Nâng cao hiệu quả quản lý thanh khoản trong các Ngân hàng Thương mại của Việt Nam hiện nay

ận. Cuộc khủng hoảng tài chính ở Mỹ thời gian qua với sự sụp đổ của các ngân hàng và tập đoàn tài chính khổng lồ đã cho thấy thị trường tài chính luôn luôn có nguy cơ đối mặt với nhiều rủi ro.Hơn nữa trong tiến trình toàn cầu hóa nền kinh tế, mức độ cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng thương mại ngày càng trở nên gay gắt, môi trường kinh doanh tiềm ẩn nhiều rủi ro thì việc giám sát cẩn trọng hoạt động ngân hàng đang trở nên vô cùng cấp bách. Các ngân hàng thương mại luôn phải đối mặt với nhiều loại rủi ro khác nhau.Trong đó loại rủi ro được xem là vấn đề thường nhật đồng thời cũng là một trong những rủi ro nguy hiểm nhất có tính lây lan và phản ứng dây truyền nhanh chóng và rộng khắp khiến ngân hàng không có đủ nguồn vốn khả dụng để đáp ứng khả năng chi trả, có thể làm ngân hàng mất khả năng thanh toán, uy tín và thậm chí dẫn đến sự đổ vỡ của toàn hệ thống đó là rủi ro thanh khoản. Ngân hàng có khả năng thanh khoản tốt là ngân hàng không gặp rủi ro thanh khoản nghĩa là luôn có được nguồn vốn khả dụng với chi phí hợp lý vào đúng thời điểm mà ngân hàng cần. Tuy nhiên nếu ngân hàng luôn có lượng vốn dữ trữ lớn thì sẽ làm giảm khả năng sinh lời và lãng phí nguồn vốn kinh doanh. Thực tế cho thấy để hoạt động kinh doanh ngân hàng vừa đảm bảo sự an toàn lại vừa đạt tỷ lệ sinh lời ở mức cao nhất luôn là một trong những bài toán khó đối với các nhà quản lý ngân hàng.Thực trạng nền kinh tế cuối 2007 đầu 2008 cho thấy vấn đề thanh khoản là vấn đề nóng trong xã hội.Hiện tượng cuối năm 2007 khan hiếm tiền đồng các Ngân hàng đồng loạt tăng lãi suất cùng với chính sách thắt chặt tiền tệ kiềm chế lạm phát của NHNN cho thấy NHTM thiếu hụt thanh khoản, đi vay trên thị trường liên ngân hàng với lãi suất cao ảnh hưởng tới các NHTM nói riêng và nền kinh tế nói chung. Do đó vấn đề đảm bảo khả năng thanh khoản hợp lý được xem là một trong những nhiệm vụ vô cùng cần thiết phải được coi trọng một cách thường xuyên, liên tục và đầy đủ.Chính vì vậy em đã chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả quản lý thanh khoản trong các ngân hàng thương mại(NHTM)của Việt Nam hiện nay" làm đề tài nghiên cứu của mình. Đề tài nghiên cứu toàn bộ lý thuyết chung về quản lý thanh khoản tại NHTM cùng với thực trạng quản lý thanh khoản trong các ngân hàng thương mại ở Việt Nam những năm gần đây đồng thời xin được đề suất một số giải pháp và kiến nghị nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý thanh khoản trong các ngân hàng thương mại của Việt Nam trong thời gian tới trước những thách thức rất lớn đối với ngành ngân hàng của Việt Nam bởi ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đồng thời xây dựng một môi trường kinh doanh ổn định cũng như đảm bảo cho hệ thống ngân hàng Việt Nam phát triển an toàn và bền vững góp phần hội nhập với khu vực và thế giới.Với đối tượng nghiên cứu là quản lý thanh khoản, phạm vi nghiên cứu là các NHTM ở Việt Nam 2007,2008. Ngoài mục lục, phần mở đầu và kết luận, đề tài nghiên cứu được chia thành 3 phần : Chương I: Tổng quan về quản lý thanh khoản trong các NHTM Chương II: Thực trạng quản lý thanh khoản trong các NHTM của Việt Nam hiện nay Chương III: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thanh khoản trong các NHTM của Việt Nam Do thời gian có hạn với trình độ hiểu biết còn hạn chế nên bài viết khó tránh khỏi những thiếu sót.Vì vậy em rất mong được sự đóng góp ý kiến của thầy để đề tài nghiên cứu của em được hoàn thiện hơn. Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn thầy đã hướng dẫn tận tình cho em trong suốt quá trình nghiên cứu và viết đề án! Chương I:Tổng quan về quản lý thanh khoản trong các NHTM 1.1.Khái quát về hoạt động thanh khoản tại NHTM 1.1.1.Khái quát về NHTM NHTM là một trong những tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền kinh tế.NHTM là người cho vay chủ yếu đối với hàng triệu hộ tiêu dùng(cá nhân, hộ gia đình) và với hầu hết cơ quan chính quyền địa phương(thành phố, tỉnh…).Hơn nữa, đối với các doanh nghiệp nhỏ ở địa phương, từ người bán rau quả cho tới người kinh doanh ô tô, NHTM là tổ chức cung cấp tín dụng cơ bản phục vụ cho việc mua hàng hoá dự trữ hoặc mua ô tô trưng bày,...Khi kinh doanh và người tiêu dùng phải thanh toán cho các khoản mua hàng hóa dịch vụ họ phải sử dụng séc, thẻ tín dụng hay tài khoản điện tử.Và khi cần các thông tin tài chính hay cần lập kế hoạch tài chính họ thường tìm đến NHTM để nhận được lời tư vấn. Trên toàn thế giới, NHTM là loại hình tổ chức trung gian tài chính cung cấp các khoản tín dụng trả góp cho người tiêu dùng với quy mô lớn nhất.Trong mọi thời kỳ, NHTM là một trong những thành viên quan trọng nhất trên thị trường tín phiếu và trái phiếu do chính quyền địa phương phát hành để tài trợ cho các công trình công cộng từ những hội trường, sân bóng đá cho đến sân bay và đường cao tốc.NHTM là một trong những tổ chức tài chính cung cấp vốn lưu động quan trọng nhất cho các doanh nghiệp.Và trong những năm gần đây, NHTM đã tăng cường mở rộng cho vay dài hạn đối với các doanh nghiệp để hỗ trợ việc xây dựng nhà máy mới hay mua sắm máy móc thiết bị mới. Với tất cả những lý do đó và hơn thế nữa, NHTM là một trong những tổ chức trung gian tài chính quan trọng nhất của xã hội.Do vậy chúng ta cần phải nghiên cứu và hiểu một cách thấu đáo về loại hình tổ chức này cũng như hoạt động của chúng. 1.1.2.Hoạt động thanh khoản tại NHTM 1.1.2.1.An toàn thanh khoản và sự cần thiết quản lý thanh khoản Chức năng cơ bản của hệ thống tài chính là cung cấp thanh khoản.Và một trong những nhiệm vụ quan trọng mà các nhà quản lý thực hiện là đảm bảo an toàn thanh khoản cho ngân hàng đồng thời duy trì mức thanh khoản hợp lý cho ngân hàng.Một ngân hàng được xem là có khả năng thanh khoản tốt nếu như nó có thể có được những khoản vốn khả dụng với chi phí thấp đúng tại thời điểm ngân hàng có nhu cầu.Điều này gợi ý rằng, ngân hàng có khả năng thanh khoản tốt khi ngân hàng có trong tay một lượng vốn khả dụng với quy mô hợp lý hoặc ngân hàng có thể nhanh chóng huy động vốn thông qua con đường vay nợ hay bán tài sản. Khả năng thanh toán không hợp lý là dấu hiệu đầu tiên cho thấy ngân hàng đang trong tình trạng có vấn đề về tài chính.Lượng tiền gửi của ngân hàng có vấn đề thường giảm dần, làm giảm nguồn cung ứng tiền và buộc ngân hàng phải bán dần các tài sản có tính thanh khoản cao.Những ngân hàng khác sẽ không muốn cho vay đối với ngân hàng có vấn đề nếu như không có sự đảm bảo bổ sung hay lãi suất không được nâng lên và điều này sẽ làm giảm thu nhập, đe dọa sự tồn tại của tổ chức ngân hàng. Rất nhiều ngân hàng cho rằng vốn thanh khoản có thể được vay hầu như không có giới hạn đúng tại thời điểm cần thiết.Do vậy họ nhận thấy rằng không cần tích trữ quá nhiều thanh khoản dưới hình thức tài sản dễ bán với giá cả ổn định.Tình trạng thiếu hụt tiền mặt nghiêm trọng xảy ra trong vài năm gần đây mà đáng chú ý là tình trạng mất khả năng chi trả dẫn đến phá sản đối với một số ngân hàng lớn của Mỹ năm 2008 đã cho thấy rằng đảm bảo an toàn thanh khoản là một yêu cầu không thể xem nhẹ. Quản lý thanh khoản vì vậy trở nên quan trọng hơn bao giờ hết bởi vì ngân hàng có thể bị đóng cửa nếu như nó không huy động đủ mức thanh khoản cần thiết dù rằng ngân hàng chưa mất khả năng thanh toán.Ví dụ vào cuối năm 1997, khủng hoảng tài chính đã làm cho nhiều ngân hàng ở Châu Á bị mất hàng tỷ đôla Mỹ, khách hàng hoảng loạn, các ngân hàng bị mất khả năng chi trả, bị phá sản hoặc buộc phải sáp nhập.Cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ năm 2008 cùng với sự sụp đổ của một số ngân hàng lớn vừa qua cũng cảnh báo mức độ quan trọng của việc đảm bảo an toàn thanh khoản trong ngân hàng và vì vậy các NHTM cần chú trọng quản lý thanh khoản và nâng cao hiệu quả thanh khoản như một vấn đề thường nhật.Bởi nó liên quan tới sự tồn tại và phát triển của mỗi ngân hàng và của cả hệ thống. 