Một số vấn đề về cổ phần hoá Doanh nghiệp thương mại Nhà nước

Lêi më ®Çu VÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay ®ang lµ mét vÊn ®Ò nãng báng ®Æc biÖt lµ viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc . Vµo cuèi th¸ng 6-1998 thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i ®É ký quyÕt ®Þnh ban hµnh nghÞ ®Þnh 44/CP thay thÕ cho nghÞ ®Þnh 28/CP vÒ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«nh ty cæ phÇn . §ã lµ tÝn hiÖu cho thÊy chÝnh phñ ViÖt Nam quyÕt t©m kiªn tr× c¶i c¸ch hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc , mét chñ tr­¬ng lín n»m trong ch­¬ng tr×nh ®ëi míi kinh tÕ t¹i ViÖt Nam b¾t ®Çu tõ n¨m 1998 . Mét chñ tr­¬ng lín nh­ vËy nh­ng viÖc thùc hiÖn nã ®ang cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i . Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc n»m trong tiÕn tr×nh t¹o lËp mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ trong ®ã c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng ho¹t ®éng theo nh÷ng tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng . Nh­ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp th­ong m¹i nhµ n­íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ë n­íc ta hiÖn nay cßn rÊt nhiÒu khe hë cho c¸c nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp lîi dông nh»m thu lîi bÊt chÝnh, dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i to lín cho ®Êt n­íc . Råi tiÕn trÝnh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp diÔn ra rÊt chËm ch¹p . Víi rÊt nhiÒu lý do kh¸c nhau nhiÒu doanh nghiÖp ®· t×m c¸ch ho·n l¹i viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghÞªp m×nh . Nh­ng nhiÒu doanh nghiÖp v× nh÷ng lý do hiÖn t¹i cãn ®ang bÊt cËp trong qu¶n lý do c¬ chÕ qu¶ lý ch­a phï hîp , ch­a cã sù ®iÒu chØnh cho phï hîp . HoÆc do ®Æc thï kinh doanh cña doanh nghiÖp nh­ doanh nghiÖp vËn t¶i « t« nªn viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ lµ rÊt khã kh¨n . §Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc ph¶i cã sù tù ®iÒu chØnh cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cho phï hîp . Nãi chung viªc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc hiÖn nay cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc , nhiÒu vÊn ®Ò cßn ph¶i bµn c·i . Khi thùc hiÖn ®Ò ¸n nµy , t«i mong muèn gãp mét vµi suy nghÜ cña m×nh vµo viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay . Khi viÕt ®Ò ¸n t«i ®· sö dông ph­¬ng ph¸p tæng hîp ®Ó x©y dùng hoµn thµnh ®Ò ¸n . T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy phã gi¸o s­ -tiÕn sÜ Hoµng §øc Th©n lµ gi¶ng viªn ®· h­íng dÉn t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò ¸n. §Ò tµi: mét sè vÊn ®Ò vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i Nhµ n­íc PhÇn néi dung PhÇnI:Lý luËn chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc 1.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng ty cæ phÇn quèc doanh . C«ng ty cæ phÇn quèc doanh lµ mét c«ng ty gåm nhiÒu chñ së h÷u ( nhµ n­íc , nh÷ng ng­êi lao ®éng trùc tiÕp trogn c«ng ty cæ phÇn , c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c). Th«ng qua viÖc n¾m c¸c cæ phÇn mµ tÝnh chÊt cña chñ së h÷u ®­îc hiÖn thùc ho¸ c¶ vÒ quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých . Nh÷ng ng­êi gãp vèn vµo c«ng ty ( th«ng qua mua cæ phiÕu) v× môc tiªu kinh tÕ vµ trë thµnh chñ sá h÷u theo phÇn vèn cña hä . §iÒu ®ã kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ quy ®Þnh vÒ luaatj ph¸p vµ ®iÒu lÖ ®Ó cho c¸c cæ ®«ng , ngay c¶ nh÷ng cæ ®«ng n¾m cæ phiÕu khèng chÕ kh«ng thÓ hµnh ®éng tuú tiÖn , tr¸i nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc theo luËt ®Þnh vµ nh÷ng cam kÕt theo ®iÒu lÖ . Ng­êi thay mÆt nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ mét cæ ®«ng rtong héi ®ßng qu¶n trÞ cã vai trß , quyÒn h¹n , tr¸ch nhiÖm râ rµng h¬n so víi vai trß chñ së h÷u g¾n víi bé m¸y nhµ n­íc vµ viªn chøc nhµ n­¬c . T­ c¸ch cña gi¸m ®èc vµ bé m¸y ®iÒu hµnh còng râ rµng h¬n so víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh hiÖn nay nh÷ng ng­êi lao ®éng mua cæ phÇn trë thµnh ng­êi chñ së h÷u trªn thùc tÕ vµ theo tû lÖ vèn gãp sÏ cã quyÒn tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých cô thÓ h¬n . 