Một số vấn đề pháp lý về hợp đồng bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu chuyên chở bằng đường biển

ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¶o hiÓm hµng ho¸ Tõ nhiÒu n¨m nay, b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®­êng biÓn lµ mét trong nh÷ng dÞch vô träng yÕu trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ v× b¶o hiÓm cung cÊp sù b¶o vÖ cho hµng ho¸ tr­íc nh÷ng tæn thÊt lu«n th­êng xuyªn ®e do¹ c¸c hµnh tr×nh hµng h¶i, b¶o toµn vèn cho c¸c nhµ kinh doanh ngo¹i th­¬ng vµ nhê thÕ më réng ph¹m vi kinh doanh cña hä. B¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®­êng biÓn lµ mét nghiÖp vô kinh doanh quèc tÕ cã tÝnh chÊt tin cËy, æn ®Þnh vµ an toµn gi÷a c¸c bªn h÷u quan trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, còng nh­ víi ng­êi vËn chuyÓn vµ ng©n hµng. Ngoµi ra b¶o hiÓm còng chÝnh lµ mét ho¹t ®éng xuÊt khÈu v« h×nh rÊt quan träng trong nÒn ngo¹i th­¬ng quèc gia, c¹nh tranh rÊt cao, nã cßn lµ mét c«ng cô tµi chÝnh cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kü thuËt vËn t¶i biÓn, b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®­êng biÓn còng cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn liªn tôc. Tuy nhiªn, b¶o hiÓm hµng ho¸ lµ mét nghiÖp vô truyÒn thèng l©u ®êi nhÊt vµ lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng hÕt søc phøc t¹p. 1.1 §èi t­îng cña b¶o hiÓm Trong hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n nãi chung bao giê còng ph¶i cã mét tµi s¶n hoÆc mét vËt thÓ dÔ bÞ ®e do¹ bëi c¸c rñi ro, tµi s¶n hay vËt thÓ ®ã ®­îc gäi lµ "®èi t­îng b¶o hiÓm". Theo LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 (Marine Insurance Act - 1906) mét ®¹o luËt ®· ®­îc nhiÒu n­íc thõa nhËn lµ tiªu chuÈn ph¸p lý quèc tÕ cho ngµnh b¶o hiÓm hµng h¶i trªn thÕ giíi th× hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i ®­îc ®Þnh nghÜa lµ "mét hîp ®ång trong ®ã ng­êi b¶o hiÓm nhËn båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm nh÷ng tæn thÊt hµng h¶i theo c¸ch thøc vµ møc ®é ®· ®­îc hai bªn tho¶ thuËn trªn hîp ®ång, nghÜa lµ c¸c hËu qu¶ tæn thÊt cña hµnh tr×nh hµng h¶i" (§iÒu 1). §iÒu 3 - LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 quy ®Þnh râ ®èi t­îng cña hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i lµ nh÷ng hµnh tr×nh hµng h¶i hîp ph¸p vµ ®Þnh nghÜa hµnh tr×nh hµng h¶i lµ; - Tµu, hµng ho¸ hay c¸c ®éng s¶n kh¸c ë trong t×nh thÕ cã thÓ bÞ ®e do¹ bëi rñi ro hµng h¶i. - ViÖc thu c­íc phÝ vËn t¶i, hoa hång, tiÒn l·i, hay c¸c chi phÝ cã thÓ bÞ hiÓm nguy khi tµu vµ hµng ho¸ bÞ ®Æt trong t×nh thÕ cã thÓ bÞ ®e do¹ bëi rñi ro hµng h¶i. - Tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng­êi thø ba cña chñ tµu, chñ hµng hay ng­êi nµo ®ã cã quyÒn lîi hay tr¸ch nhiÖm trªn tµu hay hµng ho¸ ®ã. VÝ dô ng­êi chuyªn chë ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ ®¶m nhËn chuyªn chë, ng­êi thuª tµu cã tr¸ch nhiÖm trong thêi gian hîp ®ång. Theo ®iÒu 573 Bé luËt D©n sù ViÖt Nam quy ®Þnh: "§èi t­îng b¶o hiÓm bao gåm con ng­êi, tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt." §iÒu 201.1 quy ®Þnh "§èi t­îng b¶o hiÓm hµng h¶i cã thÓ lµ bÊt kú quyÒn lîi vËt chÊt nµo liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng hµng h¶i mµ cã thÓ quy ra tiÒn, bao gåm; tµu biÓn, hµng ho¸, tiÒn c­íc vËn chuyÓn, tiÒn c«ng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, tiÒn thuª tÇu, tiÒn thuª - mua tÇu, tiÒn l·i ­íc tÝnh cña hµng ho¸, c¸c kho¶n hoa hång, chi phÝ tæn thÊt chung, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c kho¶n tiÒn ®­îc ®¶m b¶o b¨ng tµu, hµng ho¸ hoÆc tiÒn c­íc vËn chuyÓn." Trong b¶o hiÓm hµng ho¸ "®èi t­îng b¶o hiÓm" nãi chung lµ hµng ho¸ vµ ®­îc ®Þnh nghÜa trong Phô b¶n thø nhÊt, môc 17 phÇn quy t¾c gi¶i thÝch ®¬n b¶o hiÓm cña LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 cã ghi râ tõ "hµng ho¸" cã nghÜa lµ hµng ho¸ víi tÝnh chÊt th­¬ng m¹i vµ kh«ng bao gåm ®å ®¹c c¸ nh©n hay l­¬ng thùc dù tr÷ ®Ó dïng trªn tµu. NÕu kh«ng cã tËp qu¸n tr¸i ng­îc hµng ho¸ chë trªn boong vµ sóc vËt kh«ng thÓ gäi chung lµ hµng ho¸". §iÒu 90 - LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 ®Þnh nghÜa thªm vÒ hµng ho¸ nh­ sau: "®éng s¶n cã nghÜa lµ mäi tµi s¶n h÷u h×nh ngoµi con tµu vµ bao gåm c¶ tiÒn b¹c vµ nh÷ng chøng kho¸n cã gi¸ trÞ vµ c¸c tµi liÖu kh¸c". §iÒu 16.3 LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 cã quy ®Þnh râ gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña hµng ho¸ lµ tµi s¶n b¶o hiÓm lóc ban ®Çu (gi¸ gèc) céng víi nh÷ng chi phÝ vÒ viÖc xÕp hµng vµ nh÷ng chi phÝ vÒ b¶o hiÓm ®èi víi toµn bé tµi s¶n. §iÒu 1.c - Quy t¾c Hague 1924 còng ®Þnh nghÜa " hµng ho¸ gåm tµi s¶n, ®å vËt, hµng ho¸ vµ vËt phÈm c¸c lo¹i, ngo¹i trõ sóc vËt sèng vµ hµng ho¸ theo hîp ®ång chuyªn chë ®­îc khai lµ xÕp trªn boong vµ thùc sù ®­îc chë nh­ thÕ ". Theo quy ®Þnh cña LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 th× ®èi t­îng b¶o hiÓm ph¶i ®­îc chØ ®Þnh râ trªn ®¬n b¶o hiÓm, tÝnh chÊt vµ ph¹m vi quyÒn lîi cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm (toµn thÓ hay bé phËn). §iÒu 26 - ChØ ®Þnh ®èi t­îng b¶o hiÓm: 1- Tªn ®èi t­îng b¶o hiÓm ph¶i ®­îc miªu t¶ trong ®¬n b¶o hiÓm hµng h¶i mét c¸ch râ rµng hîp lý. 2- TÝnh chÊt vµ møc ®é quyÒn lîi cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®èi víi ®èi t­îng b¶o hiÓm kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ghi râ trªn ®¬n b¶o hiÓm. 3- NÕu ®¬n b¶o hiÓm miªu t¶ ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn chung th× ®¬n b¶o hiÓm ®ã sÏ ®­îc gi¶i thÝch ®Ó ¸p dông vµo nh÷ng ®èi t­îng mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm dù kiÕn sÏ b¶o hiÓm. 4- ¸p dông môc nµy ph¶i chó ý ®Õn mét tËp qu¸n chi phèi viÖc chØ ®Þnh ®èi t­îng b¶o hiÓm". VÒ néi dung, nh×n chung c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng b¶o hiÓm cña Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam kh«ng cã g× kh¸c biÖt lín so víi LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh. §iÒu 200.1- Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam 1990 ®Þnh nghÜa " Hîp ®ång b¶o hiÓm Hµng h¶i lµ hîp ®ång ®­îc ký kÕt gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm theo ®ã ng­êi b¶o hiÓm thu phÝ b¶o hiÓm do ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tr¶ vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc ng­êi b¶o hiÓm båi th­êng tæn thÊt cña ®èi t­îng b¶o hiÓm do c¸c rñi ro hµng h¶i g©y ra theo møc ®é vµ ®iÒu kiÖn tho¶ thuËn víi ng­êi b¶o hiÓm". 1.2 C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña b¶o hiÓm hµng h¶i. 1.2.1 QuyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm QuyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm lµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn trong bèn nguyªn t¾c c¬ b¶n cu¶ b¶o hiÓm Hµng h¶i: quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm, trung thùc tèi ®a, båi th­êng vµ thÕ quyÒn. Theo LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i 1906 cña Anh sÏ lµ vi ph¹m nÕu ng­êi nµo thùc hiÖn mét hîp ®ång b¶o hiÓm mµ kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm trªn ®èi t­îng b¶o hiÓm hoÆc kh«ng dù kiÕn hîp lý ®Ó tiÕp nhËn quyÒn lîi Êy. §iÒu 5 - LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 ®Þnh nghÜa quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm nh­ sau: 1- Theo nh÷ng quy ®Þnh cña luËt nµy, ng­êi cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm lµ ng­êi liªn quan ®Õn mét hµnh tr×nh ®­êng biÓn. 2- Mét ng­êi ®­îc coi lµ liªn quan ®Õn mét hµnh tr×nh ®­êng biÓn khi Êy cã liªn quan hîp ph¸p hoÆc c«ng b»ng ®èi víi hµnh tr×nh hoÆc bÊt cø tµi s¶n cã thÓ b¶o hiÓm nµo chÞu rñi ro trong hµnh tr×nh ®ã mµ theo ®ã ng­êi Êy cã thÓ h­ëng lîi nÕu tµi s¶n cã thÓ b¶o hiÓm Êy ®­îc an toµn hay vÒ ®­îc ®Õn bÕn ®óng h¹n, hoÆc cã thÓ bÞ thiÖt h¹i nÕu tµi s¶n ®ã bÞ tæn thÊt hay tæn h¹i, hay bÞ cÇm gi÷ hoÆc thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt ®ã". Tãm l¹i ng­êi chÞu thiÖt h¹i vÒ mÆt tµi chÝnh mét khi ®èi t­îng b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt ®­îc coi lµ "ng­êi cã quyÒn lîi b¶o hiÓm" quyÒn lîi cña ng­êi nµy sÏ bÞ ph­¬ng h¹i nÕu ®èi t­îng b¶o hiÓm bÞ tæn thÊt vµ ng­îc l¹i sÏ ®­îc b¶o ®¶m khi an toµn. Kh¸c c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c, theo hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm khi tiÕn hµnh b¶o hiÓm, tuy nhiªn hä ph¶i cã dù tÝnh hîp lý vÒ viÖc tiÕp nhËn quyÒn lîi Êy. Tham chiÕu vô Andersen kiÖn Morice (1876) hµng ho¸ lµ g¹o ®· ®­îc b¶o hiÓm bëi ng­êi mua hµng, trong hîp ®ång mua b¸n cã quy ®Þnh lµ tµi s¶n ®­îc chuyÓn giao khi toµn bé hµng ho¸ ®· ®­îc xÕp lªn tµu. Tæn thÊt cña hµng ho¸ khi míi cã ba phÇn t­ hµng ®­îc xÕp lªn tµu ®· ®­îc toµ quyÕt r»ng ng­êi mua kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm. Ng­îc