1.1.2.2.Hoạt động thanh khoản tại NHTM ●Tính thanh khoản của tài sản: Nhà quản lý ngân hàng quan tâm đến tính thanh khoản của mỗi tài sản và của danh mục tài sản.Tính thanh khoản của mỗi tài sản chính là khả năng chuyển tài sản thành tiền, được đo bằng thời gian và chi phí.Thời gian và chi phí càng cao tính thanh khoản của tài sản phản ánh rủi ro(tổn thất) khi chuyển tài sản thành tiền trong khoảng thời gian nhất định.Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, một tài sản muốn bán nhanh(thời gian chuyển thành tiền ngắn) thì chi phí(tức tổn thất) lại lớn.Điều này cho thấy tính thanh khoản của một tài sản phụ thuộc vào nhiều nhân tố và có thể thay đổi theo thời gian giữa các vùng, các nước. Ngân hàng nắm giữ danh mục tài sản với tính thanh khoản khác nhau.Kết cấu tài sản với tính chất thanh khoản khác nhau tạo nên tính thanh khoản của nhóm tài sản hoặc tổng tài sản.Tính thanh khoản của danh mục tài sản được đo bằng tỷ lệ của các tài sản có tính thanh khoản cao trên tổng tài sản(hoặc trên tiền gửi của khách hàng tại ngân hàng) ●Tính thanh khoản của nguồn: Ngân hàng huy động vốn để tạo lập nên các tài sản, trong đó có các tài sản có tính thanh khoản cao.Như vậy, khả năng huy động góp phần tạo khả năng thanh toán của ngân hàng.Tính thanh khoản của nguồn được đo bằng thời gian và chi phí để mở rộng nguồn khi cần thiết.Thời gian và chi phí càng thấp, tính thanh khoản của nguồn càng cao.Tính thanh khoản của nguồn phụ thuộc vào nhiều nhân tố như sự phát triển của thị trường tài chính, sự gia tăng thu nhập của dân cư và tính nhạy cảm của thu nhập đối với lãi suất. ●Tính thanh khoản của ngân hàng: Tính thanh khoản của ngân hàng là khả năng của ngân hàng trong việc đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách, được tạo lập bởi tính thanh khoản của tài sản và tính thanh khoản của nguồn.Một ngân hàng có tính thanh khoản cao khi có nhiều tài sản thanh khoản hoặc có khả năng mở rộng nguồn nhanh với chi phí thấp hoặc cả hai, phù hợp với nhu cầu thanh khoản. ●Cung và cầu thanh khoản: Cung thanh khoản chính là khả năng cung ứng tiền của một NHTM nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng,bao gồm việc giữ tài sản thanh khoản và khả năng huy động mới.Nguồn cung cấp thanh khoản trong ngân hàng bao gồm: tiền gửi của khách hàng, doanh thu từ việc bán các dịch vụ phi tiền gửi,thanh toán nợ của khách hàng, vay từ thị trường tiền tệ. Cầu thanh khoản là nhu cầu thanh toán của khách hàng của ngân hàng mà ngân hàng có nghĩa vụ đáp ứng.Cầu thanh khoản bao gồm yêu cầu chi trả và vay hợp pháp của các khách hàng.Nguồn cầu thanh khoản của ngân hàng bao gồm: KH rút tiền từ tài khoản, yêu cầu vay vốn từ những KH chất lượng tín dụng cao, thanh toán các khoản vay phi tiền gửi. chi phí bằng tiền và thuế xuất hiện trong quá trình sản xuất và cung cấp dịch vụ, thanh toán cổ tức bằng tiền. ●Rủi ro thanh khoản: Rủi ro thanh khoản là tổn thất xảy ra cho ngân hàng khi nhu cầu thanh khoản thực tế vượt quá khả năng thanh khoản dự kiến.Rủi ro thanh khoản ở mức ngân hàng phải gia tăng các chi phí để đáp ứng nhu cầu thanh khoản sẽ làm giảm thu nhập ròng của ngân hàng, ở mức cao hơn NH mất khả năng thanh khoản sẽ dẫn đến phá sản. 1.2.Nội dung quản lý thanh khoản 1.2.1.Mục tiêu và quy tắc quản lý thanh khoản 1.2.1.1.Xác định mục tiêu quản lý thanh khoản Thanh khoản có liên quan trực tiếp đến an toàn và sinh lợi của ngân hàng.Chính vì vậy duy trì an toàn thanh khoản là mục tiêu quan trọng và xuyên suốt trong quá trình hoạt động của ngân