Một số vấn đề về điều hành tỷ giá của Ngân hàng trung ương Việt Nam

Tr­êng §¹I Häc Ngo¹i th­¬ng khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng kho¸ luËn tèt nghiÖp §Ò Tµi: Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ViÖt Nam Sinh viªn thùc hiÖn : Th©n ThÞ Thu Trang Líp : A2 – CN9 Gi¸o viªn h­íng dÉn: C« Lª ThÞ Thanh Hµ Néi - 2003 Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 4 Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i I. Tû gi¸ hèi ®o¸i 6 1. Kh¸i niÖm tû gi¸ hèi ®o¸i 6 2. C¬ së h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i 6 2.1. ThuyÕt ngang gi¸ vµng 6 2.2. ThuyÕt ngang gi¸ søc mua 7 3. Niªm yÕt tû gi¸ 9 4. C¸c lo¹i tû gi¸ 11 II. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi nÒn kinh tÕ 14 1. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu 14 2. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i tíi ®Çu t­ vµ tÝn dông quèc tÕ 16 III. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng lªn tû gi¸ 18 1. Quan hÖ cung – cÇu vÒ ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng 18 2. Møc chªnh lÖch l·i suÊt 20 3. Møc chªnh lÖch l¹m ph¸t 20 Ch­¬ng II:Vai trß cña NHTW trong c¸c chÕ ®é tû gi¸ I. C¸c chÕ ®é tû gi¸ 22 1. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn 23 2. ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh 25 3. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu kiÖn 27 II. Ho¹t ®éng ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHTW 28 1. Môc ®Ých can thiÖp cña NHTW 28 2. C¸c h×nh thøc can thiÖp cña NHTW 29 III. Vai trß cña NHTW trong c¸c chÕ ®é tû gi¸ 34 1. H×nh thµnh tû gi¸ theo quan hÖ cung cÇu 34 2. Vai trß cña NHTW trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn 38 3. Vai trß cña NHTW trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh 40 Ch­¬ng III: Thùc tiÔn vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian tíi I. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian qua 48 1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1997 ®Õn th¸ng 2/1999 48 2. Giai ®o¹n tõ th¸ng 2/1999 ®Õn th¸ng 12/2002 54 3. Giai ®o¹n tõ th¸ng 01/2003 ®Õn nay 74 II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian tíi 77 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i 77 1.1. Mét sè quan ®iÓm trong lÜnh vùc ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i 78 1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i 81 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi 82 2.1. TiÕp tôc duy tr× chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc 82 2.2. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ngo¹i tÖ 84 2.3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt, ®¶m b¶o xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a hai c«ng cô lµ l·i suÊt vµ tû gi¸ 86 2.4. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trªn c¬ së kÕt hîp ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« kh¸c cña Nhµ n­íc 87 2.5. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng ngo¹i hèi theo ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 89 2.6. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi cña NHNN 91 KÕt luËn 93 Tµi liÖu tham kh¶o 94 Lêi nãi ®Çu Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña mçi quèc gia còng nh­ c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ th«ng qua viÖc ph¶n ¸nh t­¬ng quan gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña nh÷ng n­íc kh¸c nhau. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, ngµy nay tû gi¸ hèi ®o¸i ®· trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« quan träng cña mçi quèc gia vµ lµ vò khÝ lîi h¹i trong cuéc chiÕn tranh th­¬ng m¹i hÕt søc khèc liÖt trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam thêi gian qua, ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, Nhµ n­íc ®· thay ®æi mét c¸ch linh ho¹t ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh tû gi¸. Tõ chç ®­îc gi÷ cè ®Þnh, “®«ng cøng” trong mét thêi gian kh¸ dµi, ®Õn nay tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng vµ cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng, c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i hiÖn nay lµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, ®Ó c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ míi cã thÓ thùc sù ph¸t huy t¸c dông cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch h¬n n÷a trong viÖc qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i. Lµm sao ®Ó tû gi¸ hèi ®o¸i s¸t hîp víi tÝn hiÖu thÞ tr­êng, theo h­íng ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, n©ng cao uy tÝn cña ®ång tiÒn vµ tiÕn tíi mét ®ång ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi. §Ò tµi nghiªn cøu cña kho¸ luËn: “Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHTW ViÖt Nam” ®­îc lùa chän chÝnh tõ nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái ®ã. Nh»m gãp mét phÇn nhá vµo nghiªn cøu lý luËn vÊn ®Ò tû gi¸ hèi ®o¸i, nªn néi dung cña kho¸ luËn nµy chØ dõng l¹i nghiªn cøu viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHTW ViÖt Nam vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh ®ã, do h¹n chÕ vÒ thêi gian, th«ng tin vµ tr×nh ®é lý luËn nªn trong qu¸ tr×nh viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. Em mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o h­íng dÉn cña c¸c thÇy c«, b¹n bÌ ®Ó hoµn thiÖn h¬n trong viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu cña m×nh. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi C« gi¸o Lª ThÞ Thanh – ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn vµ chØ b¶o tËn t×nh cho em trong suèt thêi gian qua. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy, c« gi¸o trong khoa Kinh TÕ Ngo¹i Th­¬ng vµ trong tr­êng ®· hÕt lßng gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn b¶n kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i I. Tû gi¸ hèi ®o¸i Kh¸i niÖm tû gi¸ hèi ®o¸i Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ hiÖn ®¹i, hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu cã ®ång tiÒn riªng kh¸c nhau c¶ vÒ h×nh thøc lÉn gi¸ trÞ vµ ®Òu tham gia ngµy cµng tÝch cùc vµo ®êi sèng kinh tÕ x· héi quèc tÕ theo tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ vÞ thÕ cña quèc gia m×nh. Trong qu¸ tr×nh tham gia c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, ®Çu t­, vay m­în vµ trao ®æi quèc tÕ... c¸c n­íc, c¸c tæ chøc , c¸ nh©n, c¸c ®èi t¸c ph¶i thanh to¸n víi nhau th«ng qua c¸c ®ång tiÒn cña c¸c bªn ®­îc chuyÓn ®æi, tÝnh to¸n theo mét t­¬ng quan tû lÖ nhÊt ®Þnh. V× vËy, tuú thuéc vµo tõng gãc ®é nghiªn cøu, xem xÐt mµ tû gi¸ hèi ®o¸i cã thÓ ®­îc ®Þnh nghÜa theo hai c¸ch sau: §Þnh nghÜa 1: Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ gi¸ c¶ cña mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc nµy thÓ hiÖn b»ng mét sè ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc kia. Theo ®Þnh nghÜa nµy, tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc coi lµ gi¸ c¶ cña mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt- hµng ho¸ tiÒn tÖ. VÝ dô: 1 USD = 15.450 VND §Þnh nghÜa 2: Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ quan hÖ so s¸nh gi÷a hai tiÒn tÖ cña hai n­íc víi nhau mµ trong thêi ®¹i ngµy nay sù so s¸nh ®ã lµ sù so s¸nh søc mua cña c¸c tiÒn tÖ. 2. C¬ së h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i 2.1. ThuyÕt ngang gi¸ vµng Trong thêi kú b¶n vÞ kim lo¹i, nhÊt lµ b¶n vÞ vµng (vµ b¹c), c¸c ®ång tiÒn quèc gia ®Òu ®­îc so s¸nh, quy ®æi víi nhau trªn c¬ së hµm l­îng kim lo¹i (vµng) chøa ®ùng trong ®ång tiÒn cña m×nh hay do ®¬n vÞ ®ång tiÒn cña m×nh ®¹i diÖn. Trong giai ®o¹n nµy, ®Æc biÖt tõ n¨m 1870 ®Õn thêi kú ®Çu ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt, ng­êi ta x¸c ®Þnh tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn b»ng c¸ch so s¸nh hµm l­îng vµng chøa trong mçi ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña tõng n­íc. 2,80 = 2,488281 0,888671 GBP/USD = VÝ dô: Hµm l­îng vµng cña mét b¶ng Anh (GBP) lµ 2,488281 gam vµ cña mét ®« la Mü lµ 0,888671 gam. Do ®ã, tû gi¸ hèi ®o¸i cña GBP vµ USD lµ: Trong chÕ ®é b¶n vÞ vµng, tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét n­íc còng nh­ trªn thÕ giíi kh¸ æn ®Þnh vµ th­êng chØ biÕn ®éng theo møc t¨ng gi¶m hµm l­îng vµng chøa ®ùng trong mçi ®¬n vÞ tiÒn tÖ. Do hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, ®Æc biÖt lµ do nh÷ng bÊt lîi cña chÕ ®é b¶n vÞ vµng (kiÒm chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ giao l­u kinh tÕ quèc tÕ...) nªn phÇn lín c¸c n­íc ®· tõ bá chÕ ®é b¶n vÞ vµng vµo ®Çu nh÷ng n¨m 30. §Õn n¨m 1971, c¸c n­íc hoµn toµn b·i bá chÕ ®é b¶n vÞ vµng. 2.2. ThuyÕt ngang gi¸ søc mua ( Purchasing Power Parity - PPP ) Khi tû lÖ l¹m ph¸t cña mét n­íc t¨ng t­¬ng ®èi so víi l¹m ph¸t cña mét n­íc kh¸c, møc cÇu ®ång tiÒn n­íc ®ã gi¶m do xuÊt khÈu gi¶m. Ngoµi ra, ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã l¹m ph¸t cao cã xu h­íng t¨ng nhËp khÈu. Nh­ vËy, c¶ hai lùc l­îng nµy t¹o ¸p lùc gi¶m gi¸ ®ång tiÒn cña n­íc cã l¹m ph¸t cao.Tû lÖ l¹m ph¸t th­êng kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia, t¹o nªn c¸c kiÓu mÉu mËu dÞch quèc tÕ ®Ó ®iÒu chØnh thÝch hîp vµ ¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i . Mét trong nh÷ng lý thuyÕt næi tiÕng nhÊt vµ g©y nhiÒu tranh c·i nhÊt trong tµi chÝnh quèc tÕ lµ thuyÕt ngang gi¸ søc mua, tËp trung vµo mèi liªn hÖ l¹m ph¸t – tû gi¸ hèi ®o¸i. ý t­ëng c¨n b¶n cña thuyÕt ngang gi¸ søc mua ban ®Çu ®­îc ph¸t triÓn bëi nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn David Ricardo vµo thÕ kû 19. Nh­ng chÝnh Gustar Cassel, mét nhµ kinh tÕ ng­êi Thôy §iÓn míi lµ ng­êi phæ biÕn réng r·i PPP vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX. Trong nh÷ng n¨m nµy, rÊt nhiÒu n­íc nh­ §øc, Hungary, Nga ph¶i tr¶i qua thêi kú l¹m ph¸t phi m· v× søc mua ®ång tiÒn cña c¸c n­íc ®ã gi¶m rÊt m¹nh, bÞ mÊt gi¸ m¹nh so víi c¸c ®ång tiÒn æn ®Þnh nh­ USD. Lóc nµy quan niÖm vÒ thuyÕt PPP trë nªn phæ biÕn tr­íc thùc tr¹ng lÞch sö nh­ vËy. Cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau cña thuyÕt PPP. Theo h×nh thøc tuyÖt ®èi, thuyÕt PPP lµ sù ph¸t triÓn cña quy luËt mét gi¸. Néi dung c¬ b¶n cña quy luËt mét gi¸ lµ: nÕu hai n­íc cïng s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ gièng nhau th× gi¸ c¶ cña hai lo¹i hµng ho¸ ®ã gièng nhau trªn toµn thÕ giíi vµ kh«ng phô thuéc vµo n­íc nµo s¶n xuÊt ra nã. Nh­ vËy, theo quy luËt mét gi¸ th× nÕu nh­ thÐp cña Mü ®­îc s¶n xuÊt víi gi¸ 100 USD/tÊn, cßn thÐp cña NhËt ®­îc s¶n xuÊt ra víi gi¸ 10.000 JPY/tÊn th× cã nghÜa lµ 1 USD = 100 JPY, tû gi¸ USD/JPY = 100. Gi¶ sö tû gi¸ USD/JPY = 50 th× ®iÒu ®ã cã nghÜa: thÐp cña NhËt bÞ ®¾t t­¬ng ®èi so víi thÐp cña Mü. Khi ®ã cÇu thÐp cña NhËt sÏ gi¶m xuèng cho ®Õn khi gi¸ thÐp cña NhËt cßn 5000 JPY/tÊn hoÆc tû gi¸ ph¶i n©ng lªn USD/JPY = 100 (tøc lµ gi¶m gi¸ ®ång JPY). T­¬ng tù khi tû gi¸ lµ 150 JPY/USD th× xu h­íng lµ cÇu thÐp cña NhËt t¨ng tíi 15.000JPY/tÊn hoÆc tû gi¸ ph¶i gi¶m xuèng ®Õn 100 JPY/USD (t¨ng gi¸ ®ång JPY). Trªn c¬ së quy luËt mét gi¸, thuyÕt PPP ph¸t biÓu r»ng: Tû gi¸ bÊt kú gi÷a hai ®ång tiÒn cña hai n­íc sÏ b»ng tû sè møc gi¸ cña hai n­íc ®ã t¹i cïng thêi ®iÓm. VÝ dô: ThÐp NhËt t¨ng gi¸ 11.000 JPY/tÊn, thÐp Mü vÉn ë gi¸ 100 USD/tÊn, tû gi¸ cò lµ 100 JPY/USD, th× lóc ®ã thuyÕt PPP nãi r»ng tû gi¸ sÏ ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m gi¸ ®ång JPY, tøc lµ b»ng 110 JPY/USD. ViÖc vËn dông thuyÕt PPP chØ cung cÊp cho ta mét h­íng dÉn l©u dµi vÒ sù vËn ®éng cña tû gi¸. Tuy nhiªn, trong ng¾n h¹n nã kh«ng ®­îc hoµn h¶o, thËm chÝ cßn bÞ sai lÖch ®¸ng kÓ v× thÞ tr­êng lµ kh«ng hoµn h¶o, tån t¹i chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o hiÓm, thanh to¸n, th«ng tin vµ nhiÒu hµng rµo th­¬ng m¹i kh¸c, do ®ã, thuyÕt PPP tuyÖt ®èi hiÕm khi thÊy trong thùc tÕ, nh­ng thuyÕt PPP t­¬ng ®èi l¹i kh¸ phæ biÕn. ThuyÕt PPP t­¬ng ®èi ®­îc duy tr×, dï cho søc mua cña ®ång tiÒn kh«ng gièng nhau ë mäi n¬i, thay ®æi møc gi¸ c¶ gi÷a hai quèc gia ®­îc hÊp thô bëi sù biÕn ®éng cña tû gi¸, do ®ã, quan hÖ PPP ®­îc duy tr× kh«ng thay ®æi. NÕu n­íc A cã tû lÖ l¹m ph¸t b»ng 0% vµ n­íc B cã tû lÖ l¹m ph¸t b»ng 10% th× ®ång tiÒn cña n­íc B ph¶i gi¶m gi¸ 10% so víi ®ång tiÒn cña n­íc A. Sù biÕn ®éng cña tû gi¸ sÏ duy tr× tû lÖ gi¸ c¶ gi÷a hai n­íc tr­íc vµ sau khi l¹m ph¸t x¶y ra lµ kh«ng thay ®æi. NÕu thuyÕt PPP t­¬ng ®èi ho¹t ®éng, cã hiÖu lùc ngay lËp tøc vµ chÝnh x¸c, th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ kh«ng cã t¸c dông c¶i thiÖn c¸n c©n th­¬ng m¹i. BÊt cø sù thay ®æi nµo trong c¸c møc gi¸ c¶ gi÷a hai n­íc do thay ®æi møc cung øng tiÒn sÏ ®­îc hÊp thô ngay lËp tøc bëi sù thay ®æi cña tû gi¸. Trong thùc tÕ thuyÕt PPP t­¬ng ®èi cã ¶nh h­ëng t­¬ng ®èi tíi sù biÕn ®éng cña tû gi¸, nh­ng x¶y ra chËm h¬n. Xu h­íng lµ râ rµng nh­ng nhiÒu yÕu tè cã thÓ lµm mÐo mã quan hÖ nµy trong ng¾n h¹n. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do trong giai ®o¹n ng¾n h¹n ®èi víi c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ th× gi¸ c¶ hµng ho¸ ®­îc coi nh­ lµ cè ®Þnh. Trong khi ®ã tû gi¸ trao ®æi th× ®­îc ®iÒu chØnh th­êng xuyªn do sù cËp nhËt th«ng tin vµ do sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa, sù thay ®æi cña tû gi¸ ®· t¹o ra sù sai lÖch lín vµ kÐo dµi so víi thuyÕt PPP. 3. Niªm yÕt tû gi¸ Theo tËp qu¸n kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n hµng, tû gi¸ hèi ®o¸i th­êng ®­îc yÕt gi¸ nh­ sau: USD/DEM = 1,4125/1,4175 USD/VND = 15.300/15.500 Trong c«ng thøc trªn, ®ång USD ®øng tr­íc gäi lµ ®ång tiÒn yÕt gi¸ vµ lµ mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ. VND ®øng sau gäi lµ ®ång tiÒn ®Þnh gi¸ vµ lµ mét sè ®¬n vÞ tiÒn tÖ vµ th­êng xuyªn thay ®æi phô thuéc vµo thêi gi¸ cña tiÒn yÕt gi¸. Tû gi¸ ®øng tr­íc 15.300 lµ tû gi¸ mua ®« la tr¶ b»ng VND cña ng©n hµng, ®­îc gäi lµ tû gi¸ mua vµo cña ng©n hµng (BID RATE). Tû gi¸ ®øng sau 15.500 lµ tû gi¸ b¸n ®« la thu b»ng VND cña ng©n hµng, gäi lµ tû gi¸ b¸n ra cña ng©n hµng (ASK RATE). Tû gi¸ ASK th­êng lín h¬n tû gi¸ BID. Chªnh lÖch gi÷a chóng gäi lµ SPREAD, cßn ®­îc gäi lµ lîi nhuËn (ch­a nép thuÕ) cña ng©n hµng trong giao dÞch mua b¸n ngo¹i hèi. Trong giao dÞch ngo¹i hèi, kh¸ch hµng th­êng cã thÓ lÊy tªn thñ ®« cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn thay cho tªn tiÒn tÖ cña n­íc ®ã ë vÞ trÝ tiÒn ®Þnh gi¸. VÝ dô: thay v× ®äc USD/DEM ng­êi ta ®äc “tû gi¸ USD/FrankFurt”, USD/FRF lµ “tû gi¸ USD – Paris”... §Ó ®¶m b¶o tÝnh nhanh gän, c¸c tû gi¸ th­êng kh«ng ®­îc ®äc ®Çy ®ñ mµ chØ ®äc nh÷ng con sè th­êng biÕn ®éng, ®ã lµ nh÷ng con sè cuèi. VÝ dô: USD/DEM = 1,7015 chØ ®­îc ®äc c¸c sè lÎ sau dÊu phÈy. C¸c sè nµy chia lµm hai nhãm sè. Hai sè thËp ph©n ®Çu tiªn ®äc lµ “Sè” (Figure), hai sè kÕ tiÕp ®äc lµ “§iÓm” (Point). Tû gi¸ trªn ®äc lµ “§« la, §ª m¸c b»ng mét, b¶y m­¬i sè, m­êi l¨m ®iÓm”. C¸ch ®äc ®iÓm cã thÓ dïng ph©n sè “mét phÇn t­” thay v× ®äc 25, “ba phÇn t­” thay v× ®äc 75. Ph­¬ng ph¸p yÕt gi¸ ngo¹i tÖ: Cã hai ph­¬ng ph¸p yÕt gi¸ ngo¹i tÖ lµ yÕt gi¸ trùc tiÕp vµ yÕt gi¸ gi¸n tiÕp. NÕu xÐt ë gãc ®é thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ, trªn thÕ giíi hiÖn nay chØ cã hai ®ång tiÒn quèc gia: USD, GBP vµ hai tiÒn tÖ quèc tÕ: SDR, EURO (tr­íc ®©y lµ ECU) lµ dïng c¸ch yÕt gi¸ trùc tiÕp (Certain quotation), c¸c tiÒn tÖ cßn l¹i dïng c¸ch yÕt gi¸ gi¸n tiÕp (incertain quotation): VÝ dô: USD/DEM, GBP/FRF, SDR/FRF, SDR/FRF Cã nghÜa lµ gi¸ cña USD, GBP hay cña SDR, EURO ®­îc thÓ hiÖn trùc tiÕp ra bªn ngoµi, cßn c¸c tiÒn tÖ kh¸c nh­ DEM, FRF, VND... míi thÓ hiÖn gi¸n tiÕp ra bªn ngoµi. VÝ dô: USD/VND = 15.000 1 15.000 Tøc lµ gi¸ cña mét USD b»ng 15.000 VND, cßn gi¸ cña mét VND ch­a thÓ hiÖn trùc tiÕp ra bªn ngoµi; muèn x¸c ®Þnh ta lµm phÐp chia nh­ sau: 1 VND = » 0,00007 USD NÕu xÐt ë gãc ®é thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc gia, th× n­íc Anh vµ n­íc Mü dïng c¸ch yÕt gi¸ gi¸n tiÕp ®Ó thÓ hiÖn gi¸ c¶ ngo¹i hèi, cßn c¸c quèc gia kh¸c l¹i dïng c¸ch yÕt gi¸ trùc tiÕp ®Ó thÓ hiÖn gi¸ c¶ ngo¹i hèi. 4. C¸c lo¹i tû gi¸ Cã nhiÒu lo¹i tû gi¸ hèi ®o¸i kh¸c nhau.Tuy nhiªn, ta cã thÓ ph©n chia theo mét sè tiªu thøc chÝnh nh­ sau: C¨n cø vµo c¸c nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi Tû gi¸ th­êng ®­îc niªm yÕt t¹i ng©n hµng lµ tû gi¸ ®iÖn hèi, tøc lµ tû gi¸ chuyÓn ngo¹i hèi b»ng ®iÖn. §©y lµ tû gi¸ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c møc tû gi¸ kh¸c. Bªn c¹nh ®ã cßn cã tû gi¸ th­ hèi, tøc lµ tû gi¸ chuyÓn ngo¹i hèi b»ng th­. Khi niªm yÕt tû gi¸ hèi ®o¸i, ng©n hµng th­êng c«ng bè tû gi¸ b¸n vµ tû gi¸ mua. Tû gi¸ b¸n bao giê còng cao h¬n tû gi¸ mua vµ kho¶n chªnh lÖch nµy lµ lîi nhuËn kinh doanh ngo¹i hèi cña ng©n hµng. Th«ng th­êng ng©n hµng kh«ng c«ng bè tÊt c¶ tû gi¸ cña c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt trong mét ngµy mµ chØ c«ng bè tû gi¸ cña hîp ®ång ký kÕt cuèi vïng trong ngµy h«m ®ã, ng­êi ta gäi ®ã lµ tû gi¸ ®ãng cöa. Tû gi¸ ®ãng cöa ®­îc coi lµ chØ tiªu chñ yÕu vÒ t×nh h×nh biÕn ®éng cöa tû gi¸ trong ngµy h«m ®ã. Ngo¹i hèi còng cã thÓ lµ tiÒn mÆt, còng cã thÓ lµ tiÒn tµi kho¶n khi ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi cña c¸c ng©n hµng ®­îc tiÕn hµnh trªn hÖ thèng tµi kho¶n th× bªn c¹nh tû gi¸ tiÒn mÆt cßn cã tû gi¸ chuyÓn kho¶n. Ngoµi ra trong ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi ng­êi ta cßn ¸p dông tû gi¸ giao nhËn ngay vµ tû gi¸ giao nhËn cã kú h¹n. Tû gi¸ giao nhËn ngay lµ tû gi¸ ¸p dông khi b¸n ngo¹i hèi th× ®­îc nhËn tiÒn ngay vµo ngµy h«m ®ã hay sau ®ã hai ngµy.Tû gi¸ giao nhËn cã kú h¹n lµ tû gi¸ ¸p dông khi b¸n ngo¹i hèi nh­ng sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh: 1 th¸ng hay 3 th¸ng ... míi nhËn ®­îc tiÒn. Ph©n tÝch d­íi gãc ®é tû gi¸ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ngoµi thÞ tr­êng ngo¹i hèi chÝnh thøc cßn h×nh thµnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi tù do. Do ®ã bªn c¹nh tû gi¸ chÝnh thøc do Nhµ n­íc quy ®Þnh cßn cã tû gi¸ thÞ tr­êng do quan hÖ cung cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng nµy quyÕt ®Þnh. Trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, nhËp khÈu hoÆc c¸c ho¹t ®éng l­u chuyÓn vèn nh­: ®Çu t­, du lÞch, kiÒu hèi... c¸c n­íc th­êng ¸p dông chÕ ®é nhiÒu tû gi¸. Trªn c¬ së “tû gi¸ hèi ®o¸i c¬ b¶n”, Nhµ n­íc x¸c ®Þnh mét møc tû gi¸ ­u ®·i cô thÓ cho tõng ho¹t ®éng, tõng nhãm hµng, tõng khu vùc b¸n hµng. C¨n cø vµo ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tû gi¸ Cã thÓ chia thµnh tû gi¸ danh nghÜa vµ tû gi¸ thùc tÕ . Tû gi¸ danh nghÜa lµ tû gi¸ phæ biÕn ®­îc sö dông hµng ngµy trong giao dÞch trªn c¸c thÞ tr­êng ngo¹i hèi. VÝ dô: t¹i ViÖt Nam tû gi¸ danh nghÜa gi÷a USD vµ VND ®­îc yÕt vµ sö dông trong giao dÞch ngo¹i hèi nh­ sau: tû gi¸ USD/VND = 15.000; t¹i Ph¸p: tû gi¸ USD/FRF = 5... Nh­ vËy, tû gi¸ danh nghÜa chÝnh lµ tû lÖ trao ®æi sè l­îng tuyÖt ®èi gi÷a hai ®ång tiÒn. Hay nãi c¸ch kh¸c, tû gi¸ danh nghÜa lµ gi¸ c¶ cña mét ®ång tiÒn ®­îc biÓu thÞ th«ng qua ®ång tiÒn kh¸c mµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn t­¬ng quan søc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a chóng. Nh­ng thay ®æi trong tû gi¸ danh nghÜa th­êng ®­îc biÓu diÔn d­íi d¹ng chØ sè; vÝ dô: tû gi¸ danh nghÜa gi÷a USD vµ VND t¹i thêi ®iÓm (t) lµ 14.000; vµ t¹i thêi ®iÓm (t+1) lµ 15.000. Sù thay ®æi tû gi¸ nµy th­êng ®­îc biÓu diÔn b»ng chØ sè nh­ sau: chän thêi ®iÓm (t) lµ c¬ së cã chØ sè tû gi¸ lµ 100%, t¹i thêi ®iÓm (t+1) chØ sè tû gi¸ sÏ lµ: (15.000 :14.000)x100% = 107,14%. Nh­ vËy, khi tû gi¸ danh nghÜa t¨ng th× chØ sè tû gi¸ danh nghÜa còng t¨ng, ®iÒu nµy bao hµm ý r»ng ®ång tiÒn yÕt gi¸ lªn gi¸ vµ ®ång tiÒn ®Þnh gi¸ gi¶m gi¸ (trong vÝ dô trªn USD lªn gi¸ cßn VND gi¶m gi¸). §èi víi mçi quèc gia, khi tû gi¸ danh nghÜa t¨ng lªn hay gi¶m xuèng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®ång nghÜa víi sù t¨ng hay gi¶m søc c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ cña quèc gia nµy. Do ®ã, ®Ó ®o sù thay ®æi trong søc c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ ng­êi ta sö dông kh¸i niÖm tû gi¸ thùc. Tû gi¸ thùc b»ng tû gi¸ danh nghÜa ®­îc ®iÒu chØnh bëi thay ®æi trong t­¬ng quan gi¸ c¶ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. T­¬ng quan gi÷a tû gi¸ thùc ER vµ tû gi¸ danh nghÜa E ®­îc biÓu diÔn nh­ sau: ER = EP*/P Trong ®ã: P* - møc gi¸ c¶ ë n­íc cã ®ång tiÒn yÕt gi¸ P – møc gi¸ c¶ ë n­íc cã ®ång tiÒn ®Þnh gi¸ C«ng thøc trªn cho thÊy: tû gi¸ thùc b»ng tû gi¸ danh nghÜa ®· ®­îc ®iÒu chØnh bëi tû sè gi÷a møc gi¸ c¶ ë n­íc ngoµi vµ møc gi¸ c¶ ë trong n­íc. Tû gi¸ thùc lµ th­íc ®o ®Çy ®ñ søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña ViÖt Nam (hay cña n­íc cã ®ång tiÒn ®Þnh gi¸) so víi hµng ho¸ n­íc ngoµi (hay cña n­íc cã ®ång tiÒn yÕt gi¸), xÐt vÒ ph­¬ng diÖn gi¸ c¶, nghÜa lµ khi ph©n tÝch søc c¹nh tranh quèc tÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam ph¶i ®Ò cËp kh«ng nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ danh nghÜa, mµ cßn ph¶i ®Ò cËp ®Õn t­¬ng quan thay ®æi gi¸ c¶ n­íc ngoµi so víi néi ®Þa. II. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi nÒn kinh tÕ Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña mét quèc gia còng nh­ c¸c quan hÖ quèc tÕ th«ng qua viÖc ph¶n ¸nh t­¬ng quan gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña c¸c n­íc kh¸c nhau. V× lµ mét lo¹i gi¸ ®Æc biÖt, gi¸ cña ®ång tiÒn nªn t¸c ®éng cña nã ®Õn c¸c mÆt kh¸c nhau cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi trªn ph¹m vi rÊt réng. Nã cã thÓ lµm t¨ng, gi¶m, më réng hay thu hÑp c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, tr­íc hÕt lµ c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô. Qua ®ã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi néi nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, tÝnh c©n b»ng hay béi thu, béi chi cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, tÝnh thay ®æi hay æn ®Þnh cña chØ sè l¹m ph¸t, søc mua ®èi néi, ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn quèc gia. Tuú vµo tÝnh hîp lý hay kh«ng hîp lý cña hÖ thèng tû gi¸ mµ hiÖu øng t¸c ®éng cña nã ®Õn ®êi sèng x· héi lµ tÝch cùc, lµnh m¹nh hay lµ tiªu cùc vµ suy yÕu. 1. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu DiÔn biÕn t¨ng, gi¶m cña tû gi¸ hèi ®o¸i cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu th«ng qua gi¸ c¶. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi kÐo theo sù thay ®æi cña gi¸ hµng xuÊt nhËp khÈu vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. D­íi ®©y lµ kh¸i qu¸t vÒ ¶nh h­ëng cña tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. §èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, trong tr­êng hîp c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®­îc gi÷ nguyªn, khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng, cã nghÜa lµ sè ®¬n vÞ tiÒn tÖ trong n­íc ®æi lÊy mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ t¨ng (cßn gäi lµ ®ång tiÒn néi tÖ mÊt gi¸). Tû gi¸ t¨ng cã lîi cho xuÊt khÈu, v× gi¸ xuÊt khÈu cña hµng ho¸ vµ dÞch vô cña n­íc ®ã sÏ gi¶m ®i t­¬ng ®èi ë n­íc ngoµi (víi gi¶ ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®ã ë trong n­íc kh«ng ®æi), do ®ã sÏ gãp phÇn lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu cña n­íc ®ã. Còng vËy, tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng sÏ kÝch thÝch xuÊt khÈu v× c¸c nhµ xuÊt khÈu néi ®Þa ®­îc h­ëng lîi th«ng qua chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (khi hä vÉn gi÷ nguyªn gi¸ hµng xuÊt khÈu tÝnh theo ngo¹i tÖ). VÝ dô: Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a USD vµ VND lµ USD/VND = 15.000 Gi¶ sö mét hµng ho¸ A xuÊt khÈu sang Mü víi gi¸ 1 USD, hay ®æi ra néi tÖ lµ 15.000 VND. Khi ®ã nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn 1 USD = 16.000 th× víi møc gi¸ néi tÖ kh«ng ®æi lµ 15.000 VND, hµng ho¸ ®ã xuÊt khÈu sang Mü sÏ chØ cã gi¸: 15.000/16.000 ~ 0,9375 USD – rÎ h¬n so víi møc gi¸ thÞ tr­êng th«ng th­êng lµ 1 USD. Gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ so víi c¸c hµng ho¸ t­¬ng tù ë thÞ tr­êng Mü. KÕt qu¶ lµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ë ViÖt Nam cã thÓ t¨ng doanh sè b¸n hµng xuÊt khÈu cña m×nh ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi. NÕu vÉn b¸n víi møc gi¸ thÞ tr­êng quèc tÕ th× víi mçi ®¬n vÞ hµng ho¸ A doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam thu thªm mét kho¶n lîi nhuËn lµ 1.000 VND. §èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu th× ng­îc l¹i. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng, gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng néi ®Þa trë nªn ®¾t t­¬ng ®èi. KÕt qu¶ lµ ho¹t ®éng nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ v× lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu gi¶m: hä mua hµng tõ thÞ tr­êng n­íc ngoµi víi gi¸ kh«ng ®æi vµ ph¶i b¸n hµng nhËp khÈu trong n­íc víi gi¸ rÎ h¬n (víi gi¶ thiÕt lµ møc gi¸ nhËp khÈu kh«ng thay ®æi). Dùa trªn c¬ chÕ ¶nh h­ëng nµy cña tû gi¸ hèi ®o¸i c¸c n­íc th­êng ¸p dông chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ hèi ®o¸i ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng kh«ng thuéc diÖn khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng cao còng ¶nh h­ëng lín tíi ho¹t ®éng nhËp khÈu c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu, phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. V× vËy ph¶i tuú thuéc vµo chiÕn l­îc kinh tÕ cña quèc gia trong tõng giai ®o¹n mµ ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m, tøc lµ ®ång néi tÖ lªn gi¸ so víi ngo¹i tÖ, th× gi¸ hµng ho¸ néi ®Þa tÝnh ra ngo¹i tÖ sÏ trë nªn ®¾t h¬n, do ®ã c¸c nhµ xuÊt khÈu sÏ gÆp khã kh¨n khi tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®­îc trong thêi kú nµy bÞ gi¶m sót bëi sù thu hÑp cña c¸c ngµnh xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, do gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu tÝnh b»ng ®ång néi tÖ trë nªn rÎ h¬n trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, nhËp khÈu sÏ ®­îc khuyÕn khÝch, më réng c¹nh tranh víi hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc. T×nh h×nh nµy cã xu h­íng lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ thiÕu hôt mµ khi nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu v­ît qu¸ thu nhËp ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu ®em l¹i. S¶n xuÊt trong n­íc cã kh¶ n¨ng bÞ thu hÑp, nhÊt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu. N¹n thÊt nghiÖp sÏ gia t¨ng cïng víi xu h­íng suy gi¶m s¶n l­îng trong n­íc. Nh­ vËy c¶ tr¹ng th¸i c©n ®èi bªn trong vµ c©n ®èi bªn ngoµi cña nÒn kinh tÕ sÏ trë nªn xÊu ®i. 2. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi ®Çu t­ vµ tÝn dông quèc tÕ §Çu t­ quèc tÕ §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI): tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng tíi gi¸ trÞ phÇn vèn mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ hoÆc gãp vèn liªn doanh tÝnh theo ®ång tiÒn cña n­íc nhËn ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, tû gi¸ cßn t¸c ®éng tíi kho¶n lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi cña nhµ ®Çu t­ vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña hä. V× vËy, nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i Ýt nhiÒu cã ¶nh h­ëng tíi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña phÝa ®èi t¸c n­íc ngoµi. §èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ gi¸n tiÕp: §©y lµ lo¹i h×nh ®Çu t­ vµo lÜnh vùc mua b¸n, kinh doanh c¸c lo¹i chøng kho¸n cã gi¸... Khi tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi, nã sÏ t¸c ®éng lªn gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n, khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ “®æ dån” vµo mua c¸c lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt b»ng ®ång tiÒn lªn gi¸ ®ã ®Ó nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ Ýt ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi cña hä. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ®ång tiÒn gi¶m tøc lµ ®ång tiÒn nµy mÊt gi¸ so víi ngo¹i tÖ, c¸c chñ ®Çu t­ sÏ “b¸n th¸o” c¸c chøng kho¸n niªm yÕt b»ng ®ång tiÒn xuèng gi¸ ®Ó mua c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ang cã gi¸ trªn thÞ tr­êng hoÆc chuyÓn sang h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c. Vµ nÕu ®iÒu nµy x¶y ra th× t¸c ®éng tiªu cùc cña nã tíi nÒn kinh tÕ sÏ lµ kh«ng nhá, ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc cã thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn. TÝn dông quèc tÕ TÝn dông quèc tÕ cã thÓ hiÓu lµ viÖc chuyÓn quyÒn sö dông vèn cña chñ thÓ n­íc nµy sang cho chñ thÓ n­íc kh¸c nh»m môc ®Ých kinh doanh theo nguyªn t¾c hoµn tr¶, cã kú h¹n vµ ®­îc ®Òn bï. Trong tÝn dông quèc tÕ, nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i cã ¶nh h­ëng tíi c¶ phÝa ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay. §èi víi ng­êi n­íc ngoµi cho vay b»ng ngo¹i tÖ, tû gi¸ hèi ®o¸i gi¶m sÏ lµm gi¶m gi¸ trÞ kho¶n tiÒn cho vay vµ tiÒn l·i thu vÒ so víi møc ®¸ng lÏ hä ®­îc h­ëng nÕu tû gi¸ kh«ng biÕn ®éng nh­ vËy. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ t¨ng lªn ng­êi cho vay sÏ ®­îc lîi tõ sù gia t¨ng cña gi¸ trÞ kho¶n vèn cho vay vµ tiÒn l·i thùc tÕ thu ®­îc. §èi víi ng­êi ®i vay, khi tû gi¸ cña ngo¹i tÖ (®ång tiÒn ®­îc vay) t¨ng lªn th× gi¸ trÞ kho¶n nî vµ tiÒn l·i (tÝnh ra ®ång néi tÖ) ph¶i tr¶ ®­¬ng nhiªn t¨ng theo. Trong tr­êng hîp nµy, hä th­êng cã xu h­íng muèn chuyÓn c¸c tµi kho¶n cña hä ë ng©n hµng sang tµi kho¶n ngo¹i tÖ lªn gi¸ ®ã ®Ó b¶o toµn l­îng tiÒn cã ®­îc tr­íc nh÷ng biÕn ®éng tiÕp theo cña tû gi¸. NÕu ®iÒu nµy x¶y ra th× cÇu ngo¹i tÖ sÏ t¨ng lªn - ®Èy tû gi¸ tiÕp tôc lªn cao. Nh­ vËy, nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i cã ¶nh h­ëng tíi mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ ®Êt n­íc. Vµ víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« quan träng cña ChÝnh phñ, tû gi¸ hèi ®o¸i cã vai trß ®Æc biÖt trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu sau ®©y: Thø nhÊt: æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, n©ng cao uy tÝn cña ®ång tiÒn quèc gia vµ b¶o ®¶m vÊn ®Ò chñ quyÒn tiÒn tÖ. Thø hai: KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu, trªn c¬ së ®ã t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, gi¶m dÇn th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Thø ba: H¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. Thø t­: T¹o m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh, hÊp dÉn; gãp phÇn quan träng trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. III. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng lªn tû gi¸ 1. Quan hÖ cung – cÇu vÒ ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng Cung vµ cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ nh¹y bÐn ®Õn sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn quan hÖ cung vµ cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi cã thÓ gåm: - T×nh h×nh d­ thõa hay thiÕu hôt cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. NÕu c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ d­ thõa th× cã thÓ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng cung ngo¹i hèi lín h¬n cÇu ngo¹i hèi. Ng­îc l¹i, th× cÇu ngo¹i hèi lín h¬n cung ngo¹i hèi. - Thu nhËp thùc tÕ (tøc møc ®é t¨ng GNP thùc tÕ) t¨ng lªn sÏ lµm t¨ng nhu cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô nhËp khÈu, do ®ã lµm cho nhu cÇu ngo¹i hèi ®Ó thanh to¸n hµng nhËp khÈu t¨ng lªn. - Nh÷ng nhu cÇu ngo¹i hèi bÊt th­êng t¨ng lªn do thiªn tai, h¹n h¸n, b·o lôt, mÊt mïa, chiÕn tranh v.v.. còng nh­ do n¹n bu«n lËu hµng nhËp khÈu g©y ra. ¶nh h­ëng cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i S P 11.200,00 (USD/VND) 10.000,00 A D2 E D1 Q 0 L­îng USD - OQ = L­îng USD - OP = Tû gi¸ USD/VND - D1D1 = §­êng cÇu 1 - SS = §­êng cung æn ®Þnh - D2D2 =§­êng cÇu 2 t¨ng lªn do kinh tÕ t¨ng tr­ëng - E = Giao ®iÓm ®­êng cung vµ cÇu trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh th­êng víi tû gi¸ USD/VND = 10.000,00 - A = Giao ®iÓm ®­êng cÇu t¨ng lªn víi ®­êng cung nh­ cò cho tû gi¸ USD/VND t¨ng lªn = 11.200,00 P ¶nh h­ëng cña suy tho¸i kinh tÕ ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i S2 D 11.200,00 USD/VND A S1 10.000,00 E Q 0 L­îng USD - S1S1 = §­êng cung 1 - S2S2 = §­êng cung 2 gi¶m ®i do kinh tÕ bÞ suy tho¸i - DD = §­êng cÇu æn ®Þnh - E = Giao ®iÓm ®­êng cung vµ cÇu trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh th­êng - A = Giao ®iÓm ®­êng cung gi¶m víi ®­êng cÇu nh­ cò cho tû gi¸ USD/VND t¨ng lªn = 11.200,00. 2. Møc chªnh lÖch l·i suÊt */ Khi l·i suÊt t¨ng L·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña tiÒn. L·i suÊt cao, tiÒn lªn gi¸ (tøc tû gi¸ cã thÓ gi¶m), ng­îc l¹i, l·i suÊt gi¶m, tiÒn xuèng gi¸ (tû gi¸ cã thÓ t¨ng). Møc l·i suÊt cao lµ c«ng cô can thiÖp cña chÝnh phñ ®Ó chèng l¹m ph¸t trong nÒn kinh tÕ néi ®Þa. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cao ë chõng mùc nhÊt ®Þnh cßn cã t¸c dông thu hót c¸c luång vèn t­ b¶n n­íc ngoµi ch¶y vµo trong n­íc, trùc tiÕp hç trî sù lªn gi¸ cña ®ång b¶n tÖ. §ång tiÒn lªn gi¸ t¹o cho gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu trë nªn rÎ h¬n, trong khi ®ã lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ néi ®Þa, tøc lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng s¶n xuÊt trong n­íc. §iÒu nµy dÉn ®Õn thu hÑp s¶n xuÊt trong n­íc vµ k×m h·m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. */ Khi l·i suÊt gi¶m Qu¸ tr×nh diÔn ra theo h­íng ng­îc l¹i víi tr­êng hîp l·i suÊt t¨ng. 3. Møc chªnh lÖch l¹m ph¸t L¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian. L¹m ph¸t ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cña mét n­íc víi hµng ho¸ cïng lo¹i hoÆc t­¬ng tù cña n­íc kh¸c vµ lµ mét nh©n tè ¶nh h­ëng quan träng ®Õn tû gi¸. */ Tr­êng hîp l¹m ph¸t chØ x¶y ra ë mét n­íc. §ång tiÒn cña n­íc cã l¹m ph¸t bÞ gi¶m gi¸ víi tû lÖ t­¬ng øng tû lÖ l¹m ph¸t, l­îng tiÒn ®­îc trao ®æi sÏ ®­îc t¨ng t­¬ng ®­¬ng tû lÖ l¹m ph¸t. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét ®ång ngo¹i tÖ thu vÒ tõ xuÊt khÈu ®­îc chuyÓn ra nhiÒu ®ång néi tÖ h¬n, ®ång ngo¹i tÖ lªn gi¸, ®ång néi tÖ gi¶m gi¸. VËy l¹m ph¸t ë mét n­íc lµm ®ång tiÒn n­íc nµy gi¶m gi¸ víi tû lÖ t­¬ng ®­¬ng tû lÖ l¹m ph¸t. VÝ dô: Tr­íc khi l¹m ph¸t gi¸ g¹o lµ 2000®/kg, sau khi l¹m ph¸t 20%, mÆt b»ng gi¸ t¨ng 20%, gi¸ g¹o t¨ng lµ 2400®/kg; gi¶ sö gi¸ g¹o ë Mü lµ 1 USD/1kg th× xuÊt khÈu tr­íc khi l¹m ph¸t lµ 1 USD = 2000 VND. Sau khi l¹m ph¸t nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam ph¶i thu mua 2.400 VND=1 USD, gi¸ trÞ VND gi¶m t­¬ng ®­¬ng tû lÖ l¹m ph¸t. */ Tr­êng hîp l¹m ph¸t x¶y ra ®ång thêi ë c¶ hai n­íc. L¹m ph¸t ë c¶ hai n­íc vµ l¹m ph¸t chØ ë mét n­íc cã ¶nh h­ëng kh¸c nhau ®Õn tû gi¸ vµ ®­îc._. thÓ hiÖn ë chç: Trong tr­êng hîp l¹m ph¸t ë c¶ hai n­íc ta ph¶i ®Ò cËp ®Õn viÖc t¨ng gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu quy tÝnh b»ng USD. Gi¶ sö tû lÖ l¹m ph¸t ë Mü còng lµ 20%, do l¹m ph¸t nªn gi¸ g¹o tÝnh b»ng USD còng t¨ng 20% tøc lµ 1,20 USD/kg. V× gi¸ g¹o cña ViÖt Nam vµ Mü cïng t¨ng mét tû lÖ trong cïng mét thêi gian nªn lµm cho tû gi¸ kh«ng thay ®æi; 1,2 USD = 2.400 VND = 1kg, do ®ã 1 USD = 2000 VND. VËy cã thÓ nãi r»ng khi c¶ hai n­íc ®ång thêi cïng bÞ l¹m ph¸t, víi møc l¹m ph¸t t­¬ng ®­¬ng nhau, th× tû gi¸ ®­îc gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt so víi tr­êng hîp l¹m ph¸t chØ x¶y ra ë mét n­íc vµ ta cã thÓ kÕt luËn mét c¸ch tæng qu¸t nh­ sau: ®ång tiÒn cña mét n­íc sÏ gi¶m gi¸ nÕu tû lÖ l¹m ph¸t cña n­íc nµy cao h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c, vµ tû lÖ gi¶m gi¸ lµ t­¬ng ®­¬ng víi phÇn chªnh lÖch l¹m ph¸t gi÷a hai n­íc. Tuy nhiªn, kÕt luËn nµy chØ ®óng khi c¸c nh©n tè kh¸c cã ¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸ lµ kh«ng thay ®æi. Ch­¬ng II: Vai trß cña NHTW trong c¸c chÕ ®é tû gi¸ I. C¸c chÕ ®é tû gi¸ Tû gi¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mäi chñ thÓ tham gia vµo c¸c giao dÞch ®èi ngo¹i cho dï ®ã lµ c¸c th­¬ng gia hoÆc c¸c nhµ ®Çu t­. Tû gi¸ còng ®ãng vai trß trung t©m trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, sù thay ®æi cña tû gi¸ cã ¶nh h­ëng ®Õn hÇu nh­ toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Møc ®é can thiÖp cña c¸c nhµ n­íc kh¸c nhau ®Õn tû gi¸ ®· t¹o nªn nh÷ng kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ, nguyªn t¾c ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan gi÷a c¸c quèc gia. Nh­ng tùu chung l¹i cã ba chÕ ®é tû gi¸ c¬ b¶n ®ã lµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn vµ chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt. Ngay trong mçi quèc gia, trong nh÷ng thêi kú kh¸c nhau còng cã sù lùa chän kh¸c nhau vÒ møc ®é cè ®Þnh, th¶ næi hoÆc cã sù trung hoµ nµo ®ã gi÷a hai chÕ ®é nµy... Tõ th¸ng 4/1978, IMF ®· quy ®Þnh quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn vÒ sù lùa chän chÕ ®é tû gi¸ nh­ sau: “Mçi thµnh viªn ph¶i cã nghÜa vô th«ng b¸o cho IMF vÒ tû gi¸ cña m×nh, ®­îc tù do lùa chän chÕ ®é tû gi¸ theo ý muèn nh­ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh víi SDR (quyÒn rót vèn ®Æc biÖt) hoÆc cè ®Þnh víi chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi tËp thÓ hoÆc bÊt cø chÕ ®é tû gi¸ nµo kh¸c mµ quèc gia chän. ChØ cã mét ®iÒu mµ c¸c thµnh viªn kh«ng ®­îc lµm, ®ã lµ kh«ng ®­îc g¾n cè ®Þnh ®ång tiÒn cña m×nh víi vµng”. Theo sè liÖu thèng kª cña IMF ®Õn th¸ng 06/1997, c¸c chÕ ®é tû gi¸ ®­îc c¸c n­íc ¸p dông nh­ sau: B¶ng 1: Tæng hîp c¸c chÕ ®é tû gi¸ Tû gi¸ ®­îc neo cè ®Þnh víi USD 21 n­íc FRF 15 n­íc SRD 2 n­íc §ång tiÒn kh¸c 9 n­íc Hçn hîp c¸c ®ång tiÒn 18 n­íc Th¶ næi h¹n chÕ Tõng ®ång tiÒn 4 n­íc Th¶ næi tËp thÓ 12 n­íc Th¶ næi Hoµn toµn 51 n­íc Cã ®iÒu tiÕt 49 n­íc Tæng céng 181 n­íc 1. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn lµ chÕ ®é, trong ®ã tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh hoµn toµn tù do theo quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi mµ kh«ng cã bÊt cø sù can thiÖp nµo cña NHTW. Trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, sù biÕn ®éng cña tû gi¸ lu«n ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. ChÝnh phñ tham gia thÞ tr­êng ngo¹i hèi víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn b×nh th­êng, nghÜa lµ chÝnh phñ cã thÓ mua vµo hay b¸n ra mét ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó phôc vô cho môc ®Ých ho¹t ®éng cña chÝnh phñ chø kh«ng nh»m môc ®Ých can thiÖp ¶nh h­ëng lªn tû gi¸ hay ®Ó cè ®Þnh tû gi¸. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn cã t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ: */ T¸c ®éng tÝch cùc: - Víi c¬ chÕ th¶ næi hoµn toµn, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ tù ®éng ®iÒu chØnh ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng th­êng xuyªn gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ. NÕu mét quèc gia cã th©m hôt trong c¸n c©n v·ng lai, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ tù ®éng t¨ng lªn (gi¶m gi¸ néi tÖ) ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cho ®Õn khi sù c©n b»ng cña c¸n c©n thanh to¸n ®­îc thiÕt lËp l¹i ë møc mong ®îi. Hay nãi c¸ch kh¸c, tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi hoµn toµn ®¶m b¶o cho sù c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ: d­ cÇu lín dÉn ®Õn sù t¨ng lªn, trong khi cung lín dÉn ®Õn sù gi¶m xuèng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Sù tù ®iÒu chØnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i theo t×nh h×nh th©m hôt cña c¸n c©n thanh to¸n sÏ tr¸nh cho Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp kh¶ dÜ cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ... - Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi hoµn toµn ®¶m b¶o sù ®éc lËp vÒ tiÒn tÖ. Mét trong nh÷ng lý lÏ chñ yÕu ®­a ra ñng hé cho tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn nãi lµ nã cho phÐp mçi quèc gia thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®éc lËp, thiÕt lËp quyÒn tù chñ vÒ tiÒn tÖ vµ cã thÓ tù quyÕt ®Þnh møc tû lÖ l¹m ph¸t phï hîp. Quèc gia nµo muèn gi÷ tû lÖ l¹m ph¸t ë møc thÊp th× xóc tiÕn nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ chÆt chÏ tõ kinh nghiÖm t¨ng gi¸ trÞ tiÒn tÖ. Cßn quèc gia nµo thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng th× ph¶i chÊp nhËn tû lÖ l¹m ph¸t cao còng nh­ sù mÊt gi¸ dÇn cña ®ång tiÒn. §iÒu nµy hoµn toµn tr¸i ng­îc d­íi c¬ chÕ tû gi¸ cè ®Þnh, c¸c quèc gia ph¶i thi hµnh mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gièng nhau nÕu muèn gi÷ mét tû lÖ l¹m ph¸t th«ng th­êng nh»m duy tr× c¹nh tranh. - Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi hoµn toµn b¶o vÖ nÒn kinh tÕ. Mét ý kiÕn n÷a ®­îc ®­a ra ñng hé tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn lµ nã cã thÓ tr¸nh cho nÒn kinh tÕ khái ¶nh h­ëng cña nh÷ng có sèc vÒ gi¸ c¶ tõ c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c. NÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ ë nh÷ng n­íc kh¸c t¨ng lªn, tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn sÏ tù ®iÒu chØnh møc tû gi¸ theo thuyÕt ngang gi¸ søc mua, ®ång tiÒn trong n­íc lªn gi¸ sÏ tr¸nh ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t tõ c¸c n­íc kh¸c. - Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi hoµn toµn cñng cè sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Milton Friedman (1953) ®· ®­a ra mét luËn ®iÓm cã tÝnh thuyÕt phôc cao ®Ó ñng hé cho tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t khi cho r»ng nÕu ®Ó tû gi¸ hèi ®o¸i tù ®iÒu chØnh theo biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ th× sÏ tèt h¬n lµ cè ®Þnh nã vµ can thiÖp trùc tiÕp ®Õn kinh tÕ. ¤ng cho r»ng tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn dÔ dµng ®­a ®Õn sù æn ®Þnh h¬n tû gi¸ cè ®Þnh. V× tû gi¸ hèi ®o¸i rÊt nh¹y c¶m vµ cã thÓ lªn xuèng nhanh chãng trong khi gi¸ c¶ rÊt khã gi¶m nªn nÕu søc c¹nh tranh cña hµng néi ®Þa gi¶m th× viÖc ®Ó tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn sÏ tèt h¬n lµ viÖc cè duy tr× møc tû gi¸ cè ®Þnh ®Ó råi sau ®ã thùc hiÖn viÖc gi¶m gi¸ néi tÖ nh»m t¨ng søc c¹nh tranh. NÕu gi¸ c¶ trong n­íc gi¶m xuèng sÏ kÐo theo tû lÖ thÊt nghiÖp cao ®Ó ®¹t møc tiÒn l­¬ng vµ møc gi¸ thÊp cÇn thiÕt cho c¹nh tranh. */ T¸c ®éng tiªu cùc: ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn khiÕn rñi ro tû gi¸ cao, møc tû gi¸ trong t­¬ng lai sÏ kh«ng ch¾c ch¾n, ®iÒu ®ã sÏ khã kh¨n cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ tÝnh to¸n gi¸ c¶. Nh÷ng hÖ qu¶ vÒ biÕn ®éng kh«ng ch¾c ch¾n cña tû gi¸ cã thÓ ®­îc bï trõ vµ kh¾c phôc b»ng c¸c c«ng cô phßng tr¸nh rñi ro (nh­ ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i tÖ kú h¹n, quyÒn lùa chän) nh­ng sÏ g©y ra thay ®æi rÊt lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sù tù do ho¹t ®éng ®éc lËp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n­íc cã thÓ bÞ l¹m dông, ch¼ng h¹n nh­ chÝnh phñ, do kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i ng¨n chÆn sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn, nªn cã thÓ dÔ thùc hiÖn viÖc l¹m ph¸t qua ng©n s¸ch vµ tiÒn tÖ... 2. ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh Mét quèc gia thi hµnh chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh tøc lµ neo ®ång tiÒn cña m×nh vµo vµng, vµo mét ®ång tiÒn nµo ®ã hoÆc mét nhãm c¸c ®ång tiÒn. Sù duy tr× chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hÕt søc khã kh¨n, nã ®«i khi ®ßi hái tiÒm lùc rÊt lín tõ phÝa chÝnh phñ. Nh×n chung, khi cã søc Ðp gi¶m gi¸ néi tÖ, chÝnh phñ sÏ tung dù tr÷ ngo¹i tÖ ra b¸n trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. ViÖc lµm nµy dÉn ®Õn sù thu hÑp møc cung néi tÖ vµ t¨ng cung ngo¹i tÖ tõ ®ã æn ®Þnh ®­îc tû gi¸. T­¬ng tù nh­ vËy, khi cã dÊu hiÖu lµm t¨ng gi¸ néi tÖ, chÝnh phñ sÏ b¸n ®ång néi tÖ ®Ó thu ngo¹i tÖ vµ kÕt qu¶ sÏ lµ æn ®Þnh ®­îc tû gi¸. Trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, NHTW buéc ph¶i can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó duy tr× tû gi¸ biÕn ®éng xung quanh tû gi¸ cè ®Þnh (gäi lµ tû gi¸ trung t©m) trong mét biªn ®é hÑp ®· ®­îc ®Þnh tr­íc. Nh­ vËy, trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, NHTW buéc ph¶i mua vµo hay b¸n ra ®ång néi tÖ nh»m giíi h¹n sù biÕn ®éng cña tû gi¸ trong biªn ®é ®· ®Þnh. §Ó tiÕn hµnh can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®ßi hái NHTW ph¶i cã s½n nguån dù tr÷ ngo¹i hèi nhÊt ®Þnh. Do mçi ®ång tiÒn quèc gia ®Òu cã tû gi¸ víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c, do ®ã, tû gi¸ cña mét ®ång tiÒn cã thÓ ®­îc th¶ næi víi ®ång tiÒn nµy nh­ng l¹i ®­îc neo cè ®Þnh víi mét ®ång tiÒn kh¸c. VÝ dô, gi¸ trÞ cña ®ång Peso Argentina ®­îc th¶ næi víi ®ång Franc Ph¸p nh­ng l¹i chÝnh thøc neo cè ®Þnh víi ®« la Mü. ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh còng cã t¸c ®éng c¶ mÆt tÝch cùc, lÉn mÆt kh«ng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét mÆt, chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh t¹o thuËn tiÖn cho viÖc tham gia kinh doanh vµ c¸c giao dÞch tµi chÝnh. Tû gi¸ lu«n cè ®Þnh trong suèt thêi gian kÓ tõ khi tÝnh to¸n b¾t ®Çu giao dÞch, cho ®Õn khi kÕt thóc giao dÞch, gi¶m bít rñi ro vÒ kinh tÕ, nh­ vËy thóc ®Èy ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. MÆt kh¸c, tû gi¸ cè ®Þnh trong thêi gian dµi th­êng kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®óng søc mua thùc tÕ cña ®ång tiÒn ®ã t¹i nhiÒu thêi ®iÓm, tõ ®ã kÐo theo nh÷ng hÖ qu¶ tiªu cùc cña viÖc ®Þnh gi¸ kÐo dµi qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp gi¸ trÞ ®ång néi tÖ, mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ khu vùc võa qua lµ minh chøng ®iÓn h×nh. H¬n n÷a, dï lµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, song rñi ro tû gi¸ vÉn kh«ng ®­îc lo¹i trõ, do sù ®iÒu chØnh tû gi¸ cña Nhµ n­íc th­êng diÔn ra bÝ mËt, dÔ lµm ph¸t sinh n¹n ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng chî ®en, g©y mÊt æn ®Þnh tiÒn tÖ, buéc NHTW ph¶i can thiÖp thÞ tr­êng b»ng mét kho¶n dù tr÷ quèc gia ®¸ng kÓ nh»m gi÷ gi¸ ®ång tiÒn, (còng chÝnh v× thÕ mµ NHTW cÇn thiÕt ph¶i duy tr× mét møc nhÊt ®Þnh vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi, khiÕn chi phÝ vÒ qu¶n lý tµi s¶n sÏ lín). Khi søc Ðp gi¶m gi¸ néi tÖ t¨ng, trong khi dù tr÷ ngo¹i tÖ h¹n chÕ, muèn duy tr× ®­îc tû gi¸ cè ®Þnh th× chÝnh phñ buéc ph¶i lµm mét hay ®ång thêi c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: - Vay nî n­íc ngoµi, biÖn ph¸p nµy cã hiÖu qu¶ tøc thêi v× nã lµm t¨ng cung ngo¹i tÖ, nh­ng râ rµng vÒ mÆt dµi h¹n nã l¹i dÉn ®Õn mét luång ngo¹i tÖ ra lín h¬n (c¶ vèn lÉn l·i) víi tÊt c¶ nh÷ng hÖ qu¶ tiªu cùc kh¸c kÌm theo. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i hèi th¾t chÆt, gi¶m chi tiªu Nhµ n­íc, t¨ng thuÕ, kiÓm so¸t gi¸ c¶ vµ tiÒn l­¬ng... KÕt qu¶ tÊt yÕu lµ lµm gi¶m ®éng lùc t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ. 3. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt Xu thÕ hiÖn nay lµ nhiÒu n­íc thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt. §©y lµ mét chÕ ®é hçn hîp gi÷a chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vµ chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn. Nh­ng kh¸c víi chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt tån t¹i khi NHTW tiÕn hµnh can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m ¶nh h­ëng lªn tû gi¸. Víi chÕ ®é nµy tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ cho phÐp nã ®­îc biÕn ®éng trong biªn ®é nhÊt ®Þnh. NÕu v­ît qu¸ biªn ®é nµy chÝnh phñ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt nh»m gi÷ cho tû gi¸ biÕn ®éng trong ph¹m vi quy ®Þnh. Nh­ vËy vÊn ®Ò cèt lâi cÇn quan t©m lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi nh­ thÕ nµo. NÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng ®óng ®¾n th× mäi biÖn ph¸p can thiÖp vµo tû gi¸ ®Òu Ýt cã hiÖu qu¶ vµ vÊn ®Ò béi chi ng©n s¸ch lµ khã tr¸nh khái, cã khi cßn trÇm träng h¬n. Ng­îc l¹i, nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n­íc ®ã ®óng ®¾n, cã hiÖu qu¶ th× nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a kinh tÕ ®èi néi vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®ång tiÒn quèc gia æn ®Þnh lµnh m¹nh... vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo tû gi¸ lµ viÖc rÊt h·n h÷u, cã thÓ lµ kh«ng cÇn thiÕt. Bëi vËy viÖc x¸c ®Þnh mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch ®óng ®¾n trong ®ã cã chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi h÷u hiÖu lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi bÊt cø lo¹i h×nh kinh tÕ nµo. Tõ ®ã cã thÓ nãi r»ng chÕ ®é tû gi¸ hçn hîp kÕt hîp gi÷a tû gi¸ linh ho¹t theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n c¶, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tãm l¹i, chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn hoÆc chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hoÆc chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt còng ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ riªng. ViÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ nµo phô thuéc vµo tõng quèc gia víi nh÷ng ®iÒu kiÖn, môc tiªu kinh tÕ vµ thÞ tr­êng cô thÓ kh¸c nhau. Ph¸t huy nh÷ng ®iÓm m¹nh, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña mçi c¬ chÕ ®Ó vËn dông thÝch hîp víi mçi bèi c¶nh kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi kh¸c nhau... lµ néi dung ­u tiªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ vÜ m« cña Nhµ n­íc. II. Ho¹t ®éng ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHTW Ngµy nay, tû gi¸ ®· trë thµnh mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« quan träng cña mçi quèc gia vµ lµ vò khÝ lîi h¹i trong cuéc chiÕn tranh th­¬ng m¹i hÕt søc khèc liÖt trªn thÕ giíi. Nh»m ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ nµo ®ã, NHTW c¸c n­íc th­êng can thiÖp vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i ®Ó lµm dÞch chuyÓn tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn møc phï hîp theo môc ®Ých ®Ò ra cña hä. 1. Môc ®Ých can thiÖp cña NHTW MÆc dï ®Òu nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ ®· ®Ò ra, nh­ng môc ®Ých can thiÖp cña NHTW kh«ng hoµn toµn gièng nhau gi÷a c¸c quèc gia. Nã phô thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ vµ ý ®å chiÕn l­îc cña mçi n­íc trong mçi thêi kú kh¸c nhau. ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, môc ®Ých can thiÖp cña NHTW lµ ®Ó duy tr× mét c¸ch hîp lý c¸c quan hÖ thÞ tr­êng cã tæ chøc vµ kh¾c phôc nh÷ng biÕn ®éng lín cña tû gi¸. Trong khi ®ã ë nhiÒu n­íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, môc tiªu can thiÖp cña NHTW l¹i lµ t¹o ra mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp, ®¸p øng c¸c môc tiªu æn ®Þnh, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng rñi ro, thiÖt h¹i do biÕn ®éng cña tû gi¸ g©y ra. §èi víi nh÷ng n­íc nµy vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña chÝnh phñ lµ rÊt quan träng. 2. C¸c h×nh thøc can thiÖp cña NHTW Ho¹t ®éng can thiÖp cña NHTW th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc sau ®©y: 2.1. NghiÖp vô thÞ tr­êng më Lµ biÖn ph¸p trùc tiÕp t¸c ®éng vµo tû gi¸ hèi ®o¸i. NHTW hay c¸c c¬ quan ngo¹i hèi cña Nhµ n­íc dïng nghiÖp vô trùc tiÕp mua b¸n ngo¹i hèi ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lªn, NHTW b¸n ngo¹i hèi ra ®Ó kÐo tû gi¸ gi¶m xuèng. Ng­îc l¹i, khi tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ngo¹i tÖ gi¶m, NHTW sÏ mua vµo ngo¹i tÖ ®ã ®Ó gi¶m bít sù d­ cung ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng, gãp phÇn ®Èy tû gi¸ t¨ng lªn. Cã hai d¹ng can thiÖp cña NHTW trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i: - Can thiÖp h÷u hiÖu: Lµ sù can thiÖp cña NHTW trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i th«ng qua viÖc mua, b¸n ngo¹i tÖ lµm thay ®æi cung tiÒn tÖ. - Can thiÖp v« hiÖu: Lµ sù can thiÖp cña NHTW trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i mµ kh«ng lµm thay ®æi cung tiÒn tÖ. Can thiÖp v« hiÖu ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch tiÕn hµnh ®ång thêi hai giao dÞch: mét giao dÞch trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ mét giao dÞch trªn thÞ tr­êng tr¸i phiÕu kho b¹c. Ch¼ng h¹n, khi hÖ thèng dù tr÷ liªn bang Mü (Fed) muèn lµm sôt gi¸ ®ång USD mµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi cung tiÒn tÖ vÒ USD, Fed cã thÓ b¸n USD ra vµ ®ång thêi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kho b¹c b»ng ®ång USD. Nh»m môc ®Ých duy tr× sù æn ®Þnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së cung cÇu thÞ tr­êng, diÔn biÕn gi¸ c¶ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng vµ ý ®å can thiÖp mang tÝnh chñ quan cña Nhµ n­íc. ViÖc can thiÖp nµy kh«ng cã tÝnh chÊt ¸p ®Æt mét c¸ch m¸y mãc vµ vi ph¹m c¸c quy luËt kinh tÕ cu¶ kinh tÕ thÞ tr­êng, mµ ®©y lµ hµnh ®éng cã c©n nh¾c, tÝnh to¸n kü l­ìng nh÷ng nh©n tè cña thùc t¹i còng nh­ chiÒu h­íng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Do vËy, viÖc lùa chän c¸c thêi ®iÓm cÇn mua, cÇn b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng víi tû gi¸ nµo ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra – chÝnh lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. 