ tiªu n¨ng suÊt. C«ng thøc tÝnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: ChØ tiªu hiÖu qu¶ thuËn: ChØ tiªu hiÖu qu¶ nghÞch: Víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ sö dông c¸c chØ tiªu: sè l•îng s¶n phÈm s¶n xuÊt (tÝnh b»ng ®¬n vÞ hiÖn vËt), thu nhËp, thu nhËp thuÇn, GO, VA, NVA, lîi nhuËn (tÝnh b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ). VÒ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ sö dông 3 nhãm chØ tiªu: chi phÝ vÒ lao ®éng (sè lao ®éng lµm viÖc b×nh qu©n trong kú hoÆc tæng sè ngµy ng•êi lµm viÖc b×nh qu©n trong kú hoÆc tæng quü l•¬ng); chi phÝ vÒ vèn (tæng vèn cã b×nh qu©n trong kú, tæng gi¸ trÞ khÊu hao trong kú, tæng chi phÝ trung gian trong kú); chi phÝ vÒ ®Êt ®ai. ChØ tiªu H biÓu thÞ mçi ®¬n vÞ ®Çu vµo cã kh¶ n¨ng t¹o bao nhiªu ®¬n vÞ ®Çu ra. Nó phản ánh rõ hiệu quả sử dụng các nguồn lực sản xuất. Từ đây ta có thể tính được các chỉ tiêu tỷ suất như: tỷ suất giá trị sản xuất tính theo chi phí, chi phí trung gian hay một chi phí yếu tố đầu vào cụ thể nào đó. ChØ tiªu E cho biÕt ®Ó cã mét ®¬n vÞ ®Çu ra cÇn bao nhiªu ®¬n vÞ ®Çu vµo. Hai lo¹i chØ tiªu nµy cã vai trß kh¸c nhau. ChØ tiªu H ®•îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh h•ëng cña hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc hay chi phÝ th•êng xuyªn ®Õn kÕt qu¶ kinh tÕ. Cßn chØ tiªu E lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh quy m« tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ nguån lùc vµ chi phÝ th•êng xuyªn. 29 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1.1.2.2 N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ sö dông hîp lý h¬n c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, víi chi phÝ kh«ng ®æi nh•ng t¹o ra ®•îc nhiÒu kÕt qu¶ h¬n. Nh• vËy, phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ lµm gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c trang tr¹i. Yªu cÇu cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ph¶i ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a víi chi phÝ tèi thiÓu, hay chÝnh x¸c h¬n lµ ®¹t kÕt qu¶ tèi ®a víi chi phÝ nhÊt ®Þnh hoÆc ng•îc l¹i ®¹t kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ tèi thiÓu. Chi phÝ ë ®©y ®•îc hiÓu theo nghÜa réng: chi phÝ t¹o ra nguån lùc vµ chi phÝ sö dông nguån lùc, ®ång thêi ph¶i bao gåm c¶ chi phÝ c¬ héi. C¸c yÕu tè ¶nh h•ëng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: kÕt qu¶ ®Çu ra (gi¸ trÞ s¶n xuÊt - GO, gi¸ trÞ gia t¨ng - VA, doanh thu, lîi nhuËn, thu nhËp tr•íc thuÕ...), c¸c yÕu tè nguån lùc (lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai, tiÒn tÖ...). BiÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: Đối với các trang trại thì tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế phải là thu nhập tối đa tính trên chi phí hoặc công lao động bỏ ra. Muèn n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tøc lµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc vµ hiÖu qu¶ chi phÝ th•êng xuyªn. Do ®ã, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c yÕu tè nguån lùc nh• t¸c ®éng vµo lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai ®Ó cã c¸c kÕt qu¶ ®Çu ra nh• gi¸ trÞ s¶n xuÊt, doanh thu, lîi nhuËn cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®•îc... 1.1.3 S¬ l•îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i 1.1.3.1 Trªn thÕ giíi [tr.21-25, 10] Kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ tån t¹i hµng tr¨m n¨m nay. Tuú theo tõng n•íc, tõng khu vùc, tõng thêi kú vµ quy m«, h×nh thøc tæ chøc cã sù kh¸c nhau. 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Mü vµ T©y ¢u: ë Mü lµ n¬i cã kinh tÕ trang tr¹i rÊt ph¸t triÓn. N¨m 1950, Mü cã 5.648.000 trang tr¹i vµ cã xu h•íng gi¶m dÇn vÒ sè l•îng. N¨m 1960 cßn 3.962.000, ®Õn n¨m 1970 cßn 2.954.000 vµ n¨m 1992 cßn 1.925.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i tõ 1950 ®Õn 1992 gi¶m b×nh qu©n lµ 2,6%. Trong khi ®ã diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i còng t¨ng lªn, n¨m 1950 lµ 86 ha, n¨m 1960 lµ 120 ha, n¨m 1970 lµ 151 ha vµ n¨m1992 lµ 198,7 ha. DiÖn tÝch trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2%. ë Ch©u ¢u: n•íc Anh n¨m 1950 cã 453.000 trang tr¹i, ®Õn n¨m 1987 gi¶m xuèng 254.000 trang tr¹i. Tèc ®é gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m 2,1%. N•íc Ph¸p n¨m 1955 cã 2.285.000 trang tr¹i, n¨m 1993 cßn 801.400 trang tr¹i. Tèc ®é trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,7%. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i qua c¸c n¨m cã xu h•íng t¨ng lªn. ë n•íc Anh, n¨m 1950 diÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n lµ 36 ha, n¨m 1987 lµ 71 ha. ë Ph¸p, n¨m 1955 lµ 14 ha, n¨m 1993 lµ 35,1 ha. ë §øc, n¨m 1949 lµ 11 ha, n¨m 1985 lµ 15 ha. ë Hµ Lan, n¨m 1950 lµ 7 ha, n¨m 1987 lµ 16 ha. Nh• vËy, ë c¸c n•íc t• b¶n T©y ¢u vµ Mü, sè l•îng trang tr¹i ®Òu cã xu h•íng gi¶m, quy m« trang tr¹i t¨ng lªn. ë Ch©u Á: Kinh tÕ trang tr¹i trong n«ng nghiÖp chÞu sù chi phèi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè nªn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi nh÷ng trang tr¹i ë T©y ¢u vµ Mü vÒ nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt lµ vÒ sè l•îng vµ quy m« trang tr¹i. ë NhËt B¶n: N¨m 1950, sè trang tr¹i lµ 6.176.000, n¨m 1993 lµ 3.691.000 trang tr¹i. Sè