hàng.Và muốn duy trì thanh khoản, ngân hàng phải chấp nhận một khoản chi phí nhất định.Do vậy, để gia tăng an toàn thanh khoản, chi phí cũng phải gia tăng và điều này có thể làm giảm thu nhập của ngân hàng.Ví dụ nếu ngân hàng giữ nhiều ngân quỹ tức khả năng thanh khoản của ngân hàng tăng thì thu nhập của ngân hàng sẽ giảm sút do ngân quỹ sinh lời thấp thậm chí không sinh lời chẳng hạn như tiền mặt trong két.Ngược lại nếu ngân hàng giữ quá ít ngân quỹ thì khi cần phải chi trả, ngân hàng phải huy động vốn trong trường hợp cấp bách khiến chi phí trả lãi thường cao hơn.Điều này có thể làm thu nhập của NH giảm sút. Do vậy, mục tiêu quản lý thanh khoản của NH bao gồm: Đảm bảo khả năng chi trả kịp thời của ngân hàng với chi phí hợp lý Dự đoán các nguy cơ rủi ro thanh khoản và tổn thất có thể xảy ra 1.2.1.2.Quy tắc quản lý thanh khoản Thứ nhất, nhà quản lý thanh khoản phải theo sát mọi hoạt động của các phòng ban liên quan tới việc huy động và sử dụng vốn trong ngân hàng và phải phối hợp hoạt động của phòng quản lý thanh khoản với các phòng đó.Ví dụ khi phòng tín dụng cấp một hạn mức tín dụng mới cho khách hàng, nhà quản lý thanh khoản phải chuẩn bị cho khả năng rút vốn từ hạn mức này.Hoặc nếu như bộ phận theo dõi tiền gửi tiết kiệm và kì hạn dự tính sẽ bán được một số chứng chỉ tiền gửi giá trị lớn trong vài ngày tới, thông tin này phải được chuyển ngay cho phòng quản lý thanh khoản. Thứ hai, người quản lý thanh khoản cần phải biết trước khi nào và ở đâu những khách hàng vay vốn lớn nhất và những người gửi tiền lớn nhất sẽ rút vốn hay gửi thêm tiền. Điều này cho phép nhà quản lý có thể lập kế hoạch trước để đối phó hiệu quả hơn với sự xuất hiện của trạng thái thâm hụt và thặng dư thanh khoản. Thứ ba, nhà quản lý thanh khoản cần phối hợp với cán bộ quản lý cao cấp, hội đồng quản trị để đảm bảo rằng mục tiêu và những ưu tiên cho vấn đề thanh khoản là rõ ràng.Trong những năm gần đây, trạng thái thanh khoản của ngân hàng luôn được ưu tiên hàng đầu trong quá trình phân bổ vốn.Rõ ràng ngân hàng không thể quản lý được các nguồn vốn(chủ yếu là tiền gửi) vì việc có gửi tiền hay không là hoàn toàn do công chúng quyết định.Tuy nhiên ngân hàng có thể quản lý việc sử dụng vốn.Thêm vào đó ngân hàng phải duy trì một tỷ lệ dự trữ bắt buộc tại NHTW để đáp ứng nhu cầu thanh khoản.Và bởi vì ngân hàng luôn phải sẵn sàng đáp ứng yêu cầu rút vốn nên quản lý thanh khoản và việc đầu tư một phần hợp lý vốn vào tài sản thanh khoản luôn được ngân hàng đặt ưu tiên hàng đầu.Ngày nay, quản trị thanh khoản có vai trò hỗ trợ quan trọng đối với những hoạt động cơ bản của ngân hàng là cho vay và cung cấp các dịch vụ thu phí khác. Ngân hàng có thể thực hiện các khoản cho vay có lãi và phòng quản lý thanh khoản sẽ có nhiệm vụ tìm nguồn tài trợ. Thứ tư, nhu cầu và quyết định về thanh khoản phải được nghiên cứu không ngừng nhằm tránh tình trạng thặng dư hay thâm hụt thanh khoản.Thặng dư thanh khoản tức là không đầu tư phần vốn tăng thêm sẽ làm giảm thu nhập của ngân hàng.Trong khi đó, thâm hụt thanh khoản buộc ngân hàng phải đối phó nhanh chóng nhằm tránh tình trạng khẩn cấp theo đó ngân hàng phải bán tài sản hay vốn để đáp ứng nhu cầu thanh khoản và kết quả là tạo cho NH những tổn thất lớn. 1.2.2.Nội dung quản lý thanh khoản 1.2.2.1.Xác định cầu thanh khoản ●Cầu thanh khoản là nhu cầu về vốn khả dụng phát sinh chủ yếu từ hai nguồn chính:nhu cầu rút tiền và nhu cầu vay tiền của khách hàng.Ngoài ra, các khoản vay nợ từ ngân hàng khác hoặc NHTW cũng làm tăng cầu thanh khoản. Cụ thể, nguồn cầu thanh khoản bao gồm -Cầu thanh khoản phát sinh bên tài sản: +Dự trữ bắt buộc +Nhu cầu tín dụng của khách hàng chất lượng -Cầu thanh khoản phát sinh bên nguồn vốn: +Khách hàng rút tiền gửi +Phát hành GTCG đến hạn +Hoàn trả nợ vay -Cầu thanh khoản phát sinh ngoại bảng +Thanh toán chi