Nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn (AgriBank) Đống Đa

g Đa từ 2007- 2009 26 Bảng 2.2: Tổng dư nợ qua các năm 2007-2009 28 Bảng 2.3: Kết quả kinh doanh ngoại tệ…………………………………………… 29 Bảng 2.4: Kết quả kinh doanh của Chi nhánh các năm 2007-2009 30 Bảng 2.5: Kết quả hoạt động TTQT của Chi nhánh các năm 2007-2009 37 Bảng 2.6: Phí thu được từ hoạt động TTQT của NHNo&PTNT Đống Đa 38 Bảng 2.7: Doanh số TTQT của Chi nhánh từ năm 2007-2009 39 Bảng 2.8: Số món thanh toán quốc tế qua Chi nhánh 40 Biểu đồ 2.1: Tổng nguồn vốn huy động từ 2007-2009 27 Biểu đồ 2.2: Tổng dư nợ qua các năm 2007-2009 29 Biểu đồ 2.3: Chênh lệch thu chi của NHNo&PTNT Đống Đa 31 Biểu đồ 2.4: Phí thu được từ hoạt động TTQT của NHNo&PTNT Đống Đa 38 Biểu đồ 2.5: Tông doanh số xuât nhập khẩu các năm 2007 – 2009 ……………….39 Biểu đồ 2.6: Số món thanh toán quốc tế nhập 41 Biểu đồ 2.7: Tổng doanh số XK, NK của NHNo&PTNT Đống Đa 43 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NHTM Ngân hàng thương mại TTQT Thanh toán quốc tế NH Ngân hàng NK Nhập khẩu XK Xuất khẩu TCTD Tổ chức tín dụng NHNN Ngân hàng nhà nước NHNo&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn KTXH Kinh tế xã hội CBCNV Cán bộ công nhân viên NHTW Ngân hàng trung ương NKNT Kinh doanh ngoại tệ XNK Xuất nhập khẩu LỜI MỞ ĐẦU Trong xu hướng phát triển kinh tế thế giới hiện nay, các quan hệ kinh tế diễn ra hết sức sôi động, kéo theo đó là sự đa dạng, phức tạp của chu chuyển hàng hóa quốc tế. Đồng thời với nó là sự vận động của các dòng tiền trong thanh toán. Quá trình thanh toán có vai trò quan trọng đối với hoạt động của các doanh nghiệp và cá nhân. Hoạt động thanh toán quốc tế diễn ra trên thị trường rộng, phức tạp bởi khoảng cách giữa người mua và người bán, bởi thông lệ của mỗi quốc gia và sự khác biệt trong đồng tiền thanh toán. Phần lớn, các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân đều không thể độc lập thực hiện được các hình thức thanh toán quốc tế. Do vậy, đã xuất hiện nhu cầu thanh toán được thực hiện bởi các ngân hàng. NHTM là một thành viên thực hiện việc thanh toán góp phần thúc đẩy sự phát triển của hoạt động thương mại quốc tế. Ngân hàng tài trợ cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, cung cấp dịch vụ thanh toán và dịch vụ mua bán ngoại tệ, đảm bảo cho hoạt động xuất nhập khẩu được thông suốt, an toàn, hiệu quả. Mặt khác, nghiệp vụ thanh toán quốc tế đối với các NHTM VN là nghiệp vụ quan trọng nhất trong số các nghiệp vụ ngoại bảng, và có tốc độ tăng trưởng mạnh mang lại cho ngân hàng khoản thu phí ngày một lớn. Thanh toán quốc tế quyết định sự phát triển của hoạt động ngoại thương, là cầu nối cho hoạt động nhập khẩu diễn ra suôn sẻ và thuận lợi. Xuất nhập khẩu càng tăng về số lượng và giá trị thì hoạt động thanh toán quốc tế ngày càng đa dạng và phức tạp. Tuy nhiên, thanh toán quốc tế là hoạt động rất phức tạp, bởi các chủ thể tham gia có sự cách biệt về địa giới cũng như chế độ chính trị, kinh tế, xã hội. Do đó, các bên tham gia luôn quan tâm đến việc tìm ra phương thức thanh toán có hiệu quả nhất và thực hiện các biện pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế. Sau thời gian thực tập tại phòng Thanh toán quốc tế thuộc NHNo&PTNT Đống Đa, em đã chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn Đống Đa” Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Chuyên đề tập trung nghiên cứu một số giải pháp chính nhằm nâng cao hiệu quả thanh toán quốc tế tại NHNo&PTNT Chi nhánh Đống Đa Phạm vi nghiên cứu: Đó là các hoạt động thanh toán quốc tế tại Chi nhánh Đống Đa trong những năm gần đây. Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên các lý thuyết kinh tế kết hợp với thực tế, sử dụng phương pháp phân tích, lựa chọn, so sánh… để làm rõ vấn đề cần nghiên cứu. Ngoài phần mở đầu và phần kết thúc, chuyên đề gồm có 3 phần: Chương I: Hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại. Chương II: Thực trạng hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế của NHNo&PTNT Đống Đa. Chương III: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế của NHNo&PTNT Đống Đa. CHƯƠNG I: HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về thanh toán quốc tế của NHTM 1.1.1. Khái niệm thanh toán quốc tế TTQT là việc thực hiện các nghiệp vụ chi trả về tiền tệ phát sinh từ các quan hệ kinh tế, thương mại, tài chính, tín dụng và dịch vụ phi mậu dịch giữa các tổ chức kinh tế, giữa các công ty, các cá nhân của các nước với các đối tác của mình trên thế giới để kết thúc một chu trình hoạt động trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại bằng các hình thức chuyển tiền hay bù trừ trên các tài khoản tại các ngân hàng. 1.1.2. Khái quát các phương thức chủ yếu dùng trong thanh toán quốc tế Hiện nay, trong quan hệ ngoại thương có rất nhiều phương thức thanh toán khác nhau được áp dụng như: chuyển tiền, ghi sổ, nhờ thu, tín dụng chứng từ.....Mỗi phương thức đều có lợi thế cho một bên và khả năng rủi ro mang lại cho đối tác, vì vậy cần có sự đàm phán trước khi đi đến thoả thuận của các bên. 1.1.2.1. Phương thức Ghi sổ hay mở tài khoản Khái niệm: Là phương thức mà người xuất khẩu mở 1 tài khoản để ghi nợ người nhập khẩu sau khi người xuất khẩu đã hoàn thành giao hàng hay dịch vụ, đến từng định kỳ người nhập khẩu trả tiền cho người xuất khẩu. Đặc điểm của phương thức Ghi sổ Đây là phương thức thanh toán chỉ có 2 bên tham gia thanh toán là người bán và người mua. Không có sự tham gia của các ngân hàng với chức năng là người mở tài khoản và thực thi tài khoản. Chỉ mở tài khoản đơn biên, không mở tài khoản đa song biên. Chỉ có nhà xuất khẩu mở tài khoản (mở sổ) ghi chép các khoản tiền hàng. Nếu người nhập khẩu mở tài khoản để ghi thì tài khoản chỉ là để theo dõi, không có giá trị thanh quyết toán giữa hai bên Sơ đồ 1.1 Quy trình nghiệp vụ phương thức Ghi sổ Ngân hàng bên bán Ngân hàng bên mua Người bán Người mua 3 3 3 2 1 Giao hàng hoặc dịch vụ cùng với gửi chứng từ hàng hoá. Báo nợ trực tiếp Người mua dùng phương thức chuyển tiền để trả tiền khi đến định kỳ thanh toán 1.1.2.2. Phương thức Chuyển tiền Khái niệm: Thanh toán bằng chuyển tiền là phương thức thanh toán trong đó khách hàng (người trả tiền) yêu cầu Ngân hàng phục vụ mình chuyển một số tiền nhất định cho một người khác (người thụ hưởng) ở một địa điểm nhất định bằng phương tiện chuyển tiền do khách hàng yêu cầu. Các bên tham gia Người trả tiền (người mua, người mắc nợ) hoặc người chuyển tiền (người đầu tư, kiều bào chuyển tiền về nước, người chuyển kinh phí ra nước ngoài) là người yêu cầu ngân hàng chuyển tiền ra nước ngoài. Người hưởng lợi (người bán, chủ nợ, người tiếp nhận vốn đầu tư) hoặc là người nào đó do người chuyển tiền chỉ định. Ngân hàng chuyển tiền là ngân hàng ở nước người chuyển tiền. Ngân hàng đại lý của ngân hàng chuyển tiền là ngân hàng ở nước người hưởng lợi Ngân hàng chuyển tiền Ngân hàng đại lý Người chuyển tiền Người hưởng lợi 3 4 2 1 Sơ đồ 1.2. Quy trình nghiệp vụ của phương thức chuyển tiền Giao dịch thương mại Viết đơn yêu cầu chuyển tiền (bằng thư hoặc bằng điện) cùng với uỷ nhiệm chi(nếu có tài khoản mở tại ngân hàng) Chuyển tiền ra nước ngoài qua ngân hàng Ngân hàng chuyển tiền cho người hưởng lợi 1.1.2.3. Phương thức Nhờ thu Phương thức thanh toán nhờ thu là phương thức thanh toán mà người xuất khẩu sau khi giao hàng hoặc cung ứng một dịch vụ nào đó cho nhà nhập khẩu tiến hành uỷ thác cho ngân hàng thu hộ tiền trên cơ sở hối phiếu hoặc chứng từ do người xuất khẩu lập Có 2 loại nhờ thu là: Nhờ thu phiếu trơn (Uỷ thác thu khônng kèm chứng từ - clean collection) và Nhờ thu kèm chứng