1.2. LÞch sö h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn . §Ó hiÓu ®­îc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phµn , chóng ta sÏ b¾t ®Çu b»ng xem xÐt h×nh th¸i s¬ khai cña nã lµ doanh nghiÖp cã mét chñ së h÷u t­ nh©n ®éc lËp vµ theo dâi sù vËn ®éng cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­­ßng . Dùa trªn tiªu thøc vÒ sá h÷u , chóng ta cã thÓ chia ra lµm ba h×nh th¸i doanh nghiÖp ph¸t triÓn doanh nghiÖp chñ yÕu .§ã lµ : h×nh th¸i kinh doanh mét chñ ; h×nh th¸i kinh doanh chung vèn vµ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn . 1.2.1- H×nh th¸i kinh doanh mét chñ . H×nh th¸i kinh doanh mét chñ dïng ®Ó chØ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp . trong ®ã së h÷u cña ng­êi chñ t­ nh©n ®­îc duy tr× vµ ph¸t triÓn b»ng lao ®éng cña b¶n thaan ho¨cj thuª m­ín víi vèn liÕng s¾n cã vµ sù tÝnh to¸n cña anh ta trªn c¬ së nh÷ng ®ßi hái cña thÞ th­¬ngf . §©y lµ h×nh th¸i phæ biÕn th«ng trÞ trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n c¹nh tranh tù do . Trong h×nh th¸i kinh doanh nµy bao gåm hai lo¹i h×nh chñ yÕu : kinh doanh theo ph­¬ng thøc hµng ho¸ nhá vµ kinh doanh theo ph­¬ng thøc t­ b¶n chñ nghÜa . Gi÷a chóng tuy cã sù kh¸c nhau vÒ môc ®Ých vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh , nh­ng l¹i lµ sù kÕ tiÕp kh¸ch quan tÊt yÕu cûa cïng mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn giùa trªn së h÷ t­ nh©n . Trong bé “t­ b¶n”, M¸c ®· tr×nh bµy vµ lý gi¶i sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc kinh doang t­ b¶n chñ nghÜa , kÕ thõa vµ thay thÕ ph­¬ng thøc kinh doanh c¶u nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá nh­ thÒ nµo , ë ®©y , trong ph¹m vi cña vÊn ®Ò nghiªn cøu , chóng ta sÏ chØ ®Ò cËp hÕt søc c« ®äng cña h×nh th¸i kinh doanh nµy . Môc ®Ých ph­¬ng thøc kinh doanh cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá chØ lµ sù duy tr× vµ b¶o tån mèi quan hÖ cña hä ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ lµ ng­êi së h÷u . Ph­¬ng thøc kinh doanh nµy cã ®Æc ®iÓm ng­êi së h÷u ®ång thêi lµ ng­êi lao ®éng vµ ngßi ®ã chØ cã thÓ lµm giµu b»ng lao ®éng cña chÝnh m×nh , do vËy , sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt cã ®­îc rÊt chËm ch¹p , quy m« më réng tõ tõ tuú theo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­ßng ®Þa ph­¬ng vµ khu vùc . Tuy nhiªn , cïng sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng h¸o , l­u th«ng tiÒn tÖ còng ngµy cµng ph¸t triÓn cho phÐp ®Èy nhanh vµ më réng qu¸ tr×nh troa ®æi , thanh to¸n còng nh­ tÝch tr÷ tiÒn tÖ nh­ lµ h×nh th¸i vµ môc ®Ých tù th©n cña sù vËn ®éng së h­ò vµ ®iÒu ®ã , gãp phÇn ®Çn lµm thay ®æi dÇn dÇn b¶n chÊt cña ph­¬ng thøc kinh doanh nµy . Nõu nh­ qu¸ trinh x· h«i ho¸ së h÷u t­ nh©n nhê hai t¸c nh©n chñ yÕu lµ trao ®æi vµ tÝn dông th× vÒ mÆt lihj sö tronh qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ Êy ph¶i kÓ ®Õn hai yÕu tè hÕt søc quan träng , cã t¸c dông phaan d¶i nÒn kinh tÕ cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ thóc qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa , ®ã lµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp vµ t­ b¶n cho vay nÆng l·i 1.2.1.1- §èi víi t­ b¶n th­ong nghiÖp Cã thÓ nãi r»ng , ë ®©u cã sù phats triÓn cña th­¬ng nghiÖp vµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp th× ë ®ã , nã b¾t nÒn s¶n xuÊt h­íng vµo gi¸ trÞ trao ®æi ; nã lµm cho quy m« s¶n xuÊt ®­îc më réng , s¶n phÈm mang nhiÒu h×nh , nhiÒu vÎ vµ ®i vµo l­u th«ng mét c¸ch phæ biÕn ; nã lµm tan r· c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt lÊy gi¸ trÞ sö dông lµm môc ®Ých vµ thóc ®Èy lao ®«ng x· héi trªn c¬ së mét thÞ tr­êng thèng nhÊt . cïng víi sù ph¸t triÓn cña t­ b¶n th­¬ng nghiÖp , h×nh th¸i tiÒn tÖ còng ngµy cµng ph¸t triÓn . ®Æc biÖt víi ch­c n¨ng cña tiÒn lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ,c¸c ho¹t ®éng mua b¸n ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc øng tr­íc vµ thanh to¸n cã kú h¹n ngµy mét nhiÒu vµ trë nªn phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ . ®ã lµ c¬ së s©u xa ®Ó ngµy cµng x¸c lËp mèi quan hÖ phô thuéc chÆt chÏ cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµo th­¬ng nh©n . T­ chç ®ãng vai trß m«i ghíi gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng , t­ b¶n th­¬ng nghiÖp ngµy cµng x©m nhËp s©u vµo s¶n xuÊt vµ dÇn dÇn chi phèi toµn bé s¶n xuÊt, b¾t s¶n xuÊt phôc vô cho môc ®ich cña t­ b¶n . VÒ mÆt lÞch sö , theo sù ph©n tÝch cña m¸c , ®ã lµ phæ biÕn ®Ó chuyÓn c¸c ngµnh thñ c«ng cã tÝnh