phí hoạt động, nộp thuế +Thanh toán cổ tức ●Các nhân tố ảnh hưởng tới nhu cầu thanh khoản bao gồm Thứ nhất, nhóm nhân tố tạo nên sự hoảng loạn trong khách hàng gửi tiền như bất ổn chính trị, tham nhũng.. Thứ hai, nhóm nhân tố liên quan đến thu nhập và chi tiêu của khách hàng như tính thời vụ trong sản xuất và tiêu dùng, mức thu nhập và hệ số tiết kiệm, mật độ dân số và doanh nghiệp.. Thứ ba, nhóm nhân tố cạnh tranh trên địa bàn giữa các trung gian tài chính như chính sách lãi suất huy động, chính sách tín dụng..của mỗi tổ chức. Thứ tư, nhóm nhân tố tạo nên sức mạnh và uy tín của bản thân ngân hàng như cán bộ, công nghệ, thị phần, uy tín… ●Cách thức mà NH áp dụng để quản lý cầu thanh khoản: -Phân tích nhu cầu thanh khoản trong quá khứ -Đo mối liên hệ giữa các nhân tố ảnh hưởng và nhu cầu thanh khoản để xác định tần suất và độ lớn trong nhu cầu thanh khoản. -Phân tích và định lượng nhu cầu thanh khoản đối với từng loại tiền gửi, từng nhóm khách hàng, từng thời kì trong năm. Sau khi phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến nhu cầu thanh khoản, nhà quản lý sẽ xác định được chiến lược quản lý thanh khoản bằng cách thiết lập chính sách những điều kiện để ổn định nhu cầu thanh khoản và biện pháp đáp ứng nhu cầu này khi cần thiết, trên cơ sở đó vừa đảm bảo an toàn thanh khoản vừa tối đa hóa thu nhập. 1.2.2.2.Xác định cung thanh khoản Cung thanh khoản phát sinh bên tài sản bao gồm: +Ngân quỹ +Khách hàng hoàn trả tín dụng +Tài khoản hoãn từ việc đầu tư vào chứng khoán đến hạn +Thu nhập từ bán tài sản Cung thanh khoản phát sinh bên nguồn vốn bao gồm +Tiền gửi mới của KH +Đi vay trên thị trường tiền tệ +Phát hành GTCG -Quản lý cung thanh khoản từ phía tài sản-chiến lược dự trữ: Bao gồm các công việc +Duy trì ngân quỹ với quy mô và cấu trúc thích hợp: Ngân hàng thường đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng bằng ngân quỹ:Tiền mặt trong két, tiền gửi tại NHNN và các TCTD khác +Phân tích tính thanh khoản của tài sản thông qua khả năng chuyển tài sản thành ngân quỹ +Lựa chọn danh mục tài sản phù hợp với điều kiện cụ thể của NH nhằm đảm bảo thanh khoản thông qua các tỷ lệ thanh khoản thích hợp hoặc thông qua dự đoán nhu cầu thanh khoản sắp tới. -Quản lý cung thanh khoản từ phía nguồn vốn-chiến lược huy động: Bao gồm các công việc: +Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến thời gian và chi phí huy động +Lựa chọn cung thanh khoản từ phía bên nguồn thông qua việc phân tích thời gian và chi phí để mở rộng nguồn +Nghiên cứu các công cụ nợ mới nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí +So sánh chi phí nắm giữ tài sản thanh khoản và huy động mới 1.2.2.3.Quản lý kết hợp Chiến lược quản lý thanh khoản kết hợp đã trở nên phổ biến, dựa trên duy trì thanh khoản của cả tài sản và nguồn vốn.Nhìn chung ngân hàng lớn, gần trung tâm tiền tệ có xu hướng dựa chính vào thanh khoản của bên nguồn, còn các ngân hàng nhỏ, xa trung tâm tiền tệ có xu hướng duy trì thanh khỏan dựa vào tài sản thanh khoản. Hơn nữa, do những rủi ro cố hữu của việc dựa quá nhiều vào vay thanh khoản và mức chi phí đáng kể của việc dự trữ thanh khoản, hầu hết ngân hàng đã thực hiện một sự thỏa hiệp trong chính sách quản lý thanh khỏan, sử dụng cả quản lý thanh khoản tài sản và quản lý thanh khoản nợ.Theo chiến lược quản lý kết hợp, một phần nhu cầu thanh khoản dự tính sẽ được đáp ứng bằng việc dự trữ tài sản thanh khoản(chủ yếu là chứng khoán và các tiền gửi tại các NH khác) trong khi phần còn lại của nhu cầu thanh khoản sẽ được giải quyết bằng những hợp đồng hạn mức tín dụng từ các ngân hàng đại lý hoặc từ những người cho vay khác.Những yêu cầu tiền mặt bất thường sẽ được giải quyết chủ yếu bằng việc vay vốn.Ngân hàng cần lập kế hoạch cho các nhu cầu vốn dài hạn và cho các nguồn vốn dùng để đáp ứng yêu cầu này dưới hình thức vay ngắn hạn, dài hạn và chứng khoán những tài sản sẽ được chuyển thành tiền khi yêu cầu thanh khoản xuất hiện. 1.2.3.Các chỉ số đánh giá khả năng thanh khoản (1)Tỷ lệ Tín dụng/Tiền gửi (2)Tỷ lệ Tiền vay/Tổng tài sản: Cả hai tỷ lệ này cao đều hàm ý ngân hàng đã dựa chủ yếu vào nguồn vốn ngắn hạn hơn là nguồn vốn dài hạn để tài trợ tín dụng.