từ (documentary collection) Các loại nhờ thu Nhờ thu phiếu trơn (Uỷ thác thu không kèm chứng từ) Là phương thức trong đó người bán uỷ thác cho ngân hàng thu hộ tiền ở người mua căn cứ vào hối phiếu do mình lập ra, còn chứng từ gửi hàng thì gửi thẳng cho người mua không qua ngân hàng. Trình tự tiến hành nghiệp vụ của nhờ thu phiếu trơn phải trải qua các bước sau đây: Người bán sau khi gửi hàng và chứng từ gửi hàng cho người mua, lập một hối phiếu đòi tiền người mua và uỷ thác cho ngân hàng của mình đòi tiền hộ bằng chỉ thị nhờ thu. Ngân hàng phục vụ bên bán gửi thư uỷ thác nhờ thu kèm hối phiếu cho ngân hàng đại lý của mình ở nước ngưòi mua nhờ thu tiền. Ngân hàng đại lý yêu cầu người mua trả tiền hối phiếu (nếu trả tiền ngay) hoặc chấp nhận trả tiền hối phiếu (nếu mua chịu) Ngân hàng đại lý chuyển tiền thu được cho người bán, nếu chỉ là chấp nhận hối phiếu thì ngân hàng gửi hối phiếu hoặc chuyển lại cho người bán. Khi đến hạn thanh toán, ngân hàng sẽ đòi tiền ở người mua và thực hiện việc chuyển tiền như trên. Sơ đồ 1.3. Quy trình nghiệp vụ nhờ thu phiếu trơn Ngân hàng chuyển chứng từ Ngân hàng thu và xuất trình chứng từ Người bán Người mua 2 4 4 3 Gửi hàng và chứng từ 4 1 Nhờ thu kèm chứng từ (documentary collection) Khái niệm: Là phương thức trong đó người bán uỷ thác cho ngân hàng thu hộ tiền ở người mua không những căn cứ vào hối phiếu mà còn căn cứ vào bộ chứng từ gửi hàng kèm theo với điều kiện là nếu người mua trả tiền hối phiếu thì ngân hàng mới trao bộ chứng từ gửi hàng cho người mua để nhận hàng. Trình tự tiến hành nghiệp vụ nhờ thu kèm chứng từ cũng giống như nhờ thu phiếu trơn, chỉ khác ở khâu (1) là lập một bộ chứng từ nhờ ngân hàng thu hộ tiền. Bộ chứng từ gồm có hối phiếu và các chứng từ gửi hàng kèm theo, ở khâu (3) là ngân hàng đại lý chỉ trao chứng từ gửi hàng cho người mua nếu như người mua trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền hối phiếu. Sơ đồ 1.4 Quy trình nghiệp vụ nhờ thu kèm chứng từ Ngân hàng chuyển chứng từ Ngân hàng thu và xuất trình chứng từ Người bán Người mua 2 4 4 3 Gửi hàng 4 1 Trong nhờ thu kèm chứng từ, người bán uỷ thác cho ngân hàng ngoài việc thu hộ tiền còn có việc nhờ ngân hàng khống chế chứng từ vận tải đối với người mua. Đây là sự khác nhau cơ bản giữa nhờ thu kèm chứng từ và nhờ thu trơn. Với cách khống chế này, quyền lợi của người bán được đảm bảo hơn. Tuy vậy, nhờ thu kèm chứng từ còn một số mặt yếu như sau: Người bán thông qua ngân hàng mới khống chế được quyền định đoạt hàng hoá của người mua nhưng chưa khống chế được việc trả tiền của người mua. Người mua có thể kéo dài việc trả tiền bằng cách chưa nhận chứng từ hoặc có thể không trả tiền cũng được, khi thị trường bất lợi với họ. Việc trả tiền còn quá chậm chạp, từ lúc giao hàng đến lúc nhận tiền có khi kéo dài vài tháng hoặc nửa năm. Trong phương thức này ngân hàng chỉ đóng vai trò là ngưòi trung gian thu tiền hộ, còn không có trách nhiệm đến việc trả tiền của người mua. Điều kiện trao chứng từ + Điều kiện D/P: Là điều kiện thanh toán trả ngay khi chứng từ được xuất trình. Ngân hàng thu hộ chỉ trao chứng từ thương mại khi nhà nhập khẩu thanh toán nhờ thu. Thông thường thì người trả tiền phải thanh toán trong vòng 3 ngày làm việc sau khi bộ chứng từ được xuất trình. Đối với điều kiện D/P , trong lệnh nhờ thu phải có chỉ thị “ Release Documént against Payment”. + Điều kiện D/P at X days: Trong thực tế có thể xảy ra trường hợp người nhập khẩu được yêu cầu ký chấp nhận hối phiếu nhưng chỉ nhận chứng từ khi thanh toán hối phiếu tại một thời điểm đến hạn. Điều kiện thanh toán như vậy gọi là “ Acceptance D/P hay D/P at X days sight”. + Điều kiện D/A: Là điều kiện mà người xuất khẩu cấp tín dụng cho người nhập khẩu. Thời hạn tín dụng chính là thời hạn của hối phiếu, hay còn gọi