Một số ý kiến về căn cứ và giải pháp cho quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh tại Công ty TNHH Nhà nước 1 thành viên dệt 19/5 Hà Nội

MỞ ĐẦU Ngày nay, môi trường kinh doanh luôn biến đổi không ngừng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật , sự gia tăng không ngừng của các doanh nghiệp, mẫu mã và chất lượng sản phẩm luôn được cải thiện theo chiều hướng tốt.. Trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp phụ thuộc trước hết vào sự đúng đắn của chiến lược kinh doanh đề ra. Do đó, hoạch định chiến lược kinh doanh có vai trò quan trọng trong sự phát triển của doanh nghiệp. Nhờ có hoạch định chiến lược kinh doanh mà doanh nghiệp thấy rõ mục đích và hướng đi của doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh, thấy được muôn vàn cơ hội tìm đến nhưng cũng đầy cạm bẫy rủi ro. Qua đó doanh nghiệp có những biện pháp nhất định cũng như việc sử dụng hiệu quả nguồn lực của mình để phát triển doanh nghiệp. Ở nước ta hiện nay, hoạch định chiến lược kinh doanh chưa được chú trọng và chưa có cái nhìn đúng đắn trong doanh nghiệp. Trên thực tế, việc hoạch định chiến lược kinh doanh trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ hầu như không có hoặc có thì cũng gặp nhiều khó khăn. Công ty dệt 19/5 Hà nội là một trong những doanh nghiệp như thế. Mặc dù, công tác hoạch định chiến lược kinh doanh được ban lãnh đạo công ty quan tâm tới nhưng do nhiều nguyên nhân công tác này vẫn chưa phát huy hiệu quả. Sau một thời gian thực tập tại công ty với những kiến thức đã học của mình, em đã nhận thức được tầm quan trọng của việc hoạch định chiến lược kinh doanh trong doanh nghiệp. Bởi vậy em đã chọn để tài “Một sô ý kiến về căn cứ và giải pháp cho quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh tại công ty TNHH NN một thành viên dệt 19/5 Hà nội.” để làm chuyên đề thực tập của mình. Nội dung của bài viêt gồm có: Chương I: Lý luận chung về công tác hoạch định chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Chương II: Thực trạng về hoạch định chiến lược kinh doanh của công ty TNHH NN một thành viên dệt 19/5 Hà nội. Chương III: Một số kiến nghị về căn cứ và giải pháp cho quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh. Chương I: Lý luận chung về công tác hoạch định chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp I. Khái quát về hoạch định chiến lược 1. Hoạch định chiến lược kinh doanh là gì ? Thuật ngữ chiến lược (Strategy) có nguồn gốc từ lĩnh vực quân sự với ý nghĩa là “Khoa học về hoạch định và điều kiện các hoạt động quân sự”; là “nghệ thuật chỉ huy các phương tiện để chiến thắng đối phương”. Như vậy chiến lược được hiểu là khoa học hoạch định, điều kiện và nghệ thuật sử dụng các nguồn lực, phương tiện trong các hoạt động quân sự có quy mô lớn, có thời gian dài để tạo ra ưu thế nhằm chiến thắng đối phương, là nghệ thuật khai thác những chỗ yếu nhất và mang lại cơ hội thành công lớn nhất. Ra đời vào khoảng những năm 60 của thế kỷ XX, chiến lược kinh doanh dần dần được sử dụng phổ biến ở các doanh nghiệp với nhiểu quan niệm khác nhau Jame B Quinn cho rằng “chiến lược là một dạng thức hoặc một khoa học phối hợp các mục tiêu chính, các chính sách và các trình tự hoạt động thành một tổng thể kết dính với nhau.” William JGlieck trong giáo trình “Business policy & Strategic management” quan niệm “chiến lược là khoa học mang tính thống nhất, tính toàn diện và tính phối hợp, được thiết kế đảm bảo rằng các mục tiêu cơ bản của doanh nghiệp sẽ được thực hiện.” Alfred Chandler Đại học Harvard định nghĩa “chiến lược bao gồm việc ấn định các mục tiêu cơ bản dài hạn của doanh nghiệp, đồng thời lựa chọn cách thức hoặc tiến trình hoạt động và phân bố các tài nguyên thiết yếu để thực hiện mục tiêu đó.” Vào những năm 70 của thế kỷ XX bối cảnh chung của nền kinh tế có nhiều thay đổi, xuất hiện ngày càng nhiều các đơn vị sản xuất kinh doanh, cạnh tranh diễn ra gay gắt cả về mức độ và phạm vi. Để tồn tại trên thị trường, các công ty phải tiến hành hoạch định chiến lược, nghiên cứu chỗ đứng của công ty trên thị trường, phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và đe doạ từ môi trường kinh doanh, tìm kiếm người cung ứng, kế hoạch, phát huy lợi thế cạnh tranh của công ty. Cho đến nay đã có rất nhiều cách định nghĩa về hoạch định chiến lược. Có tác giả quan niệm hoạch định chiến lược của doanh nghiệp là nghệ thuật và khoa học của việc xây dựng, tổ chức thực hiện và đánh giá các quyết định tổng hợp giúp cho doanh nghiệp có thể đạt được các mục tiêu của mình. Hoạch định chiến lược còn được hiểu là một nghệ thuật và khoa học thiết lập, thực hiện và đánh giá các quyết định liên quan nhiều chức năng cho phép doanh nghiệp đạt được những mục tiêu đề ra. Theo giáo trình Chiến lược kinh doanh và phát triển doanh nghiệp “hoạch định chiến lược kinh doanh là quá trình sử dụng các phương pháp, công cụ và kĩ thuật thích hợp nhằm xác định chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp và từng bộ phận của doanh nghiệp trong thời kỳ chiến lược xác định.” Gi¸o tr×nh ChiÕn l­îc kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, lao ®éng x· héi, 2002 Vậy, có thể định nghĩa hoạch định chiến lược của doanh nghiệp là tổng hợp các hoạt động nhằm hoạch định, tổ chức thực hiện và kiểm tra, điều chỉnh chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra lặp đi lặp lai theo hoặc không theo chu kỳ thời gian nhằm đảo bảo rằng doanh nghiệp luôn tận dụng được cơ hội, thời cơ cũng như hạn chế hoặc xoá bỏ được các đe doạ, cạm bẫy trên con đường thực hiện các mục tiêu của mình. 2.Vai trò của hoạch định chiến lược 2.1. Tầm quan trọng của hoạch định chiến lược Trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, sự tồn tại và thành công trong kinh doanh phụ thuộc trước hết vào sự đúng đắn của chiến lược đề ra. Do đó, chiến lược kinh doanh có vai trò quan trọng trọng sự phát triển của doanh nghiệp. Điều này được thể hiện: - Thứ nhất, nhờ có chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp thấy rõ mục đích và hướng đi của doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh. Từ đó doanh nghiệp thấy cần tổ chức bộ máy kinh doanh theo hướng nào ? Cần phải làm gì đề gặt hái được thành công trong kinh doanh và biết được khi nào doanh nghiệp đạt được mục tiêu đã định. Việc xác định đúng mục đính và hướng đi là yếu tố cơ bản quan trọng đảm bảo thành công trong kinh doanh với chi phí về thời gian và nguồn lực nhỏ nhất. Nếu xác định sai sẽ dẫn đến chệch hướng, lãng phí thời gian, tiền của mà không đạt được mục đích trong kinh doanh. - Thứ hai, trong điều kiện môi trường kinh doanh luôn biến đổi, tào ra muôn vàn cơ hội tìm đến những cũng đầy cạm bẫy, rủi ro. Có chiến lược sẽ giúp doanh nghiệp chủ động tận dụng tối đa các cơ hội kinh doanh khi chũng vừa xuất hiện động thời cs những biện pháp đối phó với những trở ngại làm giảm bớt rủi ro trên thương trường. Trong hoạch định chiến lược buộc các nhà hoạch định phải phân tích, dự báo các điều kiện của mục tiêu kinh doanh trong tương lai gần cũng như xa, từ đó tập trung vào những cơ hội tốt nhất đồng thời đề phòng được những rủi ro xấu nhất. - Thứ ba, nhờ vận dụng những chiến lược kinh doanh, các doanh nghiệp dữ găn liền các quyết định đề ra với các điều kiện của môi trường, giúp cân đối một bên là tài nguyên, nguồn lực và mục tiêu của doanh nghiệp và bên kia là cơ hội thị trường dảm bảo thực hiện tốt mục tiêu đề ra. Để giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định linh hoạt trong môi trường kinh doanh luôn thay đổi, doanh nghiệp cần có những chiến lược đúng đắn và kịp thời. Nói cách khác có chiến lược các doanh nghiệp sẽ chuẩn bị tốt hơn để chủ động đối phó với những thay đổi của môi trường kinh doanh. - Thứ tư, trong môi trường cạnh tranh gay gắt, thông qua phân tích toàn diện đầy đủ các yếu tố của môi trường vĩ mô, môi trường tác nghiệp giúp