Điều này tiềm ẩn rủi ro thanh khoản trong tương lai của ngân hàng nếu như hiện tại ngân hàng đã đi vay hết khả năng của mình trên thị trường tiền tệ. (3)Tỷ lệ Cam kết tín dụng/Tổng tài sản Tỷ lệ này cao phản ánh nhu cầu thanh khoản cũng phải cao để đáp ứng nhu cầu rút tiền bất cứ lúc nào của người vay.Như vậy ngân hàng nào có tỷ lệ này cao sẽ phải đối mặt với rủi ro thanh khoản cao. (4)Chỉ số trạng thái tiền mặt= (Tiền mặt+Tiền gửi đến hạn tại các TCTD khác)/∑TS có Chỉ tiêu này càng lớn hàm ý NH càng có khả năng xử lý các nhu cầu tiền mặt tức thời. (5)Chỉ tiêu chứng khoán thanh khoản=Chứng khoán chính phủ/∑TS có Chỉ tiêu này càng lớn thì NH được xem là càng thanh khoản (6)Chỉ tiêu năng lực sử dụng vốn sinh lời =(Dư nợ tín dụng+Dư nợ cho thuê tài chính)/∑TS có Vì tín dụng và cho thuê tài chính được xem là những tài sản ít thanh khoản nhất, do đó chỉ tiêu này càng lớn NH càng bộc lộ là kém thanh khoản. (7)Chỉ tiêu tiền nóng=Tiền nóng bên TS có/ Tiền nóng bên TS nợ Tiền nóng là những tài sản nhạy cảm với lãi suất, thường bao gồm tiền mặt, tiền gửi không kì hạn, Chứng khoán chính phủ ngắn hạn và các tài sản khác có thể chuyển hóa thành tiền trong ngắn hạn.Nếu chỉ tiêu tiền nóng càng cao thì NH được xem là càng thanh khoản. (8)Chỉ tiêu tiền gửi thường xuyên=Tiền gửi thường xuyên/Tổng tài sản Chỉ tiêu này càng lớn NH được xem là càng thanh khoản (9)Chỉ tiêu cơ cấu tiền gửi=Tiền gửi không kì hạn/Tiền gửi có kì hạn Chỉ tiêu này càng thấp thì nhu cầu thanh khoản của NH càng thấp 1.3.Các lý thuyết khác nhau về vấn đề thanh khoản trong các NHTM 1.3.1.Lý thuyết cho vay thương mại Hình thành dựa trên việc nghiên cứu thanh khoản của các NH từ đầu thế kỉ19 trở về trước.Khi đó thị trường tài chính còn chưa phát triển cao, cho vay được coi là tài sản lớn nhất trong ngân hàng nên một ngân hàng muốn duy trì tính thanh khoản của tài sản thì phải dựa vào việc nắm giữ ngân quỹ (chủ yếu là tiền mặt) và các khoản cho vay của nó phải là các khoản cho vay thương mại.Lý thuyết này chứng minh rằng, trong điều kiện các nguồn của ngân hàng phần lớn là ngắn hạn thì cho vay thương mại, tức tài trợ ngắn hạn cho tài sản lưu động của doanh nghiệp sẽ đảm bảo sự phù hợp về kì hạn của tài sản và nguồn vốn của ngân hàng tạo cho NH khả năng nhận được nguồn trả nợ trong ngắn hạn do hàng hóa được bán, vì vậy sẽ là phương pháp tốt nhất đảm bảo thanh khoản. Lý thuyết cho vay thương mại bên cạnh việc phân tích tính thanh khoản của các khoản cho vay thương mại đã không chú ý tới tính chất thanh khoản của nguồn vốn của ngân hàng và tính thanh khoản của các khoản cho vay phi thương mại, từ đó đã cho rằng các khoản cho vay phi thương mại là không đảm bảo tính thanh khoản và không thích hợp với ngân hàng thương mại.Nhưng thực tế lại ngược lại vì có rất nhiều khoản tiền gửi không bị rút ra khi đến hạn mà tiếp tục kì hạn mới. Những nguồn tiền như vậy có thể sử dụng cho vay trung và dài hạn. Lý thuyết cho vay thương mại đã ảnh hưởng tới chính sách của NHTW đối với NHTM như là qui định về tỷ lệ nguồn ngắn hạn thường cao hơn nguồn trung và dài hạn, quy định về tỷ lệ nguồn ngắn hạn được chuyển sang cho vay trung và dài hạn… 1.3.2.Lý thuyết về khả năng chuyển đổi của tài sản Dựa trên việc phân tích số lượng các ngân hàng Anh và Mỹ phá sản trong khủng hoảng 29-33, các tác giả của lý thuyết này cho rằng, số lượng các ngân hàng Anh (chủ yếu cho vay thương mại) bị phá sản cũng chẳng kém gì các ngân hàng Mỹ (mở rộng cho vay đối với bất động sản