là “ thời hạn trả chậm – Usance”. Đối với điều kiện này, trong lệnh nhờ thu phải có chỉ thị “ Release Document against Acceptance”. Người nhập khẩu được yêu cầu chấp nhận hối phiếu, có nghĩa là phải ký chấp nhận thanh toán hối phiếu sau một số ngày nhất định. Khi đã ký chấp nhận, người nhập khẩu được nhận bộ chứng từ và đi nhận hàng. Thời điểm để tính thời hạn hối phiếu có thể là: Từ ngày nhìn thấy hối phiếu, tức từ ngày ký chấp nhận hối phiếu Từ ngày giao hàng được ghi trên hối phiếu Từ ngày ký phát hối phiếu Một ngày cụ thể trong tương lai. Phương thức thanh toán nhờ thu kèm chứng từ mang lại lợi thế cho bên phải trả. Người được nhận tiền thường bị trì hoãn việc thanh toán bởi vì lý do sai sót trong bộ chứng từ. Những lưu ý khi sử dụng phương thức thanh toán nhờ thu - Điều kiện liên quan đến hàng hoá: +Trong trường hợp hàng đến trước chứng từ, người mua có thể yêu cầu Ngân hàng cấp giấy đảm bảo với hãng chuyên chở để nhận hàng. Muốn có được giấy đảm bảo, người mua phải trao cho ngân hàng giấy cam kết. Trưởng tàu chỉ giao hàng khi có giấy đảm bảo. + Trong trường hợp người mua từ chối thanh toán và không nhận hàng, cách giải quyết đối với lô hàng đó cần chú ý: Uỷ thác ngay cho một cơ quan nào đó hay cho Ngân hàng đại lý lưu kho lô hàng bị từ chối thanh toán. Nếu uỷ thác chậm, chủ tàu có thể lưu kho lô hàng đó vào kho của hãng tàu. Cách giải quyết hàng hoá bị từ chối có thể: giảm giá hàng bán cho người mua nếu háng giao chậm, phẩm chất kém… bán cho người khác thông qua tổ chức trung gian, chuyển trả hàng về nước, bán đấu giá công khai. - Điều kiện chiết khấu bộ chứng từ nhờ thu hàng xuất + Việc chiết khấu được thực hiện không quá 360 ngày và áp dụng hình thức có truy đòi. + Khách hàng phải có đơn yêu cầu bằng văn bản đề nghị Ngân hàng chiết khấu. + Số tiền chiết khấu: Chứng từ phù hợp, số tiền chiết khấu không lớn hơn trị giá bộ chứng từ Chứng từ không phù hợp, số tiền chiết khấu không vượt quá 90% giá trị bộ chứng từ. Mức lãi suất chiết khấu được tính trên số ngày chiết khấu thực tế: từ ngày tài khoản khách hàng ghi Có số tiền chiết khấu đến ngày tất toán chiết khấu hoặc đến ngày khách hàng hoàn trả chiết khấu. 1.1.2.4. Tín dụng chứng từ L/C Phương thức tín dụng chứng từ là một sự thoả thuận, trong đó một ngân hàng (ngân hàng mở thư tín dụng) theo yêu cầu của khách hàng (người yêu cầu mở thư tín dụng) sẽ trả một số tiền nhất định cho một người khác (người hưởng lợi số tiền của thư tín dụng) hoặc chấp nhận hối phiếu do người này ký phát trong phạm vi số tiền đó khi người này xuất trình cho ngân hàng một bộ chứng từ thanh toán phù hợp với những quy định đề ra trong thư tín dụng. a) Các bên tham gia trong phương thức tín dụng chứng từ gồm có: - Người xin mở thư tín dụng là người mua, người nhập khẩu hàng hoá, hoặc là người mua uỷ thác cho một người khác. - Ngân hàng mở thư tín dụng là ngân hàng đại diện cho người nhập khẩu, nó cấp tín dụng cho người nhập khẩu. - Người hưởng lợi thư tín dụng là người bán, người xuất khẩu hay bất cứ người nào khác mà người hưởng lợi chỉ định. - Ngân hàng thông báo thư tín dụng là ngân hàng ở nước người hưởng lợi. b) Đặc điểm của phương thức tín dụng chứng từ - Thư tín dụng thương mại là một công cụ quan trọng của phương thức tín dụng chứng từ. - L/C là hợp đồng kinh tế độc lập chỉ của 2 bên là NH phát hành và người thụ hưởng. Mọi yêu cầu và chỉ thị của người xin mở L/C là do NH phát hành đại diện. - Về bản chất, L/C là 1 giao dịch hoàn toàn độc lập với hợp đồng mua bán. Khi chứng từ xuất trình là phù hợp thì NH phát hành phải thanh toán vô điều kiện cho nhà xuất khẩu, mặc dù trên thực tế hàng hoá có thể không được giao hoặc được giao không hoàn toàn đúng như ghi trên chứng từ. - Lợi ích của L/C là: Khả năng tài trợ vốn, cung cấp hành lang pháp luật cho thương