l¹i trong vô Colonial Insurance Company (1886) khi hîp ®ång mua b¸n quy ®Þnh r¼ng rñi ro ®­îc chuyÓn giao cho ng­êi mua khi hµng ho¸ ®­îc xÕp lªn tµu th× tõng phÇn cña hµng ho¸ lµ lóa m× ®Òu ®­îc b¶o hiÓm khi nã ®· ®­îc bèc lªn tµu. Tuy nhiªn, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm vµo thêi ®iÓm cã tæn thÊt, ®iÒu nµy ®· ®­îc quy ®Þnh bëi ®iÒu 6 cña LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906. §Ó tr¸nh ngé nhËn, vÊn ®Ò nµy còng ®­îc Ên ®Þnh râ trong ®iÒu 11 cña §iÒu kho¶n Häc héi b¶o hiÓm hµng ho¸ (Institute Cargo Clauses - ICC 1982) - §iÒu kho¶n quyÒn lîi b¶o hiÓm: 1- §Ó cã thÓ ®ßi båi th­êng theo ®¬n b¶o hiÓm nµy, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i cã quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm ®èi víi ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm vµo thêi gian x¶y ra tæn thÊt. 2- Víi ®iÒu kiÖn ph¶i theo 11.1 trªn ®©y, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ cã quyÒn ®ßi båi th­êng cho nh÷ng tæn thÊt ®­îc b¶o hiÓm x¶y ra trong thêi gian b¶o hiÓm nµy cã hiÖu lùc, dï cho tæn thÊt nµy x¶y ra tr­íc khi hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc ký kÕt, trõ khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm lµ cã tæn thÊt mµ ng­êi b¶o hiÓm th× ch­a hay biÕt". §iÒu kho¶n 11.2 liªn quan ®Õn mét tËp qu¸n ®Æc biÖt ®· cã tõ l©u ®­îc gäi lµ "tæn thÊt hay kh«ng tæn thÊt" ®­îc ®Ò cËp ®Õn t¹i Quy t¾c gi¶i thÝch ®¬n b¶o hiÓm sè 1 - Phô b¶n LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh, theo ®ã ®¬n b¶o hiÓm ®¶m b¶o nh÷ng tæn thÊt ®­îc b¶o hiÓm x¶y ra cho hµng ho¸ b¾t ®Çu ®­îc vËn chuyÓn tr­íc khi thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm vµ hµng ho¸ ®· bÞ tæn thÊt v× nh÷ng rñi ro ®­îc b¶o hiÓm mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng biÕt vµo lóc thùc hiÖn b¶o hiÓm. HiÖu lùc cña ®iÒu kho¶n nµy lµm cho ®¶m b¶o cña hîp ®ång ®­îc ký vµo lóc hµnh tr×nh ®· b¾t ®Çu cã hiÖu lùc håi tè tõ khi b¾t ®Çu hµnh tr×nh. Trªn thùc tÕ th× khi hµng ho¸ ®· ®­îc vËn chuyÓn víi hµng ngµn container hay víi hµng chôc ngµn tÊn hµng trªn mét con tµu th× viÖc ng­êi b¶o hiÓm ph¸t hiÖn ra hµng ho¸ cña m×nh bÞ tæn thÊt sau khi ®· ®­îc vËn chuyÓn ®Ó tiÕn hµnh trôc lîi b¶o hiÓm lµ ®iÒu khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, trõ nh÷ng rñi ro lín ®­îc c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®­a tin nh­ng ®iÒu ®ã l¹i rÊt dÔ bÞ ph¸t hiÖn ra. Khi cã khiÕu n¹i thuéc ®¬n b¶o hiÓm, ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ buéc ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i chøng minh quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm cña m×nh trªn ®èi t­îng b¶o hiÓm vµo thêi ®iÓm x¶y ra tæn thÊt vµ nÕu kh«ng chøng minh ®­îc th× khiÕu n¹i ®ßi båi th­êng kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. §èi víi hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn, tÊt nhiªn chñ hµng ph¶i cã mét quyÒn lîi cã thÓ b¶o hiÓm, ngoµi ra còng víi hµng ho¸ ®ã tån t¹i nh÷ng lo¹i quyÒn lîi kh¸c còng cã thÓ ®em ra b¶o hiÓm: (1) L·i ­íc tÝnh: NÕu hµng ®Õn bÕn an toµn chñ hµng cã thÓ b¸n l« hµng ®ã víi dù tÝnh cã l·i. L·i nµy ®­îc gäi lµ "l·i ­íc tÝnh" vµ th­êng céng thªm vµo chÝnh sè tiÒn b¶o hiÓm hµng ho¸, møc Ên ®Þnh lµ 10% gi¸ trÞ CIF. (2) ThuÕ nhËp khÈu: NÕu hµng ho¸ bÞ tæn thÊt toµn bé trªn ®­êng vËn chuyÓn th× ng­êi nhËp khÈu ®­îc miÔn thuÕ. NÕu ®Õn c¶ng, hµng nhËn chØ bÞ tæn thÊt bé phËn ng­êi nhËp khÈu sÏ kh«ng ®­îc miÔn thuÕ theo tû lÖ hµng h­ háng, trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp ®ã ®Òu ph¶i nép thuÕ ®Çy ®ñ. Do ®ã thuÕ còng cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm mµ chÝnh ng­êi nhËp khÈu cã quyÒn lîi trong ®ã cÇn b¶o hiÓm. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ®­îc båi th­êng phÇn quyÒn lîi nµy phÇn thuÕ nhËp khÈu ph¶i ®­îc kª khai râ trong giÊy yªu cÇu b¶o hiÓm vµ thÓ hiÖn trªn ®¬n b¶o hiÓm. (3) Gi¸ trÞ t¨ng thªm: NÕu gi¸ hµng trªn thÞ tr­êng t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong khi vËn chuyÓn, vµ hµng ho¸ bÞ mÊt hoÆc vÒ tíi bÓn trong tr¹ng th¸i bÞ h­ háng th× ng­êi nhËn hµng cã thÓ bÞ thÊt thu vÒ kho¶n trÞ gi¸ t¨ng thªm cña hµng ho¸. §Ó tr¸nh tæn thÊt Êy, trÞ gi¸ t¨ng thªm ®ã cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm riªng rÏ kh«ng n»m trong b¶o hiÓm gèc. §Ó ¸p dông ®iÒu nµy ICC 1982 - ®iÒu 14 quy ®Þnh vÒ "§iÒu kho¶n trÞ gi¸ t¨ng thªm": 14.1 NÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ký kÕt bÊt kú hîp ®ång b¶o hiÓm nµo vÒ trÞ gi¸ t¨ng thªm cho hµng ho¸ ®· ®­îc b¶o hiÓm th× trÞ gi¸ tho¶ cña hµng ho¸ ph¶i ®­îc coi nh­ ®· gia t¨ng tíi tæng sè tiÒn cña b¶o hiÓm nµy céng víi sè tiÒn b¶o hiÓm vÒ trÞ gi¸ gia t¨ng… 14.2 Tr­êng hîp b¶o hiÓm nµy, b¶o hiÓm trÞ gi¸ t¨ng thªm ph¶i ¸p dông ®iÒu kho¶n sau ®©y: Gi¸ trÞ tho¶ thuËn cña hµng ho¸ ph¶i ®­îc coi nh­ ngang víi tæng sè tiÒn b¶o hiÓm cña hîp ®ång b¶o hiÓm ban ®Çu vµ tÊt c¶ c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm gi¸ trÞ t¨ng thªm mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm thùc hiÖn cïng b¶o hiÓm cho tæn thÊt ®ã…". §iÒu 14.1 ¸p dông cho ®¬n b¶o hiÓm ban ®Çu cßn ®iÒu 14.2 cho ®¬n b¶o hiÓm trÞ gi¸ gia t¨ng, c¶ hai ®iÒu kho¶n ®Òu cïng chung mét môc ®Ých ®ßi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm céng c¸c trÞ gi¸ trªn mçi ®¬n b¶o hiÓm coi lµ mét trÞ gi¸ ¸p dông cho c¶ hai ®¬n. §Ó n¾m ch¾c ®iÒu nµy, ng­êi b¶o hiÓm cã quyÒn ®­îc biÕt c¸c sè tiÒn b¶o hiÓm vµ yªu cÇu ®­îc biÕt th«ng tin nµy khi cã khiÕu n¹i båi th­êng. NÕu kh«ng cã quy ®Þnh nµy vÒ tæng sè hai trÞ gi¸ th× c¸c chi phÝ tè tông, ®Ò phßng tæn thÊt vµ c¸c chi phÝ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chi tr¶ ®Ó chøng minh tæn thÊt sÏ do ng­êi b¶o hiÓm chÝnh tr¶ hÕt dï biÕt cã ®¬n b¶o hiÓm trÞ gi¸ t¨ng thªm. Víi ®iÒu kho¶n nµy c¸c chi phÝ trªn sÏ ®­îc ph©n chia gi÷a c¸c ng­êi b¶o hiÓm ®¬n b¶o hiÓm chÝnh vµ ®¬n b¶o hiÓm trÞ gi¸ gia t¨ng vµ sè tiÒn ®ßi ng­êi thø ba còng sÏ ®­îc ph©n bæ nh­ vËy. 1.2.2 Trung thùc tèi ®a - NghÜa vô khai b¸o Trung thùc tèi ®a lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n thø hai cña b¶o hiÓm hµng h¶i. LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 tõ ®iÒu 17 ®Õn ®iÒu 20 ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò yªu cÇu trung thùc, tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i ph¶i th­¬ng l­îng víi nhau trªn c¬ së ch©n thµnh tuyÖt ®èi. Trung thùc tèi ®a ngô ý ph¶i khai b¸o ®Çy ®ñ mäi sù kiÖn cÇn thiÕt ®· biÕt hoÆc coi nh­ ®· biÕt. §Æc biÖt ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i kª khai vµ tr×nh bµy ®óng tÊt c¶ c¸c sù viÖc cô thÓ cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm, nh÷ng sù viÖc mµ hä biÕt hoÆc ph¶i biÕt trong c«ng viÖc th­¬ng m¹i b×nh th­êng. Nh­ thÕ ng­êi b¶o hiÓm còng ®­îc biÕt ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó gióp hä trong viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro, nhËn hay tõ chèi b¶o hiÓm vµ tÝnh gi¸ phÝ hîp lý. Bæn phËn trung thùc còng rµng buéc c¶ ng­êi b¶o hiÓm. Hä kh«ng thÓ xui dôc kh¸ch hµng thùc hiÖn mét hîp ®ång b¶o hiÓm mµ hä biÕt lµ kh«ng hîp ph¸p hoÆc hä kh«ng thÓ nhËn mét rñi ro mµ hä ®· biÕt lµ kh«ng cßn n÷a trong khi ng­êi yªu cÇu b¶o hiÓm ch­a biÕt. Kh¸c víi c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c, ®èi t­îng b¶o hiÓm hµng ho¸ ®­îc yªu cÇu b¶o hiÓm cã thÓ ë c¸ch xa ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm c¶ ngµn dÆm vµo thêi ®iÓm tiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, do ®ã viÖc gi¸m ®Þnh tr­íc khi nhËn b¶o hiÓm lµ hÇu nh­ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. V× thÕ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i tù cung cÊp c¸c th«ng tin mµ ng­êi b¶o hiÓm ®ßi hái tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång. NÕu vi ph¹m nguyªn t¾c trung thùc th× phÝa bªn kia (th«ng th­êng lµ ng­êi b¶o hiÓm) cã quyÒn coi hîp ®ång lµ v« hiÖu. Nãi c¸ch kh¸c, khi nµo ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng khai b¸o nh÷ng chi tiÕt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ rñi ro, ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ huû bá hîp ®ång vµo bÊt cø lóc nµo cho dï bÊt kÓ viÖc kh«ng khai b¸o ®ã lµ s¬ ý hay cè ý. Trong nghÜa vô khai b¸o c¸c sù kiÖn cÇn thiÕt ®· biÕt, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc coi lµ biÕt mäi t×nh h×nh mµ trong tiÕn tr×nh th«ng th­êng cña nghiÖp vô hä ph¶i biÕt. §ång thêi khi kh«ng cã yªu cÇu th× còng cã nh÷ng th«ng tin kh«ng cÇn thiÕt ph¶i khai b¸o, LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh ®iÒu 18.3 quy ®Þnh râ lµ - Nh÷ng t×nh h×nh lµm gi¶m rñi ro. - Mäi t×nh h×nh mµ ng­êi b¶o hiÓm ®­îc biÕt hay coi nh­ lµ biÕt ®­îc ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ ai còng biÕt hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò thuéc kiÕn thøc th«ng th­êng mµ theo tiÕn tr×nh nghiÖp vô th«ng th­êng ng­êi b¶o hiÓm ph¶i biÕt nh­ tËp qu¸n th­¬ng m¹i, tuyÕn ®­êng cña tµu biÓn… - BÊt kú t×nh h×nh nµo mµ nh÷ng tin tøc ®­a ra bÞ ng­êi b¶o hiÓm b¸c bá. - BÊt kú t×nh h×nh ®Æc biÖt nµo mµ khai b¸o còng lµ thõa v× ®· cã cam kÕt c«ng khai hoÆc ngô ý. §èi víi ng­êi m«i giíi, nghÜa vô khai b¸o cßn nÆng nÒ h¬n. Ng­êi m«i giíi ph¶i khai b¸o mäi sù kiÖn cÇn thiÕt mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· khai b¸o (trõ khi ®iÒu ®ã biÕt qu¸ chËm kh«ng kÞp b¸o cho ng­êi m«i giíi) va mäi sù kiÖn mµ ng­êi m«i giíi ®­îc biÕt vµ ®­îc coi nh­ biÕt. Vi ph¹m nghÜa vô nµy ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ huû bá hîp ®ång b¶o hiÓm vµ nÕu cã thÓ quy tr¸ch nhiÖm båi th­êng cho kh¸ch hµng cña hä vÒ hîp ®ång bÞ huû bá ®ã. Lêi khai cã thÓ lµ theo mét sù kiÖn thùc tÕ hoÆc theo mét sù kiÖn tr«ng chê hay tin t­ëng. Lêi khai sù kiÖn thùc tÕ ®­îc coi lµ trung thùc nÕu t×nh h×nh cô thÓ lµ ®óng nh­ thÕ, cã nghÜa lµ ng­êi b¶o hiÓm kh«ng thÓ khiÕu n¹i khi lêi khai kh«ng ®óng tõng ch÷. Lêi khai sù kiÖn tr«ng chê ®­îc coi lµ trung thùc nÕu khai mét c¸ch trung thùc dï r»ng kh«ng ®óng, bëi v× mét ng­êi b¶o hiÓm cÈn träng kh«ng thÓ lÇm lÉn bëi mét lêi khai ®Æc biÖt nh­ thÕ (®iÒu 20). Lêi khai cÇn thiÕt lµ lêi khai cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸n ®o¸n cña ng­êi b¶o hiÓm trong viÖc Ên ®Þnh tû lÖ phÝ b¶o hiÓm hay quyÕt ®Þnh cã nhËn b¶o hiÓm hay kh«ng. Lêi khai cÇn thiÕt th× ph¶i chÝnh x¸c nÕu kh«ng ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ huû bá hîp ®ång. §iÒu 204 Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam 1990 quy ®Þnh ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã nghÜa vô cung cÊp th«ng tin hä biÕt hoÆc cÇn ph¶i biÕt lµm ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cña ng­êi b¶o hiÓm vÒ viÖc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro, viÖc nhËn hay kh«ng nhËn b¶o hiÓm vµ c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, trõ nh÷ng th«ng tin mµ mäi ng­êi ®Òu biÕt hoÆc ng­êi b¶o hiÓm ®· biÕt hoÆc cÇn ph¶i biÕt. NÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vi ph¹m ®iÒu nµy th× ®iÒu 207 cho phÐp ng­êi b¶o hiÓm rót khái hîp ®ång mµ vÉn thu ®­îc ®Çy ®ñ phÝ b¶o hiÓm. Còng t¹i ®iÒu nµy Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam quy ®Þnh thªm nÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng cã lçi trong viÖc khai sai th× ng­êi b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn rót khái hîp ®ång nh­ng cã quyÒn thu thªm phÝ ë møc ®é hîp lý. 1.2.3 Båi th­êng Båi th­êng lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n quan träng nhÊt cña b¶o hiÓm nãi chung còng nh­ b¶o hiÓm hµng h¶i nãi riªng vµ còng chÝnh v× môc ®Ých nµy mµ b¶o hiÓm tån t¹i. VÒ kh¸i niÖm ng­êi ta cã thÓ hiÓu båi th­êng lµ sù b¶o vÖ hoÆc ®¶m b¶o cho thiÖt h¹i hoÆc tæn thÊt ph¸t sinh tõ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý, cßn trong b¶o hiÓm ta cã thÓ coi båi th­êng nh­ lµ mét c¬ chÕ mµ c«ng ty b¶o hiÓm sö dông ®Ó cung cÊp kho¶n båi th­êng tµi chÝnh, víi môc ®Ých kh«i phôc t×nh tr¹ng tµi chÝnh ban ®Çu cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sau khi tæn thÊt x¶y ra. §iÓm kh¸c trong båi th­êng cña b¶o hiÓm hµng h¶i lµ båi th­êng theo c¸ch thøc vµ møc ®é tho¶ thuËn nghÜa lµ ®­îc x¸c ®Þnh trªn hîp ®ång vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, hay nãi c¸ch kh¸c båi th­êng kh«ng ph¶i lµ thuÇn tuý mµ lµ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i. 1.2.4 ThÕ quyÒn Sau khi ®· båi th­êng tæn thÊt, ng­êi b¶o hiÓm cã quyÒn ®Æt m×nh vµo ®Þa vÞ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm trong ph¹m vi quyÒn ®ßi bï ®¾p ®èi víi bªn cã tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt. §ã ®­îc gäi lµ thÕ quyÒn, tøc lµ ng­êi b¶o hiÓm cã cïng vÞ trÝ nh­ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vÒ viÖc ®ßi båi th­êng tæn thÊt tõ ng­êi thø ba. ThÕ quyÒn lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n thø t­ cña b¶o hiÓm hµng h¶i, nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña nguyªn t¾c båi th­êng v× nã ng¨n ngõa mét ng­êi cã thÓ ®ßi båi th­êng tõ hai nguån vÒ cïng mét tæn thÊt vµ nh­ thÕ lµ kiÕm lêi. Víi nguyªn t¾c thÕ quyÒn nµy ng­êi b¶o hiÓm cã quyÒn thay thÕ quyÒn h¹n cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®Ó ®ßi bªn cã tr¸ch nhiÖm båi hoµn trong giíi h¹n sè tiÒn båi th­êng ®· tr¶ mµ kh«ng cÇn cã quyÒn së h÷u ®­îc chuyÓn qua cho hä. Tuy nhiªn, tr­íc khi thùc hiÖn viÖc thÕ quyÒn, ng­êi b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn båi th­êng cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. 1.3 Gi¸ trÞ b¶o hiÓm Do viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm thùc tÕ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc vµo thêi gian vµ ®Þa ®iÓm x¶y ra tæn thÊt hay tæn thÊt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, nªn gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã sù tho¶ thuËn vÒ viÖc ®¸nh gi¸ hµng ho¸ tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. TrÞ gi¸ hµng ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ vËy gäi lµ trÞ gi¸ b¶o hiÓm tho¶ thuËn. §¬n b¶o hiÓm cã gi¸ trÞ b¶o hiÓm tho¶ thuËn ®­îc gäi lµ ®¬n b¶o hiÓm cã ®Þnh gi¸. VÒ nguyªn t¾c hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c ®¬n b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn ®­êng biÓn ®Òu lµ ®¬n b¶o hiÓm cã ®Þnh gi¸. TrÞ gi¸ b¶o hiÓm tho¶ thuËn nh­ trªn bÞ giíi h¹n bëi h¹n møc trÞ gi¸ cã thÓ b¶o hiÓm quy ®Þnh t¹i ®iÒu 16 ë LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906. Theo ®ã, trong b¶o hiÓm hµng ho¸, nã bao gåm gi¸ thµnh cña hµng ho¸, c¸c phÝ tæn chuyªn chë vµ chi phÝ b¶o hiÓm. Theo tËp qu¸n quèc tÕ vÒ phÝ b¶o hiÓm, ngoµi phÝ b¶o hiÓm chÝnh cßn cã phô phÝ tµu giµ thu thªm khi hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë trªn nh÷ng chiÕc tµu cã ®é tuæi cao h¬n mét møc quy ®Þnh nµo ®ã (hiÖn nay quy ®Þnh lµ 15 tuæi). Khi hµng ho¸ ®­îc vËn chuyÓn trªn nh÷ng chiÕc tµu nh­ vËy th× ng­êi thuª tµu gi¶m ®­îc mét phÇn c­íc phÝ vËn t¶i nh­ng hä l¹i tù lµm t¨ng kh¶ n¨ng bÞ rñi ro cho hµng ho¸ cña m×nh, nh­ vËy lµm t¨ng rñi ro ®èi víi ng­êi b¶o hiÓm vµ hä ph¶i nép thªm phÝ b¶o hiÓm cho kh¶ n¨ng gia t¨ng rñi ro ®ã. VÊn ®Ò lµ phô phÝ tµu giµ cã ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ b¶o hiÓm hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo tõng tr­êng hîp cô thÓ. VÒ nguyªn t¾c nÕu phô phÝ nµy lµm t¨ng gi¸ thµnh hµng ho¸ th× nã ®­îc coi lµ mét phÇn cña gi¸ trÞ b¶o hiÓm, vÝ dô ®èi víi c¸c hîp ®ång nhËp khÈu FOB khi ng­êi mua hµng ph¶i thuª tµu vµ mua b¶o hiÓm, lóc nµy phô phÝ tµu giµ (nÕu cã) do ng­êi mua tr¶ vµ chi phÝ ®ã ®­îc céng vµo gi¸ thµnh. Ng­îc l¹i, ®èi víi c¸c hîp ®ång nhËp khÈu CFR hay CIF th× trÞ gi¸ ho¸ ®¬n ®· bao gåm chi phÝ thuª tµu, lóc nµy phô phÝ tµu giµ do ng­êi b¸n tr¶ vµ nã kh«ng lµm t¨ng gi¸ thµnh nªn kh«ng ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¶o hiÓm ®èi víi mçi tai n¹n vµ phÝ b¶o hiÓm ®­îc tÝnh trªn c¬ së sè tiÒn ®ã. Theo tËp qu¸n th«ng th­êng th× sè tiÒn b¶o hiÓm Ên ®Þnh b»ng gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ mét hîp ®ång b¶o hiÓm nh­ vËy gäi lµ b¶o hiÓm ®óng trÞ gi¸. NÕu sè tiÒn b¶o hiÓm v­ît qu¸ trÞ gi¸ b¶o hiÓm th× gäi lµ b¶o hiÓm trªn trÞ gi¸, trong b¶o hiÓm hµng ho¸ sè tiÒn b¶o hiÓm d«i ra ®ã chØ ®­îc chÊp nhËn khi coi nã lµ sè l·i cã thÓ cña c«ng viÖc bu«n b¸n vµ nã kh«ng lín h¬n 10%, sè d«i h¬n n÷a sÏ kh«ng cã hiÖu lùc. NÕu sè tiÒn b¶o hiÓm nhá h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× gäi lµ b¶o hiÓm d­íi trÞ gi¸, vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ tù chÞu lÊy sè tiÒn tæn thÊt ë phÇn trÞ gi¸ kh«ng ®­îc b¶o hiÓm. 1.4 Thêi gian ®­îc b¶o hiÓm Tr­íc kia, b¶o hiÓm chØ b¾t ®Çu khi hµng ho¸ ®­îc bèc lªn tµu, kh«ng cã b¶o hiÓm cho kh©u vËn chuyÓn ®Õn c¶ng bèc hµng còng nh­ trong thêi gian bèc hµng vµ c¶ ë trªn xµ lan t¹i c¶ng bèc hµng. B¶o hiÓm kÕt thóc khi hµng ho¸ ®­îc ®­a xuèng bê an toµn, khi dì hµng t¹i bÕn hay cÇu tµu, b¶o hiÓm kÕt thóc ngay khi hµng ho¸ ®­îc dì khái cÇn trôc vµ n»m trªn cÇu c¶ng. NÕu viÖc dì hµng theo tËp qu¸n ë c¶ng ®Õn lµ b»ng xµ lan lâng hµng ngoµi biÓn ®Ó chuyÓn vµo c¶ng th× hµng ho¸ trªn xµ lan ®­îc b¶o hiÓm c¸c rñi ro cho ®Õn khi ®Õn c¶ng ®Ých (c¶ng ®Õn). §iÒu kho¶n “tõ kho ®Õn kho” ®­îc ¸p dông tõ kho¶ng cuèi thÕ kû 19 vµ ®­îc ®Ó trong ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm hµng ho¸ cña HiÖp héi khi viÕt lÇn thø nhÊt n¨m 1912. §¬n b¶o hiÓm SG (Ship-Goods) kh«ng Ên ®Þnh giíi h¹n thêi gian nªn theo tËp qu¸n ®ã, ®iÒu kho¶n nµy còng kh«ng Ên ®Þnh thêi gian cho qu¸ tr×nh chuyªn chë vµ còng kh«ng ¸p dông thêi gian cho giai ®o¹n tr­íc khi bèc hµng lªn tµu biÓn. §Ó ®éng viªn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm rót hµng nhanh khi dì th× nªn cã mét giíi h¹n thêi gian sau khi dì hµng. Giíi h¹n nµy ®­îc thÊy tõ thùc tÕ trong chiÕn tranh thÕ giíi 1939-1945 vµ ®­îc n©ng lªn lµ 60 ngµy bëi ®iÒu kho¶n “më réngthêi chiÕn”. Ng­êi b¶o hiÓm ®· tho¶ thuËn gi÷ giíi h¹n nµy sau thêi chiÕn b»ng ®iÒu kho¶n “®¶m b¶o më réng” vµ råi ®­îc ®­a vµo ICC nh­ mét tiªu chuÈn. Trong ICC 1963 “®iÒu kho¶n vËn chuyÓn” ®­îc ®­a vµo ®Ó thay thÕ ®iÒu kho¶n “tõ kho ®Õn kho” vµ ®iÒu kho¶n “ b¶o ®¶m më réng”, nã ®­îc söa ®æi ®«i chót cho râ rµng h¬n trong ®iÒu 8 - ICC 1982 “§iÒu kho¶n vËn chuyÓn”: 8.1 B¶o hiÓm nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc kÓ tõ khi hµng rêi khái kho hay n¬i chøa hµng t¹i ®Þa ®iÓm cã ghi tªn trong b¶o hiÓm ®Ó b¾t ®Çu vËn chuyÓn, tiÕp tôc trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b×nh th­êng vµ kÕt thóc hoÆc vµo ... Tuy nhiªn trong ®iÒu kho¶n nµy cßn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò tranh chÊp vÒ thÕ nµo lµ kho ®i (kho ng­êi b¸n) vµ kho ®Õn (kho ng­êi mua). + Kho ®i lµ kho hµng ho¸ ®­îc ®ãng gãi hoµn chØnh, s½n sµng ®­a hµng lªn ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®Ó vËn chuyÓn b»ng ®­êng bé, s¾t, thuû ... ra c¶ng ®Ó xÕp xuèng tµu. Nã cã thÓ lµ kho hay n¬i chøa hµng vµ th­êng ®­îc ghi tªn, ®Þa ®iÓm cña kho nµy vµo hîp ®ång b¶o hiÓm. Kho dïng ®Ó chÕ biÕn thªm hoÆc ®ãng gãi, ®ãng gãi l¹i hµng ho¸, kho tËp kÕt hµng ho¸ t¹m thêi ®Ó vËn chuyÓn hµng tiÕp tôc ®Õn mét kho kh¸c ®Ó chê xÕp hµng xuèng tµu th× kh«ng thÓ coi lµ kho ®i. + Kho ®Õn lµ kho nhËn hµng ë ®Þa ®iÓm cuèi cïng ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm. Lµ kho thuéc quyÒn së h÷u hoÆc qu¶n lý cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ th­êng lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· tham gia tæ chøc thùc hiÖn viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm vÒ kho cña m×nh. Kho ®Õn bao gåm c¸c lo¹i kho sau: - Kho ng­êi nhËn hµng hay kho hoÆc n¬i chøa hµng cuèi cïng kh¸c t¹i n¬i nhËn cã ghi tªn trong ®¬n b¶o hiÓm. - BÊt kú mét kho hay mét n¬i chøa hµng nµo kh¸c mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chän nh»m môc ®Ých l­u kho mÆc dï tr­íc khi tíi hay t¹i n¬i nhËn cã tªn ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm. - BÊt kú mét kho hay mét n¬i chøa hµng nµo kh¸c mµ ®Þa ®iÓm cña chóng kh«ng cßn n»m trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn n÷a. - BÊt kú mét kho hay mét n¬i chøa hµng nµo kh¸c mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chän nh»m dïng môc ®Ých l­u kho, ph©n phèi hoÆc chuyÓn nh­îng hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm. ViÖc më réng thªm kh«ng gian b¶o hiÓm “tõ kho ®Õn kho” ®­¬ng nhiªn lµm t¨ng phÝ b¶o hiÓm, hay nãi c¸ch kh¸c ®· t¹o ra kh¶ n¨ng tho¶ thuËn gi¶m phÝ b¶o hiÓm cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm trong tr­êng hîp hä muèn co hÑp kh«ng gian nµy l¹i. Trong thùc tÕ ng­êi b¶o hiÓm ®· chÊp nhËn nh÷ng kh«ng gian b¶o hiÓm hÑp h¬n theo yªu cÇu cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tuú theo tõng lo¹i mÆt hµng hay c¸c ®Þa ®iÓm trong giao nhËn vµ trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®Ó ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ gi¶m ®Õn møc nhá nhÊt c¸c chi phÝ cña m×nh. + “Tõ c¶ng ®Õn c¶ng”: XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu gi¶m c¸c chi phÝ trong ®ã cã phÝ b¶o hiÓm, c¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c chi phÝ cña ng­êi b¸n vµ ng­êi mua t¹i INCOTERM (vÝ dô víi hîp ®ång b¸n CIF, ng­êi b¸n chØ chÞu chi phÝ cho ®Õn c¶ng ®Õn), ng­êi ta ®· ®­a ra ph¹m vi b¶o hiÓm nµy. Theo ®ã tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¶o hiÓm chØ b¾t ®Çu khi hµng ho¸ rêi khái kho c¶ng ®i b¾t ®Çu ®­îc chuyÓn lªn tµu vµ kÕt thóc khi hµng ho¸ ®­îc giao vµo kho c¶ng ®Õn cã ghi tªn trªn ®¬n b¶o hiÓm. Nh­ vËy thêi gian hµng ho¸ l­u kho t¹i c¸c c¶ng nãi trªn kh«ng ®­îc b¶o hiÓm vµ thêi h¹n 60 ngµy sau khi dì hµng, vÒ nguyªn t¾c còng sÏ còng chØ giíi h¹n ®Õn kho c¶ng. Tuy nhiªn, ph¹m vi b¶o hiÓm nµy còng lµm ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò g©y tranh c·i, vÝ dô nh­ ®èi víi container th× nã sÏ ®­îc xÕp ë b·i container thay v× kho c¶ng vµ cã thÓ ®­îc chuyÓn tõ b·i nµy qua b·i kh¸c nh­ vËy th× ph¹m vi b¶o hiÓm sÏ kÕt thóc t¹i ®©u. Cho ®Õn nay vÉn ch­a cã LuËt hay ¸n lÖ nµo quy ®Þnh vÒ ®iÒu nµy mµ nã chØ ®­îc sö dông nh­ mét tËp qu¸n. + “Tr¸ch nhiÖm qua lan can tµu”: Trong thùc tÕ kinh doanh th­¬ng m¹i cã nhiÒu khi hµng ®ang trªn ®­êng vËn chuyÓn ®· ®­îc chuyÓn tay qua rÊt nhiÒu chñ hoÆc khi tµu vÒ tíi c¶ng th× hµng ®· ®­îc b¸n toµn bé cho chñ hµng kh¸c vµ giao cho chñ míi nµy ngay t¹i cÇu c¶ng. Nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy ph¹m vi b¶o hiÓm ®Õn kho hµng còng kh«ng cÇn thiÕt n÷a mµ ng­êi b¶o hiÓm chØ cÇn b¶o ®¶m cho nh÷ng tæn thÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn mµ th«i. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¶o hiÓm chÊm døt khi hµng ®­îc chuyÓn qua lan can tµu t¹i c¶ng ®Õn ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm. Còng gièng c¸c ®iÒu kho¶n trªn, ph¹m vi ®­îc thùc hiÖn nh­ mét tËp qu¸n hoÆc tu©n theo c¸c ®iÒu kho¶n phô ®Ýnh kÌm víi ®¬n b¶o hiÓm chø ch­a cã mét v¨n b¶n LuËt nµo quy ®Þnh nã. 1.4.1 B¾t ®Çu vËn chuyÓn §iÒu 42.1- LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 quy ®Þnh “nÕu ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm theo mét ®¬n b¶o hiÓm chuyÕn “t¹i vµ tõ” hoÆc “tõ” mét ®Þa ®iÓm ®Æc biÖt nµo ®ã th× kh«ng nhÊt thiÕt lµ tµu ph¶i ë ®Þa ®iÓm ®ã khi ký kÕt hîp ®ång nh­ng cã mét ®iÒu kiÖn ngô ý lµ hµnh tr×nh ph¶i b¾t ®Çu trong mét thêi gian hîp lý vµ nÕu hµnh tr×nh kh«ng b¾t ®Çu ®óng nh­ vËy thi ng­êi b¶o hiÓm cã thÓ huû hîp ®ång”. Khi b¶o hiÓm theo hîp ®ång bao, viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ cã thÓ b¾t ®Çu vµo bÊt cø lóc nµo trong thêi h¹n cña hîp ®ång bao vµ ®­îc b¶o hiÓm theo ®iÒu kho¶n vËn chuyÓn cho ®Õn khi giao hµng vµo kho n¬i ®Õn mÆc dï nhËn hµng sau khi hîp ®ång bao m·n h¹n. Theo ®iÒu kho¶n vËn chuyÓn chØ cã b¶o hiÓm tõ khi hµng ho¸ rêi kho b·i ®Ó b¾t ®Çu vËn chuyÓn. V× thÕ trõ khi cã quy ®Þnh ®Æc biÖt, kh«ng cã b¶o hiÓm trong khi bèc hµng lªn ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn t¹i kho hay trong bÊt cø thêi gian nµo tr­íc khi vËn chuyÓn thùc sù b¾t ®Çu vÝ dô nh­ vËn chuyÓn tíi hoÆc tõ n¬i ®ãng gãi. 1.4.2 Qu¸ tr×nh chuyªn chë b×nh th­êng Theo ®iÒu kho¶n vËn chuyÓn, b¶o hiÓm chØ tiÕp tôc khi hµng ho¸ ë trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn “b×nh th­êng”. Mäi hµnh ®éng t¸ch khái qu¸ tr×nh chuyªn chë b×nh th­êng ®Òu ®­a ®Õn viÖc kÕt thóc b¶o hiÓm. Tõ “b×nh th­êng” ®­îc coi lµ bao gåm ph­¬ng thøc chuyªn chë theo tËp qu¸n phï hîp víi lo¹i hµng ho¸ vµ tuyÕn ®­êng trùc tiÕp nhÊt dÉn tíi n¬i ®Õn. Nã gåm c¶ thêi gian chËm trÔ hµng chê h¶i quan kiÓm tra hoÆc nhµ chøc tr¸ch t­¬ng tù vµ thêi gian chê ph­¬ng tiÖn hay tµu chë tiÕp; nh­ng kh«ng gåm mäi chËm trÔ mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã thÓ tr¸nh ®­îc hoÆc thêi gian l­u gi÷ thuéc kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Nh­ vËy nÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sö dông kho c¶ng ®Ó chøa hµng th× coi nh­ ngoµi qu¸ tr×nh chuyªn chë b×nh th­êng. 1.4.3 ChËm trÔ trong hµnh tr×nh LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh - §iÒu 48 quy ®Þnh hµnh tr×nh ph¶i ®­îc tiÕn hµnh kh«ng cã ch©m trÔ bÊt hîp lý, vµ trõ khi lý do luËt ph¸p ng­êi b¶o hiÓm ®­îc miÔn gi¶i tr¸ch nhiÖm tõ lóc chËm trÔ bÊt hîp lý. Trong ICC 1982 ®iÒu 18 ®­îc ®­a ra ®Ó ®¶m b¶o sù khÈn tr­¬ng hîp lý ®­îc ¸p dông trong suèt thêi gian chuyªn chë. “ §iÒu kiÖn cña b¶o hiÓm nµy lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i hµnh ®éng mét c¸ch khÈn tr­¬ng hîp lý trong mäi t×nh huèng, trong ph¹m vi kiÓm so¸t cña hä”. Tuy nhiªn, quy ®Þnh r»ng chËm trÔ ph¶i lµ ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th× ng­êi b¶o hiÓm vÉn tiÕp tôc b¶o hiÓm nh­ng cÇn nhÊn m¹nh tæn thÊt trùc tiÕp g©y ra do chËm trÔ kh«ng ®­îc b¶o hiÓm. 1.4.4 Hµnh tr×nh tõ mét c¶ng kh¸c ®Õn mét c¶ng kh¸c Theo ®iÒu 43 vµ 44 LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 th× hµnh tr×nh ®­îc b¶o hiÓm ®· ®­îc Ên ®Þnh trong ®¬n b¶o hiÓm, tµu ph¶i khëi hµnh tõ c¶ng ®i vµ tíi c¶ng ®Õn ®· ®­îc chØ ®Þnh, nÕu kh«ng b¶o hiÓm sÏ kh«ng cßn hiÖu lùc. NÕu tµu xuÊt ph¸t tõ mét c¶ng kh¸c hoÆc ®i ®Õn mét c¶ng kh¸c víi n¬i ®· ®­îc Ên ®Þnh th× ®¬n b¶o hiÓm kh«ng cã hiÖu lùc. 1.4.5 Thay ®æi hµnh tr×nh Sù thay ®æi hµnh tr×nh lµ khi tµu ®i tõ c¶ng xuÊt ph¸t chØ ®Þnh nh­ng cã ý ®Þnh thay ®æi c¶ng ®Õn. §iÒu 45- LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 ®Þnh nghÜa vÒ thay ®æi hµnh tr×nh nh­ sau: 1- NÕu sau khi b¶o hiÓm b¾t ®Çu, tÇu tù ý thay ®æi ®Þa ®iÓm ®Õn kh¸c víi ®Þa ®iÓm ®· dù kiÕn trong ®¬n b¶o hiÓm th× gäi lµ thay ®æi hµnh tr×nh. 2- NÕu tµu thay ®æi hµnh tr×nh th× ng­êi b¶o hiÓm ®­îc miÔn tr¸ch kÓ tõ thêi ®iÓm cã thay ®æi ®ã, nghÜa lµ kÓ tõ thêi gian mµ quyÕt ®Þnh thay ®æi ®­îc biÓu hiÖn, vµ bÊt kÓ lµ tµu cã thÓ ®· kh«ng thùc sù t¸ch khái tuyÕn ®­êng ®· ghi trong ®¬n b¶o hiÓm khi tæn thÊt x¶y ra. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¶o hiÓm ®­îc gi¶i trõ vµo lóc quyÕt ®Þnh thay ®æi ®­îc biÓu hiÖn vµ bÊt kÓ lµ tµu ®· kh«ng thùc sù t¸ch khái tuyÕn ®­êng dù ®Þnh ghi trong ®¬n b¶o hiÓm khi tæn thÊt x¶y ra. §iÒu 10-ICC 1982 nhËn b¶o hiÓm trong tr­êng hîp ng­êi ®­îc b¶o hiÓm thay ®æi ._.hµnh tr×nh nh­ sau: “NÕu sau khi b¶o hiÓm nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm l¹i thay ®æi n¬i nhËn hµng th× b¶o hiÓm vÉn ®­îc gi÷ nguyªn víi phÝ b¶o hiÓm vµ ®iÒu kiÖn th­¬ng l­îng riªng nh­ng ph¶i cã giÊy b¸o göi ngay cho ng­êi b¶o hiÓm”. Ph¶i ghi nhËn r»ng b¶o hiÓm nµy ®­îc chi phèi bëi viÖc th«ng b¸o cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cho ng­êi b¶o hiÓm vÒ sù kiÖn ngay sau khi cã sù thay ®æi hµnh tr×nh, kh«ng thÓ chê ®Õn khi cã tæn thÊt míi b¸o cho ng­êi b¶o hiÓm. NhËn ®­îc th«ng b¸o, ng­êi b¶o hiÓm sÏ quyÕt ®Þnh viÖc gia t¨ng rñi ro, cÇn thay ®æi ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm vµ thu phÝ bæ sung. 1.4.6 Thay ®æi tuyÕn ®­êng §iÒu 46 LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 ®Þnh nghÜa lµ cã sù thay ®æi tuyÕn ®­êng khi tµu kh«ng v× lý do ph¸p luËt t¸ch khái tuyÕn ®­êng Ên ®Þnh, hoÆc nÕu kh«ng ®­îc th× t¸ch khái tuyÕn ®­êng hîp lý th«ng th­êng vµ tËp qu¸n. TuyÕn ®­êng hîp lý th«ng th­êng nãi chung lµ con ®­êng th¼ng vÒ mÆt ®Þa lý, nã kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ con ®­êng ng¾n nhÊt v× nã cã thÓ thay ®æi v× nh÷ng lý do hµng h¶i vµ nã cßn phô thuéc vµo tËp qu¸n vµ tÝnh chÊt cña con tµu. Tham chiÕu vô Evans kiÖn Cunard n¨m 1912, con tµu dù ®Þnh ®i tõ Bari (Italia) ®Õn Liverpool (Anh) nh­ng thùc tÕ nã ®· ®Õn Liverpool sau khi ®· qua Istanbul (Thæ NhÜ Kú). Toµ ®· ph¸n quyÕt lµ con tµu nµy kh«ng ®i chÖch h­íng v× con tµu lo¹i ®ã, kinh doanh theo kiÓu ®ã th× tËp qu¸n cña nã lµ ®i vßng nh­ vËy ®Ó lÊy thªm hµng. Nh÷ng thay ®æi tuyÕn ®­êng ®­îc coi lµ kh«ng hîp lý nh­ ®Ó thay ®æi thuyÒn viªn, cung cÊp nhiªn liÖu hoÆc tiÕn hµnh söa ch÷a mµ khi ®ã ch­a cÇn thiÕt ngay. §i chÖch h­íng ®Ó lÊy thªm nhiªn liÖu còng bÞ coi lµ bÊt hîp ph¸p v× nhiªn liÖu ph¶i ®­îc dù tr÷ ®Çy ®ñ ®Ó lµm cho con tµu ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn vµo lóc b¾t ®Çu hµnh tr×nh (Timm and Son kiÖn Northumbrian Shipping Co.). HËu qu¶ trªn ®¬n b¶o hiÓm lµ tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm chÊm døt ngay khi tµu thay ®æi tuyÕn ®­êng vµ ng­êi b¶o hiÓm kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mäi tæn thÊt ngay c¶ khi tµu ®· trë l¹i tuyÕn ®­êng cò. HËu qu¶ cña viÖc thay ®æi hµnh tr×nh vµ thay ®æi tuyÕn ®­êng ®èi víi tr¸ch nhiÖm cña ng­êi b¶o hiÓm l¹i rÊt kh¸c nhau, khi cã thay ®æi hµnh tr×nh ng­êi b¶o hiÓm kh«ng cßn tr¸ch nhiÖm tõ thêi ®iÓm quyÕt ®Þnh thay ®æi ®­îc biÓu hiÖn, cßn vÒ thay ®æi tuyÕn ®­êng chØ kÕt thóc b¶o hiÓm khi tµu ®· thùc sù thay ®æi tuyÕn ®­êng, mµ kh«ng ¶nh h­ëng vÒ c¸c tr¸ch nhiÖm ®· cã tr­íc khi thay ®æi tuyÕn ®­êng tøc lµ ý ®Þnh thay ®æi kh«ng quan träng, cÇn cã thay ®æi thùc tÕ míi gi¶i tho¸t tr¸ch nhiÖm cho ng­êi b¶o hiÓm (theo ®iÒu 45-46 LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906). LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 ®iÒu 49 cã quy ®Þnh mét sè miÔn tr¸ch cho c¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt cña thay ®æi tuyÕn ®­êng vµ chËm trÔ nh­ng khi lý do miÔn tr¸ch kh«ng cßn n÷a th× tµu ph¶i tiÕp tôc quy tr×nh vµ tiÕn hµnh hµnh tr×nh víi møc ®é khÈn tr­¬ng hîp lý. C¸c tr­êng hîp miÔn tr¸ch lµ: + Cho phÐp bëi ng­êi b¶o hiÓm theo tho¶ thuËn hoÆc ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt. + Ngoµi vßng kiÓm so¸t chñ tµu hay thuyÒn tr­ëng, vÝ dô nh÷ng biÕn ®éng xÊu cña thêi tiÕt nh­ b·o, biÓn ®éng hay hµnh ®éng chªch h­íng kh«ng cè ý nh­ khi thuyÒn tr­ëng ®· hµnh ®éng mét c¸ch kh«ng kh«n ngoan hoÆc theo sù ®iÒu khiÓn cña chñ tµu. Tham chiÕu vô Rickards kiÖn Forrestal Land and Railways Co., Ltd. n¨m 1941. Khi chiÕn tranh bïng næ gi÷a §øc vµ Anh, mét tµu bu«n cña §øc chë hµng cña chñ hµng Anh ®· dì hµng xuèng mét c¶ng trung lËp theo yªu cÇu cña ChÝnh phñ n­íc hä ®· ®­îc ph¸n quyÕt lµ hµnh ®éng nghÜa vô ®¹o ®øc vµ sù thay ®æi tuyÕn ®­êng nµy ®­îc miÔn tr¸ch. + Khi cÇn thiÕt vµ hîp lý ®Ó thi hµnh mét cam kÕt hoÆc mÆc nhiªn, vÝ dô chËm trÔ vµo lóc b¾t ®Çu mét ®o¹n hµnh tr×nh ®Ó lµm cho tµu cã kh¶ n¨ng®i biÓn trong ®o¹n tiÕp theo. + Khi cÇn thiÕt vµ hîp lý cho sù an toµn cña tµu hay ®èi t­îng b¶o hiÓm vÝ dô vµo c¶ng l¸nh n¹n. Sù an toµn nµy kh«ng bÞ giíi h¹n bëi rñi ro g©y ra bëi rñi ro ®­îc b¶o hiÓm. + §Ó cøu vít sinh m¹ng, hoÆc trî gióp mét tµu bÞ l©m nguy mµ sinh m¹ng cã thÓ bÞ nguy hiÓm nh­ng kh«ng ph¶i lµ ®Ó cøu tµu v« chñ. + Khi cÇn thiÕt vµ hîp lý ®Ó trî gióp vÒ thÇy thuèc cho ng­êi ë trªn tµu. + Khi g©y ra bëi manh ®éng cña thuyÒn tr­ëng hay thuû thñ. Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh ¶nh h­ëng cña thay ®æi tuyÕn ®­êng ®èi víi hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i nh­ng cã quy ®Þnh cña viÖc ¶nh h­ëng cña viÖc nµy ®èi víi hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ nªn còng cÇn quan t©m v× nã cã thÓ ®­îc dÉn chiÕu khi tranh chÊp. Trong ®ã ®iÒu 89 quy ®Þnh nÕu kh«ng cã tho¶ thuËn nµo kh¸c th× ng­êi chuyªn chë ph¶i thùc hiÖn viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ trong thêi gian hîp lý theo ®óng tuyÕn ®­êng quy ®Þnh hoÆc theo tuyÕn ®­êng th­êng lÖ. Tµu ®i chÖch h­íng ®­îc miÔn tr¸ch trong c¸c tr­êng hîp ®Ó cøu ng­êi vµ tµi s¶n trªn biÓn hoÆc c¸c nguyªn nh©n chÝnh ®¸ng kh¸c mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn hîp ®ång vËn chuyÓn. 1.4.7 Chë qu¸ c¶ng Khi cã tr­êng hîp hµng ho¸ kh«ng ®­îc dì xuèng t¹i c¶ng ®Õn mµ l¹i chë qu¸ c¶ng vµ ®­îc dì xuèng trong hµnh tr×nh chë vÒ. §©y lµ thay ®æi tuyÕn ®­êng vµ b¶o hiÓm chÊm døt ngay khi tµu rêi c¶ng ®Õn mµ cßn chë hµng ho¸ ®ã trªn tµu. 1.4.8 ChuyÓn t¶i / xÕp l¹i hµng lªn tµu §iÒu 59- LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh 1906 quy ®Þnh nh­ sau vÒ ¶nh h­ëng cña chuyÓn t¶i: “NÕu do mét rñi ro ®­îc b¶o hiÓm mµ hµnh tr×nh bÞ gi¸n ®o¹n t¹i mét c¶ng hoÆc mét ®iÓm gi÷a ®­êng th× trong hoµn c¶nh ®ã, ngoµi nh÷ng quy ®Þnh ®Æc biÖt trong hîp ®ång vËn chuyÓn-thuyÒn tr­ëng ®­îc quyÒn dì hµng vµ xÕp l¹i hµng ho¸ hoÆc c¸c bÊt ®éng s¶n kh¸c, hoÆc chuyÓn t¶i, hoÆc göi hµng tíi ®Þa ®iÓm ®Õn, th× tr¸ch nhiÖm cña b¶o hiÓm vÉn tiÕp tôc mÆc dï cã dì hµng lªn bê hoÆc cã chuyÓn t¶i”. Theo LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh, viÖc tiÕp tôc b¶o hiÓm chØ ®èi víi viÖc chuyÓn t¶i, xÕp l¹i hµng trªn tµu sau khi cã t¸c ®éng cña mét rñi ro ®­îc b¶o hiÓm, cßn ®iÒu 8.3-ICC 1982 th× tiÕp tôc b¶o hiÓm c¶ trong qu¸ tr×nh chuyÓn t¶i hay bèc l¹i hµng lªn tµu hoÆc mäi thay ®æi hµnh tr×nh cña chñ tµu, ng­êi thuª tµu ®­îc phÐp hµnh ®éng theo hîp ®ång chuyªn chë ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i biÓn, ®Æc biÖt lµ tõ khi vËn t¶i container ra ®êi vµ ph¸t triÓn. “8.3 B¶o hiÓm nµy gi÷ nguyªn hiÖu lùc (phô thuéc quy ®Þnh vÒ kÕt thóc nãi trªn vµ quy ®Þnh trong ®iÒu 9 d­íi ®©y) trong khi bÞ chËm trÔ ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, khi tµu ch¹y lÖch h­íng bÊt kú, khi dì hµng b¾t buéc, xÕp l¹i hµng hoÆc chuyÓn t¶i vµ trong khi cã bÊt kú thay ®æi nµo vÒ hµnh tr×nh xuÊt ph¸t tõ viÖc thùc hiÖn mét quyÒn tù do mµ hîp ®ång chuyªn chë ®· dµnh cho chñ tµu hoÆc ng­êi thuª tµu.” Qua ®ã ta thÊy r»ng c¶ LuËt b¶o hiÓm Hµng h¶i Anh vµ ICC ®Òu kh«ng quy ®Þnh cho tr­êng hîp hµng ho¸ chuyÓn tõ ph­¬ng tiÖn nµy sang ph­¬ng tiÖn kh¸c kh«ng ph¶i lµ tµu. §iÒu quan träng lµ nÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm biÕt r»ng cã chuyÓn t¶i mµ kh«ng khai b¸o cho ng­êi b¶o hiÓm, vi ph¹m cam kÕt trung thùc cho phÐp ng­êi b¶o hiÓm kh­íc tõ hoµn toµn hîp ®ång. §iÒu kho¶n 8.3 ICC 1982 còng quy ®Þnh b¶o hiÓm tiÕp nèi trong tr­êng hîp dì hµng b¾t buéc, ®iÒu nµy biÓu thÞ tr­êng hîp ng­êi chuyªn chë kh«ng thÓ hoµn thµnh hµnh tr×nh vµ dì hµng tr­íc khi tíi n¬i ®Õn. §¶m b¶o trong tr­êng hîp nµy ®­îc chi phèi bëi ®iÒu kho¶n kÕt thóc hîp ®ång. 1.4.9 B¶o hiÓm sau khi dì hµng ho¸ b×nh th­êng tõ tµu biÓn Môc ®Ých lµ b¶o hiÓm hµng ho¸ cho ®Õn khi ®­îc giao ®Õn kho cuèi cïng t¹i n¬i cã ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm. §iÒu nµy dÜ nhiªn lµ ph¶i trong ®iÒu kiÖn chuyªn chë b×nh th­êng, nã gåm c¶ nh÷ng chËm trÔ th«ng th­êng t¹i c¶ng dì hµng nh­ng kh«ng gåm nh÷ng chËm trÔ thuéc kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. MÆc dï b¶o hiÓm ®­îc tiÕp tôc trong qu¸ tr×nh chËm trÔ ngoµi sù kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm song vÉn cã mét giíi h¹n thêi gian 60 ngµy kÓ tõ khi dì khái tµu biÓn. Giíi h¹n thêi gian nµy b¾t ®Çu tõ lóc hoµn thµnh c«ng viÖc dì hµng vµ nÕu hµng ho¸ ch­a ®­îc giao trong giíi h¹n thêi gian Êy th× b¶o hiÓm kÕt thóc vÉn sau 60 ngµy, trõ khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· ®iÒu ®×nh níi láng giíi h¹n thêi gian víi ng­êi b¶o hiÓm. §iÒu quan träng cÇn nhí lµ viÖc níi réng thêi gian nµy kh«ng ®­îc b¶o hiÓm theo quan ®iÓm cña ICC. 60 ngµy lµ giíi h¹n chø kh«ng ph¶i lµ thêi gian b¶o hiÓm do ®ã mét khi hµng ho¸ ®· ®­îc giao vµo kho cuèi cïng lµ b¶o hiÓm kÕt thóc dï ch­a m·n h¹n 60 ngµy, ICC kh«ng b¶o hiÓm trong kho hµng cuèi cïng. + N¬i chøa hµng theo lùa chän cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. NÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chän chç ®Ó hµng t¹i mét n¬i nµo ®ã sau khi dì xuèng, tr­íc khi ®Õn kho hay n¬i chøa hµng t¹i n¬i ®Õn th× chç nµy ®­îc coi lµ n¬i ®Õn cuèi cïng, dï ch­a m·n h¹n 60 ngµy. + Ph©n phèi sau khi dì hµng khái tµu biÓn. NhiÒu khi hµng ho¸ göi tíi nhiÒu n¬i ®Õn l¹i göi cïng chuyÕn hµng tíi mét n¬i tËp trung sau khi dì, tõ ®©y hµng ho¸ ®­îc ph©n phèi tíi tõng n¬i ®Õn cuèi cïng. B¶o hiÓm sÏ coi hµng ho¸ ®­îc giao vµo n¬i ph©n phèi vµ kh«ng cã b¶o hiÓm khi hµng ho¸ ®­îc ph©n chia hay vËn chuyÓn tiÕp nÕu kh«ng cã dµn xÕp tr­íc víi ng­êi b¶o hiÓm ®Ó b¶o hiÓm tiÕp tíi n¬i cuèi cïng cho tõng phÇn hµng ho¸. §Ó khiÕu n¹i, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i chøng minh tæn thÊt x¶y ra tr­íc khi giao vµo n¬i ph©n phèi. + Thay ®æi n¬i ®Õn sau khi dì. Khi hµng ho¸ kh«ng ®­îc göi tíi n¬i ®Õn ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm, nh­ng ®­îc dì b×nh th­êng t¹i c¶ng dù ®Þnh th× vÉn ¸p dông thêi h¹n 60 ngµy còng nh­ c¸c giíi h¹n vÒ chøa hµng chê ph©n chia hay ph©n phèi, nh­ng giíi h¹n thªm trong thêi gi¶n tr­íc lóc chuyªn chë ®Õn n¬i míi. Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm còng cã thÓ yªu cÇu ng­êi b¶o hiÓm tiÕp tôc b¶o hiÓm ®Õn n¬i míi nµy. NÕu n¬i ®Õn thay ®æi tr­íc khi dì hµng khái tµu biÓn th× ®©y lµ thay ®æi hµnh tr×nh. Khi hµng ho¸ ®­îc göi tr¶ l¹i ng­êi göi hµng sau khi ®· dì hµng t¹i c¶ng quy ®Þnh th× n¬i göi hµng tr¶ vÒ ®­îc coi lµ n¬i ®Õn míi vµ b¶o hiÓm kÕt thóc theo ®iÒu 8.2 trõ khi ng­êi b¶o hiÓm chÊp thuËn b¶o hiÓm tiÕp. 1.4.10 KÕt thóc hîp ®ång chuyªn chë Hîp ®ång chuyªn chë ®­îc ký kÕt gi÷a ng­êi göi hµng vµ ng­êi chuyªn chë cho phÐp gi¶i trõ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë vÒ tæn thÊt cña hµng ho¸ khi kh«ng cã lçi hay sù ®ång t×nh cña hä vµ cho phÐp hä ®­îc dì hµng t¹i c¶ng hay n¬i nµo ®ã gi÷a ®­êng nÕu hä kh«ng tiÕp tuc hµnh tr×nh ®Ó dì hµng t¹i c¶ng hay n¬i ®Õn quy ®Þnh (vÝ dô nh­ cã ®×nh c«ng hay chiÕn tranh t¹i c¶ng ®Õn nªn b¾t buéc ph¶i dì hµng t¹i mét c¶ng kh¸c. Dï ®iÒu kho¶n 8.3 ICC 1982 tiÕp tôc b¶o hiÓm khi ng­êi chuyªn chë sö dông quyÒn thay ®æi hµnh tr×nh nh­ng nÕu ng­êi chuyªn chë kÕt thóc hîp ®ång t¹i mét c¶ng hay mét n¬i nµo ®ã gi÷a ®­êng, trong t×nh tr¹ng ngoµi kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th× ®iÒu 9 ICC 1982 “§iÒu kho¶n kÕt thóc hîp ®ång vËn chuyÓn” sÏ cã hiÖu lùc. “ NÕu do t×nh huèng ngoµi kiÓm so¸t cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ hîp ®ång vËn chuyÓn kÕt thóc t¹i mét c¶ng hay mét n¬i kh«ng ph¶i lµ n¬i nhËn cã tªn ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm hoÆc viÖc vËn chuyÓn ®­îc kÕt thóc c¸ch nµo kh¸c tr­íc khi giao hµng nh­ quy ®Þnh ë ®iÒu trªn th× b¶o hiÓm nµy còng sÏ kÕt thóc trõ khi cã giÊy b¸o göi ngay cho ng­êi b¶o hiÓm vµ yªu cÇu tiÕp tôc b¶o hiÓm, víi ®iÒu kiÖn tr¶ thªm phÝ nÕu ng­êi b¶o hiÓm yªu cÇu hoÆc 9.1 Cho ®Õn khi hµng ®­îc ®em b¸n vµ giao t¹i c¶ng hay n¬i nµo ®ã, hoÆc trõ khi cã thá thuËn riªng kh¸c, cho tíi khi hÕt h¹n 60 ngµy sau khi hµng b¶o hiÓm tíi c¶ng hay n¬i nµo ®ã, tuú theo tr­êng hîp nµo ®Õn tr­íc, hoÆc 9.2 NÕu hµng ho¸ ®­îc göi ®i trong ph¹m vi 60 ngµy ®ã (hoÆc bÊt kú ph¹m vi më réng nµo ®­îc tho¶ thuËn) ®Ó tíi n¬i nhËn hµng cã tªn ghi trªn ®¬n b¶o hiÓm hay tíi bÊt kú n¬i nhËn hµng nµo kh¸c, th× cho tíi khi kÕt thóc b¶o hiÓm theo nh÷ng quy ®Þnh cña ®iÒu 8 kÓ trªn”. Theo ®iÒu kho¶n nµy b¶o hiÓm sÏ ®­¬ng nhiªn kÕt thóc trong nh÷ng t×nh huèng nh­ thÕ trõ khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm yªu cÇu tiÕp tôc b¶o hiÓm. Yªu cÇu nµy ph¶i lµm ngay khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm biÕt ®­îc c¸c t×nh huèng nµy vµ víi ®iÒu kiÖn ®ãng phÝ bæ sung, ng­êi b¶o hiÓm sÏ tho¶ thuËn tiÕp tôc b¶o hiÓm. Khi ®· cã tho¶ thuËn tiÕp tôc b¶o hiÓm th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã 60 ngµy ®Ó hµnh ®éng gi¶i quyÕt hµng ho¸ nÕu kh«ng b¶o hiÓm sÏ chÊm døt vµo thêi h¹n ®ã. Thêi h¹n nµy cã thÓ ®­îc níi thªm nÕu ng­êi b¶o hiÓm tho¶ thuËn. So víi thêi gian trong ®iÒu 8 th× thêi h¹n trong ®iÒu 9 b¾t ®Çu tõ lóc hµng ho¸ “®Õn” c¶ng hay n¬i chèn gi÷a ®­êng trong khi ®iÒu 8 b¾t ®Çu tõ lóc dì hµng xong, tuy nhiªn trong ICC kh«ng nãi râ t¹i sao cã kh¸c biÖt Êy vµ còng kh«ng ®Þnh nghÜa tõ “®Õn”. Trong bé c¸c ®iÒu kho¶n ICC cã ®Þnh nghÜa tõ “®Õn c¶ng” t¹i ®iÒu 5 ®iÒu kho¶n chiÕn tranh (hµng ho¸) tuy nhiªn ®Þnh nghÜa nµy kh«ng cã trong c¸c ®iÒu kho¶n chÝnh (A,B,C) nªn khi cã tranh chÊp cã thÓ nã sÏ kh«ng ®­îc toµ ¸n chÊp nhËn. "§Õn c¶ng" ph¶i ®­îc coi nh­ cã ý nãi tµu ®­îc neo buéc hoÆc gi÷ ch¾c theo c¸ch kh¸c t¹i mét n¬i n»m trong khu vùc thuéc chøc tr¸ch c¶ng. NÕu kh«ng ph¶i lµ chç tµu ®Ëu hay mét n¬i nh­ vËy th× ®Õn c¶ng ®­îc coi lµ ®· thÓ hiÖn tr­íc khi con tµu ®­îc neo buéc hoÆc ®­îc gi÷ ch¾c theo c¸ch kh¸c t¹i c¶ng hay n¬i dì ®· dù kiÕn ph¶i ®Õn hoÆc phÝa ngoµi c¶ng hay n¬i dì ®ã” NÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm quyÕt ®Þnh b¸n hµng t¹i c¶ng gi÷a ®­êng, b¶o hiÓm kÕt thóc khi hµng ho¸ ®­îc giao cho ng­êi mua t¹i c¶ng hay n¬i ghÐ qua Êy víi ®iÒu kiÖn lµ viÖc giao hµng cho ng­êi mua trong thêi h¹n 60 ngµy. NÕu hµng ho¸ b¸n cho mét ng­êi mua ®Ó giao t¹i mét c¶ng kh¸c th× ®iÒu 9.2 sÏ cã hiÖu lùc. §iÒu kho¶n nµy liªn quan ®Õn tr­êng hîp ng­êi ®­îc b¶o hiÓm quyÕt ®Þnh göi tiÕp hµng vÒ bÕn gèc hay mét bÕn nµo kh¸c. Víi ®iÒu kiÖn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· tháa thuËn víi ng­êi b¶o hiÓm tiÕp tôc viÖc b¶o hiÓm vÒ viÖc chuyªn chë ®Õn n¬i kh¸c Êy b¾t ®Çu trong thêi h¹n Ên ®Þnh t¹i n¬i khi hµng tíi n¬i ®Õn kh¸c Êy. 1.5 LuËt vµ tËp qu¸n ®iÒu chØnh Trong tÊt c¶ c¸c bé ®iÒu kho¶n cña ICC 1982- §iÒu 19 ®Òu cã “§iÒu kho¶n luËt vµ tËp qu¸n Anh”, trong ®ã ghi râ: “B¶o hiÓm nµy ®­îc ®iÒu chØnh bëi LuËt vµ tËp qu¸n Anh”. Môc ®Ých cña ®iÒu kho¶n nµy lµ nh»m quy ®Þnh mét c¬ së vÒ luËt ph¸p vµ tËp qu¸n, nã phï hîp víi quan niÖm cña Uû ban kü thuËt vµ ®iÒu kho¶n khi so¹n th¶o c¸c ®iÒu kho¶n nµy. NÕu gi¶i thÝch ®iÒu kho¶n dùa vµo mét luËt hay tËp qu¸n nµo kh¸c cã thÓ dÉn tíi sai lÇm mµ nh÷ng ng­êi so¹n tho¶ muèn t×m c¸ch tr¸nh. Khi ®iÒu kho¶n ICC 1982 ®­îc ®Ýnh kÌm víi mÉu ®¬n b¶o hiÓm nµo th× quyÒn tµi ph¸n sÏ theo quy ®Þnh trªn ®¬n b¶o hiÓm Êy. Theo ®iÒu 12 kho¶n 3 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm quy ®Þnh, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i ®­îc ¸p dông theo quy ®Þnh cña Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam, ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò mµ Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh th× ¸p dông theo quy ®Þnh cña LuËt nµy. Nh­ vËy ®èi víi hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i nãi chung vµ hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn nãi riªng th× luËt trùc tiÕp ®iÒu chØnh lµ Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam. Ch­¬ng II Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu chë b»ng ®­êng biÓn 2.