doanh nghiệp xác định, đánh giá nhu cầu về vốn, trang thiết bị và nhân lực hiện tại của doanh nghiệp với những nhu cầu của khách hàng và các vấn đề nảy sinh. Từ đó có sự phân bố nguồn lực một cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu đã đề ra. 2.2. Tính tất yếu khách quan phải hoạch định chiến lược của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Sự cần thiết khách quan phải xâu dựng chiến lược kinh doanh đối với các doanh nghiệp được thể hiện trên một số mặt sau: - Thứ nhất, môi trường kinh doanh hiện nay đã thay đổi cơ bản so với trước đây, đòi hỏi phải đổi mới tổ chức quản lý doanh nghiệp cả về nội dung và phương thức. Khoa học nói chung và khoa học kinh tế nói riêng đã có bước phát triển vượt bậc nhanh chóng, nhiều thành tựu mới ra đời. Kỹ thuật công nghệ có vai trò ngày càng to lớn, tạo ra sự đột phá trong phát triển của tất cả các ngành, các lĩnh vực, sự phát triển thông tin đa chiều, phát triển nhanh chóng. Cơ hội và thách thức hội nhập nền kinh tế quốc dân đới với các doanh nghiệp ngày càng to lớn. - Thứ hai, đối với các doanh nghiệp để tồn tại, phát triển trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt cả về mức độ và phạm vi đòi hỏi phải đổi mới tư duy, phải tìm kiếm những phương thức kinh doanh mới, phương thức quản lý mới đó là xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh. - Thứ ba, trên thế giới tư tưởng quản trị kinh doanh theo chiến lược đã có từ rất lâu và được khẳng định đó là quá trình tất yếu của quản trị doanh nghiệp. Nghiên cứu sự hình thành và phát triển của quản trị doanh nghiệp, người ta chia thành các giai đoạn: Khi mới thành lập và bắt đầu hoạt động kinh doanh, đã có đa số các doanh nghiệp không đủ thời gian, kinh nghiệm và căn cứ đề xâu dựng kế hoạch kinh doanh. Giai đoạn tiếp theo, doanh nghiệp bắt đầu thiết lập kế hoạch ngân sách, giải quyết các hoạt động thu chi tài chính vi hoạt động chưa phát triển. Giai đoạn ổn định, các doanh nghiệp bắt đầu lập và thực hiện kế hoạch kinh doanh trung hạn và ngắn hạn như kế hoạch mua, kế hoạch bán, dự trữ, tài chính. Giai đoạn phát triển, doanh nghiệp bắt đầu xây dựng kế hoạch dài hạn, có điều chỉnh sau mỗi năm thực hiện. Giai đoạn phát triển cao, ổn định doanh nghiệp mới hoạch định chiến lược để thích nghi và nắm bắt các cơ hội thị trường trong điều kiện nguồn lực thực tế của doanh nghiệp. - Thứ tư, theo các công trình nghiên cứu lớn trên thế giới cho thấy các công ty vận dụng việc hoạch định chiến lược thường đạt kết quả kinh doanh tốt hơn trước đó và tốt hơn các doanh nghiệp cùng loại không vận hoạch định chiến lược trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Điều này giả thích được “tuổi thọ” trung bình của các công ty đa quốc gia là 40-50 năm, có những công ty hơn 100năm. Gi¸o tr×nh ChiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, NXBL§XH, 2005, Tr21-23 3. Quá trình hoạch định chiến lược 3.1. Khái niệm Quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh là quá trình xây dựng xứ mệnh của tổ chức, đề ra những mục tiêu dài hạn và xây dựng những phương thức chiến lược cho phép tổ chức đó hoạt động một cách thành công trong mục tiêu của nó. 3.2. Yêu cầu của quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh Khi hoạch định chiến lược kinh doanh các doanh nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu sau: Phải đảm bảo thế mạnh của doanh nghiệp và dành được thế cạnh tranh trong thương trường kinh doanh. Doanh nghiệp xác định được thị trường mục tiêu, từ đó xác định rõ được những vùng an toàn trong kinh doanh và xác định rõ phạm vi kinh doanh, xác định rõ mức độ rủi ro cho phép. Phải xác định rõ những mục tiêu then chốt và những điều kiện cơ bản để thực hiện mục tiêu đó. Phải nắm vững được những thông tin và có khối lượng thông tin tri thức nhất định, đặc biệt là thông tin về thị trường, về khách hàng, đối thủ cạnh tranh… Bên cạnh đó những chiến lược hiện tại, doanh nghiệp phải xác định