Mục tiêu và giải pháp giảm nghèo ở Việt Nam đến năm 2010

Lêi më ®Çu Tõ n¨m 1986, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®i vµo giai ®o¹n ®æi míi toµn diÖn. C¬ cÊu kinh tÕ ®· chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc thi hµnh chÝnh s¸ch më cöa, më réng giao l­u quèc tÕ vÒ mäi mÆt, khuyÕn khÝch c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, t¨ng c­êng hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vÒ kinh tÕ, v¨n hãa, khoa häc, kü thuËt víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. D­íi t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi míi, nhiÒu biÕn ®æi to lín ®· diÔn ra . NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn quan träng, liªn tôc t¨ng tr­ëng víi nhÞp ®é cao vµ æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m, ®êi sèng cña ng­êi d©n ngµy cµng æn ®Þnh vµ n©ng lªn. Tuy nhiªn, c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ¶nh h­ëng cña héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®· lµm xuÊt hiÖn nh÷ng khã kh¨n, bøc xóc míi nh­: viÖc lµm æn ®Þnh, thu nhËp, ®ãi nghÌo…RÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®óng ®¾n ®Ó xö lý cã hiÖu qu¶ vÊn ®Ò trªn. Sau thêi gian ®­îc häc m«n Kinh tÕ ph¸t triÓn,em ®­îc nghiªn cøu vÊn ®Ò Phóc lîi cho con ng­êi vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ, ®©y lµ vÊn ®Ò em rÊt quan t©m, vµ muèn ®­îc hiÓu râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nghÌo ®ãi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam. V× vËy,em quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi: "Môc tiªu vµ gi¶i ph¸p gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010" trong ®Ò tµi cña m×nh. Trong ®Ò tµi cña em, em ®· tËp trung ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng nghÌo ®ãi cña ViÖt Nam vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010. Ch­¬ng I: kh¸i luËn chung vÒ nghÌo ®ãi I. Kh¸i luËn chung vÒ nghÌo ®ãi 1. Kh¸i niÖm NghÌo lµ t×nh tr¹ng bÞ thiÕu thèn ë nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­: thu nhËp h¹n chÕ hoÆc thiÕu c¬ héi t¹o thu nhËp, thiÕu tµi s¶n dÓ ®¶m b¶o tiªu dïng lóc khã kh¨n vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng tr­íc nh÷ng ®ét biÕn, Ýt ®­îc tham gia vµo qu¸ tr×nh gia quyÕt ®Þnh… Nh­ vËy, nghÌo khæ ®­îc ®Þnh nghÜa trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. ViÖc ®o l­êng tõng khÝa c¹nh ®ã mét c¸ch nhÊt qu¸n lµ ®iÒu rÊt khã, cßn gép tÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh ®ã vµo mét chØ sè nghÌo hay th­íc ®o nghÌo khæ lµ kh«ng thÓ. Héi nghÞ chèng ®ãi nghÌo khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng do ESCAP tæ chøc t¹i B¨ng Kèc , Th¸i Lan ( 9/1993) ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa chung nh­ sau: NghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ kh«ng ®­îc h­ëng vµ tháa m·n c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi mµ nh÷ng nhu cÇu nµy ®· ®­îc x· héi thõa nhËn tïy theo t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng. 1.1.NghÌo khæ vÒ thu nhËp a. Nghèo tuyệt đối NghÌo tuyÖt ®èi lµ nh÷ng ng­êi mµ 4/5 chi tiªu cña hä giµnh cho nhu cÇu vÒ ¨n mµ chñ yÕu vÒ l­¬ng thùc vµ mét chót Ýt thùc phÈm( thÞt vµ c¸); tÊt c¶ ®Òu thiÕu dinh d­ìng; chØ kho¶ng 1/3 sè ng­êi lín lµ biÕt ch÷; vµ tuæi thä trung b×nh cña hä vµo kho¶ng 40 n¨m. b. Nghèo tương đối Bªn c¹nh nghÌo t­¬ng ®èi, ë nhiÒu n­íc cßn xÐt ®Õn sù nghÌo khæ t­¬ng ®èi. NghÌo khæ t­¬ng ®èi ®­îc xÐt trong t­¬ng quan x· héi, phô thuéc ®Þa ®iÓm c­ d©n sinh sèng vµ ph­¬ng thøc tiªu thô phæ biÕn n¬i ®ã. Sù nghÌo khæ t­¬ng ®èi lµ nh÷ng ng­êi sèng d­íi møc tiªu chuÈn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc trong nh÷ng ®Þa ®iÓm vµ thêi gian x¸c ®Þnh. §©y lµ nh÷ng ng­êi c¶m thÊy bÞ t­íc ®o¹t nh÷ng c¸i mµ ®¹i bé phËn nh÷ng ng­êi kh¸c trong x· héi ®­îc nhËn. Do ®ã, chuÈn mùc ®Ó xem xÐt nghÌo khæ t­¬ng ®èi th­êng kh¸c nhau tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c hoÆc tõ vïng nµy sang vïng kh¸c. NghÌo khæ t­¬ng ®èi còng lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp. 1.2. Nghèo khổ của con người (Nghèo khổ tổng hợp) Sù nghÌo khæ cña con ng­êi lµ kh¸i niÖm ®· ®­îc Liªn Hîp Quèc ®­a ra trong “B¸o c¸o