l•¬ng trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m la 1,2%. DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1950 lµ 0,8ha, n¨m 1993 lµ 1,38ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch b×nh qu©n hµng n¨m lµ 1,3%. ë §µi Loan: n¨m 1955 sè trang tr¹i lµ 744.000, n¨m 1988 lµ 739.000 trang tr¹i. Tèc ®é trang tr¹i gi¶m b×nh qu©n 0,02%. DiÖn tÝch trang tr¹i n¨m 1955 lµ 1,12ha, n¨m 1988 lµ 1,21ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch lµ 0,2%. C¸c n•íc ë §«ng Nam Á vµ mét sè n•íc Ch©u Á kh¸c ®ang trong giai ®o¹n tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, trang tr¹i biÕn ®éng theo xu h•íng t¨ng sè 31 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên l•îng trang tr¹i vµ gi¶m diÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i. In®«nªxia, n¨m 1963 cã 12.273.000 trang tr¹i, n¨m 1983 t¨ng lªn 18.560.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,1%. Philippin, n¨m 1948 cã 1.639.000 trang tr¹i, n¨m 1980 t¨ng lªn 3.420.000 trang tr¹i. Sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,3%. DiÖn tÝch trang tr¹i b×nh qu©n n¨m 1948 lµ 3,4ha, n¨m 1980 lµ 2,62ha. DiÖn tÝch b×nh qu©n cña trang tr¹i gi¶m 0,97%. Malaixia, hiÖn nay cã kho¶ng 600.000 trang tr¹i gia ®×nh víi quy m« trung b×nh tõ 2 ®Õn 3ha. Ấn §é, sè l•îng trang tr¹i t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,5%, diÖn tÝch b×nh qu©n gi¶m 2,1% . Nãi tãm l¹i, lÞch sö ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp nãi chung vµ lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nãi riªng ®· h×nh thµnh tõ rÊt sím. Tõ khi h×nh thµnh, kinh tÕ trang tr¹i ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn bëi tÝnh •u viÖt cña nã vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr•êng. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn chung, kinh tÕ trang tr¹i ®ang trë thµnh mét bé phËn quan träng ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña con ng•êi. Qua nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, ta thÊy: Trang tr¹i cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n•íc. Kinh tÕ trang tr¹i g¾n liÒn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n•íc tõ thÊp ®Õn cao, chÝnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i, c¬ chÕ thÞ tr•êng t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, kinh tÕ trang tr¹i gi÷ vÞ trÝ xung kÝch cung cÊp n«ng s¶n hµng ho¸ cho xuÊt khÈu. Kinh tÕ trang tr¹i cã thÓ ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c khu vùc kh¸c nhau nh• ®ång b»ng, miÒn nói, ven biÓn. Trang tr¹i mµ chñ yÕu lµ trang tr¹i gia ®×nh ®· vµ vÉn lµ lùc l•îng chÝnh s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i cã thÓ vµ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ë c¸c quy m« s¶n xuÊt kh¸c nhau, c¶ quy m« s¶n xuÊt lín nh• c¸c n•íc Ch©u ¢u, Mü, quy m« s¶n xuÊt nhá nh• c¸c n•íc Ch©u ¸. Trong c¸c giai ®o¹n ban ®Çu, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn theo h•íng kinh doanh tæng hîp b»ng c¸ch ®a 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên d¹ng ho¸ s¶n phÈm, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng sÏ tõng b•íc ®i vµo chuyªn m«n ho¸. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo quy m« ®Êt ®ai. ë Ch©u Á, c¸c n•íc ph¸t triÓn nh•: NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan diÖn tÝch c¸c trang tr¹i nhá nh•ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt l¹i lín. VÊn ®Ò ®µo t¹o, båi d•ìng kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i lµ mét trong nh÷ng nh©n tè gióp cho sù ph¸t triÓn vµ thµnh c«ng cña kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, nh•ng phæ biÕn nhÊt lµ trang tr¹i gia ®×nh, cã nguån gèc tõ hé gia ®×nh v× nã ph¸t huy thÕ m¹nh vèn cã cña hé gia ®×nh. 1.1.3.2 ë ViÖt Nam Giai ®o¹n phong kiÕn: Tõ ®êi nhµ Lý ®Õn nhµ TrÇn ®· cã c¸c ®iÒn trang, th¸i Êp. Thêi Lª, thêi NguyÔn cã c¸c ®ån ®iÒn. C¸c ®iÒn trang, th¸i Êp hay ®ån ®iÒn ®Òu do nhµ vua ban cho c¸c quý téc, v•¬ng hÇu, quan l¹i… Tuy vËy, còng cã mét sè ®ån ®iÒn thêi Lª, NguyÔn lµ cña ®Þa chñ. C¸c ®iÒn trang, th¸i Êp, ®ån ®iÒn ®Òu cã quy m« t•¬ng ®èi lín tõ mét ®Õn hai lµng, sö dông nh÷ng n«ng d©n kh«ng cã ruéng cµy lµm n« lÖ. §iÒn trang, th¸i Êp lµ l•îc l•îng s¶n xuÊt cã vai trß to lín tron._.. V× vËy, ®µo t¹o chuyªn m«n vÒ kü thuËt vµ qu¶n lý ph¶i ®i tr•íc mét b•íc nh»m gióp cho chñ trang tr¹i cã nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý trang tr¹i cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. VÒ ®èi t•îng ®µo t¹o: cÇn x¸c ®Þnh ®èi t•îng ®µo t¹o kh«ng chØ lµ c¸c chñ trang tr¹i mµ cßn bao gåm nh÷ng ng•êi cã nguyÖn väng thiÕt tha vµ cã kh¶ n¨ng trë thµnh c¸c chñ trang tr¹i (bao gåm c¶ chñ hé s¶n xuÊt kinh doanh kh¸, giái), nh÷ng ng•êi qu¶n lý ë cÊp c¬ së trùc tiÕp qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña chñ trang tr¹i. VÒ néi dung ®µo t¹o: §µo t¹o nghÒ qu¶n lý trang tr¹i cho c¸c chñ trang tr¹i ®Ó hä am hiÓu vÒ lÜnh vùc mµ m×nh ®Çu t•. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò nh•: vÞ trÝ, vai trß, xu h•íng ph¸t triÓn, c¸c chñ tr•¬ng, chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c kiÕn thøc vÒ tæ chøc vµ qu¶n trÞ kinh doanh trong c¸c trang tr¹i nh•: x¸c ®Þnh ph•¬ng h•íng kinh doanh, tæ chøc sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm, c¸c kiÕn thøc vÒ khoa häc kü thuËt… Cô thÓ: §µo t¹o vÒ chuyªn m«n kü thuËt bao gåm: ®µo t¹o vÒ kü thuËt ch¨n nu«i, ®µo t¹o vÒ kü thuËt trång trät, ®µo t¹o vÒ kü n¨ng tiÕp thÞ, b¸n s¶n phÈm: 108 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o, bao gãi cho s¶n phÈm, c¸c kü n¨ng marketing. §µo t¹o tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: Chän lo¹i h×nh trang tr¹i, lËp quy ho¹ch s¶n xuÊt; X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt; Tæ chøc thùc hiÖn vµ qu¶n lý s¶n xuÊt; Qu¶n lý tµi chÝnh; Qu¶n lý nguån nh©n lùc; Qu¶n lý thÞ tr•êng vµ nguån tiªu thô s¶n phÈm. Trong ®ã, quan träng nhÊt lµ ®µo t¹o cho c¸c chñ trang tr¹i biÕt c¸ch lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, h¹ch to¸n kin tÕ, ph©n tÝch thÞ tr•êng, x©y dùng ®•îc chiÕn l•îc ph¸t triÓn trang tr¹i trong ng¾n h¹n, dµi h¹n. Ngoµi ra, còng cÇn thiÕt ph¶i ®µo t¹o tin häc cho c¸c chñ trang tr¹i ®Ó hä tù lªn m¹ng t×m kiÕm th«ng tin, t×m kiÕm thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm. VÒ thêi gian ®µo t¹o: §µo t¹o nhgÒ qu¶n lý cho chñ trang tr¹i kh«ng ph¶i nh• c¸c líp tËp huÊn hiÖn nay ®ang lµm chØ cã 1- 2 ngµy mµ thêi gian ®µo t¹o Ýt nhÊt ph¶i tõ 3 ®Õn 6 th¸ng, ngoµi ra cÇn cã chÕ ®é cho c¸c chñ trang tr¹i khi ®i häc. Hai lµ, ph¸t triÓn chÊt l•îng nguån nh©n lùc cña c¸c trang tr¹i, ®ång thêi cÇn cã ch•¬ng tr×nh vµ tæ chøc tèt viÖc ®µo t¹o nghÒ phï hîp cho mét bé phËn lao ®éng lµm thuª, nhÊt lµ bé phËn lao ®éng kü thuËt. Lùc l•îng lao ®éng cña trang tr¹i bao gåm hai lo¹i: lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª. §èi víi lao ®éng gia ®×nh: nh÷ng thµnh viªn trong ®é tuæi lao ®éng hÇu nh• ch•a qua ®µo t¹o vµ kh«ng cã b»ng cÊp chuyªn m«n, chÊt l•îng lao ®éng l¹i thÊp. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt, tr×nh ®é kü thuËt cho hä lµ cÇn thiÕt. ViÖc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt cho lao ®éng cña trang tr¹i chñ yÕu dùa vµo c¸c tæ chøc quÇn chóng nh• ®oµn thanh niªn, héi n«ng d©n, héi phô n÷… vµ c¸c tæ chøc khuyÕn n«ng c¬ së. §èi víi lao ®éng lµm thuª: phÇn lín trang tr¹i ®Òu sö dông lao ®éng lµm thuª, tuy nhiªn sè lao ®éng lµm thuª cña c¸c trang tr¹i ch•a nhiÒu. Lao ®éng trong c¸c trang tr¹i kh«ng chØ lµ lao ®éng gi¶n ®¬n, lao ®éng phæ th«ng mµ ngµy cµng ®ßi hái ng•êi lao ®éng ph¶i cã tay nghÒ vµ kü thuËt. V× vËy, ®µo t¹o båi d•ìng tay nghÒ cho lùc l•îng lao ®éng ®Ó hä cã kh¶ n¨ng lµm viÖc trong c¸c trang tr¹i lµ hÕt søc cÇn thiÕt. §µo t¹o nghÒ cho lao ®éng lµm thuª trong trang tr¹i chÝnh lµ 109 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n kü thuËt mµ c¸c lao ®éng sö dông, ch¼ng h¹n nh• ®µo t¹o kü thuËt h¸i chÌ, kü thuËt phun thuèc, kü thuËt ch¨n nu«i, kü thuËt trång trät... §µo t¹o nghÒ ®Ó cho c¸c lao ®éng lµm thuª sèng b»ng chÝnh nghÒ ®ã. Thêi gian ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng Ýt nhÊt còng ph¶i tõ 3 ®Õn 6 th¸ng. ChÕ ®é ®µo t¹o nghÒ cho c¸c lao ®éng nµy còng ph¶i ®•îc n©ng lªn Ýt nhÊt lµ 30 triÖu ®ång cho 1 líp gåm 30 häc viªn trong 3 th¸ng. 3.2.1.2 Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr•êng cho trang tr¹i VÊn ®Ò thÞ tr•êng cho c¸c trang tr¹i ®· ®•îc ®Æt ra vµ ®ang ®•îc gi¶i quyÕt, tuy nhiªn tÇm gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ch•a bao qu¸t mµ vÉn mang tÝnh côc bé, chiÕn dÞch. C¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû míi ph¸t triÓn, nhiÒu v•ên c©y l©u n¨m, rõng trång cña c¸c trang tr¹i ®ang trong thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n, tû träng s¶n phÈm n«ng nghiÖp hµng hãa nãi chung ch•a cao. Song, thùc tÕ ®· ph¸t sinh gay g¾t vÊn ®Ò tiªu thô s¶n phÈm. T×nh tr¹ng chÆt ph¸ c©y v¶i, hång vµo hai n¨m gÇn ®©y lµ sù b¸o ®éng vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr•êng. NhiÒu n¨m n÷a, khi nhiÒu diÖn tÝch c©y l©u n¨m, c©y ¨n qu¶ cña c¸c trang tr¹i cho s¶n phÈm th× vÊn ®Ò thÞ tr•êng cho trang tr¹i sÏ gay g¾t h¬n, sù ¸ch t¾c trong tiªu thô s¶n phÈm sÏ diÔn ra, thËm chÝ cã nguy c¬ khñng ho¶ng thõa, thiÕu s¶n phÈm nÕu kh«ng cã sù can thiÖp tÝch cùc cña nhµ n•íc. VÊn ®Ò tiªu thô v¶i trong n¨m 2006 lµ mét minh chøng râ nÐt. Tù c¸c trang tr¹i còng kh«ng thÓ tù m×nh gi¶i quyÕt ®•îc vÊn ®Ò thÞ tr•êng mµ cÇn cã sù can thiÖp, hç trî cña nhµ n•íc. §èi víi thÞ tr•êng yÕu tè vËt t• ®Çu vµo cho s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i: KiÖn toµn nh÷ng lo¹i h×nh dÞch vô cung cÊp còng nh• trî gi¸ c¸c lo¹i vËt t• n«ng nghiÖp, ®Çu vµo cho s¶n xuÊt nh• gièng, ph©n bãn, c«ng cô s¶n xuÊt ... nh»m cung cÊp ®óng chÊt l•îng, cã nguån gèc râ rµng, chÝnh h·ng. §èi víi thÞ tr•êng ®Çu ra cho s¶n phÈm hµng hãa cña trang tr¹i: 110 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên - CÇn tËp trung x©y dùng míi, më réng vµ n©ng cÊp c¸c c¬ së chÕ biÕn. DÞch vô t×m kiÕm thÞ tr•êng ®Ó gi¶i quyÕt s¶n phÈm ®Çu ra cho n«ng s¶n hµng ho¸. §Ó gi¶i quyÕt ®Çu ra, tr•íc m¾t vµ l©u dµi cÇn thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸. §Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp, h¹n chÕ sù c¹nh tranh v« tæ chøc, Ðp gi¸, Ðp cÊp, hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ së kinh doanh th•¬ng m¹i vµ c¸c trang tr¹i víi h×nh thøc øng vèn, ®Õn vô thu ho¹ch b¸n s¶n phÈm cho c¬ së. §iÒu nµy sÏ lµm cho c¸c trang tr¹i yªn t©m vµo s¶n xuÊt, gãp phÇn kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. - Tæ chøc hÖ thèng c¸c kªnh l•u th«ng n«ng s¶n phÈm, trong ®ã nhµ n•íc cÇn cñng cè hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së th•¬ng m¹i lµm nhiÖm vô xuÊt khÈu cho c¸c trang tr¹i ë vïng chuyªn canh lín. - §èi víi c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp: cÇn lµm râ h¬n mét sè v•íng m¾c trong thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm cña rõng trång: vÝ dô quyÒn lîi cña c¸c chñ trang tr¹i víi s¶n phÈm rõng trång nh• thÕ nµo? QuyÒn cña chñ trang tr¹i víi viÖc thu ho¹ch vµ tiªu thô s¶n phÈm rõng trång. MÆc dï kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr•êng nh•ng chñ trang tr¹i trång rõng ph¶i xin phÐp qua nhiÒu thñ tôc míi ®•îc khai th¸c gç trång vµ s¶n phÈm ®Çu ra cña rõng trång cßn lµ m«i tr•êng sinh th¸i ®•îc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn. Nh÷ng v•íng m¾c nµy ®ang cÇn ®•îc lµm râ ®Ó c¸c chñ trang tr¹i yªn t©m trong kinh doanh nghÒ rõng. - §èi víi c¸c trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶: còng cã nhiÒu vÊn ®Ò vÒ thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm. Khã kh¨n trong thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm kh«ng ph¶i ë chç cã thÞ tr•êng hay kh«ng, mµ lµ ë chç s¶n phÈm cã phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr•êng hay kh«ng? V•íng m¾c cÇn th¸o gì ë ®©y lµ: thêi vô cho s¶n phÈm qu¸ ng¾n, kü thuËt b¶o qu¶n kÐm, c«ng nghÖ chÕ biÕn l¹c hËu… Do vËy, gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr•êng cho c¸c trang tr¹i c©y ¨n qu¶ nªn tËp trung vµo mét sè viÖc sau ®©y: Bè trÝ s¶n xuÊt phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr•êng, víi ®iÒu kiÖn cña trang tr¹i ®Ó cã s¶n phÈm tèt cho thÞ tr•êng víi chi phÝ s¶n xuÊt rÎ. 111 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên TiÕp tôc c¶i tiÕn c«ng t¸c gièng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l•îng cao. §Çu t• nghiªn cøu c«ng nghÖ vÒ gièng, hãa chÊt, kü thuËt canh t¸c ®Ó d·n vô thu ho¹ch s¶n phÈm, kÐo dµi thêi kú cung øng s¶n phÈm t•¬i ngon cho thÞ tr•êng. §a d¹ng hãa c¬ cÊu c©y ¨n qu¶ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶ t•¬i cña ng•êi tiªu dïng. §Çu t• cho c«ng nghÖ chÕ biÕn, tõ ®ã t¨ng dung l•îng cÇu hoa qu¶, kÝch thÝch trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ tiÕp tôc t¨ng s¶n l•îng s¶n phÈm. Th«ng tin thÞ tr•êng n«ng s¶n phÈm lµ nhu cÇu rÊt thiÕt thùc vµ th•êng xuyªn cña chñ trang tr¹i. Trong khi ®ã, hä l¹i thiÕu th«ng tin, nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr•êng tiªu thô n«ng s¶n mµ chñ trang tr¹i nhËn ®•îc phÇn lín qua nh÷ng kªnh th«ng tin kh«ng chÝnh thøc, ch¾p v¸, thiÕu ®é tin cËy. Do ®ã, nhiÒu chñ trang tr¹i quyÕt ®Þnh lùa chän ph•¬ng h•íng s¶n xuÊt thiÕu c¬ së, dÉn ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt ra khã tiªu thô. V× vËy, nhµ n•íc cÇn tæ chøc l¹i hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ tr•êng tiªu thô s¶n phÈm trong vµ ngoµi n•íc cho c¬ quan nghiªn cøu thÞ tr•êng vµ gi¸ c¶. Ph¸t hµnh b¶n tin thÞ tr•êng n«ng s¶n ®Þnh kú ®Ó cung cÊp th•êng xuyªn vµ kÞp thêi cho c¸c chñ trang tr¹i. Tãm l¹i, gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr•êng cho c¸c trang tr¹i nhiÒu khi kh«ng ë kh©u thÞ tr•êng, mµ l¹i xuÊt ph¸t tõ c¸c kh©u tr•íc ®ã: tõ c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghÖ b¶o qu¶n s¶n phÈm, c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm. Vai trß cña nhµ n•íc ë ®©y kh«ng ph¶i lµ sù ®Çu t• hç trî c¸c trang tr¹i mµ lµ vai trß tæ chøc, vai trß ®iÒu tiÕt lîi Ých gi÷a trang tr¹i vµ c¸c tæ chøc th•¬ng m¹i. 3.2.1.3 Gi¶i ph¸p hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i víi nhau vµ hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i v¬i c¸c hé vÖ tinh Kinh nghiÖm cña c¸c n•íc trªn thÕ giíi cho thÊy: ®Ó t¨ng thªm søc m¹nh vµ cã kh¶ n¨ng ®èi phã l¹i søc Ðp kinh tÕ cña thµnh thÞ, c¸c trang tr¹i ®· tõng b•íc liªn kÕt l¹i trªn nhiÒu lÜnh vùc: lµm ®Êt, thuû lîi, chÕ biÕn. V×, liªn kÕt sÏ lµ c¬ së ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i kh«ng cao lµ do kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm 112 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên kÐm. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c trang tr¹i thÊp xuÊt ph¸t tõ c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu nªn chÊt l•îng s¶n phÈm lµm ra thÊp. Trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm l¹i bÞ t• th•¬ng Ðp gi¸, vïng s¶n xuÊt hµng hãa l¹i ch•a tËp trung. V× thÕ, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng, gi¶i ph¸p hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn lµ rÊt quan träng. C¸c trang tr¹i cÇn ph¶i t¹o mèi liªn kÕt, cã hîp ®ång hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i víi nhau vµ c¸c hé vÖ tinh (hé s¶n xuÊt giái nh•ng ch•a ®ñ tiªu chÝ ®Ó trë thµnh trang tr¹i, hé s¶n xuÊt kh¸, hé d©n xung quanh trang tr¹i) trong s¶n xuÊt vµ cung øng vËt t•. Tõ ®ã sÏ t¹o thµnh vïng s¶n xuÊt hµng hãa, c¸c trang tr¹i sÏ lµ ®Çu mèi tiªu thô cña c¸c hé vÖ tinh, lµ n¬i chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c hé vÖ tinh. Hîp t¸c sÏ gióp cho c¸c trang tr¹i n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng, n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Do vËy, trong thêi gian tíi, huyÖn cïng víi c¸c tæ chøc