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn 2.1.1 Kh¸i niÖm 2.1.1.1 §Þnh nghÜa Cho ®Õn nay trªn thÕ giíi ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm. Theo David Bland, hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc hiÓu "lµ mét tho¶ thuËn gi÷a hai bªn nh»m rµng buéc nhau vÒ mÆt ph¸p lý. Mét bªn ®­a ra ®Ò nghÞ vµ bªn kia chÊp nhËn theo cïng c¸c ®iÒu kho¶n. Nh­ vËy mét bªn thanh to¸n (hoÆc cam kÕt thanh to¸n) phÝ b¶o hiÓm cßn bªn kia cam kÕt båi th­êng trong nh÷ng tr­êng hîp tho¶ thuËn." Bé luËt D©n sù ViÖt Nam t¹i Ch­¬ng II ®· ®­a ra 13 lo¹i hîp ®ång d©n sù th«ng dông trong ®ã cã hîp ®ång b¶o hiÓm. Cô thÓ §iÒu 571 - Bé luËt D©n sù ViÖt Nam n¨m 1995 quy ®Þnh "Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn theo ®ã bªn mua b¶o hiÓm ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm cßn bªn b¶o hiÓm ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn b¶o hiÓm cho bªn ®­îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm." Hîp ®ång b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña §iÒu 12 cña LuËt Kinh doanh b¶o hiÓm ®uîc Quèc héi th«ng qua ngµy 9 th¸ng 12 n¨m 2000 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 1 th¸ng 4 n¨m 2001 cã quy ®Þnh vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm nh­ sau: "Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ sù tháa thuËn gi÷a bªn mua b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm, theo ®ã bªn mua b¶o hiÓm ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho nguêi thô huëng hoÆc båi thuêng cho nguêi ®uîc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm". Theo §iÒu 200 Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam th× "Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng h¶i lµ hîp ®ång ®­îc ký kÕt gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ theo ®ã ng­êi b¶o hiÓm thu b¶o hiÓm phÝ do ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tr¶ vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc ng­êi b¶o hiÓm tr¶ båi th­êng tæn thÊt cña ®èi t­îng b¶o hiÓm do c¸c rñi ro hµng h¶i g©y ra theo møc ®é vµ ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn víi ng­êi b¶o hiÓm". Do vËy hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn lµ mét d¹ng cô thÓ cña hîp ®ång b¶o hiÓm nãi chung, ®ã lµ sù cam kÕt gi÷a ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¸c bªn. Hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn cã mÉu s½n, quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¸c bªn. Hîp ®ång b¶o hiÓm ®­îc coi lµ nguån luËt ®iÒu chØnh quan hÖ b¶o hiÓm cô thÓ theo hîp ®ång ®ã. Khi x¶y ra tranh chÊp, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn lµ c¨n cø ®Çu tiªn ®Ó c¬ quan tµi ph¸n xÐt xö. Tuy nhiªn hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn chØ quy ®Þnh c¸c ®iÒu kho¶n chung nhÊt nh­ ®Æc tr­ng hµng ho¸, ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, c¸c chØ dÉn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm khi tæn thÊt x¶y ra. luËt dÉn chiÕu... Nh÷ng vÊn ®Ò mµ hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh sÏ ®­îc gi¶i quyÕt theo ph¸p luËt. 2.1.1.2 TÝnh chÊt Hîp ®ång b¶o hiÓm cã nh÷ng tÝnh chÊt chung trong khu«n khæ ph¸p luËt, ngoµi ra cßn cã mét sè tÝnh chÊt riªng biÖt do ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh b¶o hiÓm chi phèi. - Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ hîp ®ång song vô, më s½n. C¸c bªn ký kÕt hîp ®ång ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô víi nhau. QuyÒn cña bªn nµy lµ nghÜa vô cña bªn kia vµ ng­îc l¹i. NghÜa vô cña tham gia b¶o hiÓm lµ nép phÝ b¶o hiÓm, lµ ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt…. NghÜa vô cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ thùc hiÖn lµ thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm båi th­êng (hoÆc chi tr¶ b¶o hiÓm) khi cã rñi ro x¶y ra thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm . -Hîp ®ång b¶o hiÓm mang tÝnh t­¬ng thuËn. Víi tÝnh chÊt nµy, chØ cÇn hai bªn chÊp thuËn lµ ®i ®Õn ký kÕt. ViÖc ®i ®Õn ký kÕt dùa trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng trong khu«n khæ ph¸p luËt. Tuy nhiªn néi dung hîp ®ång chñ yÕu ®Òu do doanh nghiÖp b¶o hiÓm so¹n th¶o, ng­êi tham gia b¶o hiÓm sÏ tù do lùa chän cho phï hîp víi yªu cÇu cña m×nh. - Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ hîp ®ång cã båi th­êng. QuyÒn vµ nghÜa vô cña hai bªn tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm thÓ hiÖn mèi quan hÖ tiÒn tÖ râ nÐt. Tøc lµ ng­êi tham gia b¶o hiÓm ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nép phÝ b¶o hiÓm míi ®­îc ®¶m b¶o cã quyÒn lîi kinh tÕ tõ doanh nghiÖp b¶o hiÓm. V× vËy dï hîp ®ång ®· ®­îc ký kÕt, nh­ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm ch­a nép phÝ th× hîp ®ång vÉn ch­a cã hiÖu lùc vµ ng­êi tham gia ch­a thÓ ®ßi h­ëng quyÒn lîi cña m×nh. - Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ lo¹i hîp ®ång may rñi. Trong thêi h¹n hiÖu lùc hîp ®ång, nÕu rñi ro thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm x¶y ra, bªn tham gia b¶o hiÓm sÏ ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm båi th­êng hoÆc chi tr¶. Tr¸i l¹i, nÕu rñi ro thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm kh«ng x¶y ra, mÆc dï ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· nép phÝ b¶o hiÓm, nh­ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ kh«ng nhËn ®­îc bÊt cø mét kho¶n hoµn tr¶ nµo tõ phÝa doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro tõ phÝa bªn tham gia b¶o hiÓm chuyÓn giao cho hä, ®æi l¹i doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhËn ®­îc phÝ b¶o hiÓm. Nh­ng rñi ro nµy míi tån t¹i ë tr¹ng th¸i t­¬ng lai, cã thÓ x¶y ra, cã thÓ kh«ng x¶y ra. V× thÕ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ cña hîp ®ång b¶o hiÓm khi ký kÕt hîp ®ång vµ ng­êi ta quan niÖm lµ lo¹i hîp ®ång may rñi. 2.1.1.3 Mét sè kh¸i niÖm dïng trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn -Gi¸ trÞ b¶o hiÓm: Mét hîp ®ång b¶o hiÓm kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ sè tiÒn b¶o hiÓm. §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó tÝnh phÝ vµ gi¶i quyÕt båi th­êng. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm cña hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm ph¶i lµ gi¸ trÞ do ng­êi b¶o hiÓm khai b¸o vµ ®­îc ng­êi b¶o hiÓm thõa nhËn. Trong tr­êng hîp nÕu ng­êi b¶o hiÓm kh«ng khai b¸o ®­îc gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× cã thÓ ¸p dông c¸ch tÝnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm nh­ sau: Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm == Gi¸ tiÒn hµng ghi trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng (hoÆc gi¸ hµng thùc tÕ t¹i n¬i göi hµng nÕu kh«ng cã ho¸ ®¬n) ++ C­íc phÝ vËn chuyÓn ++ PhÝ b¶o hiÓm == CCIF Trõ khi cã tho¶ thuËn kh¸c, trong gi¸ trÞ b¶o hiÓm khai b¸o, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã thÓ tÝnh gép c¶ tiÒn l·i ­íc tÝnh. Tuy nhiªn, tiÒn l·i nµy kh«ng v­ît qu¸ 10% gi¸ trÞ b¶o hiÓm. Gi¸ trÞ hµng ho¸ ®­îc b¶o hiÓm = CIF + l·i ­íc tÝnh (10% CIF) NÕu sè tiÒn b¶o hiÓm hµng ho¸ nhá h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× ng­êi b¶o hiÓm sÏ båi th­êng nh÷ng mÊt m¸t, h­ háng vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm trªn c¬ së tû lÖ gi÷a sè tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm. NÕu sè tiÒn b¶o hiÓm lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× phÇn cao h¬n ®ã kh«ng ®­îc thõa nhËn. -Sè tiÒn b¶o hiÓm lµ toµn bé hay mét phÇn gi¸ trÞ b¶o hiÓm, do ng­êi ®­îc b¶o hiÓm yªu cÇu vµ ®­îc b¶o hiÓm. VÒ nguyªn t¾c, sè tiÒn b¶o hiÓm chØ cã thÓ nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ b¶o hiÓm. NÕu sè tiÒn b¶o hiÓm lín h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm th× phÇn lín ®ã sÏ kh«ng ®­îc tÝnh. Ng­îc l¹i, nÕu sè tiÒn b¶o hiÓm nhá h¬n gi¸ trÞ b¶o hiÓm, tøc lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tù b¶o hiÓm lÊy mét phÇn, th× ng­êi b¶o hiÓm còng chØ båi th­êng trong ph¹m vi sè tiÒn b¶o hiÓm. Trong tr­êng hîp tæn thÊt bé phËn, ng­êi b¶o hiÓm sÏ båi th­êng theo tû lÖ sè tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ b¶o hiÓm. -PhÝ b¶o hiÓm lµ mét kho¶n tiÒn mµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho ng­êi b¶o hiÓm ®Ó ®­îc båi th­êng khi cã tæn thÊt x¶y ra cho ®èi t­îng b¶o hiÓm do c¸c rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y nªn. PhÝ b¶o hiÓm ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së thèng kª tæn thÊt nh»m ®¶m b¶o trang tr¶i tiÒn båi th­êng vµ cã l·i. PhÝ b¶o hiÓm ®èi víi hµng ho¸ XNK ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së tû lÖ phÝ b¶o hiÓm vµ phô thuéc vµo sè tiÒn b¶o hiÓm hoÆc gi¸ trÞ b¶o hiÓm. I = R.A NÕu A < V I = R.V nÕu A = V Khi XNK theo ®iÒu kiÖn FOB hoÆc CFR th× : I = R.CIF = R(C+F) (1-R) Khi XNK theo ®iÒu kiÖn CIF (hoÆc CIP) th× : I = R.110% CIF (hoÆc CIP) - Rñi ro lµ nh÷ng tai n¹n, tai häa, sù cè x¶y ra mét c¸ch bÊt ngê, ngÉu nhiªn hoÆc nh÷ng mèi ®e do¹ nguy hiÓm khi x¶y ra th× g©y tæn thÊt cho ®èi t­îng b¶o hiÓm, vÝ dô tµu ®¾m hµng mÊt, hµng bÞ ®æ vì, h­ háng... - Tæn thÊt lµ nh÷ng thiÖt h¹i, h­ háng, mÊt tµi s¶n cña ®èi t­îng b¶o hiÓm do rñi ro g©y ra. NÕu rñi ro lµ mèi ®e do¹, lµ nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt, th× tæn thÊt lµ c¸i x¶y ra lµ hËu qu¶ cña rñi ro. Tæn thÊt ®­îc chia thµnh nhiÒu lo¹i. + C¨n cø vµo møc ®é, quy m« tæn thÊt: Tæn thÊt bé phËn : lµ tæn thÊt mét phÇn ®èi t­îng b¶o hiÓm cña mét hîp ®ång b¶o hiÓm. Tæn thÊt toµn bé : Gåm tæn thÊt toµn bé thùc tÕ (tæn thÊt do ®èi t­îng b¶o hiÓm bÞ ph¸ huû hoµn toµn hay bÞ h­ háng nghiªm träng kh«ng cßn lµ vËt phÈm nh­ cò hoÆc ng­êi ®­îc b¶o hiÓm bÞ t­íc quyÒn së h÷u ®èi víi ®èi t­îng b¶o hiÓm) vµ tæn thÊt toµn bé ­íc tÝnh (nh÷ng tæn thÊt mµ xÐt thÊy kh«ng sao tr¸nh khái tæn thÊt toµn bé thùc