vÒ ph¸t triÓn con ng­êi” n¨m 1997. Theo ®ã, nghÌo khæ cña con ng­êi lµ kh¸i niÖm biÓu thÞ sù thiÖt thßi (khèn cïng) theo c¶ ba khÝa c¹nh c¬ b¶n nhÊt cña cuéc sèng con ng­êi. Ch¼ng h¹n ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× sù thiÖt thßi ®ã lµ: *ThiÖt thßi trªn khÝa c¹nh cuéc sèng l©u dµi vµ khoÎ m¹nh, ®­îc x¸c ®Þnh bëi tû lÖ ng­êi dù kiÕn cã tuæi thä kh«ng qu¸ 40 tuæi. *ThiÖt thßi vÒ tri thøc, ®­îc x¸c ®Þnh bëi tû lÖ ng­êi lín mï ch÷. *ThiÖt thßi vÒ ®¶m b¶o kinh tÕ (nghÌo khæ vÒ thu nhËp), ®­îc x¸c ®Þnh bëi tû lÖ ng­êi kh«ng tiÕp cËn ®­îc c¸c dÞch vô y tÕ, n­íc s¹ch vµ tû lÖ trÎ em d­íi 5 tuæi suy dinh d­ìng. 2. Th­íc ®o nghÌo ®ãi Ph­¬ng ph¸p cña Ng©n hµng ThÕ giíi Ph­¬ng ph¸p mµ Ng©n hµng ThÕ giíi sö dông ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ dùa vµo ng­ìng chØ tiªu tÝnh b»ng ®«la mçi ngµy. Ng­ìng nghÌo th­êng ®­îc th­êng ®­îc dïng hiÖn nay lµ 1 ®« la vµ 2 ®o la/ ngµy( theo søc mua t­¬ng ®­¬ng). §©y lµ ng­ìng chi tiªu cã thÓ ®¶m b¶o møc cung cÊp n¨ng l­îng tèi thiÓu cÇn thiÕt cho con ng­êi, møc chuÈn ®ã lµ 2100 calo/ngµy. Ng­ìng nghÌo nµy gäi lµ ng­ìng nghÌo l­¬ng thùc, thùc phÈm ( nghÌo ®ãi ë møc thÊp). V× møc chi tiªu nµy chØ ®¶m b¶o møc chuÈn vÒ cung cÊp n¨ng l­îng mµ kh«ng ®ñ chi tiªu cho hµng hãa phi l­¬ng thùc. Nh÷ng ng­êi cã møc chi tiªu d­íi møc chi cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc 2100 calo/ ngµy gäi lµ “ nghÌo khæ l­¬ng thùc, thùc phÈm” Ph­¬ng ph¸p ë ViÖt Nam ë ViÖt Nam hiÖn nay cã ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vÒ nghÌo ®ãi nh­ sau: Ph­¬ng ph¸p dùa vµo c¶ thu nhËp vµ chi tiªu theo ®Çu ng­êi ( ph­¬ng ph¸p cña tæng côc thèng kª). Ph­¬ng ph¸p nµy ®· x¸c ®Þnh 2 ng­ìng nghÌo: Ng­ìng nghÌo thø nhÊt lµ sè tiÒn cÇn thiÕt ®Ó mua ®­îc mét sè l­¬ng thùc hµng ngµy ®Ó ®¶m b¶o møc ®é dinh d­ìng. Nh­ vËy, ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy t­¬ng tù c¸ch tiÕp cËn cña Ng©n hµng ThÕ giíi ( ®· nãi ë trªn). Ng­ìng nghÌo thø hai, th­êng ®­îc gäi lµ “ ng­ìng nghÌo chung” ng­ìng nµy bao gåm c¶ phÇn chi tiªu cho hµng hãa phi l­¬ng thùc. Ph­¬ng ph¸p dùa trªn thu nhËp cña hé gia ®×nh( ph­¬ng ph¸p cña Bé Lao ®éng -Th­¬ng binh vµ X· héi). Ph­¬ng ph¸p nµy hiÖn ®ang ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh chuÈn nghÌo ®ãi cña Ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia (chuÈn nghÌo quèc gia). ChuÈn nghÌo ¸p dông cho thêi kú 2001-2005 ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn thu nhËp theo 3 vïng. Cô thÓ lµ: Vïng h¶i ®¶o vµ vïng nói n«ng th«n: B×nh qu©n thu nhËp lµ 80 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng. Vïng ®ång b»ng n«ng th«n: 100 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng Khu vùc thµnh thÞ lµ 150 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng Ng­êi ®­îc coi lµ nghÌo khæ vÒ thu nhËp lµ nh÷ng ng­êi mµ thu nhËp cña hä n»m ë bªn d­íi c¸c “giíi h¹n” ®· ®­îc quy ®Þnh nãi trªn. ChØ sè ®¸nh gi¸ §Ó ®¸nh gi¸ “nghÌo khæ cña con ng­êi”, Liªn Hîp Quèc ®· sö dông chØ sè nghÌo khæ cña con ng­êi – HPI (Human Poor Index) hay cßn gäi lµ chØ sè nghÌo tæng hîp. Gi¸ trÞ HPI cña mét n­íc nãi lªn r»ng sù nghÌo khæ cña con ng­êi ¶nh h­ëng lªn bao nhiªu phÇn d©n sè cña n­íc ®ã. So s¸nh c¸c gi¸ trÞ HDI vµ HPI cho thÊy sù ph©n phèi thµnh tùu cña tiÕn bé con ng­êi. C¸c n­íc cã thÓ cã gi¸ trÞ HDI nh­ nhau nh­ng gi¸ trÞ HPI sÏ kh¸c nhau. VÝ dô: Tr­êng hîp cña Trung Quèc vµ Gioãc®ani (1999). ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI cña mçi n­íc ®Òu lµ 0,718 vµ 0,714; chØ sè nghÌo khæ con ng­êi HPI cña Trung Quèc lµ 15,1% vµ cña Gioãc®ani lµ 8,5%. ë Việt Nam, HPI n¨m 1999 lµ 29,1% xÕp h¹ng theo HPI n­íc ta ®øng thø 45 trªn 90 quèc gia ®­îc Liªn Hîp Quèc nghiªn cøu. 3. Nguyên nhân nghèo ở Việt Nam Có nhiều quan điểm về nguyên nhân gây ra nghèo đói ở Việt Nam nhưng nói chung nghèo đói ở Việt Nam có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan như sau: 3.1 Nguyên nhân khách quan * Việt Nam là một nước nông nghiệp lạc hậu vừa trải qua một cuộc chiến tranh lâu dài và gian khổ, cơ sở hạ tầng bị tàn phá, ruộng đồng bị bỏ hoang, bom mìn, nguồn nhân lực chính của các hộ gia đình bị sút giảm do mất mát trong chiến tranh, thương tật, hoặc phải xa