mại quốc tế, đảm bảo kiểm tra chứng từ cẩn thận trước khi được gửi tới người mua. - Phương thức thanh toán L/C ràng buộc ngân hàng mở và các bên tham gia khá chặt chẽ, nó đảm bảo quyền lợi cho nhà xuất khẩu khi thực hiện giao hàng xong đúng số lượng và chất lượng cũng như thời gian quy định thì sẽ nhận được tiền trong thời gian mong muốn. Đối với nhà nhập khẩu, thì khi đã trả tiền họ sẽ nhận được hàng hoá đúng yêu cầu, đúng thời gian và địa điểm cần thiết. Chính vì vậy mà phương thức này hiện được dùng khá phổ biến như là công cụ thanh toán chính trong giao dịch thương mại quốc tế. c) Những nội dung chủ yếu của một thư tín dụng thương mại bao gồm những điều khoản sau đây: - Số hiệu, địa điểm và ngày mở. + Số hiệu: dùng để trao đổi thư từ điện tín có liên quan đến việc thực hiện thư tín dụng. + Địa điểm mở L/C: là nơi NH mở L/C viết cam kết trả tiền cho người xuất khẩu. + Ngày mở: là ngày bắt đầu phát sinh cam kết của NH mở L/C với người xuất khẩu, là ngày bắt đầu tính thời hạn hiệu lực của L/C. - Tên, địa chỉ của những người có liên quan đến phương thức tín dụng chứng từ - Số tiền của thư tín dụng + Vừa được ghi bằng số và bằng chữ, thống nhất với nhau, tên của đơn vị tiền tệ phải rõ ràng. Không nên ghi số tuyệt đối vì người xuất khẩu khó có thể giao hàng có giá trị đúng như L/C quy định. + Nên ghi số tiền theo một giới hạn mà người xuất khẩu có thể đạt được hoặc là một giới hạn chênh lệch hơn kém % của tổng số tiền. - Thời hạn hiệu lực, thời hạn trả tiền, thời hạn giao hàng - Những nội dung về hàng hoá - Những nội dung về vận tải, giao nhận hàng hoá - Những chứng từ người xuất khẩu phải xuất trình. - Bộ chứng từ bao gồm: + Bản gốc thư tín dụng + Hoá đơn thương mại + Giấy tờ bảo hiểm + Vận đơn + Giấy chứng nhận kiểm định, giấy chứng nhận xuất xứ + Bản kê khai hàng hoá + Một số giấy tờ khác theo yêu cầu của người nhập khẩu Sơ đồ 1.5 Quy trình nghiệp vụ phương thức tín dụng chứng từ Ngân hàng mở L/C Ngân hàng thông báo L/C Người nhập khẩu Người xuất khẩu 4 2 5 6 6 5 3 8 7 1 Người nhập khẩu làm đơn xin mở thư tín dụng gửi đến ngân hàng của mình yêu cầu mở một thư tín dụng cho người xuất khẩu hưởng. Căn cứ vào đơn xin mở thư tín dụng, ngân hàng mở thư tín dụng sẽ lập một thư tín dụng và thông báo qua ngân hàng đại lý của mình ở nước người xuất khẩu thông báo việc mở thư tín dụng và chuyển thư tín dụng đến người xuất khẩu. Khi nhận được thông báo này, ngân hàng thông báo sẽ thông báo cho người xuất khẩu toàn bộ nội dung thông báo về việc mở thư tín dụng đó, và khi nhận được bản gốc thư tín dụng thì chuyển ngay cho người xuất khẩu. Người xuất khẩu nếu chấp nhận thư tín dụng thì tiến hành giao hàng, nếu không thì tiến hành đề nghị ngân hàng mở L/C sửa đổi, bổ sung thư tín dụng cho phù hợp với hợp đồng. Sau khi giao hàng, người xuất khẩu lập bộ chứng từ theo yêu cầu của thư tín dụng xuất trình thông qua ngân hàng thông báo cho ngân hàng mở thư tín dụng xin thanh toán. Ngân hàng mở thư tín dụng kiểm tra bộ chứng từ, nếu thấy phù hợp với thư tín dụng thì tiến hành trả tiền cho người xuất khẩu. Nếu thấy không phù hợp, ngân hàng từ chối thanh toán và gửi trả lại toàn bộ chứng từ cho người xuất khẩu. Ngân hàng mở thư tín dụng đòi tiền người nhập khẩu và chuyển bộ chứng từ cho người nhập khẩu sau khi nhận được tiền hoặc chấp nhận thanh toán. Người nhập khẩu kiểm tra chứng từ, nếu thấy phù hợp với thư tín dụng thì trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền, nếu không phù hợp thì có quyền từ chối trả tiền. d) Các loại thư tín dụng thương mại gồm có: + Theo công dụng của L/C: L/C có thể huỷ ngang: loại L/C mà người mở (nhà nhập khẩu) có quyền đề nghị NH phát hành sửa đổi, bổ sung hoặc huỷ bỏ bất cứ lúc nào mà không cần có sự chấp thuận và thông báo trước cho người thụ hưởng (người xuất