cã liªn quan nh• liªn minh hîp t¸c x·, tr¹m khuyÕn n«ng, héi n«ng d©n cã chÝnh s¸ch •u tiªn, khuyÕn khÝch c¸c trang tr¹i hîp t¸c víi nhau ®Ó hç trî nhau ph¸t triÓn, c¸c trang tr¹i tæ chøc hîp t¸c thu mua, chÕ biÕn n«ng s¶n t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr•êng. Thóc ®Èy hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i ®Ó h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ céng ®ång, c¸c hîp t¸c x· s¶n xuÊt vµ hîp t¸c x· dÞch vô. T¹o mèi liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n•íc víi c¸c hîp t¸c x·, nhãm hé, chñ trang tr¹i. Tèt nhÊt lµ nªn thµnh lËp C©u l¹c bé trang tr¹i, ®©y lµ n¬i c¸c chñ trang tr¹i giao l•u, häc tËp kinh nghiÖm cña nhau. Trong c©u l¹c bé trang tr¹i, tù c¸c chñ trang tr¹i sÏ tù gãp vèn ñng hé vµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c nhµ khoa häc víi c¸c trang tr¹i. 3.2.1.4 Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch - ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai: §Êt ®ai lµ mèi quan t©m hµng ®Çu ®èi víi c¸c trang tr¹i. Trªn thùc tÕ, nh÷ng n¨m qua tØnh Th¸i Nguyªn vµ huyÖn §ång Hû ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ chñ tr•¬ng, chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt diÔn ra trªn nhiÒu x·, thÞ trÊn. Nhê ®ã, c¸c trang tr¹i ®· ®•îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh tËp trung ®Êt ®ai 113 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên cho ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i diÔn ra cßn chËm. Do ®ã, trong nh÷ng n¨m tíi, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai cÇn tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, hoµn chØnh vÒ quy ho¹ch vµ sö dông ®Êt ®ai theo tõng vïng cña huyÖn ®Ó lµm c¬ së cho viÖc cÊp ®Êt cho trang tr¹i. Quy ho¹ch ®Êt ®ai lµ c¬ së quan träng thùc hiÖn bè trÝ s¶n xuÊt theo h•íng khai th¸c lîi thÕ cña tõng vïng vµ ®Ó ®Þa ph•¬ng lµm c¬ së cÊp ®Êt cho c¸c trang tr¹i. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i, quy ho¹ch ®Êt ®ai sÏ gióp cho c¸c chñ trang tr¹i khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, tr¸nh t×nh tr¹ng khai th¸c ®Êt ®ai bõa b·i dÉn ®Õn l·ng phÝ ®Êt, ph¸ ho¹i m«i tr•êng, gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. CÇn khuyÕn khÝch c¸c trang tr¹i tÝch cùc chuyÓn ®æi, tÝch tô ruéng ®Êt. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món. ViÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món cña c¸c trang tr¹i sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®i vµo s¶n xuÊt tËp trung. Tuy nhiªn, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món lµ cÊn ®Ò phøc t¹p, liªn quan ®Õn lîi Ých, t©m lý vµ tËp qu¸n s¶n xuÊt cña rÊt nhiÒu trang tr¹i. V× vËy, kh«ng thÓ dùa vµo mÖnh lÖnh ¸p ®Æt tõ trªn xuèng, mµ ph¶i thuyÕt phôc n«ng d©n tù nguyÖn, ®ång thêi ph¶i cã ph•¬ng ph¸p lµm ®óng ®¾n vµ thÝch hîp. Tr•íc hÕt, ph¶i cã quy ho¹ch l©u dµi ®Êt ®ai cña c¸c vïng, c¸c x· phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi tõng n¬i. Dùa vµo quy ho¹ch, ®Þa ph•¬ng cÇn cã kÕ ho¹ch chuyÓn ®æi ®Êt ®ai hîp lý kh¾c phôc t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món. Sau ®ã lµ cÇn khuyÕn khÝch c¸c trang tr¹i chuyÓn ®æi ruéng ®Êt tr•íc khi ®o ®¹c ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt. ViÖc chuyÓn ®æi ®Êt sÏ rÊt khã kh¨n ë vïng trång c©y l©u n¨m. Bëi v×, sù kh¸c nhau vÒ ®Êt ®ai cña trang tr¹i kh«ng ph¶i chØ ë chÊt l•îng ®Êt mµ cßn kh¸c nhau ë gi¸ trÞ v•ên c©y trªn ®Êt. ViÖc chuyÓn ®æi ®Êt ®ai ë nh÷ng n¬i nµy cÇn kÕt hîp viÖc chuyÓn ®æi ®Êt ®ai víi viÖc chuyÓn ®æi v•ên c©y. Thø hai, khuyÕn khÝch tËp trung ®Êt ®ai vµ nh÷ng ng•êi cã nguyÖn väng nhËn ®Êt ë nh÷ng vïng ®Êt trèng, ®åi träc ®Ó h×nh thµnh c¸c trang tr¹i cã quy 114 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên m« hîp lý. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ruéng ®Êt manh món. §Ó trë thµnh trang tr¹i, c¸c n«ng hé ph¶i tËp trung ruéng ®Êt ®Õn quy m« nhÊt ®Þnh. Trªn thùc tÕ, qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt diÔn ra chËm, cÇn tiÕp tôc khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt. Tuy nhiªn, viÖc tËp trung ruéng ®Êt ph¶i ®•îc tiÕn hµnh mét c¸ch thËn träng, ph¶i cã sù qu¶n lý, kiÓm so¸t chÆt chÏ cña nhµ n•íc, nhÊt lµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph•¬ng. §èi víi huyÖn §ång Hû tr•íc hÕt cÇn quy ho¹ch ®Êt ®ai cho vïng ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ®Ó võa ®¶m b¶o cho c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ph¸t triÓn bÒn v÷ng, më réng s¶n xuÊt, võa ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr•êng vµ vÖ sinh thó y. CÇn ph¶i cã quü ®Êt cho c¸c m« h×nh trang tr¹i ch¨n nu«i ph¸t triÓn, cã chÝnh s¸ch •u ®·i vÒ thuª ®Êt l©u dµi cho khu vùc nµy. ViÖc chuyÓn ®æi ®Êt ®ai trªn ®Þa bµn huyÖn kh«ng thµnh c«ng lµ do ng•êi d©n ch•a cã nhËn thøc, ch•a cã nhu cÇu. V× thÕ, ®Ó tiÕn hµnh dån ®iÒn, ®æi thöa thµnh c«ng th× ®iÒu quan träng lµ ph¶i n©ng cao nhËn thøc cho ng•êi d©n. TiÕn hµnh ®µo t¹o c¸c chñ hé ®Ó hä ®ñ n¨ng lùc, ®ñ kh¶ n¨ng lµm chñ trang tr¹i. Tõ ®ã sÏ lµm n¶y sinh nhu cÇu thµnh lËp trang tr¹i, nhu cÇu chuyÓn ®æi ®Êt ®ai vµ tù hä sÏ chuyÓn ®æi ruéng ®Êt cho nhau. - ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ: Thùc hiÖn vÒ chÝnh s¸ch thuÕ cho c¸c trang tr¹i theo nghÞ ®Þnh sè 51/1999/N§-CP ngµy 