những chiến lược kinh doanh dự phòng, chiến lược thay thế… Phải biết nắm bắt thời cơ, tận dụng tối đa cơ hội và phải có một chút liều lĩnh.. 3.3. Nội dung của quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh Muốn có một chiến lược phát triển, các doanh nghiệp đều phải tiến hành xây dựng chiến lược theo một tiến trình. Thực chất tiến trình chiến lược của doanh nghiệp là lựa chọn những lĩnh vực hoạt động kinh doanh và đảm bảo các nguồn lực cho chúng và nhằm duy trì và phát triển doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh. Có nhiều cách tiếp cận để giới thiều một quá trình hoạch định chiến lược của doanh nghiệp. Sau đây là môt số mô hình chủ yếu. Môc tiªu chiÕn l­îc(1) Ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®æi cña môc tiªu (c¬ héi/®e do¹)(2) Ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm m¹nh/ ®iÓm yÕu cña doanh nghiÖp (3) C¸c quan ®iÓm chiÕn l­îc ®Ó ho¹t ®éng (4) 3.3.1. Mô hình 1: Quá trình hoạch định chiến lược gồm 4 bước được mô tả theo sơ đồ sau: Sơ đồ 1: Mô hình 4 bước hoạch định chiến lược Bước 1: Xác định các mục tiêu chiến lược. Đó là sự lượng hoá các tính mục đích của doanh nghiệp . Bước 2: Phân tích môi trường, kết quả của bước này doanh nghiệp phải xác định được các thời cơ kinh doanh cũng như các đe doạ từ môi trường. Bước 3: Phân tích nội bộ nhằm giúp doanh nghiệp tự đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu. Bước 4: Quyết định lựa chọn chiến lược hợp lý. Gi¸o tr×nh ChiÕn l­îc kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiªp,NXBL§XH, 2002 3.3.2. Mô hình 2: Quá trình hoạch định chiến lược được tổ chức thành 5 giai đoạn, theo sơ đồ sau G§2: Doanh nghiÖp. Ph©n ®o¹n Mét lo¹t c¸c Mét tæng thÓ lÜnh vùc ho¹t ®­îc tæ chøc ®éng chiÕn chøc theo c¸c l­îc nguån lùc §iÒu quan träng lµ: - HiÓu ®­îc c¸c mèi quan hÖ. - HiÓu ®­îc c¸c quy t¾c c¹nh tranh. - HiÓu ®­îc c¸c nh©n tè cèt yÕu Ph¸n ®o¸n bªn ngoµi G§1:HÖ thèng môc tiªu, lµm râ môc tiªu ­u tiªn G§4: Nh»m lùa chän 1 chiÕn l­îc x¸c thùc; phï hîp vµ hiÖn thùc G§5 :Ho¹t ®Þnh chiÕn l­îc G§3: Ph¸n ®o¸n bªn trong (®iÓmm¹nh/ ®iÓm yÕu) Sơ đồ 2: Năm giai đoạn hoạch định chiến lược Mô hình này khác với mô hình trên ở chỗ đã tác riêng giai đoạn hoạch định chiến lược. Hơn nữa ở từng giai đoạn cũng đã làm rõ các nội dung triển khai cụ thể. Chẳng hạn, ở giai đoạn 1 là xác định hệ thống mục tiêu chiến lược, cần phải lảm rõ mục tiêu ưu tiên. Cũng vậy, trước khi thực hiện phán đoán bên ngoài, doanh nghiệp phải thực hiện nội dung phân đoạn chiến lược cũng như xác định những quy tắc cạnh tranh, các mối quan hệ và các nhân tố cốt yếu thanh công của từng phân đoạn chiến lược . Gi¸o tr×nh chiÕn kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, NXBL§, 2002 3.3.3. Mô hình 3: Quá trình chiến lược chia làm 10 giai đoạn dưới dạng các câu hỏi. So với các mô hình trước đó, mô hình này bao gồm 2 giai đoạn lớn là phán đoán chiến lược và quyết định chiến lược. Giai đoạn 1 lại được phân thành 6 bước cụ thể, còn giai đoạn 2 gồm 4 bước cụ thể. Đây là 1 mô hình hoạch định chiến lược có tính thực hành cao đối với các doanh nghiệp. Bởi vì, ở mỗi bước cụ thể, một loạt các câu hỏi được nêu ra để doanh nghiệp phải trả lời. Sơ đồ 3: Mô hình 10 giai đoạn xây dựng chiến lược Chóng ta ë ®©u(m«i tr­êng), thêi c¬ ®e do¹ (3) Chóng ta cã nh÷ng nguån lùc nµo?(®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu) (4) Chóng ta lµ ai ? (1) Chóng ta muèn g× ? (2) Chóng ta cã thÓ x©y dùng b¶ng tæng kÕ nµo ? (6) Chóng ta b¸n ë ®©u ? (5) ChiÕn l­îc nµo ®­îc lùa chän?