chÊt ph­êng héi c«ng nghiÖp thµnh thÞ phong kiÕn vµ c¸c ngµnh ngÒ phô ë n«ng th«n thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt t­ b¶n chñ nghÜa . M¸c ®· diÔn ®¹t qu¸ tr×nh t­ b¶n th­¬ng nghiÖp x©m nhËp vµo s¶n xuÊt trong ngµnh dÖt cña nh÷ng ng­êi thî thñ c«ng nh­ sau “ trong qu¸ tr×nh gi¶n ®¬n Êy , râ rµng th­ong nh©n kh«ng chuÈn bÞ nguyªn liÖu , c«ng cô , t­ liÖu sinh ho¹t cho thî dÖt vµ thî kÐo sîi . Taaats c¶ nh÷ng vieecj h¾n lµm , chung quy l¹i lµ dÇn dÇn khu«n hä vµo c¸c h×nh thøc lao ®éng khiÕn cho hä phô thuéc vµo viÖc b¸n , vµo ng­êi mua , vµo th­¬ng nh©n vµ rèt cuéc chØ s¶n xuÊt cho h¾n vµ th«gn qua sù chung gian cña h¾n . Lóc ban ®Çu , h¾n mua lao ®éng cña hä chØ b»ng c¸ch mua s¶n phÈm lao ®énh cña hä ; nh­ng mét khi hä chØ s¶n xuÊt ra nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi nhÊt ®Þnh vµ do ®ã , hä ph¶i trùc tiÕp s¶n xuÊt ra nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi , ph¶i trao ®æi toµn bé nh÷ng lao ®éng cña hä ®Ó cã thÓ tiÕp tôc tån t¹i th× hä r¬i vµo sù chi ph«Ý cña h¾n , vµ cuèi cïng , ngay c¶ c¸i vÎ bÒ ngoµi lµm cho ng­êi ta thÊy d­êng nh­ hä b¸n s¶n phÈm cho h¾n còng biÕn mÊt , th­¬ng nh©n mua lao ®éng cña hä vµ t­íc quyÒn së h÷u , tr­íc hÕt lµ s¶n phÈm vµ ch¼ng bao l©u vÒ céng cô lao ®éng , hoÆc ®Ó l¹i c«ng cô Êy nh­ lµ mét ¶o ¶nh cña së h÷u nh»m rut bít chi phÝ cña b¶n th©n h¾n ” . DÇn dÇn , còng b»ng c¸ch Êy víi nh÷ng ngµnh ngÒ thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n , th­¬ng nh©n t¹o c«ng viÖc lµm th­êng xuyªn vµ biÕn nh÷ng c«ng viÖc phô cña hä thµnh c«ng viÖc chÝnh , sau ®ã n¾m chÆt hä vµ khu«n hä vµo nh÷ng c«ng viÖc kinh doanh cña h¾n nh­ nh÷ng ng­êi lµm thuª . Rèt cuéc , hä bÞ kÐo ra khái quª h­¬ng , ruéng v­ên cña m×nh vµ ®­îc tËp hîp l¹i trong c¸c ng«i nhµ lao ®éng – c¸c c«ng tr­êng thñ c«ng t­ b¶n chñ nghÜa . Nh­ vËy , qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ tõ ph­¬ng thøc kinh doanh cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá lªn ph­¬ng thøc kinh doanh t­ b¶n chñ nghÜa ®· diÔn ra víi sù tham gia ®¾c lùc cña t­ b¶n th­¬ng nghiÖp . Mét nÒn s¶n xuÊt mµ mäi thø tõ nguyªn liÖu t­ liÖu s¶n xuÊt ®Õn s¶n phÈm tiªu dïng ®Òu ®i vµo l­u th«ng , vµ do ®ã , ph¶i qua tay t­ b¶n th­¬ng nghiÖp thùc sù lµ m«i tr­êng cho c¸c nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp ra ®êi , ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh mét ph­¬ng thøc kinh doanh míi. 1.2.1.2- §èi v¬i t­ b¶n cho vay nÆng l·i . T­ b¶n tiÒn tÖ ho¹t ®éng ë thêi kú tiÒn sö cña chñ nghÜa t­ b¶n mang h×nh th¸i t­ b¶n cho vay nÆng l·i “ nã thÝch øng víi t×nh h×nh trong ®ã , nÒn s¶n xuÊt nhá cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n sèng b»ng lao ®éng cña m×nh vµ c¸c tiÓu chñ thñ c«ng chiÕn ®Þa vÞ chñ yÕu “ . Sù ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ lµm chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®· trë thµnh mét ®Þa bµn réng lín vµ ®Æc biÖt cña t­ b¶n cho vay nÆng l·i . Mét mÆt , mäi ®¶m phô b»ng tiÒn ph¶i nép theo kú h¹n nhÊt ®Þnh , dï ®ã lµ ®Þa t« , cèng n¹p , thuÕ m¸... ®Òu phÈi thanh to¸n b»ng tiÒn . MÆt kh¸c , do th­¬ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn , s¶n xuÊt hµng ho¸ ng¸y cµng phæ biÕn , thêi gian mua b¸n thanh to¸n ngµy cµng t¸ch dêi nhau th× cµng cÇn thiªt cã mét khèi l­îng tiÒn ®Ó thanh to¸n cho nh÷ng kú h¹n nhÊt ®Þnh . §ã lµ m¶nh ®Êt mµu mì ®Ó t­ b¶n cho vay nÆng l·i ph¸t triÓn vµ nã tham gia ®¾c lùc vµo viÖc lµm cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt h¸ng ho¸ nhá ngµy cµng m¾c nî nhiÒu h¬n , dÇn dÇn mÊt hÕt nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Î duy tr× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt b×nh th­êng cña hä . ë n¬i nµo mµ t­ liÖu s¶n xuÊt bÞ ph©n t¸n th× t­ b¶n cho vay nÆng l·i tËp trung ho¸ dÇn dÇn l¹i d­íi h×nh thøc cña c¶i b»ng tiÒn b»ng c¸ch x©m nhËp vµo cacs ngµnh s¶n xuÊt d­íi d¹ng cÇm cè vµ lµm chñ nî . Nã b¸m chÆt nh­ nh÷ng ký sinh trïng vµ rót hÕt søc lùc cña lo¹i ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµy , lµm cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt c¶u hä ngµy cµng co hÑp l¹i kh¸nh kiÒt vµ tan r·. Nã ®ãng vai trß nh­ lµ mét chÊt ph©n gi¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh , mét mÆt , tÝch luý t­ b¶n d­íi h×nh th¸i cña c¶i b»ng tiÒn vµ mÆt kh¸c , t¸ch ng­êi lao ®éng ra khái t­ liÖu s¶n xuÊt cña hä , tËp trung hä trong