Một số vấn đề về tổ chức thanh toán bù trừ của Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương (VietinBank) khu vực Ba Đình

Lêi nãi ®Çu Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc trong c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng khëi x­íng vµ tæ chøc thùc hiÖn. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, Ng©n hµng ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c«ng cô m¹nh mÏ ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng Ng©n hµng, ®­îc coi lµ mòi nhän ®ét ph¸ cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng Ng©n hµng víi chøc n¨ng lµ trung t©m tiÒn tÖ - tÝn dông, thanh to¸n bao trïm lªn mäi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ x· héi. Do vËy mét sù thay ®æi nhá nµo cña Ng©n hµng còng ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Ng©n hµng cã t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ ®ã lµ nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng. Ph­¬ng thøc thanh to¸n nµy lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n truyÒn thèng ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ng míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam trong mét vµi n¨m gÇn ®©y. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô quan träng cña Ng©n hµng, trùc tiÕp phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nªn nh÷ng n¨m qua ®i ®«i víi víi viÖc c¶i tiÕn ®æi míi m« h×nh tæ chøc, c¬ chÕ nghiÖp vô, ngµnh Ng©n hµng ®· tËp trung c¶i tiÕn chÕ ®é thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, thÓ hiÖn qua NghÞ quyÕt sè 22/Q§-NH1 ngµy 20 th¸ng 2 n¨m 1994 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ NghÞ quyÕt sè 30/CP ngµy 9 th¸ng 5 n¨m 1996 cña chÝnh phñ. Th«ng t­ sè 07/TT - NH1 ngµy 27 th¸ng 12 n¨m 1996 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Tham gia thanh to¸n bï trõ cã thÓ lµ c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i hoÆc kho b¹c Nhµ n­íc lµ thµnh viªn, trong ®ã Ng©n hµng Nhµ n­íc lµm chñ tr×. Ph­¬ng ph¸p nµy ®ang ®­îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c Ng©n hµng kh«ng chØ ë thµnh phè Hµ Néi thñ ®« cña c¶ n­íc mµ cßn ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c ng©n hµng trªn ®Þa bµn c¸c tØnh, thµnh phè. Song do hÖ thèng thanh to¸n bï trõ míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn vµ trªn ®µ ®Ó ph¸t triÓn, do vËy ph­ong thøc nµy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i nhÊt ®Þnh kÓ c¶ vÒ chÝnh s¸ch còng nh­ tæ chøc thùc hiÖn nªn cÇn ph¶i ®­îc quan t©m nghiªn cøu ®Ó t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc. NhËn thøc ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn em xin thùc hiÖn ®Ò tµi : “Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh”. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung cña ®Ò tµi bao gåm 3 phÇn chÝnh : Ch­¬ng I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ch­¬ng II : T×nh h×nh tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh. Ch­¬ng III : Mét vµi kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph­¬ng thøc thanh to¸n bï trõ hiÖn nay. Do thêi gian nghiªn cøu thùc tËp cßn h¹n hÑp, nhËn thøc cßn h¹n chÕ v× thÕ bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, khiÕm khuyÕt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c c¸n bé phßng kÕ to¸n Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh n¬i em thùc tËp ®Ó gióp em hiÓu biÕt râ h¬n n÷a vÒ vÊn ®Ò thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c Ng©n hµng. Ch­¬ng I Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n: 1. Sù cÇn thiÕt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong mét x· héi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn cña x· héi. Mét x· héi ph¸t triÓn th× tr­íc hÕt nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i ph¸t triÓn. Muèn vËy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¶i thuËn lîi, nhanh chãng. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ. Sù biÕn ®æi h×nh th¸i hµng ho¸ ë kh©u mua hµng g¾n liÒn víi s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, ®ång thêi nã cßn thÓ hiÖn mèi quan hÖ thanh to¸n gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. Nh­ vËy thanh to¸n lµ mét kh©u rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸. Thanh to¸n tiÒn tÖ th«ng qua NHTM bao gåm thanh to¸n b»ng tiÒn vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ viÖc thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt trong quan hÖ chi tr¶ lÉn nhau vÒ hµng ho¸, lao vô. Trong thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt kh«ng cã sù t¸ch biÖt vÒ kh«ng gian vµ thêi gian gi÷a sù vËn ®éng cña vËt t­ hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ. Nã ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së trùc tiÕp gi÷a c¸c bªn mua vµ b¸n kh«ng qua mét kh©u trung gian nµo kh¸c, ng­êi mua nhÊt thiÕt ph¶i cã trong tay mét l­îng tiÒn mÆt t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ cña vËt t­ hµng ho¸ hay lao vô ®­îc mua b¸n th× ng­êi b¸n míi chÊp nhËn giao hµng hay cung øng lao vô. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng lµ chØ c¸c nghiÖp vô chi tr¶ vÒ hµng ho¸ dÞch vô vµ viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh th«ng qua viÖc trÝch chuyÓn tµi kho¶n trong hÖ thèng Ng©n hµng hoÆc bï trõ c«ng nî mµ kh«ng ph¶i sö dông ®Õn tiÒn mÆt. Tr­íc t×nh h×nh ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng Ng©n hµng ®· cho ra ®êi mét h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Ngµy 22 th¸ng 2 n¨m 1994, Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· th«ng qua QuyÕt ®Þnh 22/Q§-NH1 ban hµnh thÓ lÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ Th«ng t­ 08/TT-NH2 h­íng dÉn thùc hiÖn thÓ lÖ nµy. Néi dung chñ yÕu cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ trong qu¸ tr×nh thanh to¸n kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña tiÒn mÆt mµ thanh to¸n b»ng c¸ch trÝch tõ tµi kho¶ng cña ng­êi chi tr¶ chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ng­êi thô h­ëng më t¹i Ng©n hµng hoÆc thanh to¸n bï trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña Ng©n hµng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ ph¸t huy vai trß to lín trong viÖc phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh ngµy mét t¨ng. Tuy vËy ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®ã lµ ph¶i xuÊt hiÖn tiÒn ghi sæ, c¸c bªn tham gia thanh to¸n ph¶i më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng vµ ph¶i cã c¬ chÕ thanh to¸n hoµn chØnh. Nh­ vËy sù ra ®êi cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®Ó phôc vô qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµ ®iÒu quan träng ®Ó ®¶m b¶o sù tuÇn hoµn b×nh th­êng cña vèn tiÒn tÖ trong tõng ®¬n vÞ kinh tÕ còng nh­ trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1.2. Vai trß thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë n­íc ta ®­îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt. Trong hÖ thèng nµy Ng©n hµng lµ mét trung t©m thanh to¸n. Mäi ho¹t ®éng trao ®æi vÒ hµng ho¸ dÞch vô ®Òu ®­îc kÕt thóc b»ng thanh to¸n. Quan hÖ thanh to¸n liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng trong x· héi, v× vËy tæ chøc tèt c«ng t¸c thanh to¸n ®Æc biÖt lµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã ý nghÜa kinh tÕ rÊt lín. Më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã t¸c dông lµm gi¶m khèi l­îng tiÒn mÆt trong l­u th«ng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay th× më réng ph¹m vi vµ khèi l­îng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m gãp phÇn h¹n chÕ l¹m ph¸t vµ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Qua thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Ng©n hµng thùc hiÖn vai trß kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi c¸c ®¬n vÞ nãi riªng vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. Nã kh«ng nh÷ng lµ ph­¬ng thøc sö dông tiÒn hîp lý mµ cßn lµ c«ng cô quan träng trong tay Nhµ n­íc ®Ó tæ chøc l·nh ®¹o vµ qu¶n lý kinh tÕ cã kÕ ho¹ch. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt liªn tôc b×nh th­êng, nã cã t¸c dông lµm t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn vËt t­ hµng ho¸, t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn vèn trªn c¬ së ®ã t¨ng nhanh nhÞp ®é tÝch luü x· héi, tõ ®ã thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt l­u th«ng s¶n phÈm x· héi. H¬n n÷a, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng gi¶m bít chi phÝ l­u th«ng vµ an toµn cho khèi l­îng tiÒn ®ã. C«ng t¸c kh«ng dïng tiÒn mÆt cã ph¹m vi réng lín, nã ¸p dông cho mäi ®èi t­îng, mäi thµnh phÇn kinh tÕ, chÝnh v× vËy mµ nã ®ãng gãp mét phÇn quan träng lµm t¨ng kh¶ n¨ng nguån vèn n¨ng ®éng cña Ng©n hµng v× c¬ së tiÕn hµnh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chÝnh lµ sè d­ trªn tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng, ®ång thêi nã còng h×nh thµnh nªn nguån vèn huy ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nh­ vËy lµm tèt c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét trong nh÷ng c¬ së cho sù æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi¶i quyÕt n¹n kÑt tiÒn trong nÒn kinh tÕ, lµm cho l­u th«ng hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn tr«i ch¶y, tõ ®ã thóc ®Èy hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®ång thêi nã lµm t¨ng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ vµ ph¸t huy vai trß kiÓm so¸t b»ng ®ång tiÒn cña Ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Do vËy thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng ph¶i ®­îc ph¸t huy vai trß to lín cña nã trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®ã lµ mét träng tr¸ch thuéc vÒ Ng©n hµng - trung gian thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. 1.3. Vai trß cña Ng©n hµng trong viÖc tæ chøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt phôc vô ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ. HiÖn nay viÖc tæ chøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt do c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®¶m nhiÖm nh­ng ph¶i ®Æt d­íi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c bªn tham gia vµ gãp phÇn vµo sù nghiÖp chung cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, viÖc tæ chøc thanh to¸n gi÷ mét vai trß quan träng vµ cã ý nghÜa rÊt lín, ®ã chÝnh lµ vai trß trung gian thanh to¸n cña Ng©n hµng. Tr­íc khi Ng©n hµng xuÊt hiÖn, mäi quan hÖ thanh to¸n ®Òu ®­îc thùc hiÖn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n b»ng tiÒn mÆt hoÆc b»ng th­¬ng phiÕu diÔn ra ë bÊt kú n¬i nµo cã giao dÞch mua b¸n. Trong quan hÖ kinh doanh, mçi doanh nghiÖp võa lµ ng­êi mua, võa lµ ng­êi b¸n víi ph­¬ng thøc thanh to¸n trùc tiÕp. Chñ doanh nghiÖp sö dông vèn chÞu nhiÒu l·ng phÝ vèn rµn rçi tr­íc khi thanh to¸n kh«ng ®­îc sö dông, ph¶i chi phÝ nhiÒu kho¶n vÒ qu¶n lý nh­ kho quü, b¶o qu¶n sæ s¸ch kÕ to¸n, vËn chuyÓn ®Õm nhËn vµ chi l­¬ng cho nh÷ng ng­êi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ®ã, khi thiÕu vèn thanh to¸n vay m­în rÊt khã kh¨n. Ng©n hµng ra ®êi ®¶m nhËn lµm thñ tôc cho c¸c doanh nghiÖp, lµm trung gian thùc hiÖn thanh to¸n hé c¸c kho¶n giao dÞch cho c¶ hai bªn mua, b¸n. Khi doanh nghiÖp thiÕu vèn, Ng©n hµng cho vay ®Ó hoµn thµnh nghÜa vô thanh to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o s¶n xuÊt, më réng kinh doanh. Nhê cã Ng©n hµng, c¸c h¹n chÕ cña ph­¬ng thøc thanh to¸n ®­îc kh¾c phôc, quy m« thanh to¸n trùc tiÕp ngµy cµng bÞ thu hÑp, nh­êng chç cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh«ng giíi h¹n cña c¸c nghiÖp vô thanh to¸n gi¸n tiÕp qua Ng©n hµng, biÕn Ng©n hµng thµnh trung gian thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. NhËn tiÒn göi, tiÕn hµnh cho vay vµ thanh to¸n hé kh¸ch hµng lµ ba lo¹i nghiÖp vô c¬ b¶n, chñ yÕu cña Ng©n hµng, lµ tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt Ng©n hµng víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Ng©n hµng ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn quan hÖ hµng ho¸, thanh to¸n, ®ång thíi chÝnh nã ®· t¹o ra luång sinh khÝ míi ®Çy søc sèng cho nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh kh«ng ngõng më réng hoµn thiÖn, ®a d¹ng vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c mÆt nghiÖp vô phôc vô s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ cña m×nh trong ®ã cã c¸c mÆt nghiÖp vô cña Ng©n hµng lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nhau cµng ph¸t triÓn. Tr­íc tiªn nghiÖp vô nî lµ tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô cã. Vèn cµng lín cµng cã kh¶ n¨ng cho vay, ng­îc l¹i cho vay cµng nhiÒu th× l·i thu ®­îc cµng lín khiÕn nguån vèn l¹i cã ®iÒu kiÖn bæ sung vµ ph¸t triÓn. §ång thêi thùc hiÖn tÊt c¶ hai nghiÖp vô nî vµ cã l¹i qua nghiÖp vô trung gian thanh to¸n. Ng©n hµng cã ®iÒu kiÖn tËp trung trong tay nh÷ng kho¶n tiÒn nhµn rçi ®Ó t¹o nguån vèn ®¸p øng nhu cÇu sö dông vèn ngµy mét t¨ng. ChÝnh v× vËy thùc hiÖn tèt nghiÖp vô thanh to¸n Ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho Ng©n hµng. §èi víi Nhµ n­íc, Ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn, thùc thi c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông thanh to¸n, lµ c¬ quan tæ chøc, ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. 2. Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng. 2.1. §Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt : Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sö dông tiÒn ghi sæ hay cßn gäi lµ bót tÖ. §©y lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. ViÖc thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n cña ng­êi tr¶ tiÒn chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ng­êi thô h­ëng t¹i Ng©n hµng, kho b¹c Nhµ n­íc, hoÆc b»ng c¸ch bï trõ lÉn nhau. - Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, mçi kho¶n thanh to¸n cã Ýt nhÊt 3 bªn tham gia, ®ã lµ : ng­êi tr¶ tiÒn, ng­êi nhËn tiÒn vµ c¸c trung gian thanh to¸n. Ng­êi tr¶ tiÒn cã thÓ lµ ng­êi mua hµng, ng­êi nhËn dÞch vô, ng­êi nép thuÕ, tr¶ nî hoÆc lµ ng­êi chuyÓn nh­îng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã do thiÖn chÝ cho ng­êi kh¸c hay do luËt ®Þnh. Ng­êi tr¶ tiÒn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. Cã thÓ hä lµ ng­êi më ®Çu hoÆc tiÕp nèi trong qu¸ tr×nh thanh to¸n ®· ®­îc ng­êi nhËn tiÒn khëi x­íng tr­íc. Ng­êi tr¶ tiÒn cã nhiÖm vô tr¶ ®óng h¹n sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ ph¶i t«n träng nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt nh­ lËp lµ nép chøng tõ thanh to¸n theo mÉu quy ®Þnh vµ theo nh÷ng thêi h¹n quy ®Þnh hoÆc ®­îc tho¶ thuËn tr­íc. Ng­êi tr¶ tiÒn cã quyÒn tõ chèi thanh to¸n nÕu c¸c chñ thÓ kh¸c vi ph¹m nh÷ng cam kÕt hay nh÷ng quy ®Þnh ®· tho¶ thuËn gi÷a 2 bªn. Ng­êi nhËn tiÒn cßn gäi lµ ng­êi thô h­ëng, lµ ng­êi ®­îc h­ëng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã do ®· giao hµng, cung øng dÞch vô hoÆc do luËt ®Þnh, hoÆc do thiÖn chÝ cña ng­êi kh¸c. §èi víi ng­êi nhËn tiÒn, lµ ng­êi b¸n hµng hay cung øng dÞch vô th× c¬ së ®Ó nhËn tiÒn lµ c¸c chøng tõ hay ho¸ ®¬n giao hµng. Trong tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn víi t­ c¸ch lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¬ së nhËn tiÒn lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh, lÖnh ph©n phèi cña cÊp trªn. Tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn lµ chñ nî th× c¬ së nhËn tiÒn lµ c¸c hîp ®ång hay khÕ ­íc vay nî. C¸c trung gian thanh to¸n : lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh nh­ NHTM, kho b¹c Nhµ n­íc. - Khi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¶i sö dông c¸c chøng tõ thanh to¸n riªng. Chøng tõ thanh to¸n lµ c¸c ph­¬ng tiÖn chuyÓn t¶i nh÷ng ®iÒu kiÖn thanh to¸n vµ ®­îc sö dông lµm c¨n cø ®Ó thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Chøng tõ thanh to¸n gåm c¸c lÖnh thu, c¸c lÖnh chi cho chÝnh ng­êi nhËn tiÒn hay ng­êi tr¶ tiÒn lËp ra. Tuú theo c¸c h×nh thøc cô thÓ mµ lÖnh thu vµ lÖnh chi cã c¸c møc ®é phøc t¹p kh¸c nhau, nh­ng dï sao th× mçi chøng tõ còng ph¶i chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh­ tªn, ®Þa chØ, ng­êi tr¶ vµ ng­êi nhËn, sè tiÒn tr¶, lý do tr¶ tiÒn, ch÷ ký vµ dÊu cña chñ tµi kho¶n vµ kÕ to¸n tr­ëng hay ng­êi thõa hµnh trùc tiÕp lËp chøng tõ KÌm theo lÖnh chi hay lÖnh thu cã thÓ cßn nh÷ng chøng tõ phô trî kh¸c nh­ b¶ng kª, giÊy b¸o liªn hµng. Nh÷ng chøng tõ nµy phôc vô cho viÖc xö lý kÕ to¸n cña c¸c trung gian thanh to¸n. 2.2. Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ kh«ng dïng tiÒn mÆt. 2.2.1. Tµi kho¶n thanh to¸n. §Ó tiÕn hµnh trÝch chuyÓn tµi kho¶n, quy ®Þnh ®Çu tiªn lµ c¸c chñ thÓ thanh to¸n ph¶i më tµi kho¶n t¹i mét hay nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh trung gian, c¸c kh¸ch hµng (gåm c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c ®¬n vÞ vò trang, c«ng d©n ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam) ®­îc quyÒn lùa chän Ng©n hµng ®Ó më tµi kho¶n giao dÞch vµ ®­îc thùc hiÖn thanh to¸n, tµi kho¶n ph¶i lu«n cã ®ñ sè d­ ®Ó thanh to¸n kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ cho ng­êi thô h­ëng. ViÖc më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i Ng©n hµng vµ thùc hiÖn thanh to¸n qua tµi kho¶n ®­îc ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. Tr­êng hîp më tµi kho¶n vµ thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ph¶i thùc hiÖn theo quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña chÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh. Ngoµi ra, trong mét sè h×nh thøc thanh to¸n cßn ®ßi hái ph¶i cã hîp ®ång kinh tÕ hay ®¬n ®Æt hµng, c¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n ph¶i thùc hiÖn ®óng theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ký trong hîp ®ång kinh tÕ. Hîp ®ång kinh tÕ hay ®¬n ®Æt hµng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt khi x¶y ra tranh chÊp trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. 