(7) KÕ ho¹ch tµi chÝnh nµo ? (9) Sù vËn dông nµo ? (8) Nh÷ng kiÓm tra nµo ? (10) Ph¸n ®o¸n chiÕn l­îc QuyÕt ®Þnh chiÕn l­îc vµ vËn dông Với một số mô hình tiêu biểu thể hiện quá trình hoạch định chiến lược của doanh nghiệp được khái quát lại thành một số bước chủ yếu kế tiếp sau: Bước 1: Xác định hệ thống mục tiêu chiến lược Bước 2: Phán đoán chiến lược của doanh nghiệp này gồm - Phán đoán bên ngoài (xác định thời cơ và đe doạ) - Phán đoán môi trường bên trong (xác định điểm mạnh, điểm yếu) Bước 3: Lựa chọn quyết định chiến lược phù hợp Bước 4: Triển khai chiến lược đã lựa chọn với các nội dung cụ thể gồm bố trí các phương tiện thực hiện chiến lược cũng như quá trình kiểm tra và điều chỉnh tương ứng. Gi¸o tr×nh chiÕn l­îc kinh doanh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, NXBL§XH, 2002 Các bước được thể hiện qua sơ đồ tổng quát sau: X¸c ®Þnh hÖ thèng môc tiªu chiÕn l­îc Ph¸n ®o¸n chiÕn l­îc Ph¸ ®o¸n bªn ngoµi Ph¸n ®o¸n bªn trong (thêi c¬/ ®e do¹) (®iÓm m¹nh/ ®iÓm yÕu) TriÓn khai chiÕn l­îc C¸c quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc lùa chän II. Các căn cứ và mô hình hoạch định chiến lược 1. Các căn cứ hoạch định chiến lược 1.1. Căn cứ vào mục tiêu, thái độ của nhà lãnh đạo cấp cao và trình độ chuyên môn. Mục tiêu lựa chọn ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựa chọn các chiến lược nên phải phân tích hệ thống mục tiêu, lấy hệ thống mục tiêu làm cơ sở hình thành chiến lược. Đồng thời quá trình hoạch định chiến lược cũng là quá trình xem xét, kiểm tra xem chiến lược được xây dựng có phù hợp và phù hợp ở mức độ nào với hệ thông mục tiêu. Thái độ của nhà lãnh đạo cấp cao ảnh hưởng trực tiếp đến việc chiến lược được hoạch định theo hướng nào. Điều này tác động trực tiếp đến việc thông qua chiến lược đã soạn thảo. Khi nghiên cứu thường tập trung vào thái độ của nhà lãnh đạo cao cấp đối với sự thay đổi quyết định của bản thân họ cũng như thái độ của họ đối với những rủi ro. Trình độ năng lực thực hành và năng lực quản trị điều hành sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng ảnh hưởng đến việc lựa chọn chiến lược. Nếu đội ngũ các nhà quản trị có chuyên môn cao sẽ có nhấn thức sắc bén, nhanh nhạy với lựa chọn chiến lược; Ngược lại, nến họ có chuyên môn kém thường sẽ không tận tâm, không đủ năng lực phân tích và hoạch định chiến lược 1.2. Căn cứ vào nguồn lực. 1.2.1. Nguồn lực tài chính. Tiềm lực tài chính bao giờ cũng là cơ sở quan trọng để triển khai chiến lược giải pháp cũng như c ác kế hoạch triển khai chiến lược nhằm đảm bảo thực hiện các mục tiêu chiến lược đã xác định. Khi hoạch định chiến lược không thể không chú ý đánh giá và dự báo tiềm lực tài chính trong thời kỳ chiến lược. Doanh nghiệp có khả năng tài chính lớn và dễ chuyển đổi sẽ có khả năng theo đuổi các chiến lược tăng trưởng khác nhau. Doanh nghiệp có nguồn tài chính hạn hẹp hoặc khó chuyển đổi sẽ ít có khả năng tận dụng các có hội xuất hiện trong thời kỳ chiến lược cụ thể. 1.2.2. Nguồn nhân sự. Nhân lực là lực lượng lao động sáng tạo của doanh nghiệp. Toàn bộ lực lượng lao động của doanh nghiệp bao gồm cả lao động quản trị, lao động nghiên cứu và phát triển, đội ngũ lao động kĩ thuật trực tiếp tham gia vào các quá trình sản xuất tác động rất mạnh và mang tính chất quyết định đến mọi hoạt động của doanh nghiệp. Do vai trò ảnh hưởng có tính chất quyết định của nguồn nhân lực, nên trong quá trình hoạch định chiến lược, nhà hoạch định cần xem xét đến sự tác động của nguồn nhân lực đên các chiến lược đề ra. Để từ đó có những chiến lược phù hợp và đạt kết quả tốt nhất. 1.3. Đặc điểm về máy móc thiết bị, cơ sở hạ tầng của doanh nghiệp Đặc điểm máy móc thiết bị, cơ sở hạ tầng của doanh nghiệp ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, quy mô, thực lực của doanh nghiệp sản xuất ra các sản phẩm đó. Nó ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất của doanh nghiệp . Vì thế trong quá trình hoạch định chiến lược, doanh nghiệp cần xem xét, đánh giá lại thực trạng máy móc thiết bị của mình để đưa ra những chiến lược cho phù hợp với tiềm năng nguồn lực hiện có. 1.3.Mức độ độc lập trong kinh doanh Tính độc lập tương đối trong kinh doanh của doanh nghiệp tác động trực tiếp đế quá trình hoạch định chiến lược cả doanh nghiệp đó. Một doanh nghiệp độc lập hoàn toàn chủ động hoàn toàn trong nghiên