c¸c ng«i nhµ lao ®éng cña c«ng tr­êng thñ c«ng t­ b¶n chñ nghÜa . M¸c ®· chØ r»ng ; “Trong chõng mùc tÖ cho vay nÆng l·i gi÷ hai vai trß : mét lµ , nãi chung nã lµm cho nh÷ng tµi s¶n ®éc lËp bµng tiÒn ®­îc h×nh thµnh bªn c¹ch t­ b¶n th­¬ng nghiÖp ; hai lµ, nã chiÕm ®o¹t c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng , nghÜa lµ lµm cho nh÷ng ng­êi së h÷u bÞ ph¸ s¶n , mÊt hÕt t­ liÖu lao ®éng cò ,- trong chõng mùc ®ã , nã lµ ®ßn bÈy m¹nh mÏ ®Ó h×nh thµnh nh÷ng tiÒn ®Ò cña t­ b¶n c«ng nghiÖp “. Nh­ vËy , trong qu¸ tr×nh ph¸t tiÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , víi sù trî gióp cña t­ b¶n th­¬ng nghiÖp vµ t­ b¶n cho vay nÆng l·i , dùa trªn chÕ ®é tÝn dông ®ang ngµy cµng phæ biÕn, h×nh th¸i kinh doanh mét chñ ®· cã sù huyÓn biÕn vÒ chÊt tõ ph­¬ng thøc kinh doanh xÐ lÎ ruéng ®Êt vµ ph©n t¸n nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cña nh÷ng ng­êi t­ h÷u nhá sang ph­¬ng thøc kinh doanh theo lèi t­ b¶n chñ nghÜa b»ng qu¸ tr×nh tÝch tô , tËp trung ruéng ®Êt vµ t­ liÖu s¶n xuÊt vµo tay mét sè Ýt ng­êi . ChÕ ®é t­ h÷u cã ®­îc nhê lao ®éng c¶u b¶n th©n , g¸n chÆt ng­êi lao ®éng c¸ thÓ ®éc lËp víi nh÷ng diÒu kiÖn lao ®éng cña ng­êi ®ã ®· dÇn dÇn bÞ thay thÕ b»ng chÕ ®é t­ h÷u t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn lao ®éng lµm thuª . H×nh th¸i kinh doanh mét chñ ngµy cµng ph¸t triÓn theo nh÷ng quy luËt kinh tÕ néi t¹i cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa th× quy m« tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n ngµy cµng lín . Víi môc ®Ých kinh doanh lµ thu ®­îc lîi nhuËn ngµy cµng cao vµ bÞ chi phèi bëi hai cùc c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn , qu¸ tr×nh trªn ®· lµm cho c¸c t­ b¶n nhá lÇn lù¬t bÞ t­ b¶n lín ®¸nh b¹i vµ bÞ thu hót vµo tay nh÷ng kÎ chiÕn th¾ng. M¸c viªt :”ë n¬i nµy , t­ b¶n cã thÓ lín lªn tíi quy m« khæng lå ë trong tay mét ng­êi lµ v× ë n¬i kh¸c , nã ®· r¬i khái tay cña nhiÒu ng­êi riªng biÖt “ . Tuy nhiªn , cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng më réng , quy m« bu«n b¸n vµ s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i tËp trung t­ b¶n ngµy cµng lín , c¸ nhµ t­ b¶n c¸ biÖt kh«ng thÓ tù m×nh ®¸p øng ®­îc n÷a . Do ®ã , ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng tronh c¹nh tranh vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­îng , c¸c h×nh thøc kinh doanh chung vèn lÇn l­ît ra ®êi vµ ph¸t triÓn . H×nh th¸i kinh doanh mét chñ ngµy cµng rót khái nh÷ng ngµnh chñ yÕu vµ lïi dÇn vÒ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã cÊu t¹o h÷u c¬ thÊp , c¸c ngµnh n«ng nghiÖp , dÞch vô b¸n bu«n b¸n lÎ , cÇn Ýt vèn ®Çu t­ vµ thu håi vèn nhanh . 1.2.2-H×nh th¸i kinh doanh chung vèn . Nh­ phÇn trªn ®· ph©n tÝch , khi së h÷u ®· cã sù t¸ch biÖt vµ trë thµnh quyÒn chi phèi gi¸ trÞ nh»m t×m kiÕm mét gi¸ trÞ lín h¬n th× nã t×m thÊy chÕ ®é tÝn dông nh­ lµ mét ph­¬ng thøc ®Ó t¨ng thªm gi¸ trÞ , vµ do ®ã, duy chuyÓn së h÷u b»ng ®Çu t­ c¸c nguån vèn sang c¸c ®èi t­îng kinh doanh kh¸c nhau mµ kh«ng bÞ rµng buéc vµo mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh . Víi ®Æc tÝnh nµy vµ nhê sù ph¸t tiÓn cña chÕ ®é tÝn dông , qu¸ tr×nh x· héi ho¸ së h÷u ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn vµ ®ñ cho sù ra ®êi cña h×nh th¸i kinh doanh chung vèn . Viªc h×nh thµnh c¸c lo¹i h×nh kinh doanh chung vèn , xÐt vÒ mÆt lÞch sö ®ã lµ b­íc tiÕn ho¸ trong chÕ ®é tÝn dông tõ ph­¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay m­în sang ph­¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo gãp vèn . V× vËy , xÐt vÒ mÆt së h÷u , h×nh th¸i kinh doanh chung vèn lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn víi t­ c¸ch lµ sù chung vèn cña nhiÒu ng­êi cïng tham gia kinh doanh , cïng chia sÎ lîi nhuËn vµ rñi ro theo tØ lÖ vèn gãp . Trªn thùc tÕ , cã rÊt nhiÒu h×nh thøc vµ møc ®é chung vèn ®Ó kinh doanh trong th­¬ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp theo c«ng viÖc hoÆc giai ®o¹n nhÊt ®Þnh . ë ®©y chung ta chØ xem xÐt h×nh th¸i kinh doang chung vèn chñ yÕu nh­ mét giai ®o¹n qu¸ ®é ®Ó h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn . Trong lÞch sö , h×nh th¸i kinh doanh nµy cã hai lo¹i h×nh , ®ã lµ : hîp t¸c x· vµ c«ng ty chung vèn . 