gia đình để tham gia chiến tranh, học tập cải tạo trong một thời gian dài. * Chính sách nhà nước thất bại: Sau khi thống nhất đất nước việc áp dụng chính sách tập thể hóa nông nghiệp, cải tạo công thương nghiệp và chính sách giá lương tiền đã đem lại kết quả xấu cho nền kinh tế vốn đã ốm yếu của Việt Nam làm suy kiệt toàn bộ nguồn lực của đất nước và hộ gia đình ở nông thôn cũng như thành thị, lạm phát tăng cao có lúc lên đến hơn 700% năm. * Hình thức sở hữu: Việc áp dụng chế độ sở hữu toàn dân, sở hữu nhà nước và tập thể của các tư liệu sản xuất chủ yếu trong một thời gian dài đã làm thui chột động lực sản xuất. * Việc huy động nguồn lực nông dân quá mức, ngăn sông cấm chợ đã làm cắt rời sản xuất với thị trường, sản xuất nông nghiệp đơn điệu, công nghiệp thiếu hiệu quả, thương nghiệp tư nhân lụi tàn, thương nghiệp quốc doanh thiếu hàng hóa làm thu nhập đa số bộ phận giảm sút trong khi dân số tăng cao. * Lao động dư thừa ở nông thôn không được khuyến khích ra thành thị lao động, không được đào tạo để chuyển sang khu vực công nghiệp, chính sách quản lý bằng hộ khẩu đã dùng biện pháp hành chính để ngăn cản nông dân di cư, nhập cư vào thành phố. * Thất nghiệp tăng cao trong một thời gian dài trước thời kỳ đổi mới do nguồn vốn đầu tư thấp và thiếu hiệu quả vào các công trình thâm dụng vốn của Nhà nước. 3.2 Nguyªn nh©n chñ quan Sau 20 năm đổi mới đến năm 2005 kinh tế đã đạt được một số thành tựu nhưng số lượng người nghèo vẫn còn đông, có thể lên đến 26% (4,6 triệu hộ) do các nguyên nhân khác như sau: * Sai lệch thống kê: Do điều chỉnh chuẩn nghèo của Chính phủ lên cho gần với chuẩn nghèo của thế giới (1USD/ngày) làm cho tỷ lệ nghèo tăng lên. * Việt Nam là nước nông nghiệp lạc hậu, năm 2004 vẫn còn 74,1% dân sống ở nông thôn trong khi tỷ lệ đóng góp của nông nghiệp trong tổng sản phẩm quốc gia thấp. Hệ số Gini là 0,42 và hệ số chênh lệch là 8,1 nên bất bình đẳng cao trong khi thu nhập bình quân trên đầu người còn thấp. * Người dân còn chịu nhiều rủi ro trong cuộc sống, sản xuất mà chưa có các thiết chế phòng ngừa hữu hiệu, dễ tái nghèo trở lại như: thiên tai, dịch bệnh, sâu hại, tai nạn lao động, tai nạn giao thông, thất nghiệp, rủi ro về giá sản phẩm đầu vào và đầu ra do biến động của thị trường thế giới và khu vực như khủng hoảng về dầu mỏ làm tăng giá đầu vào, rủi ro về chính sách thay đổi không lường trước được, rủi ro do hệ thống hành chính kém minh bạch, quan liêu, tham nhũng.... * Nền kinh tế phát triển không bền vững, tăng trưởng tuy khá nhưng chủ yếu là do nguồn vốn đầu tư trực tiếp, vốn ODA, kiều hối, thu nhập từ dầu mỏ trong khi nguồn vốn đầu tư trong nước còn thấp. Tín dụng chưa thay đổi kịp thời, vẫn còn ưu tiên cho vay các doanh nghiệp nhà nước có hiệu quả thấp, không thế chấp, môi trường sớm bị hủy hoại, đầu tư vào con người ở mức cao nhưng hiệu quả còn hạn chế, số lượng lao động được đào tạo đáp ứng nhu cầu thị trường còn thấp, nông dân khó tiếp cận tín dụng ngân hàng nhà nước, * Ở Việt Nam, sự nghèo đói và HIV/AIDS tiếp tục phá hủy từng kết cấu của tuổi thơ. Các em không được thừa hưởng quyền có một tuổi thơ được thương yêu, chăm sóc và bảo vệ trong mái ấm gia đình hoặc được khích lệ phát triển hết khả năng của mình. Khi trưởng thành và trở thành cha mẹ, đến lượt con cái các em có nguy cơ bị tước đoạt các quyền đó vì các hiểm họa đối với tuổi thơ lặp lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. * Sự chênh lệch lớn giữa các vùng miền, thành thị và nông thôn, giữa các dân tộc cao. * Môi trường sớm bị hủy hoại trong khi đa số người nghèo lại sống nhờ vào nông nghiệp. * Hiệu năng quản lý chính phủ thấp. II. ý nghÜa nghiªn cøu vÊn ®Ò nghÌo ®ãi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn NghÌo ®ãi lµ mét vÊn ®Ò lín ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nghÌo ®ãi lµ mét vÊn ®Ò lín v× ë c¸c n­íc nµy c¸c nhãm nghÌo ®¹i bé phËnlµ sèng ë khu vùc n«ng th«n vµ chñ yÕu tham gia vµo ho¹t ®éng n«ng nghiÖp. Hä lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n thiÕu c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai. Cßn ë thµnh thÞ, ng­êi nghÌo th­êng tËp trung ë khu vùc phi chÝnh thøc, n¬i hä nhËn ®­îc thu nhËp lµ do lao ®éng tù t¹o viÖc lµm ( nh÷ng ng­êi bu«n b¸n nhá, b¸n hµng rong vµ trÎ ®¸nh giÇy…). Hä lµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã vèn hoÆc vèn rÊt Ýt vµ cã tr×nh ®é gi¸o dôc thÊp. HÇu hÕt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, sè phô n÷ cã thu nhËp thÊp nhÊt th­êng lµ nhiÒu h¬n so víi nam giíi. Do vËy, nh÷ng gia ®×nh nghÌo do phô n÷ lµm chñ hé th­êng n»m trong sè nhãm ng­êi nghÌo nhÊt trong x· héi. C¸c quan s¸t trong thùc tÕ cho thÊy, nghÌo ®ãi ë nh÷ng gia ®×nh do phô n÷ lµm chñ vµ mghÌo ®ãi cña phô n÷ nh×n chung liªn quan trùc tiÕp ®Ðn ®Þa vÞ cña hä. Hä Ýt ®­îc häc hµnh h¬n, Ýt cã c¬ héi kiÕm viÖc lµm h¬n vµ ®­îc tr¶ l­¬ng thÊp h¬n nam giíi. 2. Môc tiªu gi¶m nghÌo ®ã lµ môc tiªu chiÕn l­îc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Quy m« vµ møc ®é nghÌo ®ãi ë mçi n­íc phô thuéc vµo hai yÕu tè: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi vµ møc ®é trong ph©n phèi bÊt b×nh ®¼ng thu nhËp. Víi bÊt kú møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi nµo, viÖc ph©n phèi cµng bÊt c«ng bao nhiªu th× sè ng­êi nghÌo ®ãi sÏ cµng nhiÒu h¬n bÊy nhiªu. T­¬ng tù nh­ vËy th× víi bÊt kú sù ph©n phèi nµo, møc thu nhËp b×nh qu©n cµng thÊp th× møc ®é nghÌo ®ãi cµng cao. Nh­ vËy, ph¹m vi nghÌo ®ãi tuyÖt ®èi lµ sù kÕt hîp cña thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp vµ ph©n phèi thu nhËp kh«ng ®ång ®Òu. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng lµm c¬ së ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã ®­îc nh÷ng lùa chän chÝnh s¸ch toµn diÖn cho gi¶m nghÌo ®ãi. NÕu chØ tËp trung vµo viÖc n©ng cao tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi hy väng t¨ng thu nhËp quèc d©n sÏ c¶i thiÖn ®­îc møc sèng cho nh÷ng ng­êi nghÌo th× ch­a ®ñ mµ cÇn ph¶i tËp trung cho chiÕn l­îc chèng nghÌo ®ãi trong c¶ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, kÕt hîp gi÷a yÕu tè t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp. Nh×n chung nghÌo khæ vµ sù gi¶m nghÌo lµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c n­íc, gi÷a c¸c vïng vµ nhãm d©n c­ trong tõng n­íc. V× vËy, chÝnh s¸ch chèng ®ãi nghÌo kh«ng chØ chøa ®ùng nhiÒu th¸ch thøc mang tÝnh chÊt vÜ m« vµ c¶ vi m«. Nã kh«ng ®ßi hái lµ cÇn ph¶i ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh mµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó tÊt c¶ c¸c tÇng líp d©n c­ nghÌo khæ trong x· héi cïng ®­îc h­ëng lîi tõ t¨ng tr­ëng; ®ång thêi cã chÝnh s¸ch träng ®iÓm nh»m gi¶m t×nh tr¹ng nghÌo khæ tuyÖt ®èi. 3. ë ViÖt Nam Ngay tõ khi ViÖt Nam giµnh ®­îc ®éc lËp (1945), Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· x¸c ®Þnh ®ãi nghÌo nh­ lµ mét thø "giÆc" còng nh­ giÆc dèt, giÆc ngo¹i x©m, nªn ®· ®­a ra môc tiªu phÊn ®Êu ®Ó nh©n d©n lao ®éng tho¸t n¹n bÇn cïng, lµm cho mäi ng­êi cã c«ng ¨n, viÖc lµm, Êm no vµ ®êi sèng h¹nh phóc. Gi¶m ®ãi nghÌo kh«ng chØ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi c¬ b¶n, ®­îc Nhµ n­íc ViÖt Nam ®Æc biÖt quan t©m, mµ cßn lµ mét bé phËn quan träng cña môc tiªu ph¸t triÓn. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ yÕu tè c¬ b¶n ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi vµ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng Xãa ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ lµ c«ng viÖc tr­íc m¾t mµ cßn lµ nhiÖm vô l©u dµi. Tr­íc m¾t lµ xãa hé ®ãi, gi¶m hé nghÌo; l©u dµi lµ xãa sù nghÌo, gi¶m kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, phÊn ®Êu x©y dùng mét x· héi giµu m¹nh, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng ®¬n gi¶n lµ viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp mét c¸ch thô ®éng mµ ph¶i t¹o ra ®éng lùc t¨ng tr­ëng t¹i chç, chñ ®éng tù v­¬n lªn tho¸t nghÌo. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù trî gióp mét chiÒu cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®èi víi c¸c ®èi t­îng xã hội cã nhiÒu khã kh¨n mµ cßn lµ nh©n tè quan träng t¹o ra mét mÆt b»ng t­¬ng ®èi ®ång ®Òu cho ph¸t triÓn, t¹o thªm mét lùc l­îng s¶n xuÊt dåi dµo vµ b¶o ®¶m sù æn ®Þnh cho giai ®o¹n “cÊt c¸nh”. Do ®ã, xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét trong nh÷ng môc tiªu cña t¨ng tr­ëng (c¶ trªn gãc ®é x· héi vµ kinh tÕ), ®ång thêi còng lµ mét ®iÒu kiÖn (tiÒn ®Ò) cho t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng. Trªn ph­¬ng diÖn nµo ®ã, xÐt vÒ ng¾n h¹n, khi ph©n phèi mét phÇn ®¸ng kÓ trong thu nhËp x· héi cho ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo th× nguån lùc dµnh cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng, song xÐt mét c¸ch toµn diÖn vÒ dµi h¹n th× kÕt qu¶ xãa ®ãi gi¶m nghÌo l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng. T×nh h×nh còng gièng nh­ viÖc thùc hiÖn ng­êi cµy cã ruéng ë mét sè n­íc ®· t¹o ra sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña n«ng nghiÖp. NhiÒu n«ng d©n nhê ®ã ®· tho¸t khái ®ãi nghÌo vµ cã ®iÒu kiÖn tham gia thùc hiÖn c¸ch m¹ng xanh, t¹o sù ph¸t triÓn míi cho ngµnh n«ng nghiÖp. Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi vµ t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng, ng­îc l¹i chØ cã t¨ng tr­ëng cao, bÒn v÷ng míi cã søc m¹nh vËt chÊt ®Ó hç trî vµ t¹o c¬ héi cho ng­êi nghÌo v­¬n lªn tho¸t khái ®ãi nghÌo. Do ®ã, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®­îc coi lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hµng n¨m cña c¶ n­íc, c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. §ãi nghÌo ®ang lµ vÊn ®Ò x· héi bøc xóc vµ nãng báng cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. V× vËy, ®©y lµ vÊn ®Ò ®­îc c¸c ChÝnh phñ, c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c tæ chøc quèc tÕ quan t©m ®Ó t×m c¸c gi¶i ph¸p h¹n chÕ vµ tiÕn tíi xo¸ bá n¹n ®ãi nghÌo trªn ph¹m vi toµn cÇu. ChÝnh phñ ViÖt Nam coi vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ môc tiªu xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, còng nh­ ViÖt Nam ®· c«ng bè cam kÕt thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ ®· ®­îc nhÊt trÝ t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh c¸c quèc gia n¨m 2000. C«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ vµ ®­îc quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®­îc ®Æt thµnh mét bé phËn cña ChiÕn l­îc ph¸t triÓn dµi h¹n, kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ hµng n¨m vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së. C«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i ®­îc quan t©m ngay tõ khi x©y dùng chñ tr­¬ng, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi dµi h¹n, trung h¹n vµ hµng n¨m, coi ®ã lµ mét nhiÖm vô träng t©m cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng t¸c xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Th«ng qua kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, Nhµ n­íc chñ ®éng ®iÒu tiÕt hîp lý c¸c nguån lùc cña toµn x· héi vµo môc tiªu vµ ho¹t ®éng xãa ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia. Nhµ n­íc x©y dùng c¸c biÖn ph¸p thiÕt yÕu nh­ ®Çu t­ hç trî s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, lËp c¸c quü cøu trî x· héi,.... ®Ó gióp ®ì, b¶o vÖ ng­êi nghÌo. Duy tr× liªn tôc sù trao ®æi, ph©n phèi mang tÝnh thÞ tr­êng, nh­ng kh«ng lo¹i ng­êi nghÌo ra khái nh÷ng nguån lùc vµ lîi Ých cña sù thÞnh v­îng chung vÒ kinh tÕ. Kinh nghiÖm thÕ giíi cho thÊy sù thiÕu v¾ng vai trß cña Nhµ n­íc ®Æc biÖt cã h¹i ®èi víi ng­êi nghÌo, céng ®ång nghÌo, v× ng­êi nghÌo kh«ng tù b¶o vÖ ®­îc c¸c quyÒn cña m×nh, h¬n n÷a trong thµnh qu¶ chung cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ, Nhµ n­íc cã vai trß nßng cèt vµ cã tr¸ch nhiÖm thu hót sù tham gia tÝch cùc cña céng ®ång, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc, toµn x· héi mµ tr­íc hÕt lµ bæn phËn cña chÝnh ng­êi nghÌo ph¶i tù v­¬n lªn ®Ó tho¸t nghÌo. Trong khi tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ lµ gióp gì bá rµo c¶n ng¨n c¸ch x· héi vµ kinh tÕ ®Ó xãa ®ãi gi¶m nghÌo; thì hiÖu qu¶ xãa nghÌo ®¹t thÊp nÕu b¶n th©n ng­êi nghÌo kh«ng tÝch cùc vµ nç lùc phÊn ®Êu v­¬n lªn víi møc sèng cao h¬n. Xãa ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i ®­îc coi lµ sù nghiÖp cña b¶n th©n ng­êi nghÌo, céng ®ång nghÌo, bëi v× sù nç lùc tù v­¬n lªn ®Ó tho¸t nghÌo chÝnh lµ ®éng lùc, lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho sù thµnh c«ng cña môc tiªu chèng ®ãi nghÌo ë c¸c n­íc. Nhµ n­íc sÏ trî gióp ng­êi nghÌo biÕt c¸ch tù tho¸t nghÌo vµ tr¸nh t¸i nghÌo khi gÆp rñi ro. Bªn c¹nh sù hç trî vÒ vËt chÊt trùc tiÕp th× viÖc t¹o viÖc lµm cho ng­êi nghÌo b»ng c¸ch h­íng dÉn ng­êi nghÌo s¶n xuÊt, kinh doanh ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hä chÝnh lµ ®iÒu kiÖn xãa ®ãi gi¶m nghÌo thµnh c«ng nhanh vµ bÒn v÷ng. Ch­¬ng II: ph©n tÝch thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë viÖt nam 1. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam Ở Việt Nam, đói, nghèo vẫn đang là vấn đề kinh tế - xã hội bức xúc. Xóa đói, giảm nghèo toàn diện, bền vững luôn luôn được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm và xác định là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và là một trong những nhiệm vụ quan trọng góp phần phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong gần 20 năm đổi mới, nhờ thực hiện cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn nước ta, công cuộc xóa đói, giảm nghèo đã đạt được thành tựu đáng kể, có ý nghĩa to lớn cả về kinh tế, chính trị, xã hội và an ninh - quốc phòng, phát huy được bản chất tốt đẹp của dân tộc ta và góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển đất nước bền vững. Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh trong khoảng thời gian 5 năm từ 17,2% năm 2001 với 2,8 triệu hộ, xuống còn 8,3% năm 2004 với 1,44 triệu hộ, bình quân mỗi năm giảm 34 vạn hộ, đến cuối năm 2005 còn khoảng dưới 7% với 1,1 triệu hộ. "Những thành tựu giảm nghèo của Việt Nam là một trong những câu chuyện thành công nhất trong phát triển kinh tế". Đó là đánh giá trong "Báo cáo phát triển Việt Nam năm 2004" của Ngân hàng thế giới. Do đời sống của nhân dân ngày càng được cải thiện, cùng với định hướng chung là từng bước tiếp cận với trình độ của các nước đang phát triển trong khu vực, nên chuẩn nghèo đã được điều chỉnh lại, trong đó có tính đến các nhân tố ảnh hưởng. Chuẩn nghèo mới áp dụng cho giai đoạn 2006 - 2010 quy định: Hộ nghèo là những hộ ở khu vực nông thôn có thu nhập bình quân 200.000 đồng/người/tháng trở xuống, đối với những hộ ở khu vực thành thị có thu nhập bình quân từ 260.000 đồng/người/tháng trở xuống. Theo quy định này, ước tính năm 2005 cả nước ta có khoảng 3,9 triệu hộ nghèo, chiếm 22% số hộ trong toàn quốc; Các vùng có tỷ lệ hộ nghèo cao là vùng Tây Bắc (44%) và Tây Nguyên (40%); vùng có tỉ lệ hộ nghèo thấp nhất là vùng Đông Nam Bộ (9%). Với sự phấn đấu không mệt mỏi của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong nhiều năm qua, công cuộc xóa đói, giảm nghèo đã đạt được một số thành tựu quan trọng, nhưng phía trước vẫn còn không ít khó khăn và thách thức: Thứ nhất là về nhận thức, một bộ phận không nhỏ người nghèo và địa phương nghèo vẫn còn tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, nên chưa chủ động vượt lên để thoát nghèo. Thứ hai là sự đánh giá tỷ lệ nghèo còn thấp hơn thực tế ở một vài địa phương, nên một bộ phận người thực sự nghèo chưa được tiếp cận với các chương trình xóa đói, giảm nghèo. Thứ ba là nguồn lực huy động cho chương trình xóa đói, giảm nghèo còn khiêm tốn. Hằng năm, ngân sách nhà nước hỗ trợ cho chương trình xóa đói, giảm nghèo mới chỉ được bình quân khoảng 60.000 đồng/người. Trong khi đó, một số địa phương chưa chủ động huy động hoặc huy động chưa tương xứng với tiềm năng của nguồn lực tại chỗ; chưa lồng ghép hài hòa các loại nguồn lực trên cùng địa bàn và chưa huy động được sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp, các tổ chức, các cộng đồng và các cá nhân có điều kiện vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo. Vì vậy, chưa đáp ứng được nhu cầu cần hỗ trợ của người nghèo để đủ điều kiện thoát nghèo bền vững, dẫn đến mục tiêu thoát nghèo khó thực hiện được. Thứ tư là một số cơ chế, chính sách và biện pháp hỗ trợ xóa đói giảm nghèo chưa thật phù hợp, việc tổ chức thực hiện còn bất cập, còn mang tính bao cấp, nên không tạo được động lực để người nghèo chủ động vượt nghèo. Biện pháp hỗ trợ làm nhà ở cho đồng bào nghèo chưa thật phù hợp với nhu cầu và tập quán của từng dân tộc, từng địa phương; có địa phương chưa chú ý đầy đủ đến quy hoạch sản xuất lâu dài và môi trường sống của nhân dân trong khi xây dựng các khu dân cư vượt lũ; mức chi phí cho khám, chữa bệnh còn thấp; chính sách trợ cước, trợ giá cũng còn bất hợp lý; mức vốn vay tín dụng ưu đãi còn thấp và chưa thật phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh; cơ chế phân bổ vốn còn mang tính bình quân, v.v.... Ở một số nơi, nhất là vùng cao, vùng sâu thông tin đến với người dân chưa đầy đủ nên nhận thức về các chính sách của Nhà nước đối với người nghèo còn hạn chế. Những khiếm khuyết nói trên đã làm cho hiệu quả của chương trình xóa đói, giảm nghèo bị giảm bớt một phần. Thứ năm là việc tổ chức thực hiện chương trình xóa đói, giảm nghèo không đồng đều ở một số địa phương. Đội ngũ cán bộ vừa thiếu về số lượng, vừa yếu về năng lực. Phần lớn cán bộ thực thi chương trình ở cấp xã đều kiêm nhiệm, chưa được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên. Việc theo dõi, giám sát chương trình chưa có hệ thống và đồng bộ. Công tác sơ kết, tổng kết, đánh giá chương trình chủ yếu dựa trên các báo cáo với lượng thông tin chưa đầy đủ. Do nhiều yếu tố tác động khách quan trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, tình trạng nghèo đói hiện nay đang vận động theo hướng: *Tốc độ giảm nghèo không đồng đều giữa các vùng và có xu hướng chậm lại, các hệ số tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo từ 1 - 0,7 trong những năm 1992 - 1998, giảm xuống còn khoảng 1 - 0,3 giai đoạn 1998 - 2004. Tốc độ giảm nghèo thể hiện rõ nhất là ở những vùng bị chia cắt về địa lý, kết cấu hạ tầng và mặt bằng dân trí còn thấp. Một số chính sách và giải pháp động lực cho xóa đói, giảm nghèo đã bộc lộ những hạn chế, không còn tác dụng mạnh mẽ như giai đoạn đầu, như các chính sách về đất đai, về giao đất, giao rừng, về khoán trong nông nghiệp,.... Vì vậy, cần phải có động lực mới cho tương lai, đó là chính sách phát triển và chuyển giao công nghệ sinh học, công nghệ sau thu hoạch để nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi, nâng cao giá trị sản xuất trên một diện tích gieo trồng, chính sách chuyển đổi cơ cấu sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh phục vụ cho xuất khẩu và cung cấp nguyên liệu cho các ngành chế biến (bông, cà phê, cao su, hạt điều, chè, mía, gỗ, tre, lúa, ngô, khoai, sắn, vừng, lạc, đậu....), chính sách phát triển kinh tế trang trại, phát triển tiểu, thủ công nghiệp, doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ; chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa chăn nuôi đại gia súc có hiệu quả kinh tế cao thành ngành sản xuất chính,v.v…. *Tỷ lệ hộ nghèo ở khu vực miền núi vẫn còn cao, gấp từ 1,7 đến 2 lần tỷ lệ hộ nghèo bình quân của cả nước. Tỷ lệ hộ nghèo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong tổng số hộ nghèo của cả nước có chiều hướng tăng từ 21% năm 1992 lên 36% năm 2005. Tỷ lệ hộ nghèo tập trung chủ yếu ở những vùng khó khăn, có nhiều yếu tố bất lợi như điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, kết cấu hạ tầng thấp kém, trình độ dân trí thấp, trình độ sản xuất manh mún, sơ khai. Ngoài ra, xuất hiện một số đối tượng nghèo mới ở những vùng đang đô thị hóa và nhóm lao động nhập cư vào đô thị, họ thường gặp nhiều khó khăn hơn và phải chấp nhận mức thu nhập thấp hơn lao động sở tại. Đây là những điều kiện cơ bản làm gia tăng yếu tố tái nghèo và tạo ra sự không đồng đều trong tốc độ giảm nghèo giữa các vùng. Các vùng Tây Bắc, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên có tốc độ giảm nghèo nhanh nhất, song đây cũng là những vùng có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất. *Chênh lệch về thu nhập giữa các nhóm giàu và nhóm nghèo có xu hướng gia tăng: Trong những năm gần đây, chênh lệch về thu nhập giữa 20% nhóm giàu và 20% nhóm nghèo từ 4,3 lần năm 1993 lên 8,14 lần năm 2002; chênh lệch giữa 10% nhóm giàu nhất và 10% nhóm nghèo nhất từ 12,5 lần năm 2002, tăng lên 13,5 lần năm 2004; Mức độ nghèo còn khá cao, thu nhập bình quân của nhóm hộ nghèo ở nông thôn chỉ đạt 70% mức chuẩn nghèo mới. Sự gia tăng khoảng cách giàu - nghèo sẽ làm cho tình trạng nghèo tương đối trở nên gay gắt hơn, việc thực hiện các giải pháp để giảm nghèo sẽ càng khó khăn hơn. Mặc dù, trong những năm qua số hộ nghèo trong cả nước đã giảm mạnh, song trên thực tế công cuộc xóa đói, giảm nghèo còn vô cùng gian nan. Nguy cơ tái nghèo có thể tăng do tác động của kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, do đầu tư phát triển kinh tế giữa các vùng chưa đồng đều, cơ hội về việc làm của người nghèo ngày càng khó khăn hơn do đổi mới công nghệ trong sản xuất, yêu cầu trình độ của người lao động ngày càng cao. Đói nghèo trở lại là vấn đề luôn rình rập một bộ phận khá lớn số hộ nghèo vừa vượt khỏi ngưỡng nghèo. Chỉ cần gặp thiên tai, dịch bệnh, đau ốm hoặc biến động giá cả, thì các hộ này lại dễ rơi vào tình trạng đói nghèo. 2. Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam 2.1. Thùc tr¹ng 2. 1.1. ViÖt Nam ®­îc xÕp vµo nhãm c¸c n­íc nghÌo cña thÕ giíi Tû lÖ hé ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam cßn kh¸ cao. Theo kÕt qu¶ §iÒu tra møc sèng d©n c­ (theo chuÈn nghÌo chung cña quèc tÕ), tû lÖ ®ãi nghÌo n¨m 1998 lµ trªn 37% vµ ­íc tÝnh n¨m 2000 tû lÖ nµy vµo kho¶ng 32% (gi¶m kho¶ng 1/2 tû lÖ hé nghÌo so víi n¨m 1990). NÕu tÝnh theo chuÈn ®ãi nghÌo vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm n¨m 1998 lµ 15% vµ ­íc tÝnh n¨m 2000 lµ 13%. Theo chuÈn nghÌo cña Ch­¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo quèc gia míi, ®Çu n¨m 2000 cã kho¶ng 2,8 triÖu hé nghÌo, chiÕm 17,2% tæng sè hé trong c¶ n­íc. 2.1.2. NghÌo ®ãi phæ biÕn trong nh÷ng hé cã thu nhËp thÊp vµ bÊp bªnh MÆc dï ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt lín trong viÖc gi¶m tû lÖ nghÌo, tuy nhiªn còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, nh÷ng thµnh tùu nµy vÉn cßn rÊt mong manh. Thu nhËp cña mét bé phËn lín d©n c­ vÉn n»m gi¸p ranh møc nghÌo, do vËy chØ cÇn nh÷ng ®iÒu chØnh nhá vÒ chuÈn nghÌo, còng khiÕn hä r¬i xuèng ng­ìng nghÌo vµ lµm t¨ng tû lÖ nghÌo. PhÇn lín thu nhËp cña ng­êi nghÌo lµ tõ n«ng nghiÖp. Víi ®iÒu kiÖn nguån lùc rÊt h¹n chÕ (®Êt ®ai, lao ®éng, vèn), thu nhËp cña nh÷ng ng­êi nghÌo rÊt bÊp bªnh vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng tr­íc nh÷ng ®ét biÕn cña mçi gia ®×nh vµ của céng ®ång. NhiÒu hé gia ®×nh tuy møc thu nhËp ë trªn ng­ìng nghÌo, nh­ng vÉn gi¸p ranh víi ng­ìng nghÌo ®ãi nên khi cã nh÷ng dao ®éng vÒ thu nhËp còng cã thÓ khiÕn hä tr­ît xuèng ng­ìng nghÌo. TÝnh mïa vô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng t¹o nªn khã kh¨n cho ng­êi nghÌo. Møc ®é c¶i thiÖn thu nhËp cña ng­êi nghÌo chËm h¬n nhiÒu so víi møc sèng chung vµ ®Æc biÖt so víi nhãm cã møc sèng cao. Sù gia t¨ng chªnh lÖch thu nhËp gi÷a nhãm 20% giµu nhÊt vµ 20% nghÌo nhÊt (tõ 7,3 lÇn n¨m 1993 lªn 8,9 lÇn n¨m 1998) cho thÊy, t×nh tr¹ng tôt hËu cña ng­êi nghÌo (trong mèi t­¬ng quan víi ng­êi giµu). MÆc dï chØ sè nghÌo ®ãi cã c¶i thiÖn, nh­ng møc c¶i thiÖn ë nhãm ng­êi nghÌo chËm h¬n so víi møc chung vµ ®Æc biÖt so víi nhãm ng­êi cã møc sèng cao. HÖ sè chªnh lÖch møc sèng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n cßn rÊt cao. 2. 1.3. NghÌo ®ãi tËp trung ë c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn sèng khã kh¨n §a sè ng­êi nghÌo sinh sèng trong c¸c vïng tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt nghÌo nµn, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¾c nghiÖt nh­ ë vïng nói, vïng s©u, vïng xa hoÆc ë c¸c vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long, miÒn Trung, do sù biÕn ®éng cña thêi tiÕt (b·o, lôt, h¹n h¸n....) khiÕn cho c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng vµ s¶n xuÊt cña ng­êi d©n cµng thªm khã kh¨n. §Æc biÖt, sù kÐm ph¸t triÓn vÒ h¹ tÇng c¬ së cña c¸c vïng nghÌo ®· lµm cho c¸c vïng nµy cµng bÞ t¸ch biÖt víi c¸c vïng kh¸c. N¨m 2000, kho¶ng 20-30% trong tæng sè 1.870 x· ®Æc biÖt khã kh¨n ch­a cã ®­êng d©n sinh ®Õn trung t©m x·; 40% sè x· ch­a ®ñ phßng häc; 5% sè x· ch­a cã tr¹m y tÕ; 55% sè x· ch­a cã n­íc s¹ch; 40% sè x· ch­a cã ®­êng ®iÖn ®Õn trung t©m x·; 50% ch­a ®ñ c«ng tr×nh thuû lîi nhá; 20% sè x· ch­a cã chî x· hoÆc côm x·. Bªn c¹nh ®ã, do ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn kh«ng thuËn lîi, sè ng­êi trong diÖn cøu trî ®ét xuÊt hµng n¨m kh¸ cao, kho¶ng 1-1,5 triÖu ng­êi. Hµng n¨m sè hé t¸i ®ãi nghÌo trong tæng sè hé võa tho¸t khái nghÌo vÉn cßn lín. 2. 1.4. §ãi nghÌo tËp trung trong khu vùc n«ng th«n NghÌo ®ãi lµ mét hiÖ._.