cứu và hoạch định chiến lược. Ngược lại, một doanh nghiệp tính độc lập không cao sẽ phải lệ thuộc vào cấp trên khi xây dựng và xét duyệt chiến lược kinh doanh của mình. Trong sử dụng các mô hình phân tích và lựa chọn chiến lược cũng tính đến yếu tố độc lập hay phụ thuộc của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp độc lập có thể xác định rất rõ ràng vị thế của mình trên các ma trận lựa chọn chiến lược phù hợp. Ngược lại, một doanh nghiệp phụ thuộc (bộ phận doanh nghiệp) sẽ bị lệ thuộc vào tổng thể doanh nghiệp khi lựa chọn chiến lược. Trong thực tế việc nghiên cứu dể hoạch định chiến lược ở các tổng công ty lớn và ở từng đơn vị doanh nghiệp thành viên là một vấn đề phải được xem xét kỹ lưỡng. 1.4. Căn cứ vào phản ứng của các đối tượng liên quan. Chiến lược kinh doanh trong mọi thời kỳ đều gắn với các đối tượng liền quan đến bản thân doanh nghiệp. Các chiến lược có đảm bảo tính khả thi hay không sẽ phụ thuộc rất lớn vào việc có dự báo chính xác phản ứng của các đối tượng liên quan không. Các đối tượng ảnh hưỏng trực tiếp đến chiến lược kinh doanh là khách hàng, nhà cung cấp và các đối thủ cạnh tranh. Mỗi đối tượng sẽ phản ứng khách nhau đối với từng giải pháp chiến lược cụ thể của doanh nghiệp. Những phản ứng theo hướng thuận, tích cực được coi là nhân tố đảm boả biến chiến lược thành thực tế. Những phản ứng theo hướng không thuận, chống đối lại quá trình triển khai các giải pháp chiến lược đòi hỏi các nhà hoạch định phải dự báo được, tính tới tác động tiêu cực của nó để có giải pháp hợp lí. Vấn đề là ở chỗ không chỉ dự báo chính xác các phần ứng của các đối tượng có liên quan mà phải dự báo được cường độ của từng phản ứng đó mới có thể có giải pháp thích hợp. 2. Các mô hình hoạch định chiến lược 2.1. Sử dụng ma trận SWOT. Phân tích SWOT là một trong 5 bước hình thành chiến lược kinh doanh của một doanh nghiệp bao gồm: xác lập tôn chỉ của doanh nghiệp, phân tích SWOT, các định mục tiêu chiến lược, hình thành các mục tiêu và kế hoạch chiến lược, các định cơ chế kiểm soát chiến lược. Nó không chỉ có ý nghĩa đối với mỗi doanh nghiệp trong việc hình thành chiến lược kinh doanh nội địa mà còn có ý rất lớn trong việc hình thành chiến lược kinh doanh quốc tế nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của doanh nghiệp. Một khi doanh nghiệp muốn phát triển, từng bước tạo lập uy tín, thương hiệu cho mình một các chắc chắn và bên vững thì phân tích SWOT là một khâu không thể thiế trong quá trình hoạch định chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Như vậy, phân tích SWOT là phân tích các yếu tố môi trường bên ngoài mà doanh nghiệp phải đối mặt (các cơ hội và nguy cơ) cũng như các yếu tố thuộc môi trường nội bộ doanh nghiệp ( các mặt mạnh và mặt yếu). Đây là một việc làm khó đòi hỏi nhiều thời gian, công sức, chi phí, khả năng thu nhập, phân tích xử lý thông tin sao cho hiệu quả nhất. Doanh nghiệp xác định cơ hội và nguy cơ thông qua phân tích dữ liệu về thay đổi các môi trường: kinh tế, tài chính, chính trị, pháp lý, xã hội và cạnh tranh ở các thị trường nơi doanh nghiệp đang hoạt động hoặc dự định thâm nhập. Các cơ hội có thể bao gồm tiềm năng phát triển thị trường, khoảng trống thị trường, gần nguồn nguyên liệu hay nhân công rẻ và có tay nghề phù hợp. Các nguy cơ đối với doanh nghiệp có thể là thị trường bị thu hẹp, cạnh tranh ngày càng khốc liệt, những thay đổi về chính sách có thể xảy ra, bất ổn về chính trị ở các thì trưòng chủ chốt hay sự phát triển công nghệ mới làm cho các phương tiện và dây chuyền sản xuất của doanh nghiệp có nguy cơ trở lên lạc hậu. Với việc phân tích môi trường nội bộ doanh nghiệp, các mặt mạnh về tổ chức doanh nghiệp có thể là các kỹ năng, nguồn lực và những lợi thế mà doanh nghiệp có được trước các đối thủ cạnh tranh như có nhiều nhà quản trị tài năng, có công nghệ vượt trội, thương hiệu nổi tiếng, có sẵn tiền mặt, doanh nghiệp có hình ảnh tốt trong mắt công chúng hay