Nâng cao chất lượng cho vay của Ngân hàng thương Mại trong nền kinh tế

lêi nãi ®Çu §Êt n­íc ta hiÖn nay ®ang tiÕn hµn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, nÒn s¶n xuÊt cña chóng ta cßn ë møc ®é thÊp, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cßn l¹c hËu. V× vËy, vÊn ®Ò quan träng hiÖn nay ®Æt ra ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp lµ ph¶i chó träng ®Çu t­ më réng tµi s¶n cè ®Þnh, ®Çu t­ theo chiÒu s©u, nh»m hiÖn ®¹i ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ, hoµn thµnh vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x· héi. Muèn thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, c¸c Doanh nghiÖp cÇn ph¶i sö dông ®Õn mét khèi l­îng vèn kh¸ lín. Nguån vèn mµ c¸c Doanh nghiÖp dïng ®Ó ®Çu t­ cã thÓ lµ : nguån vèn tù cã, vèn cña nhµ n­íc, vèn vay Ng©n hµng... HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng víi nguån vèn chñ yÕu dùa vµo nguån vèn vay ng©n hµng. Theo mét b¸o c¸o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, cã ®Õn 80 – 90% vèn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh tõ vèn vay ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn h¹n hÑp, ch­a thÓ cÊp ®ñ vèn ph¸p ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp, nguån vèn tù bæ sung cña c¸c doanh nghiÖp c¸c n¨m qua chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá. Cã thÓ nãi, gÇn 7000 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh 388 vµ ®­îc thµnh lËp míi ®Õn nay ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn, chÝnh v× thÕ c¸c doanh nghiÖp ph¶i ho¹t ®éng nhê vµo nguån vèn vay cña c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông. Tuy nhiªn, xung quanh nghiÖp vô cho vay cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) ®ang cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò tån ®äng g©y nªn nhiÒu h¹n chÕ cho b¶n th©n NHTM còng nh­ cho doanh nghiÖp. Nh­ vËy vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nghiÖp vô cho vay cña NHTM, gãp phÇn cung cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc? Trong bµi viÕt nµy, em xin tr×nh bµy vÒ ®Ò tµi “N©ng cao chÊt l­îng cho vay cña NHTM trong nÒn kinh tÕ”. Bµi viÕt gåm cã ba phÇn: Ch­¬ng I : Tæng quan vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ nghiÖp vô cho vay. Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò cho vay ë ViÖt Nam - Ch­¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng nghiÖp vô cho vay. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu trong bµi viÕt nµy chñ yÕu gåm c¸c v¨n b¶n, chÕ ®é cña Nhµ N­íc còng nh­ thùc tÕ ho¹t ®éng cho vay trong vµi n¨m gÇn ®©y. §©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p, vµ do tr×nh ®é cßn cã nhiÒu h¹n chÕ nªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, ®ßi hái sau nµy cÇn cã sù nghiªn cøu s©u h¬n c¶ vÒ lý luËn lÉn thùc tiÕn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o NguyÔn H÷u Tµi ®· h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi. Ch­¬ng I: tæng quan vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ nghiÖp vô cho vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i I .Ng©n hµng th­¬ng m¹i ¥ hÇu hÕt c¸c n­íc, c¸c ng©n hµng trung ­¬ng vµ chØ cã c¸c ng©n hµng trung ­¬ng míi cã thÓ ph¸t hµnh tiÒn. Song, nÕu nh­ b¹n céng tÊt c¶ mÖnh gi¸ cña c¸c tµi kho¶n sÐc vµ tµi kho¶n tiÕt kiÖm ë trong n­íc, chóng sÏ cho mét tæng sè lín h¬n nhiÒu so víi sè tiÒn ®­îc in. VËy sè tiÒn thªm nµy ë ®©u ra ? Thùc tÕ, cung tiÒn ®­îc t¹o ra do sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c ng©n hµng vµ ng©n hµng trung ­¬ng. Chóng ta b¾t ®Çu b»ng viÖc xem xÐt mét sè khÝa c¹nh vÒ lÞch sö vµ thÓ chÕ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. 1.Qu¸ tr×nh ra ®êi cña ng©n hµng Nguån gèc cña Ng©n hµng khëi ®Çu tõ qu¸ khø xa x­a cña lÞch sö. Nh÷ng nhµ nghiªn cøu ®· t×m thÊy nã trong nh÷ng thÓ chÕ cã tõ hµng ngh×n n¨m tr­íc c«ng nguyªn, c¸c nhµ hµi h­íc coi nã nh­ “mét nghÒ cæ nhÊt trªn thÕ giíi”. Tuy nhiªn C.Mark cho r»ng ng©n hµng th­¬ng m¹i ra ®êi tõ c¸c nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp trong nhãm c¸c nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp t¸ch ra mét nhãm lµm viÖc chuyÓn, ®æi tiÒn gi÷a c¸c quèc gia, c¸c vïng. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc chuyÓn ®æi tiÒn ®ã, ng­êi ta n¾m ®­îc mét quü tiÒn nhµn rçi nµo ®ã vµ hä thÊy tèt nhÊt lµ sö dông cho vay hoÆc ®Çu t­ ®Ó thu thªm mét kho¶n lîi nhuËn. Trong khi ®ã c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i l¹i cho r»ng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ra ®êi tõ c¸c nhµ thî kim hoµn vµ tr¶i qua mét thêi kú gåm ba giai ®o¹n : + Giai ®o¹n c¸c nhµ thî vµng chØ thùc hiÖn chøc n¨ng nhËn tiÒn göi vµ gi÷ hé vµng cho kh¸ch hµng, th«ng qua viÖc nµy hä nhËn ®­îc mét kho¶n hoa hång. §Æc tr­ng cña giai ®o¹n nµy lµ c¸c thî kim hoµn gi÷ l¹i 100% sè tiÒn hoÆc sè vµng kh¸ch hµng göi. Nh­ vËy kho chøa tiÒn cña c¸c thî kim hoµn còng gièng nh­ nh÷ng kho hµng th«ng th­êng kh¸c. + Giai ®o¹n c¸c nhµ thî vµng nhËn thÊy viÖc gi÷ l¹i 100% tiÒn göi cña kh¸ch lµ kh«ng cÇn thiÕt v× viÖc mäi kh¸ch hµng rót tiÒn cïng mét lóc lµ kh«ng xaû ra th­êng xuyªn. H¬n n÷a, hµng ngµy cã mét sè ng­êi rót tiÒn ra nh­ng ®ång thêi còng cã mét sè ng­êi göi tiÒn vµo. V× vËy hä quyÕt ®Þnh gi÷ l¹i mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh nµo ®ã trong trong sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng, nh»m b¶o ®¶m kh¶ n¨ng chi tr¶ tiÒn th­êng xuyªn. PhÇn lín sè tiÒn cßn l¹i ®­îc ®em cho vay hoÆc ®Çu t­. + Giai ®o¹n c¸c nhµ thî vµng võa cho vay vµ ®Çu t­ võa më réng ra nh÷ng lÜnh vùc dÞch vô kh¸c nh­ chuyÓn tiÒn hé, thanh to¸n cho kh¸ch hµng, mua b¸n hé tiÒn n­íc ngoµi,... Cã thÓ nãi ng©n hµng chØ xuÊt hiÖn khi cã ba nghiÖp vô : nhËn tiÒn göi, cho vay ®Çu t­, dÞch vô thanh to¸n. Tõ ®ã ta cã kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th­¬ng m¹i : lµ tæ chøc kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng mµ ho¹t ®éng chñ yÕu, th­êng xuyªn cña nã lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, ®Çu t­ ®Ó chiÕt khÊu vµ ®Ó lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. ChiÕt khÊu lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i mua l¹i nh÷ng kú phiÕu th­¬ng m¹i cña kh¸ch hµng. §Çu t­ lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i sö dông vèn víi tÝnh chÊt hîp t¸c kinh doanh cã thÓ víi c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng kh¸c theo ph­¬ng thøc cïng chia sÎ rñi ro vµ ph©n chia lîi nhuËn. Ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn khi mét doanh nghiÖp më tµi kho¶n ë ng©n hµng cã sè d­, ng©n hµng sÏ sö dông sè d­ ®ã ®Ó thanh to¸n cho kh¸ch hµng hé doanh nghiÖp. 2. Ph©n lo¹i ng©n hµng : Cã nhiÒu tiªu thøc ®Ó dùa vµo ®ã ph©n lo¹i ng©n hµng. - Theo h×nh thøc së h÷u : + Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh : lµ c¸c ng©n hµng cã vèn ®iÒu lÖ 100% cña nhµ n­íc. HiÖn nay, ViÖt Nam cã bèn ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lµ : ®Çu t­ ph¸t triÓn, c«ng th­¬ng, ngo¹i th­¬ng, n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. + Ng©n hµng cæ phÇn : lµ ng©n hµng cã vèn ®iÒu lÖ do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp. C¸c cæ ®«ng cã thÓ lµ t­ nh©n hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña nhµ n­íc. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn t­ nh©n th× c¸c cæ ®«ng chØ gåm cã c¸c t­ nh©n. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn hçn hîp th× c¸c cæ ®«ng gåm cã c¶ c¸c t­ nh©n vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc. - Theo chuyªn ngµnh : + Ng©n hµng n«ng nghiÖp + Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng + Ng©n hµng c«ng th­¬ng + Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Trong nÒn kinh tÕ ng©n hµng th­¬ng m¹i ®a sè ®­îc hiÓu lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Nh­ng hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam lµ hÖ thèng ng©n hµng nhµ n­íc. 3. Chøc n¨ng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i - Chøc n¨ng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ – tÝn dông vµ ng©n hµng nh»m môc tiªu thu lîi nhuËn. KÓ tõ khi trong nÒn kinh tÕ – x· héi cã hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, th× chøc n¨ng cña c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng ®­îc ph©n ®Þnh mét c¸ch râ rµng. Sù ph©n ®Þnh ®ã ®­îc chØ râ b»ng luËt. Ng©n hµng Trung ­¬ng chØ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vÒ mÆt nhµ n­íc. Môc tiªu cña ng©n hµng Trung ­¬ng lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ thùc hiÖn b¶o ®¶m sù an toµn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Trong khi ®ã, ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· thùc hiÖn viÖc dÉn vèn tõ nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng cho vay ®Õn ng­êi muèn vay trong nÒn kinh tÕ. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng cho vay, ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n nh­ chuyÓn tiÒn, m«i giíi t­ vÊn cho kh¸ch hµng ... - Chøc n¨ng t¹o ra tiÒn göi. L­îng tiÒn cung øng bao gåm tiÒn l­u hµnh vµ tiÒn göi sÐc. TiÒn l­u hµnh lµ giÊy b¹c do ng©n hµng Trung ­¬ng ph¸t hµnh, th«ng th­êng chØ chiÕm kho¶ng 5% trong tæng sè c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. TiÒn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tiÒn göi sÐc ®­îc t¹o ra th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng. TiÒn göi sÐc = tiÒn dù tr÷ / tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc TiÒn göi sÐc th­êng chiÕm kho¶ng 90% - 95% trong l­îng cung øng tiÒn. II.Cho vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Cho c¸c kh¸ch hµng vay, ng©n hµng ®ãng vai trß chñ nî. NhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, ng©n hµng ®ãng vai trß ng­êi ®i vay. Th«ng qua nghiÖp vô nµy, ng©n hµng ®· mang l¹i lîi Ých cho c¶ hai phÝa. Ng­êi göi tiÒn ®· gãp cho nÒn kinh tÕ mét sè vèn vµ thu ®­îc lîi tøc, ng­êi ®i vay cã vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. Vµ tÊt nhiªn, ng©n hµng còng thu ®­îc lîi nhuËn. 1. ThuyÕt cho vay th­¬ng m¹i Theo häc thuyÕt cho vay th­¬ng m¹i, hay cßn ®­îc gäi lµ luËn ®iÓm vÒ c¸c th­¬ng phiÕu thùc, kho¶n cho vay th­¬ng m¹i ph¶i lµ kho¶n cho vay ng¾n h¹n, cã kh¶ n¨ng tù hoµn tr¶, cã kh¶ n¨ng tù thanh to¸n. “ Cã kh¶ n¨ng tù hoµn tr¶ ” ®­îc lý gi¶i lµ nguån tiÒn dù tÝnh tr¶ nî ph¶i ®­îc xuÊt hiÖn cïng thêi ®iÓm víi ho¹t ®éng ®­îc tiÕn hµnh b»ng kho¶n ®i vay. ThÝ dô : kho¶n cho c¸c h·ng, c¸c c¸ nh©n vay ®Ó mua hµng. Khi ®­îc sö dông mua hµng, ®· lµm n¶y sinh nguån tiÒn tr¶ nî gèc vµ l·i. Ngµy nay, c¸c ng©n hµng kh«ng cßn tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c cña c¸c häc thuyÕt nµy. Häc thuyÕt thùc sù chøa ®ùng nh÷ng khiÕm khuyÕt vÒ mÆt lý luËn. Sai lÇm c¬ b¶n cña nã lµ kh«ng cã bÊt cø mét kho¶n cho vay nµo cã ®­îc kh¶ n¨ng tù trang tr¶i, tù thanh to¸n mét c¸ch tù ®éng, v× chóng lu«n lu«n ph¶i ë trong mét hÖ thèng vµ chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c. ThÝ dô : do mét ®iÒu kiÖn nµo ®ã, ng­êi tiªu dïng kh«ng thÓ mua hµng, th× râ rµng kh¶ n¨ng tù hoµn tr¶ kh«ng cã tÝnh hiÖn thùc. Trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n tiÒn mÆt, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu ph¶i coi viÖc chuyÓn ®æi c¸c chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu kho b¹c...lµ c¸c h×nh thøc h÷u hiÖu h¬n. ViÖc h¹n chÕ nghiÖp cô Cã b»ng c¸ch cÊp mét sè tÝn dông th­¬ng m¹i ng¾n h¹n sÏ cñng cè tÝnh æn ®Þnh, n©ng thªm møc ®é an toµn cho toµn hÖ thèng. Theo quan ®iÓm cña häc thuyÕt cÇn th«ng qua khèi l­îng tÝn dông lÉn tæng khèi l­îng tiÒn tÖ ( d­¬Ý d¹ng tiÒn göi hay kú phiÕu ng©n hµng ), ®Ó t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu tiÒn cho vay trong c¸c giai ®o¹n cña mét chu kú. ThÝ dô : trong thêi kú h­ng thÞnh kinh tÕ, nh÷ng ng­êi b¶o vÖ häc thuyÕt nµy ®­a ra quan ®iÓm kh¸ch hµng cã thÓ cho vay theo hai c¸ch : cung cÊp tiÒn cho kh¸ch b»ng c¸ch hoÆc n©ng sè d­ c©n ®èi trªn tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng thêi h¹n, hoÆc ph¸t hµnh kú phiÕu ng©n hµng. ViÖc xuÊt hiÖn tiÒn “ bæ sung ” sÏ kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Song trong mäi t×nh huèng tæng khèi l­îng tiÒn cho vay chØ ®­îc xÊp xØ víi tæng khèi l­îng tµi s¶n Nî cña Ng©n hµng. Theo häc thuyÕt, vai trß quyÕt ®Þnh tÝnh æn ®Þnh kinh tÕ ph¶i lµ sè l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng ®¶m b¶o æn ®Þnh trong suèt chu kú, ®Æc biÖt trong thêi kú suy tho¸i. HiÖn nay yÕu tè ®¶m b¶o møc ®é an toµn vµ tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng kh«ng phô thuéc vµo c¸c møc ®é h¹n chÕ lo¹i h×nh cho vay, mµ phô thuéc vµo thùc tÕ b¶o hiÓm tiÒn cho vay. Do vËy cÇn cã nh÷ng h×nh thøc cho vay ®¶m b¶o ®­îc nguån vèn cña ng©n hµng. 2. C¸c vÊn ®Ò chung 1.0- C¸c lo¹i h×nh cho vay Ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ ®­îc xem xÐt trªn nhiÒu tiªu thøc. Theo tiªu thøc thêi gian ta cã tÝn dông ng¾n, trung vµ dµi h¹n. Theo tÝnh chÊt huy ®éng, chia ra tÝn dông cã thÓ huy ®éng vµ tÝn dông kh«ng thÓ huy ®éng ( cã thÓ v¸n l¹i vµ kh«ng thÓ b¸n l¹i ). TÝn dông cã thÓ d­íi h×nh thøc cho vay tiÒn, hoÆc dùa trªn viÖc chuyÓn nh­îng tr¸i quyÒn. Cho vay tiÒn lµ mét lo¹i hîp ®ång kinh tÕ. Ng­êi cho vay cam kÕt giao cho ng­êi vay mét kho¶n tiÒn vµ ng­êi vay cam kÕt hoµn tr¶ gèc vµ laÜ theo mét l·i suÊt quy ®Þnh vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Cho vay trªn c¬ së chuyÓn nh­îng tr¸i quyÒn lµ h×nh thøc kh¸ch hµng lµ chñ mét tr¸i phiÕu cã kú h¹n nh­ng muèn cã vèn ngay lËp tøc, nªn hä yªu cÇu ng©n hµng cÊp cho ngay sè tiÒn ®ã, trõ ®i phÇn tr¶ l·i. Hä chuyÓn nh­îng tr¸i quyÒn cho ng©n hµng. Khi ®Õn h¹n, ng©n hµng sÏ ®ßi ng­êi cã tr¸ch nhiÖm ph¶i thanh to¸n tr¸i phiÕu ®ã. Tr¸i phiÕu ®­îc sö dông phæ biÕn lµ kú phiÕu. HiÖn nay, phÇn lín c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu thùc hiÖn cho vay trªn c¬ së kú phiÕu. Trªn kú phiÕu, th«ng th­êng mét c¸ nh©n, hay mét h·ng, mét tæ chøc cña chÝnh phñ(®­îc gäi lµ ng­êi ph¸t hµnh kú phiÕu ) kh¼ng ®Þnh b»ng v¨n b¶n tr¸ch nhiÖm bÊt kh¶ kh¸ng tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng­êi gi÷ kú phiÕu vµo mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Th«ng th­êng khi nhËn kú phiÕu, ng©n hµng chØ cho vay 75% tæng gÝa trÞ kú phiÕu. Khi ng­êi ph¸t hµnh kú phiÕu kh«ng tr¶ ®óng h¹n ng©n hµng cã quyÒn khëi tè theo luËt tè tông. Kú phiÕu kh«ng chØ ®­îc lËp trªn c¬ së cã giao dÞch thùc vÒ hµng ho¸ mµ cßn cã thÓ lËp trªn c¬ së nghiÖp vô tµi chÝnh ( cho nhau vay vèn ), nh»m ®Ó nhËn mét sè tiÒn b»ng c¸ch chiÕt khÊu hay dïng kú phiÕu lµm vËt thÕ chÊp. §Ó b¶o ®¶m thu ®­îc tiÒn vay, ng©n hµng th­êng yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i thÕ chÊp b»ng c¸c giÊy tê chøng nhËn quyÒn së h÷u bÊt ®éng s¶n, cæ phiÕu, thÎ tiÕt kiÖm, giÊy tê b¶o hiÓm... hoÆc giÊy tê x¸c nhËn quyÒn së h÷u « t«, c¸c lo¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ vµ cã ph¶i thêi h¹n sö dông l©u dµi ( ®­îc mua ) trong thêi h¹n vay tiÒn ... NÕu kh¸ch hµng kh«ng hoµn tr¶ ®óng thêi h¹n, ng©n hµng cã quyÒn ph¸t m¹i sè tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu nî. HiÖn nay kh¸ch hµng cã xu h­íng dïng chøng kho¸n lµm vËt thÕ chÊp v× ®èi víi lo¹i cho vay nµy ng©n hµng thu lîi tøc kh«ng cao. Thªm vµo ®ã, kh¸ch hµng vÉn gi÷ ®­îc quyÒn lîi cña m×nh do chøng kho¸n ®em l¹i. Trong c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, tiÒn vay cã thÕ chÊp Ýt rñi ro nªn chÞu l·i suÊt thÊp h¬n lo¹i cho vay kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. §èi víi c¸c kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, ng©n hµng th­êng chi vay kh«ng cã b¶o ®¶m. 1.1- H¹n møc tÝn dông Theo luËt ®Þnh, ng©n hµng kh«ng ®­îc cho mét kh¸ch hµng vay v­ît qu¸ mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh so víi vèn tù cã cña ng©n hµng. Vèn tù cã cña ng©n hµng bao gåm tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu céng vèn dù phßng vµ lîi nhuËn ch­a chia. H¹n møc nµy nh»m ®¶m b¶o an toµn vèn cho vay, ®¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n t¸n rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng, tr¸nh rñi ro ®¹o ®øc tõ phÝa kh¸ch hµng. Mét nghÞch lý trong thùc tÕ lµ kho¶n cho vay cµng lín th× rñi ro ®¹o ®øc tõ phÝa kh¸ch hµng cµng cao. C¸c ng©n hµng kh«ng tµi trî 100% cho nh÷ng nhu cÇu cña c¸c xÝ nghiÖp. C¸c ng©n hµng ®ßi hái c¸c xÝ nghiÖp ph¶i cã vèn ®Çu t­ tù cã vµo kho¶ng 25-30% ®Ó h¹n chÕ rñi ro cña ng©n hµng. 1.2- L·i suÊt cho vay C¸c kho¶n cho vay chiÕt khÊu th­êng cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt kh¸c nhau. L·i suÊt ¸p dông cßn phô thuéc møc ®é rñi ro cã thÓ x¶y ra. C¸c xÝ nghiÖp nhá th­êng cã nguy c¬ vì nî nhiÒu h¬n c¸c xÝ nghiÖp lín. Do vËy, vay vèn ph¶i chÞu l·i suÊt cao v× qu¶n lý phÝ trªn mét ®¬n vÞ tiÒn göi cho vay lín h¬n. ThÞ tr­êng cho vay mang tÝnh c¹nh tranh khèc liÖt, v× vËy l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng ngµy cµng cã khuynh h­íng xÝch l¹i gÇn nhau. L·i suÊt ®­îc c«ng bè trªn b¸o chÝ lµ l·i suÊt c¬ b¶n. LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh Ng©n hµng Nhµ n­íc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n. Cã thÓ hiÓu l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt “gèc” ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông c¨n cø vµo ®ã mµ h×nh thµnh l·i suÊt kinh doanh cña m×nh. L·i suÊt c¬ b¶n cã thÓ ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ : L·i suÊt sµn (tiÒn göi), l·i suÊt trÇn (cho vay) vµ møc chªnh lÖch ChØ l·i suÊt trÇn (cho vay) - L·i suÊt t¸i cÊp vèn (t¸i chiÕt khÊu, cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n) ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. L·i suÊt c¬ b¶n ®· lµm cho gi¸ c¶ tÝn dông trë nªn hîp lý. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy, ®«i khi ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng gi¶ t¹o trªn thÞ tr­êng vay vèn, ng©n hµng ®­a ra c¸c khuyÕn nghÞ víi kh¸ch hµng vÒ viÖc göi ,hoÆc rót sè tiÒn ë møc nhÊt ®Þnh. L·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cung cÇu thÞ tr­êng theo nguyªn t¾c lµ tù do. ThËt vËy, mçi ng©n hµng ¸p dông møc l·i suÊt ®¶m b¶o cho m×nh võa cã l·i tho¶ ®¸ng võa cã mét vÞ trÝ c¹nh tranh so víi nh÷ng tæ chøc tÝn dông kh¸c. CÇn l­u ý r»ng mäi tho¶ thuËn (vÒ mÆt nµy) gi÷a c¸c ng©n hµng ®Òu bÞ cÊm. L·i suÊt cña mçi ng©n hµng dÜ nhiªn lµ phô thuéc vµo l·i suÊt hiÖn hµnh trªn nhiÒu thÞ tr­êng t¸i cÊp vèn kh¸c nhau. Ngoµi l·i suÊt nµy c¸c ng©n hµng cßn céng thªm mét tû lÖ phÝ ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng chi phÝ ho¹t ®éng vµ nh÷ng rñi ro mµ c¸c ng©n hµng gÆp ph¶i ®ång thêi ®¶m b¶o cã l·i cho ng©n hµng. PhÝ nµy hiÓn nhiªn cßn lín h¬n ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn ®Ó ®­îc t¸i cÊp vèn, nh­ vËy rñi ro bÞ ®äng vèn trong tr­êng hîp nµy cao h¬n nhiÒu. Cuèi cïng, c¸c ng©n hµng th­êng céng thªm vµo l·i suÊt ®­îc tÝnh nh­ trªn mét kho¶n phÝ cam kÕt ®­îc tÝnh trªn sè d­ tÝn dông cßn ch­a sö dông. 3. C¸c lo¹i cho vay Cho vay c«ng - th­¬ng nghiÖp : trong nh÷ng n¨m 50, h¬n 3/4 nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ®­îc trang tr¶i b»ng nguån vèn néi bé. Song nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y xu h­íng sö dông vèn vay ngµy cµng t¨ng. PhÇn chñ yÕu cña tiÒn cho vay ®­îc dïng ®Ó mua vËt t­, hµng ho¸. NhiÒu tr­êng hîp c¸c kho¶n cho vay ®­îc ®¶m b¶o b»ng dù tr÷ vËt t­, hµng ho¸, thiÕt bÞ cña xÝ nghiÖp, thËm chÝ b»ng c¶ xÝ nghiÖp. Song dï cã thÕ chÊp, thñ tôc cho vay vÉn ®ßi hái cã b¸o c¸o ph¶n ¸nh chi tiÕt t×nh h×nh tµi chÝnh cña xÝ nghiÖp, cô thÓ lµ b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh (lç, l·i). Qua ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña xÝ nghiÖp, ng©n hµng quyÕt ®Þnh cho vay vµ møc ®é tiÒn vay. - Cho vay b¶o ®¶m b»ng bÊt ®éng s¶n : Ng­êi vay tiÒn ng©n hµng dïng bÊt ®éng s¶n cña m×nh lµm tµi s¶n thÕ chÊp. Ng©n hµng cho vay lo¹i nµy víi thêi h¹n dµi vµ trong ®iÒu kiÖn vay, bao giê còng cã ®iÒu kho¶n khi cÇn thiÕt cã thÓ chuyÓn thµnh cho vay th­¬ng m¹i, hay cho vay tiªu dïng vµ ng©n hµng ®­îc coi nh­ ®ång chñ së h÷u ®Ó kiÓm so¸t chÆt chÏ. HiÖn nay, lo¹i cho vay cÇm cè nµy ®­îc gäi lµ cho vay tr¶ sau. Ng­êi vay hµng th¸ng ph¶i tr¶ mét phÇn gèc vµ tiÒn l·i. - Cho vay l·i suÊt ®iÒu chØnh : ngoµi cho vay víi l·i suÊt cè ®Þnh, ng©n hµng cßn cho vay theo l·i suÊt ®iÒu chØnh, nh­ ®iÒu chØnh theo l·i suÊt tÝn phiÕu kho b¹c, ®iÒu chØnh theo chØ sè l¹m ph¸t. So víi c¸c lo¹i cho vay kh¸c, l·i suÊt cho vay ®iÒu chØnh th­êng thÊp h¬n. Song cã thÓ cã rñi ro khi sù ®iÒu chØnh diÔn ra ®óng vµo thêi ®iÓm l·i suÊt bÞ kÝch lªn. Cho vay theo b·o l·nh cña c¬ quan chÝnh quyÒn Cho vay c¸ nh©n: - Cho vay b¶o ®¶m b»ng chøng kho¸n : lµ c¸c kho¶n cho nh÷ng ng­êi m«i giíi chøng kho¸n, c¸c c¸ nh©n mua cæ phiÕu vµ chøng kho¸n vay . Nh÷ng ng­êi m«i giíi thùc hiÖn viÖc mua cæ phiÕu cho kh¸ch hµng, thùc hiÖn nghiÖp vô chøng kho¸n cña ChÝnh phñ th­êng ph¶i vay kh«ng thêi h¹n. Ng©n hµng cã quyÒn ®ßi hoµn l¹i tiÒn vay vµo bÊt kú thêi ®iÓm nµo. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 30, ng©n hµng chØ cho nh÷ng ng­êi m«i giíi cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng vay. Ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ qui ®Þnh h¹n møc tiÒn vay dïng cho mua chøng kho¸n. - Cho vay n«ng nghiÖp : C¸c chñ trang tr¹i th­êng cã nhu cÇu vay vèn ng¾n h¹n theo thêi vô, vay vèn dµi h¹n ®Ó c¶i t¹o ruéng ®ång, thay dæi thiÕt bÞ, ¸p dông kü thuËt tiªn tiÕn, mua ph©n bãn, thay ®æi gièng...Trong ®iÒu kiÖn cã thÓ, c¸c chñ trang tr¹i th­êng vay vèn cña Ng©n hµng phôc vô n«ng nghiÖp ®Ó ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i, phÇn cßn l¹i míi vay cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. - TÝn dông thuª mua : Trong sè c¸c nghiÖp vô míi ph¸t sinh gÇn ®©y, tÝn dông leasing hay ®­îc gäi lµcho vay t­ b¶n s¶n xuÊt ®ãng vai trß quan träng. §ã lµ nghiÖp vô cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ bÊt ®éng s¶n (nhµ x­ëng, kho tµng...). Sù kh¸c biÖt gi÷a tÝn dông leasing víi tÝn dông th«ng th­êng lµ ®èi t­îng cña tÝn dông leasing lµ vèn d­íi d¹ng ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, cßn ®èi t­îng tÝn dông th«ng th­êng lµ tiÒn. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Mü b¾t ®Çu tham gia vµo tÝn dông leasing tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1960. III. Vai trß cña nghiÖp vô cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, quan hÖ tÝn dông cho vay ngµy cµng ®­îc më réng vµ hoµn thiÖn, gãp phÇn quan träng ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. §èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· h«i NÒn kinh tÕ n­íc ta võa tr¶i qua thêi kú tËp trung quan liªu bao cÊp nªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn thÊp kÐm, ch­a ®¸p øng ®­îc y©u cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc. NghiÖp vô cho vay ®· t¹o ®iÒu kiÖn thay ®æi ®êi sèng kinh tÕ x· héi. – Thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn XuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn trong nÒn kinh tÕ, NH ®· thu hót nh÷ng nguån vèn d­ thõa, t¹m thêi nhµn rçi ®Ó ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®¸p øng nhu cÇu vèn cho doanh nghiÖp, tõ ®ã , phôc vô cho sù nghiÖp t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh cho vay, ®Ó tr¸nh rñi ro NH lu«n ®¸nh gÝa, ph©n tÝch kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ th­êng xuyªn gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh, t¸c ®éng kÞp th× khi cÇn thiÕt, h­íng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®i ®óng h­íng. Do vËy, nghiÖp vô cho vay ®· gãp phÇn thøc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn v÷ng m¹nh, tõng b­íc t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt cho x· héi. – Gãp phÇn æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ gi¸ c¶ Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chó träng ph¸t triÓn l­u th«ng hµng ho¸ ph¶i g¾n víi æn ®Þnh l­u th«ng tiÒn tÖ. Do nh÷ng nÐt ­u viÖt cña m×nh mµ nghiÖp vô cho vay ®· gãp phÇn æn ®Þnh l­u th«ng tiÒn tÖ. Nghiªp vô cho vay lµ mét trong nh÷ng c¸ch ®Ó ®­a tiÒn vµo l­u th«ng vµ tõ ®ã cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc phÇn nµo khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng nh»m lµm cho khèi l­îng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ phï hîp víi khèi l­îng hµng ho¸. NÕu nghiÖp vô cho vay ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ th× nã sÏ gãp phÇn ®¶m b¶o cho khèi l­îng tiÒn công øng phï hîp ( v× khi cho vay lµ NH ®­a tiÒn vµo l­u th«ng vµ khi thu nî lµ NH rót tiÒn ra khái l­u th«ng ). MÆt kh¸c , víi chøc n¨ng t¹o tiÒn c¸c NHTM cã kh¶ n¨ng më réng tiÒn göi lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng. V× vËy, c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng tÝn dông nh­ : tû lÖ dù trø b¾t vuéc, h¹n møc tind dông... Nhê nghiÖp vô cho vay ®· gãp phÇn æn ®Þnh l­u th«ng tiÒn tÖ lµm khèi l­îng tiÒn tÖ phï hîp víi khèi l­îmg hµng ho¸ l­u th«ng trong nÒin kinh tÕ nªn gi¸ c¶ hµng hãa dÇn dÇn æn ®Þnh. 1.3 - Gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng, t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm vµ æn®Þnh trËt tù x· héi NghiÖp vô cho vay chó träng vµo nh÷ng lÜnh vùc míi, c¶i t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, më réng quy m« s¶n xuÊt tõ ®ã t¹o ra thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã, do n¨ng lùc s¶n xuÊt ®­îc n©ng lªn nªn sè l­îng s¶n phÈm tiªu thô sÏ nhiÒu, ®ã lµ nguån ®Ó t¨ng thu nhËp cña c¸n bé trong xÝ nghiÖp vµ gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho chÝnh hä. MÆt kh¸c, tÝn dông trung dµi h¹n h¹n còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­, lµm cho c¬ cÊu nÒn kinh tÕ trë nªn hîp lý, tõ ®ã lµm tiÒn ®Ò cho sù æn ®Þnh vµ trËt tù an toµn x· héi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp Thùc tr¹ng hiÖn nay lµ tµi s¶n cè ®Þnh c¶u c¸c doanh nghiÖp ®· cò n¸t vµ l¹c hËu, thêi gian khÊu hao ®· hÕt lµm cho doanh nghiÖp khã cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. NghiÖp vô cho vay ®· gãp phÇn gióp c¸c doanh nghiÖp kh¾c phôc ®­îc vÊn ®Ó ®ã. – Lµm t¨ng søc c¹nh tranh cho doanh nghiÖp Trong m«i tr­êng kinh tÕ c¹nh tranh c¸c chñ thÓ kinh doanh lu«n ph¶i chñ ®éng t×m kiÕm vµ thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó lµm cho s¶n phÈm cña n×nh tiªu thô ®­îc nahnh, nhiÒu trªn thÞ tr­êng nh­ : øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc ®æi níi c«ng nghÖ, hoµn thiÖn nghÖ thuËt qu¶n trÞ kinh doanh, t×m kiÕm thÞ tr­êng míi ... ®Ó tù n©ng cao kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña chÝnh m×nh, lµm cho c¸c s¶n phÈm cña b¶n th©n doanh nghiÖp cã chç ®÷ng trªn thÞ tr­êng. Nhê vËy mµ doanh nghiÖp míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi , nghiÖp vô cho vay ®· gãp phÇn rÊt lín vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh cña doanh nghiÖp, nhê ®Çu t­ s©y dùng míi còng nh­ ¸p dông c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp còng nh­ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp n©ng cao ®­îc uy tÝn vµ vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng, thu hót ®­îc kh¸ch hµng, lµm cho môc tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn dÔ dµng h¬n. 2.2– T¹o ®iÒu kiÖn më réng quy m« s¶n xuÊt, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng Khi ®­îc ®Çu t­ trung dµi h¹n, doanh nghiÖp cã c¬ héi ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt, ®Çu t­ ®Ó t¨ng thªm m¸y mãc thiÕt bÞ còng nh­ d©y truyÒn s¶n xuÊt míi nh»m t¹o thªm nhiÒu s¶n phÈm cã mÉu m· vµ chÊt l­îng cao ®Ó cung øng ra thÞ tr­êng. Nhê vËy s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®­îc thÞ tr­êng tin t­ëng vµ chÊp nhËn, tõ ®ã s¶n phÈm tiªu thô ®­îc nhiÒu, dÇn dÇn chiÕm ®­îc lßng tin vµ c¶m t×nh cña kh¸ch hµng lµm cho s¶n phÈm chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng, më réng thÞ phÇn ho¹t ®éng, t¹o tiÒn ®Ò vÒ vËt chÊt cho doanh nghiÖp. Qua tiÕn hµnh ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n míi, doanh nghiÖp cã c¬ së vµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng sè l­îng hµng ho¸ dÞch vô cung øng ra thÞ tr­êng tõ ®ã lµm tiÒn ®Ò cho viÖc t¨ng doanh thu cña doanh nghiÖp, nhê vËy lîi nhuËn doanh nghiÖp thu ®­îc t¨ng. 3. §èi víi Ng©n hµng Ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu cña NHTM lµ huy ®éng vèn vµ cho vay, bªn c¹nh ®ã NH còng tiÕn hµnh mét sè c¸c dÞch vô kh¸c nh»m thu ®­îc lîi nhuËn. Ho¹t ®éng cho vay lµ ho¹t ®éng sö dông vèn cña NH. Qua sö dông vèn ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n, NH thu l·i do doanh nghiÖp tr¶. Cã cµng nhiÒu kho¶n ®Çu t­ tÝn dông th× NH cµng cã c¬ së ®Ó thu ®­îc nhiÒu l·i. Tõ phÇn l·i thu ®­îc ®ã, sau khi ®· trõ ®i phÇn chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c nh­ tr¶ l·i vèn huy ®éng, tr¶ l­¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, trÝch lËp c¸c quü ... lµ phÇn lîi nhuËn cña NH. Bªn c¹nh ®ã, khi NHTM ®Çu t­ tÝn dông cho doanh nghiÖp, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp míi th× th­êng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp g¾n liÒn víi NH, mäi nhu cÇu vÒ vèn l­u ®éng phôc vô cho chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu qua NH, nhê vËy NH cã thÓ t¨ng thªm ®­îc c¸c lo¹i h×nh tÝn dông kh¸c tõ ®ã gãp phÇn t¨ng thªm thu nhËp cho NH . Ngoµi ra khi doanh nghiÖp tiÕn hµnh vay vèn cña NHTM th× doanh nghiÖp ph¶i më tµi kho¶n t¹i NH, do ®ã mäi ho¹t ®éng thu chi doanh nghiÖp ®Òu nhê NH thùc hiÖn hé. Nh­ vËy NH cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô cho kh¸ch hµng. Nhê ph¸t triÓn m¹nh mÏ nghiÖp vô cho vay, NH cã thÓ cñng cè thªm vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng , ®iÒu nµy v« cïng thuËn lîi cho NH trong c¶ c«ng t¸c huy ®éng vèn còng nh­ sö dông vèn. NÕu NH cã uy tÝn, kh¸ch hµng sÏ ®Õn giao dÞch víi NH nhiÒu h¬n, sö dông c¸c dÞch vô NH th­êng xuyªn h¬n. §©y lµ c¬ së ®Ó NH më réng ho¹t ®éng kinh doanh, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nh»m thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn. IV. Mét sè kinh nghiªm Kinh nghiÖm cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng tØnh §ång th¸p Chi nh¸nh ng©n hµng C«ng th­¬ng tØnh §ång Th¸p ho¹t ®éng t¹i mét tØnh ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, chi nh¸nh ®· tæ chøc vµ më réng c¸c mÆt ho¹t ®éng nghiÖp vô phï hîp vµ nghiÖp vô cho vay vÉn lµ chñ yÕu. NÕu cuèi n¨m 1988 d­ nî cho vay lµ 10,6 tû ®ång th× ®Õn cuèi n¨m 2001 lµ 238 tû ®ång, t¨ng 22,5 lÇn. Trong 3 n¨m gÇn ®©y (1999-2001) d­ nî t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m 60 tû ®ång. Nî qu¸ h¹n cã xu h­íng gi¶m : n¨m 1999 : 2,38% ; n¨m 2000 : 1,87% ; n¨m 2001 : 1,72%. HiÖu qu¶ kinh doanh ngµy cµng t¨ng. Lîi nhuËn h¹ch to¸n n¨m 2001 lµ 8,5 tû ®ång, t¨ng gÇn 2 lÇn so víi n¨m 1999. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua cã mét giai ®o¹n chi nh¸nh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, xuÊt ph¸t tõ n¨m 1996 vµ g©y hËu qu¶ kinh doanh lç trong 2 n¨m 1997-1998 mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng hiÖu qu¶, nî qu¸ h¹n chiÕm 1/4 tæng d­ nî. Trong thêi kú bÞ thua lç, chi nh¸nh ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó chÊn chØnh vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ®i dÇn vµo æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng tèt. Sau khi l©m vµo hoµn c¶nh thua lç, chi nh¸nh ®· ph©n tÝch l¹i t×nh h×nh, hiÖn tr¹ng, tõ ®ã x¸c ®Þnh l¹i h­íng cho vay : - ¦u tiªn cho vay c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng hiÖu qu¶, kiÕn nghÞ ®Þa ph­¬ng cã biÖn ph¸p chÊn chØnh, s¾ xÕp l¹i hoÆc gi¶i thÓ. - Më réng cho vay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c : T¨ng c­êng cho vay c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, t­ nh©n c¸ thÓ cã h­íng lµm ¨n tèt, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc. §Æc biÖt lµ më réng cho vay hé s¶n xuÊt t¹i c¸c x· trong tØnh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Æt quan hÖ vµ ký hîp ®ång dÞch vô cho vay. VÒ ®èi t­îng cho vay chñ yÕu ®Çu t­ vèn cho c¸c ®¬n vÞ ®Ó tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh – dÞch vô t¹i chç. H¹n chÕ viÖc vay vèn kinh doanh lßng vßng ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. ViÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n ®Þnh h­íng ®Çu t­ trªn ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ tèt cho ho¹t ®éng kinh doanh cña chi nh¸nh. §Õn cuèi n¨m 2001, d­ nî cho vay khèi doanh nghiÖp Nhµ n­íc chiÕm 1/3, nî cho vay hé s¶n xuÊt chiÕm 1/2 tæng d­ nî. ViÖc më réng cho vay hé s¶n xuÊt lµm ®éi ngò c¸n bé tÝn dông lóc ®Çu bÞ c¨ng th¼ng do ph¶i phôc vô qu¸ nhiÒu kh¸ch hµng. Chi nh¸nh ®· tõng b­íc s¾p xÕp vµ bæ sung c¸n bé tÝn dông ®Ó thùc hiÖn tèt viÖc cho vay. §Õn cuèi n¨m 2001, chi nh¸nh cã 38 c¸n bé tÝn dông, chiÕm 28% c¸n bé CNV ( tr­íc ®©y d­íi 20% ) ®­îc ph©n c«ng ®Þa bµn vµ kh¸ch hµng t­¬ng ®èi phï h¬pj víi n¨ng lùc vµ ®iÒu kiÖn tõng ng­êi. Ngoµi viÖc t¨ng vÒ sè l­îng, hµng n¨m th­êng vµo mïa n­íc næi, chi nh¸nh hÖ thèng ho¸ c¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn c«ng t¸c tÝn dông vµ tËp trung c¸n bé tÝn dông ddÓ nghiªn cøu häc tËp. Cuèi ®ît tËp trung cã gi¶i ®¸p c¸c v­íng m¾c vµ tæ chøc kiÓm tra. Mét sè tr­êng hîp cÇn vËn dông thÓ lÖ cho vay, thÕ chÊp ®èi víi doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt, chi nh¸nh ®Òu b¸o c¸o thØnh thÞ xin ý kiÕn vµ chØ thùc hiÖn sau khi ®· ®­îc cÊp trªn chÊp nhËn. Do ®ã vÒ thñ tôc cho vay tuy cã ®¬n gi¶n h¬n mét vµi ng©n hµng kh¸c trªn ®Þa bµn, nh­ng vÉn ®¶m b¶o chÕ ®é nªn ®· gãp phÇn thu hót kh¸ch hµng ®Õn quan hÖ tÝn dông. ViÖc tæ chøc thu håi nî qu¸ h¹n míi ph¸t sinh ®­îc chi nh¸nh giao c¸n bé tÝn dông trùc tiÕp cho vay ®«n ®èc thu håi. Riªng ®èi víi hé s¶n xuÊt cßn g¾n thªm víi tr¸ch nhiÖm cña UBND x·. Ngoµi ra chi nh¸nh cßn thµnh lËp mét tæ thu håi nî qu¸ h¹n khã ®ßi do mét l·nh ®¹o phßng NVKD phô tr¸ch. Tæ cã 3 c¸n bé nam, trong ®ã cã 1 cö nh©n luËt ( t¹i chi nh¸nh trùc thuéc còng cã 1 tæ thu nî nh­ng quy m« nhá h¬n ). Trong qu¸ tr×nh ®«n ®èc thu håi nî tæ ®· x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ tèt víi c¸c c¬ quan néi chÝnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nªn ®· nhËn ®­îc sù gÝup tÝch cùc cña c¸c ®¬n vÞ trªn. Ngoµi viÖc ®«n ®èc thu håi nî, c¨n cø vµo c¸c chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc, chi nh¸nh ®· hoµn chØnh c¸c thñ tôc ®Ó xin khoanh nî, xo¸ nî ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc bÞ gi¶i thÓ, s¾p xÕp l¹i vµ hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp khã kh¨n do thiªn tai lò lôt. ViÖc tæ chøc thu nî qu¸ h¹n vµ xin khoanh nî ®­îc thùc hiÖn tèt ®· gãp phÇn n©ng tû lÖ nî lµnh m¹nh t¨ng lªn, nî qu¸ h¹n cßn d­íi 2% tæng d­ nî. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng thÓ lÖ tÝn dông vµ c¸c quy ®Þnh cña ngµnh, hµng n¨m chi nh¸nh th­êng xuyªn tæ chøc c¸c ®ît kiÓm tra chi nh¸nh trùc thuéc, c¸c phßng g._.iao dÞch vµ tù kiÓm tra t¹i chi nh¸nh tØnh ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c sai sãt, v­íng m¾c vµ cã chØ ®¹o uèn n¾n hoÆc bæ cøu kÞp thêi. Tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ nh©n sù vµ cho vay hé s¶n xuÊt qu¸ lín nªn viÖc kiÓm tra ®Þnh kú míi chØ ®­îc thùc hiÖn 1 lÇn trong n¨m. Tuy nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc ch­a ph¶i lµ nhiÒu nh­ng ®ã sÏ lµ mét b­íc khëi ®Çu tèt ®Ñp t¹o niÒm tin cho chi nh¸nh tiÕp tôc ®i ®óng. Kinh nghiÖm cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba ®×nh Chi nh¸nh Ng©n hµng C«ng th­¬ng (NHCT) Ba §×nh lµ ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc NHCT ViÖt Nam, trô së ®ãng trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh, Thñ ®« Hµ néi. QuËn Ba §×nh lµ mét quËn néi thµnh cã ®Æc thï riªng lµ : khu trung t©m v¨n ho¸, chÝnh trÞ tËp trung hÇu hÕt c¸c c¬ quan cña §¶ng vµ Nhµ n­íc..., cßn c¸c doanh nghiÖp lín ho¹t ®éng trªn ®i¹ bµn rÊt Ýt, phÇn lín lµ nh÷ng tæ chøc s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng. Trong thêi kú bao cÊp, ho¹t ®éng cña chi nh¸nh chñ yÕu mang tÝnh chÊt phôc vô. Tõ n¨m 1988 ®Õn 1996 tuy lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh doanh nh­ng vÉn bã hÑp trong ph¹m vi cña ®¬n vÞ cÊp III phô thuéc kh©u “ trung gian” NHCT thµnh phè Hµ Néi, ho¹t ®éng kinh doanh liªn tôc thua lç do ®Çu t­ tÝn dông kh«ng ph¸t triÓn vµ kh«ng më réng ®­îc, trong khi vèn huy ®éng tõ d©n c­ ngµy mét t¨ng ph¶i chÞu l·i suÊt cao. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Ban l·nh ®¹o Chi nh¸nh ®· kh«ng ngõng nghiªn cøu t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc, thùc hiÖn chiÕn l­îc kh¸ch hµnh cïng víi sù nç lùc phÊn ®Êu bÒn bØ cña tõng c¸n bé c«ng nh©n viªn. ChÝnh v× vËy mµ tr¶i qua 10 n¨m ®æi míi ®Æc biÖt tõ n¨m 1997 ( sau khi ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè 93/NHCT _ TCCB ngµy 24/03/1997 cña Tæng gi¸m ®èc NHCT ViÖt Nam), Chi nh¸nh thùc sù tr­ëng thµnh vµ lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ l¸ cê ®Çu trªn mäi lÜnh vùc trong toµn hÖ thèng. N¨m 1997 tæng nguån vèn huy ®éng 247.690 triÖu ®ång, nh­ng chØ cho vay ®­îc 55.469 triÖu ®ång b»ng 22,4% tæng nguån vèn huy ®éng, chi nh¸nh ®· nhanh chãng ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc më réng tÝn dông. Song trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, NH nµo cã nhiÒu vèn, l·i suÊt cho vay thÊp, thñ tôc gän nhÑ, th¸i ®é phôc vô tèt vµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× hä míi vay. ThÊy râ ®­îc ®iÒu ®ã, chi nh¸nh ®· thµnh lËp c¸c tæ cho vay trong vµ ngoµi ®Þa bµn ( ®Õn nay chi nh¸nh cã 6 tæ cho vay, 1 phßng giao dÞch CÇu DiÔn, phßng tÝn dông c«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp vµ phßng kinh doanh ®èi ngo¹i ®· ®ang ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶). Víi kinh nghiÖm tÝch luü ®­îc cïng sù n¨ng ®éng vµ bµi b¶n trong kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu kh¸ch hµng ë ngoµi ®Þa bµn ( quËn thanh Xu©n, quËn CÇu giÊy, huyÖn tõ Liªm...) ®· t×m ®Õn chi nh¸nh ®Ó giao dÞch vµ vay vèn nh­ : Tæng c«ng ty thÐp ViÖt Nam, tæng c«ng ty x©y dùng CÇu Th¨ng Long, Tæng C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng I vµ ®¬n vÞ phô thuéc, Tæng c«ng ty x¨ng dÇu, Tæng C«ng ty x©y dùng ®­êng thuû, Tæng c«ng ty x©y dùng Hµ Néi, C«ng ty giµy v¶i Th­îng §×nh, C«ng ty giµy Thuþ Khª, ...§Æc biÖt chi nh¸nh ®· ­u tiÕn giµnh vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh cã hµng xuÊt khÈu vay, nh»m t¹o thªm nguån ngo¹i tÖ phôc vô c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô NH, ®ång thêi chó träng cho vay trung vµ dµi h¹n nhÊt lµ c¸c dù ¸n ChÝnh phñ ®· phª duyÖt, c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh träng ®iÓm, cã vÞ trÝ chiÕn l­îc trong nÒn kinh tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, Chi nh¸nh cßn phôc vô c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn ®Þa bµn quËn, cho vay b»ng nguån vèn EC, ViÖt §øc , §µi Loan gióp ng­êi håi h­¬ng sím cã c«ng viÖc lµm vµ cho vay hµng tr¨m sinh viªn ®¹i häc cã hoµn c¶nh khã kh¨n ë 2 tr­êng §¹i häc S­ ph¹m vµ Má §Þa chÊt... Víi sù nç lùc v­ît bËc cña chÝnh m×nh, Chi nh¸nh ®· ph¸t triÓn ®­îc khèi l­îng tÝn dông tõ 55.469 triÖu ®ång cuèi n¨m 1997 lªn 573.179 triÖu ®ång vµo cuèi n¨m 2001, t¨ng gÊp h¬n 10 lÇn so n¨m 1997, trong ®ã cho vay trung vµ dµi h¹n tõ 12.384 triÖu (n¨m 1997) lªn 117.545 triÖu ®ång ( n¨m 2001), t¨ng gÊp gÇn 10 lÇn so víi n¨m 1997. NÕu tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001, chi nh¸nh ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cho vay ®øng hµng thø 3, chØ sau chi nh¸nh NH§T&PT vµ chi nh¸nh NHNo&PTNT thµnh phè. KÕt qu¶ cho vay 1997 – 2001( §¬n vÞ : triÖu ®ång ) N¨m ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 2001 D­ nî cho vay ®Õn cuèi n¨m 55.469 271.745 355.196 506.112 573.179 D­ nî ng¾n h¹n 43.085 229.246 279.096 408.923 455.634 D­ nî trung dµi h¹n 12.384 42.499 76.100 97.189 117.545 §Õn cuèi n¨m 2001, nî qu¸ h¹n cña chi nh¸nh chiÕm tû träng 2,6% tæng d­ nî. §©y lµ mét trong nh÷ng chi nh¸nh NHCT ViÖt Nam cã tû träng nî qu¸ h¹n thÊp trong c¶ n­íc ( d­íi møc cho phÐp). Nî qu¸ h¹n thÊp chøng tá chÊt l­îng ho¹t ®éng cña chi nh¸nh lµ kh¶ quan, ®ång thêi còng chØ ra qu¸ tr×nh ho¹t ®éng b­íc ®Çu cã hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ vay vèn cña chi nh¸nh ®· ph¸t huy t¸c dông, doanh thu n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc, lµm t¨ng thu cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cïng ®ã ®êi sèng CBCNV cña c¸c doanh nghiÖp còng ®­îc n©ng lªn. Ch­¬ng ii: Thùc tr¹ng vÊn ®Ò cho vay ë viÖt nam I.Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc Trong c¸c lo¹i h×nh kinh doanh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, kinh doanh tiÒn tÖ lµ hãc bóa nhÊt, thø ®Õn lµ thÇu kho¸n vµ ®¬n gi¶n nhÊt lµ kinh doanh b×nh th­êng. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh cña nhiÒu nhµ kinh tÕ vµ thùc tÕ ®óng nh­ vËy. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90, khi Nhµ n­íc chuyÓn ®æi c¬ chÕ míi, ngµnh NH sím ®æi míi ho¹t ®éng theo hai ph¸p lÖnh : Ph¸p lÖnh vÒ NHNN vµ Ph¸p lÖnh vÒ NH, tæ chøc tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh víi sù ra ®êi cña NHTM : quèc doanh, cæ phÇn, liªn doanh víi n­íc ngoµi, ng©n hµng n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông kh¸c. Ngµnh NH sau 47 n¨m ho¹t ®éng trong ®ã cã mét thêi gian dµi theo c¬ chÕ tËp trung víi nhiÖm vô chñ yÕu lµ phôc vô sù nghiÖp x©y dùng miÒn B¾c, ®Êu tranh thèng nhÊt n­íc nhµ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ sau chiÕn tranh. Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy thö th¸ch vµ kh¾c nghiÖt, ngµnh NH ®· t¹o ra kh«ng khÝ c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NH ®ang ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng tæn thÊt, rñi ro trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã ¶nh h­ëng ®Õn tæ chøc kinh doanh NH cña mét sè NHTM quèc doanh lín. Trong ®iÒu hµnh vèn, chóng ta ®· tËp trung chñ yÕu cho sù nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cña ®Êt n­íc, ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh hµng quan träng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ then chèt trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc víi nhiÒu h×nh thøc míi, biÕt sö dông lîi thÕ cña NH trong viÖc ®iÒu hµnh vèn c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, tÝn dông b¶o l·nh, sö dông c«ng nghÖ NH tiªn tiÕn ®Ó ®¸p øng vèn, b¶o ®¶m an toµn vèn, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c dù ¸n quèc gia vÒ c¬ së h¹ tÇng nh­ viÔn th«ng, hµng kh«ng, xi m¨ng, vËt liÖu x©y dùng, dÖt may, da giµy, s¶n xuÊt chÕ biÕn, thu mua xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, h¶i s¶n nh­ cµ phª, hå tiªu, h¹t ®iÒu... Tõ chç hoµn toµn bÞ ®éng tr«ng chê vµo cÊp ph¸t, tµi trî, giê ®©y doanh nghiÖp ®­îc tù chñ vÒ tµi chÝnh. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, hä cã thÓ vay, tr¶ ë bÊt cø ng©n hµng nµo, bÊt cø thêi ®iÓm nµo cÇn cho ho¹t ®éng kinh tÕ. Hä cã ®iÒu kiÖn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ chñ ®éng ®­îc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy gãp phÇn rÊt to lín gi¶i phãng søc s¶n xuÊt x· héi. Víi c¬ chÕ míi, ng©n hµng ®· cã sù chuyÓn ®æi thùc sù tõ mang tÝnh cÊp ph¸t sang NHTM kinh doanh. Vèn tÝn dông ng©n hµng ®· ®¸p øng môc tiªu chØ ®Þnh cu¶ ChÝnh phñ vÒ cho vay thu mua l­¬ng thùc dù tr÷ vµ xuÊt khÈu, cho vay kh¾c phôc hËu qu¶ c¬n b·o sè 5, cho vay vèn trung vµ dµi h¹n theo c¸c dù ¸n chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ ®¹t xÊp xØ b»ng 100% kÕ ho¹ch. Bªn c¹nh viÖc cho vay theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ®ång vèn vay vµ møc t¨ng tr­ëng tÝn dông hîp lý, NHNN ®· kÞp thêi bæ sung, söa ®æi ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc tÝn dông, ®­a tÝn dông t¨ng nhanh vµo nh÷ng th¸nh cuèi n¨m. §ång thêi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ tÝn dông gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thÓ hiÖn tèc ®é t¨ng tÝn dông trung vµ dµi h¹n t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tÝn dông ng¾n h¹n, më réng cho vay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sö dông møc l·i suÊt ­u ®·i cho vay vïng s©u, vïng xa, cho vay tµi trî xuÊt khÈu, cho vay c¸c môc tiªu phôc vô chÝnh s¸ch x· héi nh­ cho vay xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, cho vay t¹o c«ng ¨n viÖc lµm,v.v... §· t¹o ra mÆt b»ng l·i suÊt thÊp nhÊt trong 10 n¨m ®æi míi, phï hîp vµ b¸m s¸t chØ sè tr­ît gi¸, kh¾c phôc ®­îc tõng b­íc nh÷ng bÊt hîp lý trong l·i suÊt – t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng tÝn dông trong ®iÒu kiÖn ph¶i kÝch cÇu, kh¾c phôc hiÖn t­îng thiÓu ph¸t, gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi vèn vay NH – gãp phÇn duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. II. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ nguyªn nh©n Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i T×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n NÕu ng­êi vay vèn cè t×nh kh«ng tr¶ nî, NHTM sÏ chuyÓn sang nî qu¸ h¹n. KÓ tõ ngµy chuyÓn sang nî qóa h¹n, ng­êi vay ph¶i tr¶ l·i suÊt nî qu¸ h¹n b»ng 150% l·i suÊt ®· vay. Nh­ vËy, l·i suÊt cho vay cña NHTM do Thèng ®èc NHNN quyÕt ®Þnh nh­ng l·i suÊt nî qu¸ h¹n l¹i do gi¸m ®èc Chi nh¸nh NHTM c¬ së quyÕt ®Þnh. Bëi vËy, mçi lÇn gia h¹n, Gi¸m ®èc Chi nh¸nh NHTM c¬ së cßn lµ ©n nh©n cña ng­êi vay vèn. Do ®ã gia h¹n nî cßn lµ c¬ së g©y ra tiªu cùc ®èi víi mét sè c¸n bé NHTM. C¸c chi nh¸nh NHTM n­íc ngoµi ho¹t ®éng ë n­íc ta cã nî qu¸ h¹n chiÕm tû träng rÊt thÊp trong tæng d­ nî. Mét ®iÒu kh¸c n÷a lµ hä kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt nî qu¸ h¹n nh­ c¸c ng©n hµng cña NhËt B¶n. Riªng chi nh¸nh ng©n hµng Lyonnais (Ph¸p), l·i suÊt qu¸ h¹n chØ cao h¬n l·i suÊt cho vay 1% ®Õn 2% / n¨m so víi l·i suÊt cho vay theo hîp ®ång tÝn dông lµ 8% / n¨m. Trong khi ®ã, ë ViÖt Nam, nî qu¸ h¹n t¨ng v­ît møc b×nh th­êng ë mét sè NHTM, mét sè n¬i tû lÖ nî qu¸ h¹n ®· v­ît hai con sè ®Õn møc b¸o ®éng. Theo sè liÖu thèng kª nî qu¸ h¹n ®Õn cuèi n¨m 2000 chiÕm kho¶ng 4% tæng d­ nî toµn ngµnh ng©n hµng, trong ®ã nî khã ®ßi trªn 50% tæng d­ nî qu¸ h¹n. Sè nî qu¸ h¹n ®ang cã h­íng gia t¨ng ®e do¹ kh«ng chØ ho¹t ®éng cña nét NHTM nµo riªng biÖt mµ cßn ®e do¹ ho¹t ®éng toµn bé hÖ thèng c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông. Vµ còng ph¶i nãi r»ng, kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng vµ nh÷ng kho¶n nî hiÖn t¹i ®­îc coi lµ b×nh th­êng ( nî ®ang trong h¹n ) vµ ngay c¶ nh÷ng kho¶n nî ph¸t sinh míi, ai d¸m ch¾c r»ng kh«ng cã nh÷ng kho¶n nî xÊu x¶y ra khi mµ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc, cña ng©n hµng ®­îc coi lµ thiÕu ®«ng bé, thiÕu ®Çy ®ñ vµ xa rêi thùc tÕ cuéc sèng, khi mµ nh÷ng nghÞch lý vÒ nguyªn t¾c vµ ®iÒu kiÖn vay vèn gi÷a doanh nghiÖp víi ng©n hµng ch­a cã lêi gi¶i h÷u hiÖu. VÊn ®Ò l·i suÊt §Õn nay, c¸c NHTM ë n­íc ta ®ang thùc hiÖn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 1,2% / th¸ng vµ l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n lµ 1,25% / th¸ng, nh­ng nhiÒu doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt kh«ng chÞu ®ùng næi l·i suÊt nµy. ¥ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, l·i suÊt cho vay ng¾n cña c¸c NHTM cao nhÊt lµ 8% / n¨m. So víi l·i suÊt cho vay nµy gÇn gÊp ®«i so víi l·i suÊt cña hä. C¸c NHTM ë n­íc ta cßn ®Æt ra chÕ ®é thu l·i tr­íc hµng th¸ng. Tøc lµ ®Õn h¹n, ng­êi vay míi tr¶ gèc cßn l·i th× tr¶ hµng th¸ng, tÝnh tõ ngµy vay vèn. C¸ch lµm nµy, giai ®o¹n ®Çu cã lîi cho NHTM, nh­ng g©y khã kh¨n cho ng­êi vay vèn. Vèn vay NHTM ch­a ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ, th× ng­êi vay lÊy ®©u ra tiÒn ®Ó tr¶ l·i hµng th¸ng. Trong tÝn dông ng©n hµng, khi nµo thu håi ®­îc vèn vµ l·i th× míi hoµn thµnh ®­îc mét chu kú cÊp tÝn dông, vµ ng­êi cÊp tÝn dông míi hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô cña m×nh. Thu l·i trong cho vay mÊy n¨m tr­íc lín, t¹o thµnh lîi nhuËn cao, cã nh÷ng n¨m, ng©n hµng ngo¹i th­¬ng nép thuÕ lîi tøc tíi 370 tû ®ång, trong khi ®ã l¹i kh«ng chó ý ®Õn thu l·i gèc. GÇn ®©y, mét sè NHTM ®· chó ý ®Õn thu gèc tr­íc, sè l·i ch­a thu ®­îc hµng th¸ng ®· h¹ch to¸n vµo kÕ to¸n ngo¹i b¶ng – gäi lµ “l·i treo”. ¥ mét sè chi nh¸nh NHTM sè “l·i treo” ®· lªn tíi hµng vµi chôc tû. KÓ tõ ®Çu n¨m 2000, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN ®· cã sù thay ®æi theo h­íng tù do hãa : bá qui ®Þnh vÒ l·i suÊt tiÒn göi, bá qui ®Þnh vÒ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn, ®iÒu chØnh gi¶m møc trÇn l·i suÊt cho vay phï hîp víi cung- cÇu vèn vµ l¹m ph¸t thÊp, NHTM c¨n cø vµo møc trÇn l·i suÊt cho vay vµ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn b×nh qu©n 0,35% / th¸ng ®Ó Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng, l·i suÊt cho vay trung dµi h¹n lín h¬n ng¾n h¹n 0,1% th¸ng, l·i suÊt cho vay ë khu vùc n«ng th«n lín h¬n thµnh thÞ 0,1%-0,2% / th¸ng, l·i suÊt cho vay ®èi víi hé nghÌo vµ cho vay ë khu vùc miÒn nói cao, h¶i ®¶o vµ vïng ®ång bµo Kh¬ - Me sèng tËp trung thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng kho¶n 15%-30%. Nh÷ng thay ®æi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn vµ h­íng thÞ tr­êng tiÒn tÖ vËn ®éng theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ – tÝn dông lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, tû träng cho vay trung, dµi h¹n vµ khuyÕn khÝch NHTM t¨ng khèi l­îng vèn chuyÓn vÒ ®Çu t­ cho khu vùc n«ng th«n. Tuy nhiªn vÒ quy ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% cßn nhiÒu ®iÒu ch­a phï hîp. Khi l·i suÊt cho vay bÞ giíi h¹n bëi trÇn vµ phÝ bÞ khèng chÕ 0,35% / th¸ng, th× vÒ mÆt lý thuyÕt, l·i suÊt huy ®éng còng bÞ khèng chÕ cøng nh¾c, ®­¬ng nhiªn lµm gi¶m sù c¹nh tranh trªn thÞ th­êng tiÒn tÖ, kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®­a ra s¶n phÈm dÞch vô míi. L·i suÊt cho vay thùc tÕ b×nh qu©n – l·i suÊt huy ®éng thùc tÕ b×nh qu©n = chªnh lÖch l·i suÊt thùc tÕ b×nh qu©n, bÞ khèng chÕ tèi ®a 0,35% / th¸ng, nghÜa lµ NHTM cã chªnh lÖch l·i suÊt cµng thÊp th× cµng tèt sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM c¹nh tranh b»ng uy tÝn vµ hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó cã thu nhËp vµ lîi nhuËn cao, mµ thay vµo ®ã lµ khuyÕn khÝch c¹nh tranh b»ng c¸ch n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn. ViÖc khèng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% sÏ kh«ng khuyÕn khÝch NHTM tËp trung vèn cho ®Çu t­ tÝn dông, më réng cho vay trung vµ dµi h¹n, mµ chØ tËp trung cho vay ng¾n h¹n, v× cho vay thêi h¹n dµi th× rñi ro cµng lín nh­ng chªnh lÖch l·i suÊt bÞ khèng chÕ. §©y lµ ®iÒu kh«ng phï hîp cña chÝnh s¸ch tÝn dông hiÖn nay, NHTM lo l¾ng chªnh lÖch l·i suÊt thùc tÕ v­ît 0,35% th× Nhµ n­íc sÏ thu, hoÆc møc trÇn l·i suÊt cho vay cã thÓ tiÕp tôc ®iÒu chØnh gi¶m thÊp, nªn ®· cã ph¶n øng tiªu cùc ®Ó ®èi phã nh­ gi¶m thu l·i, t¨ng chi l·i huy ®éng vèn vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m nh»m khèng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt d­íi 0,35%, lµm cho kÕt qu¶ kinh doanh cña NHTM ®­îc ph¶n ¸nh kh«ng chÝnh x¸c, lu©n chuyÓn vèn tÝn dông bÞ ¸ch t¾c. Do quy ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% ®· lµm h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng, linh ho¹t trong ho¹t ®éng tÝn dông hoÆc g©y nªn v­íng m¾c khi thùc thi thÓ chÕ nh­ cho vay trung, dµi h¹n theo l·i suÊt cè ®Þnh, khi l·i suÊt huy ®éng gi¶m, dÉn ®Õn chªnh lÖch l·i suÊt v­ît 0,35% th× bÞ coi nh­ vi ph¹m quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Do vËy, trªn thùc tÕ, viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh cho phÝ cña NHTM b»ng khèng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% kh«ng ®¹t ®­îc nh­ mong muèn, tr¸i l¹i nã g©y nªn tiªu cùc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. 