1.2.2.1- H×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· . §©y lµ h×nh th¸i kinh doanh cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá nh»m chèng l¹i qu¸ tr×nh tan r· vµ ph¸ s¶n cña hä tr­íc ph­¬ng thøc kinh doanh t­ b¶n chñ nghÜa . Sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é tÝn dông ®· thóc ®Èy nh÷ng h×nh thøc tù cÊp vèn cho nhau b»ng “ ch¬i hä “ s¬ khai chuyÓn thµnh c¸c hîp t¸c x· tÝn dông , nh»m chèng l¹i søc Ðp cña t­ b¶n cho vay mÆng l·i . T­¬ng tù , c¸c hîp t¸c x· cung tiªu còng lÇn lù¬t ra ®êi ®Ó chèng l¹i søc Ðp cña t­ b¶n th­¬ng nghiÖp . Tï chç thèng nhÊt vÒ vèn liÕng vÒ mua vµ b¸n s¶n phÈm , dÇn dÇn lo¹i h×nh hîp t¸c x· x©m nhËp vµo trong s¶n xuÊt h×nh thµnh lªn h×nh th¸i kinh doanh dîp t¸c x· nh­ lµ sù thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt : tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng vµ huy ®éng vèn . Trªn c¬ së gãp chung t­ liÖu s¶n xuÊt , vèn liÕng vµ søc lao ®éng , c¸c hîp t¸c x· tiÕn hµnh kinh doanh theo nguyªn t¸c tù nguyÖn , b×nh ®¼ng trong viÑc h­ëng lîi vµ chÞu rñi ro . §øng trªn m¶nh ®Êt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chÞu ¶nh hö¬ng ngµy cµng lín cña lèi kinh doanh t­ b¶n chñ nghÜa , h×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· ngµy cµng bÞ chi phèi bëi chÕ ®é tÝn dông do ph­¬ng thøc ®ã sinh ra vµ trë thµnh vËt phô thuéc vµo c¸c quan hÖ kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa . Thªm vµo ®ã , quy m« hîp t¸c x· víi mét nhãm nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá cïng chung vèn lµm ¨n nªn th­êng bã hÑp trong mét hoÆt ®éng kinh doanh nhÊt ®Þnh ; ho¹t ®éng cña hîp t¸c x· víi tÝnh chÊt tÈp thÓ tù nguyÖn lámg lÎo , Ýt chÊp nhËn m¹o hiÓm v× tr¸ch nhiÖm ph¸p lý v« h¹n cña x· viªn , nªn Ýt khi kinh doanh quy m« lín vµ ®Æt ®­îc thµnh c«ng lín; sù ph¸t triÓn chñ yÕu lµ ®ñ chèng ®ì sù c¹nh tranh cña t­ b¶n , vµ do ®ã , lu«n cã nguy c¬ tan vì mçi khi c«ng viÖc kinh doanh gÆp khã kh¨n . V× vËy , h×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· ngµy cµng lïi b­íc dÇn khái c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ chØ cßn trô ®­îc trong tiÓu thñ c«ng nghiÖp , n«ng nghiÖp vµ dÞch vô , ®¹i lý b¸n bu«n vµ b¸n lÎ . 1.2.2.2- C«ng ty chung vèn . Ngoµi h×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá cßn cã h×nh th¸i kinh doanh c«ng ty chung vèn cña c¸c nhµ t­ b¶n víi ba lo¹i h×nh phæ biÕn : c«ng ty d©n sù , c«ng ty hîp danh vµ c«ng ty hîp t­ ®¬n gi¶n . §Æc ®iÓm chung cña c¸c lo¹i h×nh c«nh ty nµy lµ gãp vèn thiªn vÒ th©n nh©n , tr¸ch nhiÖm ph¸p lý v« h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc gän nhÑ , ®¬n gi¶n . Trong ba lo¹i trªn , d¹ng c«ng ty hîp danh lµ phæ biÕn h¬n c¶ v× nã ho¹t ®éng d­íi h×nh th¸i c«ng ty th­¬ng m¹i c¶ vÒ ph¸p lý vµ h×nh thøc ; lo¹i c«ng ty d©n sù th­êng mang tÝnh chÊt gia ®×nh cïng qu¶ lý mét tµi s¶n hay mét nhãm nh÷ng ng­oõi cïng nghÒ nh­ n«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp ...; cßn lo¹i c«ng ty hîp t­ ®¬n gi¶n chØ giµnh cho tÇng líp cã vèn hïn l¹i cho mét ng­êi hay mét sè ng­êi cã chuyªn m«n vµ ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n ®øng ra kinh doanh . Trong thêi kú ®Çu cña sù ph¸t triÓn ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa khi mµ c¹nh tranh cßn ®ang thèng trÞ , th× sù ra ®êi cña c¸c lo¹i h×nh c«nh ty nµy lµ mét b­íc tiÕn cña chÕ ®é tÝn dông ®Ó ®øng v÷ng vµ chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh , còng nh­ gi¶m søc Ðp cña tÝn dông ng©n hµng vµ c¸c h×nh thøc vay m­în kh¸c . Tuy nhiªn , cµng vÒ sau nh÷ng h×nh thøc nµy cµng Ýt ®­îc ­a chuéng vµ th­a thít dÇn , nh­êng chç cho c¸c h×nh thøc c«ng ty v« danh vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n . Së dÜ c¸c h×nh thøc nµy ngµy cµng bÞ thu hÑp v× tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh«ng h¹n chÕ trong kinh doanh chung vèn lµm cho nã mang tÝnh m¹o hiÓm qu¸ cao , do ®ã , rÊt khã kh¨n trong viÖc huy ®éng sè vèn lín . Thªm n÷a , sù tån tai r»ng buéc cña nã hÕt søc láng lÎo dÔ bÞ gi¶i t¸n bÊt cø lóc nµo nÕu mét ng­êi chung vèn muèn rót lui , trong khi ®ã , vÒ mÆt ph¸p lý gÆp nhiªï khã kh¨n dÓ ®¶m b¶o duy tr× nã . TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ ®ã lµm cho nh÷ng h×nh thøc nµy ngµy nay cã xu hø¬ng thu vÒ nh÷ng ngµnh kinh doanh nhá trong n«ng nghiÖp , dÞch vô b¸n lÎ , ®¹i lý cho c¸c h·ng vµ th­êng lµ c¸c nhãm cã tÝnh chÊt gia ®×nh . Víi nh÷ng bÊt lîi trªn h×nh th¸i kinh doanh chung vèn chØ tån t¹i trong mét giai ®o¹n ng¾n cña sù ph¸t triÓn vµ ngµy cµng nh­êng chç cho c¸c h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn d­íi hai h×nh thøc : c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn . 1. 2 .3 -H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn . Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña chÕ ®é tÝn dông ®· gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tËp trung t­ b¶n b»ng viÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn c¸c lo¹i vèn , t¨ng nhanh quy m« s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa . Víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ®· lµm cho ho¹t tÝn dông chuyÓn biÕn mét c¸ch c¬ b¶n . qui m« vµ nhÞp ®é c¸c viÖc giao dÞch còng nh­ huy ®éng vèn ®Òu t¨ng th× uy lùc cña tÝn dông ngµy cµng më réng . cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng nghiÖp thÕ giíi , qui m« tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt cña t­ b¶n c«ng nghiÖp t¨ng lªn , ngoµi c¸c lo¹i kú phiÕu th­¬ng nghiÖp , th«ng qua ng©n hµng , ®· h×nh thµnh vµ l­u th«ng c¸c lo¹i chøng kho¸n cã gi¸ kh¸c nh­ cæ phiÕu , hèi phiÕu , tr¸i phiÕu tÝn phiÕu kho b¹c ... TÝn dông vµ ng©n hµng ngµy cµng më réng vµ ¨n s©u vµo trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh th× c¸c lo¹i chøng kho¸n nµy ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cÊu thµnh mét thÞ tr­êng mµ lóc ®Çu cã nh÷ng kÎ m«i giíi , ®Çu c¬ tranh thñ kiÕm lêi , cho ®Õn khi h×nh thµnh c¸c së giao dÞch , trong ®ã c¸c ng©n hµng ®ãng vai trß chÝnh . Nh­ vËy , sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é tÝn dông ®· t¹o c¬ së cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng vèn ®Çu t­ vµ th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®· gãp phÇn t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi c¸c c«ng ty cæ phÇn . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· gióp cho c¸c c«ng ty më réng vµ x©m nhËp ngµy cµng m¹nh mÏ ra hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa . Cã thÓ nãi , thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ trung t©m ph¶n ¸nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i vay m­în chñ yÕu qua ng©n hµng hoÆc chung vèn sang huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh . c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù phån vinh cña thÞ tr­êng nµy . §æi l¹i , sù thÞnh v­îng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn sinh s«i n¶y në . Ngay tõ thêi kú ph¸t triÓn ban ®Çu cña së giao dÞch vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n , ¡ngghen ®· nhËn ®Þnh :”Ngµy nay ,së giao dÞch cã mét tÇm quan träng lín h¬n nhiÒu vµ ngµy cµng t¨ng ; nh÷ng sù thay ®æi Êy , trong sù ph¸t triÓn vÒ sau cña chóng , cã xu thÕ tÝch tô vµo tay nh÷ng nhµ giao dÞch chøng kho¸n toµn bé nÒn s¶n xuÊt vµ toµn bé l­u th«ng-c¶ nh÷ng ph­¬ng tiÖn giao th«ng liªn l¹c còng nh­ chøc n¨ng trao ®æi ; nh­ vËy , së giao dÞch trë thµnh ng­êi ®¹i biÓu næi bËt nhÊt cña nÒn s¶n t­ b¶n chñ nghÜa “. Sù më réng cña thÞ tr­êng thÕ giíi b»ng viÖc chinh phôc c¸c thuéc ®Þa lµm cho khèi l­îng tÝn dông ®­îc huy ®éng theo ph­¬ng thøc truyÒn thèng ngµy cµng kh«ng ®¸p øng ®ñ so víi yªu cÇu t¨ng nhanh vÒ qui m« th­¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt . T×nh h×nh ®ã ®· khiÕn cho c¸c h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn trong th­¬ng m¹i vµ ng©n hµng lÇn l­ît ra ®êi nh­ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn tÝn dông th­¬ng nghiÖp vµ tÝn dông ng©n hµng . Nhê ®ã nã ®· t¹o ra c¬ së tÝn dông cÇn thiÕt cho sù h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mµ tr­¬c hÕt lµ cac ngµnh cÇn khèi l­îng vèn ®Çu t­ lín nh­ chÕ t¹o m¸y , ®­êng s¾t ho¸ chÊt , khai kho¸ng . Cã thÓ nãi , chÕ ®é tÝn dông d­a trªn sù ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hÇng cæ phÇn vµ cã sù tiÕp søc cña c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i cæ phÇn ®· duy tr× ®­îc sù ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ gãp phÇn thóc ®Èy c¸c c«ng ty cæ phÇn trong c¸c c«ng nghiÖp ra ®êi , ho¹t ®éng , ph¸t triÓn . Do cã nh÷ng ­u ®iÓm cña nã ,h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®· lÇn l­ît chiÕm lÜnh hÕt ngµnh nay ®Õn ngµnh kh¸c , tõ lÜnh vùc nµy sang lÜnh vùc kh¸c . vµo thêi ®¹i cña m×nh , Angghen ®· nhËn xÐt :víi tèc ®é tÝch luü ngµy cµng t¨ng vµ c¸c t­ b¶n c¸ biÖt kh«ng thÓ sö dông hÕt vµo c«ng viÖng kinh doanh cña m×nh , cïng víi l­îng t­ b¶n tiÒn tÖ ®­îc gi¶i phãng do ®¸m ng­êi