8/7/199 cña ChÝnh phñ vÒ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh luËt khuyÕn khÝch ®Çu t• trong n•íc söa ®æi. §Ó khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®Çu t• ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i t¹i c¸c vïng ®åi nói träc, ®Êt hoang ho¸ ®Ó trång rõng s¶n xuÊt vµ trång c©y l©u n¨m víi thêi gian miÔn gi¶m thuÕ tõ 5 - 10 n¨m. Cã chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp cho c¸c trang tr¹i. 115 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3.2.2 Gi¶i ph¸p cô thÓ cho vïng vµ m« h×nh trang tr¹i Víi tõng vïng kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau thÝch hîp cho c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau ph¸t triÓn. Vïng nói phÝa b¾c cã ®Þa h×nh ®Êt ®åi dèc, c¸nh ®ång xen kÏ Ýt. N¬i ®©y thÝch hîp cho c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m, c©y ¨n qu¶ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, h•íng ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i chuyªn ngµnh rÊt h¹n chÕ. B×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt l©m nghiÖp trªn mét hé n«ng nghiÖp cña huyÖn chØ ®¹t 0,63 ha/hé vµ 1,24 ha/ hé. Do ®ã, kh¶ n¨ng tÝch tô ruéng ®Êt ®Ó trë thµnh trang tr¹i lµ thÊp. H¬n n÷a, muèn më réng ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i chuyªn ngµnh ph¶i gi¶i phãng mét lùc l•îng lao ®éng lín ra khái n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy trong t•¬ng lai xa th× cã thÓ, nÕu ®Ó thùc hiÖn ngay trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ khã cã thÓ thùc hiÖn ®•îc. Do ®ã, h•íng ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i ë vïng phÝa b¾c nµy lµ ph¸t triÓn trang tr¹i theo h•íng s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. Trong ®ã, c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp •u tiªn ph¸t triÓn thÕ m¹nh cña m×nh, •u tiªn ph¸t triÓn c©y con cã •u thÕ, ®Æc biÖt lµ c©y chÌ, c©y ¨n qu¶ (na, cam, hång kh«ng h¹t), ngoµi ra cßn trång thªm c©y tr¸m lµ c©y cho gi¸ trÞ kinh tÕ cao. S¶n phÈm chÝnh cña c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp lµ c©y chÌ vµ c©y ¨n qu¶. §Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng khèi l•îng s¶n phÈm ®Çu ra víi chÊt l•îng tèt, chi phÝ s¶n xuÊt rÎ, n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ cho c¸c m« h×nh trang tr¹i nµy, ®iÒu quan träng lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khoa häc kü thuËt. §èi víi c©y chÌ: sö dông gièng chÌ míi (chÌ cµnh) võa cho n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt chÌ ngon. §èi víi c©y ¨n qu¶: cÇn ¸p dông c¸c kü thuËt chÝn sím, chÝn muén ®Ó d¶i vô, kÐo dµi thêi kü cung øng qu¶ t•¬i cho thÞ tr•êng. §Ó n©ng cao chÊt l•îng cña s¶n phÈm c©y ¨n qu¶ cÇn ¸p dông biÖn ph¸p sinh häc nh• nu«i ong, võa cho s¶n phÈm thu ho¹ch tõ ong, võa ¸p dông ®•îc biÖn ph¸p thô phÊn cho c©y ®Ëu qu¶. H¹n chÕ viÖc sö dông c¸c lo¹i thuèc cho c¶ c©y chÌ vµ c©y ¨n qu¶ ®Ó t¹o s¶n phÈm an toµn. 116 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên §Ó n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cho c¸c trang tr¹i nµy cÇn ph¶i ®Çu t• cho hÖ thèng giao th«ng vµ thñy lîi. §Çu t• cho hÖ thèng thñy lîi ph¶i ®i ®Çu bao gåm: x©y dùng hÖ thèng thñy lîi vïng ®åi, x©y ®¾p c¸c hå chøa ®Ó t¹o nguån n•íc. Tuy nhiªn, ®Çu t• cho nã lµ rÊt lín, tù c¸c trang tr¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm, kh«ng thÓ ®ãng gãp ®•îc mµ cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t• cña nhµ n•íc. Giao th«ng n«ng th«n ph¸t triÓn sÏ g¾n c¸c trang tr¹i víi thÞ tr•êng ë c¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra. Nhµ n•íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t• ®•êng giao th«ng « t« ®i ®Õn tËn c¸c xãm, b¶n. §éng viªn c¸c trang tr¹i ®ãng gãp cao h¬n cho quü ®Çu t• ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. Víi tæng sè hé s¶n xuÊt kinh doanh giái hiÖn cã, c¨n cø vµo tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i, tõ nay cho ®Õn n¨m 2020, vïng phÝa b¾c cã kh¶ n¨ng n©ng tæng sè trang tr¹i lªn 32 trang tr¹i. §èi víi vïng trung t©m: ®Þa h×nh b»ng ph¼ng h¬n, nh•ng diÖn tÝch l¹i h¹n chÕ. Do ®ã, h•íng ph¸t triÓn trang tr¹i ë vïng nµy lµ ph¸t triÓn trang tr¹i chuyªn ngµnh ch¨n nu«i mµ chñ yÕu tËp trung ph¸t triÓn ch¨n nu«i lîn, gµ theo h•íng ch¨n nu«i c«ng nghiÖp. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cho c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò: con gièng, chuång tr¹i, thøc ¨n, thó y. Tr•íc hÕt lµ ph¶i ¸p dông chuång tr¹i tiªn tiÕn (nh• chuång lång ®èi víi trang tr¹i nu«i lîn), ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tiªn tiÕn nh• cai s÷a sím, cã chÕ ®é nu«i d•ìng ch¨m sãc ®óng quy tr×nh kü thuËt, cho ¨n theo ®óng chñng lo¹i phï hîp víi løa tuæi cña vËt nu«i, tiÕn hµnh tiªm phßng ®óng quy ®Þnh, tiªm bæ sung c¸c chÊt, ®¶m b¶o vÖ sinh chuång tr¹i, vÖ sinh thó y. Vèn ®Çu t• ®Ó më réng s¶n xuÊt lµ nh©n tè ¶nh h•ëng lín tíi kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i. §Ó huy ®éng nguån vèn ®Çu t•, c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i cÇn thùc hiÖn liªn kÕt: liªn kÕt víi c¸c c«ng ty s¶n xuÊt thøc ¨n theo ph•¬ng thøc mua tr¶ chËm, sau khi b¸n s¶n phÈm míi tr¶ tiÒn mua thøc ¨n. §ång thêi, liªn kÕt víi c¸c hé vÖ tinh, cÊp gièng cho c¸c hé vÖ 117 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên tinh, ®Õn khi tiªu thô bao tiªu cho c¸c hé vÖ tinh, thu mua s¶n phÈm cña hä. Khi liªn kÕt nh• thÕ, c¸c hé vÖ tinh còng cã ®ãng gãp vèn cho c¸c trang tr¹i. §Ó më réng quy m« s¶n xuÊt, ng©n hµng cÇn ph¶i cho c¸c trang tr¹i thÕ chÊp c¸c tµi s¶n cña m×nh (thÕ chÊp ®µn lîn, chuång tr¹i) ®Ó vay vèn. Thêi h¹n vay vèn lín h¬n chu kú s¶n xuÊt kinh doanh, thêi ®iÓm vay cã thÓ tr•íc chu kú s¶n xuÊt chø kh«ng ph¶i khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt. Nhµ n•íc cÇn t¨ng thªm nguån vèn ®Çu t• cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n víi l·i xuÊt •u ®·i cho c¸c trang tr¹i, nhµ n•íc cÇn cã chÝnh s¸ch vÒ møc l·i suÊt vay theo møc l·i suÊt cña ng©n hµng chÝnh s¸ch, thñ tôc vay cÇn nhanh gän. Cã thÓ thùc hiÖn thÝ ®iÓm h×nh thøc cho vay vµ qu¶n lý vèn giao cho chÝnh c¸c chñ trang tr¹i. LÇn ®Çu khi cho vay vèn, ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông lµ n¬i ®øng ra cho vay vµ qu¶n lý vèn. C¸c trang tr¹i sÏ thµnh lËp hîp t¸c x· tÝn dông, sau khi ®· thu håi vèn lÇn ®Çu, nguån vèn nµy sÏ giao cho hîp t¸c x·. ViÖc quyÕt ®Þnh cho ai vay vèn, thêi h¹n bao l©u do chÝnh c¸c chñ trang tr¹i quyÕt ®Þnh. C¸c trang tr¹i sÏ hîp t¸c hç trî nhau trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu håi l¹i vèn vµ l·i vay. Ngoµi ra, nhµ n•íc cÇn ph¶i cã quü b¶o hé rñi ro cho c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i. NÕu c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i vay vèn mµ gÆp rñi ro sÏ cã sù trî gióp cña quü. C¸c trang tr¹i ch¨n nu«i còng ph¶i ®ãng gãp vµo quü rñi ro nµy. Dùa vµo sè hé s¶n xuÊt kinh doanh giái hiÖn cã cña vïng vµ tèc ®é ph¸t triÓn trang tr¹i cña vïng th× vïng trung t©m cã kh¶ n¨ng më réng n©ng tæng sè trang tr¹i lªn tíi 22 trang tr¹i vµo n¨m 2020. §èi víi vïng nói phÝa nam: cã ®Þa h×nh ®Êt ®åi nói dèc cao, thÝch hîp cho ph¸t triÓn rõng. H•íng ph¸t triÓn cho c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp ë ®©y lµ nhËn kho¸n khoanh nu«i, tu bæ, b¶o vÖ, trång rõng míi (trång gç cho nguyªn liÖu lµm giÊy). HÇu hÕt c¸c trang tr¹i nµy ®Òu trong giai ®o¹n kiÕn thiÕt c¬ b¶n ch•a cho s¶n phÈm thu ho¹ch. Do ®ã, ®Ó n©ng cao ®•îc hiÖu qu¶ cho c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn theo h•íng sau: ®èi víi rõng s¶n 118 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên xuÊt: ®Çu t• gièng míi cã sinh khèi lín nh• gièng keo lai. Bè trÝ chñng lo¹i c©y hîp lý gi÷a c¸c tÇng, t¨ng sè l•îng c©y cã sinh khèi lín trong thêi gian rõng ch•a khÐp t¸n. §èi víi rõng phßng hé: t¨ng sè l•îng c©y phô trî nh• mì, bå ®Ò ®Ó t¨ng s¶n l•îng thu ho¹ch cña rõng. Trong qu¸ tr×nh chê ®Õn khi rõng cho thu ho¹ch c©y chñ lùc: khai th¸c cÇn kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp d•íi t¸n c©y nh• ch¨n nu«i tr©u, bß, dª, nu«i gµ th¶ v•ên võa cho thu nhËp, võa tËn dông ®•îc ®iÒu kiÖn lîi thÕ cña vïng. C¸c trang tr¹i l©m nghiÖp cÇn chó träng tíi phßng chèng ch¸y rõng. Nhµ n•íc cÇn hç trî ®Çu t• vèn, cã chÝnh s¸ch cho vay vèn dµi h¹n ®èi víi c¸c trang tr¹i l©m nghiÖp, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch cho vay vèn theo ch•¬ng tr×nh 120 “Ch­¬ng tr×nh vay vèn gi¶i quyÕt viÖc lµm” cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch, gièng nh• ë c¸c n•íc kh¸c ®· thùc hiÖn (nh• ë Th¸i Lan cho c¸c trang tr¹i vay vèn theo l·i suÊt cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch). Vïng phÝa nam cã kh¶ n¨ng n©ng tæng sè trang tr¹i lªn 63 trang tr¹i vµo n¨m 2020 dùa vµo sè hé ®¹t tiªu chuÈn s¶n xuÊt kinh doanh giái cÊp tØnh vµ tèc ®é ph¸t triÓn trang tr¹i cña vïng. 119 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên KÕt luËn 1. C¸c m« h×nh trang tr¹i lµ nh©n tè míi ë n«ng th«n. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ ®éng lùc míi nèi tiÕp vµ ph¸t huy ®éng lùc cña kinh tÕ hé, lµ b•íc chuyÓn sang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa lín. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ trang tr¹i ®· thùc sù ph¸t triÓn. MÆc dï ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh•ng kinh tÕ trang tr¹i ®· thùc sù lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng hãa ngµy mét lín vµ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n hiÖn nay. 2. Ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ h•íng ®i ®óng ®¾n trong chiÕn l•îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn §ång Hû. Tuy sè trang tr¹i hiÖn nay cßn Ýt, diÖn tÝch kh«ng nhiÒu, s¶n phÈm hµng hãa ch•a râ nÐt nh•ng xÐt vÒ khuynh h•íng ph¸t triÓn, nã phï hîp víi quy luËt chung (tÝch tô ruéng ®Êt trong s¶n xuÊt, ph©n c«ng l¹i lao ®éng, s¶n xuÊt theo h•íng chuyªn m«n hãa…). Sè l•îng trang tr¹i ph¸t triÓn kh¸ nhanh, hiÖn nay huyÖn cã 89 trang tr¹i ®ñ tiªu chuÈn theo tiªu chÝ trung •¬ng, nhiÒu trang tr¹i ®· cã thu nhËp kh¸, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo gi¸ trÞ tæng s¶n l•îng cña ngµnh n«ng nghiÖp. 3. HiÖn nay, ë huyÖn §ång Hû, lo¹i h×nh trang tr¹i ®ang phæ biÕn vµ ph¸t triÓn m¹nh lµ lo¹i h×nh trang tr¹i ch¨n nu«i, trang tr¹i l©m nghiÖp. C¸c trang tr¹i trong huyÖn ph¸t triÓn chñ yÕu c¸c lo¹i c©y trång nh• chÌ, c©y ¨n qu¶ (v¶i, nh·n, na), c¸c lo¹i vËt nu«i nh• lîn, gµ. Mét sè trang tr¹i ®· m¹nh d¹n ®Çu t• vµo c¸c ho¹t ®éng phi n«ng, l©m nghiªp, thñy s¶n vµ ®· ®em l¹i mét nguån thu ®¸ng kÓ cho c¸c trang tr¹i. Nh×n chung, c¸c trang tr¹i ®Òu cã thu nhËp t•¬ng ®èi cao, s¶n xuÊt ®· h•íng ra thÞ tr•êng, tû suÊt s¶n phÈm hµng hãa b×nh qu©n mét trang tr¹i gÇn 80%. Trang tr¹i sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chÝnh. 