khẩu). L/C không thể huỷ ngang: là L/C sau khi đã mở thì NH phát hành không được sửa đổi, bổ sung hay hủy bỏ trong thời hạn hiệu lực của L/C nếu không có sự đồng thuận của người thụ hưởng và NH xác nhận (nếu có). Thư tín dụng xác nhận: là loại L/C không thể huỷ ngang, được 1 NH khác xác nhận, nghĩa là ngoài cam kết thanh toán của NH phát hành L/C còn có thêm sự cam kết thanh toán của NH xác nhận, NH xác nhận có thể là NH thông báo hoặc là một NH thứ ba tuỳ theo thoả thuận giữa người mua, người bán và NH phát hành L/C. Đây là loại L/C đảm bảo nhất cho nhà xuất khẩu. + Căn cứ vào thời hạn thanh toán của L/C L/C trả ngay: là loại L/C không thể huỷ ngang và phải thanh toán ngay khi hối phiếu được xuất trình. L/C trả chậm: là loại L/C trong đó NH phát hành cam kết thanh toán cho người hưởng lợi số tiền của thư tín dụng một số ngày sau khi bộ chứng từ hoàn hảo được xuất trình hoặc sau ngày giao hàng. Gồm 2 dạng: - L/C có kỳ hạn: là loại L/C không thể huỷ ngang trong đó NH phát hành sẽ chấp nhận hối phiếu có kỳ hạn do người hưởng lợi ký phát khi họ xuất trình được bộ chứng từ hoàn hảo. Những hối phiếu này nhà xuất khẩu có thể giữ cho đến thời hạn thanh toán và lúc đấy trình nộp NH để nhận tiền hoặc bán- chuyển nhượng trên thị trường. - L/C trả dần: là loại L/C không thể huỷ ngang trong đó quy định người hưởng sẽ được thanh toán dần toàn bộ số tiền của L/C theo những thời hạn đã quy định rõ trong L/C đó. Loại L/C này không đòi hỏi hối phiếu do người bán ký phát. L/C chấp nhận: là loại L/C trong đó NH phát hành L/C thực hiện chấp nhận hối phiếu hoặc chỉ định bên thứ 3 chấp nhận hối phiếu, với điều kiện người thụ hưởng xuất trình bộ chứng từ theo quy định của L/C. + Một số loại L/C đặc biệt L/C có điều khoản đỏ: là L/C mà NH phát hành cho phép NH thông báo ứng trước cho người thụ hưởng để mua hàng hóa nguyên liệu phục vụ sản xuất hàng hoá theo L/C đã mở. L/C tuần hoàn: là L/C không thể huỷ ngang mà sau khi đã sử dụng hết giá trị của nó hoặc đã hết hạn thời hạn hiệu lực thì nó lại có giá trị như cũ và tiếp tục được sử dụng một cách tuần hoàn trong một thời hạn nhất định cho đến khi tổng giá trị hợp đồng được thực hiện. L/C chuyển nhượng: là L/C không huỷ ngang, người hưởng lợi thứ nhất chuyển nhượng một phần hay toàn bộ nghĩa vụ thực hiện L/C cũng như quyền đòi tiền mà mình có được cho những người hưởng lợi thứ hai, những người này nhận một phần của thương vụ. L/C giáp lưng (back to back): khi người thụ hưởng nhận được một L/C (L/C gốc) không phải L/C chuyển nhượng song không thể tự mình cung cấp hàng hoá, khi đó họ có thể thoả thuận NH của mình phát hành một L/C thứ hai (L/C giáp lưng) với nội dung tương tự cho người cung cấp hàng hóa. L/C dự phòng: thực chất là một hình thức bảo lãnh của NH 1.2. Những vấn đề cơ bản về hiệu quả hoạt động TTQT của NHTM Để đánh giá hiệu quả hoạt động TTQT một cách đầy đủ và toàn diện, ta không chỉ xem xét tính hiệu quả ở góc độ riêng Ngân hàng mà phải xem xét cả về góc độ kinh tế và xã hội.Vì vậy, để đánh giá hiệu quả hoạt động, có thể đưa ra hai nhóm : Nhóm chỉ tiêu đánh giá định lượng và Nhóm chỉ tiêu đánh giá định tính. 1.2.1 Các chỉ tiêu đánh giá định lượng - Doanh thu, chi phí, lợi nhuận thu được từ hoạt động TTQT Ngân hàng là tổ chức kinh tế, hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận. Vì vậy, lợi nhuận là chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá và phản ánh hiệu quả hoạt động TTQT. Doanh thu từ hoạt động TTQT là số tiền thực tế ngân hàng thu được từ hoạt động TTQT, bằng tổng phí thu được: phí thông báo L/C, phí mở L/C, phí sửa đổi L/C... Chi phí cho hoạt động TTQT là tất cả chi phí mà ngân hàng phải bỏ ra để phục vụ, phát triển hoạt động TTQT: chi phí điện SWIFT, chi phí trang thiết bị, chi phí nhân viên thanh toán. Lợi nhuận thu được