2.2.2. TÊt c¶ nh÷ng chøng tõ thanh to¸n cña c¸c chñ thÓ thanh to¸n ®Òu ph¶i lËp trªn mÉu in s½n do Ng©n hµng in vµ nh­îng b¸n. Nh÷ng chøng tõ ®ã ph¶i ®­îc lËp ®ñ niªn, biÕt râ rµng, kh«ng ®­îc tÈy xo¸ vµ ph¶i nép vµo Ng©n hµng theo ®óng quy ®Þnh. C¸c Ng©n hµng cã quyÒn tõ chèi viÖc thanh to¸n hoÆc kh«ng tiÕp nhËn c¸c giÊy tê thanh to¸n trong tr­êng hîp chñ thanh to¸n vi ph¹m mét trong c¸c quy ®Þnh cña chÕ ®é thanh to¸n hiÖn hµnh. 2.2.3. Tr¸ch nhiÖm cña Ng©n hµng trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. - Thùc hiÖn c¸c uû nhiÖm thanh to¸n cña c¸c chñ tµi kho¶n (bªn tr¶ tiÒn) ph¶i ®¶m b¶o an toµn chÝnh x¸c, thuËn tiÖn. C¸c Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt hoÆc chuyÓn kho¶n trong ph¹m vi sè d­ tiÒn göi cho phÐp theo yªu cÇu cña chñ tµi kho¶n. - NÕu do sai sãt trong qu¸ tr×nh thanh to¸n g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng th× Ng©n hµng ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i vµ tuú theo møc ®é vi ph¹m cã thÓ bÞ xö lý tr­íc ph¸p luËt. - Ng©n hµng ph¶i cung cÊp sè liÖu trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng cho c¸c c¬ quan ngoµi Ng©n hµng khi cã v¨n b¶n yªu cÇu kiÓm tra cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Khi thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng, Ng©n hµng ®­îc phÐp thu lÖ phÝ theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc. 2.2.4. H×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng bao gåm: H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc (sÐc chuyÓn kho¶n b¶o chi). H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi chuyÓn tiÒn. H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu. H×nh thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. H×nh thøc thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n. H×nh thøc thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n. Mçi h×nh thøc thanh to¸n cã néi dung kinh tÕ kh¸c nhau ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thanh to¸n ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ. 2.2.4. C¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n vèn gi÷a c¸c Ng©n hµng. Thanh to¸n liªn hµng. Më tµi kho¶n tiÒn göi lÉn nhau ®Ó thanh to¸n. Uû nhiÖm thanh to¸n. Thanh to¸n bï trõ. 3. Thanh to¸n bï trõ - mét bé phËn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña thanh to¸n bï trõ. Sau NghÞ ®Þnh 53 cña ChÝnh phñ, hÖ thèng Ng©n hµng n­íc ta gåm 2 cÊp ®ã lµ: hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do cã nhiÒu kh¸ch hµng më t¹i c¸c Ng©n hµng kh¸c nhau cïng, hoÆc kh¸c hÖ thèng nªn viÖc thanh to¸n cho nhau sÏ liªn quan ®Õn c¸c ng©n hµng phôc vô ®«i bªn mua b¸n. C¸c ng©n hµng cã liªn quan nµy ph¶i hoµn thiÖn viÖc thanh to¸n tiÒn cña kh¸ch hµng cho nhau. Bëi vËy cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng, c¸c ng©n hµng liªn quan kh«ng nh÷ng ph¶i tiÕp tôc hoµn thµnh qu¸ tr×nh thanh to¸n cho kh¸ch hµng mµ cßn ph¶i thanh to¸n vèn cho nhau mét c¸ch sßng ph¼ng. Víi c¸c lý do ®ã nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng. Trong qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ cña doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n, Ng©n hµng ®¶m nhiÖm kh©u thanh to¸n th× mçi ng©n hµng ®Òu lµ mét trung gian, thu hé, chi hé cho kh¸ch hµng råi thùc hiÖn thanh to¸n víi nhau. Nh­ng mçi ng©n hµng lµ ng­êi ®ång thêi võa thu hé võa chi hé nªn doanh sè thanh to¸n ®­îc bï trõ cho nhau. Sè chªnh lÖch cuèi cïng cña mçi chu kú giao dÞch ®èi víi mçi ng©n hµng lµ mét kho¶n nî hoÆc kho¶n ®­îc thu thùc sù ph¶i thanh to¸n sau khi bï trõ, ®ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t sinh hÖ thèng thanh to¸n bï trõ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn khèi l­îng thanh to¸n giao dÞch cña c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng lín kÐo theo khèi l­îng vèn mµ c¸c ng©n hµng ph¶i thanh to¸n cho nhau ngµy cµng lín. Do vËy cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông h×nh thøc thanh to¸n bï trõ nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c thanh to¸n. Trong ph­¬ng thøc nµy cã ng©n hµng thµnh viªn cã quan hÖ ph¶i thu hay ph¶i tr¶ lÉn nhau kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n trùc tiÕp tõng mãn cho nhau mµ chØ thanh to¸n sè chªnh lÖch cuèi cïng mµ ng©n hµng m×nh ph¶i tr¶ hay ®­îc thu do Ng©n hµng chñ tr× ®­a ra trªn c¬ së tæng hîp trªn sè bï trõ cho tõng ng©n hµng víi c¸c ng©n hµng kh¸c cã liªn quan. Nh­ vËy c¸ch thanh to¸n nµy gi¶m ®­îc rÊt nhiÒu lÇn trÝch chuyÓn c¸c tµi kho¶n vµ lu©n chuyÓn chøng tõ. HiÖu qu¶ cña thanh to¸n bï trõ thÓ hiÖn b»ng tû lÖ bï trõ gi÷a sè tiÒn bï trõ ®­îc víi tæng sè doanh sè ph¶i thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ tham gia thanh to¸n bï trõ. Tû sè nµy cµng cao th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cµng lín. Thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng ®Æc biÖt lµ thanh to¸n bï trõ cã ý nghÜa rÊt lín, nã thÓ hiÖn chøc n¨ng tËp trung thanh to¸n cña ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n ng©n hµng lµ nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn qu¸ tr×nh thanh to¸n cña c¸c kh¸ch hµng, do ®ã thùc hiÖn tèt nghiÖp vô nµy kh«ng chØ lµm cho c¸c mèi quan hÖ, trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ cña c¸c kh¸ch hµng ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch thuËn lîi mµ cßn thÓ hiÖn chøc n¨ng tËp trung thanh to¸n cña ng©n hµng vÒ b¶o qu¶n tiÒn tÖ, tiÕn hµnh thanh to¸n theo sù uû th¸c cña kh¸ch hµng, nhËn tiÒn göi vµo tµi kho¶n, theo dâi sæ s¸ch... ë ®©y ng©n hµng võa ®ãng vai trß lµ thñ quü cña kh¸ch hµng ®ång thêi lµ trung gian thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng lµ thùc hiÖn tèt yªu cÇu cña c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nhanh chãng, kÞp thêi, chÝnh x¸c, an toµn tµi s¶n t¨ng vßng quay cña vèn thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng lµ thùc hiÖn yªu cÇu c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n bï trõ cã ý nghÜa lµ gãp phÇn tiÕt kiÖm ®­îc ph­¬ng tiÖn tiÒn tÖ trong thanh to¸n cña ng©n hµng thµnh viªn. Tû lÖ gi÷a tæng sè tiÒn ®· tiÕt kiÖm ®­îc sau khi thanh to¸n bï trõ víi tæng sè tiÒn ®¸ng lÏ ph¶i thanh to¸n qua l¹i cµng cao th× vèn trong thanh to¸n ®­îc tiÕt kiÖm cµng lín, tèc ®é thanh to¸n t¨ng sè nî lÉn nhau ®­îc gi¶m bít, thñ tôc thanh to¸n lu©n chuyÓn chøng tõ ®¬n gi¶n tõ ®ã tiÕt kiÖm ®­îc c¸c chi phÝ trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n. 3.2. C¸c nguyªn t¾c cña thanh to¸n bï trõ: C¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i b¶o ®¶m c¸c tÝn nhiÖm cña ng©n hµng m×nh víi ng©n hµng kh¸c trong thanh to¸n bï trõ, thanh to¸n kÞp thêi sßng ph¼ng sè chªnh lÖch thanh to¸n víi ng©n hµng chñ tr×. Theo nguyªn t¾c tæ chøc kü thuËt nghiÖp vô cña thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng (ban hµnh theo Q§181 NH-Q§ ngµy 10/10/1991 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc) tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn vµ thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh sau: - Ph¶i cã tiÒn göi t¹i Ng©n hµng chñ tr× thanh to¸n bï trõ. - Ph¶i tu©n thñ vµ thùc hiÖn ®óng, ®Çy ®ñ c¸c quy t¾c, tæ chøc trong kü thuËt vÒ nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ nh­: - Ph¶i cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ thanh to¸n bï trõ vµ cam kÕt chÊp hµnh ®óng quy ®Þnh trong thanh to¸n bï trõ. + Ph¶i cã v¨n b¶n giíi thiÖu c¸c c¸n bé chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp giao nhËn chøng tõ vµ lµm thñ tôc thanh to¸n trong thanh to¸n bï trõ. Nh÷ng ng­êi trùc tiÕp ®Õn giao nhËn, lµm thñ tôc thanh to¸n ph¶i giíi thiÖu ch÷ ký cña m×nh víi ng©n hµng chñ tr× víi ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + Ph¶i thùc hiÖn ®óng giê giÊc ®Õn giao nhËn chøng tõ víi nh©n hµng thµnh viªn kh¸c theo quy ®Þnh chung cña ng©n hµng chñ tr×. + Ph¶i lËp ®óng, ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi c¸c giÊy tê vµ trong khi giao dÞch thanh to¸n bï trõ. Sè liÖu ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, râ rµng ®ång thêi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý ®èi víi tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña chøng tõ vµ chÝnh x¸c cña sè liÖu. + Ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt vµ h¹ch to¸n trong thanh to¸n bï trõ kÓ c¶ viÖc ®iÒu chØnh c¸c sai lÇm trong h¹ch to¸n thanh to¸n bï trõ ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu nhÊt trÝ gi÷a c¸c ng©n hµng thµnh viªn cã liªn quan vµ ng©n hµng chñ tr×. + Ng©n hµng chñ tr× chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn vµ thanh to¸n sè chªnh lÖch trong thanh to¸n bï trõ. - Nguyªn t¾c thanh to¸n sè chªnh lÖch trong thanh to¸n bï trõ: + Ng©n hµng chñ tr× ®­îc chñ ®éng trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn (nÕu cã) ®Ó thanh to¸n cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + Tr­êng hîp thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶ trong thanh to¸n bï trõ (tµi kho¶n thanh to¸n t¹i ng©n hµng chñ tr× kh«ng ®ñ sè d­ thanh to¸n th× ng©n hµng thµnh viªn ph¶i nép tiÒn mÆt, ng©n phiÕu vµo ng©n hµng chñ tr× hoÆc xin vay ng©n hµng chñ tr× theo chÕ ®é vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ hoÆc vay ng©n hµng thµnh viªn kh¸c (nÕu ®­îc tho¶ thuËn). + Tr­êng hîp kh«ng ®­îc ng©n hµng chñ tr× cho vay th× ng©n hµng chñ tr× sÏ chuyÓn sè thiÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n (sè ph¶i tr¶ kh«ng thanh to¸n ®­îc) sang nî qu¸ h¹n vµ ph¹t theo l·i suÊt qu¸ h¹n cña lo¹i cho vay nµy vµ ®×nh chØ ngay viÖc tham gia thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng ®ã nÕu nî qu¸ h¹n ph¸t sinh liªn tiÕp ba lÇn, ®ång thêi b¸o cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c biÕt. 3.3. Quy tr×nh thanh to¸n bï trõ a. C«ng viÖc t¹i c¸c ng©n hµng thµnh viªn ph¸t sinh nghiÖp vô: Sau khi nhËn ®­îc c¸c chøng tõ thanh to¸n bï trõ ph¸t sinh, nh©n viªn kiÓm so¸t giao chøng tõ cho nh©n viªn thanh to¸n bï trõ kiÓm tra l¹i tÝnh hîp lÖ hîp ph¸p cña chøng tõ vµ chÝnh x¸c cña sè liÖu trªn chøng tõ sau ®ã thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - X¾p xÕp chøng tõ. + Theo tõng ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng. + Trong tõng ng©n hµng thµnh viªn, chøng tõ ®­îc ph©n thµnh vÕ nî riªng vÕ cã riªng. + Trong mçi vÕ chøng tõ cã thÓ x¾p xÕp theo tõng lo¹i (sÐc, uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu). §èi víi nh÷ng chøng tõ liªn hµng ®Õn mµ ®i thanh to¸n bï trõ C¸n bé thanh to¸n bï trõ ph¶i ghi lªn chøng tõ tµi kho¶n trªn sè liÖu cña ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng. Sau khi xÕp song chøng tõ thanh to¸n bï trõ tiÕn hµnh nhËp sè liÖu chøng tõ vµo m¸y tÝnh. + KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu: Thùc hiÖn b­íc kiÓm tra b»ng ch­¬ng tr×nh vµ chÊm b¶ng kª do m¸y in, in ra ®Ó ph¸t hiÖn sai sãt. NÕu ph¸t hiÖn sai sãt th× c¨n cø vµo chøng tõ ®Ó söa l¹i cho chÝnh x¸c. + GhÐp qua liªn hµng: Víi c¸c ng©n hµng thµnh viªn thanh to¸n bï trõ cã liªn quan ®Õn phÇn liªn hµng th× c¸c sè liÖu liªn hµng liªn quan ®Õn thanh to¸n bï trõ ®­îc ghÐp vµo sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i. + In b¶ng kª thanh to¸n bï trõ mÉu sè 12 vµ14: B¶ng kª mÉu sè 12 ®­îc lËp cho tõng ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng vµ theo tõng vÕ nî riªng, cã riªng. Mçi b¶ng kª mÉu sè 12 ®­îc in lµm hai liªn. B¶ng kª mÉu sè 14 ®­îc lËp trªn c¬ së tæng hîp c¸c b¶ng kª mÉu sè 12 ë c¶ hai vÕ nî, cã vµ lËp cho tÊt c¶ c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng cã liªn quan. Mçi b¶ng kª mÉu sè 14 ®­îc in lµm hai liªn. B¶ng kª nµy thÓ hiÖn sè ph¶i thu hay ph¶i tr¶ cña ng©n hµng ph¸t sinh nghiÖp vô víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng cã liªn quan. + Göi file thanh to¸n bï trõ ®i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ: cã thÓ copy file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i vµo ®Üa mÒm ®Ó thanh to¸n viªn mang ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ hoÆc chuyÓn qua m¹ng Modem ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ. Tr­íc khi göi file sè liÖu thanh to¸n bï trõ vÒ trung t©m thanh to¸n bï trõ ph¶i kiÓm tra l¹i file nµy gåm: KiÓm tra trªn file, ngµy th¸ng, néi dung vµ h×nh thøc cña file ®Ó tr¸nh tr­êng hîp nhÇm lÉn hoÆc file göi ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ kh«ng sö dông ®­îc g©y chËm trÔ trong qu¸ tr×nh thanh to¸n bï trõ t¹i trung t©m hoÆc bÞ lo¹i kh«ng ®­îc phÐp tham gia phiªn bï trõ ®ã. + C¨n cø vµo c¸c b¶ng kª mÉu sè 12 tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng thµnh viªn. + KÑp tõng b¶ng kª mÉu sè 12 cïng chøng tõ t­¬ng øng vµo sæ chøng nhËn giao nhËn chøng tõ víi tõng ng©n hµng ®èi ph­¬ng, ®Õn giê mang ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ cïng víi b¶ng kª mÉu sè 14 ®Ó tham gia phiªn bï trõ. b. C«ng viÖc t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ b1. C«ng viÖc cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ. Hµng ngµy dï cã ph¸t sinh hay kh«ng ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ th× ®Õn phiªn thanh to¸n bï trõ c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó tham gia thanh to¸n bï trõ. NÕu cã ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ th× ng©n hµng thµnh viªn ph¶i ®em c¸c chøng tõ gèc kÌm theo b¶ng kª mÉu sè 12 giao cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi øng. Riªng b¶ng kª mÉu sè 14 vµ ®Üa mÒm ®· copy file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i giao cho ng©n hµng chñ tr× (nÕu kh«ng truyÒn file bï trõ qua m¹ng Modem vÒ trung t©m thanh to¸n bï trõ). Khi giao nhËn chøng tõ c¸n bé thanh to¸n bï trõ ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra ký giao nhËn c¸c chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng kh¸c, chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn khi cã c¸c chøng tõ sè liÖu thanh to¸n bï trõ sai lÇm. + Kh«ng chÊp nhËn th× ph¶i söa sai l¹i sè liÖu b¶ng kª mÉu sè 12 vµ ký x¸c nhËn, ®ång thêi yªu cÇu ng©n hµng chñ tr× söa l¹i file sè liÖu trªn m¸y tÝnh theo sè liÖu míi ®· söa vµ in l¹i b¶ng kª mÉu sè 12 vµ 14 ®óng. Tr­êng hîp trong phiªn bï trõ ng©n hµng thµnh viªn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n C¸n bé ®i bï trõ ph¶i lµm ®¬n xin vay cã x¸c nhËn cña kÕ to¸n tr­ëng, chñ tr× kho¶n ®Ò nghÞ ng©n hµng chñ tr× cho vay ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n bï trõ. Sau phiªn bï trõ c¸c ng©n hµng thµnh viªn nhËn ®­îc kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cña phiªn bï trõ gåm: + C¸c chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 do c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c giao. + B¶ng kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ vµ file sÏ cã sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®­îc copy vµo ®Üa mÒm hoÆc truyÒn qua Modem. Tr­êng hîp ng©n hµng thµnh viªn kh«ng ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ còng ph¶i ®Õn tham gia phiªn bï trõ t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó nhËn kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng chñ tr× giao vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cïng chøng tõ do ng©n hµng thµnh viªn kh¸c giao. b2. C«ng viÖc cña ng©n hµng chñ tr× t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ. + Copy file víi ng©n hµng thµnh viªn: Ng©n hµng chñ tr× copy file d÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®i cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ vµo m¸y chñ cña m¹ng b»ng ®Üa mÒm hoÆc qua ®­êng truyÒn Modem. + Söa t¹o file cña c¸c thµnh viªn: Trong qu¸ tr×nh giao nhËn chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn trong phiªn bï trõ nÕu ph¸t hiÖn sai lÇm c¸c bé phËn thanh to¸n ng©n hµng thµnh viªn ph¶i söa trùc tiÕp lªn b¶ng kª mÉu sè 12 vµ 14, ký tªn x¸c nhËn söa ®ång thêi yªu cÇu ng©n hµng chñ tr× söa lªn file sè liÖu vµ in b¶ng kª míi (qu¸ tr×nh nµy ph¶i ®­îc sù ®ång ý vµ ký nhËn cña c¸c bªn tham gia cã liªn quan, cã b¶o l­u sè liÖu tr­íc vµ sau khi söa b»ng giÊy). + GhÐp tÊt c¶ c¸c file ®i cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn: TÊt c¶ c¸c file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i do c¸c ng©n hµng thµnh viªn göi ®Õn ®­îc ghÐp l¹i thµnh mét file thanh to¸n bï trõ ®i chung ®Ó tæng hîp, tÝnh to¸n kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ vµ in b¶ng kª ë b­íc sau. + In b¶ng kª ®i, ®Õn tæng hîp mÉu sè 12 ®Ó kiÓm tra ®èi chiÕu l¹i sè liÖu: Ng©n hµng chñ tr× in ra b¶ng kª mÉu sè 12 tæng hîp ®Ó ®èi chiÕu víi b¶ng kª mÉu sè 12 vµ sè liÖu thanh to¸n bï trõ cña tõng ng©n hµng thµnh viªn. + In b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 14: C«ng viÖc nµy nh»m ®Ó ®èi chiÕu tæng hîp sè ph¶i thu, ph¶i tr¶ trªn b¶ng thanh to¸n bï trõ mÉu sè 14 cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn nép vµo. Ng©n h._.