chiếm thị phần rộng lớn trong các thị trường chủ chốt. Những mặt yếu của doanh nghiệp thể hiện ở những thiếu sót hoặc nhược điểm và kỹ năng, nguồn lực hay các yếu tố hạn chế năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Đó có thể là mạng lưới phân phối kém hiệu quả, quan hệ lao động không tốt, thiếu các nhà quản trị có kinh nghiệm quốc tế hay sản phẩm lạc hậu so với các đối thủ cạnh tranh. Bảng 1: Ma trận SWOT C¸c yÕu tè néi I. C¸c ®iÓm m¹nh (S) II. C¸c ®iÓm yÕu (W) bé doanh 1. Tµi chÝnh t­¬ng ®èi tèt 1. NhËp khÈu nguyªn liÖu nghiÖp 2. Nguån lao ®éng dåi dµo 2. ChÊt l­îng lao ®éng thÊp C¸c yÕu víi gi¸ nh©n c«ng thÊp 3. Ýt kinh nghiÖm thiÕt kÕ tè m«i 3. Gi¸ c¶ cã thÓ c¹nh tranh 4. Tiªu thô gi¸n tiÕp tr­êng kinh 4. Mét sè kü thuËt hiÖn ®¹i doanh I. C¬ héi (O) 1. Møc thuÕ ­u ®·i cña EU Th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ Th©m nhËp vµo thÞ tr­êng 2. ChuyÓn giao c«ng nghÖ tr­êng hiÖn t¹i (O1S1.) cao cÊp (O2W1) 3. Thu nhËp d©n c­ t¨ng Më réng thÞ tr­êng b»ng s¶n TiÕp tôc duy tr× ph­¬ng 4. Xu h­íng EU chuyÓn phÈm cã chÊt l­îng ngµy thøc xuÊt khÈu b»ng gia gia c«ng may sang c¸c n­íc cang cao (O2S3) c«ng (O4W4) ………. ……………… ……. II. §e do¹ (T) 1. §èi thñ cã kü thuËt cao Gi÷ v÷ng thÞ phÇn (T1S1) T×m kiÕm thÞ tr­êng míi 2. S¾p xo¸ bá thuÕ quan T¨ng c­êng chiÕn l­îc cho s¶n phÈm hiÖu t¹i 3. H¹n ng¹ch thÊp Marketing (T1,2,3S2) (T1W1) 4. ChÊt l­îng nguyªn liÖu ……. ……. kÐm Ma trận SWOT là công cụ quan trọng giúp các chiến lược gia phát triển 4 nhóm chiến lược sau: - Các chiến lược điểm mạnh – cơ hội (S/O): Sử dụng những điểm mạnh bên trong công ty để tận dụng những cơ hội bên ngoài. - Các chiến lược điểm yếu – Cơ hội (W/O) : Cải thiện những điểm yếu bên trong bằng cách tận dụng những cơ hội bên ngoài. - Các chiến lược điểm mạnh – nguy cơ (S/T): Tận dụng điểm mạnh của doanh nghiệp để tránh hoặc giảm đi ảnh hưởng của những mối đe doạ bên ngoài. - Các chiến lược điểm yếu – nguy cơ (W/T): Nhằm phòng thủ và làm giảm đi những điểm yếu bên trong để tránh những mối đe doạ của môi trường bên ngoài. 2.2. Ma trận BCG Ma trận BCG do nhóm tư vấn Boston xây dựng ở đầu thập niên 70. Ý tưởng xây dựng dựa trên có sở lý thuyết lựa chọn danh mục vốn đầu tư, với ma trận BCG doanh nghiệp được quan niệm là tổng thể các khả năng bỏ vốn đầu tư (vùng kinh doanh chiến lược ) với triển vọng về chiến lược là một tập hợp của những hành động mang tính độc lập của lĩnh vực hoạt động kinh doanh gắn với các cơ hội và đe doạ nhất định trong các điều kiện cạnh tranh đặc thù và thúc đầu cũng như cho phép các chiến lược độc lập. Ma trận BCG có thể giúp cho các nhà quản trị nhận biết được các yêu cầu về dọng tiền cũng như sự vận động của các dòng tiền với các đơn vị kinh doanh chiến lược khác nhau. Phương pháp xây dựng ma trận BCG gồm các bước cụ thể sau: Bước 1: Xây dựng ma trận Ở hình thức đơn giản nhất một chiều mô tả thị phần và chiều kia của ma trận mô tả tỷ lệ tăng trưởng của thị trường. Với tiêu thức thị phần, căn cứ vào thực tế từng thị trường ở thời kỳ kinh doanh chiến lược cụ thể mà xác định ranh giới giữa hai mức cao và thấp. Phần bằng 15% phân định ranh giới giữa cao và thấp. Nếu thị phần của đơn vị kinh doanh chiến lược ở khoảng 0-15% thì được coi là thấp, nếu ở khoảng 15-30% được coi là cao. Ở chiều kia, ranh giới giữa tỷ lệ cao hay thấp phụ thuộc vào quan điểm của người đánh giá và tăng trưởng của thị trường cụ thể. Chẳng hạn, tỷ lệ tăng trưởng 10%được coi là ranh giới phân định giữa mức cao và thấp. Nếu tỷ lệ tăng trưởng đạt mức >10% được đánh giá là cao và ngược lại. Như thế ma trận BCG được chia làm 4 ô. Mỗi đơn vị kinh doanh chiến lược có thể có vị trí cụ thể ở một trong 4 ô của ma trận. Bước 2: Lựa chọn và xác định vị trí các đơn vị kinh doanh chiến lược Việc lựa chọn các đơn vị kinh doanh chiến lược của doanh nghiệp dựa trên các cơ sở xác định được trình bày ở phần trên. Sơ đồ 4: Ma trận BCG và vị trí của các đơn vị kinh doanh chiến