2.3- VÊn ®Ò thÕ chÊp tµi s¶n HiÖn nay mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ NHTM trong quan hÖ tÝn dông chñ yÕu lµ mèi quan hÖ “cã tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh”. C¸c NHTM cã t©m lý lµ chØ c¶m thÊy an toµn ®èi víi c¸c kho¶n cho vay vµ b¶o l·nh khi c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp, cßn ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh lµ thø yÕu. Do ®ã, nhiÒu ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh khi tiÕn hµnh thÈm ®Þnh th× 90% kh«ng cã c¬ së thùc tÕ. ¥ mét sè n¬i, c¸n bé ng©n hµng chØ thÈm ®Þnh trªn giÊy tê, cßn thÈm ®Þnh thùc tÕ lµ thiÕu. C¸n bé tÝn dông cã t×nh tr¹ng yªu cÇu doanh nghiÖp cã ®Çy ®ñ giÊy tê thÕ chÊp vµ giÊy tê thÈm ®Þnh lµ ®ñ. Còng chÝnh v× lý do ®ã nªn khi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh triÓn khai gÆp khã kh¨n, thùc hiÖn kh«ng cã hiÖu qu¶, nî qu¸ h¹n ph¸t sinh th× c¸n bé ng©n hµng quay trë l¹i t×m c¸ch bæ sung tµi s¶n thÕ chÊp. Tr­êng hîp doanh nghiÖp cã dù ¸n ®¶m b¶o tÝnh hiÖn thùc vµ tÝnh kh¶ thi cao song doanh nghiÖp kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh th× kh¶ n¨ng nhËn ®­îc kho¶n vay cña NHTM, nh»m thùc hiÖn dù ¸n qu¶ lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng ( ®a sè c¸c NHTM th­êng tõ chèi ). H¬n n÷a, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, ®Ó xö lý tµi s¶n thÕ chÊp cña ng­êi vay, ng©n hµng ph¶i ph¸t ®¬n kiÖn tíi Toµ ¸n. Toµ kinh tÕ tiÕn hµnh xö lý ¸n råi b­íc tiÕp theo lµ ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thi hµnh ¸n, nh­ vËy viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n míi thùc hiÖn ®­îc. Nh­ng cã tr­êng hîp Toµ ¸n ®· Ên ®Þnh ®­îc ngµy xÐt xö råi nh­ng khi mêi ®­¬ng sù ra hÇu toµ thÞ hä l¹i c¸o èm, thÕ lµ ho·n l¹i, cø lÇn nµy l¹i lÇn kh¸c, sù viÖc cø kÐo dµi m·i mµ kh«ng xÐt xö ®­îc, vèn ng©n hµng kh«ng thu håi ®­îc. Trong khi ®ã, ë nhiÒu n¬i, Toµ kinh tÕ quy ®Þnh khi NHTM ®· ph¸t ®¬n kiÖn th× kh«ng ®­îc tÝnh l·i vµ thu l·i ®èi víi ng­êi vay. Nh­ vËy t×nh tr¹ng kÐo dµi kh«ng tiÕn hµnh xÐt xö ®­îc ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ®­¬ng sù cµng cè t×nh tr©y ú, lÈn tr¸nh viÖc xÐt xö cña Toµ kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng thÕ, ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng, ngay c¶ khi Toµ xÐt xö råi th× còng kh«ng biÕt bao giê míi thi hµnh ®­îc ¸n, ph¸t m¹i tµi s¶n cña ng­êi vay, thu håi vèn cho ng©n hµng. C¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng cã biÖn ph¸p c­ìng chÕ buéc ®­¬ng sù ph¶i chÊp hµnh ¸n. ¥ mét sè tØnh, NHTM cßn ph¶i ®i lo mua mét ng«i nhµ kh¸c cã gi¸ trÞ nhá h¬n tµi s¶n ph¸t m¹i, lo chç ë cho ng­êi vay råi míi tiÕn hµnh ph¸t m¹i ®­îc. §· vËy, trong t×nh tr¹ng hiÖn nay khi mµ thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n tr× trÖ, tµi s¶n ph¸t m¹i cã b¸n ®­îc hay kh«ng, cã thu håi ®­îc ®ñ sè gèc vèn cho vay hay kh«ng lµ vÊn ®Ò nan gi¶i. HiÖn cã t×nh tr¹ng nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang ph¶i «m hµng “®èng” nhµ vµ ®Êt, vÉn ph¶i lo chi phÝ b¶o vÖ, qu¶n lý võa ngµy cµng mÊt gi¸, võa ®äng vèn ng©n hµng. Ch¼ng h¹n nh­ ë tØnh Thanh Ho¸, c¸c chi nh¸nh NHTM ®ang ph¶i qu¶n lý gÇn 500 ng«i nhµ thÕ chÊp cña ng­êi vay kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî. Còng trong vÊn ®Ò xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, nhiÒu lo¹i ®ã lµ vËt t­ hµng ho¸ kh«ng thÓ ®Ó l©u ®­îc, nh­ : ph©n ®¹m, s¾t thÐp, xi m¨ng, ... nh­ng l¹i n»m trong hå s¬ c¸c vô ¸n ch­a ®­îc xÐt xö. C¸c tµi s¶n cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý ®· ®em thÕ chÊp cho ng©n hµng, nh­ng c¬ quan chøc n¨ng kh«ng cho ph¸t m¹i, kh«ng cho b¸n mµ ph¶i chê ®Õn khi xÐt xö, ®Õn thi hµnh ¸n råi míi cho b¸n. V× vËy hµng ho¸ xuèng cÊp chi phÝ b¶o qu¶n lín, nhiÒu kho kh«ng cßn ®ñ phÈm chÊt ®Ó xö dông. 1.4. VÊn ®Ò ø ®äng vèn HiÖn nay, hÖ thèng NHTM ®ang gÆp ph¶i mét trë ng¹i ®¸ng tiÕc lµ sù ø ®äng vèn ®· ®­îc huy ®éng, ch­a t×m kiÕm ®­îc ®Çu ra. T¸c h¹i cña nã khã l­êng hÕt ®­îc, tr­íc hÕt lµ ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng, kÕ ®Õn do tÝnh l©y lan tõ hÖ thèng NH cã thÓ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ t¹m thêi hoÆc triÒn miªn mµ hËu qña cña nã cã thÓ lµm rung chuyÓn toµn bé hÖ thèng kinh tÕ. ViÖt Nam ch­a cã thÞ tr­êng vèn nªn sè tiÒn cña d©n c­ chñ yÕu ®­îc göi vµo tiÕt kiÖm cã kú h¹n 6-12 th¸ng. Mét vÝ dô lµ : N¨m th¸ng ®Çu n¨m 2000 c¸c NHTM ®· chñ ®éng gi¶m l·i suÊt tiÒn göi, tuy l·i suÊt tiÒn göi tiÕp tôc gi¶m nh­ng so víi chØ sè l¹m ph¸t thÊp vÉn b¶o ®¶m møc l·i thùc d­¬ng cã søc hÊp dÉn ng­êi göi tiÒn lµm cho nguån vèn tiÕp tôc t¨ng m¹nh ®· dÉn ®Õn m©u thuÉn “thõa” vèn ng¾n h¹n t¹m thêi. Mçi ngµy ng©n hµng vÉn thu nhËn ®­îc tõ 40 – 45 tû ®ång tiÒn göi cña d©n c­. §Õn hÕt th¸ng 4, c¶ 4 NHTM QD míi chØ sö dông ®­îc tõ 50 – 70% sè vèn huy ®éng ®­îc. L·i suÊt huy ®éng cã kú h¹n b×nh qu©n 1,2%, l·i suÊt cho vay tèi ®a 1,75% nh­ng thùc thu b×nh qu©n 4 th¸ng chØ ®¹t 1,5%, céng víi hÖ sè sö dông thÊp, vèn ø ®äng nhiÒu nªn nhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng ®· chuyÓn tõ t×nh tr¹ng kinh doanh cã lêi sang lç. Riªng hÖ thèng ng©n hµng c«ng th­¬ng VN tõ ®Çu n¨m 2000 ®Õn nay tiÒn göi tiÕt kiÖm t¨ng lªn 14 tû VND mçi ngµy, g©y thõa 1600 – 1800 tû, lµm t¨ng chi phÝ mçi th¸ng 20 – 22%, trong khi ®ã sè vèn nµy göi t¹i NHNN mçi th¸ng chØ thu l·i tõ 2 ®Õn 2,2 tû ®ång, ®ñ tiÒn c­íc phÝ b­u ®iÖn chuyÓn vèn tõ c¸c chi nh¸nh vÒ. Ph¶i ch¨ng ng©n hµng kh«ng muèn cho vay hay doanh nghiÖp kh«ng muèn vay hay l·i suÊt cho vay vÉn cßn cao ? Mét gi¸m ®èc NHTM béc lé thËt thµ r»ng NHTM s½n sµng chÊp nhËn mua tÝn phiÕu kho b¹c ë møc thÊp cã thÓ lç mét chót ®Ó cã c¸c giÊy tê cã gi¸ nµy thÕ chÊp vay c¸c NH n­íc ngoµi víi l·i suÊt vay b»ng ngo¹i tÖ ®æi ra VN§ cho vay cã lîi h¬n. Víi møc l·i suÊt chªnh lÖch thùc tÕ ®Çu ra ®Çu vµo cña NHTM ch­a ®¹t 0,3% / th¸ng, trong khi ®ã kh¶ n¨ng rñi ro cao ( 4-5% nî qu¸ h¹n) buéc c¸c NHTM ngµy cµng cÈn träng h¬n khi xem xÐt c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông cho doanh nghiÖp ®Ó h¹n chÕ rñi ro. Ph¶i ch¨ng bµi to¸n l·i suÊt ®· ®Õn lóc cÇn ®­îc xem xÐt xö lý ? H¬n n÷a, nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong n­íc ®­îc cung øng tõ n­íc ngoµi qua h×nh thøc b¶o l·nh L/C tr¶ chËm tõ 2 th¸ng ®Õn 2 n¨m trµn vµo VN, theo sè liÖu ®iÒu tra s¬ bé, kho¶ng h¬n 1 tû $, t­¬ng ®­¬ng 11000 tû VN§, t­¬ng ®­¬ng 20% tæng møc d­ nî tÝn dông cña hÖ thèng NH VN. Nguån vèn nµy cã mÆt tÝch cùc, cã mÆt lµm h¹n chÕ tÝn dông cña chÝnh c¸c NHTM. MÆt kh¸c, v× ®­îc tr¶ chËm, khi b¸n hµng xong thu tiÒn nh­ng ch­a ®Õn thêi h¹n thanh to¸n, tÊt nhiªn lµ ph¶i quay vßng tiÕp ®Ó khái vay NH, thËm chÝ cã ®¬n vÞ dåi dµo nguån vèn mang göi vµo NHTM ®Ó h­ëng l·i, chê ®Õn khi tíi h¹n sÏ rót ra thanh to¸n víi n­íc ngoµi. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn h¹n thanh to¸n, doanh nghiÖp nµo ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ lËp tøc sÏ ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña NHTM. III. Nguyªn nh©n 1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng N¨ng lùc kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh cña kh¸ch hµng cßn bÞ h¹n chÕ. Mét sè doanh nghiÖp khi vay hä lËp ph­¬ng ¸n kinh doanh rÊt hiÖu qu¶ chøng minh ®Çu vµo ®Çu ra kh¶ thi nh­ng do kh«ng tÝnh hÕt ®Õn biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nªn ®· bÞ thua lç. Trong mét sè mãn vay trung, dµi h¹n ®Ó nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, do ph©n tÝch dù ¸n kh«ng chÝnh x¸c dÉn ®Õn m¸y mãc nhËp vÒ kh«ng ph¸t huy ®­îc t¸c dông gay thiÖt h¹i lín, kh«ng thÓ hoµn tr¶ tiÒn vay cho ng©n hµng. Mét ®iÒu thÊy râ n÷a lµ tr×nh ®é ng­êi qu¶n lý lµ gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng cßn bÞ h¹n chÕ nhiÒu mÆt nh­ häc vÊn, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam do chÝnh nh÷ng ng­êi bá vèn ban ®Çu ®øng ra qu¶n lý, mµ nh÷ng doanh nh©n nµy ch­a cã kinh nghiÖm nhiÒu trong qu¶n lý, l¹i t¨ng tèc ph¸t triÓn rÊt nhanh, kh«ng n¾m b¾t quy m« cña thÞ tr­êng mét c¸ch ®Çy ®ñ tr­íc khi ®Çu t­, kinh doanh thiÕu chuyªn m«n hãa, kinh doanh ®a ngµnh nghÒ, thiÕu chuyªn gia t­ vÊn cã kinh nghiÖm. Vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp rÊt nhá, l¹i ®­îc chia xÎ ra ë nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c nhau. Råi sau ®ã sö dông vèn vay cña NH ®Ó kinh doanh. Khi c¸c doanh nghiÖp vay vèn cña c¸c ng©n hµng qu¸ nhiÒu nh­ vËy sÏ cã t×nh tr¹ng nÕu doanh nghiÖp tr¶ nî cho NH th× doanh nghiÖp ph¶i ngõng kinh doanh, nÕu kh«ng tr¶ nî cho NH th× NH ph¶i chÞu rñi ro, nî qu¸ h¹n t¨ng lªn. C¸c doanh nghiÖp hiÖn nay rÊt chuéng h×nh thøc sö dông vèn liÕng vay ®­îc cña NH mua s¾m c¸c lo¹i thiÕt bÞ v¨n phßng hiÖn ®¹i, tû lÖ ®Ó sö dông cho kinh doanh trùc tiÕp rÊt Ýt. §©y lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn vay thÊp vµ dÉn ®Õn khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Nh÷ng h×nh thøc bªn ngoµi cña mét doanh nghiÖp cµng dÔ dµng g©y c¶m gi¸c lµ doanh