từ hoạt động TTQT là phần ngân hàng thu được sau khi đã trừ đi các khoản chi phí cho hoạt động này - Doanh số TTQT Là tổng giá trị các khoản thanh toán quốc tế. Doanh số TTQT = Doanh số thanh toán NK + Doanh số thanh toán XK DSTT XK : Doanh số báo có hàng XK từ nghiệp vụ TTQT DSTT NK : Giá trị thanh toán theo nghiệp vụ TTQT tại ngân hàng. Chỉ tiêu này cho thấy khả năng hoạt động TTQT của ngân hàng. Doanh số thanh toán cao chứng tỏ các nghiệp vụ nhiều và giá trị món thanh toán cao, do đó thấy khách hàng tin tưởng ngân hàng và ngân hàng thu hút được nhiều khách hàng. - Số món thanh toán quốc tế qua ngân hàng Một trong những mục tiêu của ngân hàng là có được doanh số thanh toán quốc tế ngày càng cao.Vì vậy, ngân hàng cần tăng được số món thanh toán quốc tế qua ngân hàng. Số món thanh toán qua ngân hàng tăng phản ánh khách hàng ngày càng tin tưởng vào ngân hàng, và tìm đến với ngân hàng nhiều hơn. - Mạng lưới ngân hàng đại lý được mở rộng Để hoạt động TTQT, có hiệu quả, tránh rủi ro và có thông tin về đối tác của khách hàng một cách chính xác nhất, các ngân hàng phải có một hệ thống ngân hàng đại lý phát triển với số lượng lớn, rộng khắp; có mối quan hệ với nhiều quốc gia, châu lục trên thế giới. Mặt khác, ngân hàng còn có thể có được thông tin chính xác và nhanh nhất về tình hình tài chính của đối tác khách hàng, tránh được những rủi ro có thể xảy ra. - Chi phí rủi ro phát sinh mà ngân hàng phải bồi thường Trong quá trình TTQT, ngân hàng có thể gặp các rủi ro phát sinh như: nhà nhập khẩu không thanh toán hoặc từ chối thanh toán, hay không đủ khả năng thanh toán cho ngân hàng.... Khi rủi ro này phát sinh sẽ làm tăng chi phí trong hoạt động TTQT của ngân hàng, khi đó lợi nhuận từ hoạt động này của ngân hàng giảm. 1.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá định tính - Việc tăng cường và củng cố nguồn vốn ngoại tệ cho ngân hàng. Khi thực hiện nghiệp vụ TTQT, mọi nguồn thu ngoại tệ từ nước ngoài hoặc chi ngoại tệ để thanh toán cho nước ngoài, các NHTM đều phải thực hiện thông qua tài khoản NOSTRO – tài khoản tiền gửi ngoại tệ của mình tại nước ngoài. Hoạt động TTQT càng phát triển thì doanh số giao dịch qua tài khoản NOSTRO này sẽ ngày càng nhiều. Đặc biệt, khi doanh số thanh toán hàng xuất khẩu càng cao thì nguồn vốn ngoại tệ thu về trên tài khoản NOSTRO sẽ càng lớn và số dư tiền gửi ngoại tệ của NHTM tại nước ngoài sẽ càng cao. Đây chính là hiệu quả mà hoạt động TTQT đã mang lại cho hoạt động kinh doanh ngân hàng. - Số vụ tranh chấp trong thanh toán quốc tế Trong thanh toán quốc tế cũng có thể xảy ra những tranh chấp, gây đến rủi ro cho ngân hàng, dẫn đến doanh thu từ hoạt động này giảm. Mặt khác, những vụ tranh chấp đó còn làm giảm uy tín của ngân hàng. Vì vậy, số vụ tranh chấp trong thanh toán quốc tế cũng phản ánh chất lượng và hiệu quả thanh toán quốc tế của ngân hàng. - Thương hiệu của ngân hàng Thương hiệu của ngân hàng ngày càng được nhiều người biết đến, khách hàng ngày càng tăng một cách ổn định hay sự hài lòng của khách hàng đối với ngân hàng. - Chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của NHTM Hiệu quả hoạt động TTQT được đánh giá thông qua việc nâng cao chất lượng tín dụng xuất nhập khẩu của NHTM. Khi ngân hàng cho doanh nghiệp vay tiền để mua hàng xuất khẩu, hoặc cho vay trên cơ sở đảm bảo bộ chứng từ xuất khẩu theo L/C, ngân hàng sẽ thu lãi trên khoản vốn đã cho vay này. Hoạt động TTQT càng phát triển thì các khoản tín dụng này sẽ càng nhiều và ngân hàng sẽ càng thu được nhiều lãi và phí dịch vụ từ những hoạt động cho vay này. Ngoài ra, ngân hàng cần tăng cường và hỗ trợ nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu. Đối với chỉ tiêu này cần đề cập đến mối quan hệ lượng hóa giữa doanh số TTQT với doanh số tài trợ xuất nhập khẩu qua các thời kỳ. 1.3. Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động TTQT của NHTM 1.3.1. Nhân tố khách quan a) Xu thế hội nhập, phát triển kinh tế của thế giới và khu vực Trên thế giới hòa bình, hợp tác, và phát triển vẫn là xu thế lớn. Kinh tế thế giới và khu vực hiện nay đang trong giai đoạn khó khăn và nhiều yếu tố bất trắc khó lường. Toàn cầu hóa kinh tế là một xu thế khách quan, tạo ra cơ hội phát triển cũng như chứa đựng nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây khó khăn, thách thức lớn cho các quốc gia, nhất là các nước đang phát triển. Có ba hình thức hội nhập chủ yếu là : các hiệp định kinh tế thương mại song phương, hình thành các khối kinh tế khu vực và những tổ chức kinh tế toàn cầu. Hội nhập giúp loại bỏ những lệch lạc trong phân bổ các nguồn lực giữa các quốc gia, đặc biệt tạo điều kiện cho quốc gia tham gia hội nhập phát huy lợi thế so sánh của mình, đẩy mạnh sản xuất trong nước, tăng khả năng thoả mãn nhu cầu trong nước và phục vụ xuất khẩu. Đồng thời, nó cũng mở ra những cơ hội kinh doanh mới cho các doanh nghiệp trong nước trên cơ sở mở rộng nguồn vốn đầu tư và tiếp cận với công nghệ tiên tiến, hiện đại. Tuy nhiên, hội nhập cũng đặt các doanh nghiệp trong nước trước những cạnh tranh mới, gay gắt hơn từ bên ngoài, buộc họ phải lựa chọn những phương thức kinh doanh sao cho phù hợp nhất để có thể tồn tại và phát triển vững mạnh. b) Môi trường chính trị - kinh tế Môi trường chính trị Môi trường chính trị liên quan đến chiến tranh, bạo động, khủng bố, xung đột tôn giáo, đảo chính, biểu tình….. Sự ổn định về chính trị sẽ tạo điều kiện cho nền kinh tế của một nước phát triển, trên cơ sở đó các hoạt động thương mại quốc tế sẽ phát triển. Môi trường chính trị càng ổn định thì mức độ an toàn trong đầu tư sẽ càng lớn và sẽ càng làm cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm bỏ vốn vào kinh doanh. Cơ hội mở rộng các hoạt động TTQT tăng kéo theo các hoạt động thanh toán qua ngân hàng tăng, qua đó thúc đẩy hoạt động TTQT của các ngân hàng phát triển. Mọi sự rủi ro về chính trị như chiến tranh, cấm vận kinh tế đều có ảnh hưởng đến hoạt động thương mại quốc tế, ảnh hưởng đến việc thanh toán tiền hàng trong TTQT. Môi trường kinh tế Môi trường kinh tế bao gồm: Chính sách quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nước, tốc độ tăng trưởng kinh tế, hệ số mở cửa nền kinh tế (Tỷ lệ dân số XNK/GDP), môi trường đầu tư nước ngoài, sự linh hoạt, mức độ mở cửa và độ liên kết của thị trường tài chính trong nước với thị trường tài chính quốc tế, tầm cỡ trung tâm tài chính quốc tế của Quốc gia; thị trường tài chính, tiền tệ trong nước, cán cân TTQT…….. Môi trường kinh tế ổn định sẽ giúp cho các NHTM tránh được những rủi ro trong quá trình hoạt động. Pháp chế nội địa và quốc tế trong lĩnh vực TTQT Trong thanh toán quốc tế luôn chứa đựng những rủi ro, những tranh chấp và nó tỷ lệ thuận với sự hòa nhập ngày càng rộng, càng nhiều, càng sâu vào nền kinh tế khu vực và quốc tế. Do vậy, pháp luật của mỗi quốc gia cần phải có những quy định cụ thể điều chỉnh mối quan hệ này trong sự tương quan hợp lý với thông lệ quốc tế. Hiện tại các ngân hàng chỉ thực hiện theo quy định của UCP 600 là chủ yếu. Trong hoạt động thanh toán quốc tế có nhiều bên tham gia và thuộc các quốc gia khác nhau, mỗi bên tham gia sẽ chịu sự chi phối bởi luật pháp quốc gia, chính vì vậy khi tham gia vào quan hệ thanh toán này phải nghiên cứu luật pháp của nước sở tại, phong tục tập quán của mỗi nước.Do đó nếu không tôn trọng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thanh toán của bên nhập khẩu và khả năng tăng hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. d) Rủi ro trong TTQT Rủi ro trong TTQT là những rủi ro phát sinh trong quá trình thực hiện TTQT liên quan đến các giao dịch ._.