lược 30% cao 15% thÊp 0% 20% TØ lÖ cao t¨ng tr­ëng cña 10% thÞ tr­êng thÊp (M.G.R) 0% Kh¶ quan Nghi vÊn Sinh lêi B¸o ®éng Vị trí cụ thể của mỗi đơn vị kinh doanh chiến lược trên ma trận BCG có ý nghĩa: + Ô “nghi vấn” (Question Marks) Các đơn vị kinh doanh chiến lược rơi vào vị trí ô “nghi vấn” thường gắn với những sản phẩm có tỷ lệ tăng trưởng thị trường cao nhưng thị phần tương đối của đơn vị kinh doanh chiến lược là thấp. Do mới thâm nhập thị trường nên các đơn vị kinh doanh chiến lược có vị trí ở ô này thường có nhu cầu về vốn rất cao song tổng doanh thu lại nhỏ. Để cạnh tranh thắng lợi thì cần cân nhắc nên đầu tư vào đơn vị kinh doanh chiến lược nào trong ô này. Đơn vị kinh doanh chiến lược nào được đầu tư đúng cách thì có thể chuyển vị trí của mình sang ô “khả quan” + Ô “khả quan” (Stars) Các đơn vị kinh doanh chiến lược nẳm ở ô “khả quan” được coi là có thị thế hàng đầu trong danh mục vốn đầu tư vì có thị phần tương đối cao và tỷ lệ tăng trưởng của thị trường cao. Với vị thế đó các đơn vị này có khả năng tạo ra tổng doanh thu lớn nếu được đầu tư đầy đủ. Theo thời gian, các đơn vị này vẫn giữ nguyên được vị trí cửa mình về thị phần tương đối; tỷ lệ tăng trưởng thị trường sẽ giảm dần, đi vào ổn định. Tương lai, các đơn vị kinh doanh chiến lược ở ô này sẽ chuyển vị trí của mình sang ô “sinh lời” +Ô “sinh lời” (Cash Cows) Các đơn vị kinh doanh chiến lược nằm ở ô “sinh lời” có tỷ lệ tăng tưởng thị trường thấp nhưng có thị phần tương đối cao hơn so với đối thủ mạnh nhất. Các đơn vị này có ưu thế cạnh tranh trong các nhành kinh doanh ổn định hoặc bão hoà. Đây chính là nguồn cung cấp tài chính lớn cho doanh nghiệp. Theo nhóm tư vấn Boston, dù mức tăng trưởng của ngành là thấp nhưng vấn đạt doanh thu khá cao do khả năng lưu chuyển tiền mặt rất mạnh. Chính nguồn lợi này tạo bàn đạp cho các đơn vị kinh doanh chiến lược ở ô “khả quan” hoặc “nghi vấn” phát triển kinh doanh. Tuy nhiên, nếu các đơn vị kinh doanh chiến lược nay không giữ vững được vị trí dẫn đàu thị trường về thị phần tương đối thì dẽ chuyển xuống ô “báo động” + Ô “báo động” (Dogs) Các đơn vị kinh doanh chiến lược có vị trí nằm ở ô này đang kinh doanh trong ngành tăng trưởng thấp và có thị phần tương đối thấp, tạo ra tổng doanh thu ít và ít có triển vọng tăng doanh thu trong tương lai. Các đơn vị này tạo ra tổng doanh thu ít và gây nên nhiều rắc rối cho doanh nghiệp. Bước 3: Hình thành các mục tiêu tăng trưởng và chiến lược cụ thể cho từng đơn vị kinh doanh chiến lược. 2.3. Mô hình 5 lực lưọng của Porter. 2.3.1. Khách hàng Khác hàng của doanh nghiệp là những người có nhu cầu về sản phẩm (dịch vụ) do doanh nghiệp cung cấp. Đối với mọi doanh nghiệp, khách khàng không chỉ là các khách hàng hiện tại mà phải tính đến cả các khách hàng tiểm ẩn. Khách hàng là nười tạo ra lợi nhuận, tạo ra sự thắng lợi của doanh nghiệp. Khách hàng của doanh nghiệp có thể là một người tiêu dùng trực tiếp và cũng có thể là doanh nghiệp thương mại. Khi khách hàng là doanh nghiệp thương mại thì quyền mặc cả của họ phụ thuộc vào các nhân tố cụ thể sau: Khối lượng mua hàng, tỉ trọng chi phí đầu vào của người mua, tính chất chuẩn và khác biệt hoá của sản phẩm, chi phí cho sự chuyển đổi người bán hàng của người mua, khả năng kiếm lợi nhuận của người mua, khả năng tự sản xuất của người mua, thông tin về thị trường. Như vậy, quy mô khách hàng, nhu cầu khách hàng, khả năng thanh toán của khách hàng, sở thích và thị hiếu của khách hàng, xu hướng biến động của khách hàng có tính chất quyết định đến mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. 2.3.2. Các đối thủ cạnh tranh trong ngành. Các đối thủ cạnh tranh của doanh nghiệp bao gồm toàn bộ các doanh nghiệp đang kinh doanh cùng ngành nghề và cùng khu vực thị trường với nganh nghề kinh doanh của doanh nghiệp. Khả năng cung ứng của tất cả các đối thủ cạnh tranh trong một ngành tạo ra cung sản phẩm (dịch vụ) trên thị trương. Số lượng, quy mô của._.