nghiÖp ®ang m¹nh, ho¹t ®éng tèt, c¸n bé tÝn dông dÔ bÞ “lõa” nh­ vô Lý KiÖt ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. NhiÒu doanh nghiÖp ®· dïng tiÒn vay ng©n hµng quay vßng kh«ng ®óng ®èi t­îng kinh doanh, kh«ng ®óng víi ph­¬ng ¸n, môc ®Ých khi xin vay nªn ®· kh«ng tr¶ ®­îc nî ®óng h¹n, thËm chÝ cho kh¸ch hµng dïng vèn vay ng¾n h¹n ®Çu t­ vµo tµi s¶n cè ®Þnh hoÆc kinh doanh bÊt ®éng s¶n nªn kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n. Bªn c¹nh ®ã, cã mét sè doanh nghiÖp tuy ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vµ ®¨ng ký kinh doanh nh­ng thiÕu vèn hoÆc kh«ng cã vèn ho¹t ®éng, dÉn ®Õn hiÖn t­îng phæ biÕn lµ c¸c doanh nghiÖp cè t×nh chiÕm dông vèn lÉn nhau, th©m chÝ cßn lõa ®¶o råi bá trèn lµm cho doanh nghiÖp vay vèn ng©n hµng kh«ng tr¶ ®­îc nî... HiÖn nay, Ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª ch­a ®ñ hiÖu lùc, b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn chÕ ®é thèng kª chÝnh x¸c kÞp thêi. Do c¸c sè liÖu quyÕt to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp ch­a thùc hiÖn ®­îc chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc nªn sè liÖu kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. V× vËy kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp khi xÐt duyÖt cho vay, thËm chÝ hä cßn cè t×nh ®­a sè liÖu kh«ng trung thùc, mÆc dÇu nh÷ng ssè liÖu nµy ®Òu ®· ®­îc c¸c c­ quan cã chøc n¨ng kiÓm duyÖt ®Ó ®èi phã víi NH. ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª ®· ®­îc ban hµnh, nh­ng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thùc hiÖn kh«ng nghiªm tóc. §iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho NH trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh, còng nh­ viÖc qu¶n lý vèn vay cña ®¬n vÞ ®Ó qua ®ã cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n cã t¸c dông hç trî cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, nh»m thu håi vèn cho NH. NhiÒu khi c¸c NHTM cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ kh«ng c¨n cø vµo sè liÖu b¸o c¸o cña ®¬n vÞ mµ th­êng dùa trªn nhiÒu nguån th«ng tin phong phó kh¸c, cã khi lµ dùa vµo nh÷ng c¶m nhËn trùc quan cña m×nh, ®iÒu nµy kÐo dµi sÏ rÊt nguy hiÓm. H¬n n÷a, nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng theo kÞp víi sù ®æi míi, th­êng cã thãi quen tr«ng chê dùa dÉm vµo Nhµ n­íc, vèn tù cã rÊt Ýt nh­ng l¹i ®­îc giao vµo nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh lín vµ th­êng cã sè l­îng c«ng nh©n lín, h¬n n÷a hä quen lµm ¨n theo kiÓu bao cÊp, kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ. Khi ®Êt n­íc chuyÓn ®æi c¬ chÕ sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, doanh nghiÖp kh«ng theo kÞp víi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh míi, dÉn ®Õn hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng thÓ c¹nh tranh vµ kh«ng thÓ tiªu thô ®­îc. Tr­íc ®©y hä th­êng ®­îc ng©n s¸ch cÊp vèn, do vËy khi bÞ thua lç hä tr«ng mong vµo sù cÊp bï cña ng©n s¸ch. Thêi kú mÊy n¨m ®Çu chuyÓn sang tù h¹ch to¸n kinh doanh, hä ph¶i vay ng©n hµng thay cho viÖc cÊp vèn tõ ng©n s¸ch tr­íc ®©y, nh­ng khi thua lç hä vÉn cã t©m lý tr«ng mong vµo sù trî gióp cña Nhµ n­íc nh­ khoanh nî, xo¸ nî, nãi chung hä ch­a thùc sù cã ý thøc lo l¾ng hËu qu¶ cña sù thua lç nh­ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ cuèi cïng sù thiÖt h¹i ®ã vÉn lµ Nhµ n­íc chÞu. Sù thua lç ®ã còng ®· kÐo theo viÖc g©y thiÖt h¹i cho ng©n hµng. MÆt kh¸c, ®Êt n­íc ®ang trªn ®µ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ do ®ã ch­a cã ®­îc nh÷ng quy ho¹ch cô thÓ, æn ®Þnh l©u dµi ë tÇm vÜ m« nªn ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt. NhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt l¾p ®Æt xong thiÕt bÞ, khi b­íc vµo s¶n xuÊt th× s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®­îc do Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng cÊm hoÆc s¶n xuÊt h¹n chÕ. Mét sè mÆt hµng do kh«ng cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ sù chØ ®¹o thèng nhÊt nªn cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t­ vèn nh­ng s¶n phÈm l¹i kh«ng tiªu thu ®­îc do ®· b·o hoµ hoÆc lîi nhuËn thu vÒ kh«ng ®­îc nh­ khi x©y dùng luËn chøng kinh tÕ kü thuËt, hoÆc kh«ng cã ®ñ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, ®iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho NH v× phÇn lín vèn ®Çu t­ cña doanh nghiÖp lµ vèn vay NH. M«i tr­êng ph¸p lý HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng NH hiÖn nay, tuy ®· ®­îc c¶i tiÕn nhiÒu nh­ng vÉn ch­a thùc sù khoa häc vµ thiÕu ®«ng bé, ch­a ®ñ søc ®iÒu chØnh nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trong thùc tÕ kinh doanh cña NHTM. NhiÒu h­íng dÉn cña c¸c Bé, ngµnh kh¸c nhau cßn chång chÐo, rÊt khã kh¨n trong triÓn khai thùc hiÖn. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp, tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cña doanh nghiÖp t¹i ng©n hµng ch­a khoa häc vµ ch­a c«ng b»ng g©y thiÖt h¹i chung cho nÒn kinh tÕ vµ NH. NhiÒu doanh nghiÖp ®­îc ®Çu t­ chñ yÕu b»ng vèn NH, nh­ng khi doanh nghiÖp vÞ gi¶i thÓ th× chñ thÓ ®Çu tiªn ®­îc thanh to¸n nî tõ nguån thanh lý tµi s¶n cßn l¹i cña doanh nghiÖp l¹i kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng cho vay, dÉn ®Õn viÖc mÊt vèn cña NH lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Nh÷ng doanh nghiÖp “cã vÊn ®Ò” th× c¸c c¬ quan ph¸p luËt ph¶i can thiÖp vµ Ýt nhiÒu sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, tµi s¶n thÕ chÊp sÏ kh«ng ®­îc tiÕp tôc khai th¸c hoÆc khai th¸c mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶, g©y thÊt tho¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ NH. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ, c¸c chÝnh s¸ch th­êng ph¶i ®iÒu chØnh lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái, do ®ã sù ®iÒu chØnh ®ã ®«i khi t¸c ®éng lµm ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng, nh­ NghÞ ®Þnh 18/CP cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp vay vèn kinh doanh bÊt ®éng s¶n bÞ kÑt, vèn kh«ng thÓ tr¶ ®­îc nî cho ng©n hµng khi ®Õn h¹n. ChÝnh s¸ch Ngo¹i th­¬ng kh«ng kÞp thêi, kh«ng ®èi phã ®­îc víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng lµm cho hµng ho¸ lóc th× nhËp å ¹t kh«ng tiªu thô ®­îc g©y kÑt vèn, lóc th× t¹o thµnh c¬n sèt nªn nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh thua lç kh«ng thÓ tr¶ nî ®­îc cho ng©n hµng. ViÖc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nh­ gi¶i thÓ, s¸t nhËp kh«ng ®ång bé víi gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî ng©n hµng nªn viÖc x¸c nhËn nî ®Ó thu håi ®«Ý víi ®¬n vÞ míi gÆp khã kh¨n, vµ nh÷ng kho¶n nî ®ã dÔ trë thµnh qu¸ h¹n, ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng tÝn dông cu¶ ng©n hµng. Nhµ n­íc ch­a cã luËt së h÷u, ch­a cã c¬ quan nµo cÊp chøng th­ së h÷u tµi s¶n vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn së h÷u tµi s¶n nªn tÊt c¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ nhiÒu tµi s¶n cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng cã chøng nhËn së h÷u. Nh­ vËy tµi s¶n ®ã ®em thÕ chÊp ®Ó vay ng©n hµng kh«ng thÓ cã ®Çy ®ñ giÊy tê ph¸p lý, do ®ã khi doanh nghiÖp thua lç th× viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n rÊt phøc t¹p, viÖc thu håi vèn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. C¸c c¬ quan h÷u quan ch­a cã ®­îc c¸ch nh×n thÊu ®¸o vÒ NH vµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, nªn ch­a cã ®­îc sù phèi hîp ®«ng bé, tÝch cùc víi ng©n hµng trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. Cho ®Õn nay kh«ng Ýt ng­êi cßn cho r»ng viÖc cho vay vµ thu håi tiÒn vay chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc cña NH, trong khi trªn thùc tÕ cã nhiÒu kho¶n vay NH ®· ®­îc thùc hiÖn theo thu håi ®­îc nî, lóc ®ã viÖc thu håi nî ®· v­ît ra khái chøc n¨ng vµ kh¶ n¨ng cña NH. MÆc dÇu ®· cã nhiÒu th«ng t­ liªn tÞnh gi÷a NHNN vµ c¸c Bé, ngµnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng NH, nh­ng thùc tÕ ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù phèi hîp nhiÒu h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan nµy víi nhau trong thêi gian tíi. 1.3 Nguyªn nh©n tõ phÝa m«i tr­êng Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh ®Æc biÖt, rÊt nh¹y c¶m, chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ tõ c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ trong n­íc vµ thÕ giíi. Trong thêi gian qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ mét sè n­íc trong khu vùc cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh nªn ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ vay vèn, ®iÒu nµy nh­ mét ph¶n øng d©y chuyÒn ®· t¸c ®éng._.