2.2. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu: Lµ chÝnh s¸ch cña NHTW dïng c¸ch thay ®æi tû suÊt chiÕt khÊu (cña NHTW) ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tÝn dông, do ®ã ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i lªn cao ®Õn møc nguy hiÓm muèn lµm cho tû gi¸ h¹ xuèng th× NHTW n©ng cao tû suÊt chiÕt khÊu lªn, do ®ã l·i suÊt thÞ tr­êng còng t¨ng lªn, kÕt qu¶ lµ vèn ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi sÏ ch¹y vµo n­íc m×nh ®Ó thu l·i cao. L­îng vèn ch¹y vµo sÏ gãp phÇn lµm dÞu c¨ng th¼ng cña cÇu ngo¹i hèi, do ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i cã xu h­íng h¹ xuèng. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu còng chØ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh vµ cã h¹n ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i bëi v× gi÷a tû gi¸ vµ l·i suÊt kh«ng cã quan hÖ nh©n qu¶ (l·i suÊt kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh sù vËn ®éng vèn gi÷a c¸c n­íc). L·i suÊt biÕn ®éng do t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu cña vèn cho vay. L·i suÊt cã thÓ biÕn ®éng trong ph¹m vi tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ trong mét t×nh h×nh ®Æc biÖt cã thÓ v­ît qu¸ tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. Cßn tû gi¸ hèi ®o¸i do quan hÖ cung cÇu vÒ ngo¹i hèi quyÕt ®Þnh mµ quan hÖ nµy l¹i do t×nh h×nh cña c¸n c©n thanh to¸n d­ thõa hay thiÕu hôt quyÕt ®Þnh. Nh­ vËy nh©n tè h×nh thµnh l·i suÊt vµ tû gi¸ kh«ng gièng nhau, do ®ã mµ biÕn ®éng cña l·i suÊt (lªn cao) ch¼ng h¹n kh«ng nhÊt ®Þnh ®­a ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng theo (h¹ xuèng ch¼ng h¹n). L·i suÊt lªn cao cã thÓ thu hót vèn ng¾n h¹n cña n­íc ngoµi ch¹y vµo, nh­ng khi t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ, tiÒn tÖ trong n­íc ®ã kh«ng æn ®Þnh th× kh«ng nhÊt thiÕt thùc hiÖn ®­îc, bëi v× ®èi víi vèn n­íc ngoµi, vÊn ®Ò lóc ®ã l¹i ®Æt ra tr­íc tiªn lµ sù b¶o ®¶m an toµn cho sè vèn chø kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò thu ®­îc l·i nhiÒu. Tuy nhiªn kh«ng nªn hoµn toµn coi th­êng chÝnh s¸ch chiÕt khÊu. NÕu t×nh h×nh c¸c n­íc ®Òu ®¹i thÓ nh­ nhau th× ph­¬ng h­íng ®Çu t­ ng¾n h¹n vÉn h­íng vµo nh÷ng n­íc cã l·i suÊt cao. Do ®ã hiÖn nay chÝnh s¸ch chiÕt khÊu vÉn cã ý nghÜa cña nã. VÝ dô: n¨m 1964, Ng©n hµng Anh quèc n©ng tû suÊt chiÕt khÊu tõ 5% lªn 7%, do ®ã ®· thu hót vèn ng¾n h¹n ch¹y vµo n­íc Anh, gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña v­¬ng quèc nµy. 2.3. Quü dù tr÷ b×nh æn hèi ®o¸i Quü dù tr÷ b×nh æn hèi ®o¸i lµ h×nh thøc biÕn t­íng cña chÝnh s¸ch hèi ®o¸i. Môc ®Ých cña nã lµ nh»m t¹o ra mét c¸ch chñ ®éng mét l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó øng phã víi sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më. VÒ nguyªn t¾c th× NHTW c¸c n­íc kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu tiÕt sù biÕn ®éng cña tû gi¸ th¶ næi. Song do khñng ho¶ng ngo¹i hèi trÇm träng, tiÒn tÖ cña c¸c n­íc ngµy mét mÊt gi¸ vµ tû gi¸ biÕn ®éng m·nh liÖt ®· ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, c¸c n­íc ®· thµnh lËp quü b×nh æn hèi ®o¸i ®Ó ®iÒu tiÕt tû gi¸ cña ®ång tiÒn n­íc m×nh. Kinh nghiÖm ®· chØ ra r»ng, t¸c dông cña quü b×nh æn hèi ®o¸i rÊt cã h¹n, v× mét khi ®· bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ vµ khñng ho¶ng ngo¹i hèi, l­îng dù tr÷ theo quü ®ã còng gi¶m ®i vµ kh«ng ®ñ søc ®iÒu tiÕt tû gi¸. Quü nµy chØ cã t¸c dông khi khñng ho¶ng ngo¹i hèi Ýt nghiªm träng vµ cã nguån tÝn dông hç trî. 2.4. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc ®Êu tranh vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c n­íc v× thÞ tr­êng ngoµi n­íc, còng nh­ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn møc ®é l¹m ph¸t rÊt kh¸c nhau ë c¸c n­íc ®· ph¸t sinh vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i xem xÐt l¹i tû gi¸ tiÒn tÖ cña n­íc nµy hoÆc n­íc kh¸c. Trong t×nh tr¹ng nghiªm träng cña cuéc khñng ho¶ng ngo¹i hèi, khi mµ søc mua cña tiÒn tÖ gi¶m sót m¹nh vµ kh«ng thÓ ®¹i biÓu cho søc mua danh nghÜa cña nã, khi mµ trong suèt thêi gian dµi tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®éng m¹nh th× vÊn ®Ò x¸c ®Þnh l¹i tû gi¸ hèi ®o¸i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Song “ph¶i ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lóc nµo, møc ®é ra sao” l¹i phô thuéc vµo môc ®Ých kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña tõng quèc gia. Ngµy nay, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ®· trë thµnh mét chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh cña c¸c chÝnh phñ ®Ó t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ cã thÓ hiÓu lµ sù ®¸nh sôt søc mua cña tiÒn n­íc m×nh so víi ngo¹i tÖ hay n©ng cao tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ. VÝ dô th¸ng 12–1971, ®« la ph¸ gi¸ 7,89%, tøc lµ gi¸ cña mét b¶ng Anh t¨ng tõ 2,40 USD lªn 2,605 USD hay lµ søc mua cña USD gi¶m tõ 0,416 GBP cßn 0,383 GBP. T¸c dông cña ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ®èi víi n­íc tiÕn hµnh ph¸ gi¸ cã thÓ lµ: - KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸, h¹n chÕ nhËp khÈu hµng ho¸, do ®ã cã t¸c dông kh«i phôc l¹i sù c©n b»ng cña c¸n c©n Ngo¹i th­¬ng, nhê vËy gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. - KhuyÕn khÝch nhËp khÈu vèn, kiÒu hèi vµ h¹n chÕ xuÊt khÈu vèn ra bªn ngoµi còng nh­ chuyÓn tiÒn ra ngoµi n­íc, do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng cung ngo¹i hèi, gi¶m nhu cÇu ngo¹i hèi, nhê ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ gi¶m xuèng. - KhuyÕn khÝch du lÞch vµo trong n­íc, h¹n chÕ du lÞch ra n­íc ngoµi. Nh­ vËy quan hÖ cung cÇu ngo¹i hèi bít c¨ng th¼ng. - C­íp kh«ng mét phÇn gi¸ trÞ thùc tÕ cña nh÷ng ai n¾m ®ång tiÒn bÞ ph¸ gi¸ trong tay T¸c dông chñ yÕu cña biÖn ph¸p ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh cña c¸n c©n ngo¹i th­¬ng. VÝ dô: do kÕt qu¶ ph¸ gi¸ b¶ng Anh 14,3% th¸ng 11–1967 nªn trong n¨m 1968-1969 sù thiÕu hôt cña c¸n c©n ngo¹i th­¬ng cña n­íc Anh ®· gi¶m ®i râ rÖt vµ trong hai n¨m 1970-1971 c¸n c©n ngo¹i th­¬ng cña Anh ®· d­ thõa 12 triÖu b¶ng Anh vµ 285 triÖu b¶ng Anh. Tuy vËy, t¸c dông c¶i thiÖn c¸n c©n ngo¹i th­¬ng cã trë thµnh hiÖn thùc hay kh«ng cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña n­íc tiÕn hµnh ph¸ gi¸ tiÒn tÖ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu cña n­íc ®ã. 2.5. N©ng gi¸ tiÒn tÖ N©ng gi¸ tiÒn tÖ lµ viÖc n©ng gi¸ chÝnh thøc ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc m×nh so víi ngo¹i tÖ. Tû gi¸ cña ngo¹i hèi so víi ®ång tiÒn n©ng gi¸ bÞ sôt xuèng, hay lµ h¹ thÊp tû gi¸ hèi ®o¸i xuèng. ¶nh h­ëng cña n©ng gi¸ tiÒn tÖ ®èi víi ngo¹i th­¬ng cña mét n­íc hoµn toµn ng­îc l¹i víi ph¸ gi¸ tiÒn tÖ. N©ng gi¸ tiÒn tÖ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cã thÓ x¶y ra d­íi ¸p lùc cña n­íc kh¸c - khi mµ c¸c n­íc nµy muèn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ n­íc m×nh vµo c¸c n­íc cã c¸n c©n thanh to¸n vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i d­ thõa. Ngoµi ra, nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ “nãng” nh­ NhËt B¶n ch¼ng h¹n, muèn lµm “l¹nh” nÒn kinh tÕ ®Ó tr¸nh khñng ho¶ng th× sÏ dïng biÖn ph¸p n©ng gi¸ tiÒn tÖ ®Ó gi¶m ®Çu t­ vµo trong n­íc, t¨ng xuÊt khÈu vèn vµ gi¶m xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i, ngoµi c¸c h×nh thøc can thiÖp trªn, NHTW cßn sö dông mét sè biÖn ph¸p hµnh chÝnh nh­: qu¶n lý ngo¹i hèi... ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi, gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸. Ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc sau ®©y: - H¹n chÕ sè l­îng ngo¹i tÖ ®­îc phÐp mang ra n­íc ngoµi hoÆc mang vµo trong n­íc. - Qu¶n lý viÖc thu chi ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, thËm chÝ ë mét sè n­íc chØ cho phÐp dïng mét sè ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh trong c¸c hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng. - H¹n chÕ mét phÇn tÝnh chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn. (NhiÒu quèc gia chØ ®¶m b¶o chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ cho c¸c giao dÞch mang tÝnh th­¬ng m¹i cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ cÇn thiÕt). Tãm l¹i, tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét ph¹m trï kinh tÕ rÊt phøc t¹p vµ còng rÊt nh¹y c¶m. Mét chÝnh s¸ch tû gi¸ ®óng ®¾n, phï hîp sÏ trë thµnh mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ng­îc l¹i, mét chÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng phï hîp sÏ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng kh«ng chØ ®èi víi quèc gia ®ã mµ cßn cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra víi mçi quèc gia lµ cÇn lùa chän mét chÝnh s¸ch tû gi¸ víi chiÕn l­îc vµ môc tiªu nh­ thÕ nµo, c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ ra sao, dïng ph­¬ng thøc vµ c«ng cô nµo can thiÖp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. III. Vai trß cña NHTW trong c¸c chÕ ®é tû gi¸ 1. H×nh thµnh tû gi¸ theo quan hÖ cung cÇu 1.1. §­êng cÇu ngo¹i hèi (cÇu USD): §­êng cÇu USD trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi lµ ®­êng cÇu ph¸t sinh; ®iÒu nµy cã nghÜa lµ kh«ng tån t¹i cÇu vÒ chÝnh USD bëi v× tù b¶n th©n nã kh«ng cã gi¸ trÞ néi t¹i, mµ chóng ta cÇu USD bëi v× th«ng qua USD cã thÓ mua ®­îc hµng ho¸ vµ dÞch vô ë n­íc ngoµi. B¶ng d­íi ®©y lµ vÝ dô m« pháng miªu t¶ nhu cÇu ph¸t sinh vÒ USD trong mèi quan hÖ víi sù thay ®æi cña tû gi¸ USD/VND. B¶ng 1: Nhu cÇu ph¸t sinh vÒ USD Gi¸ hµng ho¸ NK tÝnh b»ng USD Tû gi¸ VND/USD Gi¸ hµng ho¸ NK tÝnh b»ng VND Khèi l­îng cÇu NK cña ViÖt Nam CÇu USD cña ViÖt Nam 10 10 10 10 10 10 10 14.000 15.000 16.000 17.000 18.000 19.000 20.000 140.000 150.000 160.000 170.000 180.000 190.000 200.000 1.400 1.200 1.000 900 800 700 600 1.400 1.200 1.000 900 800 700 600 Khi USD lªn gi¸ tõ 14.000 VND ®Õn 20.000 VND lµm cho gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu tÝnh b»ng VND t¨ng lªn tõ 140.000 VND lªn 200.000 VND, dÉn ®Õn khèi l­îng nhËp khÈu cña ViÖt Nam gi¶m tõ 1.400 xuèng 600. Do khèi l­îng nhËp khÈu cña ViÖt Nam gi¶m, lµm cho cÇu USD còng gi¶m tõ $14.000 xuèng $6.000. Bëi v× gi¸ USD t¨ng lµm cho cÇu USD gi¶m, do ®ã, ®­êng cÇu USD lµ mét ®­êng cã ®é nghiªng ®i xuèng tõ tr¸i qua ph¶i nh­ ®­îc biÓu diÔn b»ng ®å thÞ d­íi ®©y: §å thÞ 1: §­êng cÇu USD Tû gi¸ VND/USD 20.000 16.000 14.000 D 14.000 10.000 6.000 0 L­îng USD Trong m« h×nh ®¬n gi¶n nµy, cÇu USD phô thuéc vµo cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. T¹i mçi møc tû gi¸ nhÊt ®Þnh, bÊt cø nh©n tè nµo lµm t¨ng cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®Òu lµm cho cÇu USD t¨ng lªn vµ lµm dÞch chuyÓn ®­êng cÇu D sang ph¶i. Nh÷ng nh©n tè lµm dÞch chuyÓn ®­êng cÇu USD sang ph¶i cã thÓ lµ: thu nhËp cña d©n chóng ViÖt Nam t¨ng lªn, gi¸ hµng ho¸ ViÖt Nam t¨ng t­¬ng ®èi so víi hµng ho¸ n­íc ngoµi, d©n chóng ViÖt Nam thÝch dïng hµng ngo¹i h¬n, vµ ho¹t ®éng can thiÖp cña NHTW trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè nµy ®Òu lµm t¨ng cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, do ®ã, lµm t¨ng cÇu USD, kÕt qu¶ lµ ®­êng cÇu USD dÞch chuyÓn sang ph¶i. 1.2. §­êng cung ngo¹i hèi (cung USD): VÒ thùc chÊt, cung USD chÝnh lµ cÇu vÒ VND. B¶ng d­íi ®©y biÓu diÔn ®­êng cung USD ®­îc b¾t nguån tõ nhu cÇu cña ng­êi n­íc ngoµi muèn nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam. B¶ng 2: Cung USD b¾t nguån tõ nhu cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam Gi¸ hµng ho¸ XK cña VN tÝnh b»ng VND Tû gi¸ VND/USD Gi¸ hµng ho¸ XK cña VN tÝnh b»ng USD Khèi l­îng XK cña VN CÇu VND Cung USD 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 14.000 15.000 16.000 17.000 18.000 19.000 20.000 14,29 13,33 12,50 11,76 11,11 10,53 10,00 600 700 800 950 1100 1225 1350 120.000.000 140.000.000 160.000.000 190.000.000 220.000.000 245.000.000 270.000.000 8.571 9.333 10.000 11.176 12.222 12.895 13.500 Chóng ta thÊy r»ng, khi USD lªn gi¸ lµm cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trë nªn rÎ h¬n ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi, dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ: cÇu hµng ho¸ xuÊt kh¼u cña ViÖt Nam t¨ng, do ®ã, cÇu VND còng t¨ng trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, nghÜa lµ cung USD còng t¨ng lªn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu t¨ng vÒ USD. Nh­ vËy, khi USD lªn gi¸ (gi¸ USD t¨ng) th× cung USD còng t¨ng, ®iÒu nµy nãi lªn r»ng ®­êng cung USD lµ ®­êng cã ®é nghiªng ®i lªn tõ tr¸i qua ph¶i nh­ ®­îc biÓu diÔn b»ng ®å thÞ d­íi ®©y. §å thÞ 2: §­êng cung USD Tû gi¸ VND/USD S 20.000 16.000 14.000 13.500 8.571 10.000 L­îng USD 0 Nh­ vËy, ®­êng cung USD phô thuéc vµo cÇu nhËp khÈu cña n­íc ngoµi ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam. T¹i mçi n­íc tû gi¸ nhÊt ®Þnh, bÊt nh©n tè nµo lµm t¨ng cÇu xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, ®Òu lµm cho cung USD t¨ng lªn vµ lµm dÞch chuyÓn ®­êng cung S sang ph¶i. Nh÷ng nh©n tè lµm dÞch chuyÓn ®­êng cung USD sang ph¶i cã thÓ lµ: thu nhËp cña ng­êi n­íc ngoµi t¨ng, gi¸ hµng ho¸ ë n­íc ngoµi t¨ng t­¬ng ®èi so víi ViÖt Nam, ng­êi n­íc ngoµi thÝch dïng hµng cña ViÖt Nam h¬n, vµ ho¹t ®éng can thiÖp cña NHTW trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè nµy ®Òu lµm t¨ng cÇu xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, do ®ã, lµm t¨ng cÇu vÒ VND vµ t¨ng cung USD, kÕt qu¶ lµ ®­êng cung USD dÞch chuyÓn sang ph¶i. H×nh thµnh tû gi¸ theo quan hÖ cung cÇu: §iÓm giao nhau cña ®­ßng cÇu D vµ ®­ßng cung S x¸c ®Þnh tû gi¸ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. T¹i ®iÓm giao nhau: cung cÇu USD lµ b»ng nhau vµ lµ 10.000 USD; tû gi¸ c©n b»ng vµ lµ 1 USD = 16.000 VND. Tû gi¸ VND/USD §å thÞ 3: Sù h×nh thµnh tû gi¸ c©n b»ng trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi S 16.000 D 10.000 0 L­îng USD Mét trong nh÷ng néi dung then chèt cña HÖ thèng Bretton Woods lµ hÖ thèng chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Tû gi¸ cña mçi ®ång tiÒn quèc gia ®­îc neo cè ®Þnh víi USD vµ chØ ®­îc dao ®éng trong mét biªn ®é hÑp so víi tû gi¸ trung t©m. Vµo n¨m 1973 HÖ thèng Bretton Woods sôp ®æ, tû gi¸ cña hÇu hÕt c¸c ®ång tiÒn chÝnh ®­îc th¶ næi, tøc ®­îc x¸c ®Þnh tù do bëi c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng theo quy luËt cung cÇu. §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi vµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh ®­îc ph¶n ¸nh th«ng qua vai trß cña NHTW trong c¸c chÕ ®é tû gi¸ nµy vµ ®­îc ph©n tich trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu d­íi ®©y. Vai trß cña NHTW trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn Trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, NHTW kh«ng can thiÖp nh»m ¶nh h­ëng lªn tû gi¸ th«ng qua ho¹t ®éng mua vµo hay b¸n ra ®ång néi tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. NHTW ®Ó cho tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh hoµn toµn tù do bëi quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, nh­ ®­îc m« t¶ b»ng ®å thÞ d­íi ®©y. §å thÞ 4: ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi: cÇu t¨ng. Tû gi¸ VND/USD S 18.000 16.000 D2 D1 0 Q2 Q1 L­îng USD Trªn ®å thÞ 4: tr¹ng th¸i tû gi¸ c©n b»ng ban ®Çu ®­îc x¸c ®Þnh bëi ®iÓm giao nhau cña ®­êng cÇu D1 vµ ®­êng cung S ë møc 1USD =16.000 VND. Do cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam t¨ng lµm dÞch chuyÓn ®­êng cÇu D1 ®Õn D2. Do cÇu t¨ng, lµm cho USD t¨ng gi¸ tõ 16.000 VND lªn 18.000 VND, ®ång thêi l­îng USD giao dÞch trªn thÞ tr­êng còng t¨ng tõ Q1 lªn Q2. Nh­ vËy, trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi, khi cÇu mét ®ång tiÒn trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng lµm cho: - §ång tiÒn nµy lªn gi¸ (USD lªn gi¸). - Khèi l­îng giao dÞch b»ng ®ång tiÒn nµy (USD) trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng. §å thÞ 5: ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi : Cung t¨ng. Tû gi¸ VND/USD S1 S2 16.000 14.000 D 0 Q2 Q1 L­îng USD §å thÞ 5 biÓu diÔn ¶nh h­ëng cña t¨ng cung USD lªn tû gi¸. Do cÇu hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¨ng (tøc cÇu VND t¨ng) lµm t¨ng cung USD trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi; cung USD t¨ng lµm dÞch chuyÓn ®­êng cung tõ S1 ®Õn S2. KÕt qu¶ lµ USD gi¶m gi¸ tõ 16.000 VND xuèng 14.000 VND, ®ång thêi sè l­îng USD giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi còng t¨ng tõ Q1 lªn Q2. Nh­ vËy, trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi, khi cung mét ®ång tiÒn trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng lµm cho: - §ång tiÒn nµy gi¶m gi¸. - Khèi l­îng giao dÞch b»ng ®ång tiÒn nµy trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng. Qua ph©n tÝch cho thÊy, b¶n chÊt cña chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi lµ viÖc tû gi¸ tù ®iÒu chØnh ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ cu._. ®ång néi tÖ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨ng ®éng vµ v÷ng m¹nh chø kh«ng ph¶i sù lªn gi¸ ®ã lµ nguyªn nh©n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy r»ng, ë ®©y cã sù t¸c ®éng qua l¹i vµ ¶nh h­ëng lÉn nhau, nh­ng cã lÏ sai lÇm l¹i chÝnh lµ ë chç thùc hiÖn kh«ng linh ho¹t. ViÖc æn ®Þnh tû gi¸ chØ tá ra phï hîp trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, khi thêi gian thay ®æi, c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng thay ®æi th× còng cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp h¬n víi ®iÒu kiÖn míi. VÒ l©u dµi, nÕu cø gi÷ m·i quan ®iÓm vµ thùc hiÖn cøng nh¾c nh÷ng biÖn ph¸p ®ã th× cã thÓ sÏ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t b»ng mét nÒn kinh tÕ tr× trÖ vµ nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng kh¸c cho nÒn kinh tÕ. ViÖc qu¶n lý ngo¹i hèi vµ ®iÒu chØnh tû gi¸ lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi theo thêi gian, kh«ng gian vµ tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ bïng næ ë Th¸i Lan ngµy 2/7/1997, kÕt thóc thêi kú t¨ng tr­ëng nh­ vò b·o kh«ng chØ cña ®Êt n­íc nµy mµ cña c¶ 5 “con rång” Ch©u ¸ lµ mét thùc tÕ chøng minh hïng hån cho nh÷ng thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña quan ®iÓm nµy. Quan ®iÓm thø hai: Mét sè nhµ kinh tÕ l¹i phñ nhËn hoµn toµn quan ®iÓm trªn vµ cho r»ng trong n¨m 1997, ®ång USD ®ang lªn gi¸ so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c, kÓ c¶ nh÷ng ®ång tiÒn ®­îc xem lµ m¹nh vµ cã gi¸ trÞ chuyÓn ®æi ®Çy ®ñ nh­ DEM (14,9%), JPY (30,9%), FRF (13,6%)... trong khi ®ã ®ång tiÒn cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸, n¬i cã nh÷ng mèi quan hÖ th­¬ng m¹i chÆt chÏ víi ViÖt Nam l¹i ®ang bÞ ph¸ gi¸ mét c¸ch “kh«ng th­¬ng tiÕc”. NÕu chóng ta gi÷ cè ®Þnh ®ång ViÖt Nam, thËm chÝ ph¸ gi¸ víi møc thÊp h¬n c¸c n­íc §«ng Nam ¸¸ kh¸c ®· lµm th× sÏ lµm cho hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt ë trong n­íc cã gi¸ cao h¬n t­¬ng ®èi so víi c¸c n­íc trong khu vùc, lµm gi¶m søc hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc. Do vËy, ®Ó t×m l¹i lîi thÕ c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô, lµm lµnh m¹nh m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th× nhÊt thiÕt ph¶i ph¸ gi¸ ®ång ViÖt Nam ë møc cao h¬n c¸c n­íc ®· lµm ®Ó cã thÓ t¹o ®­îc vµ sö dông lîi thÕ so s¸nh do tû gi¸ ®em l¹i, gãp phÇn t¨ng c­êng xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, cñng cè l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ cña ®Êt n­íc, kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo h­íng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, cô thÓ: Thø nhÊt, xuÊt khÈu cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. Tr­íc m¾t chóng ta ch­a thÓ t¨ng nhanh xuÊt khÈu, do tr×nh ®é s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cßn h¹n chÕ, chÊt l­îng vµ mÉu m· c¸c s¶n phÈm ch­a cao, kh¶ n¨ng tiÕp thÞ vµ kiÕn thøc kinh doanh cßn h¹n chÕ, nh­ng vÒ l©u dµi, mét møc tû gi¸ ®ñ cao sÏ khuyÕn khÝch ®­îc nhiÒu doanh nghiÖp m¹nh d¹n chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu khi mµ lîi nhuËn cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ñ søc hÊp dÉn hä. ChØ khi ®ã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang h­íng xuÊt khÈu míi diÔn ra nhanh vµ cã hiÖu qu¶. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc cho thÊy sau khi ph¸ gi¸ ®ång nh©n d©n tÖ tõ 5,2 NDT/USD lªn 8,3 NDT/USD xuÊt khÈu cña n­íc nµy ®· cã sù ph¸t triÓn m¹nh, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc duy tr× ë møc cao. Thø hai, h¹n chÕ ®­îc nhËp khÈu trµn lan, gi¶m th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i; h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i víi hµng s¶n xuÊt trong n­íc; h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu c¸c nguyªn liÖu, phô liÖu s¶n xuÊt mµ trong n­íc cã thÓ thay thÕ ®­îc. Thø ba, n©ng cao ®­îc tr¸ch nhiÖm vµ hiÖu qu¶ sö dông ngo¹i tÖ cña nh÷ng nhµ nhËp khÈu khi nhËp khÈu hµng ho¸. Khi nhËp khÈu ®¾t, c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i tÝnh to¸n vµ cè g¾ng tr¸nh nhËp nh÷ng mÆt hµng kh«ng hoÆc ch­a cÇn thiÕt hay ph¶i t×m ph­¬ng ¸n g¾n nhËp khÈu víi xuÊt khÈu, do vËy sÏ tiÕt kiÖm ®­îc ngo¹i tÖ dïng ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸. Tuy nhiªn, trong thêi ®iÓm hiÖn nay viÖc ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ cã thÓ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng nh­: - ViÖc ®ång ViÖt Nam bÞ gi¶m gi¸ mét c¸ch ®ét ngét sÏ t¹o ra mét có sèc lµm mÊt ®i sù tin cËy cña d©n chóng vµo ®ång néi tÖ, g©y nªn t©m lý “trèn ch¹y” khái ®ång ViÖt Nam vµ viÖc chuyÓn dÞch ®ång lo¹t tõ VND sang USD cña c¸c chñ tµi s¶n sÏ x¶y ra, cÇu vÒ USD t¨ng lªn ®ång nghÜa víi viÖc VND cµng bÞ gi¶m gi¸ m¹nh. - Ph¸ gi¸ ®ång ViÖt Nam sÏ lµm t¨ng chi phÝ ®èi víi hµng nhËp khÈu. Trong khi ViÖt Nam lµ mét n­íc cã hµm l­îng nhËp khÈu trong s¶n xuÊt vµ sù phô thuéc cña s¶n xuÊt vµo nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ vµ hµng ho¸ trung gian rÊt cao, nªn viÖc t¨ng chi phÝ ®Çu vµo sÏ lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù suy gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. - Ngoµi ra, tû gi¸ t¨ng vät sÏ lµm t¨ng g¸nh nÆng nî nÇn cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. Nh­ vËy, kh«ng ph¶i cø ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ lµ xuÊt khÈu sÏ t¨ng tr­ëng m¹nh nh­ lý thuyÕt ®· chØ ra. BiÖn ph¸p nµy chØ thµnh c«ng khi chÝnh phñ cña n­íc cã ®ång tiÒn ph¸ gi¸ cã sù chuÈn bÞ kü l­ìng, dù tr÷ ngo¹i hèi dåi dµo, cã mét lùc l­îng hµng xuÊt khÈu hïng hËu víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao vµ ®iÒu quan träng lµ ®¶m b¶o ®­îc yÕu tè bÝ mËt, bÊt ngê... ViÖc nhÊn m¹nh mét chiÒu c¸c lîi Ých do gi¸ trÞ néi tÖ qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp mang l¹i, còng nh­ qu¸ ®Ò cao vai trß biÖn ph¸p ph¸ gi¸ lµ chØ tÝnh ®Õn nh÷ng lîi Ých ng¾n h¹n thËm chÝ cßn lµ mét c¸ch nh×n phiÕn diÖn, mang ®Ëm tÝnh lý thuyÕt. T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, kh«ng thÓ chØ dùa riªng vµo tû gi¸ hèi ®o¸i. §iÒu quan träng lµ chóng ta ph¶i n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ; c¶i thiÖn chÊt l­îng, mÉu m· hµng; t¨ng c­êng qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ quèc tÕ. NÕu c«ng viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn tèt th× hµng xuÊt khÈu cña ta sÏ t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh vµ khi ®ã, c«ng cô tû gi¸ míi cã thÓ thùc sù ph¸t huy t¸c dông trong viÖc khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét c¸ch hiÖu qu¶. 1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét kh©u xung yÕu, lµ cÇu nèi quan träng ®Ó mét nÒn kinh tÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cã mét chÝnh s¸ch tû gi¸ ®óng ®¾n sÏ gãp phÇn quan träng trong viÖc æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m«, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m ®æi míi, chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña chóng ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ, gãp phÇn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m«, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng cao æn ®Þnh, thu hót m¹nh nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o ®­îc lßng tin ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu, l¹m ph¸t ®­îc duy tr× ë møc æn ®Þnh trong ph¹m vi cho phÐp. Tuy nhiªn, trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña tû gi¸ hèi ®o¸i trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng vÊp ng·, nh÷ng tån t¹i trong c¸c c¬ chÕ ®iÒu hµnh ë tÇm vi m« nh­ xuÊt nhËp khÈu, vay tr¶ nî n­íc ngoµi, ng©n s¸ch... nh÷ng vÊn ®Ò nµy sÏ g©y khã kh¨n cho kh¶ n¨ng duy tr× mét c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp vµ bÒn v÷ng. Ngoµi ra, nh÷ng yÕu tè bao cÊp trong chÝnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nµy lµ c¸c nguy c¬ ph­¬ng h¹i hay thËm chÝ lµm ph¸ vì nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i theo ph­¬ng ch©m linh ho¹t phï hîp víi t×nh h×nh trong n­íc vµ quèc tÕ, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t nhËp khÈu vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ. Trong thêi gian gÇn ®©y vÊn ®Ò tû gi¸ l¹i ®­îc nhiÒu nhµ kinh tÕ nh¾c ®Õn nh­ mét rµo c¶n ho¹t ®éng xuÊt khÈu. NhiÒu ý kiÕn cho r»ng møc tû gi¸ hiÖn nay lµ ch­a phï hîp víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam, ®ång tiÒn ViÖt Nam ®­îc ®Þnh gi¸ cao so víi gi¸ trÞ thùc cña nã, do vËy k×m h·m xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr­êng quèc tÕ, g©y sù ø ®äng hµng ho¸ trong thÞ tr­êng néi ®Þa. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi 2.1. TiÕp tôc duy tr× chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc §Ó x©y dùng mét chÕ ®é tû gi¸ hîp lý ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn cô thÓ hiÖn nay, chÝnh s¸ch tû gi¸ cÇn theo nh÷ng ®Þnh h­íng sau: - VÒ chiÕn l­îc dµi h¹n, ph¶i ¸p dông tû gi¸ th¶ næi v× chÕ ®é tû gi¸ nµy phï hîp víi quy luËt cung cÇu ngo¹i tÖ, xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc, mµ ViÖt Nam lµ mét thµnh viªn. - VÒ chiÕn l­îc ng¾n h¹n, cÇn ¸p dông tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, v× nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi ch­a xuÊt hiÖn ®Çy ®ñ, trong ®ã cã c¸c yÕu tè sau: +/ C¸c doanh nghiÖp ch­a thÝch øng víi sù biÕn ®éng th­êng xuyªn cña thÞ tr­êng, n¨ng lùc qu¶n trÞ tµi chÝnh ch­a tèt. +/ HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi cßn nhiÒu yÕu kÐm. +/ ThÞ tr­êng hèi ®o¸i ®ang cßn giai ®o¹n s¬ khai, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Nhµ n­íc cßn thÊp. +/ NHNN ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu hoµ cung øng tiÒn tÖ trong n­íc; c¸c c¸ nh©n, tæ chøc thanh to¸n qua ng©n hµng cßn ë møc ®é thÊp. +/ ViÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶ cña NHNN cßn phô thuéc rÊt lín vµo chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông vèn, nhÊt lµ vèn n­íc ngoµi. Trong nh÷ng n¨m tíi, luång vèn ngo¹i tÖ ch¶y vµo trong n­íc th«ng qua nhiÒu kªnh ngµy mét nhiÒu, nguån cung ngo¹i tÖ ngµy mét lín. NÕu ViÖt Nam kh«ng cã biÖn ph¸p qu¶n lý, ph©n bæ sö dông c¸c nguån vèn ®ã mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× vÒ l©u dµi, nguy c¬ g¸nh nÆng c«ng nî ngµy mét lín ®Ì nÆng lªn vai c¸c thÕ hÖ con ch¸u chóng ta. Ngoµi ra, ®ång ViÖt Nam vÒ danh nghÜa kh«ng g¾n vµo USD, nh­ng trªn thùc tÕ, c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu cña ta ®Òu cã thãi quen thanh to¸n b»ng USD. T×nh tr¹ng ®« la ho¸ cßn qu¸ nÆng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, nªn hÇu nh­ tû gi¸ VND tõ sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc ®Õn nay ®Òu bÞ g¾n chÆt víi USD. Tõ nh÷ng lý do nªu trªn, trong mét vµi n¨m tr­íc m¾t, ViÖt Nam chØ nªn thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, cã nghÜa lµ, chÝnh s¸ch tû gi¸ võa ph¶i dùa trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu cña ngo¹i tÖ ®Ó kÝch thÝch xuÊt nhËp khÈu, ®ång thêi Nhµ n­íc cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ c¸c nguån ngo¹i tÖ, ®Ó ®­a vµo sö dông cho c¸c c©n ®èi thùc tÕ, chèng l¹i viÖc sö dông ngo¹i tÖ l·ng phÝ hoÆc kh«ng qu¶n lý ®­îc c¸c nguån ngo¹i tÖ. HiÖn nay, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ViÖt Nam ®­îc ho¹ch ®Þnh víi møc l¹m ph¸t hµng n¨m lµ mét ch÷ sè (d­íi 10%), vµ xu h­íng chung hiÖn nay lµ tû gi¸ cña VND ph¶i ®­îc æn ®Þnh mét c¸ch t­¬ng ®èi (cã sù ph¸ gi¸ nhÑ theo thêi gian hay cßn gäi lµ biÖn ph¸p l¹m ph¸t nhÑ). Do vËy, tû gi¸ cña VND còng kh«ng thÓ duy tr× ë møc æn ®Þnh hoµn toµn nh­ trong giai ®o¹n 1993 – 1998, hay nãi c¸ch kh¸c, søc mua cña VND so víi ngo¹i tÖ còng ph¶i gi¶m ®i t­¬ng ®èi vµ ph¶i g¾n víi tû lÖ l¹m ph¸t, thËm chÝ trong tr­êng hîp thiÓu ph¸t, chØ sè gi¸ c¶ kh«ng t¨ng hoÆc ©m th× còng ph¶i duy tr× mét møc ph¸ gi¸ nhÑ ®Ó kÝch thÝch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp nµy, cÇn ph¶i so s¸nh, xem xÐt mét c¸ch thËn träng: Kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cã thÓ t¨ng tr­ëng hay kh«ng? Lîi Ých do viÖc ph¸ gi¸ mang l¹i cã ®ñ bï ®¾p nh÷ng chi phÝ do hËu qu¶ ph¸ gi¸ hay kh«ng? ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ph¶i ®­îc gi¶m dÇn theo thêi gian, ®Ó tiÕn tíi ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, v× vËy: - Giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2003, ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc nh­ hiÖn nay, víi biªn ®é cho phÐp lµ 10%. - Sau n¨m 2003 ®Õn n¨m 2005, cã thÓ më réng biªn ®é ®ã lªn 50%. - Sau 2005, Nhµ n­íc kh«ng Ên ®Þnh tû gi¸ mµ chØ can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi, th«ng qua viÖc thiÕt lËp vµ sö dông Quü dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. 2.2. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ngo¹i tÖ HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, mÆc dï USD cã vÞ thÕ m¹nh h¬n h¼n c¸c ngo¹i tÖ kh¸c, song nÕu trong quan hÖ tû gi¸ chØ ¸p dông mét lo¹i ngo¹i tÖ duy nhÊt sÏ lµm cho tû gi¸ bÞ rµng buéc vµo ngo¹i tÖ ®ã, cô thÓ lµ USD. Khi cã sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ cña USD trªn thÕ giíi, lËp tøc sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quan hÖ tû gi¸ gi÷a USD vµ VND, mµ th«ng th­êng lµ nh÷ng ¶nh h­ëng rÊt bÊt lîi. HiÖn nay, cã nhiÒu lo¹i ngo¹i tÖ cã gi¸ trÞ thanh to¸n quèc tÕ nh­ EURO (EMU), JPY (NhËt), CAD (Canada), GBP (B¶ng Anh)... §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho ta cã thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ngo¹i tÖ trong thanh to¸n quèc tÕ, tõ ®ã ta cã thÓ chän nh÷ng ngo¹i tÖ t­¬ng ®èi Ýt biÕn ®éng vÒ tû gi¸ hoÆc cã quan hÖ mua b¸n lín ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n. VÝ dô EURO lµ mét lo¹i ngo¹i tÖ tuy míi xuÊt hiÖn, nh­ng ®· cã vÞ trÝ quan träng, tr­íc hÕt nã cã mét thÞ tr­êng lín víi kho¶ng 300 triÖu d©n, cã giao dÞch xuÊt nhËp khÈu víi n­íc ta t­¬ng ®èi nhiÒu h¬n so víi c¸c thÞ phÇn kh¸c. Do ®ã, trong quan hÖ víi thÞ tr­êng Ch©u ¢u, ta cã thÓ sö dông EURO nh­ mét lo¹i ngo¹i tÖ cã quan hÖ chñ yÕu, nh»m gi¶m bít rµng buéc ®èi víi USD. Theo ý kiÕn c¸ nh©n t«i, chóng ta nªn lùa chän nh÷ng ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó sö dông trong thanh to¸n vµ dù tr÷, bao gåm mét sè ®ång tiÒn cña nh÷ng n­íc mµ chóng ta cã quan hÖ thanh to¸n, th­¬ng m¹i vµ cã quan hÖ ®èi ngo¹i chÆt chÏ nhÊt, ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ cña VND. ViÖc lùa chän nh÷ng ®ång tiÒn nµo ®­a vµo “côm tiÒn tÖ”, kü thuËt tÝnh to¸n c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh “côm tiÒn tÖ”, trë thµnh c¬ së cho viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸, chóng ta cã thÓ dùa vµo kinh nghiÖm cña IMF khi h×nh thµnh ®ång SDR, hay cña EMU khi h×nh thµnh ®ång EURO. Ph­¬ng ph¸p tÝnh tû gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn tËp thÓ nµy ®Òu gièng nhau, chØ kh¸c nhau ë sè l­îng, c¬ cÊu vµ tû träng nh÷ng ®ång tiÒn ®­îc chän ®­a vµo côm tiÒn tÖ. §iÒu quan träng lµ lµm sao x¸c ®Þnh ®­îc tû gi¸ danh nghÜa t­¬ng øng víi mét tû gi¸ thùc cña VND trong thêi gian tíi cho phï hîp víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh thùc tÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ nhÊt lµ sau khi ta ®· gia nhËp khèi ASEAN, AFTA, APEC vµ tiÕn tíi lµ WTO. 2.3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt, ®¶m b¶o xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a hai c«ng cô lµ l·i suÊt vµ tû gi¸ L·i suÊt vµ tû gi¸ lµ hai c«ng cô c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷a chóng cã mèi quan hÖ rµng buéc chÆt chÏ víi nhau. Sù thay ®æi cña yÕu tè nµy tÊt yÕu sÏ ¶nh h­ëng ®Õn yÕu tè kia vµ ng­îc l¹i. MÆc dï cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nh­ vËy nh­ng l·i suÊt vµ tû gi¸ l¹i vËn ®éng nh»m ®ång thêi vµo nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau, trong ®ã kh«ng Ýt môc tiªu cã t¸c ®éng ng­îc chiÒu nhau. Do vËy, viÖc phèi hîp ®iÒu hµnh c¶ hai c«ng cô nµy nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu chung cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ kh«ng ®¬n gi¶n. Tr­íc xu h­íng héi nhËp quèc tÕ th× viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt, tû gi¸ cÇn ®­îc thùc hiÖn linh ho¹t theo h­íng tiÕn tíi môc tiªu tù do ho¸. ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cÇn g¾n liÒn víi ®iÒu chØnh tû gi¸. Riªng ®èi víi tû gi¸, thay cho viÖc g¾n ®ång ViÖt Nam víi ®ång USD, tû gi¸ chÝnh thøc nªn ®­îc g¾n víi ræ tiÒn tÖ( gåm USD vµ c¸c ®ång tiÒn cña c¸c b¹n hµng lín nh­ NhËt, NIE, khèi EU vµ c¸c n­íc trong trong khu vùc ). H¬n n÷a, NHNN cÇn cã c¸c biÖn ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®Ó tû gi¸ thùc sù do c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. §èi víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, NHNN cã thÓ xem xÐt ®iÒu chØnh linh ho¹t l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é l·i suÊt cho vay, lµm cho l·i suÊt c¬ b¶n thùc sù ®ãng vai trß lµ tÝn hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr­êng, tiÕn tíi quy ®Þnh thèng nhÊt mét møc biªn ®é l·i suÊt cho vay ¸p dông chung cho c¸c kú h¹n, cuèi cïng bá quy ®Þnh biªn ®é, cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù Ên ®Þnh l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay theo c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng. NÕu nh­ tr­íc ®©y, NHNN ph¶i dïng “mÖnh lÖnh hµnh chÝnh” ®Ó t¨ng – gi¶m l·i suÊt, tû gi¸, t¨ng gi¶m l­îng cung tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng... th× nay, víi viÖc hoµn thiÖn mét b­íc c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHNN dùa vµo tÝn hiÖu thÞ tr­êng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ b­íc tiÕn c¨n b¶n cña NHNN trong qu¶n lý th«ng qua c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, qua viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt theo l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi VND vµ th¶ næi l·i suÊt ngo¹i tÖ; ®iÒu chØnh linh ho¹t tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc; ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸... dï ch­a hoµn h¶o còng cho thÊy c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ph¸t huy t¸c dông, ®­a l¹i hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Thêi gian tíi, c¨n cø vµo diÔn biÕn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ thÕ giíi vµ t×nh h×nh kinh tÕ c¸c n­íc, viÖc ®iÒu hµnh qua c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ®­îc hoµn thiÖn vµ linh ho¹t h¬n, nhÊt lµ vÒ l·i suÊt, tû gi¸... ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.4. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trªn c¬ së kÕt hîp ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« kh¸c cña Nhµ n­íc. ChÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ cã nhiÖm vô ®¶m b¶o æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc ®é cao, bÒn v÷ng. Víi t­ c¸ch lµ mét chÝnh s¸ch nªn tû gi¸ ph¶i h­íng vµo thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu ®Æc thï cña m×nh: - æn ®Þnh tû gi¸ dùa trªn mèi t­¬ng quan cung cÇu trªn thÞ tr­êng ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t nhËp khÈu, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ. - Tõng b­íc n©ng cao uy tÝn ®ång ViÖt Nam, ®ång thêi t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®ång tiÒn ViÖt Nam trë thµnh ®ång tiÒn chuyÓn ®æi. - Phèi hîp chÆt chÏ víi chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®« la ho¸ trong nÒn kinh tÕ. Tõ c¸c môc tiªu trªn ®ßi hái chÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c quan ®iÓm: +/ ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i h­íng vµo xö lý vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo ®óng b¶n chÊt vèn cã cña nã – lµ mét c¬ chÕ thÞ tr­êng. Mét khi ®· xem ngo¹i tÖ lµ mét hµng ho¸ ®Æc biÖt th× tû gi¸ víi t­ c¸ch lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ ®Æc biÖt còng ph¶i vËn hµnh theo quy luËt cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng, viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ ph¶i dùa vµo quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn nã. Theo quy luËt cña gi¸ c¶, trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, tû gi¸ còng cã thÓ hoµn toµn t¸ch rêi gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn, nh­ng v× tû gi¸ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò trung t©m vµ nh¹y c¶m nhÊt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi nªn nÕu sù t¸ch rêi ®ã v­ît qu¸ biªn ®é cho phÐp th× lËp tøc t¸c ®éng ®Õn c¸c lo¹i gi¸ c¶ kh¸c trªn thÞ tr­êng bao gåm thÞ tr­êng hµng ho¸ tiªu dïng, thÞ tr­êng tÝn dông, thÞ tr­êng ngo¹i hèi... Nãi c¸ch kh¸c, mét sù bÊt æn cña tû gi¸ ch¾c ch¾n g©y ra nhiÒu tai h¹i cho nÒn kinh tÕ. +/ ChÝnh s¸ch tû gi¸ ph¶i hç trî tèt nhÊt cho chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ. V× tû gi¸ lµ träng t©m ®èi víi sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa vµ cã ¶nh h­ëng réng kh¾p ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi bªn ngoµi, ®Õn t×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n vµ møc dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. Mét sù thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n do tû gi¸ g©y ra ch¾c ch¾n sÏ kÐo theo sù bÊt æn cña tiÒn tÖ vµ lµm gi¶m m¹nh l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia. TÊt c¶ sÏ t¹o thµnh vßng xo¸y cuèn nÒn kinh tÕ vµo cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. +/ChÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng ®­îc t¸ch rêi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Bëi v×, trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng gia t¨ng, sù vËn hµnh cña tû gi¸ ph¶i n»m trong sù qu¶n lý cña nhµ n­íc – tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc ph¶i biÕt huy ®éng søc m¹nh quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i cã kinh nghiÖm nh×n xa tr«ng réng, t×m c¸ch tiÕp cËn, ®iÒu chØnh tû gi¸ linh ho¹t kÞp thêi theo nh÷ng biÕn ®éng trong vµ ngoµi n­íc sao cho gi÷ ®­îc tû gi¸ trong mèi quan hÖ hµi hoµ víi l·i suÊt, dù tr÷ ngo¹i tÖ, c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, th©m hôt ng©n s¸ch vµ duy tr× chóng theo h­íng tÝch cùc. ChÝnh s¸ch tû gi¸ cña Nhµ n­íc ViÖt Nam hiÖn nay vÒ c¬ b¶n lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ t×nh h×nh tiÒn tÖ thÕ giíi. ViÖc Nhµ n­íc ViÖt Nam lùa chän chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ hoµn toµn hîp lý. Tuy nhiªn, hiÖn nay chóng ta ch­a cã mét chÝnh s¸ch tû gi¸ cã tÝnh chiÕn l­îc, yÕu kÐm nhÊt lµ ch­a x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu chñ yÕu, cô thÓ cña chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ môc tiªu nµy ph¶i g¾n víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. V× vËy, chóng ta vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc giíi h¹n can thiÖp cña NHNN vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi, hay nãi râ h¬n lµ ch­a x¸c ®Þnh ®­îc tû gi¸ môc tiªu hîp lý cho tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó cã chiÕn l­îc ®iÒu hµnh cô thÓ. Thùc tÕ cho thÊy qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam thêi gian qua hÇu nh­ mang tÝnh t×nh thÕ chø ch­a ®­îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ ë tÇm chiÕn l­îc l©u dµi. 2.5. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng ngo¹i hèi theo ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Thêi gian qua, c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ngo¹i hèi nghiªm ngÆt cña chÝnh phñ ViÖt Nam ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù b×nh æn cña cung cÇu ngo¹i tÖ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh­ng ®©y chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh, mang tÝnh ¸p ®Æt. Nh­ chóng ta ®· biÕt, nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh th­êng cã hiÖu lùc tøc thêi nh­ng l¹i chØ cã hiÖu qu¶ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (th­êng lµ t­¬ng ®èi ng¾n) vµ chØ khi nã ®­îc thùc thi mét c¸ch linh ho¹t. Nh­ng, tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝnh linh ho¹t th­êng ®i ®«i víi viÖc tuú tiÖn trong thùc hiÖn vµ lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng quan liªu, tiªu cùc lµm cho nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh th­êng cã hiÖu qu¶ kh«ng cao, thËm chÝ cã lóc cßn g©y c¶n trë khã kh¨n cho nh÷ng nhµ kinh doanh ch©n chÝnh, ph­¬ng h¹i ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc. ë ViÖt Nam, quy ®Þnh buéc c¸c tæ chøc kinh tÕ cã nguån thu v·ng lai ph¶i b¸n ngay 40% sè ngo¹i tÖ thu ®­îc cho ng©n hµng trong thêi ®iÓm cung cÇu ngo¹i tÖ ®· t­¬ng ®èi æn ®Þnh lµ chÆt chÏ. NÕu Nhµ n­íc kh«ng níi láng nh÷ng quy ®Þnh nµy sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c nhµ xuÊt khÈu. Ngoµi ra, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam sÏ t×m c¸ch tr¸nh quy chÕ nµy b»ng c¸ch mang Ýt h¬n l­îng ngo¹i tÖ mµ hä nhËn ®­îc vµo ViÖt Nam. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng chi phÝ giao dÞch trong xuÊt khÈu vµ gi¶m bít c©n ®èi ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, ®ång thêi còng cã ¶nh h­ëng tiªu cùc lµm gi¶m luång ngo¹i tÖ vµo ®Êt n­íc. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy r»ng, ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, viÖc Nhµ n­íc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ ngo¹i hèi lµ rÊt cÇn thiÕt. Nh­ng, ®©y chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ, tøc thêi nªn chØ ®­îc ¸p dông trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh khi tån t¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. VÒ l©u dµi, c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng ngo¹i hèi ph¶i ®­îc x©y dùng theo ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tøc lµ ph¶i h¹n chÕ dÇn tiÕn tíi xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p can thiÖp trùc tiÕp, mang nÆng tÝnh chÊt hµnh chÝnh ®Ó thay thÕ b»ng viÖc sö dông c¸c c«ng cô can thiÖp gi¸n tiÕp cña thÞ tr­êng. §©y còng lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, më réng quan hÖ hîp t¸c héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Mét c¬ chÕ qu¶n lý thÞ tr­êng ngo¹i hèi phï hîp sÏ cã t¸c dông kh¬i th«ng c¸c nguån ngo¹i tÖ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh l­u th«ng mét c¸ch lµnh m¹nh vµ ®iÒu ®ã cã vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i. 2.6. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi cña NHNN Dù tr÷ ngo¹i hèi cã mét vÞ trÝ quan träng trong ®¶m b¶o æn ®Þnh tµi chÝnh, tiÒn tÖ nãi riªng vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ lµ mét yÕu tè quan träng trong chØ sè tÝn nhiÖm quèc tÕ cña mét quèc gia. Mçi quèc gia, mµ cô thÓ lµ mçi NHTW cÇn duy tr× mét quü dù tr÷ ngo¹i hèi tèi ­u nhÊt, bao gåm møc dù tr÷ ngo¹i hèi vµ c¬ cÊu dù tr÷ ngo¹i hèi phï hîp víi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch kinh tÕ, tiÒm lùc kinh tÕ cña mçi quèc gia, trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ lu«n diÔn biÕn phøc t¹p. §©y còng chÝnh lµ tiªu thøc ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi cña mét NHTW. Së dÜ cÇn ph¶i x¸c ®Þnh “møc dù tr÷ ngo¹i hèi hîp lý” hay “møc dù tr÷ ngo¹i hèi tèi ­u” v× khi NHNN duy tr× dù tr÷ ngo¹i hèi tøc lµ ph¶i tõ bá viÖc dïng ngo¹i hèi cho c¸c nhu cÇu kh¸c vµ do vËy ph¶i mÊt mét lo¹i chi phÝ lµ chi phÝ c¬ héi. ViÖc x¸c ®Þnh ®­îc “møc dù tr÷ ngo¹i hèi tèi ­u” gióp cho NHNN vÉn cã thÓ sö dông c«ng cô nµy mét c¸ch h÷u hiÖu nh­ng víi chi phÝ c¬ héi nhá nhÊt. Dù tr÷ ngo¹i hèi cña NHNN nh»m 3 môc ®Ých: nhu cÇu giao dÞch, dù phßng can thiÖp vµ tÝch tr÷ tµi s¶n, trong ®ã môc ®Ých can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®­îc coi lµ môc ®Ých quan träng nhÊt cña viÖc duy tr× dù tr÷ ngo¹i hèi. Mét l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi ®ñ m¹nh lµ c«ng cô quan träng ®Ó NHNN cã thÓ can thiÖp, ®iÒu tiÕt, duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc nhÊt ®Þnh theo môc tiªu qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i ng¾n h¹n vµ môc tiªu qu¶n lý tû gi¸ trung – dµi h¹n. Víi c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc cã mét l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ hïng hËu lµ yÕu tè v« cïng quan träng cho phÐp NHNN cã thÓ can thiÖp, ®iÒu tiÕt tû gi¸ hèi ®o¸i theo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nh­ng, víi thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay: dù tr÷ ngo¹i tÖ ngµy cµng gi¶m sót trong lóc nî n­íc ngoµi ngµy cµng gia t¨ng, nhu cÇu nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ngµy cµng lín, viÖc t¨ng c­êng l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ tr­íc m¾t cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. Trong khi ®ã, vai trß can thiÖp ®iÒu tiÕt cña NHNN nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i còng nh­ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phôc vô c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc hiÖn nay lµ rÊt lín. Víi mét nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ cßn máng manh nh­ vËy, ®Ó thùc hiÖn träng tr¸ch cña NHNN, kh«ng nh÷ng cÇn ph¶i nhanh chãng t¨ng c­êng dù tr÷ ngo¹i hèi mµ vÊn ®Ò ®Æt ra tr­íc m¾t lµ ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sö dông quü nµy ®Ó ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt cña NHNN ®­îc thùc hiÖn kÞp thêi, linh ho¹t vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. KÕt luËn Cã thÓ nãi r»ng, tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét ph¹m trï kinh tÕ rÊt phøc t¹p vµ rÊt nh¹y c¶m. Mét chÝnh s¸ch tû gi¸ phï hîp víi nÒn kinh tÕ sÏ trë thµnh ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng, nh­ng ng­îc l¹i mét chÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng phï hîp sÏ trë thµnh lùc c¶n vµ thËm chÝ cßn cã thÓ g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ khã l­êng. V× vËy, viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc lµ vÊn ®Ò mµ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu quan t©m. Lµ mét n­íc míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ ViÖt Nam th× vÊn ®Ò qu¶n lý tû gi¸ Ýt nhiÒu còng cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi chóng ta. Tuy nhiªn, víi nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam ®· tõng b­íc ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. §iÒu nµy thÓ hiÖn nh÷ng nç lùc quan träng cña chÝnh phñ trong viÖc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ nãi riªng. MÆc dï vËy, chÝnh s¸ch tû gi¸ vÉn cÇn ®­îc c¶i c¸ch h¬n n÷a, ®Æc biÖt khi thêi gian thùc hiÖn AFTA ®ang tíi gÇn ®Ó chóng ta kh«ng bÞ thiÖt h¹i khi tham gia héi nhËp quèc tÕ mµ tr¸i l¹i, lu«n ë vµo thÕ cã lîi trong tiÕn tr×nh nµy. Ngoµi ra, nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ khu vùc ®ßi hái chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc – h­íng vµo xuÊt khÈu – thay thÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së dùa vµo søc m×nh lµ chÝnh. Víi bµi viÕt nµy, em hy väng sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá cña m×nh cho viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHTW vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Thanh To¸n Quèc TÕ trong Ngo¹i Th­¬ng, PGS §inh Xu©n Tr×nh, nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, Hµ Néi - 1998 2. Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më, TiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn, nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - 2001 3. Tµi chÝnh quèc tÕ, Chñ biªn: PTS NguyÔn Ngäc §Þnh, nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh -1999 4. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN ViÖt Nam 5. Tµi liÖu b¸o, t¹p chÝ: - Mét sè biÖn ph¸p ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi ë n­íc ta, Ph¹m V¨n Bèn, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 12 th¸ng 6/1998 - §iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay, T.s NguyÔn ThÞ Thuý V©n, T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè th¸ng 7/1998 - Bµn vÒ lùa chän mét c¬ chÕ tû gi¸ phï hîp, Lª V¨n Hinh, T¹p chÝ Ng©n hµng th¸ng 2/1999 - VÒ ®iÒu hµnh c«ng cô tû gi¸ trong giai ®o¹n hiÖn nay, PGS. PTS. D­¬ng ThÞ B×nh Minh, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6 th¸ng 3/1999 - Bµn vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc, NguyÔn TuÊn Quúnh, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 th¸ng 4/1999 - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i v× sù æn ®Þnh nÒn tiÒn tÖ phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta, L©m Hoµng, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 5/1999 - TiÕn tíi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t vµ phï hîp h¬n, Mai H­¬ng, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 n¨m 2001 - Bµn vÒ ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n trung vµ dµi h¹n, NguyÔn ThÞ Thuý V©n, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 n¨m 2001 - C¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ cÇn linh ho¹t h¬n, Th.s T« Kim Ngäc, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 10 n¨m 2001 - Tû gi¸ hèi ®o¸i USD/VND thêi gian gÇn ®©y – diÔn biÕn, nguyªn nh©n vµ c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc, NguyÔn V¨n Léc, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 10 n¨m 2001 - Nh÷ng diÔn biÕn míi trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ quý I/2001, Thuú D­¬ng, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 4/2001 - Nh×n l¹i ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ n¨m 2000, TrÇn SÜ M¹nh, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 4/2001 - §æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam, NguyÔn §ång TiÕn, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 5/2001 - ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, NguyÔn ThÞ H¶i B×nh, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 8/2001 - §Ó c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN ph¸t huy hiÖu qu¶, NguyÔn Minh §øc, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 8/2001 - ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, Thanh BÝch – Minh §øc, ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ th¸ng 8/2001 - Mét sè vÊn ®Ò vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ, Lª Xu©n HiÕu, T¹p chÝ Tµi chÝnh th¸ng 7/2001 - Nh×n nhËn vÒ biÕn ®éng tû gi¸ USD t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua, NguyÔn Thanh Hµ, T¹p chÝ Tµi chÝnh th¸ng 9/2002 - Bµn vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay, Ts. Lª Quèc Lý & §Æng §øc Anh, Kinh tÕ vµ Dù b¸o sè 6/2002 - NghÞch lý trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, NguyÔn §øc, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 152 ra ngµy 20/12/2002 - Mét n¨m thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NguyÔn §¾c H­ng, Kinh tÕ 2002 - 2003 - euro t¨ng gi¸ so víi USD, NguyÔn §øc, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 43 ra ngµy 15/3/2003 - Ngo¹i tÖ ®æi chiÒu, ai lîi?, Minh Nhung, Tµi chÝnh vµ Ng©n hµng sè 35 ra ngµy 21/3/2003 - ViÖc n©ng l·i suÊt c¬ b¶n ch­a cã t¸c ®éng ®Õn doanh nghiÖp, Ngäc Kha, B¸o §Çu t­ sè 41 ra ngµy 4/4/2003 - H¹n chÕ sù phô thuéc vµo ®ång ngo¹i tÖ, ChÝ TÝn, B¸o §Çu t­ sè 56 ra ngµy 9/5/2003 - Sù th¨ng trÇm cña ®ång Euro ®· ®Õn lóc ph¸ vì thÕ ®éc t«n cña §« la Mü, Hång §øc, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 78 ngµy 16/5/2003 ._.