4. Tuy nhiªn, c¸c trang tr¹i ë huyÖn §ång Hû trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Khã kh¨n lín nhÊt cña c¸c trang tr¹i lµ thÞ tr•êng 120 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên tiªu thô s¶n phÈm, vèn s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña chñ trang tr¹i. Ngoµi ra, nh÷ng khã kh¨n bªn ngoµi còng ¶nh h•ëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i nh•: hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, gi¸ c¶ n«ng s¶n bÊp bªnh, kh«ng æn ®Þnh, dÞch bÖnh… 5. Tõ kh¶o s¸t thùc tÕ vµ ph©n tÝch sè liÖu cho thÊy, yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, sè lao ®éng chÝnh, diÖn tÝch ®Êt, vèn vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña chñ trang tr¹i cã ¶nh h•ëng lín ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i. Cô thÓ, nh÷ng nh©n tè trªn cã ¶nh h•ëng 62% ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i. 6. Cã nhiÒu gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c trang tr¹i huyÖn §ång Hû. Tr•íc hÕt, cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c quy ho¹ch ®Êt ®ai, quy ho¹ch vïng c©y trång, vËt nu«i, g¾n gi÷a n¬i s¶n xuÊt víi n¬i chÕ biÕn n«ng s¶n. KhuyÕn khÝch sù hîp t¸c gi÷a c¸c trang tr¹i vµ c¸c hé vÖ tinh trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Víi cô thÓ tõng trang tr¹i, gi¶i ph¸p mang tÝnh quan träng lµ viÖc n©ng cao chÊt l•îng nguån nh©n lùc, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®µo t¹o kiÕn thøc qu¶n lý kinh doanh vµ chuyªn m«n kü thuËt cho c¸c chñ trang tr¹i. Gi¶i quyÕt nhu cÇu vèn vay cña c¸c trang tr¹i, thµnh lËp c¸c hîp t¸c x· tÝn dông, tiÕn hµnh giao cho c¸c chñ trang tr¹i qu¶n lý vèn vay. 7. H•íng ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i chuyªn ngµnh hiÖn nay ë huyÖn §ång Hû lµ rÊt h¹n chÕ. Do ®ã, kh¶ n¨ng ®Ó t¨ng ®•îc sè l•îng trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn lµ tËp trung ph¸t triÓn m« h×nh trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. Trong ®ã, c¸c trang tr¹i •u tiªn ph¸t triÓn theo lîi thÕ cña m×nh, ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn c©y chÌ. §èi víi trang tr¹i chuyªn ngµnh ch¨n nu«i ph¸t triÓn ch¨n nu«i lîn, gµ c«ng theo h•íng ch¨n nu«i c«ng nghiÖp. Trang tr¹i l©m nghiÖp kÕt hîp víi ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ®Ó t¨ng thªm nguån thu nhËp cho trang tr¹i. 121 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Nh• Êt, Phan ThÞ NguyÖt Minh (2001),Tuæi trÎ lËp nghiÖp tõ trang tr¹i, NXB Thanh Niªn. 2. Bé chÝnh trÞ (1998), NghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ vÒ mét sè vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, sè 06/NQ-TW. 3. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ N«ng th«n sè 3, 2003. 4. Chi côc Thèng kª huyÖn §ång Hû (2006), Niªn gi¸m Thèng kª huyÖn §ång Hû. 5. Chi côc Thèng kª huyÖn §ång Hû (2006), T×nh h×nh thêi tiÕt khÝ hËu huyÖn §ång Hû. 6. ChØ thÞ 100 CT/TW (1981), NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ, th¸ng 4 n¨m 1998. 7. Côc Thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn (2006), Niªn gi¸m thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn. 8. Maurice Buckett (1993), Tæ chøc qu¶n lý n«ng tr¹i gia ®×nh (b¶n dÞch), NXB N«ng nghiÖp Hµ néi. 9. NguyÔn §iÒn (1999), Tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam, t¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 4, tr 37-43. 10. NguyÔn §iÒn, TrÇn §øc, TrÇn Huy N¨ng (1993) Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi vµ Ch©u ¸, NXB Thèng kª. 11. NguyÔn §×nh H•¬ng (2000), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú CNH, H§H ë ViÖt Nam, NXB chÝnh trÞ quèc gia, HN. 12. NguyÔn §iÒn, Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh ë c¸c n•íc T©y ©u trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, t¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 2, th¸ng 4/1997. 13. NguyÔn L•¬ng §»ng (2003), Gi¸o tr×nh Marketing N«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 14. NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 vÒ Kinh tÕ trang tr¹i. 122 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 15. NghÞ quyÕt 10/NQ-TU ngµy 16/12/2003 cña tØnh ñy Th¸i Nguyªn vÒ Ch•¬ng tr×nh hµnh ®éng theo tinh thÇn nghÞ quyÕt 6 (lÇn 1) khãa VIII cña §¶ng. 16. Ph¹m Ngäc KiÓm (2004), Gi¸o tr×nh Thèng kª kinh doanh, NXB Thèng kª. 17. Së N«ng nghiÖp vµ PTNT tØnh Th¸i Nguyªn (2006), B¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn. 18. Tæng côc Thèng kª (2000), H•íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i cña liªn Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Tæng côc thèng kª, V¨n b¶n sè 69/TTLB/BNN-TCTK. 19. Lª träng (2000), Ph¸t triÓn vµ qu¶n lý trang tr¹i n«ng l©m nghiÖp, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 20. NguyÔn V¨n TuÊn (2001), Gi¸o tr×nh qu¶n lý trang tr¹i n«ng l©m nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp, HN. 21. NghÞ quyÕt 11/NQ-§H ngµy 28/10/2005 cña huyÖn ñy §ång Hû vÒ ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ huyÖn §ång Hû giai ®o¹n 2005 - 2010. ._.