thùc lîi t¨ng lªn , th× hiÖn nay “ ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i nµo tr­íc ®©y ch­a cã , ng­êi ta ®Òu lËp ra c¸c h×nh thøc míi ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn,lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n , cßn tr¸ch nhiÖm cña c¸c cæ ®«ng tr­íc ®©ylµ v« h¹n th× nay Ýt nhiªï ®­îc gi¶m bít ” . Ang ghen viÕt tiÕp : “ do ®ã , c«ng nghiÖp dÇn dÇn biÕn thµnh nh÷ng c«ng ty cæ phÇn . LÇn l­ît hÕt ngµnh nµy ®Õn ngµnh kh¸c ph¶i chÞu sè phËn ®ã . Tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp s¾t , ngµnh hiÖn nay cÇn nh÷ng kho¶n ®Çu t­ khæng lå . Råi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ chÊt , còngnh­ ngµnh chÕ t¹o m¸y mãc “ ... “H·ng c¸ thÓ th«ng th­êng ngµy cµng chØ lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ nh»m ®­a xÝ nghiÖp tíi mét tr×nh ®é ®ñ lín ®Ó trªn c¬ së xÝ nghiÖp ®ã mµ thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn “ ... “ ®èi víi nh÷ng h·ng bu«n lÎ còng ®Òu nh­ thÕ ” ... “ hµng lo¹t ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan tÝn dông míi , hÕt th¶y ®Òu ë c«ng ty cæ phÇn cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n . C¶ ®Õn nh÷ng ng©n hµng cò còng ®­îc tæ thµnh c«ng ty cæ phÇn ” ... “ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp còng vËy . C¸c ng©n hµng ph¸t triÓn kh«ng thÓ t­ëng t­îng ®­îc , ngµy cµng trë thµnh nh÷ng chñ nî cÇm cè ; cïng víi nh÷ng cæ phiÕu cña chóng , quyÒn së h÷u tèi cao vÒ ruéng ®Êt ®· chuyÓn vµo tay së giao dÞch vµ ®iÒu ®ã còng diÔn ra víi møc ®é lín h¬n khi ruéng ®Êt r¬i vµo tay bän chñ nî ” ... “tiÕp n÷a mäi kho¶n ®Çu t­ t­ b¶n n­íc ngoµi ®Òu tiÕn hµnh d­íi h×nh thøc cæ phÇn “ ... “råi ®Õn viÖc khai th¸c thuéc ®Þa . Ngµy nay viÖc nµy lµ mét chi nh¸nh thùc sù cña së giao dÞch “. NÕu sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n ®­îc h×nh dung lµ qu¸ tr×nh tÝch luü vèn vµ më réng dÇn b¾t ®Çu tõ th­¬ng nghiÖp , sau ®ã c«ng nghiÖp nhÑ vµ n«ng nghiÖp , råi v­¬n sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng , th× cã thÓ nãi r»ng h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn lµ bµ ®ì cho sù ra ®êi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng . T­¬ng øng víi b­íc chuyÓn ®ã lµ sù h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn t­ b¶n tµi chÝnh víi t­ c¸ch lµ sù x©m nhËp b»ng c¸c cæ phÇn cña t­ b¶n ng©n hµng vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ ®ã còng lµ thêi kú c¹nh tranh tù do ®· lïi vµo dÜ v·ng , thay vµo ®ã lµ sù ®éc quyÒn cña t­ b¶n tµi chÝnh víi c¸c tËp ®oµn c«ng ty mang h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn . C¸c tæ chøc c«ng ty d­íi d¹ng tê rít , c«ng xoãc xi om . . . lÇn l­ît ra ®êi ngµy cµng th©u tãm vµo tay m×nh hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ . Sù ph¸t triÓn nµy ®ßi hái nhµ n­íc ngµy cµng ph¶i tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ b»ng c¸c ®¹o luËt vÒ th­¬ng m¹i , tæ chøc c«ng ty , thuÕ kho¸ tiÒn tÖ , vµ lËp ra khu kinh tÕ nhµ n­íc nh»m duy tr× sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ , gãp n©ng cao vÞ thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi . Tr¶i qua thêi gian , h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn , ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng ho¸ . Cã thÓ nãi c«ng ty cæ phÇn lµ mét ph¸t minh quan träng nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn c¸c h×nh th¸i tæ ch­c doanh nghiÖp kÓ tõ cuéc c¸ch m¹ng trong c«ng nghiÖp cña chñ nghÜa t­ b¶n , chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ s¶n phÈm thô ®éng cña sù phÊt triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.3- Sù cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp th­êng m¹i nhµ n­íc . C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn , h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ hÕt søc phong phó vµ ®a d¹ng , trong ®ã phæ biÕn vµ quan träng nhÊt lµ c«ng ty cæ phÇn . §èi víi n­íc ta cho ®Õn nay ch­a xuÊt hiÖn c«ng ty cæ phÇn v× nÒn kinh tÕ cña chóng ta tr­íc ®©y kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng . Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y §¶ng ta dÉ khëi x­íng vµ l·nh ®¹o c«ng cuéc ®æi míi nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc . Qu¸ tr×nh ®ã , mét mÆt t­êng b­íc lµm n¶y sinh nhu cÇu thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn trong nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh ; mÆt kh¸c , t¹o ra m«i tr­êng cho c¸c c«ng ty nãi chung vµ c«ng ty cæ phÇn míi nãi riªng cã thÓ ra ®êi , ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn . Nh­ng còng thÊy r»ng , nhu cÇu vµ m«i tr­êng ®ã míi h×nh thµnh vµ dÜ nhiªn lµ ch­a hoµn h¶o .Trong giai ®o¹n hiÖn nay ë n­íc ta , c¸c nhµ doanh mghiÖp dï thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nµo còng ®Òu cã suy nghÜ t×m ra cho m×nh mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ thÝch hîp ch¼ng nh÷ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tr­íc m¾t , mµ cßn h¬n n÷a , cßn chuÈn bÞ cho nh÷ng b­íc ph¸t triÓn tiÕp theo . Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn nay cña n­íc ta , cÇn thiÕt ph¶i cã h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cô thÓ lµ viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i nhµ n­íc . HiÖn nay thiÕu “vèn” ®ang lµ vÊn dÒ gay cÊn dèi víi hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc ta . Nhu cÇu më réng thÞ tr­êng , ®æi míi c«ng nghÖ ®Òu ®ßi hái nh÷ng nguån vèn to lín vµ kÞp thêi . Trong khi c¸c nguån vèn tõ ng©n s¸ch rÊt Ýt , nguån vay tõ ng©n hµng kh«ng nh÷ng bÞ h¹n chÕ vÒ l·i xuÊt vµ thêi gian , mµ cßn kÌm theo nh÷ng thñ tôc phøc t¹p lµm cho nhiÒu khi hoµn tÊt ®­îc nh÷ng thñ tôc vay vèn th× c¬ héi kinh doanh kh«ng cßn ; vèn tõ tÝch luü t¨ng lªn hÕt søc chËm , kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh. 1.3.2-ThÞ tr­êng n­íc ta ®ang ngµy cµng më réng , mäi kªnh giao l­u hµng ho¸ dÞch vô ®ang ®­îc khai th«ng , lîi nhuËn siªu ng¹ch do ®ã cã xu hø¬ng gi¶m , vµ tû xuÊt lîi nhuËn b×nh quaan dang tõng b­íc xuÊt hiÖn . Trong ®iÒu kiÖn ®ã , ­u thÕ sÏ thuéc vÒ c¸c nhµ kinh doanh cã lîi thÕ vÒ vèn .Kinh nghiÖm cña ng­êi x­a cho thÊy “ bu«n tµi kh«ng b»ng dµi vèn “. “Bu«n tµi” tuy cã mét vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña ®ång vèn , nh­ng bu«n tµi ph¶i ®i ®«i víi dµi vèn . Gi¶i ph¸p c¬ b¶n cho vÊn ®Ò vèn hiÖn nay lµ ph¶i huy ®éng vèn trong nh©n d©n . C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ r©t thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ® 1.3.3- ThÞ tr­êng tù do ®· chøa ®ùng v« sè nh÷ng rñi ro , bÊt tr¾c , ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng lÜnh vùc høa hÑn thu ®­îc lîi nhuËn cao . viÖc ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghÖ cao sÏ cã kh¶ n¨ng cho lîi nhuËn lín nh­ng ®ång thêi møc ®é rñi ro cñng kh«ng ph¶i lµ nhá .V× vËy , nÕu chØ mét hai ®¬n vÞ tham gia ®Çu t­ vµo ®ã sÏ gÆp khã kh¨n vÒ vèn ,vµ mét khi nÕu kh«ng may gÆp rñi ro th× hËu qu¶ còng hÕt søc nghiªm träng . ChÝnh ®iÒu ®ã ®· lµm cho c¸c nhµ kinh doanh do dù . Nh­ng nÕu ë ®©y kh«ng ph¶i mét vµi nhµ ®Çu t­ mµ lµ nhiÒu ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n chung vèn , ®ån thêi huy ®éng ®­îc nhiÒu nguån vèn nhá lÎ trong x· héi , th× c¸c nhµ doanh nghiÖp sÏ m¹nh d¹n ®Çu t­ . Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ suy cho cïng ®Òu phô thuéc vµo con ng­êi .Th¸i ®é øng xö cña ng­êi l¹i phô thuéc rÊt lín vµo lîi Ých kinh tÕ . Trong lîi Ých kinh tÕ , cã lîi Ých chung vµ lîi Ých riªng .Nh­ng nh­ C¸c M¸c nãi :”lîi Ých chung tån t¹i trong hiÖn thùc nh­ lµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng c¸ nh©n tham gia ph©n c«ng lao ®éng x· héi “( C¸c M¸c hÖ t­ t­ëng §øc ) . nh­ vËy , chØ cã thÓ t¹o ra ®éng lùc kinh tÕ cho mäi thµnh viªn cña mét doanh nghiÖp nhµ n­íc khi lîi Ých riªng cña hä “phô thuéc” vµo lîi Ých chung cña doanh nghiÖp , vµ ng­îc l¹i . C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ cã kh¶ n¨ng hiÖn thùc ho¸ sù “phô thuéc “ lÉn nhau gi÷a lîi Ých c¶u doanh nghiÖp víi lîi Ých cña c¸c thµnh viªn khi hä cã cæ phÇn trong ®ã . Cæ ®«ng ho¸ c«ng nh©n viªn chøc , c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh sÏ xo¸ bá ®­îc th¸i ®é thê ¬ thiÕu tr¸ch nhiÖm ®èi víi vËn mÖnh cña doanh nghiÖp . MÆt kh¸c , víi t­ c¸ch lµ cæ ®«ng , c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn sÏ nh©n danh ®ång së h÷u cña doanh nghiÖp ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i mäi hµnh vi lµm ph­¬ng h¹i tíi lîi Ých cña doanh nghiÖp . Trong c¸c ®¬n vÞ kinh ttÕ quèc doanh nh­ hiÖn nay , khã t¹o ra mét tinh thÇn nh­ vËy , bëi v× tõ gi¸m dèc ®Õn c«ng nh©n , vÒ thùc chÊt ®Òu lµ ng­êi lµm thuª cho nhµ n­íc . Khi doanh nghiÖp cã l·i , ng­êi ta cã thÓ ngÊm ngÇm chia nhau , nh­ng khi thua lç ch¼ng ai t._.