tÕ hay nh÷ng chi phÝ ®Ó söa ch÷a, kh«i phôc vµ ®­a ®èi t­îng b¶o hiÓm vÒ n¬i ®Õn b»ng v­ît qu¸ gi¸ trÞ cña ®èi t­îng b¶o hiÓm. + C¨n cø vµo quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm : Tæn thÊt riªng: Lµ tæn thÊt cña riªng tõng quyÒn lîi b¶o hiÓm do thiªn t¹i, tai n¹n bÇt ngê g©y nªn. Tæn thÊt chung: Lµ nh÷ng thiÖt h¹i x¶y ra do nh÷ng chi phÝ hy sinh ®Æc biÖt ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch cè ý vµ hîp lý nh»m cøu hµng ho¸ vµ c­íc phÝ khái bÞ tai ho¹ trong hµnh tr×nh chung trªn biÓn. Tõ sù tr×nh bµy trªn, ta thÊy c¸ch tÝnh gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm, c¸ch x¸c ®Þnh tæn thÊt trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn cã nh÷ng ®Æc thï riªng. C¸ch tÝnh trªn lµ hoµn toµn phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, vµ còng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK, còng nh­ doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm cña ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi, nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy tham gia vµo thÞ tr­êng b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK b»ng ®­êng biÓn mét c¸ch thuËn lîi. HiÖn nay do ch­a cã mét v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ møc phÝ b¶o hiÓm, chÝnh bëi vËy, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm th­êng tù ®Æt ra møc phÝ b¶o hiÓm riªng cña m×nh ®Ó c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c. Tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr­íc sù c¹nh tranh ®ã, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· liªn kÕt l¹i trong tæ chøc "HiÖp héi b¶o hiÓm" ®Ó ®iÒu hoµ vµ gi÷ thÕ c©n b»ng trong kinh doanh tr­íc hiÖn t­îng gi¶m phÝ b¶o hiÓm, t¨ng tû lÖ hoa hång; ®ång thêi liªn kÕt d­íi c¸c h×nh thøc liªn doanh víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®Ó t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ , kinh nghiÖm vµ më réng thÞ tr­êng. 2.1.2 C¸c ®Æc ®iÓm cña hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn 2.1.2.1 Chñ thÓ hîp ®ång Còng gièng nh­ hîp ®ång b¶o hiÓm th«ng th­êng, tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn gåm cã: Doanh nghiÖp b¶o hiÓm (ng­êi b¶o hiÓm), ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, ng­êi h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm, ng­êi ®¹i lý, ng­êi m«i giíi v.v.. Tuy nhiªn, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn mét chñ thÓ n÷a lµ c¸c c«ng ty vËn t¶i. V× vËy, trong phÇn d­íi ®©y, kho¸ luËn sÏ tËp trung vµo ph©n tÝch ba chñ thÓ chÝnh cña hîp ®ång nµy lµ ng­êi mua b¶o hiÓm, ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi chuyªn chë. - Ng­êi mua b¶o hiÓm: Tuú theo ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng, ng­êi mua b¶o hiÓm cã thÓ lµ ng­êi xuÊt khÈu hoÆc ng­êi nhËp khÈu, vÝ dô ng­êi mua FOB ký hîp ®ång b¶o hiÓm cho l« hµng th× ng­êi mua b¶o hiÓm ®ång thêi lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Ng­êi mua b¶o hiÓm lµ ng­êi nép phÝ b¶o hiÓm khi ký hîp ®ång b¶o hiÓm víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Ng­êi mua b¶o hiÓm ®­îc coi lµ ®èi lËp víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm ph¶i cã ®ñ ba ®iÒu kiÖn sau: + Cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù tham gia b¶o hiÓm cña hîp ®ång b¶o hiÓm. + Cã quan hÖ thiÕt th©n víi tµi s¶n cña ®èi t­îng b¶o hiÓm. LuËt ph¸p kh«ng cho phÐp yªu cÇu b¶o hiÓm cho nh÷ng ®èi t­îng kh«ng cã mèi quan hÖ thiÕt th©n víi b¶n th©n m×nh mµ chØ h¸m lîi båi th­êng. + Cã sù tho¶ thuËn vÒ nép phÝ b¶o hiÓm. - Ng­êi b¶o hiÓm : cßn ®­îc gäi lµ bªn nhËn b¶o hiÓm ®­îc hiÓu lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn viÖc båi th­êng khi rñi ro x¶y ra thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm trªn c¬ së doanh nghiÖp nµy ®­îc ng­êi mua b¶o hiÓm ®ãng mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng cã nghÜa lµ ng­êi kinh doanh b¶o hiÓm th«ng qua ho¹t ®éng b¶o hiÓm ®Ó kiÕm thu nhËp vµ lîi nhuËn. V× tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm rÊt quan träng nªn ph¸p luËt cña c¸c n­íc còng cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm theo ®óng ph¸p luËt, kh«ng ®­îc vi ph¹m ph¸p lÖnh, chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña nhµ n­íc hoÆc g©y thiÖt h¹i quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, nÕu kh«ng sÏ bÞ sö ph¹t vÒ kinh tÕ, thËm chÝ cã thÓ bÞ c­ìng chÕ ®×nh chØ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Theo ®iÒu 59 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm th× "doanh nghiÖp b¶o hiÓm bao gåm doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm, tæ chøc b¶o hiÓm t­¬ng hç, doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh, doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi". Nh­ vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng quy ®Þnh vÒ chñ thÓ cña ph¸p luËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam võa phï hîp víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, võa phï hîp víi thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ "khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ më cöa hîp t¸c víi n­íc ngoµi…" 1 V× vËy ng­êi b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn lµ nh÷ng tæ chøc kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm tiÕn hµnh b¶o hiÓm cho hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn theo yªu cÇu cña c¸c chñ hµng. Ng­êi b¶o hiÓm cã quyÒn ®Ò ra c¸c ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm ®Ó chñ hµng lùa chän vµ tham gia b¶o hiÓm. - Ng­êi chuyªn chë : Lµ nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n cã ph­¬ng tiÖn vËn t¶i lµ (1). ( V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam). tµu biÓn nhËn chuyªn chë hµng ho¸ theo yªu cÇu cña chñ hµng. Ng­êi chuyªn chë cã vai trß rÊt quan träng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ngo¹i th­îng, hä thùc hiÖn dÞch vô quan träng nhÊt lµ ®­a hµng ho¸ tõ ng­êi b¸n vÒ tíi ng­êi mua. Trong suèt qu¸ tr×nh hµng h¶i hä chÝnh lµ ng­êi qu¶n lý hµng ho¸, ®¶m b¶o ®­a hµng vÒ tíi n¬i an toµn vµ trùc tiÕp cã tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt cña hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyªn chë. Tuy vËy do tÝnh chÊt rñi ro cña hµnh tr×nh nµy mµ hä kh«ng ph¶i chÞu trong mét sè tr­êng hîp. ChÝnh v× vËy viÖc quy tr¸ch nhiÖm cña hä lµ ®Æc biÖt cÇn thiÕt ®èi víi nhµ ngo¹i th­¬ng. Tr­íc ®©y, dùa vµo vÞ thÕ cña m×nh ng­êi chuyªn chë th­êng ghi vµo c¸c vËn ®¬n ®­êng biÓn nh÷ng ®iÒu kho¶n miÔn tr¸ch cho ng­êi chuyªn chë ngµy cµng nhiÒu vµ chØ dµnh cho chñ hµng mét sè rÊt Ýt tr­êng hîp ®­îc båi th­êng. §Ó ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn cã quyÒn lîi vÒ vËn t¶i vµ quyÒn lîi vÒ hµng ho¸ ng­êi ta ®· t×m ra c¸ch tiªu chuÈn ho¸ nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng cña vËn t¶i ®¬n th«ng qua luËt ph¸p quèc tÕ. LÇn l­ît lµ Quy t¾c Hague n¨m 1924; Quy t¾c Hague-Visby n¨m 1968; Quy t¾c Humburg n¨m 1978. 2.1.2.2 H×nh thøc hîp ®ång Theo ®iÒu 14 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam "Hîp ®ång b¶o hiÓm ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n. B»ng chøng giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm lµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm, ®¬n b¶o hiÓm, ®iÖn b¸o, telex, fax vµ c¸c h×nh thøc kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh". Cßn theo ®iÒu 203 Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam quy ®Þnh, hîp ®ång b¶o hiÓm chØ ®­îc cÊp d­íi h×nh thøc ®¬n b¶o hiÓm hoÆc giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm, trong ®ã , "®¬n b¶o hiÓm cã thÓ ®­îc cÊp theo h×nh thøc ®¬n b¶o hiÓm ®Ých danh, ®¬n b¶o hiÓm theo lÖnh hoÆc ®¬n b¶o hiÓm v« danh". Tuy nhiªn, theo ®iÒu 12 kho¶n 3 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm quy ®Þnh th×, "Nh÷ng vÊn ®Ò mµ Bé luËt Hµng h¶i kh«ng quy ®Þnh th× ¸p dông theo quy ®Þnh cña luËt nµy". Do vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn cã thÓ ®­îc lËp d­íi c¸c h×nh thøc giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm, ®¬n b¶o hiÓm, ®iÖn b¸o, telex, fax vµ c¸c h×nh thøc kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, chØ cã hai lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ XNK chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn ®­îc sö dông lµ ®¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn do b¶o hiÓm. D­íi ®©y lµ hai h×nh thøc cña hîp ®ång nµy: - Theo ®iÒu 203 kho¶n 1, 2 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm, ®¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm ®­îc hiÓu nh­ sau: + §¬n b¶o hiÓm lµ b»ng chøng vÒ viÖc ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Theo luËt c¸c n­íc còng nh­ luËt ViÖt Nam quy ®Þnh, nÕu ®¬n cã néi dung nh­ hîp ®ång th× cã gi¸ trÞ nh­ hîp._.