và người tiêu dùng).Như vậy, cho vay thương mại cũng không đảm bảo an toàn thanh khoản cho NHTM khi khủng hoảng xảy ra.Lý thuyết này chứng minh rằng vấn đề chính để đảm bảo an toàn thanh khoản là khả năng tạo ra thu nhập của ngân hàng(tăng khả năng tích lũy) và khả năng chuyển đổi của tài sản.Với sự phát triển của thị trường chứng khoán, thị trường tài sản, nhiều tài sản của ngân hàng có khả năng chuyển đổi cao đảm bảo ngân hàng có khoản thu cần thiết khi phải đáp ứng nhu cầu thanh khoản.Do vậy, các ngân hàng hoàn toàn có thể thực hiện các khoản cho vay phi thương mại mà vẫn đảm bảo khả năng thanh khoản của NH. 1.3.3.Lý thuyết về lợi tức dự tính Lý thuyết này cho rằng các khoản thu từ tài sản không chỉ xảy ra khi tài sản đến hạn mà còn có được vào nhiều thời điểm trong suốt thời hạn của tài sản.Chẳng hạn nếu NH cho vay trung và dài hạn, song thực hiện thu nợ theo nhiều kì hạn nợ thì thu dự tính sẽ làm tăng tính thanh khoản của tài sản. Lý thuyết này đặt nền tảng quan trọng trong việc nghiên cứu kì hạn của tài sản và nguồn vốn, coi đó là nội dung chính để quản lý thanh khoản của tài sản.Xây dựng kế hoạch thu nợ, thu lãi..căn cứ vào lợi tức dự tính của tài sản là một biện pháp đảm bảo tính thanh khoản của tài sản. 1.3.4.Lý thuyết về quản lý nợ Lý thuyết này hình thành từ giữa những năm 60 của thế kỉ 20 gắn liền với việc hình thành công cụ huy động mới là chứng chỉ tiền gửi(CD) và thị trường CD.CD cho phép các ngân hàng lớn ở các trung tâm tiền tệ có thể huy động trong thời gian ngắn một lượng vốn lớn với chi phí rẻ hơn phát hành trái phiếu trung, dài hạn. Cùng với việc phát triển thị trường liên ngân hàng cho phép các ngân hàng có thể vay lẫn nhau với quy mô lớn, chi phí giao dịch thấp.Môi trường hoạt động này làm tăng khả năng vay nợ của các NHTM.Và theo tác giả một ngân hàng có khả năng vay nợ cao(thời gian nhanh, quy mô lớn, chi phí thấp)thì có khả năng thanh khoản cao. Tóm lại, các nhà quản lý ngân hàng có thể duy trì danh mục tài sản nghiêng về tính sinh lời hơn là tính thanh khoản và sử dụng việc huy động mới như là phương pháp chính để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Chương II: Thực trạng quản lý thanh khoản trong các NHTM của Việt Nam hiện nay 2.1.Giới thiệu chung về hệ thống các NHTM của Việt Nam Hệ thống NHTM của Việt Nam có sự khác biệt trong hai giai đoạn: ●Ngân hàng trong cơ chế kế hoạch hóa: Tổ chức tín dụng đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Nhà tín dụng thành lập năm 1991.Đây là tiền thân của NHNN Việt Nam.NHNN Việt Nam với hệ thống các chi nhánh tỉnh, huyện đã từng là tổ chức tín dụng lớn nhất và duy nhất trong hàng chục năm.Với chức năng huy động tiền gửi của các doanh nghiệp, các cơ quan đoàn thể, các tổ chức kinh tế và dân cư để cho vay.NHNN vừa là cơ quan quản lý tiền tệ tín dụng vừa là tổ chức kinh doanh không vì mục tiêu lợi nhuận. Ngân hàng nhà nước đã đóng vai trò quan trọng trong công cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cứu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc, kiến thiết đất nước.Sau 1975, cùng với khó khăn của các nước XHCN, viện trợ cho Việt Nam giảm sút.Việt Nam phải đối đầu với hàng loạt các thách thức lớn:Giải quyết nạn đói sau chiến tranh,các vấn đề xã hội cấp bách, các công trình, nhà máy bị tàn phá, thiếu ngoại tệ mạnh để nhập khẩu hàng thiết bị và hàng tiêu dùng thiết yếu…Các chính sách bao cấp trong kinh tế đã đẩy các doanh nghiệp vào tình trạng trì trệ không lối thoát.Trong lúc đó, NHNN phải in tiền để tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của các doanh nghiệp, các đơn vị hành chính sự nghiệp.Lượng tiền cung ứng gia tăng trong điều kiện các sản lượng không tăng kịp đã đẩy lạm phát lên cao trong những năm 80.Lạm phát gia tăng làm xói mòn tiết kiệm, khuyến khích tích trữ và đầu cơ, dẫn đến gia tăng mạnh nhu cầu vay vốn từ ngân hàng.Lãi suất thực âm, tỷ giá bị bóp méo, tiền lương không đủ trang trải các chi phí tối thiểu…Vòng xoáy này gây sức ép ngân hàng phải in tiền nhiều hơn và ngân hàng đã không bảo toàn nhiều vốn, không tính toán được hiệu quả kinh tế, bị kéo vào vòng xoáy của siêu lạm phát. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung với tình trạng độc quyền của NHNN và một số ngân hàng chuyên doanh thuộc sở hữu nhà nước góp phần duy trì tình trạng trì trệ trong các ngân hàng, làm giảm vai trò là trung gian tài chính hoạt động vì mục tiêu hiệu quả kinh tế. Thời gian này chưa có hoạt động của các ngân hàng thương mại mà chủ yếu là NHNN điều tiết nền kinh tế chính vì vậy hiệu quả kinh tế thấp, các vấn đề về thanh khoản, tín dụng hay rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá có xảy ra cũng được hạn chế bằng các công cụ điều hành hết sức chủ quan của Nhà nước.Điều này kìm hãm sự phát triển kinh tế trong suốt thời kì bao cấp. ●Ngân hàng trong chuyển đổi cơ chế kinh tế (1990) Hệ thống Ngân hàng Việt Nam thay đổi một cách đáng kể trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế thị trường có điều tiết vĩ mô của Nhà nước.Mô hình tổ chức có sự thay đổi đáng kể đó là tách biệt chức năng quản lý hoạt động tiền tệ, tín dụng với chức năng kinh doanh tiền tệ, đa dạng hóa các loại hình Ngân hàng, từng bước xóa bỏ độc quyền, chuyển sang cạnh tranh có sự quản lý của Nhà nước.Kể từ đầu những năm 90 hệ thống NHTM đã không ngừng phát triển về loại hình và nghiệp vụ góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế đất nước. Nước ta đã thành lập được 4 Ngân hàng thương mại Quốc doanh:Ngân hàng Ngoại Thương, Ngân hàng Công Thương, Ngân hàng Nông Nghiệp, Ngân hàng Đầu tư.Đến đầu năm 1990, cả nước đã có tới 15 NHTM cổ phần và các HTX tín dụng do các cấp chính quyền thành lập ở cả thành thị lẫn nông thôn.Trong môi trường chưa ổn định, các TCTD này đều còn non nớt và đều gặp vấn đề về thanh khoản, tình trạng mất khả năng chi trả của nhiều TCTD đã làm mất lòng tin của dân chúng.Đến quý I/1990 với 791 tỷ đồng đã cho vay thì 510 tỷ đồng quá hạn và đến quý III năm 1990 hầu hết các tổ chức tín dụng đều lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả. Tháng 5/1990 2 Pháp lệnh Ngân hàng đã ra đời đó là Pháp lệnh NHNN, Pháp lệnh ngân hàng HTX Tín dụng và Công ty tài chính đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng, khẳng định hệ thống Ngân hàng là hệ thống 2 cấp bao gồm NHNN và các NHTM, HTX Tín dụng, Công ty tài chính…Tuy nhiên càng về nửa sau của những năm 90 hai pháp lệnh này bắt đầu bộc lộ những hạn chế.Trước tình hình đó, Quốc hội đã thông qua Luật về Ngân hàng Nhà nước và luật về các tổ chức tín dụng.Luật các tổ chức tín dụng đã tạo môi trường pháp lý mới cho sự phát triển của các Ngân hàng. Tháng 10/2007 Việt Nam đã chính thức là thành viên của tổ chức thương mại thế giới WTO.Tính đến thời điểm hiện tại, sau hơn một năm gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO, hệ thống NH Việt Nam đã phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức nhưng đã đạt mức tăng trưởng ngoạn mục xứng đáng là ngàng “xương sống” trong nền kinh tế quốc dân thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển.Tính đến 1/12/2007 hệ thống TCTD Việt Nam gồm 5NHTM Nhà nước,35 NHTM Cổ phần, 9công ty tài chính, 11 Công ty cho thuê tài chính, 1Quỹ tín dụng nhân dân Trung ương và 940 Quỹ tín dụng cơ sở.Ngoài ra còn 1 NH chính sách xã hội, 1Ngân hàng phát triển và Tổ chức bảo hiểm tiền gửi ngân hàng.Các ngân hàng liên doanh và ngân hàng nước ngoài bao gồm: 5 NH liên doanh, 35 chi nhánh ngân hàng nước ngoài và 44 văn phòng đại diện của các ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam.Các ngân hàng thương mại ngày càng phát triển mạng lưới và chi nhánh rộng khắp với hệ thống tr._.